De boeiende tweedelige bundel 'Civil society en vrijwilligerswerk' zet aan het denken over vragen als: Komt uit burgerzin ook burgerschap voort? Bevordert vrijwilligerswerk politiek beleefd burgerschap? en: Heeft de burgerij in het maatschappelijk middenveld een oefenterrein voor het politieke burgerschap of touter een speelveld voor kneuterig burgerdom? Een boekbespreking.
I
Nodig i'
n 'De Republica' spreckt Cicero al
democratische procedures.
van ecn samenlcving, waar de bur-
cen begrip dat bovcn die democratic
gers gelitken van elkaar zijn, niet
uit~tijgt en \Vaarvan den1ocratcn zich
wat ritkdom of kennis maar wei wat
bewust zijn. De in de tvliddeleeuwcn voorkomende
Eid,}rnossrnschaftw
polttieke en socialc rcchtcn hetreft. Die
vee!
gcdachtc is in de loop dn eeuwen langs
zijn een voorbccld, cncrzitd'> toegewijd
verschillcnde lijnen uitgc-
aan een politick idcaal, an-
wcrkt
derzijds vcrplichtcnd tot
Naast
gclijkhcid
ondersteu-
onder de burgers was daar-
wcderzijd<,c
voor vr1Jhcid van de ingc-
ning. In het allcggcn van
zetencn nodig. I )e kerk-
de ccd komcn burgedijkc
vaders zien vri1he1d als de
vrijhcid burgcrlijkc plicht,
1dcntitcit van de gclovigc
vriendschap en geloof hiJ-
burger in onderscheid tot
cen. In de ecd is het incli-
de heiden. Voor vritheid is
vidu vcrbondcn met Cod
bcvrqding nodig en dat
en met de gcmccn<,chap.
gcschicdde in het doopscl
llurgcrschap
In de Renais-sance wordt
schap lagcn tocn in cl-
tcruggegrcpcn op Cicero,
flrof.clr E I. l.i\ 1
in de Relormatie op Sint Paulus. In die context hctekende hct '>tt-cvcn naar ecn socirld'
ciPil!5 altwl ich politick'>, iets so-
ciaal-. en
'hasaal'
ich wat \Vij
nocmen
tcgcnwoordig
grondrechtcn.
Hct
Ki1111111111
S../
en
vriend-
bars verlcngdc. 1
Toch zijn die dimcnsics van dit '>treven naar socirl
gcwordcn.
Thon1a~
van
Aquino of t\larsilius van Padua zouden zich niet kunncn indenken in c:cn '>algcdoopt
1
streven is mccrdimensionaal. Ln zo ook
nlenkving
de venverkclitking I )c rcalisatic wcrd
idcntiek i'> met 'gclovig zijn' of waar de
nict zondcr nlClT gcgarJndccrd door
'vrijhcid van de kindcrcn Cods soms
I I lV I '''
waar
zijn
nict
z (I
wordt hclccld Jl, ccn 'onvrijhcid' Hun
Het gaJt om 'choolverenigingcn, cvJn-
poiJticologic i' theologie, zoJI' dJt ook
gcli~aticvcrcnigingcn, verenigingcn on1
gcldt voor Thon1J' Hohhc' ol lohn
tcgcmuct tc komen in 'ociJic nodcn. In
l.ockc Fen koning,chJp nict hij de grJ-
onzc ecuw zijn dJar duizcndcn vcreni-
lJc ( ;od, 111JJr door de wil vJn het volk
gingcn en stichtingen bijgckomen. Zc
voor hen ccn tc 1ngrijpcndc gcdach-
worden aangcduid Jls hct mJJt,chJp-
1"-
tc ( 'ivditcit en rc!JgJc ZIJil ccuwcnlang
pclijk middcnveld. l':ict zo lang gclc-
=o =en op clkoilr hctrokkcn gewec,t,
dcn wcrd gedJcht dJt die orgJni,Jtic'
dot nog KJrl ,\brx religic ziel Jl, de
op den duur ovcrbodig zouden zijn om
dnJn·ndc krJcht VJn de hurgcrlijke
hcpaJidc 111JJhchJppcliJkc doclcn tc
111JJhch,lpplJ i\\ailr in die ncgentiende
vcrwczenlijken, mJar ,lccht' zoudcn
L'l'll\\' 1..., \Ollcld\ Ll1 1
ilt\
ccndui-
n1ct mccr
functioncrcn in de Zltlgeving van de
d1g tc \'LTtJicJ1 1\brx gJJl terug op de
hetrokkcncn.' De nutwrJJg worclt nu
fl,;,,;nllc/Jc (;c,clllci'd{l
weer gc,tcld In de inlciding 'chri1h Dr
ckiJJlJc'rJng
vJn
dom I lege I I ict gJJt om ecn hi, tori-
I' Dekker, "BurcJucrJti,cring en com-
" lw JJnduJding vJn ccn puhl1eke ,leer,
mcrciali,ering van het 111JJt,chJppclijk
""' cllh dJn
Ieven, atnen1end vrijwillig engagen1cnt
'kcr I kgcl en ,\!Jrx hJntccrdcn uit-
van burger" voor algen1cne hclangcn,
model len
Jikccr VJn de politick en dcmocrJtisc-
ccnl<>pcndc
()Ill
hun
llq 1\brx
nng, en zellregulcring buitcn de poli-
g.:1at hct om ccn ncgat1cvc waordcring
tick, zijn enkelc VJn de terugkcrcndc
vJn hct LJJleenvJiicn VJn de klcin,chJii-
thcmJ\ in di,cu"ic' over de civil socie-
hc,chnJvlng tc waJrdcren
gc kodolc 'JmenlcvJng in een politiekc
ty" Het hock i' gc,chrcvcn Jl' ccn hij-
'-.tructuur en ccn <..,Zllncnlcving vol indi-
drJgc in de zocktocht nJJr oplm,ingcn
vJduen hetrokken op hun pnvc-lcvcn
voor de huidige politickc prohlcmJtick
en
mel
een
gcdepoliti,cerde god<;-
dJcrht Burgcrdom krijgt olkng~ ict~ pc-
in
NcdcriJnd.
Met vrijwilligcr<;wcrk
\Vordt hct gcorgani.;;ccrdc, n1aar onvcr-
JorJlJel,, zmbt in de twJntJg,te ecuw
plichtc en onbctaJide wcrk ten hehoe-
tcrn1en Jl, hurgcrn1JJt,chJppij en hur-
vc vJn Jndcrcn ot van de 'amenlcving
gniJJke 'Jn1cnlevJJ1g worden vcrmcdcn.
hcdocld. In de hundcl wordt gctrJcht
l.cn J1Jeuwc· ki1k op dczc prohlcmJtick
dit middenveld tc zicn Jl' intcrmediair
wmdt door hct SociJJI en Culturccl
tu,-,cn burger<; en overhcid. De JJnlci-
l'i.lllhurc\1LJ JJngchmlcn onder de titcl
ding voor de hundel i' de hcrz1cning
,-Jn ( 111
1\'11
"llJCtV en vri,wdligcr,wcrk,
l\\TL' dc·kn
vJn de dicmtvcrlening in de verzorgingsstaat. Vergroting van de vrij\villigc
zorg koml dan onvcrmiJclclijk tcr di'-
De nutsvraag weer gesteld
cu"'-'ic
I kt ~,J,ll <>111 cen hundel1ng vJn ondcr-
<;tclcl ol lunctionclc dccentrali,Jtic tot
:~<wkcncn
mccr vcrzcll<,tJncligdc ol vcrzJkelijkte
Jc·lkctic' nJM de JLlJVJleJlcn
Reed-, eerdcr was
de
d(H>r htltgcr.., en organi . . atic...,, die hijdro-
non-prolitin<;tcllingcn
gt·n
Rocpen vcrJndcnngcn in de vcrzor-
,Lll1
\Jn~
In
de
L
1\'d!tcJt 111 onzc <..,JJllcnlc-
ck
twcTdc
de
ging~Jrrangcnlcntcn nicuw particulicr
initiJtiel op' Voor de '"mcn,tcllcr' zou
en \'JJiduJzcnd vcrcni-
die v1·a<1g heve<;tigcnd beJntwoord wor-
k(>nrnklqk gocdgckcurd en hch-
den, mit<; hct ll1JilhLhappelijkc midden
ll"".'' ck 'll'J lwn
VJn
lcidcn.
lllnd
1lt·gt·ntlt'11lk L'l'll\\
.!-!lll,~cn
hcllt
zJI
vraag gc-
d,J,udr"'r
ZIJ!l cr 111 on-.,
rcLhhpLT"><>ni!Jkhe,d
wat mincler IJntJ,icloo<; zou zijn Hoc
( I)\' I '"
kunncn burgers worden gemotivcerd
liCil n\jitlle van frankrijk in de achttiendc
:0::
om Ztnclcr'-. met vcr...,chdlen on1 tc goan,
c-cuw.'
ccn
"'-'
andcr-.. de hclangcn al tc wcgcn en an-
Amcrikaansc rcis bnchrijft hij hct pro-
m
Naar
Jankiding
van
dcrs tot iels aamprekcliJks te komcn,
hlccm van de gc't'ndivtdualiscerdc, ge-
zodat cr van ccn civil society kan wor-
lragnlentari'-.ccrdc
den gcspr-okcn' Her antwoord wordt
cen centrale ovcrhcid. In de Vercntgdc
gczocht in ccn <;tudic over dric clemen-
Staten vond hij ecn uplos'>ing voor dit
hurgcrij
7'
I'II 1::
,,,, 'I' ::,
',11
tcgcrH>ver :0::
rr. :Jl
tcn van hct vrijwilligcrswerk: de inbcd-
problcem, dat voor hem ccn van de
nlaahchappclijkc orga-
grondoorzakcn van de Fran<,e Revolutic
nisattc, de rclattcs met de pulitieke
is HiJ <;tclt dat de Amcrikanen het indi-
;N
steer en de indivicluclc motivering van
vidualismc van de burger en hct ccntra-
m
de bctrokkcncn I vrijwtlligcrs, he<;tuur-
lismc van de ovcrheid be.,trijdcn met
7'
clcrs!
hct vcr ontwikkclclc plaatselijke zclfbc-
drng
rn
ccn
.,tuur en met de verkie.,baarhcid van vc-
De Tocqueville en de relatie overheid -ze !forgan is a ties
dat burgers nict gemakkclijk hun aan-
lc plaatsclijkc amhten. Hij onderkcnt
I let vriJwilltgcrswcrk wordt gczien van-
dacht vcrlcggcn van de klcine wereld
uit hct pcrspcctid van de staat met zip1
van hun cigcn bclangcn naar de grotc
ovcrhcidsopdracht.
wcrcld van hct qaatsbelang De burger
lnkele schrijvers
uit de hundcl halcn [)c Tocqucvillc aan.
zal niet gemakkcliJk snappcn dat de lot-
Hoc zag De Tocqueville de relatie
gcvallcn van de -;taat zijn eigcn lcvcm-
ovcrhcid en zclt-organisatie van de bur-
lot bc'i'nvlocdcn. i\1aar al., er ccn wcg
gers' Vrij vertaald vindcn we bij hem
wordt aangclcgd die over zijn land
ccrdcr uitsprakcn die hct omgckccrdc
loupl, clan begrijpt hij wei dat hct algc-
bcwcrcn. HiJ stelt, clat ooit van de
mecn hclang en zijn per<,oonlijk belang
overhcid were! gezcgcl, dat zij gruwclijk
clkaar raken. 1 Op ccn dergclijkc wijze
de pc<;t cr in had als anderen, cdclcn of
analy-;cert h11 ook her i\merikaamc vcr-
burgers, zich buttcn haar om
met
publieke zakcn
bcmoctdcn.
Hct
mimtc,
onafhankcliJkc club)e, clat her zondcr de ovnheid zou wilktl stcllen,
hoc-
zemt haar al vrcc-. in. De klcrn'-.tc, vrijc vcrcnrgrng,
met Wilt dan ook al-. doe I,
enigingsleven Als indivi-
Ik vermoed dat De Tocqueville onze maatschappij helemaal niet democratisch zou
zit haar dwat-.,_ Slcchts die
vinden.
du
zou
de
burger
machtelom zijn zijn vrijheid le verdcdigcn, maar vercnigd n1ct zijn lotgcno-
lcn lukt dat wei. Daarom trdkn we in Amerika zovee I
vcrcnigingen
op
teiTCIIl aa11. Amcrikanen nchtcn voor aile~ en nog war vcr-
clubJc'> hchhcn bC'staan<,rccht dtc ontstaan zijn vanuit die over-
enigingen op, '>chriJft hij Zo richtcn zij
heid en die worden overhccr'>t door de
zickenhuizen, gcvangcni<;<;cn en ~cho
ovcrhcid. Van de grotc industriclc on-
kn op. Ook voor de verkondiging van
derncmingcn moet zij hclemaal niet<,
CC'n ol ander idee of voor de vcrbrci-
hcbbcn. In ccn woord, zij heelt niet
ding van ccn ol ander gedrag:-,patroon
graag dat de burgers zich hckommeren
vormcn ziJ verenigingen. Ook ecn on-
om hun cigen zaken. Op deze manier
derncming i'> voor De Tocquevillc soms
brilktcriscerdc De Tocqucville her
cen vcreniging. Hij bewondcrt de vin-
l I lV 1 '11
:111-
-::::
z CJ
,[:·
L
dJng1iJkhe1d de dadcndrang en het or-
keur voor zo groot mogelijke cconomi-
gani,atietalent van de hewoner' van de
'>chc hcwcgingwriJheid en ecn chris-
Vnen1gdc Staten. I lit ziet in de zelt-or-
ten-dernocratischc ondcrbouwing van
de hcwoncr"' van ccn dc-
hct niet-commerciele particulicr initia-
mouatle hct contraq met de lcodalc
ticl.'• l\1aar die particuliere zellwcrk-
mJJt<..,chappiL wJar nlcn...,cn a\ in cTn
zaamhcid dicnde wei door de staat tc
gJni...,Jtlc vJn
natuuJ·I11ke
'>amen hang
Ieven.'
Hier
worden onder<,teund. Daardoor bracht
komt cen helc ruime opvatting van
'maatschappel ijke
zcll-orgoni...,Jtlc llJJr vorcn. I )Jc brcdc
hcid' op den duur in on<, land cen cor-
verant woordclijk-
dcilllltle van zcll-organi'>atie mi'> ik wei
poraticvc '>tructuur voort, waar het
cem. al, J)c Tocquevillc ligurccrt in re-
middenvcld nauw betrokken was op de
ilcLtJe'> op hct maat,chappclitk midden-
centrale ovcrheid. En dat lijkt rnij in
veld. Het i'> men dan vnJwilligerswerk
'>trijd
l.cn watcT'>chap,
Tocqucvillc. Het bi.1rgerdom oricntccr-
mit'> 111et te groot
plaahcil!kc politick, -mil'> om concrete
met de hedoclingen van
De
de zich, met behulp van ecn trap van
helangen- ol ecn onderneming, -mit<.
organisaties, op de staat. Dat pacifi-
klcJn'>chaiJg-, horen er ook bij. De
cecrt tegenstellingen en cultivcert con-
-J<,ulueville zou d1t aile' zelf-organisa-
5en5LJ'> overal waar burgers !eden en
tie willcn noemcn, zolang louie Pfl'lli fm-
bestuurder'> van organisaties zijn, maar
l,luJIIC maar niet zou worden uitgedoold.
genereert het ook een sociaal verant-
lk vcrmoed dat De Tocquevillc onze
woordclijkheid.,gevoel in de pcrsoon
maahchappq aan de hand van dat crite-
van de burgersJ
num helcmaal niet democrati'>ch zou \'Jnden In het voorwoord van zijn stu-
Burgerschap en burgerzin
die over de hame Rcvolut1e schri)it hij:
De bundcl 5tudies doet een serieuzc
de de'>j)()tl'>che <;taat onthoudt aan de
poging om crachter te komen in hoe-
hurgn' aile gemeen,chappelitke harts-
verre het huidigc vrijwilligerswerk in
tocht. aile wederzqd'>e hehodte, aile
ons land enigszins bijdraagt aan ccn ci-
noodzakelijkheid van op elkaar aange-
vil society De achtcrliggcndc gedachte
\\'l'Zell Z!Jll. aile gelcgenheid om samen
is dat cr ccn rclatie is tussen burgerzin
Jet'> te doen. I )c<,poten me helen de bur-
en burgcrschap. Burgerzin is een hou-
ger">. om zo tc zcggcn,
111
hun privC-Ic-
ding van zich vcrantwoordelijk weten
\'l'lllll
voor bclangcn die het individu ol het
/ou dezc.: t\lni'> de Tocquevillc de bc-
sultante: het "hctrcft aile dcelnerners in
'>Lill'nnpatmon van
ecn lotsvcrbondcnheid, inclusief hun
gczin overstijgcn. Burgcrschap is de reeen
Nederlands
lllJddenveld kunnen worden. waarvan
hindcrlijke verschillen", zoals H.R. van
l'I1Jgc Lontourcn worden gc...,chcht in
Cun-;tcrcn het uitdrukt "Eigentijds bur-
de hundel' Wat heclt die notie uit de
gcr.,chap kan aileen Ieven bij de men-
ecr'>te hellt van de negenticnde eeuw tc
'>en als hct rnctakarakter ervan niet
maken met een lilwraal hurgcrdom dat
verdoczcld wordt. ( . ) De kwaliteit van
on' Lllld z1ch 'encrzijd.,' langs conlcs-
burgerschap hangt onder meer at van
'""lcTI-chr"teiJJke en 'anderzitd'' lang'>
wat cr in de 5tcren zoals die van arbcid,
,c·uiiJer-lilxTalc
gezin en vcrcniging.,]even gebeurt. Als
111
liJ!lell
organi<,cerde'
I ),t rc·,ulteerde. 111 de woorden van
deze sferen vcrpietcrcn, kan hurger-
S \\' (llu\\Tllherg, 111 ecn liberale voor-
schap nict hcstaan ( . ) De verhouding
UlV 1 '!'i
van
hurgerv~hap
tot genoemde .
'>k-
0::
paradox dat allerlei vormen van vrijwil-
ren i<; er du<; niet ccn van idcntihcatic,
ligcr<;wcrk soms worden gezicn a]<,
c
maar wei van activcrcn. modificeren en
voortrajcct voor het betaalde arbeids-
:-n
vcrhieden." 7
Het vrijwilligcr'>werk en de
bcstcl. De voorbccldcn liggen in de
attitude tot dat werk kunncn hct bur-
steer van 'verplicht vrijwilligcrswerk'
gcrschap, politick hcgrcpcn, hcvordc-
van arbeidzockcndcn, projectcn voor
rcn. Daarom kan cr al van hurgerzin
allochtone Jongeren en vrijwilligers
7'
il
Vl
verleners. Vervolgen'> de kwaliteit.,druk,
""C
de
waarmee vaak professiona]i.,ering en
tran,formatie van Polen opgcnomcn.
schaalvcrgroting worden gclcgitimccrd.
""m
De civil <,ociety wa., daar een oppositie-
Dan komt hiJ te '>preken over de '>tede-
7'
begrip
lijke context van het gefragmentariseer-
Toch
een
verslag
laat
het
van
artikel
van
Kazimicrz Dziubka zien dat de realisa-
dc
tic, ook na de omwenteling, uiterst
Zeeland aan het woord "Het is hier
n1oeizaan1 i~.
heel gewoon dat je wat doet; <;tcrker
Het hedendaagse vrijwilligerswerk in Nederland
doen." Daarentegen kiezen de meer ur-
Ieven.
Hit
z
laat ccn vrouw uit
()
nog. je wordt veronder.,teld wat te bane vrijwilligers voor vrij-
Hoc staat hct met de rcalisatic in
blijvcnder werk. Velen willen
Nederlandc In 1988 antwoordde bijna
wei iets doen, maar met er-
vijltien procent van de volwassen be-
gens bijhoren. En dat is te-
volking dat men wckelijks aan vrijwilli-
gengesteld
gcrswcrk
gcmiddcldc
Tocqucvillc zo aantrckkelijk
deed.
De
aan
wat
De
tijd.,investering van de betrokkenen
vond in Arnerika. Tenslottc
wa'> vijf uur per week' Rond die tijd
behandclt hij de rnulticultu-
deed het Centraal
rclc
Bureau voor de
sarncnlcving.
Rcccntc
Statistick (CBS) een onderzoek naar
immigranten nemen nauwe-
tijd.,bc'>tcding Bijna 24 proccnt van de
lijks deel aan besluurlijk en
volwasscn bevolking antwoordde dat
uitvoerend vrijwilligerswerk.
men de afgelopen maand ten minste
Allochtonen zouden geneigd
eenmaal onbetaalde activiteit in geor-
zijn pas wat te docn als cr
ganiseerd verband had verricht. Op
hetaling
tegenover
staat.
grond van ecn cnquete uit 1988 komt
Hun norm van wederkerig-
Van Daal tot de volgendc schattingen,s
hcid is van ccn concrete di-
ongeveer
rectheid.
550.000
vrijwilliger'>
zijn
Het vrijwilligerswerk en de attitude tot dat werk kunnen het burgerschap, politiek begrepen, bevorderen. Daarom kan er al van burgerzin sprake zijn, voordat het politieke burgerschap is
werkzaam in de hulp- en dienstvcrlcning; 220.000 in de sociaal-culturele
In het tweede deel van het
vorming, 638.000 hebben een maat-
rapport wordt vcrslag gedaan
schappelijke inhreng, inc]u.,icf hct wcrk
van ccn cmpirisch onderzoek
gerealiseerd.
voor kcrken en scholen; 484.000 in re-
naar bestuurlijk actievc vrijwilligcrs. De
creatieve organisatie'>, inclusicf '>port.
kcuzc vicl op Zwolle, dat na de Tweede
De bundcl start met de vraag naar meer
Wereldoorlog sterk is gcgrocid en dat
vrijwilligcrswcrk
vcrminderende
is aangewezen als groeikern en stcdelijk
ovcrheidszorg, maar Van [laal wijst op
knooppunt (Wat een dirigistische cri-
cen paar grote problemen. Allereerst de
teria voor ecn <;tudie over het midden-
C llV I '!5
bij
II
:iI !!,,
voor hct werk van weghezuinigde zorg-
er
:~1
,j,
m
gcr<;chap i'> gerealrseerd. Om dat te rllui'>
I
::;:;
'>prakc ziJn, voordat het politieke burstreren
I'II
'I!,
;:
.. ~
u
ve ld !) In Zwo ll e kome n a ll e verschui -
door kl e in e activ ite iten wordt bij ge dra -
Kaptey n e n andere n. Het Socia al e n
z
vin gen voo r die in het ee rste de e l wer-
ge n aan d e publi eke zaak, o ntbreekt. Ik
Cu lturee l Planburea u h eeft stof voo r
den ges igna leerd . Er is ee n versc hui vi ng
ve rbaa s me e r niet over dat b lijkt dat de
di scussie gegeve n. Vrage n opgeworpen
pa rti c ip atie.
po lit ieke en maatsc happe lijke activite i-
doo r d e sc hrijvers va n so mmi ge essays
Engagement wo rdt be loon d. De geïn -
te n min of mee r van e lka ar z ij n ge-
blijven so ms onbeantwoord. Definiti es
terviewde bestuurde rs van maatsc ha p-
sche id e n.
nauwelijk s
va n vrij w illi gerswe rk lope n uiteen . N et
pe lijke orga ni saties g in ge n voor ee n
aanknop in gsp unte n
wat
Van
als die van societa s civilis. Maar ik waar-
groot dee l zo o ngevee r ti e n jaar ge le-
G un ste re n 'active re n' noemt. Komt uit
dee r de bund el, wa nt h e t midd e nve ld
de n deelnemen in een of and ere orga ni -
deze burgerz in ook burgerschap voort?
wo rdt be li ch t als de bakermat va n o ns
sat ie. Belangrijke mob il ise re nde orga ni-
Bevordert vrij w illi ge rswe rk politi ek be-
politieke bes tel, niet als de c li e ntè le.
saties zij n de padv ind erij , de arbe iders-
leefd burge rsch ap? Dee l 2 ve rsc h aft on-
Dat is exact waa r h e t bij subsid iariteit
jeugdbeweg in g , he t christel ijk jeugd -
vo ldoend e bewijs voor ee n bevestigend
om draai t. Laten we wa t vo orzichti ge r
we rk , jongerenclubs, sc hoolcom mi ss ies
antwoord. H eeft de burgerij in het
er mee o mgaa n!
e n sc hoo lbesturen. Men participeert
maatsc happe lijk middenve ld ee n oefen-
wegens de soc ia le contacte n , om da t
terre in voo r h et politieke burgerschap
men er iets leert e n om 'goed te doen '.
of lo uter ee n spee lve ld voo r kn eute ri g
Maatschappel ijke part ic ip atie doet me n
burge rdo m?
va n I..LJ
0... Vl I..LJ
I..LJ
0
representat ie
naar
Ik
vind voor
voor anderen maar ook voo r z ichzelf.
--
De tweedelige btwdel Civil Society e11 vrijwilligerswerk va11 bet Sociaal e11 Ctdttmel Planbtma u is ee11 11itga ve van \fuga, De11
zowe l met de me nse n waarvoor men
ken. Na lezing vind ik da t co nto ure n er
Haag 1994. Civil Society e11 \!rij willigerswerk I kost J 30,-. Maalschappelijke participatie i11 een middelgrote stad. Civil Society e11 vrijwilligerswerk II kost
activ iteite n verric h t als met de mensen
nog nau we lijks z ijn . H et midden ve ld is
J24 ,-.
met w ie men werkt. Men pa rt ic ipeert
ge huld in ee n dikke mi stba nk . Raw ls is
om andere me nse n, d e stad of de we-
uit. Wa lzer is in . Dahrendorf doet mee.
reld te he lpe n, maar ook voor de gezel-
H et gaat om het midde nve ld a ls cu l-
"Een be la ngrijke rede n vo rmt het in
Bundel zet aan tot denken
aa nrakin g ko me n met andere men se n,
Deze boeiende bunde l zet aan he t de n-
li gheid e n om ke nni s e n ervarin g op te
tuu rpatroon, als ee n éta l social zoals De
Prof.dr. E.J.J.M. Kimman S.J. is als hoogleraar bedrijfsethiek verbo11dw am1 de Rijksuniversiteit Limburg te Maastriebt en de lfrije
doen''9 Lang is er gedacht d at me n aan
Tocquevi ll e dat zo u zegge n. De term i-
Universiteit Ie Amsterdam
iets participeert, in de ove rtui g in g dat
no logie va n de ve rzuilin g is vers leten.
men met z ijn all e n mee r bere ikt dan al-
Citoye1111elé, Zivilitäl, civil society. Er z ijn buiten lan dse termen nodi g om iets aan te geven , dat in eige n land ru imsc hoots aanwezig is maa r dat ni et altijd vo ldoet aan so mmige in deze bundel opgeso m de voo rwaa rd e n. De bu nde l o nd ergraaft de door de H aagse burea uc ratie gewenste vera lge meni se rin g. Is co nse nsus we l nod ig? W ie neemt het in itiatief? Zou de ce ntrali se rin g e n de overkoepelin g ni et plaats moete n make n voor different iat ie? We lli cht zijn pla atse lijke versch ill e n zo gek nog ni et. Dan komt er een pol i tieke betrokkenheid op ee n lager nivea u! In deze bunde l zij n interessa nte Nede rl andse ge luide n: Dekker, als editor, Van Gunsteren natuurlijk , maar ook Busse maker, Van Noort,
leen. Het Zwolse o nd erzoek laat een gevariee rd
bee ld
zien.
Maatschappelijke
Samengevoegd
participatie doet
van eerder onderzoek. Een
men voor anderen , maar ook voor zichzelf.
de
merkwaardig beeld van soc ia le
betrokkenheid
komt
hi eruit naa r vo re n: ze lfontpl oo iin g, geric h t op inst ru me nte le co ntacte n, soc iale zake lijkh e id in
idea li sme ,
leve re n
motieven nuanceringen op
en
ee n
plaats van persoo nlijke
kosten/ baten-afwegi ng. Deel 2 laat z ien dat er tussen de bestuurders en de lo kaIe politiek al lerl e i contacten z ijn om zakel ijke redenen . Het blijken nauwe lijks po litieke contacte n te zijn. Besef dat
CDV i /95
N oten I
Voor een ve rnieuwing va n di e gedachte zie:
H .E.S. Wo ldring , Poliliekrfi/osofie, "" syslemnlische i11leidi"g (U trecht; 1993 ) hoofdstuk I I Vergelijk J.A.A. van Doorn , Sociologie oa11 de orgnllisnlie (Leiden : 1956) 197 e.v. Alexi s de Tocquev ill e , L'A~tcieu Rigime et la Rioolulioll ( 1856) Liv re 11, Chapitre Vl. 4 Alexis de Tocquev ill e, De la Dfmocratie ru Amiriq11e, Vo lume 11 ( 1840 ) Li vre 11 , Chapitre IV. O.c. , Chapitre V. S.W. Couwe nberg , C ivil society, corpora tief burgerschap en maatschappelijk middenveld, in Cioil society eulJrijwilligerswerk. deel !, 109 . H .R. van Cunsteren, 'Burgers tussen politiek en
ei vil societ y', Gvil society m rmjwilligerswrrk , deel !, 134.
HJ
van Daal , 'Hedendaags vrijw il ligerswerk:
gedaanten , identiteit en aantrekkingskracht.
C.o.t Somliy I (Den Haag 1994) 20 I e.v. 9 Jan van Deth & Mo ni que Leijenaar, 'De politie· ke participatie van maatschappelijk actieven' in CiiJIIsoC'it!y til vrijwilligtrs wtrk , deel\ , 227.
CDV 1/95
0 m
m
z Cl
Kaptcyn en anderen. Hct Sociaal en
t::t
Cultureel l'lanbureau heett '>tof voor
0
discussie gegeven. Vragen opgeworpen
m
door de schrijver<, van sommige eS'>ays
'il;
7'
blijvcn soms onbcantwoord. Dcfinitics van vrijwilligcrswcrk lopcn uitecn. Net als die van societas civilis. Maar ik waardeer de bundel, want het middenvcld wordt belicht als de bakermat van ons
t::t
m U1
v
politieke bestel, niet als de clientele.
7:J
Dat i'> exact waar het bij sub.,idiariteit
m
orn draait. Laten we wat voorzichtiger
7'
cr n1cc
orngaan~
z De tu>eedeli_qe hwuiel Civil Society e11 vri)ll'illil}asu>crk Pm1 !Jet Sociaal c11 Culturecl Pla11htmiltl 11 ee11 uitc}
Ha,,_q
1991.
Ciuil Society c11 \lri;rpil/igersrperk I kosi J w,-. i\1,wtschilrJlelljke /Jilrticif){llle
111iddelqro-
111 WI
tc stad CiPil Society e11 vrijtPillic;erswcrk II kosi
J21,Pro{dr EJ./i\1.
SJ is als hoagie-
K11111111111
mar· hcdri;]sethiek uerho11dt11
de Ri;ks-
ll!lll
1111ivmiteit Li111IJtm) te i\1a,lstricht m de Vrijc U111uersitcit te Amsterdm11 Noten Voor ccn
VLTfltl'U\Vtng
vun dte gcde~chtc zte
H L S \Voldnng, Poli/t(b Jdo,o/te cnt l)''>ifllldlhlhc udc,,itllt/ Lltrnht: !()())' hoo!d-.tuk 1 I Vcrgcl11k 111'-lllu ,
J
A.:'~.
VJ!l
J)oorn.
Lei den I 95(<· 1{)7 c
Sotltllol}ti.'Pdll
dcor!)d-
v
Alcx1-. de J(xqucvdlc, L'i\lltll'lt 1<.6}111/C cl /,r f<.c·,,o/rd!0/1 11S5(J' l1vre II, Chup1tre VI
Alex!'> de Tm_qucvdlc f)c /11 lkiitOLi
;\mt~/1,/HC, Volume
(), (J
( haprtrc V
S \Y'
c·ouwenhcrg, c·l\'11 -.oc1cty
hurgcr-.cht~p
(·!I'd ~Ocicly H R
L'fl
t'll 1'/lll!'llil_t/l'l'-ll'llk,
\Jil c;LIIl'>llTCil
uvtl -.oucty'
corpor
mt~
dee I!,
Burgcro..,
(I I'd 'Ocld)'
m
111
101 J
[UO..,<,Cil
polltld.
l'lllli'IIIJ_t/l'I'-II'Crk
Cll
dec! I,
ll-1
111 von
l)t~al,
gcdJ
( 11'd ]Jn
kc
\l,llcli)'
\'Jil
I kdcndoJ.g'> YTIJW1111gcr'>\'.'Crk
Jdcntitcl t en
JJntrckklllg'>kl Jcht
/1l kn HaJg 1{){J-t 120 I c v
])cth 0.. 1\lonHJUC I.CIJCilJJr, 'l)c polltlc-
pJrliupatiC van lll
(!I'd '-tltiCI)'Oi
( IJV I '11
1 1 11)11'1/111/l'hli'U~' dec]] 22/
Cl
'li'
' ;j II :;1
i,l
