GYNAECOLOGIE
Behandelingen in de baarmoeder Therapeutische hysteroscopie
ONDERZOEK
U wordt op
dag
om
verwacht op de poli/afdeling
uur .
• Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden en een nieuwe afspraak maken? • Wij verzoeken u om 15 minuten voor het onderzoek aanwezig te zijn in verband met de administratieve afhandeling.
Behandelingen in de baarmoeder In deze brochure leest u meer over behandelingen in de baarmoeder via een hysteroscoop (kijkbuis). U leest welke behandelingen mogelijk zijn en hoe die in het algemeen verlopen. Deze informatie is een aanvulling op de uitleg van uw arts. Het is goed u te realiseren dat de situatie voor iedereen anders ligt. Daardoor kan het zijn dat de behandeling bij u net iets anders verloopt dan hier beschreven. Uw arts zal dit altijd met u bespreken. Diagnostische hysteroscopie
Hysteroscopie: twee soorten
Dit is een onderzoek waarbij de arts via de kijkbuis kijkt of er afwijkingen aan de binnenkant van de baarmoeder zijn. De diagnostische hysteroscopie kan gecombineerd worden met kleine ingrepen zoals het verwijderen van een spiraaltje of een poliepje. Meestal is hiervoor alleen een pijnstiller of plaatselijke verdoving nodig. Over de diagnostische hysteroscopie is een aparte brochure verkrijgbaar: ‘Hysteroscopie: kijken in de baarmoeder.’
Hysteroscopie betekent: kijken in de baarmoeder. De binnenkant van de baarmoeder wordt bekeken met een kijkbuis (hysteroscoop). Dit is een hol buisje met een doorsnede van 6 tot 10 mm dat via de vagina in de baarmoeder wordt gebracht. Er zijn twee soorten hysteroscopieën:
1
Therapeutische hysteroscopie Bij een therapeutische hysteroscopie wordt niet alleen gekeken (zoals bij een diagnostische hysteroscopie), maar wordt ook een behandeling gedaan. Via de kijkbuis brengt de arts vocht en kleine instrumentjes in de baarmoederholte, zoals tangetjes, schaartjes of kleine lisjes die elektrisch verhit worden. De hysteroscoop is aangesloten op een camera. Hierdoor ziet de arts de binnenzijde van de baarmoeder op een televisiescherm en kan zo precies zien wat hij/zij moet doen. Een therapeutische hysteroscopie gebeurt meestal onder narcose (volledige verdoving) of na een ruggenprik.
Hysteroscoop met instrument in de baarmoeder ingebracht
Soorten behandelingen In de volgende hoofdstukken leest u meer over de verschillende behandelingen die tijdens een kijkbuisoperatie in de baarmoeder mogelijk zijn. We maken daarbij onderscheid tussen de kleine en grotere operaties.
Wanneer een therapeutische hysteroscopie? Via een kijkbuisoperatie in de baarmoeder kan de arts verschillende behandelingen doen. Meestal gaat het om: • Verwijderen van poliepen en/of myomen (vleesbomen). • Opheffen van verklevingen in de baarmoeder. • Verwijderen van een tussenschot in de baarmoeder. • Behandelen van het slijmvlies van de baarmoeder.
Kleine operaties Verwijderen van een poliep of een klein gesteeld myoom Een poliep is een bijna altijd goedaardige uitstulping van het baarmoederslijmvlies. Een gesteeld myoom is een vleesboom (een goedaardig spierweefselgezwel) in de holte van de baarmoeder die met een steeltje aan de wand vastzit. Beide kunnen abnormaal bloedverlies veroorzaken. Ze kunnen verwijderd worden met een elektrisch verhit lisje, een schaartje of een ander instrument dat via de kijkbuis wordt ingebracht.
In de volgende hoofdstukken leest u meer over de verschillende behandelingen. Meestal gebeuren deze ingrepen in dagbehandeling: dat betekent dat u dezelfde dag weer naar huis kunt. Voor de grotere ingrepen is soms een langere opname nodig. 2
Opheffen van verklevingen
Soms is er veel bloedverlies tijdens de operatie, maar het is bijna nooit nodig om extra bloed te geven (bloedtransfusie). Na de ingreep brengt de arts dan een ballonkatheter in de baarmoeder. Het ballonnetje is gevuld met vocht en drukt bloedende vaatjes aan de binnenkant van de baarmoeder dicht. Dit voelt u als een soort kramp in de onderbuik. Aan het ballonnetje zit een slangetje dat via uw vagina naar buiten komt. Soms komt uit de opening van het slangetje nog wat bloed; dit is normaal. Het slangetje zit niet in de blaas, zodat u gewoon kunt plassen. Meestal wordt de ballonkatheter na een dag verwijderd. U blijft tot die tijd opgenomen.
Dunne verklevingen tussen de voor- en de achterwand van de baarmoederholte zijn eenvoudig door te knippen.
Grotere operaties Verwijderen van myomen (vleesbomen) Myomen of vleesbomen zijn goedaardige spierknobbels. Ze kunnen op verschillende plaatsen zitten: aan de buitenkant van de baarmoeder, in de spierwand of aan de binnenkant van de baarmoeder, uitstekend in de baarmoederholte. Een myoom in de baarmoederholte veroorzaakt vaak menstruatieproblemen. Meer informatie vindt u in de folder ‘Myomen’.
Verwijderen van een tussenschot in de baarmoeder Bij sommige vrouwen zit in de baarmoeder een tussenschot (septum), waardoor de baarmoeder als het ware in twee ruimtes is verdeeld. Zo’n tussenschot kan problemen geven bij een zwangerschap. Met een hysteroscopische operatie kan het tussenschot verwijderd worden.
Alleen myomen die aan de binnenkant van de baarmoeder zitten kunnen via de hysteroscoop geopereerd worden. De behandeling lukt soms niet in één keer. Naarmate de myomen groter zijn en/of dieper in de spierwand van de baarmoeder zitten, wordt de operatie moeilijker en zwaarder. Het myoom wordt dan in de eerste behandeling gedeeltelijk weggehaald en in een tweede operatie verwijdert de arts de rest. De reden hiervoor is dat tijdens de ingreep een wond in het operatiegebied ontstaat. Hierin staan bloedvaten open. Het vocht waarmee de baarmoederholte gevuld wordt, gaat gedeeltelijk via deze openstaande bloedvaten de bloedbaan in. Als er te veel vocht in de bloedsomloop komt is dit een belasting voor het hart, dat meer vocht moet rondpompen. Wanneer een bepaalde maximale hoeveelheid vocht in de bloedbaan terechtgekomen is, moet gestopt worden met de operatie.
Opheffen van verklevingen in de baarmoeder Verklevingen in de baarmoeder worden ook wel het syndroom van Asherman genoemd. Bij ernstige verklevingen zijn de voor- en achterwand van de baarmoeder helemaal aan elkaar gekleefd. De operatie wordt dan moeilijker en lukt vaak niet in één keer.
3
Operaties om het baarmoederslijmvlies te verwijderen
Endometriumresectie Deze ingreep vindt ook plaats via de hysteroscoop. Bij deze behandeling brengt de gynaecoloog via de hysterocoop een lisje in de baarmoeder. Dit is een soort lusje van metaal. Het metaal wordt verwarmt en zo kan de gynaecoloog het baarmoederslijmvlies wegbranden. Om tijdens de operatie goed zicht te hebben, wordt de baarmoeder met een vloeistof gevuld. Als er tijdens de ingreep via het wondgebied te veel vocht in de bloedsomloop komt, moet de operatie soms gestopt worden. Een tweede operatie is dan noodzakelijk.
Als u last hebt van hevige menstruaties kan het slijmvlies aan de binnenwand van de baarmoeder weggehaald worden via een kijkoperatie. Meestal wordt deze behandeling pas geadviseerd als andere behandelingen geen succes hebben gehad of niet mogelijk zijn. Zo is bijvoorbeeld de ballonbehandeling een mogelijkheid om het slijmvlies dicht te branden. In de brochures ‘Hevig bloedverlies bij de menstruatie’ en de folder “Ballontherapie’ kunt u hierover meer lezen. We bespreken hier de hysteroscopische endometriumresectie. Deze ingreep gebeurt meestal in dagbehandeling, dat betekent dat u dezelfde dag nog naar huis kunt.
Voorbereiding en planning Medicijnen Voorafgaand aan hysteroscopische operaties wordt soms een voorbehandeling van het slijmvlies of de myomen geadviseerd met anti-hormonen. Dit zijn medicijnen die de situatie nabootsen van de post-menopauze (de periode na de laatste menstruatie). Doordat de eierstokken dan tijdelijk geen hormonen meer maken, wordt het baarmoederslijmvlies dunner en de vleesboom kleiner. Behandeling is dan gemakkelijker. Waarschijnlijk krijgt u door deze medicijnen tijdelijk van overgangsklachten, zoals opvliegers en transpireren, vooral ‘s nachts. Ook kan de vagina droger aanvoelen.
Als u deze behandeling hebt gehad kunt u beter niet meer zwanger worden. Bij een zwangerschap is immers het baarmoederslijmvlies nodig voor het bevruchte eitje om zich in te nestelen. Als het slijmvlies bij een operatie is weggehaald kan het eitje zich direct in de spierwand van de baarmoeder innestelen en dat kan gevaarlijk zijn. Dit betekent echter niet dat u gegarandeerd onvruchtbaar bent na de behandeling. Betrouwbare anticonceptie blijft daarom noodzakelijk. U kunt met de gynaecoloog bespreken welke vorm van anticonceptie voor u het meest geschikt is. Het is ook mogelijk om u tijdens de behandeling tegelijkertijd te laten steriliseren. De gynaecoloog kan u verdere informatie geven.
Na de operatie kunt u met deze medicijnen stoppen. De eierstokken gaan dan weer hun hormonen maken en de bijwerkingen verdwijnen. Ook komen uw menstruaties weer terug. Als u voor de behandeling last
4
plaatsvindt is alleen een volledige narcose mogelijk.
had van hevig bloedverlies, zal dit nu waarschijnlijk minder zijn. Soms blijft de menstruatie zelfs helemaal weg.
Onderzoek voor de operatie Planning
Zowel bij een ruggenprik als bij narcose is het gebruikelijk te onderzoeken of hiervoor geen risicofactoren bestaan. U krijgt daarom vragen over uw algemene gezondheid, soms wordt bloedonderzoek of een beperkt lichamelijk onderzoek gedaan, en soms is aanvullend onderzoek nodig zoals een ECG (hartfilmpje).
De hysteroscopische operatie vindt bij voorkeur niet plaats tijdens de menstruatie. Als abnormaal bloedverlies de reden is voor de behandeling, is bloedverlies geen bezwaar. Als u nog een kinderwens hebt wordt de behandeling in de eerste helft van de cyclus gedaan, vóór de eisprong. De bedoeling is dat u niet zwanger bent tijdens de behandeling.
Na de operatie
Tegelijkertijd laparoscopie
Pijn
Bij de grotere hysteroscopische operaties zoals het verwijderen van myomen of van ernstige verklevingen in de baarmoeder, wordt soms tijdens de ingreep met behulp van een laparoscoop in de buikholte gekeken. De laparoscoop is net als de hysteroscoop een kijkbuis, maar deze wordt ingebracht via een klein sneetje in de buikwand. Via de laparoscoop kan de gynaecoloog zien of met de hysteroscoop geen gaatje in de wand van de baarmoeder gemaakt wordt. Uw gynaecoloog zal meestal vooraf bespreken of er ook een laparoscopie gedaan wordt. Soms blijkt pas tijdens de operatie dat dit nodig is.
Bij kleinere ingrepen kunt u de eerste dagen een gevoelige onderbuik hebben, bij grotere ingrepen kan dit wat langer duren. Als er een laparoscopie is gedaan, kunt u schouderpijn hebben. Dit is normaal en gaat vanzelf weer over.
Bloedverlies Na de meeste hysteroscopische operaties is er enige tijd bloedverlies. Hoe lang dat duurt is moeilijk te voorspellen: het kan variëren van enkele dagen bij de kleinere ingrepen tot enkele weken bij de grotere ingrepen.
Afscheiding Na afloop van het bloedverlies hebt u waarschijnlijk nog wat bruinige afscheiding. Met name bij de ballonmethode en de endometriumresectie moet u rekening houden met de kans op vieze, soms wat ruikende afscheiding gedurende een aantal weken. Maar niet elke vrouw heeft hier last van.
Ruggenprik of narcose De therapeutische hysteroscopie kan plaatsvinden onder narcose (algehele verdoving) of met een ruggenprik (spinale of epidurale anesthesie). Als u een ruggenprik krijgt bent u wakker en kunt u als u dat wilt de operatie volgen op een televisiescherm. Als tegelijkertijd een laparoscopie 5
Kunstmatige cyclus
rekenen. Extra hulp in de huishouding na thuiskomst uit het ziekenhuis is meestal niet nodig.
Soms schrijft de gynaecoloog na de hysteroscopische operatie gedurende een maand hormonen voor om het slijmvlies van de baarmoederholte te laten herstellen. Deze medicijnen zijn vergelijkbaar met een zwaardere pil. De menstruatie die hierop volgt kan hevig zijn.
Nacontrole Na een aantal weken krijgt u een afspraak op de polikliniek. U kunt dan het resultaat van de behandeling bespreken.
Spiraaltje
Complicaties
Soms plaatst de gynaecoloog aan het einde van de operatie een spiraaltje in de baarmoeder. Dit wordt vooral gedaan na operaties om verklevingen op te heffen. Het doel is nieuwe verklevingen in de baarmoeder te voorkomen. Over het algemeen wordt dit spiraaltje na de eerstvolgende menstruatie verwijderd.
Zoals bij iedere operatie kunnen ook bij de therapeutische hysterscopie complicaties optreden. Gelukkig zijn deze zeldzaam.
Abnormaal veel bloedverlies De behandeling veroorzaakt vaak een wond aan de binnenkant van de baarmoeder. Er kunnen ook wondjes zijn in de baarmoederhals door een tangetje dat daar werd geplaatst. Als het bloedverlies meer is dan een flinke menstruatie kunt u contact opnemen met het ziekenhuis (zie de telefoonnummers achterin de folder).
Gemeenschap Als u geen bloedverlies of vieze afscheiding meer hebt, is er geen bezwaar tegen geslachtsgemeenschap. Zolang de buik nog gevoelig is, kan dit wel pijnlijk zijn.
Hechtingen
Beschadiging van de wand van de baarmoeder
Omdat de hysteroscopische operatie via de vagina wordt uitgevoerd, zijn er geen hechtingen. Alleen als ook een laparoscopie is gedaan hebt u hechtingen in uw buik. Deze lossen vanzelf op en hoeven niet verwijderd te worden.
Soms ontstaat tijdens de behandeling een gaatje in de wand van de baarmoeder (perforatie). Meestal geneest dit vanzelf. Een groter gat moet soms operatief gesloten worden. Soms is een laparoscopie (kijkoperatie) voldoende om de ernst van het gat te beoordelen. In andere gevallen kan een buikoperatie via een bikinisnee nodig zijn om een bloeding te stelpen. In dat geval moet u (alsnog) onder narcose. Deze complicatie komt vooral voor bij de behandeling van ernstige verklevingen of van myomen die diep in de baarmoederwand liggen.
Werk Hoe snel u weer aan het werk kunt, hangt af van de ingreep. Als u een kleinere ingreep hebt ondergaan (dagopname), moet u over het algemeen enkele dagen uittrekken voor uw herstel. Voor een grotere ingreep moet u zeker op een herstelperiode van een week 6
Deze vloeistof kan via het wondgebied gemakkelijk in de bloedbaan terechtkomen. Als er te veel vocht in de bloedbaan komt, moet de operatie worden afgebroken. De bloedsomloop wordt dan te zwaar belast. Deze complicatie komt vooral voor bij het verwijderen van een myoom en bij endometriumre- sectie. Meestal kan het lichaam het overtollige vocht gemakkelijk zelf kwijt: u plast het vanzelf uit. Zo nodig krijgt u hiervoor een plaspil. Een enkele keer is extra intensieve zorg na de operatie noodzakelijk.
Ook bij eenvoudiger hysteroscopische operaties kan echter een perforatie voorkomen. Na een perforatie moet de gynaecoloog meestal stoppen met de operatie, ook al is deze nog niet klaar. Dit betekent dat een tweede operatie noodzakelijk is. Een zeer zeldzaam gevolg van een perforatie is beschadiging van de darm of blaas. Dan is extra zorg en een langere ziekenhuisopname nodig.
Infectie Zoals bij veel andere operaties is een infectie een mogelijke complicatie. Bij een hysteroscopische operatie komt deze complicatie weinig voor. Als u koorts en hevige buikpijn krijgt, wijst dit op een infectie. Neem bij deze verschijnselen direct contact op met het ziekenhuis. Behandeling met antibiotica is dan noodzakelijk.
Syndroom van Asherman Bij elke operatie ontstaat littekenvorming. Ook bij operaties in de baarmoeder kunnen littekens ontstaan in de vorm van verklevingen in de baarmoeder. Dit wordt het syndroom van Asherman genoemd. Deze complicatie is zeer zeldzaam. Als hij al voorkomt is het meestal na een hysteroscopische verwijdering van een myoom. In ernstige gevallen kan het menstruatiebloed door de verklevingen niet naar buiten.
Overgevoeligheid Sommige vrouwen zijn overgevoelig voor jodium of voor de vloeistof die in de baarmoederholte wordt ingebracht. Als u weet dat u overgevoelig bent voor dit soort stoffen, vertel dit dan vooraf. De arts kan daar dan rekening mee houden. Mogelijke verschijnselen van zo’n overgevoeligheid zijn duizeligheid, hartkloppingen en/of een ziek gevoel. Soms ontstaan die verschijnselen pas als u alweer thuis bent. In dat geval is het verstandig contact op te nemen met het ziekenhuis.
Tot slot Ondanks de hier beschreven zeldzame complicaties is de hysteroscopische operatie een veilige behandeling. Bij een goede reden om de operatie te verrichten, kan met deze operatie vaak een grotere operatie (met kans op grotere complicaties) voorkomen worden.
Overvulling Een zeldzame complicatie van een hysteroscopische operatie is overvulling van de bloedcirculatie. Tijdens de operatie wordt vocht ingebracht in de baarmoeder. 7
Vragen Hebt u nog vragen? U kunt altijd contact opnemen met de poli Gynaecologie. U vindt onze contactgegevens in het grijze adreskader achterin deze folder.
Bron: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)
8
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00 Gynaecologie 088 - 320 62 00
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
9
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
301/05-13
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
