Asfalt raakt spoorlijn Kilometers stoere kades Groen zonder blozen Blokje om met Filemon

0236467010260 December 2011 | Jaargang 4 | Waarde 7,95

December 2011 | Jaargang 4

TIJDELI JK M EER MAA SVLAKTE De werktoegang sluit juli 2012, de haveningang graven we februari 2013 door. Nederland heeft een half jaar een Maasvlaktemeer! Kom kijken naar het nieuwste stukje Nederland. In FutureLand, het informatiecentrum met uitzicht op Maasvlakte 2.

Beter zicht op de toekomst bestaat niet!

Asfalt raakt spoorlijn Kilometers stoere kades Groen zonder blozen Blokje om met Filemon | Nieuw land, nieuw strand p.13 | Handhavers op patrouille p.26 | Haven in zicht! p.8,100 | Alles onder de grond p.42 | Bram wil het weten p.46 | Sebastiaan Labrie en de groene mythe p.70 | Tien stappen naar de toekomst p.84 | Veilig varen p.96 | Dubbeldoelgevoel p.108 |

cartoon Michael van den Bosch

Nieuw land

Informatie en bestellen Voor meer informatie over Maasvlakte 2 en het bestellen van een exemplaar van MV2 bezoekt u www.maasvlakte2.com.

Colofon Bezoekadres Havenbedrijf Rotterdam N.V. World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247 Postadres Postbus 6622 3002 AP Rotterdam T +31 (0)10 252 10 10 E [email protected] Redactie Julija van der Aa Sylvia de Bode  Wil Borst Priscilla van der Haar Gert Hardeman Maartje van de Hulsbeek Cees Klaver Jeanette Quak

Menno Steenman Raymond van der Stelt Gijs Warmenhoven Baas en Van Haastrecht   Eindredactie Yves van Erp   Vormgeving Baas en Van Haastrecht   Fotografie Freek van Arkel Marc Blommaert Chris Bonis Evert-Jan Daniels Remco Gerritse John Janssen Ivo Ketelaar Hilbert Krane Dorothée Meyer Twan de Veer Gijs Warmenhoven

Illustraties DPI Animation House Tineke Faber Frédérik Ruys Schwantz Cartoon Michael van den Bosch Stockfotografie Aeroview BuitenBeeld Havenbedrijf Rotterdam N.V. iStock Photo Nederlands Fotomuseum PUMA Tekst Stijn Aerden Yves van Erp Nathan de Groot Gert Hardeman Anouk Hespe

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Havenbedrijf Rotterdam N.V.. De inhoud van MV2 is met uiterste zorg samengesteld. Ondanks deze zorgvuldigheid kunnen gegevens zijn veranderd of onjuist zijn weergegeven. Hiervoor aanvaardt Havenbedrijf Rotterdam N.V. geen enkele aansprakelijkheid.

Cees Klaver Maarten van Rossum Trichis Rob Wilken Druk Moderna, België   MV2 bedankt APMT, Frank van Bemmel, de bemanning van de Blockbuster, Bram Brekelmans en familie, Dick Carlier, Edauw Design, Het Kader, Lee Towers en alle andere bedrijven, instellingen  en personen die hebben bij­gedragen aan deze uitgave.

MV2 is een uitgave van de Projectorganisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam N.V. en is in een oplage van 150.000 exemplaren gedrukt op Arctic Volume. Dit papier draagt het FSC Keurmerk.

CU-COC-810378

in ontwikkeling Fotografie Twan de Veer

Kijkend naar het verschil tussen de luchtfoto’s van januari en oktober kan ik niet anders dan concluderen dat we in 2011 reuzenstappen hebben gezet. Nagenoeg al het benodigde zand is binnengebracht, miljoenen tonnen steen zijn aangevoerd en de eerste kilometer diepzeekade is opgeleverd en vrij­ gebaggerd samen met een halve kilometer binnenvaartkade.

Uit de oude blokkendam zijn 22.000 betonblokken opgepakt en grotendeels op een nieuwe plek terecht­ gekomen. Wegen, spoor, fietspaden, kabels en leidingen, zichtbaar bovengronds en onzichtbaar in het zand; er is volop, simultaan maar goed gecoördineerd en enthou­ siast aan gewerkt door de mensen van de aannemers­ combinatie en hun onderaannemers. Om de nieuwe Maasvlakte naadloos aan de bestaande te ritsen is een duinviaduct opgeleverd en niet te vergeten: onze eerste klant heeft de beschikking gekregen over zijn terrein. Toen de sleep­­hopper­zuigers in januari 2009 begonnen om van de 17 meter diepe zee een vijf meter hoog terrein te maken, leek dat lichtjaren ver weg. Touwtjes in handen Dit belangrijke jaar in de uitvoering van het project is voorbij gevlogen, zo lijkt het. Omdat er veel gebeurde en we met zijn allen de touwtjes graag in handen wilden houden. Checks, dubbel checks en steekproeven toonden aan dat het ging zoals gepland; op tijd, binnen budget en met de afgesproken kwaliteit. Aan de andere kant was het ook een jaar waarin de economische ontwikkelingen in de wereld ons noopten tot nuchtere reflectie. Beurzen kelderden, munteenheden ver­loren waarde en banken wankelden opnieuw. Zitten we op de goede weg met de

uitbreiding van de haven van Rotterdam, vroegen wij ons af? Het antwoord op die vraag is bekend. De uitbreiding van Mainport Rotterdam met Maas­vlak­te 2 is een in­ves­t­ering voor de lange termijn. Een noodzakelijke investering om lading niet aan de poort van Europa voorbij te laten gaan. Bovendien een uitgelezen kans om een duurzaam haven­ concept neer te zetten dat als voorbeeld voor de toekomst van de bestaande havens kan dienen. Onze bekende dubbeldoelstelling: versterk de economie en verbeter de leefomgeving. Over de helft Met drie jaar bouwen achter ons en minder dan twee jaar tot het eerste schip aan de kade ligt, stel ik vast dat we ruim over de helft zijn. Flink achterover in de luie stoel dan maar? Niets daarvan! Komend jaar wordt het broertje van afgelopen jaar, net zo cruciaal voor de planning en technisch buitengewoon spannend. De opening in de zee­ wering moet bijvoorbeeld worden gedicht, in een korte tijdspanne bij doodtij in juli. Ik verheug mij op dit ‘sluit­ moment’ met veel mate­rieel en vlagvertoon. De wegen en sporen over die gesloten zanderige zeewering moeten in de herfst berijdbaar zijn. En kort daarna, nog voor de jaarwisseling, maken we een begin met het doorgraven van de Yangtze­haven. Die toegang tot de havens van

Maasvlakte 2 is dan begin 2013 zover dat schepen met kranen voor de ter­ minals in aanbouw binnen kunnen varen. Het groeipercentage in de overslag van containers vertoont ondanks de kwak­­ ke­lende economie dubbele cijfers. Dus lijkt het er nog steeds op dat we precies op tijd zijn. Als de Rotterdam­ se haven haar maximum­ capaciteit voor overslag van containers bereikt, biedt Maasvlakte 2 de ruimte voor groei. Ik ben nog altijd blij dat mijn voorgangers er in 1993 al over zijn begonnen. Ronald Paul Directeur Projectorganisatie Maasvlakte 2

29/05/2011 HaraldBergmann Aanleg Maasvlakte 2 nu op Discovery Channel. Waar een klein land groot in kan zijn. #Trots

8  10              13 16

Haven in zicht!

» 100

» 45 » 64 » 82 » 86 » 93 Bouwen aan Maasvlakte 2

Nieuw land, nieuw strand Recreatie op de rand

Filemon Wesselink kruipt in de Blockbuster Blokjes stapelen

Betrokken bij Maasvlakte 2

22  

» 113

26

30

Op patrouille met de handhavers

Alles over staal

38 36

Emission impossible? Euro VI helpt

Maarten van Rossem Column

46

Container­ terminals in aanbouw

President-directeur over haventoekomst

60

70

Groen zonder blozen Sebastiaan Labrie op onderzoek

Zand winnen? Dat gaat zomaar niet!

76

Duinviaduct schakelt tussen Maasvlaktes

96

90

Expeditie Noordzeestrand Kees, Fré en Lucas zoeken fauna

Richt je eigen haven in

Veilig varen

102 110 De vouwcontainer komt eraan!

116

Professor blijft voorzichtig Let op onze bodem!

Verder

De eerste keer… » 12 Amateurschilders op de vlakte » 20 Natuur in de haven » 24 Toen/Nu » 34 Diepzeekade voelt nattigheid » 40 Alles ondergronds » 42 FutureLand in trek » 44 Vergaderen met uitzicht » 51 Jonge smaakmakers » 52, 94, 126 Industrie van de toekomst » 54 Holle, bolle berg » 56 Europaweg in het water » 57 2011 in cijfers » 58 Reuzenstem onder blokkenkraan » 66 Gewoon maar doorgaan… » 68 Maasvlakte 2 by night » 78 Naadloos aansluiten » 80 10 stappen naar de toekomst » 84 Schrijvers op de rand » 87 Dubbeldoelgevoel » 108 Medewerkers doen een wedstrijd » 112 Bezoekers ook! » 114 Nieuwe haven in de klas » 120 Ceesjes » 122 Wist je dat… » 123 FutureLand activiteitenkalender 2012 » 124 Containerkade in het zand » 128

8

Haven in zicht!

Januari 2011

9

Bouwen aan Maasvlakte 2 [wegen aanleggen] Fotografie Freek van Arkel

‘Alles wat beweegt rond de aanleg van de wegen op Maasvlakte 2 stuur ik aan.’ Willem Kegge (29) zorgt ervoor dat de uitzetters, grondwerkers, graafmachinisten en asfaltploegen dagelijks aan de slag kunnen. Want 180.000 ton asfalt smeren op vers zand is best een klusje. Willem is bij onderaannemer BAVO Wegen in april 2011 begonnen en zijn klus gaat door tot eind 2012. Willem heeft Civiele Techniek gestudeerd en vindt het mooi om mee te werken aan één van de grootste werken in Nederland. ‘Ik maak niet vaak mee dat ik zulke oppervlak­ tes weg moet aanleggen,’ zegt hij achter zijn meetwiel waarmee hij controleert of de beloofde vierkante meters er wel liggen. Wegen en fietspad Het asfalt is nodig voor de aanleg van de hoofdweg, de secundaire weg, het fietspad en de parkeerplaatsen op Maasvlakte 2. De wegen worden per stuk 12,6 km lang. Het aanleggen van de wegen gaat in stappen.

Uitzetters zetten de wegen uit en controleren ligging en hoogte. De grondwerkers plaatsen onder meer mantelbuizen en verdichten het zand en menggranulaat. De asfaltploegen brengen asfalt aan en walsen het af voor de geëiste verdichting en de vlakheid. Eind 2012 wordt tot slot een beschermende deklaag op het asfalt aangebracht. Strand Willem kent de omgeving. Hij woont in Rockanje en was als fervent surfer vaak op het Slufterstrand te vinden. Straks zal hij zeker de golven weer bedwingen op het nieuwe strand van Maasvlakte 2. Dat dan te bereiken is op door hem zelf aangelegde wegen!

26/10/2011 RoyalBAM Eerste kilometers asfalt op Maasvlakte 2 afgewerkt

11

11/02/2011 #koninklijkhuis1 Willem-Alexander even op Maasvlakte 2

Nieuw land, nieuw strand

Artist impressions DPI Animation House

Zonnen, zwemmen, wandelen, op het nieuwe strand van Maasvlakte 2 kan het allemaal. Badseizoen 2012 kan iedereen er al van genieten, mits de zomer meewerkt natuurlijk. Aan de voorzieningen zal het niet liggen. Fietspaden, verschillende parkeerplaatsen, toiletten en een friettent, er is allemaal aan gedacht. Ook aan kunst met een alledaagse functie, wat te denken van de bijzondere trappen van Jan Konings bijvoorbeeld?

13

Recreëren op de rand van een haven- en industriegebied Vanaf mei 2012 is het eerste deel van het nieuwe strand langs Maasvlakte 2 klaar om er te wandelen, te zwemmen en te zonnen. Vanaf november 2012 is de rest van het strand ook goed bereikbaar. Op het zeven kilometer lange strand kan iedereen zijn plekje vinden, zo is het ingedeeld. De sporters kunnen zich op het noordelijk deel uitleven met kite, surfplank of hengel. Zonaanbidders rollen hun handdoeken uit op het zuidelijker gelegen strand. Naaktrecreanten vinden ertussenin hun plek.

Helemaal in het noorden, aan het einde van het strand komt een vogeltelpost. De post wordt opgetrokken uit twee houten wanden voor beschutting tegen weer en wind. Op de wanden is informatie te lezen over het gebied en de natuur. De bestaande vogelspotplek aan de Noordzeeboulevard is in mei 2012 weer bereikbaar en te gebruiken. Deze spotplek biedt een prachtig uitzicht over de Slikken van Voorne.

Drie nieuwe parkeerterreinen achter de nieuwe zeewering bieden elk plaats aan 400 auto’s. Elk terrein heeft twee strandopgangen, waarvan één is uit­ gevoerd naar het ontwerp van kunstenaar Jan Konings. Doordat het strand zowel via de nieuwe Maasvlakteboulevard bereikbaar is als via de bestaande Noordzeeboulevard langs de Slufter, blijven 300 parkeer­ plaatsen aan de Slufterdijk behouden. Ook deze parkeerplaatsen krijgen een eigen strandopgang. Naast wegen en parkeerplaatsen kan ook de fietser zijn hart ophalen met een mooi fietspad en fietsbeugels voor stalling. Het fiets­ pad biedt prachtig uitzicht over zee én haven­gebied door de bijzondere ligging bovenop het duin. Het duin krijgt met de tijd z’n eigen vorm dat samen met het helmgras zorgt voor een natuurlijke uitstraling. De weg en parkeer­ terreinen worden net als het fietspad mooi ingepast in het duinlandschap.

Het noordelijke stuk strand is over een lengte van vijf kilometer gereserveerd voor sportieve activiteiten. Kitesurfers, vliegeraars, zeevissers en andere sporters krijgen hier de ruimte. Langs de recreatieve route door het duin komen twee parkeerterreinen met elk 40 plaatsen. Ruim opgezet, om materiaal gemakkelijk in en uit te laden. Bij elk parkeerterrein komt een trap om het strand op te komen. Buiten het badseizoen, maar ook als weersomstandig­ heden zonaanbidders weghouden van het bad- en naaktstrand, kunnen sporters gebruik maken van heel het strand. Een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) reguleert het gebruik van het strand door sporters als kitesurfers.

Spottersstrand

(Kite) surfen

Vogelkijkpunt

Recreatievissen

Algemeen Strandgebruik

Reddingsbrigade

Naaktrecreatie

Parkeerplaats

Omdat het naaktstrand aan het badstrand grenst, zijn de voorzieningen voor alle gebruikers binnen hand­ bereik. Tegelijkertijd biedt deze strook de rust die men juist zo waardeert. Het gebruik van dit stuk strand is geregeld met een Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Geen boetes voor naaktlopen dus!

15

Ook leuk zijn de recreatiemogelijkheden op de bestaande Maasvlakte. Naast diverse fietsroutes is ook de spottersplek aan de Maasmond de moeite waard. Op deze plek zie je de gigantische schepen de Rotterdamse haven in- en uitvaren. De fietsroute ‘Ontdek de Maasvlakte’ vind je op www.portofrotterdam.com/beleefdehaven

Maasvlakte 2 is een unieke plek, waar je kunt recreëren in de achtertuin van een havenen industrieel gebied. Dat kon aan de rand van de eerste Maasvlakte ook, op het zeer gewaardeerde Slufterstrand. Strandliefhebbers gaan er bepaald niet op achteruit met ruim twee maal zoveel strand als voorheen. Met de voorzieningen is het ook dik in orde. 1580 parkeerplaatsen, verdeeld over de lengte van het strand, bieden ruimte aan recreanten. Voor degenen met trek is er de seizoensgebonden friettent. Ook krijgt het badstrand langs de Maasvlakte sanitaire voorzieningen.

De drie grootste parkeerterreinen aan het nieuwe strand krijgen elk een bijzondere strandopgang. Kunstenaar Jan Konings ontwierp een tien meter brede trap die niet alleen mooi oogt, maar ook nog eens multifunctioneel is. De drie typen treden hebben elk een eigen functie. Via de standaard treden loop je gemakkelijk het duin op naar het nieuwe strand. De treden met een hoogte van 40 centimeter bieden het gemak even te zitten om bijvoorbeeld je schoenen aan of uit te trekken. Een kleine picknick of even gezellig samen uitblazen doe je op de treden van 80 centimeter hoog. Het markante ontwerp is geïnspireerd op de monumentale trap in Odessa die voorkomt in de beroemde film ‘Pantserkruiser Potemkin’ van filmpionier Eisenstein uit 1925. Maar ook aan de Egyptische piramides is de trap schatplichtig. Toeristen beklimmen vaak de onderste rijen stenen daarvan, zag Jan Konings op zijn reizen.

Op het strand zuidelijk van de Slufter behoudt de natuur vrij spel. Voor publiek is het niet toegankelijk. De vogelspotplek in de duinen behoudt daarmee ook zijn unieke uitzicht.

Het badstrand krijgt alle ingrediënten om uit te groeien tot een populair strand. Goed bereikbaar met de auto, maar ook met de fiets. Seizoensgebonden horeca en sanitaire voorzieningen maken een dagje strand in de achtertuin van de haven nog leuker. De voorzieningen blijven wel beperkter dan op de bekende Nederlandse stranden. In 2012 zijn nog niet alle voorzieningen volledig beschikbaar. Dit eerste jaar wordt wellicht nog gebruik gemaakt van mobiele horeca. In 2013 zijn alle voorzieningen op orde.

16

Tweedehands zijn ze, de beschermende betonblokken die Maasvlakte 2 in de noordwesthoek behoeden voor woeste golfaanvallen. Sinds de jaren zeventig hebben ze de Maas­ vlakte beschermd. Anno 2011 heeft megakraan Blockbuster de reuzendobbelstenen opnieuw in zee gezet. Van de 20.000 bruikbare betonblokken is een dam gemaakt van 3,5 kilometer. BNN-presentator Filemon Wesselink kon de aantrekkings­ kracht van blokken en Blockbuster in Amsterdam voelen. Op naar de nieuwste Nederlandse buitengrens. Zo’n blokje moet je toch zelf ook kunnen leggen?

Blokje om met Filemon

17 Rijdend langs enorme bergen vuistdikke keien wil Filemon weten waar die stenen dan vandaan komen. Duitsland, Ardennen, Noorwegen, antwoordt Gert-Jan. Filemon: ‘Dus in België is nu ergens een grote kuil omdat wij hier stenen nodig hebben? En in Noorwegen ook?’ Gert-Jan: ‘Ja en nee. In Noorwegen bijvoorbeeld blijft de berg waar de steen uitkomt, gewoon staan. Hij wordt alleen steeds verder uitgehold, al zie je daar niets van.’ Filemon: ‘Ik ben vast heel naïef, maar hoe gaat dat dan? Hoi Noorwegen, mag ik stenen kopen? En dan wijzen ze een berg aan...’ Gert-Jan: ‘Eigenlijk wel, ja. Het is natuurlijk een bedrijf waarmee je in contact komt en waar je een overeenkomst mee aangaat. Zij zorgen ook voor het transport van de stenen naar de haven hier. Wij maken er op de wal dan grote bergen van. Dumpers rijden vervolgens twee weken lang af en aan om één scheepslading naar de zeewering te brengen waar het wordt gebruikt.’ Vijf vingers

In het voorbijrijden wijst Gert-Jan op een poliep. Filemon: ‘Dat moet je uitleggen want die ken ik alleen van Marco Borsato.’ Gert-Jan: ‘Het is eigenlijk een grijper van een kraan. Eentje met vijf vingers, zeg maar. Dus als je daar iets zwaars mee pakt, heb je rondom grip.’ Filemon: ‘Je zal het maar op je stembanden hebben.’

Fotografie Freek van Arkel

Het weer is Hollands als Filemon en broer Benjamin een dagje Rotterdamse Maas­ vlakte doen. Het miezert en grijze wolken schieten laag over. Felgekleurde vei­ lig­heidskleding en plastic helmen zorgen voor wat hilariteit. Op de parkeer­ plaats bij informatiecentrum FutureLand blikt Filemon

heen en weer: van de witte helm in zijn hand naar het blok beton van 2,5 bij 2,5 bij 2,5 meter waar zijn auto nu naast staat. Hij kijkt zijn begeleiders eens aan, schudt zijn hoofd, haalt zijn schouders op en zet toch die helm maar op. Hij stapt in de auto bij Gert-Jan Rodenburg van aannemers­ combinatie PUMA (Boskalis, Van Oord). PUMA legt Maasvlakte 2 aan in opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam vertelt Gert-Jan. ‘Mijn collega’s zorgen voor al het zand waar het terrein mee opgespoten wordt. Ik organiseer zeven miljoen ton steen waarmee delen van dat zand worden bedekt.’

Gert-Jan is het werkterrein opgereden waar de harde zee­ wering van Maasvlakte 2 in aanleg is. Een zanddam bedekt met verschillende, dikke lagen steen, heeft hij toegelicht. De stenen worden zowel onder- als boven water gestort van klein naar groot. De zware bovenlaag zorgt er telkens voor dat de zee de onderlagen niet kan wegspoelen. ‘Hier bij de Maasmond, de ingang van de Rotterdamse haven,’ zegt Gert-Jan, ‘moeten we een steil talud bouwen van­ wege het ruimtegebrek. Van steen omdat de Maasmond op de juiste diepte moet blijven voor al die grote schepen die hier voorbij komen. Zouden we het laten bij een zanddam, dan spoelen de golven dat zand binnen de kortste keren in de vaargeul. Bovendien, als je hier naar het noordwesten kijkt, zie je niets dan honderden kilometers Noordzee. Enig idee wat voor golven er dan op je afkomen als hier bij springtij noordwesterstorm waait?’ Filemon schudt zijn hoofd, hij gelooft niet dat hij ze eerder heeft gezien. Drie hoog opgestapeld

‘Hoe ga je de volgende Maasvlakte noemen?

Maasvlakte strikes back?’

Gert-Jan zet de auto stil naast een massieve rij drie hoog opgestapelde betonblokken. ‘Mag je hier overal parkeren?, grapt Filemon bij het uitstappen. Gert-Jan denkt van wel: ‘Als je je helm maar opzet!’ Filemon haast zich terug naar de auto om het witte hoofd­ deksel te halen. Op de huid van de betonblokken wijst hij schelpdieren aan: ‘Oesters! Daar ben ik gek op.’ Het volgende moment verzucht hij, uitkijkend over het buitenaards aandoende landschap dat gedomineerd wordt door stenen, rotsen, immense betonblokken en langsrazen­de dumpers, ook weer gevuld met stenen: ‘Wat is het hier mooi! Het is net een kunstwerk.’ Maasvlakte strikes back

Over de werkweg komt een shovel aangereden. Filemon: ‘Wat doet die graafmachine?’ Gert-Jan: ‘Die is op weg naar de lunch.’ Filemon: ’Wanneer is ‘ie af, die Maasvlakte twee?’

»

Gert-Jan Rodenburg: ‘Ik organiseer zeven miljoen ton steen.’

18

Kijk naar Filemon in actie op www.maasvlakte2.com/filemon

19 tegen wie ook: ‘Eigenlijk heb ik niet zoveel ervaring, hoor.’ Eenmaal boven maakt Filemon kennis met hoofdmachinist Klaas Smits. Die neemt hem mee naar een beeldscherm waar uitleg volgt over apparatuur die onder water kijkt en de computer die berekent wanneer een blok al of niet goed is geplaatst. ‘Pas na dat sein, mag je met de joystick het commando akkoord geven. Dan laat de grijper het blok los en zie je in het scherm dat weer een vakje is gevuld.’ Of Smits op de kermis goed horloges kan pakken, wil Filemon weten. Sneller dan gedacht

‘Mag je hier overal parkeren?’

Gert-Jan: ‘Deze harde zee­ wering leveren we in april 2012 op. Mijn collega’s gaan daarna nog een poosje door met kades, wegen en spoor. Maar begin 2013 is voor ons het werk wel klaar.’ Filemon: ‘Komt er dan ooit nog een Maasvlakte? En hoe ga je die dan noemen? Maasvlakte 3 zeker. Of: Maasvlakte strikes back!’ ‘Waar zijn trouwens al die buizen voor?’ Gert-Jan: ‘Voor het transport van zand. Daar persen de schepen een mengsel van zand en water door. Zo komt het zand op zijn plaats.’

Filemon: ‘Wat vinden jullie allemaal bij het graven naar zand?’ Gert-Jan: ‘Niets bijzonders, hoor. Hooguit af en toe een bom uit de Tweede Wereldoorlog.’ Filemon: ‘Oh, ik dacht: nu komt het verhaal over die mammoet.’ Try Before You Die

Gert-Jan stuurt de terreinwagen verder het stenige land­ schap in. Met grote brokken steen en rots geladen dumpers pendelen op een eigen tijdelijke weg tussen steenvoorraad en blokkendam in aanbouw. Plotseling doemt na een scherpe bocht de grote blauwe kraan op. Filemon, vol ontzag: ‘Tsjonge wat een beest zeg, als je hem zo ziet staan.’ Bij het uitstappen informeert Gert-Jan: ‘Jij was toch van Try Before You Die?’ Hij wijst op de Blockbuster. ‘Nou, wat mij betreft is ’ie voor jou.’ Onder het beklimmen van de trappen naar het dertien meter hoge platform zegt Filemon, meer tegen zichzelf dan

Een laatste ladder leidt naar de kleine cabine waar 24 uur per dag telkens voor een uur een van de machinisten de buitenste bescherming van dit deel nieuw haven een stukje verder brengt. 130 meter per week inmiddels, zei Gert-Jan eerder al, omdat de mannen sneller gaan dan gedacht en omdat er meer machines zijn ingezet. Licht of donker, regen of wind, de blauwe blokkenreus gaat gestaag zijn gang. Filemon en Smits hebben het deurtje naar de cabine achter zich dichtgetrokken. Bij een van de drie rupsvoeten van de kraan heeft een aangepaste reach stacker weer een nieuw betonblok klaargezet. In een vorig leven plaatste deze reach stacker zeecontainers in- en uit de voorraad­ stapel, ergens op een kade. Nu rijdt de buitenmaat heftruck met dobbelstenen beton van 40.000 kilo rond. Elk uur zet de machine er zo’n 30 klaar voor de collega in de kleine blauwe cabine dertien meter boven de golvende zee. Filemon heeft de grijper inmiddels in beweging gekregen. Het blok hangt er netjes in, de arm van de Blockbuster beweegt zich van het land af richting het eind van de blokkendam. De vrijwel haakse arm daalt en het blok verdwijnt nagenoeg helemaal onder het zeewateroppervlak. Als de grijper weer boven komt is deze leeg. Op het plat­ form verlaat Filemon de cabine. Opgetogen schreeuwt hij in een poging boven de wind en het motorgeluid van de reuzenkraan uit te komen: ‘Het is gewoon spelen met blokken, maar dan voor volwassenen. Echt wel vet hoor!’

Fotografie Freek van Arkel

Honderd amateurkunstenaars verzamelden op een zomerse zaterdag op het vers opgespoten zand van Maasvlakte 2 voor het concours ‘Nieuwe grenzen, nieuwe impressies’. In samenwerking met de SKVR Vrije academie organiseerde Havenbedrijf Rotterdam N.V. dit evenement. De deel­nemende schilders en tekenaars kregen de bijzondere mogelijkheid een dag lang hun impressie van 20 vierkante kilometer nieuw Nederland op canvas te vereeuwigen. De werken zijn van 4 maart tot 29 mei 2012 te zien in Future­ Land, het infor­matie­centrum over Maasvlakte 2. Tot die tijd heeft de jury gelegenheid vijf prijswinnaars te kiezen.

Kijken naar de nieuwe vlakte

20

21

‘Houd de gestrande bruinvis nat en koel.’

Betrokken bij Maasvlakte 2 Fotografie Hilbert Krane

‘Namens de politie Zeeland neem ik deel aan het Platform Voordelta. Het gaat hier om toezicht en handhaving, onder meer in het kader van de Natuurbeschermingswet. Daarnaast zet ik me als vrijwilliger in voor bruinvissen, dolfijnen en zeehonden. Ik ben al achttien jaar coördinator van Eerste Hulp bij Zeehonden, opgezet door Zeehonden­ crèche Lenie ‘t Hart. Ook ben ik actief voor Stichting SOS Dolfijn, waar dolfijnen en bruinvissen worden opgevangen.’

‘Ik ben al enkele malen op de nieuwe stranden van Maasvlakte 2 geweest om een dode bruinvis op te halen. Vaak is het een mede­­­ werker van aannemers­ com­b inatie PUMA die me belt. Ik meet de dode bruinvis op, probeer een foto te maken en daarna gaat het dier afhankelijk van de staat in de diepvries of zo snel mogelijk naar de Universiteit van Utrecht. Daar verricht de faculteit Diergeneeskunde sectie in opdracht van het ministerie

23

Jaap van de Hiele Regionaal milieuteam politie Zeeland, Eerste Hulp bij Zeehonden en SOS Dolfijn

van EL&I om de doods­ oorzaak van de bruinvis te achterhalen. Eind 2013 komen ze met een rapport over de sterfte van bruin­ vissen voor de gehele Nederlandse kust. Het aantal strandingen is namelijk toegenomen sinds 2006. Het is nu al wel duidelijk dat er meerdere factoren meespelen: de bruinvissen sterven als gevolg van infectieziekten, voedseltekort of doordat ze vast komen te zitten in netten van vissersboten.

Opvallend is dat er bij aan­ landige zuidwestelijke wind meer dieren stranden; de stroming zal dan lastiger zijn voor verzwakte dieren. Het kan trouwens ook zijn dat er gewoonweg meer bruinvissen langs onze kustwateren zwemmen. Bij een gelijkblijvend of afnemend voedselaanbod zijn de zwakkere jonkies en pubers dan eerder de dupe. De bruinvis is ook nog veel selectiever in zijn menu dan bijvoorbeeld de zeehond. Een zeehond

kan bij schaarste naar andere soorten zoet- en zout­watervis overstappen. De bruinvis houdt het bij rondvissen, zoals wijting, haring en kabeljauw en dat maakt overleven lastiger.’ Eerste hulp ‘Wat ik mensen aanraad als ze een levende bruinvis vinden? Rust is belangrijk, het zijn stressgevoelige dieren. Zorg dat er niet te veel mensen bij het dier komen en zeker geen honden. Houd het blaasgat boven

water, want een bruinvis is geen vis, maar een zee­zoog­­ dier. Probeer het dier nat en koel te houden met bijvoor­ beeld natte handdoeken. Bel SOS Dolfijn 06-65098576 of de politie. Zij weten wat ze moeten doen om de over­ levingskansen van het dier te vergroten.’ Ruimte voor natuur ‘De zeehond doet het goed in de Voordelta. Waren er rond 2000 nog zo’n 100, nu zijn er 800 tot 1000 gewone en grijze zeehonden.

Het voedselaanbod moet goed zijn en er zijn nu veel meer rustgebieden met zandplaten in de Voordelta. Ik blijf het uniek vinden dat het nieuwe havengebied ook ruimte heeft gemaakt voor nieuwe natuur. Daar moeten we zuinig op zijn.’

Zie ook pagina 26-29

Natuur vindt haar weg, ook in de haven Natuur in de haven gaat en vindt haar eigen weg, ondanks en zelfs dankzij de mens die het gebied steeds verandert. Op veel plekken in de haven zijn soorten te vinden die van een ‘permanente pioniersituatie’ houden. Dat maakt het Rotterdamse haventerrein een uniek gebied. Hier een overzicht van dieren en planten die we op Maasvlakte 2 ook kunnen verwachten.

Strand op de Maasvlakte Het strand is de plaats waar zee en land elkaar ontmoeten. Overal proberen talloze dieren van het beste van deze twee werelden te profiteren.

Buitenste deel van het duin Het buitenste deel van het duin, de zeereep, is de plaats waar het strandzand dat opstuift wordt opgevangen. De wind, het zout en het stuivende zand maken dit gebied erg onvriendelijk voor planten en dieren. Alleen een paar superspecialisten kunnen hier overleven.

Al die schelpdieren vormen een rijk buffet voor verschillende vogelsoorten. Scholeksters zijn hiervan toch wel de meest opvallende.

De Draaihals is een aan de spechten verwante trekvogel die in Nederland als broedvogel bijna is verdwenen. Op de heenen terugreis uit Afrika passeert hij de Maasvlaktekust.

De Bronzen zandloopkever is een opvallende verschijning op het zand. Je kunt ze over de grond zien rennen, jagend op insecten.

Duin Achter de zeereep neemt de invloed van stuivend zand af en vind je struiken als Vlier, Dauwbraam en vooral Duindoorn. De zaden van deze besdragende struiken worden door vogels verspreid.

De Rugstreeppad kan in zijn natuur­ lijke biotoop ge­ vonden worden in het aan de haven grenzend Voornes Duin, waar hij duinplasjes bevolkt.

Droog grasland achter de duinen

25

Waar de ontwikkeling van struiken door konijnen­ vraat wordt tegengegaan ontwikkelt zich grasland. Op veel plaatsen is de zandbodem arm aan voedings­ stoffen waardoor begroeiing laag en open blijft.

De Heivlinder zet de eitjes af op graspollen omringd door kale bodem.

Herfstbitterling is een plant die bij voorkeur groeit in een open vegetatie en in het havengebied profiteert van open plekken. Het Konijn voelt zich vanwege het vele zand prima thuis op de Maasvlakte. Een enkel vrouwtje kan in een jaar tot wel 20 jongen grootbrengen, waardoor de populatie snel kan groeien.

Vochtig grasland Dit ontstaat op plaatsen waar stukken strand door nieuwe duinen van de zee zijn gescheiden of waar zoveel zand is weggestoven dat het bodemoppervlak dicht bij het grondwater komt. Hier kunnen veel bijzondere en zeldzame planten­ soorten voorkomen.

Industrie In het industriële deel van het havengebied krijgen de duinsoorten gezelschap van soorten die leven op en rond gebouwen en plekken waar wordt gewerkt. Stadsduiven weten een graanoverslag feilloos te vinden. 23/06/2011 KeesMoeliker Expo HavenNatuur aan het inrichten in FutureLand op de Maasvlakte. Is zaterdag open met om 2 uur excursies olv ecologen van @stadsnatuur

Voordelta komt tot rust... en tot leven

Op patrouille met

Fotografie Hilbert Krane

De ondiepe zee met zandplaten en diepe geulen voor de Zuid-Hollandse en Zeeuwse kust, is een uniek natuurgebied. Door de afwisseling van zee en rivier, van zout en zoet en van diep en ondiep water is het een perfect leef-, rust- en foerageergebied voor zeehonden en vogels. De natuur heeft sinds 2008 in de Voordelta voorrang, tegelijk is er voldoende ruimte voor de mens om te recreëren. Binnen de regels, uiteraard. Handhavers patrouilleren daarom op het land en op het water. Overtreders krijgen boetes. Een tussenbalans: de natuur leeft op van rust.

de handhavers

27

‘Het aantal gewone en grijze zeehonden is toegenomen.’ Spelregels per gebied en zes vuistregels Elk gebied kent zijn eigen spelregels: wat wel en niet mag en wanneer. Op de informatieborden staat precies waar u bijvoorbeeld kunt zonnen, wandelen, surfen, kanoën, sportvissen, kitebuggyen of varen. Voor de gehele Voordelta gelden zes vuistregels: 1. Kom niet binnen de grenzen van rustgebieden voor vogels en zeehonden wanneer u daar niet nadrukkelijk toestemming voor heeft. De grenzen zijn gemarkeerd met gele tonnen of palen en aangegeven op kaarten. 2. G a nooit naar zeehonden toe, ook niet als ze uit nieuwsgierigheid zelf dichterbij komen. 3. L aat vogels met rust. Grote vogels en groepen vogels hebben meer afstand nodig dan kleinere. 4. Blijf uit de buurt van broedplaatsen en grote concentraties dieren. Kom niet dicht bij dieren met jongen. Houd ook uw hond daar weg. 5. L aat als bezoeker alleen uw voetstappen achter. Neem afval mee of gooi het in de vuilnisbakken. 6. Gun ook andere mensen in het gebied hun rust!

De natuur in de Voordelta is ingespeeld op de dynamiek van de getijden. Bij laag­­ water komen de zandplaten boven water uit. Scholeksters, rosse grutto’s en bonte strand­lopers gaan op zoek naar zeepieren, mosselen of kokkels. Zee­ honden rusten enkele uren uit op de zandplaten, totdat de vloed hun rustplaats weer onder water zet. De minister van Economi­ sche Zaken, Landbouw en Inno­vatie (voorheen Land­ bouw, Natuur en Voedsel­ kwaliteit) heeft de complete Voordelta, die van de Euro­ geul tot Westkapelle loopt, aan­gewezen als onderdeel

van Natura 2000, een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. Bescherming bodem compenseert Maasvlakte 2

Ter compensatie voor het verlies aan beschermde zeenatuur door de aanleg van Maasvlakte 2 (2.000 hectare) in het gebied is compensatie gezocht en gevonden. Binnen de Voordelta is een bodembeschermingsgebied van 25.000 hectare aan­ gewezen. Door daar de zeebodem met rust te laten, bodem­ visserij grotendeels te verbieden en andere verstoringen te voorkomen, ontstaat de komende jaren op natuurlijke wijze een rijkere voedingsbodem. Daarnaast zijn De Hinderplaat, Bollen van de Ooster, Slikken van Voorne, Bollen van het Nieuwe Zand en Verklikkersplaat en een zone daar­ omheen grotendeels verboden gebied: dit is rustgebied voor zeehonden en vogels. Biologen gaan er vanuit dat deze bescher­m ing van het gebied zo’n tien procent extra natuur­­waarde kan opleveren. Door het gebied ruim tien maal groter te maken dan de oppervlakte van Maasvlakte 2 komt op termijn de verloren zeenatuur volledig terug in het gebied (10 x 10 = 100), zo is het uitgangspunt.

Laura Markus, senior inspecteur groene wetgeving, Omgevings­ dienst Zuid-Holland Zuid ‘De overheid heeft een Beheerplan opgesteld voor de gehele Voordelta. Ik ben namens de Omgevingsdienst verantwoor­de­lijk voor de coör­ dinatie van het toezicht en de handhaving, zoals in dit plan beschreven. Dit doen we samen met de leden van het Plat­ form Handhaving. Ik regel de planningen van wie, wanneer en waar controleert. We hebben naast de politie 25 mensen die als buitengewoon opsporingsambte­naar optreden. Zij mogen overtreders een proces-verbaal geven in het kader van de Natuurbeschermingswet. Een wandelaar in verboden gebied kan een boete krijgen tot wel 150 euro en voor bootjes en kitesurfers in rustgebieden kan dat oplopen tot 250 euro. De beroepsvisserij wordt in de gaten gehouden door de nieuwe Voedsel- en Warenauto­ri­teit (voorheen Algemene Inspectiedienst). Alle aandachtspunten en over­t redingen zetten we in een registratiesysteem, zodat we tussentijds kunnen evalueren en bijsturen. We kennen de mensen van het Havenbedrijf: we weten elkaar te vinden en werken goed samen.’ Van voorlichten en waarschuwen naar boetes

‘Ons team van de Omgevingsdienst bestaat uit acht personen en we doen controles te voet, op de mountain­ bike, met de auto en met boten. Sinds eind 2009 treden alle handhavers harder op. Tot die tijd gaven we vooral voorlichting en waarschuwingen. We hebben folders verspreid bij hotels, restaurants, VVV’s, en onder ruiten­ wissers van geparkeerde auto’s. Ook hebben we voor­lich­ tingsborden geplaatst met informatie: wat wanneer wel en niet mag. Niet te missen. We begrijpen dat mensen zeehonden willen zien en zijn op proef gestart met commerciële excursies vanuit Stellendam. We houden goed in de gaten welk effect dit heeft op de zeehonden.’ Meer zeehonden

‘Wat de rust oplevert? De zwarte zee-eenden, de stern en de zeebodemdieren in het bodembeschermingsgebied worden onder leiding van Deltares door externe des­ kundigen gemonitord. De eerste evaluatie zal eind 2013 beschikbaar zijn. Wat voor alle handhavers duidelijk is: het aantal gewone en grijze zeehonden is toegenomen. Dat is voor ons goed nieuws!’

‘Alle spelregels staan op informatie­borden.’ Hans Visser, Stichting Zuid-Hollands Landschap, Slikken van Voorne ‘De Slikken van Voorne liggen op de route van trekvogels die van Scandinavië naar het warme zuiden vliegen. Ze vliegen niet in één ruk, maar rusten en foerageren regel­matig onderweg, onder meer bij de Slikken. Aansterken is voorwaarde om de zware reis te overleven. Als vogels voort­durend door mensen worden gestoord en moeten opvliegen, kost dat teveel energie. Het Zuid-Hollands Landschap houdt met drie toezichthouders toezicht op de Slikken, een ge­ bied van ongeveer 1.300 hectare. Vooral in de weekenden en tijdens vakanties zijn zij erg actief. Ook als er veel wind is, want dan komen er meer surfers en kitesurfers. Alle spelregels staan aangegeven op informatieborden: bij strandopgangen, bij de grenzen van de wandelgebieden en op veel meer plekken. De verstoringen zijn heel divers. We zien kitesurfers die met vliegende vaart het rustgebied in razen, terwijl er duidelijk met gele boeien is aangegeven tot waar ze mogen komen. We houden mensen aan die bij laagwater met crossmotor of quad het kwetsbare schorgebied oversteken. De vegetatie is hier kwetsbaar en uniek!’ Storende waterscooters

‘We treffen ook wandelaars, ruiters en mountainbikers die zich buiten de zone begeven waar ze mogen komen. Ook zijn er mensen die hun hond los laten lopen in een gebied waar dat niet mag. Op een mooie dag zagen we wel vijftig zeehonden met jongen op de Hinderplaat rusten. Kwam er opeens iemand op een waterscooter langs en de dieren vluchtten het water in. Dat is een ernstige verstoring. We hebben collega’s die op het water zaten, opgeroepen om die gast aan te houden. We surveilleren, en bewoners, wandelaars, vogelspotters en plantenliefhebbers bellen ons als ze iets ‘verdachts’ zien. Maar gelukkig ook als ze iets moois hebben gespot, zoals een rosse grutto of een bijzonder plantje.’

‘Het is verboden de zandplaten op te lopen om zeehonden te fotograferen.’

29

Henk Blaauw, Zeehaven­ politie Regiopolitie Rotterdam Rijnmond ‘We beschikken over snelle inter­ ventievaartuigen, patrouil­le­schepen, rubber boten, busjes en terreinwagens. We houden met 120 man toezicht op de Maasvlakte tot 12 mijl op zee. Ik ben als wijkagent Maasvlakte het aan­ spreekpunt voor alle leden van het platform Handhaving Voordelta [zie kader]. Zij mogen als buitengewoon op­sporingsambtenaar een proces-verbaal uitschrijven. Wij zijn vraagbaak en achtervang voor hen; als mensen agressief worden als ze een bon krijgen, kunnen we bij­ springen. Regelmatig houden we met de andere handhavers gezamenlijke controles in het gebied. Ik ben blij met hun bijdrage: controleren en handhaven kun je als politie niet in je eentje doen.’ Intensief surveilleren

‘Als er veel recreanten en sporters op en rond het water zijn, surveilleren we intensiever. Ik vaar zelf regelmatig naar de Bollen van de Ooster. Op die grote zandplaat rusten veel zeehonden. Toch komen mensen er soms in hele groepen bootjes naartoe. Terwijl het verboden is de zandplaten op te gaan. Surfers, kitesurfers en jetskiërs komen soms in het rust­gebied en daar zien wij op toe. Kanotochten naar de Hinderplaat mogen alleen in groeps­ verband en met een gecertificeerde gids. De jetski’s kunnen we volgen, maar als het te ondiep wordt, moeten we afhaken, want onze rubber boot heeft een kiel. Dan nemen we contact op met het jetskiteam van de KLPD. Mensen die door het gebied varen, kunnen op de zeekaarten zien waar ze mogen komen. En dat ze in de vaargeul tussen de Hinderplaat en Slikken van Voorne bijvoorbeeld niet harder dan 7 knopen (13 km/u) mogen.’ Vuurtoren Ouddorp

Platform Handhaving Voordelta - Provincies Zuid-Holland en Zeeland - Rijkswaterstaat, dienst Noordzee - Stichting Zuid-Hollands Landschap - Groenservice Zuid-Holland - Natuurmonumenten - Staatsbosbeheer - Waterschappen Hollandse Delta en Scheldestromen - Politie (KLPD, districtspolitie Rotterdam Rijnmond, milieu- en zeehavenpolitie) - Gemeenten Westvoorne, Goedereede en Schouwen-Duiveland

‘Ik ben geen natuurkenner, maar heb enorm veel geleerd over de natuur. Vogelaars geven hun kijker en laten me een bijzonder vogeltje zien. Maar ik herken nu ook de Harlekijn, een zeldzame, beschermde orchidee. Als we verdwaalde jonge zeehondjes vinden, seinen we de specia­ listen van de Dierenambulance Spijkenisse in. We zien niet alles en zijn blij met de vuurtoren in Ouddorp: de vuurtorenwachters zijn van acht tot acht mijn oren en ogen; zij kunnen de Bollen en Slikken perfect overzien. Tijdens achtervolgingen hebben we contact, door hun overzicht kunnen ze ons de goede kant op sturen.’

www.voordelta.nl/spelregels

Zand. Steen. Staal. Drie materialen die intensief worden gebruikt bij de aanleg van het nieuwe haven- en industriegebied. Staal als constructiemateriaal is veelzijdig, flexibel en duurzaam. Op Maasvlakte 2 is het terug te vinden in kade­ muren, steenbakken, persbuizen en spoorstaven. Nog even dan glimt het staal van schepen en kranen in de zon. Op deze pagina’s de sterkste staaltjes.

Roestvast staal Roestvast staal (RVS) wordt in de volksmond vaak roestvrij staal genoemd. Dit materiaal is in elke Nederlandse keuken terug te vinden in onder meer de besteklade. RVS is een legering van hoofdzakelijk ijzer, chroom, nikkel en koolstof. Om van roestvast staal te kunnen spreken, is minimaal 10,5 procent chroom en maximaal 1,2 procent koolstof nodig. Verder zijn in veel soorten roestvast staal ook de elementen molybdeen, titanium, mangaan, stikstof en silicium terug te vinden.

Gezonken staal opgevist Op 5 januari 1942 werd het Deense stoomschip Cornelia Maersk, op weg van Rotterdam naar Kopenhagen, gebombardeerd. Het schip zonk uiteindelijk in het gebied waar Maasvlakte 2 wordt aangelegd. De Cornelia Maersk had een laadvermogen van 3.150 ton, was 85,43 meter lang en 12,19 meter breed. Begin 2011 is het scheepswrak gebor­ gen. Het lag op 10 tot 17 meter diepte in één van de toekomstige havens van Maasvlakte 2. De wrakstukken werden met een ‘backhoe’ in kleine brokstukken naar boven gebracht. De mooiste overblijfselen van de Cornelia Maersk zijn ter beschikking gesteld aan informatiecentrum FutureLand. De resterende tonnen staal van het wrak zijn afgevoerd naar een metaalverwerker.

18 km buis voor zandtransport

Een stalen geheugen hebben. Alles onthouden.

30

De hopperzuigers persen het zand door stalen leidingen naar de juiste locatie. Op het land liggen zo’n 1.500 stalen pijpen (St.42). Zo’n pijp is 12 meter lang en weegt 4 tot 5 ton. In totaal ligt er dus 18 kilometer aan stalen buis. Onder invloed van zand dat met water door de pijpen stroomt, slijten de pijpen aan de onderkant langzaam uit. Daarom worden de pijpen van tijd tot tijd losgemaakt en gedraaid om de levensduur te verlengen.

Blockbuster De Blockbuster is een specialis­ tische landge­bonden kraan. Hij werd in 2010 gebouwd in opdracht van PUMA om 20.000 betonblokken uit de oude zee­wering met grote precisie te herplaatsen in de nieuwe blokkendam. Het staal van de Blockbuster (kwaliteit 52.3/E355) heeft vier lagen speciale verf gekregen om tegen weer, wind en zout te kunnen. Dit type staal is

gekozen vanwege de juiste combinatie van flexibiliteit en hardheid. De constructie moet flexi­bel zijn en enigszins meebuigen om niet te breken. Maar moet ook sterk genoeg zijn om betonblokken van 40 tot 50 ton op te tillen. De Blockbuster heeft een eigen gewicht van zo’n 1.200 ton en een contragewicht van 360 ton. De reus is zo’n 30 meter hoog en heeft een reik­wijdte van 50 meter. Elke week wordt het staal geïnspec­teerd op de belangrijkste punten; niets gevonden na maanden noeste arbeid. On­ver­moeibaar tilt de reus door. Met grote precisie overigens, want de beton­kubussen van 2,5 x 2,5 x 2,5 meter worden tot op 15 centimeter nauw­keurig in de blokkendam geplaatst.

Kademuren

Wat is staal?

Stalen steenbakken De varende stalen bakken die de steen transporteren die backhoe Wodan uit de oude blokkendam van de Maasvlakte heeft opgepakt, wegen 1200 ton. Deze bakken vervoeren per keer zo’n 3000 ton steen. Een duwboot stuurt ze naar de wal, waar (stalen) kranen en shovels de stenen eruit halen.

Het staal wordt in de wind gehard. Door tegenslagen te verwerken word je sterk.

gewapend beton

Staal is een mengsel (legering) van twee metalen: ijzer en koolstof. De term staal wordt gebruikt voor ijzerlegeringen met een beperkt koolstofgehalte: minder dan 1,9 procent. Het koolstof wordt gebruikt om een hoge treksterkte en hardheid te verkrijgen. Wereldwijd wordt jaarlijks ongeveer 900 miljoen ton staal geproduceerd, in zo’n 2500 soorten. De variatie zit in de vele verschillende legeringen met de twee basismetalen. Zo kan staal een gehalte aan chroom bevat­ ten; dit maakt vervormen in hitte mogelijk. Gietijzer is een legering van ijzer, koolstof (2,5 procent tot 6,67 procent), mangaan en silicium.

31

De kilometers kademuur voor zeeschepen en binnenvaart zijn gemaakt van beton. Beton dat is versterkt met een wapening van staal. Deze wapening is nodig, omdat beton wel drukkrachten kan opnemen, maar minder goed bestand is tegen trekkrachten. Door een vlechtwerk van stalen staven in het beton te verwerken, kan het de krachten aan van schepen, water en land. De enorme wapenings­ constructies voor de kademuren op Maasvlakte 2 worden ter plekke gefabriceerd. De betonstaalvlechters maken de wapeningskorven op elke gewenste maat door de stalen staven aan elkaar te vlechten met binddraad. De beton­ vlechters hebben in topmaanden 500 ton betonstaal in vijf dagen verwerkt. Vibro-palen en MV-palen

De kade en kademuren worden ondersteund door schuin geplaatste Vibro-palen en MV-palen. Vibro-palen zijn geheide, in de grond gevormde betonnen palen van 35 meter. Ze komen tot stand door een ingeheide stalen heibuis te vullen met beton en die daarna uit de grond te trekken. De stalen heibuis is aan de onderzijde afgesloten door een losse stalen plaat (paalschoen). De Vibro-palen weerstaan de (trek)krachten aan de kademuur. Om de kademuur op zijn plek te houden, worden ook 60 meter lange MV-palen onder een hoek van ongeveer 45 graden de bodem in geheid. Een stalen profiel wordt in de grond geheid samen met een injectie van grout. Dit grout zorgt ervoor dat de paal zich als het ware vastlijmt in de grond en zo een grote trekbelasting kan weerstaan. De palen heten naar hun uitvinders, Müller en Völker. 34.000 ton staal

Voor de wapening van de kademuren, de Vibro-palen en MVpalen is meer dan 34.000 ton staal gebruikt. Net iets meer dan is gebruikt voor twee stalen deuren van de Maeslantkering (15.000 ton per deur). Deze stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg behoedt het achterland voor natte voeten bij dreigende overstroming. De twee enorme stalen deuren van elk 240 meter breed sluiten dan de vaarweg af.

Stalen ros

Een arts kan staalpillen voorschrijven bij bloedarmoede die wordt veroor­ zaakt door ijzergebrek. Bij een tekort aan ijzer wordt er niet voldoende zuurstof afgegeven in het lichaam. Mensen die hier last van hebben, voelen zich moe, slap en zien er bleekjes uit. In de staalpillen zit 100 tot 200 mg ijzer. IJzer zit in voedingsmiddelen, zoals volkorenproducten, peulvruchten, appelstroop, vlees, eieren, noten en gedroogd fruit. De opname van het ijzer uit de voeding wordt bevorderd door voedingsmiddelen met veel vitamine C, zoals fruit, vruchtensap en groente. Het gelijktijdig gebruiken van ijzerrijke producten met thee, koffie en frisdranken vermindert de ijzeropname. Dit komt door de aanwezige fosfaten. De opname van het ijzer uit vlees wordt geremd door het gelijk­ tijdig gebruiken van melkproducten. Een volwassen man heeft per dag 9 mg ijzer nodig; voor een volwassen vrouw is dat 15 mg. De ijzerbehoefte van vrouwen is hoger door het ijzerverlies met de menstruatie. Zwangere vrouwen hebben tot 19 mg nodig en tijdens het geven van borstvoeding ligt de behoefte op 20 mg ijzer per dag.

Nog steeds hebben fietsers het over hun stalen ros, ook al zijn de meeste fietsen niet meer van staal gemaakt. Gelegeerd met chroom en molybdeen (CrMo) was staal vroeger het meest gebruikte frame­materiaal. Het was stevig, duurzaam en behoor­ lijk onkwetsbaar. Fietsers roemden daarnaast het rijcomfort. Alleen het relatief hoge gewicht was een nadeel, zeker in de bergen waar elke kilo telt.

Hurkende man van staal

Staalpillen en ijzerrijke voeding

Super Post Panamax

Het kunstwerk ‘Hurkende man van staal’ in Lelystad is onderscheiden met de Structural Steel Design Award 2011. Deze internationale prijs wordt al meer dan 42 jaar in Engeland uitgereikt als erkenning voor het gebruik van staal in de wereld van constructieontwerp. Deze 26 meter hoge polderreus is ont­ worpen door kunstenaar Antony Gormley. Hij noemde het kunstwerk ‘Exposure’. De immens complexe samenstelling van honderden verzinkte stalen staven en knopen is in afzonderlijke delen gefabri­ ceerd, naar de polder getransporteerd en daar minutieus in elkaar gezet.

Hij is van ijzer en staal. Hij is erg sterk.

32

Kranen worden evenals de schepen die ze moeten

meter boven de waterlijn in tropisch zoetwater.

laden en lossen ingedeeld in Panamax-klassen.

Naar de huidige maatstaven is de Panamax-klasse

Panamax is een samentrekking van Panama

een middelgroot schip. Veel containerschepen,

en maxi­mum. Een historische maat, die staat

tankers en bulkcarriers zijn te groot om door het

voor de maximale afmetingen van een schip dat

Panamakanaal te kunnen varen. Vandaar dat ze

nog net gebruik kan maken van de sluizen in het

Post Panamax (45-50 meter breed, 18 rijen van

Panamakanaal.

containers) en Super Post Panamax (50 tot

De Panamax-afmetingen van een schip zijn:

60 meter breed en meer dan 22 rijen containers)

lengte: 294,1 meter, breedte 32,3 meter, diepgang

worden genoemd. De naam Capesize wordt ook

12 meter in tropisch zoetwater en hoogte 57,91

wel gebruikt, naar de omvaarroute via Kaap Hoorn.

Nieuwste generatie stalen kranen Containerschepen worden groter en groter. Niet zozeer in lengte, maar wel in de breedte en in diepgang. De zeecontainer­ kranen die op Maasvlakte 2 de nieuwste schepen zullen lossen, moeten nog worden gebouwd. De vaste ship-to-shore kranen zullen tegen de 2000 ton zwaar zijn en kunnen twee volle con­ tainers van 100 ton per keer lossen. Er is dus 2000 ton staal nodig, om 100 ton te tillen. Dat lijkt weinig, maar dit komt door de enorme reikwijdte van de kranen. De nieuwste generatie kranen heeft armen van wel 55 meter: zo breed zullen de nieuwe contai­ner­ schepen worden. Het werktempo van deze reuzen is ongeveer één container per anderhalve minuut. Een vol schip van 18.000 TEU* met zowel 20 als 40 voet containers zal door acht kranen in één tot maximaal ander­halve dag zijn geleegd De nieuwe kranen zullen naar verwachting een hoogte hebben van 135 meter. Dit is inclusief de ‘boom up’. Een kraan doet zijn arm (‘boom’) omhoog als er een zeeschip aanmeert aan de kade. Dit is nodig, omdat het stuurhuis hoger is dan de bovenste laag van containers. Het schip vaart nu onder de kraan door, wordt stevig vastgelegd en de arm kan omlaag om containers op te pakken. Als staal­ soort wordt hoofd­zakelijk S355 toegepast, omdat dit materiaal relatief ongevoelig is voor vermoeiing en scheurvorming. De kranen gaan ongeveer 30 jaar mee. Van het gebruikte staal gaat 70 tot 80 procent terug in de hoogovens, om elders te worden hergebruikt. Op de kades werken ook kleinere mobiele kranen. Dit zijn echte Jerommekes: ze hebben een capaciteit van 500 ton. Ze kunnen zwaarder tillen, omdat ze dichter bij de schepen kunnen komen en een kleinere arm (reikwijdte) hebben. De kranen die de binnen­­ vaartschepen laden en lossen zijn kleiner qua gewicht, hoogte en reikwijdte.

Popeye en spinazie

reuzen

Container

60.000 ton staal met

18.000 containers

Het grootste containerschip van dit moment is de Emma Maersk: 397,7 meter lang, 56,4 meter breed en diepgang van 15,5 meter. Het schip kan 14.770 TEU* vervoeren, bijna 15.000 containers van zes meter lang. De nieuwste generatie container­schepen wordt op dit moment gebouwd in Korea, door de Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering Co. scheepswerf. Het gaat om de Maersk Triple-E klasse van de Deense rederij Maersk. De winnende maten: een lengte van 400 meter, een breedte van 59 meter en een capaciteit van 18.000 TEU. Verder heeft het schip een totale hoogte van 73 meter en een diep­ gang van 14,5 meter. De naam Triple-E staat voor drie belangrijke doelstellingen bij het ontwerp: • Economy of scale: meer lading per transport. • Energy efficiency: zuiniger in brandstof en hergebruik van energie. • Environmentally improved: milieuvriendelijker met 20 procent minder CO2-uitstoot dan de Emma Maersk. De eerste tien schepen worden in 2013 en 2014 geleverd, de tien volgende in 2014 en 2015. 60.000 ton staal

Het staal dat wordt gebruik voor deze Triple E schepen is van verschillende kwaliteiten. Per schip is er maar liefst 60.000 ton staal nodig. De schepen worden geheel volgens het cradle-to-cradle principe gebouwd, waarbij alle materialen van groot tot klein, zijn beschreven. Zo kan het schip na 30 jaar trouwe dienst worden gerecyled in drie stromen materiaal: hoogwaardig staal, gewoon staal en koper. Ook ligt al vast hoe het schip op de meest efficiënte en veilige manier moet worden gesloopt. *Twenty-foot Equivalent Unit, de meeteenheid om het aantal containers op een schip aan te geven. Een 20-voets container (6 meter) is gelijk aan 1 TEU, een 40-voets container (12 meter) is 2 TEU.

Pisbakkenstaal Men spreekt soms van ‘pisbakkenstaal’ (PBS) om een staalsoort van slechte kwaliteit aan te duiden. In werkelijkheid klopt dit niet: voor een stalen urinoir is juist een goede staalsoort noodzakelijk vanwege de zuren in de urine.

van

Spinazie staat bekend om het hoge ijzergehalte. Om de consumptie van spinazie te stimuleren, is rond 1929 in de Verenigde Staten de tekenfilmheld Popeye bedacht. Als Popeye in nood zit, opent hij een blik spinazie en overwint alles en iedereen. Spinazie bevat wel meer ijzer (3 tot 4 mg per ons) dan veel andere groenten, maar het ijzergehalte van spinazie is lange tijd zeer sterk overschat. Toen in 1937 een nieuwe analyse werd uitgevoerd door Duitse wetenschappers, bleek het ijzergehalte tien keer zo laag te zijn als werd aangenomen. Waarschijnlijk omdat de eerste onderzoekers een komma verkeerd hadden gezet.

48 kilometer spoorstaaf Achter de nieuwe duinen komt 13 kilometer dub­bel­ spoor te liggen, zeg maar het verlengde van de Betuwe­­route naar de nieuwe termi­nals van Maasvlakte 2. Voor dit traject is 48 kilometer aan spoorstaven nodig. De spoor­ staven zijn gemaakt van staal: Micro-alloyed Head Hardened (MHH) voor in de bogen en Mangaan (MN) voor de rechte stukken. Het staal is afkomstig van het gespecialiseerde Oosten­rijkse bedrijf VoestAlpine AG. Deze staalsoorten zijn geschikt voor de ligging aan zee (zout en wind) en de belasting van de zware treinen die erover gaan. De spoorstaaf moet de trein dragen, maar ook op zijn plek houden. Het staal in de bochten (bogen) is daarom net een klasse harder staal, want daar is de druk op de spoorstaven hoger. Streepjescode

De staalkwaliteit van een spoorstaaf wordt vastgelegd in het walskenmerk. Dit is een horizontale streepjes­ code die om de drie meter in de spoorstaaf is gewalst. Er wordt voor spoorstaven geen roestvrij staal gebruikt, dat zou de spoorlijn enorm kostbaar maken. Bovendien is het niet nodig: op het buitenste laagje mag wat roest komen. De levens­ duur van een spoorstaaf is minimaal 50 jaar. Stroom

Door de spoorstaven loopt continu stroom als onderdeel

van het beveiligingssysteem. Daar waar de trein rijdt, wordt de stroomkring doorbroken en zo kan men op afstand zien waar de trein is en worden de seinen en wissels automatisch aangestuurd. 36 meter, bijna 2.000 kilo

De spoorstaven voor Maasvlakte 2 kunnen niet per trein worden vervoerd naar de leglocatie. De reden? Er ligt nog geen spoor. Normaal zijn spoorstaven 360, 240 of 120 meter lang. Met die lengte kunnen ze alleen per trein worden vervoerd. De spoorstaven voor Maasvlakte 2 zijn veel korter: 36 meter. Ze komen met de trein vanuit Oostenrijk aan en worden door vrachtwagens verder vervoerd. Een spoorstaaf weegt 54 kilo per meter, dus bijna 2.000 kilo. De spoorstaven worden op het terrein aan elkaar gelast en dat vraagt extra tijd en arbeid. De nieuwe spoorlijn is na de zomer van 2012 gereed, kort nadat de opening naar zee in de zeewering is gedicht. Eerste trein in 1839

In Nederland ligt ongeveer 2.800 km spoorlijn. De eerste trein in Nederland reed op 20 september 1839 van Haarlem naar Amsterdam, het eerste deeltraject van de ‘Oude Lijn’, de spoorlijn tussen Amsterdam en Rotterdam. De aanleg en exploitatie was in handen van de particuliere Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM). Vier Engelse voet plus 8½ inch

De afstand tussen de binnenkanten (spoorwijdte) van de spoorstaven is 1435 millimeter. Een vreemde maatvoering? Deze maat voor dit normaalspoor voor spoor- en tramwegen gaat volgens sommige bronnen terug tot de wegen van het Romeinse Rijk die zo’n 1500 mm breed waren. In ieder geval werd deze maat toegepast bij de houten sporen die in de Engelse mijnbouw werden gebruikt om de wagens te geleiden. De spoorbreedte gemeten van hart tot hart van de spoorstaaf was destijds ongeveer 1500 mm en de spoorwijdte (de afstand van de binnenkanten) was circa 1435 mm, vier Engelse voet plus 8½ inch. George Stephenson (uitvinder van de eerste succesvolle stoomlocomotief) gebruikte dezelfde spoorwijdte van 1435 mm toen hij in 1825 de Stockton en Darlington spoorlijn opende, de eerste spoorlijn voor passagierstreinen. Sindsdien is deze spoorwijdte uitgegroeid tot een soort standaard voor spoorwegen, eerst in Engeland, later ook elders in Europa, waar eerst nog verschillende maten breedspoor zijn gebruikt. In enkele landen, waaronder Spanje, Portugal, Ierland en de voormalige Sovjet-Unie, wordt nog steeds breedspoor (1670 mm) gebruikt.

33

1960

Toen

35

Nu

2011

36

Voorzichtig met nationaal chauvinisme Fotografie Speakers Academy, Evert Jan Daniels

In mijn jonge jaren was Rotterdam de grootste haven ter wereld. Hoewel dat bepaald niet mijn verdienste was en het eigenlijk onzin is trots te zijn op iets waaraan je part nog deel hebt gehad, gaf dat toch een aangenaam, warm gevoel van nationale trots. Vandaar dat ik licht teleurgesteld was toen ik een aantal jaren geleden las dat Rotterdam die eerste plaats prijs had moeten geven aan twee Aziatische havens. Gaat het om het totale tonnage van overslag, dat wil zeggen om de combinatie van containers en bulkgoederen dan is Shanghai nu de grootste en gaat het louter om containers dan is Singapore de grootste haven ter wereld. Als we even over deze zaak nadenken dan is er in feite geen enkele aan­leiding voor gekrenkte nationale trots. Integendeel, de grote Aziatische havens zijn immers in het geheel geen concurrenten van Rotterdam. De razendsnelle groei van industriële productie en handel in Azië zijn juist een groot voordeel voor Rotterdam, als Rotterdam zijn positie als de belangrijkste haven in Europa weet te handhaven. De ongekende groei in Azië betekent immers een voortgaande sterke groei van het wereldhandels­volume. In Europa is Rotterdam nog steeds verreweg de grootste haven. Het zorgt er zo voor dat het kleine Nederland de vijfde natie ter wereld is als het gaat om handelsvolume. Alleen China, Duitsland, de VS en Japan zijn op dit punt groter dan Nederland. Daarmee is ons handelsvolume groter dan dat van Frankrijk, Italië of Engeland. Rotterdam is als haven meer dan tweemaal zo groot als Antwerpen, de tweede haven van Europa. Voor het gevoel van de Rotterdammers is het wellicht nog belangrijker te weten dat de haven van Amsterdam een dwerg is vergeleken met die van

Rotterdam. De Rotterdamse haven is bovendien het grootste industriecomplex in Europa. De totale goederenoverslag bedroeg in Rotterdam in 2010 430 miljoen ton. De directe werkgelegenheid in de haven bedraagt 80.000 banen en indirect biedt het hele complex van haven en industrie werkgelegenheid aan 250.000 mensen. Het succes van Rotterdam was en is nog steeds primair te danken aan het succes van Duitsland als consument van grondstoffen en producent van hoogwaardige goederen, al is het achterland van de haven groter dan alleen Duitsland. Rotterdam zou echter van dat succes niet hebben kunnen profiteren als het niet steeds alert had geïnvesteerd in de snelle uitbreiding van de haven en zijn outillage. In 2010 werd bijna een half miljard euro geïnvesteerd in de bouw van de Tweede Maasvlakte die de totale haven­capaciteit met zo’n twintig procent zal doen toenemen. Het succes van het Rotterdamse haven- en industrie­ complex is een onderdeel van het opmerkelijke succes van de Nederlandse economie in de afgelopen kwart eeuw. Het blijft een wonderlijke zaak dat wij Nederlanders zo weinig oog hebben voor ons eigen succes. Met nationaal chauvinisme is voorzichtigheid geboden, maar een bescheiden gevoel van nationale tevredenheid kan geen kwaad!

Scan de code en beluister de podcast op www.maasvlakte2.com/maarten

prof. dr. maarten van rossem

37

duurzam duurzam impossible doels of schoner doelstell transport? Euro VI-norm daagt transportsector uit

Emission

Fotografie Gijs Warmenhoven

Geen nieuwe luchtvervuiling in Rijnmond door Maasvlakte 2. Dat is het afgesproken uitgangspunt. Verladers en vervoerders dragen allemaal hun steentje bij aan deze duurzame doelstelling. Door met elkaar af te spreken dat alleen vrachtwagens met de schoonste motoren nog welkom zijn op de Maasvlakte komt ook de auto-industrie met nieuwe vindingen. Wordt wat onmogelijk lijkt toch waarheid? Als tegen het einde van 2013 de eerste containers op Maasvlakte 2 worden gelost, komt ook het transport van en naar de nieuwe terminals op gang. In de beginjaren zal dat geleidelijk groeien. Pas na 2020, zo is de verwachting, kan een tweede groeispurt op gang komen. Uiteraard is dat afhankelijk van markt­ ontwikkelingen. Hoe dan ook, de afspraak is dat per saldo de activiteiten op Maasvlakte 2 geen vervuiling mogen toevoegen in het Rijnmondgebied. Waar uitstoot echter niet is

te voorkomen, moet het elders gecompenseerd worden. Opdat het totaal niet groeit en liefst afneemt. Een van de maatregelen om uitstoot te beperken is voor de beide Maasvlaktes – de bestaande en de nieuwe - aan­ge­ scherpte toegangseisen in te stellen. Voor vrachtwagens geldt dat alleen voertuigen met de schoonste motoren welkom zijn vanaf 1 januari 2014. Gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam N.V. en de transportsector hebben de afgelopen jaren nauw samengewerkt om de maatregel voor het wegtransport zo werkbaar mogelijk te maken. Binnenvaartschepen moeten na 2014 op trajecten met overschrijding van grenswaarden, langzamer varen om de uitstoot te verminderen. Euronorm

‘De uitstoot van schadelijke stoffen door het vrachtverkeer op de beide Maasvlaktes moeten we zoveel mogelijk probe­ ren te beperken. Dit kan onder andere door aanpassingen in het Nederlandse vrachtwagenpark,’ vertelt Paul Poppink, beleidsadviseur bij Transport en Logistiek Nederland. Poppink doelt hiermee op invoering van de vrachtwagenmotor die voldoet aan de Euro VI-norm. Vanaf de jaren 90 stelt Brussel Europese normen op voor de uitstoot van het vrachtverkeer, de zogenaamde Euronormen. Deze uitgangs­ punten voor emissies gelden voor alle vrachtauto’s die in de EU nieuw op de markt komen. Poppink: ‘In de jaren 90 begonnen we met de Euro I-norm. In twintig jaar zijn ze steeds verder aangescherpt. In 2013 wordt Euro VI van kracht voor elke vrachtwagenmotor

die in Europa de fabriek verlaat. Het is een proces dat steeds leidt tot verscherping van de norm.’ De huidige emissienorm voor wat de uitlaatpijp van trucks verlaat is Euro V. Vanaf 1 januari 2014 moeten alle nieuwe vrachtauto’s met dieselmotor over een Euro VI-motor beschikken als ze de Maasvlakte op gaan. Bestaande vracht­ auto’s mogen dan niet ouder zijn dan zeven jaar. Langs deze weg van geleidelijke invoer krijgen ondernemers in het wegtransport gelegenheid investeringen in schonere motoren te spreiden. Duurt even

Het invoeren van de Euro VI-norm geldt voor nieuwe vrachtauto’s. Motoren van bestaande vrachtwagens hoeven niet vervangen te worden. Elke keer als vanaf 2013 een vrachtwagen wordt vervangen, zal deze over een Euro VImotor beschikken. Volgens Poppink duurt het wel even voordat het Nederlandse vrachtwagenpark vervangen zal zijn. ‘Een vrachtwagen gaat zo’n acht à tien jaar mee. Dus zolang zal de complete invoering van de Euro VImotor ongeveer duren.’ Bij de overgang van de Euro V naar Euro VI draait het vooral om het terugdringen van de uitstoot van stikstof­ oxiden (NOX ) en fijn stof (PM10). De ontwikkeling van de emissiereductie is enorm. Poppink: ‘Lag de norm voor NOX-uitstoot vroeger nog op 18 g/kWh, bij Euro VI is dat 0,4 g/kWh. Een behoorlijk verschil dus.’ De fabrikant moet voor de Euro VI-norm bovendien kunnen garanderen dat de vrachtwagen een bepaald aantal jaar aan

me me stelling ling 08/11/2011 corendijck DBK: Alleen schone trucks naar Maasvlakte 2: Niet alleen de binnenvaart krijgt beperkingen...

deze eis voldoet, dus niet alleen als hij de fabriek verlaat. Poppink: ‘De emissienorm moet betrouwbaar zijn en blijven. De uitstoot van schadelijke stoffen moet altijd dezelfde hoeveelheid zijn.’ Eisen = kosten

Poppink vat samen aan welke eisen een Euro VI-motor moet voldoen. ‘Ten eerste moet een deel van de uitlaatgassen worden hergebruikt. Ten tweede wordt een speciale katalysator in de uitlaat ingebouwd en krijgt de vrachtwagen een roetfilter.’ Deze technische aanpassingen brengen flinke kosten met zich mee. Naar verwachting komt hiervoor in 2012 een subsidie beschikbaar, onder de voorwaarde dat minimaal twee fabrikanten Euro VI-motoren kunnen leveren. Aan deze eis wordt nu al voldaan. Mercedes-Benz presenteerde in 2011 na uitgebreide tests in de praktijk haar nieuwste truck die aan de emissienorm voldoet. Scania beschikt al over twee types motoren die de gevraagde kwalificaties bezitten. Het bedrijf bestempelt de overgang naar de Euro VI-motor zelfs als relatief gemakkelijk. Iveco, ook al klaar voor de invoering van Euro VI, is er trots op te voldoen aan de nieuwe eisen zonder dat het iets hoeft te veranderen aan de bestaande uitlaatgas-recirculatie (EGR). Ook DAF tenslotte zegt de technologie die nodig is voor Euro VI volledig in huis te hebben. Sinds 2010 heeft de fabrikant twee merken trucks in de VS rijden met motoren met EPA 10-spe­cificatie, vergelijkbaar met de Euro VI-norm.

Aan tafel

Scepsis

Vanwege de nieuwe toegangseisen voor de Maasvlakte zit Transport en Logistiek Nederland (TLN) samen met EVO (Eigen Verladers Organisatie) beiden belangenbehartigers voor de transportsector met het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam om tafel. Poppink: ‘Wij zijn heel terug­ houdend met dit soort maatregelen, vanwege de enorme impact op de transportsector. Wij hebben de laatste vijf jaar grote inves­te­­ ringen in nieuwe technie­ken gedaan. Er is zo’n 400 à 500 miljoen euro puur in milieu­­ kosten geïnvesteerd. Om aan de Euro VI-norm te voldoen is ten opzichte van Euro V zo’n 11 tot 16.000 euro meer nodig per vrachtwagen. Dat betekent voor de hele sector zo’n 180 miljoen euro per jaar aan extra kosten.’

Ondernemers staan afwachtend tegenover de nieuwe normen, weet Poppink. ‘Ze willen eigenlijk vooral een betrouwbare wagen. De Euro VI-motor wordt wel positief in de markt gezet, maar de ondernemer wil zekerheid. Die vraagt zich af wat er gebeurt na 500.000 kilometer. Welke kinderziektes doen zich voor?’ Een nieuwe Euro-norm heeft bovendien doorgaans ook effect op brandstofkosten, benadrukt Poppink. ‘Verlaging van NOX en fijn stof heeft tot nu toe steeds gezorgd voor meer brandstofverbruik.’ Mercedes beaamt dat dit een bekend fenomeen is. Maar uit de testresultaten van de trucks met Euro VI-motor die in de zomer van 2011 herhaaldelijk beladen en onbeladen heen en weer hebben gereden tussen Rotterdam en Polen bleek het brandstofverbruik toch enkele procenten gunstiger uit te vallen. Poppink ziet uiteraard ook de andere kant van het verhaal, de uitbreiding van de Rotterdamse haven brengt extra lading voor de hele transportsector, dus ook voor het wegvervoer. ‘Natuurlijk is de aanleg van Maasvlakte 2 belangrijk voor ons, daar staan we ook positief tegenover. Maar we moeten er wel met alle regelgeving overweg kunnen. Daar zijn we als transportsector nog wat sceptisch over. Maar we zien het als een uitdaging.’

39

Diepzeekade voelt Fotografie Freek van Arkel

Vijftien maanden nadat het eerste beton werd gestort in een veertig meter diepe sleuf in vers opgespoten zand klotst het water van de Amaliahaven tegen de kademuur. Snijkopzuiger Zuiderklip maakt tot twintig meter diep korte metten met het zand dat ligt op de plaats waar vanaf 2013 containerreuzen aanmeren tegen de diepzeekade van Rotterdam World Gateway. Fenders zijn gemonteerd om de stalen scheepswanden terug te kaatsen als die te hard richting beton koersen. Bolders zijn in het beton van de kade gegoten om de trossen aan vast te maken. Wanneer begin 2013 de Yangtzehaven toegang verleent tot de Amaliahaven kunnen de containerkranen naar binnen varen die van deze kale kade een uiterst moderne terminal maken. Tot die tijd staat de stoere walkant lekker pootje te baden.

40

nattigheid

41

Veilig weggestopt, maar van vitaal belang. De ondergrond van Maasvlakte 2 en alles wat er in zit om het bovengronds feilloos te laten werken. Kabels en leidingen, funderingen, heipalen, betonnen diepwanden en nog veel meer. Het onzichtbare blootgelegd.

Laat maar waaien

Op de zachte en harde zeewering is ruimte gereserveerd voor zo’n 25 windmolens. Samen zijn ze goed voor ruim 100 megawatt aan groene stroom, voldoende voor 60.000 huishoudens. Ook de bedrijven op Maasvlakte 2 kunnen er gebruik van maken.

Zonnebaden en kuiltje graven

Mensen kunnen aan de stranden langs Maasvlakte 2 genieten van zon, zee, wind en rust. Er komt dan ook geen boulevard met horeca en dergelijke. In het zuidwesten bevindt zich het dagstrand met vijf opgangen en ongeveer 1.500 parkeerplaatsen. In het westen komt het activiteitenstrand voor buitensporten, zoals (kite)surfen. Tussen deze twee stranden in ligt het naaktstrand. In 2012 gaat het eerste gedeelte van het nieuwe strand open. Boven op de duinen biedt een fietspad een prachtig uitzicht op de natuur en de haven.

Energienet op maat

Grasstrook met productleidingen

Nutsleidingen

De hoofdinfrastructuur voor de elektriciteit ligt al in de grond. Dat betekent dat nieuwe bedrijven meteen aangesloten kunnen worden. Het net groeit op natuurlijke wijze mee. Met een ‘knip’ in het hoofdnet kan telkens een verbinding naar het terrein van de klant worden gemaakt. De tariefstelling is er op aangepast. Traditioneel betalen de eerste gebruikers de hoogste aansluitkosten. Met dit systeem betaalt elke klant, onafhankelijk van het vestigingsmoment, een redelijk aansluittarief.

Tussen de duinen en de hoofdweg loopt de leidingenstrook. De pijpleidingen liggen een meter onder het maaiveld, de strook is vijftien meter breed. Met diameters van 20 centimeter tot anderhalve meter transporteren de buizen vloeibare en gasvormige grond­ stoffen voor de industrie, zoals ethyleen voor plastic. De leidingen worden aangesloten op de huidige Maasvlakte, het bereik strekt daarmee tot de Botlek en zelfs Antwerpen. Transport per buis is duurzaam, milieuvriendelijk, geluidarm en energievriendelijk. Niet voor niets dat, gemeten in vervoerde tonnen, ruim de helft van het goederenvervoer in Nederland via buisleidingen plaatsvindt.

Deze strook herbergt de voor­zieningen van openbaar nut: drinkwater, bluswater, riolering, elektriciteit en glasvezelkabel voor dataen telecommunicatie.

Stroom op de zeebodem

Op de bodem van de Noordzee ligt sinds 2009 een 260 km lange elektri­ ci­teitskabel tussen het Britse eiland Grain en de Rotterdamse Maasvlakte. Afhankelijk van verschillen in prijs en elektriciteitsgebruik in Engeland en Nederland kan in beide richtingen stroom wor­ den getransporteerd. De capaci­ teit is 1000 megawatt (1 gigawatt) vergelijkbaar met het verbruik van een stad als Amsterdam of Rotterdam. Bij het ontwerp van Maasvlakte 2 is rekening gehouden met deze kabel die daardoor mooi langs de buitenkant loopt.

42

Mammoeten en mensen

Tot zo’n 10.000 jaar geleden was de zee tussen Nederland en Engeland een uitgestrekte, koude steppe. Hier leefden wolharige mammoeten, steppewisenten, reuzeherten, wolharige neushoorns, grothyena’s en vele andere dieren. In het zand op Maasvlakte 2 en in de zeebodemlagen waar de baggeraars het zand opzogen, zijn onder meer tanden, wervels en botten van deze dieren gevonden. Ook mense­ lijke aanwezigheid is aangetoond getuige de vuurstenen bijlen, messen, harpoenen en pijlpunten.

Riool voor afvalwater

Kunststofpersleidingen van 20 centimeter doorsnee strikt voor de afvoer van afvalwater naar de waterzuiveringsinstal­ laties buiten Maasvlakte 2. Regenwater wordt in de haven geloosd. Bluswater

Anderhalve meter diep ligt zo’n 16 km bluswaterleiding. Deze kunststof pijpen van een halve meter doorsnee transporteren zowel blus­ water als ook industriewater (koeling). Het water komt uit het Brielse Meer want zout water tast de pompen aan. Ondergrondse brandkranen

157 ondergrondse hydranten (bluskranen) zorgen er elke 100 meter voor dat de brandweer eenvoudig en zandvrij bij de bluswaterleiding kan. Die kan met zijn capaciteit van 180 kuub water per uur het dubbele leveren van wat in onze steden gebruikelijk is. En dat ook nog eens vier uur lang.

Windturbines kunnen meer dan 150 meter hoog zijn. Dan krijg je heel wat krachten te verduren. Daarom is een stevige fundering nodig: 1 een cirkel van stalen heipalen tot 25 m diep; 2 een funderingsplaat van 2 tot 4 m gewapend beton (diameter: 15 tot 20 m); 3 de funderingsring waar de molen op staat. De hoeveelheid energie die een turbine

levert, hangt af van het oppervlak van de rotorbladen, de hoogte van de molen en de locatie. Goed nieuws: aan zee waait het bijna altijd harder dan op het land. Bij windkracht 2 beginnen de rotorbladen te draaien, bij kracht 7 à 8 bereiken de meeste windmolens hun maximale capaciteit. Windkracht 10 is te heftig.

Stenen ballastbed

Diepzeekades tot 40 m diep

Spoorstaven liggen op een ballastbed van stenen. Regenwater kan erdoor wegvloeien naar de afwateringssloten. Het zand onder het bed heeft een steviger structuur dan het omliggende zand. Door de grotere korrelgrootte kan het zand het gewicht van de volle containertreinen goed aan. Naast het spoor liggen de beveiligingskabels voor seinen en wissels onder de grond, vele honderden kilometers.

Diepzeekades moeten van twee kanten tegen een stootje kunnen. Zowel de enorme krachten die aangemeerde containerschepen uitoefenen als de druk van het achterliggende grondmassief moeten ze de hele dag door kunnen weerstaan. Daarom zijn de kademuren opgetrokken uit 1,2 meter dik gewapend beton, tot wel 40 meter diep. De kadewand steekt vervolgens twee keer dieper dan het havenbekken zelf: die bodem ligt op -20 m NAP. Om de krachten uit de beide richtingen aan te kunnen, staan ruim 200 palen van 55 meter en 900 palen van 35 meter schuin in de grond. Kijk naar het filmpje over kades bouwen op: www.maasvlakte2.com/kadebouw

Stortsteen tegen kademuur

Door op de havenbodem een laag flinke stenen te leggen, kunnen de draaiende schroeven van zeeschepen het zand niet in beweging zetten. Zo voorkom je dat gaten ontstaan.

Warmte-koudeopslag Interne transportbaan

Naast het spoor is ruimte gereserveerd voor de interne transportbaan. Deze baan van asfalt of beton is bestemd voor containervervoer tussen bedrijven op Maasvlakte 2. Dit ont­ last de hoofdweg.

Containerterminal RWG maakt voor het verwarmen en koelen van de gebouwen gebruik van koude- en warmteopslag in de watervoerende lagen in de bodem. ‘s Zomers koelt het grondwater de gebouwen. Dat opgewarmde water slaat men op in de bodem om het in de winter naar boven te pompen om de gebouwen te verwarmen. RWG hoopt hiermee 95 procent op koeling en 40 tot 50 procent op verwarming te besparen.

Kabelkokers verbinden oud en nieuw

Alle nieuwe kabels en leidingen van Maasvlakte 2 moeten worden aangesloten op de bestaande netwerken van de huidige Maasvlakte. Dit gebeurt ten zuiden van de verlengde Dardanellenstraat. Daar worden zes stevige betonnen kokers vier meter onder de grond geplaatst. Boven deze kokers komen de treinsporen te liggen die beide Maasvlaktes met elkaar verbinden.

Walstroom voor zeeschepen

Wanneer reders en grote buitenlandse havens kiezen voor een wereldwijde standaard voor walstroom, dan is Maasvlakte 2 daar al klaar voor. In de kademuren zijn de voorbereidingen getroffen om schepen van elektriciteit te voorzien. Minder uitstoot dus.

43

Hoe meer zielen... ...hoe meer vreugd! Ook in 2011 wisten veel mensen FutureLand te vinden en te waarderen, zoals blijkt uit de enthousiaste reacties in het gastenboek. Bijna 300.000 mensen zijn al getuige geweest van de aanleg van Maasvlakte 2. En de FutureLand Express reed sinds haar eerste rit in 2010 al bijna 40.000 passagiers rond! 29/03/2011 BigBlueBird Op safari op Maasvlakte 2 met de #binnenvaartkrant, indrukwekkend en interessant

Bouwen aan Maasvlakte 2 [omgeving managen]

Fotografie Freek van Arkel

‘Als iemand op een feestje vraagt wat ik doe bij het Havenbedrijf, zeg ik: Mijn team is verantwoordelijk voor alle contacten met de omgeving van Maasvlakte 2. Heb je zorgen of een idee? Kom met ons praten.’

Maartje van de Hulsbeek (38) is omgevingsmanager van Maasvlakte 2. De omgeving van Maasvlak­ te 2, dat zijn alle par­­tij­en die iets van de uitbreiding van de haven kunnen vinden. Buur­ge­meen­ten, milieupar­tij­ en, recre­atie­onder­ne­mers, bezorgde omwonenden, bedrijven, sporters, iedereen heeft een mening over zo’n groot project, sommigen zelfs hinder of overlast. Van de Hulsbeek, haar

direc­­te collega’s en andere af­delingen van Haven­bedrijf Rotterdam N.V. hebben de afgelopen jaren met ruim 200 partijen en individuen uitvoerig aan tafel gezeten. En dat nauwe contact blijft. Om zoete broodjes te bakken? ‘Denk het maar niet! Oprechte interesse hebben we in de belangen en zorgen van partijen. Want alleen als we die kennen, kunnen we samen naar de oplossing zoeken. Dat is ons doel.’

Bouwen aan vertrouwen Elkaar vliegen afvangen voor de rechter, daar ge­ looft het Havenbedrijf dus niet in. Van de Hulsbeek en collega’s steken liever energie in persoonlijke contacten, het opbouwen van vertrouwen en regelmatig overleg. ‘Praten met elkaar en weten waar de pijn zit. Dat deden we al ruim voordat aan Maasvlakte 2 werd gebouwd. Met als resultaat dat vrijwel al onze gesprekspartners de

plannen voor de haven­­uit­ breiding met eigen ideeën hebben kunnen verbeteren.’ De rechter heeft het dan ook niet druk gehad met zaken over Maasvlakte 2. Zelfs Milieudefensie sloot vlak voor de uitspraak van de Raad van State liever een overeenkomst met het Havenbedrijf dan de uitspraak af te wachten. Afspraak is afspraak Sluit Van de Hulsbeek meteen daarna het dossier?

‘Absoluut niet! Dan begint het pas. Afspraak is afspraak, dus wij blijven nauw met elkaar in contact. Bijvoorbeeld kite­surfers, naaktrecreanten en vogeltellers. Allemaal gebruikers van het voormalige Slufter­­­ strand. Die waren niet blij met de sluiting daarvan. We hebben er met de aannemer voor kunnen zorgen dat het nieuwe strand eerder open gaat en iedereen krijgt er een plekje. Mooier kan toch niet?’

45

“ 46

Wijsneus wil het allemaal weten

47 Fotografie John Janssen

Nieuwsgierig als hij is, reisde Bram Brekelmans (12) uit Tilburg naar Rotterdam. Hoe staat het met die tweede Maasvlakte, wilde hij weten van Hans Smits, president-directeur van het Haven­bedrijf. Aan boord van directieschip de Nieuwe Maze kwam Bram nog veel meer te weten over de toekomst van de haven. Het wordt drukker, schoner en beter bereikbaar. Of de havendirecteur wel geld en invloed genoeg heeft om dat te bereiken? Een eigenwijs gesprek met het oog op de toekomst.

A

ls Bram toch eens een dagje baas van de haven mocht zijn, wat zou hij dan doen? De hele dag varen, antwoordt de twaalf­ jarige Bram beslist. ‘Door de haven natuurlijk. En iedereen die niet goed werkt, zou ik een beetje op zijn kop geven.’ Het spreekt Hans Smits wel aan, het spontane plan van Bram. Zelf is hij te weinig in de haven, vindt hij. ‘Te veel vergaderingen.’ Dat Bram hem nu komt opzoeken is voor Smits een goede aan­leiding weer eens een stukje door de haven te varen. Maar de patrouilleboot die het gezelschap mee zou nemen voor een tourtje haven is plotseling naar een aanvaring geroepen: assistentie verlenen. ‘Zo gaat dat,’ zegt Smits. ‘In een haven zo groot als de onze gebeurt heel veel. Soms gaat het wel eens mis. Gelukkig is er dan altijd de patrouilledienst die in opdracht van de Havenmeester kan optreden. Zelfs branden blussen vanaf het water, als het nodig is.’ Taken verdeeld

Smits en Bram hadden samen de taken goed ver­deeld toen Koningin Beatrix in 2009 de havens van Maasvlakte 2 doopte met de namen van haar kleindochters. Smits deed de speech, Bram speelde in het inleidende filmpje over de havenuitbreiding van Rotterdam. Op het hoog­te­punt van de ceremonie mocht Bram uit handen van majesteit de naambordjes van de havens in een maquette plaatsen. Contact met de bedenkers van de nieuwe haven heeft Bram elk jaar via dit blad. Of de baas van de haven hem niet eens wat wilde vertellen over de toekomst, vroeg hij? Want samen met zijn klasgenootjes had Bram in FutureLand al eens ge­ zien dat het opspuiten van Maasvlakte 2 nagenoeg klaar is. Mooi, dan gaan we varen, had Smits laten weten. Waar is deze boot voor?

‘Op deze boot ontvangt het Havenbedrijf belangrijke gasten. Dan moet je denken

Hans Smits: ‘We zagen zo’n twintig jaar geleden al aankomen dat onze haven een keer vol zou raken. Je ziet nu dat we precies op tijd komen.’

aan klanten, dus de bedrijven in de haven die grond van ons huren. Maar ook de Koninklijke familie en buitenlandse staatshoofden, zoals de premier van Vietnam, komen aan boord. Ook de selectie van Feyenoord vaart wel eens een rondje.’

denk je dat hier jaarlijks in de haven plaatsvinden, dus schepen die echt heen en weer varen?’

Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam nog meer?

En u bent dan de baas van de parkeerwachters?

‘Wij hebben twee belangrijke hoofdtaken. Wij begeleiden schepen die de haven binnenkomen zodat ze veilig en snel hun ligplaats kunnen vinden. Het is eigenlijk net zoals op Schiphol waar de verkeersleiding in de toren tegen de vliegtuigen zegt wie mag landen, wie mag opstijgen en wie nog even moet wachten. Zo’n plek hebben wij ook hier. Op grote schermen zien onze verkeersbegeleiders alle schepen op een grote kaart. Ze hebben rechtstreeks contact met de kapiteins of de loods aan boord. Zo kunnen we ervoor zorgen dat er geen ongelukken gebeuren.’

‘Ja, van allemaal. Van de mensen die de scheepvaart begeleiden, maar ook van de mensen met andere taken.’

Behalve dan zojuist ...

Wat doet de haven met dat geld en beslist u daar alleen over?

‘Klopt. Ik weet niet precies wat er is gebeurd, maar ook op de rivier zit een ongeluk in een klein hoekje. Of het nu een binnenvaartschip is of een zeeschip, het blijft altijd lastig manoeuvreren op het water.’ Dus eigenlijk is de haven een parkeerplaats voor schepen?

‘Ja, zo zou je dat kunnen zeggen. Hoeveel scheepsbewegin­gen

Ehmm, rond een miljoen?

‘Ja, dat heb je heel goed gegokt.’

Wat is de andere hoofdtaak?

‘Als Havenbedrijf verhuren we de grond in het haven­ gebied, aan bedrijven en aan de industrie. Kijk maar naar Maasvlakte 2. Wij leggen land aan en een haven. Wie op dat land een bedrijf wil beginnen, kan dat land van ons huren. Wie met een schip de haven in wil varen en aan de kade wil liggen, moet havengeld betalen.’

‘Nee, dat doe ik nooit alleen, maar met een groep mensen in het bedrijf. Beslissen over uitgaven en investeringen is teamwork. Met elkaar beslis je wat je met het geld doet, bijvoorbeeld investeren in Maasvlakte 2. Maar ook investeren in de bestaande haven, in wegen, spoorlijnen of het opknappen van oude havengebieden.

mooie wandeling maken. Daarnaast moeten de bedrijven die op Maasvlakte 2 aan het werk gaan, uiterst duurzaam en milieuvriende­ lijk zijn. Om dat te bereiken hebben we allerlei voorwaarden in onze contracten met die bedrijven opgenomen. En we delen boetes uit als we merken dat men zich er niet aan zou houden. Maar weet je wat het leuke hieraan is? Bedrijven willen zelf niet meer te boek staan als vies of vervuilend. Ze willen graag laten zien dat het ook schoon en duurzaam kan. Ik verwacht dat we daar in de nabije toekomst nog veel moois van gaan zien.’ Als Maasvlakte 2 straks klaar is, hoe gaat het dan verder met de bestaande haven?

Bram Brekelmans: ‘Minder luchtvervuiling terwijl er meer schepen komen die meer lading halen en brengen. Dat kan toch niet?’

Daar betrekken we dan ook onze aandeelhouders bij, de gemeente Rotterdam en het ministerie van Financiën. Want de haven is belang­rijk voor de economie van Nederland en Europa. En wat denk je van China? Ga er maar vanuit dat als de haven lang gesloten zou zijn, men in China heel zenuwachtig zou worden. Want dan kunnen de spullen die ze daar gemaakt hebben niet naar Europa komen.’ Op school keken we naar Prinsjesdag en hoorden we over de crisis. Heeft de haven daardoor minder inkomsten?

‘Dat is op dit moment niet aan de hand. Maar als de crisis lang gaat duren en er minder goederen uit China komen, dan gaat de haven dat merken aan teruglopende inkomsten. Dan hebben we uiteindelijk minder geld beschikbaar om te investeren.’ Heeft de aanleg van Maasvlakte 2, nog meer haven, dan nog wel zin?

‘We zagen zo’n twintig jaar geleden al aankomen dat onze haven een keer vol zou raken. Zo tussen 2010 en 2015 dachten we. Daarom leggen we nu ook Maasvlakte 2 aan. Om weer ruimte te hebben om te groeien. Je ziet nu dat we precies op tijd komen. Over twee jaar kunnen de bestaande terminals hier in de haven geen extra containers meer

behandelen. De maximumcapaciteit is dan bereikt. Niet voor niets dus dat we op Maasvlakte 2 al 40 procent van het terrein voor nieuwe containerterminals hebben verhuurd. Die bedrijven gaan in 2014 al aan de slag.’ Is er wel geld genoeg om met de aanleg van Maasvlakte 2 door te gaan?

‘Ja hoor, dat hebben we geregeld. Je weet misschien, de aanleg van Maasvlakte 2 kost in totaal drie miljard Euro. Het eerste stuk kost nu ongeveer 1,7 miljard. Dat geld hebben we in huis. Een deel ervan hebben we in de afgelopen jaren verdiend. Een ander deel van het geld hebben we geleend bij verschillende banken. Dat moeten we dus over een poos netjes met rente terugbetalen. Dat kan ook omdat we op Maasvlakte 2 nieuwe inkomsten hebben uit de verhuur van terrein en van de schepen die aan de kades komen.’ Maasvlakte 2 zou ook een milieuvriendelijke en duurzame haven worden, heb ik in de film gezegd. Gaat dat nog wel door?

‘Ja, dat gaat helemaal door. Ten eerste wordt het terrein zo milieuvriendelijk aan­gelegd als maar mogelijk is. Ten tweede maken we niet alleen haventerrein maar ook recreatiegebied, bijvoor­beeld een strand van zeven kilometer waar je kunt kitesurfen, zwemmen of gewoon een

‘We gaan de komende twintig jaar fors investeren in de bestaande haven. In bereikbaarheid, duurzaamheid en slim samenwerken. We willen koploper blijven in Europa. We willen meer en nieuwe lading verwerken, maar we willen ook dat de lucht schoner wordt en dat het prettiger wonen is in de buurt van de havens en de industrie. We bieden ruimte om duurzame energie op te wekken, met windmolens bijvoorbeeld. Maar ook moder­ne vormen van chemie kunnen daar bij helpen. Brandstoffen maken uit algen is een kansrijke moge­ lijk­­heid.’ ‘We bereiden ons voor op verandering want dat weten we zeker, het zal er in de toekomst anders uitzien dan nu. Minder aanvoer van olie bijvoorbeeld, maar meer schepen die gas of biomassa komen brengen. We willen het belangrijkste kruispunt worden voor transport van CO2 naar lege olie- en gasvelden onder de Noordzee. Schepen kunnen het hier komen brengen, maar pijpleidingen ook. Wij zorgen er dan voor dat het veilig onder de Noordzee wordt opgeslagen.’ ‘We willen van Rotterdam nog meer het Europese kruispunt van ladingstromen uit andere werelddelen maken dan het nu al is. Dat kan alleen als alle bedrijven in de haven elkaar goed »

49

U wilt heel veel dingen in de haven verbeteren, heeft u daar genoeg geld en invloed voor?

‘Geld is er genoeg. Maar of je voldoende invloed hebt is natuurlijk de vraag. Wat wij willen bereiken kunnen we niet alleen, daar hebben we de bedrijven in de haven bij nodig en de gemeente. Die willen ook niet altijd wat jij wilt. Dus je moet praten met elkaar, standpunten uitwisselen en proberen om gezamenlijk een doel te stellen dat je wilt bereiken. Dat kun je alleen maar met zijn allen doen. Ik geloof er in dat we onze haven naar een nieuwe toekomst kunnen brengen, zodat jij, je leeftijdgenoten en jullie kinderen er prettig kunnen wonen en werken.’ Wat zou ik later kunnen gaan doen als ik in de haven wil werken?

‘Ben je goed in wiskunde?’

spreken allemaal Engels. Wij spreken dus ook veel Engels met hen. Wij hebben bij het Havenbedrijf wel een paar mensen die heel goed Chinees spreken, dat is heel handig. Maar of je nou meteen Chinees moet gaan leren? Ik zou dat alleen doen als je het echt heel leuk vindt.’ En als ik nou voetballen gewoon leuker vind?

‘Dan moet je in elk geval zorgen dat je net zo goed wordt als Van Persie. Als dat lukt dan zit je over tien jaar, als je 22 bent, in het eerste van Feyenoord. Dan kom ik naar je kijken. Afgesproken?’

Heb ik nog niet.

‘Vind je het leuk om dingen te bouwen?’ Ja, heel leuk.

‘Nou, dan is er in de haven genoeg te doen later. Doe een technische opleiding en je kunt kades, bruggen of wegen gaan ontwerpen of bouwen. Maar denk ook eens aan planning, dat is hier in de haven waar goederen van over de wereld aankomen heel belangrijk. Wat vind je van kranen besturen? Helemaal bovenin ervoor zorgen dat containers op het juiste plekje terecht komen. Je kan ook operator worden van een chemische fabriek, dan stuur jij de proces­ sen die uiteindelijk producten als benzine of shampoo opleve­ren. Er zijn echt heel veel leuke banen in de haven.’ Vorig jaar adviseerde toekomstvoorspeller Adjiedj Bakas mij dat ik vooral Chinees en Engels moest leren. Vanwege de toenemende contacten tussen China en Rotterdam. Hoe ziet u dat?

‘In ieder geval zou ik zorgen dat je Engels leert. Veel bedrijven zijn buitenlands hier in de haven, die mensen

U vertelde net over de toekomst van de haven. Minder luchtvervuiling terwijl er meer schepen komen die meer lading halen en brengen. Dat kan toch niet?

‘Je hebt gelijk, zoals je het zegt kan dat ook niet. Maar als de brandstof waarop schepen varen - bunkerolie - schoner wordt, dan kan de lucht wel schoner worden. Verder moeten motoren van schepen schoner worden en kunnen bedrijven nog veel slimmer werken. Niet te veel met lege containers rijden en varen bijvoorbeeld, of met zijn allen op maandag­

ochtend naar de haven varen of rijden om containers te halen. Dan weet je dat je in de rij moet staan. Kom je ‘s nachts of ’s avonds dan hoef je niet te wachten.’ Schone motoren, schone brandstof, dat klinkt allemaal goed. Maar hoe gaat u dat controleren?

‘Daar hebben we inspecteurs voor. Die varen de hele haven door en gaan aan boord van schepen die onze haven komen bezoeken. De inspecteurs nemen monsters van de brandstof en dat controleren ze. Is het niet goed, dan krijgen de schepen boetes. Dus wees gerust, we controleren het gewoon. Dag en nacht.’ Nou vertelde de toekomstvoorspeller vorig jaar ook dat bijvoorbeeld telefoontjes en een heleboel andere producten binnenkort thuis gewoon uit de printer komen. Die hoeven dan niet per schip naar Rotterdam te komen. Dan loopt u een heleboel parkeergeld mis ...

‘Die technologische vooruitgang zal ons blijven verbazen. Daar twijfel ik niet aan. Maar dan komen er weer andere spullen uit China of elders vandaan naar Rotterdam. Ik denk dat handel en transport altijd blijven bestaan. Ik denk ook dat heel veel van onze goederen uit China blijven komen. Je hebt al die containers gezien, daar zit van alles in, speelgoed, sportschoenen, computers. Die spullen hebben wij met pak ’m beet 400 miljoen Europese consumenten besteld. Een groot deel van die goederen komt via Rotterdam naar Europa. Dus welk product het ook wordt in de toekomst, reken maar dat de haven er een rol in blijft spelen.’ Kun je straks ook ergens voetballen in de nieuwe haven, of lekker in de zon naar schepen kijken?

‘Op Maasvlakte 2 natuurlijk, op dat hele grote strand. Maar ook op de landtong Rozenburg is een prachtig uitzicht­ punt waar je alle schepen aan je voorbij ziet varen. Je kunt er ook een patatje eten, moet je maar eens doen met je ouders. Ik kan het je van harte aanbevelen.’

“

weten te vinden en nauw willen samen­­werken. Als dat lukt, zorgen we ervoor dat de werkgele­gen­­­heid in de haven op peil blijft en dat Rotterdam als belangrijke steun­pilaar onder de Nederlandse economie rotsvast blijft staan.’

VERGADERLOCATIE MET ZICHT OP DE TOEKOMST RONDLEIDING EN RONDRIT

UW BIJEENKOMST IN FUTURELAND? FutureLand, het informatiecentrum over Maasvlakte 2, is uniek gelegen midden in het aanlegwerk. Meer dan 300.000 bezoekers weten inmiddels alles over de aanleg van Maasvlakte 2. Een aardige bijkomstigheid is dat FutureLand voor bedrijven in het havengebied een moderne, prettige vergaderlocatie is met uitstekende faciliteiten. Een inspirerende plek bovendien om samen met collega’s of klanten een blik op de toekomst te werpen en te zien hoe Nederland groter wordt.

Bij de huur van het VIP-Deck is een rondleiding door het informatiecentrum met een presentatie over Maasvlakte 2 inbegrepen. Ook kunnen rondleidingen apart worden geboekt. Daarnaast is het mogelijk aan boord van de FutureLand Express het nieuwste stuk Nederland zelf te ervaren. U maakt met uw gezelschap een rondrit over Maasvlakte 2. Dit dynamische bouwterrein is niet vrij toegankelijk voor publiek en kan zo toch van dichtbij worden gezien. De voorlichter aan boord geeft u tekst en uitleg over het unieke bouwproject.

VIP-DECK BIEDT ALLE RUIMTE Op de bovenste verdieping van FutureLand bevindt zich het VIP-Deck met groots uitzicht op Maasvlakte 2 in aanbouw. Zeer geschikt voor vergaderingen, lunches, bijeenkomsten, presentaties en trainingen. Het VIP-Deck biedt ruimte aan maximaal 70 personen en beschikt over state-of-the-art audiovisuele voorzieningen. FutureLand is eenvoudig te bereiken met de auto en heeft eigen parkeergelegenheid.

RESTAURANT EN TERRAS FutureLand zet in op smaakvolle culinaire verrassingen tijdens uw bijeenkomst. Geniet van een hapje en drankje in restaurant Eten + Drinken of neem het ervan in het zonnetje op het terras.

RESERVEREN Neem contact op met FutureLand voor meer informatie, prijzen en om deze unieke locatie te reserveren: T +31 (0)10 - 252 252 0 E [email protected] I www.futureland.nl

52

Michael Verboom (27) is chefkok bij Restaurant Biggo in het Kasteel van Rhoon. Het restaurant dankt zijn naam aan de eerste bewoner van Kasteel van Rhoon, Biggo van Duiveland. Fotografie Marc Blommaert

Voor

Bateau de thon ***

Koken uit de Noordzee

Hoofd

Rode mulfilet met schelpdieren jonge bladgroente, quinoa en schuim van schelpdieren *** Na

Clafoutis van bramen, Champagne mousse met bramen, sorbet en espuma van bramen, bramencompote met koude champagnesabayon

Het jongste stukje Nederland is duurzaam vernieuwend, helemaal van deze tijd en maakt deel uit van de Rotterdamse haven. Net als de jonge smaakmakers op deze pagina’s, die we vroegen iets nieuws, duurzaams en vooral lekkers voor u te bedenken. Liefst wel met een connectie naar de Noordzee, ons werkterrein tenslotte. Drie koks stelden een volledig menu samen, waarvan hier één recept. Voor de complete menu’s kijkt u op www.maasvlakte2.com/koks.

Restaurant Biggo in het Kasteel van Rhoon Hoe ben je chefkok geworden?

Werk je met duurzame producten?

‘Koken is m’n passie. Ik heb eerst de opleiding op het Zadkine gedaan in Rotterdam. Sinds vijf jaar werk ik hier. Ik ben onder meesterkoks Aart van der Hoek en Ad Janssen tot chefkok gegroeid. Koken is me met de paplepel ingegoten door m’n vader die eerst kok en later banketbakker was.‘

‘Als wij een nieuwe menukaart maken houden wij altijd rekening met het seizoen. De producten zijn dan op hun best. We laten bijvoorbeeld vissen die in de kuit-periode zitten, links liggen.’

Vis, vlees of gevogelte?

‘Ik bereid het allemaal met liefde. Ook alle vormen van bereidingen zijn leuk, van molecu­lair koken tot de klassieke Franse keuken. Ik sta het liefst aan de warme kant.’

‘Ik sta vooral versteld van de gedrevenheid van jonge koks. Ze zijn echt bezeten van het werk en gaan onbetaald stages lopen in binnen- en buitenland. Gedrevenheid is trouwens wel inherent aan het kok zijn.’

Werk je veel met producten uit de Noordzee?

Al over Maasvlakte 2 gehoord?

‘Ik werk heel graag met producten uit de Noordzee. Minimaal één keer per kwartaal gaan we met een bootje de Noordzee op. We vangen dan kabeljauw, er is niets mooiers dan lijngevangen kabeljauw.’

‘Ik ga soms zeebaars vissen op de Maasvlakte. Het is heel mooi om te zien hoe Maasvlakte 2 gebouwd wordt. Fascinerend! Rotterdam = de haven.’

Is er verschil in aanpak tussen jonge en oude koks?

Koud voorgerecht voor 4 personen

Bateau de thon

53

Ingrediënten 0,2 kg tonijnfilet eidooier 1 komkommer 200 gr suiker 1 teen knoflook 4 kerriemacarons ½ limoen (schil) ½ rode peper 2 takjes basilicum 3 tenen knoflook 20 gr gemberwortel 1 rode paprika 4 banaansjalotjes 1 eetlepel olijfolie peper en zout 0,2 ltr water ½ tl kurkuma ½ tl kerriepoeder 1 serehstengel 1 takje thijm 1 eetl tomatenpuree 0,2 ltr tomatensap 3 eetl mayonaise pluksla

Komkommersorbet Werkwijze

Verwijder de buikwand van de tonijn en hak deze fijn. Maak aan met olie, eidooier, peper en zout. Snijd de komkommer in drie stukken en snijd hier dunne plakken van. Snipper banaansjalot en zet aan in wat olie. Voeg kerrie, kurkuma, laurier en knoflook toe en blus af met azijn en water. Voeg vervolgens suiker toe en kook dit geheel. Als het zoetzuur heeft gekookt, laat afkoelen in de koel-

5 dl ginger ale

kast en voeg daarna de plakken komkommer toe. Snijd de tonijn in gelijkmatige blokjes. Doe hetzelfde met peper, paprika, sjalotten en sereh. Schil de limoen en pluk de kruiden. Bak de 4 sjalotten, paprika, peper, gember, sereh, knoflook en kruiden goudbruin in wat olie. Voeg de tonijn toe, gevolgd door tomatenpuree en tomatensap. Laat het vocht verdampen, voeg peper en zout toe. Laat de massa afkoelen in de koelkast, daarna fijndraaien in de keukenmachine met de mayonaise erbij. Draai alle ingrediënten voor de komkommersorbet fijn. Doe de aangemaakte tartaar in een langwerpige steker en druk goed aan met een tonicstamper. Maak van de plakken komkommer een rolletje, spuit de tonijnmayonaise tussen de macarons. Zet de macaron op het verloop van de komkommer. Maak de sla aan en leg deze ook op de tonijn. Leg als laatste de komkommersorbet in het midden.

200 gr suiker 5 dl komkommersap gember en zout naar smaak 1 eetlepel rijstazijn 1 st citroensap 1 eetlepel ijsstabilisator

Bas Hennissen

Nico van Dooren

Cees Pons

Koplopers voor Maasvlakte 2 heeft als hoofdbestemmingen container­ over­slag en industrie. Welke containerterminals zich in de eerste fase in het nieuwe havengebied zullen vestigen, is inmiddels bekend. Maar hoe zit het met de industriële invulling? ‘Havenbedrijf Rotterdam gaat voor de schoonste bedrijvigheid,’ zeggen Nico van Dooren, project­leider Havenvisie 2030, Bas Hennissen, directeur Massa­goed & Procesindustrie en Cees Pons, hoofd Plan­ontwik­ke­ ling Maasvlakte 2.

54

V

an de uiteindelijk 1000 hectare bedrijfsterrein op Maasvlakte 2 is circa 300 hectare bestemd voor industrie. In de eerste fase van de aanleg gaat het om 180 hectare, verdeeld over twee terreinen van respectievelijk 100 hectare en 80 hectare. Daarnaast is op de zeewering van het nieuwe havengebied een groot windmolenpark gepland. ‘De industriële invulling van Maasvlakte 2 gebeurt geheel in lijn met de in 2011 gepubliceerde Havenvisie 2030. Dat betekent dat wij ons richten op de vestiging van groene industrie en op schone energieopwekking. Daar hoort ook de opvang, opslag en zo mogelijk nuttig hergebruik van CO2 bij,’ aldus Hennissen.

55 volledig op de productie van elektriciteit. Produceren wind en zon energie in overvloed, dan is de waterstof van het syngascluster perfect inzetbaar voor industriële toepassingen. Oplossing voor CO2

Een syngascluster zoals het Havenbedrijf dat op Maasvlakte 2 voor ogen heeft, moet vooral ook groen worden. Cruciaal hiervoor is het vinden van een oplossing voor de CO2 die vrijkomt. Rotterdam is daar al volop mee bezig. Over een paar jaar starten in het havengebied twee grote demon­stra­ tieprojecten. Bij het ene project wordt opgevangen CO2 via een pijp­ leiding voor opslag getransporteerd naar een leeg gasveld onder de Noordzee, 25 kilometer uit de kust. Het andere project maakt opgevangen CO2 vloeibaar, zodat een schip het naar een verder weg gelegen olieveld op de Noordzee kan brengen. In dit project wordt de CO2 niet alleen opgeslagen, maar tegelijkertijd gebruikt om de in het veld nog aanwezige olie te winnen. CO2 die in de haven vrijkomt wordt bovendien nu al nuttig hergebruikt in het Westland. De glastuinbouwers gebruiken het gas om hun gewassen sneller te laten groeien. Groene chemie

De vestiging van groene chemie is het tweede speerpunt voor toekomstige industriële activiteiten op Maasvlakte 2. Het is chemie waarvoor biomassa de grondstof is. Dat kan bijvoorbeeld maïs, suikerriet of palmolie zijn. In het bestaan­ www.havenvisie2030.nl

schone toekomst Syngascluster

Een van de ambities is om op Maasvlakte 2 in de toekomst een zogenaamd syngascluster te creëren. Centraal hierin staat de vestiging van een kolen-/biomassavergassings­ centrale. Zoals de naam aangeeft worden kolen en biomassa hierin via een ingewikkeld procedé vergast en niet zoals in andere elektriciteitscentrales in Nederland verbrand. Het resultaat van vergassing is synthesegas, dat bestaat uit waterstof en koolmonoxide (CO). Met dit synthesegas is vervolgens elektriciteit te maken. De waterstof is bovendien ook inzetbaar in de industrie. Bijvoorbeeld voor het in raffinaderijen ontzwavelen van brandstoffen of voor het gebruik in - nieuwe - chemische processen. Fabrieken hiervoor zouden zich rondom de kolen-/biomassavergassingscentrale kunnen vestigen, zo het beoogde cluster creërend. Maar natuurlijk is de waterstof via pijpleidingen ook eenvoudig naar industrieën in het bestaande havengebied en daarbuiten te transporteren. Flexibiliteit

Een groot pluspunt van een syngascluster is de flexibiliteit. Duurzame energie - wind en zon - zal in de toekomst naar verwachting een steeds groter marktaandeel verwerven (zie ook kader). Kenmerkend voor wind- en zonne-energie is echter dat de opwekking niet gelijkmatig is. Een syngascluster kan hierop optimaal inspelen. Op het moment dat wind en zon tekortschieten, richt het syngascluster zich

de haven- en industriegebied zijn al verschillende fabrieken actief die op basis hiervan biobrandstoffen maken. Van Dooren: ‘Maïs, suikerriet of palmolie, dat is de zoge-

naamde eerste generatie biomassa. Het zijn grondstoffen die mogelijk concurreren met de voedsel­ keten. Waar wij op Maasvlakte 2 naar toe willen, is groene chemie die gebruik maakt van de tweede en derde generatie biomassa, die niet concurreert met voedsel. Denk bijvoorbeeld aan hout, stro, afval, maar ook aan algen.’ Vernieuwing voorop

‘Zowel voor een syngasclus­ ter als voor groene chemie is op Maasvlakte 2 ruimte gereserveerd,’ zo geeft Pons aan. De haven gaat daarbij echter niet over één nacht ijs. De terreinen zijn bestemd voor ondernemingen met vernieuwende activiteiten. Alleen bedrijven die de schoonste technieken in­­zet­­ ten, komen in aan­mer­king voor vestiging op Maasvlakte 2, onder­strepen Pons, Van Dooren en Hennissen. ‘Het Havenbedrijf heeft het geduld om te wachten,’ verduidelijkt Hennissen. ‘Ook als het nog tien jaar duurt voordat technieken voldoende zijn ontwikkeld. Het is niet de bedoeling Maasvlakte 2 dicht te timmeren met ‘standaard’ bedrijvigheid. Wij gaan voor de koplopers in nieuwe technologie.’

Groot windmolenpark Op de zeewering van Maasvlakte 2 zal naar verwachting rond 2014 een groot windmolenpark verrijzen. Samen met het voorziene syngascluster versterkt Rotterdam zo zijn positie als energiehub van Europa. Nu al krijgt Noordwest-Europa meer dan twintig procent van zijn elektriciteit aangeleverd uit energiedragers die vanuit de Rotterdamse haven komen. Hennissen: ‘Maasvlakte 2 is voor een windmolenpark echt een ideale locatie. Nergens op land waait het zo hard als daar. Het is een onshore locatie met offshore kwaliteit.’ Hoe het windmolenpark er precies uit komt te zien, is nog niet bekend. De selectie van een exploitant start in 2012.

56

Fotografie Dorothée Meyer

In het Noorse Bremanger zijn miljoenen tonnen steen gewonnen die op Maasvlakte 2 hun beschermende werk doen. Zonde van het Noorse fjordenlandschap zou je zeggen. Maar daar hebben

Holle, bolle berg de Noormannen wat op gevonden. Ze laten de berg gewoon staan en hollen hem van binnen uit. Laagje voor laagje gaat dat, met springstof. Een centraal geboord gat in de groeve werkt als een stortkoker. Vracht­wagens kiepen er vers gesprongen brokken steen in. De val maakt de brokken al kleiner, een inwendige vergruizing­fabriek doet de rest. In precies de door de klant gewenste maat nemen de stenen afscheid van hun natuurlijke om­geving. Per transportband komen ze onder uit de berg om meteen aan boord van het vrachtschip te gaan. Voor een enkeltje Maasvlakte 2.

57

Europaweg in het water Fotografie Gijs Warmenhoven

Voor dit deel van de Europaweg op de Maasvlakte heeft het laatste uur geslagen. Links het water van Maasvlakte 2, rechts het water van de Yangtze­haven. Het land ertussenin moet weg, anders bereikt nooit een schip de nieuwste haven van Rotterdam.

Zodra in de zomer van 2012 de laatste opening in de zeewering van Maasvlakte 2 is gesloten, ontstaat een binnenmeer. Voor een haven niet zo handig. Om nieuwe infrastructuur aan te leggen juist wel. Maasvlakte 2 gaat dus een poosje op slot. In een halfjaar sluit de aannemer de wegen en de spoorlijn aan die achter de nieuwe zeewering komen te liggen. Pas als die infrastructuur publiekelijk toegankelijk is (november 2012) kan vanuit de Yangtzehaven de toegang naar Maasvlakte 2 worden doorgegraven. Het einde van de Europaweg komt dus letterlijk in het water te vallen.

04/05/2011 TessavanGraas En dan zit je in zo’n debielenkarretje alleen omdat me broertje al naast me tante zit EEN woestijn hierzo #maasvlakte 2 nieuw land van NL ofso

Containerterminals in aanbouw

‘Je houdt elkaar scherp’ Fotografie Hilbert Krane Artist impression DPI Animation House

Havenbekkens, kademuren en vers opgespoten land. Dat is bij de Amaliahaven de beginsituatie voor de eerste twee pioniers die zich op Maasvlakte 2 vestigen. Stuwadoor RWG zal in 2013 schepen ontvangen, APM Terminals (APMT) volgt in 2014. Van felle concurrentie is geen sprake. ‘Je houdt elkaar scherp’, stelt Frank Tazelaar, Managing Director APMT MVII. ‘We zitten niet op een eiland; interne logistiek, veiligheid en duurzaamheid moet je samen oppakken. Wat ons ook bindt, is dat we geloven in de toekomst van de Rotterdamse haven.’ De meeste contracten met aannemers en leveranciers van kranen en equipment zijn rond. 2012 is het jaar van de bouw. Hoe gaan de terminals eruit zien? Wat maakt ze innovatief en duurzaam?

60

61

Eerste op de tweede

Frank Keizer, Project Direct0r RWG (Rotterdam World Gateway) ‘Ik ben er trots op dat we in 2013 als eerste containerterminal op Maasvlakte 2 in testbedrijf zullen zijn. Na twee jaar voor­ bereiding voelde het goed om op 30 september 2011 het lint door te knippen als start­­sein voor de bouw. De eerste 500 meter diepzeekade met een havenbekken op 20 meter diepte lag op ons te wachten. Wij gaan nu in volle vaart ons terminalcomplex neerzetten. Volgens planning testen we in 2013 de terminal en gaan we in 2014 officieel open.’

Geautomatiseerde terminal

Werving

‘We hebben de lat hoog gelegd: onze ambitie is een van de meest duurzame en geavanceerde terminals in de wereld neer te zetten. Ons streven is schepen betrouwbaar, groen, snel en voorspelbaar af te handelen, inclusief het vervoer naar het achterland. We boeken logistieke winst en milieuwinst door de termi­n al bijna volledig te automatiseren. Er zijn zaken die ik uit concurrentieoverwegingen niet kan onthullen, maar duidelijk is dat er een nieuwe generatie equipment op de markt gaat komen. De AGV’s (Automated Guided Vehicles, compu­tergestuurde voertuigen) zullen schoner en sneller containers verplaatsen van en naar de stack (tijdelijke opslag).’

‘Op de Wereldhavendagen 2010 zijn we gestart met het werven van personeel onder de slogan ‘Geef je werk lading’. Zowel bij scholieren als volwassenen was er grote belangstelling en we kregen via de mail duizend reacties binnen. Goed nieuws, want we hebben in 2012 zo’n vijfhonderd mensen nodig.’

Energieke kranen

‘Op de diepzeekades komen elf Super Post Panamaxkranen. Deze reuzen die 1600 tot 2000 ton wegen kunnen de allergrootste containerschepen lossen. Ik verwacht dat veel energie voor de kranen groene energie zal zijn, waaronder windenergie. De kranen zullen ook anders laden en lossen. Tijdens het zakken van de container wordt energie gewonnen die wordt teruggevoerd naar ons elektriciteitsnet.’ Energieneutrale gebouwen

‘Onze gebouwen zijn energieneutraal met minimale CO2uitstoot. Het zijn duurzame, goed geïsoleerde gebouwen voorzien van driedubbel glas; nodig want we zitten als het ware met onze snufferd in de branding. De energie halen we uit warmte-koudeopslag. De warmte van de zomer wordt in de bodem opgeslagen. Die warmte pompen we ’s winters weer op. De kou van de winter slaan we ook op om ’s zomers voor koeling te gebruiken.’

Feiten en cijfers • 110 ha in 2013, op termijn groei naar 156 ha • 1.150 meter diepzeekade (-20 NAP) • 11 Super Post Panamax-kranen • 5 50 meter binnenvaart­kade (barge feeder) (-13 NAP) • 3 barge feeder-kranen • Partners in RWG zijn: Dubai Ports World (Dubai), APL (Singapore), Mitsui OSK Lines (Japan), Hyundai Merchant Marine (Zuid-Korea), CMA CGM (Frankrijk).

Nieuwe terminal: 500 mensen nodig.

62

www.rotterdamworldgateway.nl

Geen dag te verliezen

63

Frank Tazelaar, Managing Director APM Terminals MVII ‘Ook voor APMT is het tekentafel­ stadium voorbij. In 2012 zullen we met volle kracht vooruit moeten, we hebben geen dag te verliezen. We investeren, want we geloven in de toekomst van de Rotterdamse haven. De economische crisis is wel aanleiding om nog eens goed stil te staan bij wat je wilt. Onze uitgangspunten voor de terminal zijn: robuust, flexibel en duurzaam. We willen het goed neerzetten voor de komende vijftig jaar en hebben bewust gekozen voor een langere aanlooptijd. Dat geeft ons de tijd om inno­ vatieve equipment en processen te evalueren en de meest efficiënte keuzes te maken. Momenteel voeren we onderhandelingen met de partijen die de terminal gaan bouwen en met de leveranciers van het equipment. De bouw is in drie fasen verdeeld, zodat we flexibel kunnen inspelen op markt- en klantvraag. De eerste fase is 86 hectare in 2014 en daarna groeien we stapsgewijs en op basis van de marktvraag naar 167 hectare. In 2013 zullen we ook starten met de werving van personeel dat past bij de nieuwe geautomatiseerde processen. Ik verwacht enkele honderden nieuwe banen.’

leveren. De nieuwe terminal is qua maatvoering groot genoeg om de allergrootste schepen die in de vaart komen, snel en efficiënt te lossen. We zullen in de eredivisie spelen met de aanloop van triple E schepen van Maersk Line. Maersk heeft tien nieuwe 18.000 TEU* containerschepen van deze klasse besteld met een optie voor nog eens twintig. Ze zullen tussen 2013 en 2015 in de vaart worden genomen. Deze schepen zijn 400 meter lang; net zo lang als het grootste containerschip van dit moment, de Emma Maersk, maar ze kunnen 16 procent meer containers vervoeren met hetzelfde motorvermogen. Daarnaast zien we de vraag naar hogere betrouwbaarheid van shipping lines: de recente introductie van dagelijkse afvaarten op de Azië-Europa handelsroute (‘Daily Maersk’) is daar een antwoord op. Als terminal moeten we laten zien dat we volcontinu deze service consistent, betrouwbaar en punctueel kunnen leveren.’ Duurzaam en veilig

‘Duurzaamheid en veiligheid zijn voor ons uitgangs­ punten van de dagelijkse business. Je houdt als bedrijf vanzelfsprekend rekening met toekomstige generaties. Duurzaam­heid is in ons hele terminalconcept verweven. De verregaande automatisering leidt tot een lagere milieudruk. Het kadetransport wordt verzorgd met de nieuwe generatie automatische voertuigen. Deze zijn stil en zuinig en hebben een lage uitstoot van schadelijke gassen. Ook hebben we een milieuvriendelijk lichtplan ontwikkeld om de invloed op zogenaamde sky glow (lichthinder) voor mens en dier te beperken en energie te besparen. In de ontwikkeling en de bouw van de terminal is veel aandacht voor veilig werken.’

Performance

‘Het kernwoord van ons terminalconcept is performance. We willen voor Maersk Line en andere shipping lines betrouwbaar en punctueel zijn en hoge productiviteit

www.apmterminals.com

* TEU (Twenty Foot Equivalent Unit)= standaardmaat container

Feiten en cijfers • 86 ha in 2014, op termijn groei naar 167 ha • 500 meter diepzeekade (-20 NAP) • 500 meter binnenvaartkade (barge feeder) (-13 NAP) • Begin 2012 start bouw terminal • 2013: totale diepzeekade 1.000 meter • Na 2020 stapsgewijs uitbouwen tot 2,4 kilometer diepzeekade • A PM Terminals MVII is onderdeel van de AP Møller-Maersk Group.

Bouwen aan Maasvlakte 2 [stenen sorteren] Fotografie Freek van Arkel

Marcel van der Waal (49) is stenensorteerder op de Caterpillar 365 met 5-armige poliepknijper. Met zijn kraan sorteert Marcel stenen van 150 tot 800 kg voor de aanleg van de harde zeewering. Een dumper levert de stenen die Marcel sorteert. Drijvende kraan Wodan heeft ze daarvoor al uit de oude zeewering gehaald. Na sortering op grootte, plaatst Marcel de stenen op een voorraadberg, de stack. Daar vindt de keuring plaats. De goed bevonden exemplaren gaan per dumper naar de nieuwe be­ stemming. Een hydraulische kraan legt daar de stenen op hun plaats in de harde zee­wering die Maasvlakte 2 tegen woeste golfaan­val­ len beschermt.

64

De grote ‘jongens’ van 1000 kilo tot 40 ton legt de Blockbuster op hun plek. Sokken Marcel werkt als kraanmachinist al vanaf het eerste uur aan Maasvlakte 2. In het begin op het natte stort, nu voor het stenenbedrijf. ’Ik ben een klein radertje in het grote werk en het verveelt geen dag. Ik sta de hele dag in verbinding met collega’s, via ons bakkie zitten we lekker te geiten.’ Marcel hangt zijn laarzen elke dag op de treeplank-

punt, op zijn sokken zit hij in de cabine. ‘Ik zit al een jaar en vier maanden zo’n tien uur per dag op deze kraan, dus het mag wel comfortabel zijn.’ Hij werkt in dagdienst, het stenen sorteren gaat 24/7 door. Vier machinisten wisselen diensten. Als de stenenklus is geklaard hoopt Marcel dat hij met zijn kraan wordt ingezet bij de aanleg van de duinen: ‘Ik heb wel even stenen genoeg gezien.’

65

‘Ik bereid een product voor waar een ander wat moois van maakt.’

66

REUZEN STEM ONDER BLOKKEN KRAAN Fotografie Twan de Veer

Met een zangcarrière als een dijk, een stem als een reus en een warm hart voor de haven als een geboren Rotterdammer heeft Lee Towers (Bolnes, 23 maart 1946) de afgelopen decennia de harten gestolen van velen. Presentator van Neerlands eerste talkshow, Willem Duys, tipte de zingende kraanmachinist in 1975 voor de vuist weg als aanstormend talent. Zingend doorkruiste Towers vervolgens het hele land, op gezette tijden kwam het hele land naar Ahoy. Daarmee zette hij op geheel eigen wijze een trend in artiestenland. Sinds 2002 is Lee Towers de officiële ambassadeur van de Rotterdamse haven. Van die functie nam hij in 2011, het jaar waarin hij 65 werd, afscheid. Maar niet voordat hij met eigen ogen de nieuwe haven in aanbouw had aanschouwd. Met een borst vol trots poseerde hij onder de Blockbuster. ‘Deze reuzenkraan is voor mij een symbool van de haven. Kan niet bestaat niet, altijd verder kijken dan je neus lang is wel.’

01/11/2011 Kevin_Paro Wow, ik zou ook mee willen werken aan Maasvlakte 2. Wat een project. Kan alleen in #Rotterdam

20.000 x 40.000 Fotografie Ivo Ketelaar

Na weer een nacht gestaag blokken leggen vangt de Blockbuster een voorzichtig novemberzonnetje. De ochtendmist is net verjaagd, de ploegwissel op de kraan is achter de rug. Vermoeide mannen keren huiswaarts, frisse geesten starten een nieuwe dag. Dertig blokken per uur is een fijn gemiddelde. Twee minuten om een betonblok dat minimaal 40.000 kilo weegt uit de voorraad op de walkant te pakken, boven het water te manoeuvreren en exact op de goede plaats onder de juiste hoek in de blokkendam te zetten. Moderne apparatuur en de hand van de meester maken een precisie mogelijk tot op centimeters.

68

69

De betonkubussen van 2,5 x 2,5 x 2,5 meter zijn uit de oude blokkenbescherming van de Maasvlakte gehaald. Alleen de blokken die meer dan 40 ton wegen zijn gese­lec­teerd voor hergebruik in de harde zeewering die Maasvlakte 2 in het noordwesten beschermt tegen de hoogste golven. 20.000 passen er precies in de 3,5 kilometer lange blokkendam.

Het merendeel van de blokken krijgt een tweede leven onder de waterspiegel, uiteindelijk blijft zo’n twee meter van de dam boven water zichtbaar. Dat is wanneer de zee rustig is. Bij springvloed en noordwester stormen die hoog­ uit eens per tienduizend jaar voorkomen, verdwijnt de blokkendam compleet onder het watergeweld. Maar dan doen de samenwerkende blokken ook precies waar ze voor bedoeld zijn: de kracht uit de golven halen. De met een metersdikke steenlaag bedekte hogere dijk achter de blokkendam heeft dan weinig meer te duchten van de combinatie wind en water. Daar heeft 800 miljoen kilo vierkant beton dan voor gezorgd.

Sebastiaan Labrie kijkt achter de schermen

Groen zonder blozen We moeten vooruit om de grootste zeehaven van Europa te blijven en onze positie in de top-10 van

de wereld te kunnen blijven behouden. Hoe kan een

nieuw havengebied, ontwikkeld vanuit economische

motieven nu schermen met begrippen als ‘duurzaam’ en ‘groen’ zonder te blozen. Acteur en televisie­ presentator Sebastiaan Labrie volgde zijn nieuwsgierigheid en maakte voor MV2 een kleine rondgang. Een eenmans-enquête.

Het is niet dat hij er niet in wil geloven. Dan begrijpen we hem verkeerd. Hij loopt met grote passen door het World Port Center, het gebouw waarin Havenbedrijf Rotterdam N.V. is gevestigd. TV-persoonlijkheid Sebastiaan Labrie. Motorjack, helm onder de arm. Hij hoopt dat het klopt, natuurlijk. ‘Het zou toch geweldig zijn als het allemaal zo uitpakt als het ons wordt voorgespiegeld.’ Hij staat inmiddels op 18 hoog, in een vergaderruimte, de rug naar het raam, de knokkels steunend voor zich op tafel – in zijn ogen de vastberaden blik van iemand die je even niet moet lastigvallen met een broodje kaas.

Het gebouw bevindt zich op de Rotterdamse Kop van Zuid, achter hem stroomt de Nieuwe Maas in een ruime slinger om het park en de Euromast in de richting van zee – 45 kilometer verderop zal die uitmonden naast het gebied waar het hier allemaal om draait: Maasvlakte 2. Hij heeft de brochure gespeld: ‘Maasvlakte 2 – de duurzame haven.’ Tweeduizend hectare nieuw Nederland; drie havens waar straks de grootste schepen ter wereld zullen wenden en keren en miljoenen containers zullen ophoesten. En dat met nul toevoeging. Geen extra vervuiling. De opgeofferde natuur keert terug in de vorm van duincompensatie en met rust te laten zeegebieden; de overslagbedrijven moeten aan strikte eisen voldoen, zoals ook aan het vervoer naar het achterland strenge voorwaarden worden gesteld.

Een spiksplinternieuw havengebied zonder ecologische footprint. Hoe geloofwaardig is dat? Langs zijn duim ritselen de pagina’s van de brochure: opvliegende lepelaars, luierende zeehonden; foto’s van veldbies, wilde tijm en rugstreeppad... En overal staan zijn aantekeningen, onderstrepingen, vraag- en uitroeptekens. ‘Het zou een precedent scheppen als jullie het voor elkaar krijgen,’ zegt hij, ‘wereldwijd.’ Maar Mister Green moet het allemaal nog zien. Mister Green, ja, want om zijn ‘duurzame naam’ is hij door MV2 benaderd. Sebastiaan Labrie – van huis uit acteur – presenteerde voor omroep LLiNK de Consuminderman en maakte voor dezelfde omroep het groene 3 op Reis (onder meer met Floortje Dessing). Als hij in die jaren iets heeft geleerd, is het dat overheden en bedrijven dolgraag schermen met zaken als ‘groen’ en ‘duurzaam’, maar alleen als er ruimte is in de begroting. Wordt het krap dan hoor je ze er niet meer over. ‘Wat dat betreft is duurzaamheid toch een soort luxeproduct,’ zegt hij. Op het kantoor van het Havenbedrijf krijgt hij namen en rugnummers: een lijst van plannen­makers, milieu­­verenigingen, stuwadoors, borgers en boze burgers... Hij maakt zich op voor een kleine rondgang.

Milieudefensie 71

Hij is sinds 2010 directeur van Milieudefensie, Hans Berkhuizen, en daarmee is hij eigenlijk van na. Van ná de periode dat de organisatie, die met 85.000 donateurs groter is dan welke politieke partij dan ook, de strijd aanbond tegen Maasvlakte 2; en van ná de periode dat de club haar procedure voor de Raad van State op het laatste moment weer afblies. Nu trekken ze samen op, de bouwer en de milieu­v ereniging, schouder aan schouder voor een duurzame haven. Is dat eigenlijk een unicum voor Milieudefensie?

Hoe schatten jullie je kansen in?

‘Dit is inderdaad wel nieuw.’

‘We wisten dat het een lastige strijd zou worden. Een procedure zou in ieder geval vertragend werken. Of het plan helemaal van tafel zou gaan, was maar de vraag.

Terwijl uw organisatie begon met een ferm Nee tegen Maasvlakte 2.

‘Het was ook niet moeilijk argumenten te verzinnen om er tegen te zijn. Ten eerste geloven wij niet in het duur­ zaam over de hele wereld rondslepen van bulk­pro­duc­­ ten en dat is toch waarom die hele haven er moet komen. Verder betekende

Dus toen bent u met het Havenbedrijf in gesprek gegaan.

‘Het Havenbedrijf had zich er duidelijk aan ge­

dat hebben we vastgelegd in een convenant met resultaatverplichtingen.’ Er liggen twee milieu­ rapportages, samen goed voor 6300 pagina’s - allemaal gelezen?

‘Allemaal gelezen, plus nog 11, 12 rapporten over individuele maatregelen; wat ze opleveren voor het milieu, wat ze kosten, hoe je ze zou moeten treffen… Rapporten door weten­

‘De koplopers in het bedrijfsleven kunnen goeie, interessante partners zijn in de strijd voor een meer duurzame wereld.’ het méér industriële activi­ teit in een gebied dat al enorm zwaar belast is. Kijk je naar de luchtkwaliteit dan is het ’t beroerdste plekje van Nederland.’ Zo ken ik jullie weer.

‘We vonden het ook de moeite waard om eens met de regionale achterban te kijken of het project viel tegen te houden. Met het oog op de leefbaarheid van de omgeving.’

committeerd om het gebied zo duurzaam mogelijk in te richten. Met hele strenge eisen aan emissies – op dat gebied hadden ze al een pak maatregelen genomen, ook ten aanzien van het weg­ verkeer op de Maasvlakte. En voor ons bleken ze bereid die eisen ook nog eens met 10 procent aan te scherpen. De luchtkwaliteit in de regio zal er de facto niet op achteruitgaan,

De havenprofessor

Bij de TU Delft wacht Tiedo Vellinga, hoogleraar Havens & Scheepvaartwegen. Een man met één been in de theorie en één in de praktijk. Al meer dan dertig jaar is hij verbonden aan het Havenbedrijf en al even lang geldt hij als voor­ vechter voor duurzame en schone oplossingen. Onder zijn verantwoordelijkheid zijn de milieustudies voor Maasvlakte 2 uitgevoerd. Een wonderlijke pionier die het gelijk steeds meer aan zijn kant krijgt. ‘Terwijl,’ haast hij zich te zeggen, ‘ik nooit echt ‘de milieu-man’ ben geweest. Ik bedoel: niet de idealist op geitenwollen sokken. Ik zag gewoon dat het wérkte.’ De heren zitten tegenover elkaar in de werkkamer van de hoogleraar, op de faculteit Civiele Techniek & Geoweten­

schappers gemaakt en uit­ gevoerd en door weer andere wetenschappers getoetst.’ Het klinkt alsof u al veel eerder met het Havenbedrijf om de tafel had moeten gaan zitten…

‘Laat ik zeggen: de bereid­ heid van een bedrijf om zo­ veel duurzame maatregelen te treffen, ontstaat vaak wat makkelijker onder druk. Juridische druk in dit geval.’ Staat uw achterban vierkant achter de nieuwe koers?

‘Nou, vierkant. Ze staat er wáákzaam achter.’ Is het eigenlijk een nieuwe koers?

‘Nou ja, wij zien natuurlijk ook dat de wereld aan het veranderen is. En dat de kop­ lopers in het bedrijfsleven goede, interessante partners kunnen zijn in de strijd voor een meer duurzame wereld. Dus proberen we in dit soort situaties mee te denken. Dat is niet onze natuurlijke rol; wij zijn meer een organisatie die problemen aankaart, op de publieke agenda zet... Maar goed.’

schappen. ‘Ik ben opgegroeid op een Friese boerderij,’ zo begint de havenprofessor, ‘en daar ben ik vertrouwd geraakt met het idee: waar gehakt wordt vallen spaanders. Met de ruilverkaveling verdwijnt er wel eens een weide­ vogel, nou goed, dat is dan maar zo. Maar later ben ik gaan ontdekken: het kan wél anders. Economische groei en natuurontwikkeling gaan uitstekend samen. Koffie?’ De brochure ‘Maasvlakte 2 – de duurzame haven ligt’ weer op tafel – Sebastiaan Labrie tikt er met een vinger op. ‘Dus ik hoef het brein, de drijvende kracht achter dit project geen vragen te stellen over idealisme?’ zegt hij. ‘Het gaat om de balans,’ antwoordt Vellinga. ‘Want zeker zijn waarden als natuur, natuurbeleving en biodiversiteit »

Niet bang dat ‘onvoorziene omstandigheden’, ‘tegen­ vallers’, ‘overmacht’, ‘ver­ traging’ en natuurlijk… ‘De Economische Crisis’ straks toch weer als excuus worden ge­bruikt wanneer de resultaten tegenvallen?

‘Die discussie wordt in onze achterban veel gevoerd. En die zorgen zijn ook terecht. Er zítten ook onzekere elementen in; het Haven­ bedrijf moet ook maar weer vertrouwen op de afspraken met zijn klanten. Maar we hebben ze het voordeel van de twijfel gegeven. En tegelijk natuurlijk allemaal alterna­ tieve maatregelen en inten­ siveringen van bestaande maatregelen vastgelegd, mochten de doelstellingen niet worden gehaald.’ Voorzichtig optimistisch?

‘Ik heb er vertrouwen in dat het gaat lukken, ja, dat blijf ik mijn achterban ver­ tellen. Het verhaal klinkt mooi, misschien te mooi om waar te zijn. Dat kan. Maar misschien is dit ook een keer wel waar. Dan hebben we een dijk van een trendbreuk.’

Verontruste burgers voor mij belangrijk. Maar je moet je ook economisch kunnen ontwikkelen, anders hou je niks over. En juist door groei kun je nieuwe stappen maken. Stappen in efficiëntie. Efficiëntie waarmee je energie bespaart en die dus ook het milieu ten goede komt.’ ‘U bent in ieder geval een man met een lange adem gebleken,’ stelt Labrie vast. ‘Nou ja, je moet een goed verhaal hebben, daar begint het mee. Dertig jaar geleden ging het over het schoonmaken van de Rijn. Er lag vervuild slib in de haven, dat konden we reinigen, ‘inert maken’, maar dat kostte ontzettend veel geld. Dus ging ik naar de bron. Ik ging naar Duitsland, naar de industrieën, naar de burgers, en ik zei: wat jullie in de Rijn lozen spoelt naar onze haven; maar wat erger is, hetzelfde sediment wordt door de zeestroming meegenomen en naar de Waddenkust gebracht waar jullie ’s zomers zo graag pootjebaden.’

‘Als er serieus wordt gekeken hoe overlast voorkomen kan worden.’ De Vereniging Verontruste Burgers van Voorne (VVBV) heeft meer op haar agenda. Maar de uitbreiding van de Maasvlakte, die door een plas en een strook duinengebied van Oostvoorne ligt gescheiden, staat er wel prominent op. Ze zijn alleen lastig te bereiken, de VVBV-ers. Uiteindelijk belt Dick van der Laan Sebastiaan Labrie terug. Meneer van der Laan, bestaat de VVBV nog?

‘Zeker, we zijn er nog. Met zo’n 300 leden.’ Actief en verontrust?

‘Ik zelf ben even niet meer zo actief. Ik ben 76 en al twee jaar uit het bestuur.’ Maar nog wel verontrust?

‘Meer en meer. De oude Maasvlakte heeft al een enorme negatieve invloed op de duingebieden hier en op het woongenot van het westelijk deel van het eiland Voorne-Putten. En de oude Maasvlakte is nog lang niet volgebouwd of ze bedenken weer een nieuwe.’

Wat is de grootste bron van zorg?

‘De emissie van verontreinigende stoffen en de geluidshinder. O, en niet te vergeten de toename van verkeer en werkverkeer over de Westvoornse wegen die daar absoluut niet op berekend zijn. Dat is nu al zo – dat zal niet minder worden.’ Veel containervervoer gaat straks over het spoor.

‘Ja, over een hooggelegen, metalen spoorbrug vlak tegen Oostvoorne aan. Als de wind verkeerd staat davert het hier. Dat geluid draagt ontzettend ver. En in lage frequenties, precies de frequenties die niet worden meegenomen in de dBA-metingen voor geluidsoverlast. Dus wettelijk mág het – op dat soort dingen stuiten we steeds.’

Baas boven baas

Het is warm in zijn werkkamer, de zon staat er pal op, maar eenmaal op gang toont de hoogleraar zich een begeesterd spreker. ‘Nog even, voordat er een spraakverwarring ontstaat,’ zegt Labrie. ‘De 2e Maasvlakte wordt de meest efficiënte én duurzame haven van de wereld. Dat heb ik toch goed begrepen? ’ ‘Dat geldt inmiddels voor de hele haven en zo staat het in ons plan Havenvisie 2030, inderdaad. Ik heb nog even tegengesputterd: één van de meest duurzame en efficiënte is toch ook goed? Dan laat je ook wat ruimte aan anderen.’ De havenprofessor glimlacht. ‘Maar een beetje ambitie kan geen kwaad, dat helpt mij ook weer in mijn werk. Dus, ja, we worden dé meest duurzame en efficiënte. Die twee elementen gaan in mijn filosofie in ieder geval uitstekend samen.’ ‘Zijn er concurrenten eigenlijk?’

Het andere aspect wat u noemde was de uitstoot van verontreinigde stoffen.

‘De stikstof deposito hier in de omgeving, dus ook in het Natura-2000 natuurgebied is schrikbarend hoog: alsof er een zak kunstmest over de duinen is uitge­ strooid. Het is vergelijkbaar met wat de boeren in de jaren vijftig over hun land uitreden. En er zijn allemaal herstelprogramma’s gaande, maar als er een Maasvlakte bijkomt, blijft het dweilen met de kraan open.’ Er wordt gewerkt aan schonere brandstoffen, aan zuinigere motoren…

‘Mooi, maar er komen er vooral ook méér.’ Milieudefensie heeft haar fiat gegeven aan Maasvlakte 2.

‘Praat me er niet van. We voelen ons heel erg in de steek gelaten. Het was ook een onverwachte move. Op de dag van het besluit werden we telefonisch even op de hoogte gesteld. Nou goed, dat ligt alweer achter ons.’ Wat zou, in ieder geval voor een deel, uw verontrusting kunnen wegnemen?

‘Als er serieus wordt gekeken hoe overlast voorkomen kan worden. Op het gebied van geluidshinder; op het gebied van de uitstoot van verontreinigende stoffen. En dan niet alleen plichtmatig, met de wettelijke normen in de hand, maar serieus. Dan ben ik al een heel stuk geruster.’

‘Zeker, ik ben ook voorzitter van een internationale werk­ groep over Greenports, met vertegenwoordigers uit China, Japan, Amerika... met heel veel Europese landen. En de haven van Los Angeles doet het bijvoorbeeld erg goed. Göteborg ook.’ Labrie bladert door het hoofdstuk ‘Duurzame exploitatie’. ‘In 2033,’ leest hij, ‘mag nog maximaal 35 procent van de containers over de weg naar het achterland worden vervoerd.’ ‘Minder transportbewegingen, minder energie.’ Vellinga knikt. ‘De Betuweroute zal intensief worden benut en vooral het vervoer over water wordt heel belangrijk. Daar is ruimte. Al moet daar ook nog veel aan worden verbeterd: aan de toegankelijkheid van kleinere vaarwegen, aan de bereikbaarheid van steden... We gaan zorgen voor een transferium in het achterland, en er zullen er meer moeten komen, waar goederen kunnen worden overge­ slagen voor verder vervoer over de weg. En schepen moeten natuurlijk schoner. Dat is even een investering – binnenvaartschippers krijgen daarvoor tot 2025 te tijd. Hetzelfde geldt voor het vrachtverkeer, dat mag straks vanaf het begin alleen nog maar schoon de Maasvlakte op.’ ‘En intussen komen de grote jongens, de walmende mammoettankers, doodgemoedereerd van de andere kant binnenvaren?’

‘Vroeger kon het onderscheid tussen vieze en minder vieze zeeschepen niet worden gemaakt, daar zijn we pas in 2007 mee begonnen. Met het World Ports Climate Initiative. Met zes Europese havens hebben we een index vastgesteld naar vervuilingsgraad, met daaraan vast een puntensysteem: reders krijgen korting op de havengelden als hun schepen

De stuwadoor kom je niet bepaald uit bij een con­t ainer­ terminal.’ Dat was eigenlijk ook een beetje mijn tweede vraag.

‘Nou ja, Dus probe­ ren we zo duurzaam mogelijk te zijn. Door bijvoorbeeld verbrandingsmotoren op de terminal te weren – alles elek­ trisch te doen. Dat is een macro-ding. De eerste container terminal die zich een plaatsje heeft veroverd aan de Amaliahaven is Rotterdam World Gateway (RWG). Projectdirecteur Frank Keizer is er klaar voor, maar misschien op een iets nuchterder manier dan Sebastiaan Labrie verwacht had. U bent het paradepaardje, het lichtend voorbeeld voor de rest... toch?

‘Dat is vriendelijk van u. Maar als je het over de duurzame samenleving hebt,

Jullie winnen energie bij het laten zakken van lading van de kranen.

‘Door val-energie, ja, maar dat is niet zo bijzon­ der hoor, dat zit standaard op al onze kranen. En we doen dat op micro-niveau door alle medewerkers die niet fysiek op de Maasvlak­ te 2 aanwezig hoeven zijn – de afdeling Financiën bijvoorbeeld – in Rotter­ dam te huisvesten. Dat spaart een ongelooflijke hoeveelheid forenzen­ kilometers.’

Is het voor u een zware investering, duurzaam opereren?

‘Uhm. Wij isoleren onze gebouwen met driedubbel glas. Maar dat verdienen we binnen een paar jaar

één ding weten we zeker: energie wordt alleen maar duurder. Dus als je ergens in moet investeren is het in maatregelen om zuiniger te kunnen opereren.’

de uitstoot van een product­ eenheid. Dan kun je bij een artikel kiezen tussen iets een van 8 kilogram CO2 en 200 gram – dat staat op de verpakking.’ Zeevracht zit dan op zich goed.

‘Als u alleen maar niet denkt dat we het uit idealisme doen.’

terug door lagere energie­ kosten. En zo geldt dat natuurlijk voor alles: het draait om rentabiliteit. We gaan niet investeren om groen te zijn. We in­vesteren omdat het klopt in de business case.’ Juist.

‘En dan is het óók nog eens duurzaam.’ Nou ja, misschien had RWG een idealistisch kantje. Dat zou toch mooi zijn?

‘Dan zouden we vooral een bedrijf zijn dat binnen drie jaar failliet ging. Ik weet niet of je dat idealistisch kunt noemen. Kijk,

Maar duurzaam zijn is ook een imagokwestie, toch?

‘O ja, zeker. Je CO2 foot­ print is als bedrijf nu al heel bepalend voor je beeld­ vorming: deug je ja of nee? En over drie, vier jaar wordt dat een bepalend iets bij de consument,

‘Een iPad die uit China met het vliegtuig komt, heeft een ecologische footprint die 1000 maal groter is dan wanneer hij twee maanden onderweg is op een container­ schip. En als wij als termi­ nal onze CO2-uitstoot ook nog eens verminderen, dra­ gen we verder bij aan het verkleinen van de footprint van deze zeevracht-iPad.’ Dus bent u toch een groen bedrijf. Voor een container­ terminal.

‘Mooi hè. Als u alleen maar niet denkt dat we het uit idealisme doen.’

schoner zijn – dat gebeurt dus nu al. En uiteindelijk komen de vieze er helemaal niet meer in.’

marktpositie, op vierkante meter-prijs natuurlijk, maar ook voor een vijfde op hoe schoon je bent.’

De haven als landlord

‘De kandidaten deden allemaal hun meest groene dansje?’

‘Misschien vind ik dat wel het meest wonderlijke aan het hele verhaal,’ zegt Labrie. ‘U stelt eisen aan partijen waar u eigenlijk geld aan wilt verdienen. Want daar is het toch allemaal om begonnen, om geld verdienen?’ ‘De rol van havenautoriteit is aan het veranderen,’ zegt Vellinga. ‘Vroeger was die rol vooral Commer­cial Driven: je richtte je op kolenaanvoer – veel haven­ gelden, veel terreinverhuur, kortom een fijne manier om binnen te lopen. Nu moet je een geïntegreerd beeld hebben van je milieuruimte, energieverbruik, luchtkwaliteit, veiligheid... Duurzaamheid is tegenwoordig je Licence to Operate. Dat hebben we als Havenbedrijf goed begrepen.’ ‘Ja, u loopt als de tambour-maître voorop. Wat is er gebeurd met de rol van de overheid?’

‘De overheid is te traag, te complex, daar gaat alles over veel te veel schijven. Nee, je moet zelf de regie voeren, Frontrunner willen zijn en dat ook eisen van de klanten die je aan je bindt. We hadden kavels in de aanbieding: doe maar een bod, zeiden we tegen bedrijven. Maar neem in je bod ook een duurzaamheids­paragraaf mee. We beslissen op

‘Nou ja. Ja. Ik kan iedereen aanraden zoiets in competitie­ verband te doen. Dan zie je pas waar de markt toe bereid is. Er kwamen plannen die efficiënter, innovatiever en duurzamer waren dan wij ooit hadden durven hopen. Maar dat is sowieso de ontwikkeling. Steeds meer bedrijven lopen ver op milieuregelgeving van de overheid vooruit en roepen: straf de achterblijvers maar.’ ‘Noemt u er eens een.’

‘Ons eerste contract voor de Amaliahaven was met Rotterdam World Gateway. “Wij gaan op de Maasvlakte de meest duurzame terminal ter wereld bouwen,” zeiden die. Hun plannen zien er inderdaad heel goed uit. En dat sterkte ons weer in het vasthouden aan strikte voorwaar­ den, ook naar de andere kandidaten toe.’ ‘U verlangt bijvoorbeeld van bedrijven op de Maasvlakte 2 dat ze in clusters samenwerken en groene energie gebruiken,’ zegt Labrie, ‘zonne-en windenergie natuurlijk, afvalwarmte, energie die gewonnen wordt uit het zakken van de kranen…’ ‘… Warmte-opslag, zeker. En ook om te werken met wat we Smartgrid noemen. Dat wil zeggen dat je je energie­gebruik op elkaar afstemt en energie naar elkaar doorsluist als je een groot project zelf een dagje kunt uitstellen. Dat gaat »

73

De borgers Die verzorgt u ook?

‘De onderzoeken daarvoor worden verricht door onaf­ hankelijke deskundigen, onder andere van het DCMR, de Milieudienst Rijnmond. Wordt er door partijen al gemorreld aan de groene afspraken? Omdat ze voor hen toch niet haalbaar blijken?

‘Absoluut niet. We hebben gezegd: dit gaan we doen. Niet: dit gaan we proberen te doen. Zestien hand­ tekeningen staan er onder het document Visie en Vertrouwen – die doelstel­ lingen gaan we zeker halen.’

Mooie, duurzame overeenkomsten sluiten is één ding, de Tafel van Borging bewaakt, ‘borgt’, de afspraken. Het Rijk, de Provincie, gemeentes, werkgevers, stuwadoors, het Havenbedrijf, acht milieu-organisaties… ze schuiven allemaal aan. En aan het hoofd van de tafel zit Sybilla Dekker, twee Balkende-kabinetten lang de VVD-minister voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Een project naar uw hart, de nieuwe Maasvlakte?

‘Fascinerend en fantastisch. Ja, daar mogen we echt trots op zijn. Om de economische input, waarbij niet alleen de haven, maar ook het ach­ terland is gediend. En om de natuurcompensatie­ gebieden. We nemen uit de

er aankomen, daar ben ik van overtuigd. En dan gaat het toch weer om de prijs. Wanneer is mijn stroom goedkoper? Wanneer kan ik er wat aan verdienen als ik het aan de buurman

zee en geven weer wat terug.’ Hoe vaak komt de tafel van Borging bijeen?

‘Tweemaal per jaar. En tussendoor bezoek ik de verschillende organisaties en bestuurders. Dat doe ik als er vraagstukken liggen, maar ook gewoon, zo maar. Ik hou met iedereen contact.’ Wie borgt eigenlijk De tafel van Borging?

Dat staat nu ook zwart op wit in MV2, hè.

‘In de eerste Integrale Rap­ portage kunt u zien dat al­ les na een jaar op schema liep. Uit de tweede Rappor­ tage zal waarschijnlijk blij­ ken dat er op een tweetal

Het komt door de economische crisis, zeggen ze. U mag ons echt niet meer vastpinnen op uitspraken van daarvoor.

land van Rhoon, de Vlinderstrik; en heel nieuw duingebied bij de Maasvlakte…’

‘Mag ik wat zeggen? Laten we er nu gewoon even vanuit gaan dat dit gaat lukken, wat vindt u?’

Mooi. En nu is de honger van het havengebied ook echt even gestild? Dat niet over een paar jaar blijkt dat…

Sorry, ja, u wordt moe van me. Maar ik wil ook graag dat het lukt. Alleen ben ik een beetje sceptisch, vrees ik, omdat ik bij alles wat ik op het duurzame vlak heb gedaan heb gemerkt: de wil is er wel, maar daar blijft het ook vaak in steken.

‘Hou er nou eens over op, man. Hahaha.’

‘Daarom lijkt het mij zo leuk om te bewijzen dat het dit keer wél kan. Mits we vol­ harden. En we committeren ons ook niet voor een jaartje aan dit project. Bij gebieds­ ontwikkeling gaat het om een heel lange adem.’

‘Ja, ik denk dat ik de eindverantwoordelijke ben. Daarvoor ben ik als voorzitter gevraagd, om toe te zien op de gemaakte afspraken, op het tijdpad… Hoe marcheert het? Waar hapert het? En eens per jaar komen we met een officiële tussenrapportage. De tweede is net opgeleverd.’

plekken een lichte vertra­ ging ontstaat. Nou ja, daar gaan we een spurtje trekken.’ Die afgesproken emissiewaarde gaan we niet halen, zegt iemand. Gooit u die eruit?

‘Nou, ja, nee, dan ga ik eerst kijken en overleggen waar en waarom het misgaat. En wat we eraan kunnen doen.’

En die lange adem geldt ook voor de natuur­ compensatiegebieden? Die blijken later niet een soort schaamlap voor economisch gewin te zijn geweest?

‘We krijgen er vier natuur­ gebieden voor terug! Met een grotere biodiversiteit dan er tot nu toe was: de Schiezone, Het Buijten­

geef? Kijk, en dat is dus mijn hele verhaal: laat duurzaamheid voor je werken.’

‘Ha. Onze financieel directeur zei het een paar jaar geleden letterlijk tegen me: “In geval van een laag­ conjunctuur kan het met die duurzaamheid wel een tandje minder, hè?” Ze zat me uit te dagen.’

Water bij de wijn

‘We zijn het gewend hoor, als de CO2-­ emissies of andere milieudoelstellingen niet worden gehaald, stel je die gewoon naar beneden bij.’

‘Ik luister naar wat u zegt…’ Labrie laat een korte stilte vallen. ‘En het klinkt hoop­ gevend. Maar nu de praktijk. Want al deze plannen zijn natuurlijk van vóór de economische crisis. Nu gaat er van alle kanten water bij de wijn.’

‘Graag gedaan, meneer Labrie.’

‘We hebben gezegd: dit gaan we doen. Niet: dit gaan we proberen te doen.’

‘Dat ben ik.’ O, kijk aan.

Nee, het is klaar. U heeft gelijk. Ik hoop ontzettend dat het lukt en dat u al deze prachtige plannen weet te ‘borgen’. Ik zal het in ieder geval met grote interesse blijven volgen. Dank u wel.

‘U heeft het weer over de regering of over de EU. Ik kan alleen voor het Havenbedrijf spreken en wij stellen niks naar beneden bij. Hooguit kan het wat langer duren eer we onze doelstellingen hebben bereikt.’

75 ‘Doet u eens een voorspelling voor 2030?’

Vellinga lacht. ‘We hebben nog nooit met zoveel on­ zekerheden te maken gehad als nu. Maar ik ben ervan overtuigd dat bedrijven die investeren in duurzaamheid en die zich technologisch blijven vernieuwen de beste kansen hebben om er straks nog te zijn.’ ‘Ook als er straks overcapaciteit op de Maasvlakte ontstaat?’

‘Natuurlijk, nieuwe ter­ minals opereren efficiënter dus goedkoper, want ze verbruiken minder energie. Energie die sowieso duurder wordt. Dat zijn dus de terminals waar reders zich het liefst aan binden. Snel, voordelig en ook nog het schoonst. Dat is alleen maar leuk.’ Vrienden voor het leven

‘Ik begin nu te begrijpen waarom u begon met te zeggen dat u geen idealist bent,’ zegt Labrie. ‘Milieu is voor u een bijproduct, een prachtig bijproduct, maar een bijproduct.’ ‘Ik geloof in ieder geval niet in het hameren op maar één aambeeld, dat werkt contraproductief. Je moet het toch gezamen­ lijk doen. En kijk nu: alle natuureffecten worden gecompenseerd, er ontstaat een bodembeschermings­ gebied dat tien keer zo groot is als het stuk zee dat we wegnemen, er is een nieuw duingebied aan­gelegd. Ja, u lacht,’ zegt de havenprofessor, ‘maar het werkt wel.’ ‘Nee, nee, ik lach u tóé,’ zegt Labrie. ‘Zoals alle partijen u toelachen. Want ik geloof niet dat er nog één natuurorganisatie dwarsligt, toch?’ ‘Dat is iets waar we echt in geïnvesteerd hebben,’ zegt Vellinga. ‘Proberen met iedereen in contact te komen, met iedereen om te tafel te gaan zitten…

Alle stakeholders aan je binden, dat was vanaf het begin de haven ter wereld?’ ‘Zo langzamerhand word ik zelf ook inzet: bewoners, Faunabescherming, Natuurmonumenten wat minder bescheiden,’ glimlacht de hoogleraar Havens – ik had ze net nog aan de lijn. Zolang je aan het overleggen & Scheepvaartwegen. ‘Omdat ik het al dertig jaar deze kant opstuur en heel zeker weet ik dat dit de juiste weg is, zeg bent, weet je van elkaar waar je staat en zul je elkaar ook niet snel voor de rechter slepen. Mits je doet wat je belooft ik: ja, de meest duurzame én efficiënte haven ter wereld. U zult zien dat het werkt.’ natuurlijk.’ ‘Was dat de grootste angst,’ vraagt Labrie, ‘in gerechtelijke procedures terechtkomen?’ ‘Absoluut, dat leidt alleen maar tot vertraging, en vertraging leidt tot kostenposten – claims van klanten – en imagoschade. Want ook als je wint ben jij de kwaaie pier. Bovendien Tot slot draagt het niet bij aan verbetering van het milieu, het werkt zelfs contra­ De mens heeft va ak bewezen ni et de logische productief. Kijk naar de Eemshaven volgen. Het ka weg te n du s nog alle ka nten op. Ma ar va n ma nnen al in Groningen, dat is het ultieme de ideeën s Tiedo Vellin g lijken wel ee wa ardi g uitg voorbeeld van hoe het niet moet.’ n ge ‘Hoe hebt u Milieudefensie eigenlijk verleid?’

‘Daarmee zijn we tot een vergelijk gekomen vlák voor de zitting van de Raad van State. Achteraf, denk ik, hadden we misschien eerder een opening moeten zoeken? Aan de andere kant: je komt pas tot een goed gesprek als de spanning op­ loopt. Dat zult u uit uw relatie wellicht ook kennen.’ Een kleine twinkeling achter de brillenglazen. ‘Wat denkt u: had u kúnnen winnen?’ vraagt Labrie. Hij doet het met zoetgevooisde stem. ‘Ik heb de hele procedure voor­bereid en ik zou liegen als ik zei dat ik niet benieuwd was naar de uit­ komst. Maar, nee, geloof me, dit is de best denkbare oplossing.’ Sebastiaan Labrie begint lang­ zaam zijn spullen bij elkaar te zoeken, zijn tas, zijn helm. ‘Mag ik u heel hartelijk danken voor uw tijd,’ zegt hij. ‘En ik heb het echt goed begrepen, hè… De meest duurzame en efficiënte

an gspu nt voor loof­ een du urza me Pa rdon, voor de haven te zijn. meest du urza me haven ter were Om dat ef ficiënt ld. ie nu eenm aal ook het meest voordeel zal op econom ische leveren.

Alleen aa n mijn vraa g of het ec ht allema al zo uitp ak ken; sowi groen zal eso op mijn vrag en over de toek diezel fde Tied om st, lijkt o Vellin ga zijn vi ngers niet te bran den. Dat sn willen ap ik ook wel. Hij is vooral sc hepp en d bezi voor wa arden­ g geweest. Ma ar het geeft aa n hoe la stig voor mij oo k het is om een voorsp elli ng En ei genlijk te doen. wa s dat mijn gevoel tijden zoek tocht. Al s de gehele le in itiatiev en, ba anbr eken idea len en ve de ideeën, rh alen lijken te kloppen; on cr isis houden da nk s de de pa rtijen aa n hu n plan va er niet voor sh st en wordt or t cuts geko zen. Het aa nleg gen va n Ma asvlakte 2 verloopt volg Ma ar wa ar het en s plan … stra ks op aa nk omt, is op het al die afsp ra naleven va n ken. Dat wordt de grote test. zitten met een Ik blijf behoorlijke do sis argw aa n, wa de mens. Ma ar nt ik ken vooral ben ik hoop vol en afwa ja, ik heb ge du chtend.... rende dit verh aa l genoeg ar in ha nden gekr gu menten eg en om dat te du rven zijn: en afwa chtend hoop vol . Sebastia an La brie

Ad Stolk

Zand winnen? Fotografie Gijs Warmenhoven

Voor het nieuwe Nederland dat Maasvlakte 2 heet, is maximaal 365 miljoen kubieke meter zand uit de Noordzee nodig. Het winnen, transporteren en verwerken daarvan is aan strikte regels gebonden. Rijkswaterstaat verleent niet alleen de vergunningen, deze gezagsdrager ziet er ook op toe dat Havenbedrijf Rotterdam N.V. zich tijdens en na het werk aan de voorwaarden houdt. Hoe dat werkt? Het Havenbedrijf moet het zelf aantonen aan Rijkswaterstaat. Keurt hier de slager zijn eigen vlees of lijkt dat maar zo?

zijn drie vergunningen vereist die Rijkswaterstaat verleent: de vergunning om zand te mogen winnen op basis van de Ontgrondingenwet, de vergunning voor aanleg en gebruik van de landaanwinning op basis van de Wet beheer rijks­ waterstaatwerken en de vergunning (concessie) om zee in land te mogen veranderen. Ad Stolk is adviseur bij Rijkswaterstaat Noordzee. Stolk is vanaf de aanvraag door het Havenbedrijf bij de verlening van de vergunningen betrokken, vooral bij de vergunning voor de zandwinning. ‘We hebben bewust veel tijd gestoken in grondig overleg met elkaar, om te voorkomen dat we op belangrijke officiële momenten tijd zouden verliezen.’ De fase van vergunningverlening is inmiddels achter de rug. Stolk en zijn collega’s controleren nu de uitvoering van het werk aan Maasvlakte 2. Alle voorwaarden die in de vergunningen staan moet het Havenbedrijf nakomen. Monitoring

Rijkswaterstaat is beheerder van het Nederlands deel van de Noordzee. Vandaar dat deze overheidsorganisatie bevoegd gezag is voor het verlenen van vergunningen om zand te winnen op de Noordzee. Voor de aanleg van Maasvlakte 2

76

6300 pagina’s Milieuonderzoek (op wieltjes!)

De aanleg van Maasvlakte 2 is een langdurig en ingewikkeld project. Daarom zijn uitvoerings- en monitoringsplannen gemaakt. Ook die zijn onderdeel van de vergunningen en daarop controleert Rijkswaterstaat dan ook. Stolk: ‘In het uitvoeringsplan staat concreet beschreven waar, wanneer

77

Dat gaat zomaar niet! en op welke manier zand gewonnen mag worden. Het Havenbedrijf stuurt ons elke vier weken een rap­portage over bijvoorbeeld de diepte van de zandwinput, over de kwaliteit van het zand of waar de schepen zand hebben gezogen.’ In de milieueffectrapportage zijn schattingen en bereke­ ningen gemaakt over de (nadelige) effecten van de aanleg van Maasvlakte 2 op de natuur en op andere aspecten van het gebruik van de Noordzee. Om na te gaan of deze effec­ten echt optreden voert het Havenbedrijf een uitgebreid moni­ toringsprogramma uit. Vele honderden metingen op zee worden daarbij jaarlijks uitgevoerd. In de vergunningen is vastgelegd dat degene die deze effec­ten veroorzaakt, in dit geval het Havenbedrijf Rotterdam, verantwoordelijk is voor de monitoring van deze effecten, geeft Stolk aan. Maar ook de gegevens uit de reguliere moni­ toring van Rijkswaterstaat worden ter beschikking gesteld. Stolk geeft voorbeelden van de vragen die hij heeft: ‘Komen de bodemdieren terug na de zandwinning? Hoeveel, welke soorten? Welke invloed heeft het vrijkomende slib op het ecosysteem? Hoeveel onderwatergeluid is er? Hoe moet dat gemeten worden? En wat is er uit te concluderen?’

Voor het meten van de gevolgen van de aanleg van Maasvlakte 2 liet het Havenbedrijf deze ‘Silt Profiler’ maken. Zomer en winter meet dit specialistische instrument het zeewater.

Evaluatie Antwoord op vragen

In het monitoringsplan is gedetailleerd opgenomen welke metingen en analyses het Havenbedrijf moet uitvoeren om antwoord te geven op dergelijke vragen. Elk half jaar maakt het Havenbedrijf een rapport over de voortgang van de monitoring naar de effecten van de zandwinning op de zeebodem en de dieren die er leven. Stolk beoordeelt of de rapportages die hij daarover van het Havenbedrijf ontvangt de informatie bevatten die hij nodig heeft. Dergelijke rap­ portages zijn er overigens niet alleen voor de zandwinning, maar ook voor de landaanwinning. Hoe weet Stolk dat het Havenbedrijf geen loopje met hem neemt? ‘Er is op allerlei manieren voor gezorgd dat de monitoring op een goede en betrouwbare manier verloopt en gerapporteerd wordt. In de eerste plaats laat het Havenbedrijf een groot deel van de monitoring uitvoeren door gerenommeerde onderzoeksinstituten. Deze insti­tuten verbinden hun naam en faam aan de juistheid van de metingen en de analyse en interpretatie daarvan. Verder wordt de monitoring beoordeeld door onze deskun­­digen en waar nodig schakelen we nog externe deskundigen in. Voor sommige onderzoeken organiseert het Havenbedrijf zelf een audit en die resultaten krijgen wij dan ook weer te zien.’

Na 2013, als de aanleg van de eerste fase van Maasvlakte 2 voltooid is, vindt de evaluatie van de monitoring plaats. Natuurlijk kun je dan de zandwinning niet meer ongedaan maken, zegt Stolk. ‘Maar we verwachten ook niet dat er effecten optreden die rampzalig zijn. Voor de berekening en inschatting van de effecten is immers uitgegaan van de slechtst denkbare situatie, het ‘worst case scenario’. En het eventuele optreden daarvan hebben we door scherpe vergunningsvoorwaarden proberen te voorkomen. De uit­voering van de zandwinning moet zo zijn dat zelfs in dat geval nog geen grote schade wordt aangericht. De monitoring vindt plaats om na te gaan of de in het milieu­ effectrapport benoemden effecten werkelijk opgetreden zijn. Daarnaast is de zandwinning voor Maasvlakte 2 een pilotproject. De monitoring is ook nodig om bij volgende grootschalige zandwinningen nog betere vergunningvoor­ waarden te kunnen opstellen. Die voorwaarden kunnen ook minder streng uitpakken, als uit de monitoring blijkt dat de effecten kleiner zijn dan gedacht.’ Codewoord: transparantie

‘Als overheidsorganisatie ben je verplicht dingen af te wegen en moet je kunnen uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt,’ licht Stolk toe. Transparantie is hierbij erg belang­

rijk. ‘Laten zien wat je doet en uitleggen waarom je het doet, daar draait alles om. Ik heb er daarom een goed gevoel over dat het Haven­ bedrijf Rotterdam de moni­ toring serieus aanpakt. Het Havenbedrijf Rotterdam betrekt ons, ook al is dat niet verplicht in hoge mate bij de uitvoering van de monitoring. Daardoor kun­ nen wij een kijkje in hun keuken nemen. Dat geeft vertrouwen in het gerecht dat je later op je bord krijgt.’

Nachtfotografie, de resultaten

Nieuwe haven bij nacht Geef acht winnaars van een fotowedstrijd voor amateurs een paar uur de gelegenheid en je krijgt acht verschillende visies op een bouwterrein bij nacht. Dat er 24 uur per dag wordt gewerkt aan de uitbreiding van de Rotterdamse haven hebben de fotografen buiten het kader gelaten. Wat wel in beeld kwam is het sfeervolle spel van licht en donker waarbinnen alle activiteit plaatsvindt. Dat leverde poëtische beelden op van landschappen die in een ander universum lijken te bestaan. Maar schijn bedriegt, dit is Maasvlakte 2 bij nacht.

24/03/2011 fennavanraaij Morgen om 06.00 uur m’n bed uit om met m’n klas naar de f... Maasvlakte 2 te gaan. Wie verzint zoiets?

Fotografie Eddy Hermans Frank Laurens Marcel Oosterwijk Marloes Hildenbrant Peter Baas Peter Willemse Piet Swets Steven Bos

79

Naadloos aansluiten Als eind 2013 de eerste containers op de kade staan, moet het vervoer daarvan naar het achterland voor niemand een probleem zijn. Het nieuwe havengebied gaat naadloos aan­ sluiten op de bestaande Maasvlakte. De hightech container­ terminals moeten goed bereikbaar zijn via weg, water en spoor. Ontdek hier wat daarvoor allemaal gebeurt. Gereed: 2014

Havenbedrijf Rotterdam n.v. werkt aan uitbreiding en aanpassing van de infra­ structuur in het bestaande Maasvlaktegebied. De spoorlijn en de wegen worden doorgetrokken naar Maasvlakte 2. Ook kabels

en leidingen moeten verlegd en doorgetrokken. De plan­ ning is strak omdat alles in 2013 als een raderwerk in elkaar moet grijpen. Het streven is een geruisloze overgang met zo min moge­ lijk hinder. Bij bedrijven op

de bestaande Maasvlakte blijft de winkel immers open. Daarom is op internet actuele informatie beschik­ baar over plaatselijke wegom­ leggingen en werkzaamhe­ den (www.maasvlakte2.com/ aansluiten).

Toenemend verkeer maakt dat op het kruispunt EuropawegMadoerastraat spoorvervoer en wegvervoer elkaar ongehinderd moeten kunnen kruisen. Daarom wordt een ongelijkvloerse kruising gebouwd. Verkeer voor het Distripark gaat via de Europaweg rijden.

Gereed: eind 2012 De aanleg van Maasvlakte 2 leidt tot uitbreiding en herinrichting van de bestaande infrastructuur. De bereikbaarheid van de noordwesthoek van de huidige Maasvlakte verandert bijvoorbeeld. Haven- en oeverfrontnummers worden daarom aangepast, evenals straatnamen. De hoofdweg op Maasvlakte 2 heet Maasvlakteweg, de weg naar het nieuwe strand heet Maasvlakte­­ boulevard. De terreinen aan de kades krijgen, net als elders in de haven, ook een uniek oeverfrontnummer.

80

Gereed: 2009 Alle schepen varen straks via de Yangtzehaven van en naar de nieuwe havens op Maasvlakte 2. Daarom zijn onder de Yangtzehaven tunnels geboord over een lengte van 1.200 meter: om de bedrijven aan de noordkant nutsvoorzieningen te kunnen blijven leveren. Zes buizen voor gas, elektriciteit, drinkwater, glasvezel en pers­riool gaan nu op 42 meter diepte onder de kademuren door.

81

Gereed: eind 2012 De hoofdtoegang tot de Maasvlakte wordt aangepast om ook de nieuwe havens goed bereikbaar te maken. De bestaande bocht in de hoofdweg wordt verlegd en de N15 gaat aansluiten op de nieuwe Maasvlakteweg. Naast de Maasvlakteweg komt een secundaire weg voor langzaam en recreatief verkeer en voor als er calamiteiten zijn.

Gereed: eind 2011 Verkeer voor het Distripark neemt voortaan de afslag op het duinviaduct. Verkeer voor Maasvlakte 2 blijft op de N15 rijden en bereikt zo de Maasvlakteweg. Wegen kruisen elkaar ongehinderd en veilig. Dit glooiend in het landschap ingepaste duinviaduct is een blauw­ druk voor toekomstige ongelijkvloerse kruisingen op Maasvlakte 2.

Gereed: eind 2012

Gereed: eind 2012 De Betuweroute zorgt voor de aan- en afvoer van containers over het spoor, ook op Maasvlakte 2. Alle terminals krijgen er een aansluiting op via de havenspoorlijn. Het spoorwerk en het testen van het nieuwe tracé vindt plaats in 2012, voordat de Yangtzehaven wordt door­ gegraven.

Alle wegen, fietspaden, spoor en ondergrondse kabels en leidingen op Maasvlakte 2 komen in een strook achter de nieuwe zeewering te liggen. Afhankelijk van de toename van het verkeer kan de hoofdweg naar 2x2baans met ongelijkvloerse kruisingen worden uitgebreid. Daar is rekening mee gehouden. We beginnen met een 1x1-weg.

Fotografie Freek van Arkel

82

‘Ik houd van techniek, ga graag met mensen om, dus dit is een mooie baan.’ Robert Marcusse (29) is technisch voorbereider en hoofd van het uitvoeringsteam Spoor. Hij stuurt machinisten, transporteurs, spoorleggers en onderaannemers aan. Herfst 2012 moet het team 12,3 km dubbelspoor achter de duinen van Maasvlakte 2 opleveren.

83

Bouwen aan Maasvlakte 2 [spoor aanleggen] Sinds oktober 2010 bereiden Robert Marcusse en zijn team de start van het buitenwerk voor in december 2011. Robert stuurt in dienst van BAVO Spoor 15 tot 40 man aan. ‘Tot 28 oktober 2012. Dan moeten de treinen op het nieuwe spoor van Maasvlakte 2 rijden.’ Zandverstuiving ‘Zand is een hele goede on­dergrond om op te bouwen. Lastig is wel dat het in het spoor en in de wissels waait. Met gras en een kleilaag doen PUMA en het Haven­ bedrijf er alles aan om het zand op z’n plek te houden.’ Ander nadeel van de zandverstuiving is de invloed op de werkomstandigheden. ‘In de zomer hebben we hier een

strandgevoel, maar in de winter is de combinatie zee, wind en zand soms onaangenaam.’ Robert heeft daarom beschermings­ middelen voor zijn mensen geregeld: afsluiten­de werk­ brillen en bivakmutsen voor onder de helm. Robert is er trots op om aan Maasvlakte 2 te werken. ‘Het project heeft Discovery Channel gehaald,

mooi om daar onderdeel van te zijn.’ Het spoorproject is heel strak voorbereid. ‘Ik zie dan ook geen enkele hobbel op de weg. Het weer is ons enige risico. Als het door kou onwerkbaar wordt, komen proces­ sen stil te liggen. Ook daar hebben we in de planning rekening mee gehouden.’ Robert heeft ambitie. Naast zijn werk volgt hij de HTS. Vandaar dat hij de kans kreeg om op deze klus verantwoordelijk te zijn voor zowel de voorbereiding als de uitvoering. Na oplevering van het spoor hoopt Robert terug te komen op Maasvlakte 2. ‘Misschien als er nieuwe projecten zijn voor BAVO Spoor, zoals de inrichting van de railterminals.’

Tien stappen naar de toekomst

84

LEGENDA ■ opgespoten terrein ■ containerterminal in bedrijf ■ chemieterrein in bedrijf ■ distributieterrein

85

De Mount Everest beklimmen doe je stap voor stap. Zo gaat het met de aanleg van een nieuw stuk Nederland ook. Hak het werk in stukjes en doe elk jaar wat. Dan spreid je de kosten en de risico’s, zodat het project beheers­ baar blijft. Ander groot voordeel: door niet alles meteen in te vullen, blijf je flexibel. Wat de markt over vijftien jaar vraagt, is nu lastig te voorspellen. Daarom legt het Havenbedrijf nu aan wat nodig is en bouwt dat later uit. Niet alles hoeft morgen klaar!

‘Als je Maasvlakte 2 aanlegt in de Noordzee, wat gebeurt er dan met de zee, met de planten en dieren die erin leven en met het leven aan de kust? Of ik daar een onderzoekje naar wilde doen, vroeg het Havenbedrijf in 1996.’

Bouwen aan Maasvlakte 2 [zeemilieu onderzoeken] Fotografie Freek van Arkel

86

Nu staat marine bioloog Floor Heinis (53) op het nieuwe strand van Maasvlakte 2, ruim vier kilometer uit de voormalige kust waar haar onderzoek ooit van start ging. Heeft ze inmiddels alle antwoorden? Ja, daar is ze van overtuigd. En ze heeft er de afgelopen jaren niet alleen vergaderzalen vol juristen en ingenieurs, maar ook de Raad van State mee weten te overtuigen. ‘Want er was ontstellend weinig kennis over de Noordzee, het leven erin en de samenhang ervan. En iedereen vindt altijd dat ik het zo helder kan uitleggen.’ Antwoorden ‘Als ik nu terugkijk op wat ons onderzoek heeft op­ge­le­­ verd voor de wetenschap, dan zeg ik dat Maasvlakte 2 van grote waarde is voor de kennis over de Noordzee. We hebben bijvoorbeeld kunnen aantonen dat Eider­ eenden niet minder voedsel hebben vanwege de zandwinning. Ook het slib dat daardoor loswoelt heeft geen invloed op de groei van jonge visjes, hebben we kunnen vast­stellen.’

‘Op basis van al die onderzoeken hebben we uiteindelijk onze antwoorden kunnen geven. Het belangrijkste antwoord: het is mogelijk om deze uitbreiding van de haven aan te leggen met minimale invloed op de natuur. En voor de onvermijdelijke invloed die er wel is, hebben we passende compensatie weten te vinden.’ Willen weten Heinis heeft haar fascinatie voor het leven in en om de zee uit haar jeugd. Haar ouders begeleidden elk jaar de zomerkampen van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie op Terschelling. ‘Als hummeltje ging ik dus mee het veld in. Ik was toen al nieuwsgierig en ik wil nog steeds weten waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Samenhang, daar gaat het mij om. Namen van plantjes en beestjes onthouden is niet mijn sterkste kant. Het onderzoek naar de gevolgen van aanleg en gebruik van Maasvlakte 2 was mij dan ook op het lijf geschreven. Pionieren, zaken uitvinden, oorzaak en gevolg uit elkaar houden, deskundigen uit de hele wereld samenbrengen, op die manier tot nieuwe inzichten komen terwijl iedereen je nauwlettend in de gaten houdt; fantastisch! Voor mij is het nog altijd het meest geweldige vak ter wereld.’

Dit opmerkelijke gebouw in de duinen van de bestaande Maasvlakte bij Rotterdam biedt ongekend mooi zicht op het stuk zee dat is omgevormd tot een nieuw stuk Nederland.De vier stelden zich vooraf doelen. Die liepen uiteen van een dagelijks verslag van hun eenzame verblijf tot het starten of afronden van een nieuwe roman. Tekenen, foto­ graferen en op zoek naar andere mensen die in het gebied werken, behoorden ook tot de activiteiten. Een dagelijks teken van leven gaven de schrijvers op de website van Maasvlakte 2.

28/06/2011 creativelawyer1 @Slijterijmeisje hier op de Maasvlakte 2 staat een lekker windje. Heb je boek met veel plezier gelezen! Groet, Brigitte

Beleef hun verwondering en herlees en bekijk hier hun bevindingen. www.maasvlakte2.com/schrijvers

Adriaan Geuze

Hank van Tilborg

90

Fotografie Hilbert Krane

In één jaar is het gebouwd, een nieuw fenomeen in het Nederlandse landschap: een duinviaduct. Schakel tussen industrieel- en recreatief ruimtegebruik. Voorbeeld voor meer viaducten die op Maasvlakte 2 verkeersstromen gaan scheiden. Zomaar wat beton gestort? Niet dus. Een heuse visie op beeldkwaliteit ligt er aan ten grondslag.

Schakel tussen twee Maasvlaktes Per uur zo’n 150 vracht­ wagens, en op een mooie zomerdag komen daar de auto’s van pakweg 10.000 toeristen bij. Dat is de ver­ wachting voor de verkeers­ druk over 25 jaar op de wegen naar Maasvlakte 2. De Maasvlakte 2 project­ organisatie van het Haven­ bedrijf Rotterdam stond dus voor een logistieke puzzel om zowel industrie als recre­atie een eigen plaats

te bieden op het nieuwe land. Een mix van functionele en natuurlijke elementen moet ervoor zorgen dat er binnen­ kort een attractief haven­ gebied ligt. De opdracht: ontwerp een viaduct dat past in dit type landschap. Maar hoe ziet een attractief haven­gebied er precies uit? Subculturen

Volgens landschapsarchitect Adriaan Geuze heeft het

Slufterstrand laten zien dat het gebied allerlei subcul­ turen aantrekt. Zo was de plek erg populair onder kite­surfers, naturisten en vogelaars. Deze vormen van recreatie zijn vrij spontaan ontstaan, legt Geuze uit. Bij de aanleg van de eerste Maasvlakte was hier eigen­ lijk geen rekening mee gehouden. Maasvlakte 2 wordt ook als recreatiege­ bied heel serieus genomen.

Aan aandacht heeft het nieuwe land voorlopig niet te klagen. Het informatie­ centrum FutureLand is de grens van 300.000 bezoekers al gepasseerd. Als Maas­ vlakte 2 straks in gebruik wordt genomen en toegan­ kelijk is voor publiek zullen grootschalige industrie en recreatie naast elkaar plaats­vinden. Het is daarom essentieel om niet alleen goed na te

denken over veiligheid en logistiek, maar ook de esthe­­ tische functie van het nieuwe land te garanderen. Met zijn bureau West8 heeft Geuze in opdracht van Havenbedrijf Rotterdam een visie ontwik­ keld om de beeldkwaliteit van het landschap te waar­ borgen. Maasvlakte 2 wordt de nieuwste schakel in de Hollandse kustlijn. Daar horen dus geen aangeharkte plantsoenen en bomen bij

91

die niet passen in het duin­ landschap dat naast een functionele ook een belang­ rijke symbolische functie heeft voor ons land. De duinen staan zowel in ons geheugen als op bekende schilderijen van Hollandse meesters, aldus Geuze. Ze maken hierdoor haast deel uit van ons DNA. De nieuwe Maasvlakte krijgt dan ook semi-natuurlijke

duinen. Deze worden welis­ waar zorgvuldig aangelegd, daarna neemt de natuur het over. Water en wind hervor­ men het landschap dan geheel op natuurlijke wijze. Doorkijkjes

Uiteraard is Maasvlakte 2 ook het toneel van industrie en handel. Het is de bedoe­ ling deze bedrijvigheid zicht­­ baar te maken. Op bepaalde

plekken worden doorkijkjes gerealiseerd die passanten laten zien wat er gebeurt in een haven van wereld­ formaat. De containers die staan opgestapeld houden zo op bepaalde plekken de zichtlijn vrij. Omdat ieder­ een kan meekijken, moet de haven ervoor zorgen dat de plek schoon blijft en tege­ lijk het stoere karakter be­ houden blijft. Daarbij geldt

het basis­principe ‘low on architecture and design’. Zo zal men terug­houdend zijn met het gebruik van kleur. Ook liever geen franje en getut, maar grote rustige vlakken in plaats van details. Volgens deze richtlijnen heeft H+N+S Landschaps­ architecten een zogenaamd ambitiedocument gemaakt. Hierin wordt de buiten­

contour van Maasvlakte 2 concreet ingevuld naar gebruikers en functie. Volgens landschapsarchitect Hank van Tilborg fungeert de N15 hierbij als scheids­ lijn tussen twee werelden. Aan de buitenkant zijn plekken ontworpen voor badgasten, water­sporters en vogelaars, terwijl aan de binnenkant juist alle haven­­ activiteiten plaatsvinden. »

Toch blijven industrie en recreatie niet zo strikt gescheiden van elkaar. Van Tilborg vertelt dat duinviaducten als het ware bemiddelen tussen deze twee werelden. Doordat de knooppunten ongelijk­ vloerse kruisingen worden met verhoogde op- en afrit­ ten kan de recreant met eigen ogen zien wat er in de haven gebeurt terwijl

de vrachtwagenchauffeur een blik kan werpen op het duinlandschap of de kust. De trucker kan bij wijze van spreken besluiten nog even te stoppen om een frietje te halen aan het strand. Kleine k

Het duinviaduct speelt dus een belangrijke rol als het gaat om de logistieke ontsluiting en de beeld­ kwaliteit van het nieuwe haven- en industrieterrein. Zwarts & Jansma Architec­ ten was verantwoordelijk voor het uiteindelijke ontwerp van het kunstwerk. Bruggen, tunnels en via­ ducten worden in bouw­ kundige zin immers als civiele kunstwerken gezien, licht Ralph Kieft toe. Kunst met een kleine k dus, al is het ontwerp met recht een kunststukje te noemen. Het duinviaduct vormt een belangrijke schakel tussen twee verschillende werelden. De krullende keerwanden sluiten aan bij de organische vormen van het kustland­ schap terwijl de pijlers onder de spoorbrug de ritmiek van de industrie herhalen. Dit contrast wordt nog versterkt door de kleurkeuze

wit versus antraciet. Geen geverfde wanden uit een potje, maar gepigmenteerd beton. Zo blijft het kleur­ contrast ook in de toekomst behouden. Neerlands eerste duin­viaduct geeft een voorproefje van het toekomstige landschap van Maasvlakte 2. Het Havenbedrijf probeert dapper om het bedrijfsproces transparanter te maken en in de nieuwe haven ook plaats te maken voor natuur en recreatie. In Nederland is elke vierkante meter gepland en voorzien van een bestem­ mingsplan, legt Geuze uit. Alleen de havens zijn een soort witte vlekken waar veel meer geoorloofd lijkt te zijn. Er is meer moge­­lijk en met de kracht van de weder­ opbouw ontstaat hier een nieuw staaltje Nederlandse ingenieurskunst. Maasvlakte 2 benadrukt de maakbaarheid van het land en brengt een euforisch gevoel met zich mee. Het duinlandschap laat mensen juichen, voorspelt hij.

Bouwen aan Maasvlakte 2 [technisch tekenen]

Fotografie Freek van Arkel

Wim Brouwer (67) maakt samen met Auke de Jong (26) ontwerptekeningen van Maasvlakte 2. Brouwer is sinds zijn 21ste technisch tekenaar en werkte aan verschillende grote projecten. We noemen de King Fahad Causeway, een 24 km lange brug in Bahrein, de Deense Grote Belt hangbrug en het station van Amersfoort.

‘Alles is volgens tekening aangelegd, ook de kades staan op de goede plaats.’

Voordat Maasvlakte 2 in beeld kwam, tekende Brouwer aan de Hogesnelheidslijn Amsterdam-Parijs. In zijn jonge jaren stond hij met potlood, inkt en liniaal achter de tekentafel. Dat was wel overzichtelijker werken, vindt hij. Het werken met de computer, die tijdens zijn loopbaan het ouderwetse handwerk heeft vervangen, vindt Brouwer een zegen. ‘Vroeger moest je bij wijzigingen eindeloos knoeien met mesjes, plakband, noem maar op. Dat is met de computer allemaal in een handomdraai gebeurd.’

Geesteskindjes Sinds 2005 tekent Brouwer voor Maasvlakte 2. ‘Een schitterend project. Land uit zee winnen en daarop infra­ structuur aanbrengen. Alles wat daarbij voorkomt, zetten wij zodanig op tekening dat het leesbaar is voor de mensen op het werk. Dat loopt uiteen van overzichten van kabels die onder de grond gelegd moeten worden tot complete tekeningen van gebouwen.’ Brouwer bezoekt met zijn collega’s regelmatig het werk om te kijken hoe ‘zijn geesteskindjes’ erbij staan. ‘Alles is volgens tekening aangelegd, ook de kades staan op de goede plaats.’ Toekomst Ondanks zijn leeftijd is Brouwer nog altijd enthousiast aan het werk. Genieten van welverdiende rust stelt hij nog even uit. ‘Ik hoop dit project tot 2013 mee te kunnen maken. Het werk is erg leuk en ik heb nog te veel energie om te stoppen met werken.’

93

94

Samantha van der Graaff (21) is hulpkok bij Hotel New York. Fotografie Marc Blommaert

Voor

Witlofsalade met coquilles en schaar van Noordzeekrab

Het jongste stukje Nederland is duurzaam vernieuwend, helemaal van deze tijd en maakt deel uit van de Rotterdamse haven. Net als de jonge smaakmakers op deze pagina’s, die we vroegen iets nieuws, duurzaams en vooral lekkers voor u te bedenken. Liefst wel met een connectie naar de Noordzee, ons werkterrein tenslotte. Drie koks stelden een volledig menu samen, waarvan hier één recept. Voor de complete menu’s kijkt u op www.maasvlakte2.com/koks.

***

Koken uit de Noordzee

Hoofd

Tagliatelle met ‘Neeltje Jans’ mosselen en scheermessen *** Na

Panna cotta met cranberrysaus en een kletskop met duinhoning

Hotel New York in Rotterdam Hoe ben je kok geworden?

Heb je een voorbeeldkok?

‘Mijn vader wilde eigenlijk kok worden, maar dat is er niet van gekomen. Hij heeft me aangespoord de koksop­ leiding van het Albeda College te volgen. Dus ik maak zijn droom waar! Ik werk nu dik een jaar bij HNY.’

‘Kookboeken. Dat is echt een verslaving! Jamie Oliver spreekt me wel aan, omdat ie nog jong is. Maar ook om hoe hij aan ’t werk gaat met probleemjongeren.’

Waarom voor deze gerechten gekozen?

Omdat ik daar veel creativiteit in kwijt kan. En het fijne aan schaaldieren is dat je ziet wat ’t is, in tegenstelling tot vlees. Het heeft een mooie schelp en huid.’

‘Ik zou later wel een lunchroom met loungemogelijkheid op de Nederlandse Antillen willen beginnen. M’n vriend komt uit Curaçao en wil graag terug. Ik leer ook veel van de kookkunsten van zijn moeder.’

Werk je met duurzame producten?

Al over Maasvlakte 2 gehoord?

‘We hebben sinds een paar maanden een aparte biologische kaart toegevoegd aan de bestaande kaart. Ik vind het heel erg leuk om mee te denken over nieuwe gerechten, dat geeft een kick. Ik vind het ook belangrijk dat dieren een normaal leven hebben gehad voordat het op je bord terecht komt.’

‘Ik ging vroeger altijd naar het strand aan de Slufter. En je hoort ook af en toe wat via het nieuws. Ik ben sowieso trots op het feit dat Rotterdam een wereldhaven is.’

Wat doe je over 10 jaar?

Werkwijze

Bak de mosselen en de scheer­ messen met de rode peper en gehakte knoflook in de olijfolie. Blus het af met witte wijn en visbouillon. Haal de mosselen en de scheermessen uit de schelp en bewaar nog 2 of 3 schel­ pen met vlees van elk. Roerbak de zeekraal met de knoflook, voeg vervolgens

de cherrytomaatjes toe en bak deze mee. Kook de tagliatelle. Voeg eerst de scheermessen en de mosselen toe, dan de warme pasta en meng dit voorzichtig door elkaar. Strooi er nog een beetje peterselie over en steek de overgebleven schelpen erin als garnering.

Ingrediënten 200 gram tagliatelle 200 gr zeekraal 20 stuks cherrytomaatjes 1 kilo mosselen (hangcultuur Neeltje Jans) ½ kilo scheermessen 1 rode peper 2 teentjes knoflook olijfolie gehakte peterselie 1 dl witte wijn 2 dl visbouillon

Hoofdgerecht voor 4 personen

Tagliatelle met ‘Neeltje Jans’ mosselen en scheermessen

95

Zoals een nieuwe snelweg pas af is wanneer de lijnen op het wegdek staan en de verkeersborden langs de kant, zo geldt dat ook voor de nieuwe vaarwegen naar en op Maasvlakte 2. Om de scheepvaart er veilig zijn weg te laten vinden, zijn tal van nautische hulpmiddelen nodig: van vaarwegmarkeringen tot radarbeelden, van lichtenlijnen tot windmetingen en veel meer. Ter oriëntatie haalden we de catalogus erbij.

Richt je eigen haven in

2012/2013

Altijd veilig varen Rotterdam is een van de veiligste havens ter wereld. Ook na de aanleg van Maasvlakte 2 moet dat natuurlijk zo blijven. Het nieuwe havengebied is dusdanig ontworpen dat de allergrootste schepen van 400 meter en meer er onder vrijwel alle weers­omstandigheden vlot en veilig in en uit kunnen varen. Net als op een autosnelweg zijn daarbij wel hulpmiddelen nodig. Een expertteam met vertegen­ woordigers van de Havenmeester van Rotterdam en de loodsen heeft vastgesteld welke. Voor de realisatie geldt een strakke planning. Wanneer in 2013 het eerste schip door het toegangs­kanaal - de Yangtzehaven - naar Maasvlakte 2 vaart, moeten alle nautische voorzieningen tiptop in orde zijn.

1

3

10 12 5

4

2

4

5

14 5 13

www.maasvlakte2.com

NIEUW GEPLAATST

VANAF NIEUW

2014/2015.-

GEPLAATST

VANAF

2020/2030.1

nieuw

2

gebouwd

1974.-

3

Radarsystemen Nieuwe radarpost voor optimaal beeld. Rotterdam begeleidt de scheepvaart in de aanloop naar de haven en in de haven zelf met behulp van een geavanceerd radarsysteem. Van de Maasmond tot de Maasbruggen zorgen 38 langs het water opgestelde radarposten dat op de radarschermen in de verkeerscentrales op elk moment precies zichtbaar is waar welk schip zich bevindt. Momenteel staat de grootste RADARPOST (2) op de rand van de huidige Maasvlakte. Dit zoge­ heten kustlicht krijgt in de toekomst echter hinder

van nieuwe bouwwerken op Maasvlakte 2. De torenhoge containerkranen bijvoorbeeld of de molens van het geplande windturbinepark aan de nieuwe buitenrand. Allemaal obstakels die een ongestoord radarbeeld beïnvloeden. Vlak voor de geplande windmolens is daarom op de zeewering van Maasvlakte 2 een NIEUWE RADARPOST (1) voorzien. Deze krijgt het nummer 40 en wordt minimaal 70 meter hoog. Samen met het huidige kustlicht en andere zeeradars garandeert dit in de toekomst een

fantastisch radarbeeld, van zowel het kustgebied als de havens op Maasvlakte 2. De nieuwe radarpost zal er niet direct in 2013 staan. Pas als de bouw van de windmolens concreet wordt (mogelijk in 2014/2015), is de nieuwe radarpost echt noodzaak. Tot die tijd volstaat voor optimaal ‘zicht’ op het scheep­ vaartverkeer een koppeling met de bestaande radarpost bij Ouddorp. Op papier is de nieuwe radarpost al zo goed als klaar.

Bakens in het duister Waar nodig staan in de haven extra lichtbakens - zogenaamde lichtopstanden - om de schepen te helpen bij het navigeren. Een goed voor­ beeld is de splitsingsdam in het midden van de Nieuwe Waterweg aan het begin van de haven. Gele lichten markeren de contouren van deze locatie. Vooral wanneer schepen vanaf de Maasvlakte richting Noordzee draaien, is het belangrijk dat de kapitein goed ziet dat in het midden van zijn vaarweg een dam ligt.

4

5

Lichtopstanden Speciale lichten helpen de kapitein naar en op Maasvlakte 2 goed te navigeren. Een lichten­ lijn met een hoog en een laag licht, geeft hem precies de te volgen vaarrichting aan. Als de kapitein de beide lichten vanaf de brug van het schip precies boven elkaar heeft, weet hij dat

hij goed vaart. Een ander hulpmiddel voor hem zijn SECTORLICHTEN (5). Deze werken met drie verschillende kleuren. Ziet de kapitein vanaf de brug rood, dan vaart hij teveel bakboord. Is het licht groen, dan koerst het schip teveel stuurboord.

RADARSYSTEMEN EN LICHTOPSTANDEN Altijd veilig varen

Wit betekent dat het schip precies goed, tussen rood en groen het midden houdt. In de eerste fase zijn voor een goede navigatie op Maasvlakte 2 in ieder geval één lichtenlijn en twee sectorlichten gepland. »

97

Boeien Groene boeien, rode boeien, gele boeien: het zijn voor kapiteins en stuurlieden onmisbare vaar­weg­markeringen. Vaar je de haven in dan begrenzen spitse GROENE BOEIEN de vaar­weg aan de rechterzijde (stuurboord), de stompe

RODE BOEI­EN doen dat links (bakboord). GELE BOEIEN markeren obstakels. Alle boeien zijn voorzien van licht. De onderlinge afstand is zo dat over een boei kijkend, de volgende zicht­baar is. Het gebruik van boeien is vast­­

gelegd in internationale stan­daard­en. Maasvlakte 2 volgt vanzelf­sprekend die regels. Een boei lijkt in het water vaak een nietig dobbertje. In werke­lijk­­ heid is een boei wel 4,5 meter hoog, met een door­snede van 2,6 meter.

oud Twee weten meer dan één Steeds meer schepen zijn uitgerust met transponders. Daarmee geven ze zelf real­ time hun positie door aan bijvoorbeeld de verkeers­centrales. Rotterdam gebruikt het AIS (Automatic Information System) in combinatie met de eigen radar­­waarneming. Op die manier is er dubbele zekerheid over waar een schip zich precies bevindt.

oud

6

7

doorsnee

hoog

4.5

meter

2.6 meter nieuw

nieuw nieuw

8

98

Boeien gaan ook met de tijd mee. Werden ze vroeger gemaakt van staal, tegenwoordig zijn ze van kunststof, met led-verlichting bovenin.

98

9

De elektriciteit hiervoor wordt duurzaam op­ge­ wekt met een in de boei verwerkt zonne­paneel. Natuurlijk moet een boei altijd op zijn plaats

blijven. Gebeurde dat voorheen met kettingen aan de havenbodem, kunststof pezen zijn voor de kettingen een nieuw alternatief.

Altijd veilig varen BOEIEN EN VAARWEGMARKERINGEN

60 cm

Zichtmeter

oud

10

11

nieuw 12

Meetinstrumenten De waterstand, de wind, het zicht, de stroming, maar ook het zoutgehalte (zie kader): in de haven van Rotterdam wordt het allemaal constant gemeten. Stuk voor stuk zijn het belangrijke gegevens om schepen steeds vlot en veilig de haven in en uit te laten varen. Ook op Maasvlakte 2 komt natuurlijk volop meetapparatuur. Zo is de zeewering van het nieuwe havengebied dé plek om in de toekomst

wind en zicht te meten. Op deze buitendijk van de haven waait de wind straks het hardst. Als nieuwigheid voor Rotterdam wordt op Maasvlakte 2 een ULTRASONE WIND­METER (12) gebruikt. Deze geeft veel minder omkijken dan conventionele apparatuur. Eén keer in de vier jaar onderhoud volstaat, waar dat nu een paar keer per jaar nodig is. ZICHTMETERS (10) zijn een ander verhaal.

Deze apparaten meten het aantal waterdeeltjes over een afstand van 60 centimeter, kortom de dichtheid van de mist. Op die manier is te berekenen hoe goed of slecht het zicht is. Mits er natuurlijk geen spinnen hun web in het meetapparaat bouwen. Hoe vooruitstrevend Maasvlakte 2 ook is: geregeld bij de zichtmeter langs gaan voor het verwijderen van eventuele spinnenwebben blijft ook in de toekomst noodzakelijk.

Hoe zout is het water? Meetapparatuur (2) volgt continu het zoutgehalte van het water in de haven. Hoe zouter immers, hoe hoger de schepen in het water liggen. En dat betekent voor een groot schip dat het meer ruimte onder de kiel heeft om de haven in en uit te varen. Voor Maasvlakte 2 is dit in eerste instantie minder belangrijk. De eerste jaren zullen vooral grote containerschepen het nieuwe havengebied bezoeken. De standaarddiepte van de havens op Maasvlakte 2 is -20 meter NAP. Onder vrijwel alle weersomstandig­heden is dat meer dan voldoende. Meer of minder zout in het water heeft daar geen invloed op.

WATERSTAND METER

14

standaard diepte

-20

meter NAP ZOUT

METER

13

WIND-, zout-, waterstand- en zichtmeters Altijd veilig varen

99

100

Haven in zicht!

Oktober 2011

101

Expeditie Noordzeestrand Op zoek naar nieuwe natuur

102

Fotografie Hilbert Krane

Het opgespoten zand ligt twee jaar boven water. Zou de natuur er al bezit van nemen? Of laten de plantjes en beestjes de kunst­matig aangelegde stranden en duinen liever links liggen? Voor vrijetijdsbioloog en zangeres, Frédérique Spigt een uit­ dagende vraag. Een heuse expeditie werd daarom op touw gezet. Kees Moeliker, bioloog en conservator van Natuurhistorisch Museum Rotterdam zorgde voor de feitenkennis. Een moderne terreinwagen en mul zand deden de rest. ‘Kees, kom jij ook even scheppen?’

103

Op de rand van de bedrijvige Maasvlakte en de tweede versie in aanbouw zitten Frédérique en Kees geleund tegen de houten directiekeet van het Havenbedrijf. In het zonnetje, dat dan weer wel. De expeditiebegeleider heeft eindelijk de terreinwagen van zijn plek gekregen en toegang tot het werkterrein van de aannemer geregeld. De tocht naar onbekend land en nieuwe natuur kan beginnen. Fré: ‘Wat denk je Kees, gaan we überhaupt iets vinden in

omzetten in biomassa. Maar daar gaan wij ons niet mee bemoeien. Wij zijn van de fauna.’ De auto verlaat het asfalt en koerst door het droge zand naar een strandje waar wel eens zeehonden zijn gespot. Aan de voet van het laatste duintje, met het strand in zicht, blokkeert de auto. Het gezelschap kijkt elkaar aan, we zitten toch niet vast? Tot de as, zo blijkt nadat we zijn uitgestapt. Maar de natuurvorsers hebben dringender zaken te doen.

dat barre zand?’ Kees: ‘Tuurlijk Fré, met een grasspriet, een aangespoeld

stuk hout en wat zand heb je al een ecosysteem. Dan begint het leven gewoon. Strandvlooien, zandoorwormen, wees maar niet bang, we gaan ze zien.’ Fré: ‘Fijn, ik heb er zin in.’ Trekvogels

De terreinwagen passeert de slagboom en neemt de werk­ weg naar de nieuwe duinen en het nieuwe strand, zo’n vier kilometer uit de bestaande kust. Twee jaar eerder golfde hier de zee, zeventien meter diep. Frédérique en Kees laten de raampjes zakken, de telefoons maken foto’s. Kees: ‘De flora is hier natuurlijk al een poosje bezig, allerlei pioniersoorten doen op de grens van land en water wat ze al miljoenen jaren doen. Voedsel, water en licht

Fré: ‘Kijk daar vliegt een jonge meeuw, ik schat hem op

een jaar. Jij Kees?’ Kees: ‘Hoor! Daar scheerde een zilverplevier over. De eerste

trekvogels dienen zich dus alweer aan. Voor hen is het hier nu al een el dorado. Maar ook steltlopers, sternen en meeuwen moeten hier zijn.’ Kees gaat op onderzoek uit en speurt systematisch het maagdelijke strand af. Hond Lucas en baasje Frédérique kiezen voor een ander gedeelte van het strand. Lucas kan als eerste hond op Maasvlakte 2 zijn geluk niet op. Hij trekt sprintjes van blijdschap in het onbetreden zand. Na een poosje blijft hij hijgend in het zand liggen, tevreden kijkt hij in het rond. Zijn afdrukken op het strand lijken te willen zeggen: Lucas was here!

Dat is een hele mooie verse blauwe haarkwal. Echt een prachtexemplaar!

Frédérique wijst op de aal­ scholvers die in de verte in het zonnetje hun vleugels aan het drogen zijn. De industrie van de Maasvlakte aan de horizon lijkt niet te bestaan. Hier op het haventerrein in wording heersen nog wind en getij. Ze bukt en raapt iets grijzigs op. Fré: ‘Wat is dit? Het lijkt wel bot.’ Na een kwartiertje schar­ relen met de blik strak op het zand gericht, heeft ze verschillende stukken van het materiaal verzameld. Plotseling houdt ze stil. Fré: ‘Kees, Kees, kom kijken, een kwal! Ik heb nog nooit zo’n grote blauwe gezien. Wat is ‘ie mooi zeg!’ Blauwe haarkwal

Kees komt langzaam aange­ lopen, dan weer eens links, dan weer eens rechts afbui­ gend. Tussendoor bukt hij, pakt eens wat en laat het soms weer vallen. Eenmaal in de buurt blijkt ook hij zijn handen vol te hebben met stukjes bot. Kees: ‘Dat is een hele mooie verse Blauwe haarkwal. Echt een prachtexemplaar. Die komen veel voor hier in de Noordzee. Ze leven van kleine visjes en plankton. Met hun netelcellen verdoven ze eerst hun prooi. Die ze dan naar hun mondope­ ning kunnen brengen met hun tentakels.’

‘Een meeuw! Ik weet het zeker. Tenminste, daar ga ik van uit. Niet, Kees?’

Fré: ‘Waarom spoelen ze eigenlijk aan?’ Kees: ‘Ze zijn vrijwel stuurloos en hebben geen andere

wijze van voortbewegen dan meegaan op de stroming. Bij aflandige wind kunnen ze in ondiep water terecht komen en aanspoelen.’ Kees en Frédérique leggen de verzamelde stukjes bot in het zand. Kees bekijkt de stukjes een voor een. Kees: ‘Het meeste wat we hier hebben liggen zijn frag­men­­ ten van mammoetschedels. Dat zie je aan de honingraat­ structuur die in het bot zit. Dit zand komt van de bodem van wat wij nu kennen als de Noordzee. Ga je tussen de tien- en dertigduizend jaar terug dan zie je hier een heel ander landschap. Een rivierdelta begroeid met struiken en hier en daar een boom, denk ik. Daar leefden hyena’s, steppenwisenten, wolharige neushoorns, rendieren en ook mammoeten.’ Fré: ‘Maar wat doen die stukjes bot dan hier op het strand?’ Kees: ‘De skeletten van heel veel van de dieren die hier toen woonden, liggen zo’n vijftien, twintig meter onder de huidige zeebodem. Dat is precies waar nu een deel van het zand vandaan komt waar­mee Maasvlakte 2 wordt op­ gespoten. Dat gaat dus eerst via een grote buis en een pomp

105

het ruim van zo’n zandzuiger in. Daarna wordt het er weer uitgepompt. Dan komt er vaak ook nog eens een bulldozer aan te pas voordat het zand op zijn plaats ligt. Dus veel botten vind je daarom slechts in fragmenten terug.’

Wat ligt er op de motorkap? ■ oude pannenkoek ■ verdroogde kwal ■ roadpizza ■ gefossiliseerde vlaai van een steppenwisent

Scan de code en win een exclusieve set MV2-schoeisel op www.maasvlakte2.com/motorkap

Fré: ‘Ik krijg hier heel erg het

besef van onze sterfelijk­heid als mensen. Dat oergevoel vanwege de geschiedenis die je hier letterlijk in het zand vindt. Dat weet ik natuur­ lijk wel, maar ik ervaar dat hier heel sterk. De aanleg van Maasvlakte 2 is voor ons mensen een groot werk. Al dat zand dat van de zee­ bodem verplaatst is hier naartoe. Maar op het geheel van het universum is het »

helemaal niets, ook de opkomst en ondergang van die mammoet niet. Ik heb er daarom een dubbel gevoel over. Laat liggen dat zand, blijf er af! Ik begrijp tegelijkertijd ook dat je de vooruitgang niet kan stoppen. Maar dat is dan ook de hamvraag: is dit vooruitgang?’ Zandoorworm

Kees loopt naar een aangespoeld stukje hout. Zou er leven onder zitten, zoals beloofd? Zodra Kees het stukje hout optilt begint een half-doorzichtig beestje zenuwachtig heen een weer te lopen op het vochtige zand. Fré: ‘Met zijn haakvormige achterlijfaanhangsels lijkt het wel een schorpioen.’ Kees: ‘Nee, het is een zandoorworm, ik hoopte het al. Nu moet ik zien dat ik dit exemplaar in het museum krijg. Ik heb geen verzamelpotjes meegenomen.’ De verpakking van een stapeltje papieren zakdoekjes biedt uitkomst. Die gaan los de leren veldtas in, de in plastic verpakte zandpissebed gaat er achteraan. Fré: ‘Waarom neem je die mee Kees?’ Kees: ‘Dit is de eerste vondst op de tweede Maasvlakte, die verdient een plaatsje in de collectie van het Natuur­ historisch Museum. Wij documenteren veranderingen in flora en fauna en bewaren het bewijs.’ Frédérique bukt zich naar een onbestemd hoopje in het zand. Nadat ze wat zand heeft weggeveegd, blijkt het een vogelkarkas te zijn. Fré: ‘Een meeuw, ik weet het zeker. Tenminste, daar ga ik van uit. Niet, Kees?’ Kees: ‘Het is een duif. Die de post niet thuis heeft gebracht. Ten prooi gevallen aan een roofvogel. Die vreten ze helemaal

106

kaal zoals je ziet. Ik gok erop dat het de slechtvalk is geweest die op de Maas­ vlakte op de centrale broedt.’ Fré: ‘De centrale broed­ plaats voor slechtvalken?’ Kees: ‘Nee, de elektriciteits­ centrale van E.ON. Die is fijn hoog, dat is voor de slechtvalk een goede plek voor een nest.’ Terug bij de auto wacht een laatste uitdaging. De wielen uitgraven en met niet teveel gas de wagen weer in beweging zien te krijgen. Kees heeft het druk met zijn verrekijker en zijn telefoon. Fré: ‘Kees, kom jij ook even scheppen?’

Fauna & Gemeenschap Frédérique Spigt en Kees Moeliker maakten twee seizoenen voor RTV Rijnmond het programma Fauna & Gemeenschap. Gewapend met schepnet, vingercamera en mateloze nieuwsgierigheid beleefde het duo avontu­r en in de Rotterdamse dierenwereld. Op straat, in parken, op zolders, in de haven, natuur is overal, zo blijkt uit de humo­ ristische reportages. Met aandacht voor de zuig­ bek van de zeeprik, het madendessert en de alom gevreesde insec­ten­stofzuiger. Laatste DVD’s verkrijgbaar in de winkel van Natuurhistorisch Museum Rotterdam.

02/09/2011 frederiquespigt Wolfje op Maasvlakte 2

107

WERKEN AAN MAASVLAKTE 2 Zomer en winter in weer en wind werken honderden mensen op verschillende plaatsen aan hetzelfde project: de uitbreiding van de Rotterdamse haven. In over­ zichtelijke beeldjournaals zijn de activiteiten van 2009 en 2010 bijeengebracht op één DVD. OK O Sleephopperzuigers, korflas­sers, U N diepwanden, steenstorters en de Blockbuster, ze zijn allemaal in beeld.

W NIEU

2011

BESTEL OP www.maasvlakte2.com /jaaroverzichten

AANHOUDER WINT Op een zwoele zomeravond op het terras van FutureLand dineren in de buitenlucht en genieten van de ondergaande zon achter Maasvlakte 2. Het is bijna te mooi om waar te zijn. De zomers van 2010 en 2011 werkten dan ook niet mee aan deze idylle. Maar wij blijven erin geloven, u ook? Herkansingen op 30 juni, 28 juli, 25 augustus en 29 september 2012.

CORNELIA MAERSK OP HET DROGE Het wrak van het gezonken stoomschip Cornelia Maersk lag sinds de Tweede Wereldoorlog op de bodem van de Noord­ zee, net buiten de aanloop naar Rotterdam. Maasvlakte 2 verstoorde de rust onder water. De Cornelia moest plaats maken voor moderne diepe havens waar onder meer de ultra large zusterschepen van de vrachtvaarder uit 1923 komen aanmeren. Kom in 2012 binnen en buiten bij FutureLand kijken naar de restanten van het stoomschip uit vervlogen tijden. De moderne zusterschepen komen in de jaren daarna vanzelf voorbij varen.

Kom in 2012 binnen en buiten bij FutureLand kijken. KIJK OP www.futureland.nl/programma OF SCAN DE QR CODE

HAVENPROGRAMMA VANUIT DE LUCHT Ruim dertig jaar vliegen boven de Rotterdamse havens. Op zoek naar overzicht temidden van infrastructuur in aanleg. Maar ook op zoek naar beelden die vertellen wat er gebeurt in die wereldhaven. Luchtfotograaf Dick Sellenraad en Teun Tuijtel van Havenbedrijf Rotterdam N.V. stelden een indrukwekkend boek samen. De westwaartse havenontwikkeling vanuit het centrum van de stad, gezien vanuit de deur van een Cessna. Een vliegtuigje dat telkens als het zicht het toelaat het luchtruim kiest om de haven net weer van de meest actuele kant in beeld te brengen. Maasvlakte 2 maakt daar ook dankbaar gebruik van. De infrastructuur van de Rotterdamse haven Scriptum, ISBN 978 90 5594 792 8, www.aeroview.nl

Fotografie Twan de Veer

109

Dubbeldoelgevoel De haven, daar kan je niet omheen, is een economisch fenomeen. En daarbij denk je dan meteen aan groei als doelstelling nummer één. Zo kwam het dat een plan verscheen, een kust geleidelijk verdween onder zand uit het Pleistoceen, Noorse steen en mammoetbeen. Rationeel en welgemeend, is zo een stuk Noordzee geclaimd. Blijkbaar was het ons ontvreemd getuige het woordgebruik re-claimed. Opgetogen was niet iedereen. Meningen liepen nogal uiteen. Er was twijfel; waar moet dit heen, alsof God van de vooroever verdween. Een juiste balans wil menigeen. Het gaat niet om economie alleen. Een haven kan niet lopen op één been, een Maasvlakte-hart is niet van steen. Het strand van top tot teen, wordt daarom mooier dan voorheen. Helmgras houdt het duin bijeen. Het wordt niet vogelvrij, steriel en homogeen. De haven wordt groots en ongemeen en, ondanks zijn dynamiek, sereen. De maan rijgt eb en vloed aaneen, de windroos wijst de wind waarheen. Een zonsondergang die de adem beneemt. Een machtige en mooie haven, innig vereend, niet van hart, volle maan en roos gespeend, Maasvlakte 2 lijkt aan de liefde ontleend.

Simon Bosschieter is alge­ meen directeur van Holland Container Innovations. Het bedrijf is in 2008 gestart als spin-off van de TU Delft. Bosschieter borduurt sinds 2007 verder op een concept dat TU-medewerker Klein Breteler in 2001 samen met Havenbedrijf Rotterdam N.V. heeft bedacht en gepatenteerd. Inmiddels is het vernieuwde ontwerp van HCI uitvoerig getest, met zes patenten be­ hangen en - bovenal - sinds juni 2011 gecertificeerd met het wereldwijde CSC con­ tainerkeurmerk. Daarmee is HCI het eerste bedrijf ter wereld dat met een op­ vouwbare 40 voet-container dit certificaat in de wacht heeft gesleept. Bosschieter: ‘Onze container is volledig gelijkwaardig aan een standaard container. Net zo sterk, zelfde maten, zelfde materiaal. Daarmee voldoen we aan de hardste eis uit de markt. Maar... Ingeklapt neemt hij slechts een kwart van de ruimte in. Vier op elkaar gestapelde, gevouwen containers nemen exact evenveel plaats in als één gewone.’

33% leeg

Wat dat betekent moet even goed doordringen. Van alle containers die wereldwijd in omloop zijn, is gemiddeld op het land 40 procent en op zee 20 procent leeg, weet Bosschieter. Voor de ruim elf miljoen containers die elk jaar Rotterdam aandoen geldt hetzelfde. ‘Ruwweg kun je stellen dat een derde van de containers die uit Rotterdam vertrekt leeg naar China gaat. Reken maar uit wat je bespaart als je die opvouwt en er bundels van vier van maakt.’ Naast economisch voordeel omdat bestaande schepen ineens meer capaciteit krijgen, ligt ook een flink milieuvoordeel om de hoek te wachten. Met gebundelde vouwcontainers kan de sector drastisch op handelingen besparen. Bosschieter: ‘Vlak niet uit hoeveel energie er nu nodig is en dus hoeveel uitstoot wordt geproduceerd. Tot aan Chinese kades aan toe betekent de vouwcontainer milieuwinst.’ Ook in het natransport gloort volgens Bosschieter een nieuwe efficiënte toekomst. Treinen, binnenvaartschepen en vrachtauto’s kunnen allemaal meer lege containers vervoeren. ‘Dus in breder perspectief kan onze vinding veel besparen. Bovendien draait de bundel van vier gewoon mee in het bestaande systeem. De bundel wordt precies zo met Twist Locks vastgezet als een gewone container.’ Bosschieter is vast overtuigd van zijn vinding. ‘Los van de enorme ruimtebesparing in havens wereldwijd, als dit gaat werken - en dat geloof ik - dan bespaar je zoveel geld. Nu al kost het varen met lege containers rederijen wereld­ wijd jaarlijks 20 miljard euro. Dit concept heeft de potentie daar een kwart van af te halen. Over een paar jaar al.’ Vijf minuten

Het in- en uitvouwen van de HCI-container is een klus van vijf minuten. Met standaard apparatuur als reach stackers of havenkranen til je van een ingevouwen container het dak op. Tegelijk met het dak komen de korte zijden omhoog waarop het dak wordt vast­ gezet. Tot slot trekken twee man de lange zijwanden naar buiten. Bosschieter: ‘Die zouden een zwaar karwei hebben met z’n wand van 600 kilo. Daarom hebben de scharnieren torsiestaven.

Die brengen het gewicht van de wand terug tot 50 kilo. Eén van de zes patenten.’ De scharnieren zitten opgesloten in de bodem, waar ze veilig zijn voor schades. Op dat punt is het ook prettig dat HCIcontainers van vooral hetzelfde materiaal zijn gemaakt als hun normale soortgenoten. Bosschieter: ‘Het merendeel is daarom van Cortenstaal A. Met een hamer deuk je ze zo weer uit.’ Cargoshell

HCI blijkt niet het enige Nederlandse bedrijf dat werkt aan containerinnovatie. Het Rotterdamse Cargoshell voegt aan het inklapconcept nog een paar zaken toe. Staal bijvoorbeeld is uit den boze, de cargoshell is volledig van composiet gemaakt. Daardoor 15 procent lichter maar net zo sterk als de stalen broertjes. Zet er 350 ton op en de kunststof­ container vertoont geen krimp, weet René Giesbers. Deze directeur van een installatiebedrijf vroeg zich een paar jaar geleden af waarom containers nog altijd van staal zijn en leeg zoveel plaats innemen.

111

Giesbers heeft sindsdien met hulp van partners geïnvesteerd in wat hij een totaalconcept noemt. Hij ziet het bij voorkeur niet als een concurrent van de stalen inklapcontainer maar als een toevoeging op de containermarkt. Giesbers: ‘Straks kunnen transporteurs hun klanten een keuze aanbieden. Ik weet zeker dat er markt voor is.’ Het totaalconcept van de cargoshell biedt naast light weight en inklap­baarheid ook klimaatbeheersing en -controle op afstand. Omdat een stalen container een kooi van Faraday is die geen radiosignalen doorlaat, biedt juist de transportbox van composiet de mogelijkheid om elke container op afstand uit te lezen. Giesbers: ‘Door toepassing van bestaande technieken, in mijn vak doen we dat dagelijks, ben je voortaan in staat om elk uur van de dag te zien wat het klimaat is in de container met bananen die naar je onderweg is. Omdat het composiet de signalen niet stoort, hebben wij de container slimmer kunnen maken.’ Wat ook fijn is, vindt Giesbers, is dat zijn container door één persoon in een halve minuut in- of uit te klappen is als er een kraan of een vorkheftruck in de buurt is. Reparatie is volgens hem ook geen probleem. ‘Composiet is het materiaal van de toekomst. Daar kom je nu al wereldwijd overal toepassingen van tegen, van heipalen tot bruggen.’ Massaproductie

In september 2011 bracht Giesbers de cargoshell naar de Germanischer Lloyd, om er na een uitgebreide keuring een certificaat te verkrijgen waar alle containers over dienen te beschikken. Giesbers: ‘Heel goed om te zien dat de container alle tests heeft doorstaan. Helaas zorgt een onvolkomenheid in de vloer nu voor vertraging in de cer­ tificering. Dat zijn we nu aan het aanpassen. Ik ga er van uit dat we voorjaar 2012 het certificaat binnen hebben.’ De belangstelling voor de ontwikkeling waar Giesbers al zoveel tijd en energie in heeft zitten, is overweldigend vertelt hij. Honderden e-mails, publicaties en telefoontjes ontvangt hij van over de hele wereld. Namen kan hij vanwege contractuele verplichtingen niet noemen, maar hij weet zeker: ‘Na de certificering starten we meteen de massaproductie. De orders liggen op stapels klaar. 2012 wordt een heel mooi jaar. Nederland is weer goed bezig!’

Ongeloof

Voor terminal-manager Förrer van Rail Service Center (RSC) aan de Waalhaven in Rotterdam zijn de innovaties van HCI en Cargoshell volstrekt nieuw. ‘Ik draai al 25 jaar mee in deze branche, maar geloof op voorhand niet dat het veel kan voorstellen. Het is ingewikkeld en daarom gaat het te snel kapot. U weet niet wat die dingen tijdens de handling te verduren hebben.’ De terminal-manager draait bij als hij de website van HCI voor zich heeft en langzaam de eigenschappen van het Delftse containerontwerp op zich laat inwerken. Dan is het: ‘Grappig. Leuk. Nou, als dat echt allemaal zo is, dan kan dat wel een revolutie zijn. Ben benieuwd. Maar wel... Eerst zien, dan geloven”.

Rekenvoorbeeld Een schip met een capaciteit van 10.000 containers vervoert er 3000 leeg. Zou je die vervangen door gebundelde exemplaren dan kan de reder zomaar 3000 - 750 = 2250 plekken extra verkopen.

112

Winnaar februari 2011 Fotograaf Steffen Smit, risicomanager

ril 2011 Winnaar ap d, on Minnaar Le f aa Fotogr r te us kb oc uitvoerder Bl

Winnaar mei 2011 Fotograaf Robbert Huizinga, uitvoerder steenbedrijf

Wedstrijdje doen? Medewerkers

Nederland groter laten groeien maakt trots. Niet verwonderlijk dus dat medewerkers van aannemer PUMA en opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam veelvuldig mooie foto’s maken van de aanleg. Vanwege hun werk komen ze op bijzondere plekken. Deze zijn voor het publiek niet toegankelijk vanwege de veiligheidsvoorschriften. En dat levert unieke beelden op. Dit zijn de mooiste inzendingen van 2011.

Winnaar juli 2011 Fotograaf Jasper Blaauw, werkvoorbereider

Winnaar september 2011 Fotograaf Han Lambregts, contrac tmanager

Winnaar november 2011 Fotograaf Gert-Jan Peters, uitvoerder steenbedrijf

Betrokken bij Maasvlakte 2 113 Fotografie Hilbert Krane

Al in 2007 toen de eerste voorlichtingsbijeenkomsten over de aanleg van Maasvlakte 2 werden gehouden, was Henk Walbroek van Vogelwerkgroep Voorne van de partij. ‘Ik was nieuwsgierig naar zo’n groot project in zee en wilde weten of er ergens een vogelspotplek voor ons kon komen. We zijn met de Projectorganisatie in gesprek gegaan en gelukkig werd er echt naar ons geluisterd. We krijgen ‘n eigen stek om zeetrekvogels te tellen.’ De passie van Henk Walbroek is het spotten en tellen van zee­­trekvogels. ‘Daarmee willen we in kaart brengen hoe het met de verschillende soorten is gesteld. We doen ’s zon­ dags vaste zeetrektellingen op de huidige Maasvlakte bij slag Maasmond. Meestal met een man of vijf, zes. Bij slecht weer kunnen dat er wel vijfentwintig tot dertig zijn. Klinkt gek, de omstandigheden zijn dan zwaar, maar we zien veel meer vogels. Als de westen- of noordwesten­wind aanwakkert, worden de zeevogels door de wind dichter bij de kust gestuwd. Ideaal voor ons. Geef mij dus maar een stevige najaarsstorm!’ De tellingen van Vogel­werk­ groep Voorne worden op www.trektellen.nl gezet. Daarop staan alle waarnemingen langs de Nederlandse kust.

We zien ook regelmatig jan-van-genten, die soms in grote groepen voorbij vliegen. Twee keer heb ik papegaai­ duikers gezien, een zeldzame en mooie vogel. Ik mag ook graag naar roofmeeuwen kijken. Ze jagen achter sternen aan en putten deze vogels zo uit dat die hun voedsel uitbraken en de buit is binnen.’ Walbroek merkt dat de natuur leeft bij de projectorganisatie Maasvlakte 2: ‘Ik heb in FutureLand een presentatie mogen geven over de zeetrek en het tellen van vogels.’ Eigen telplek De leden van de vogelwerkgroep krijgen een eigen plek op Maasvlakte 2 om zeetrekvogels te tellen. ‘We komen pal

naast de harde zee­wering,’ vertelt Walbroek.‘Daar hebben we het minste last van mensen en van op­ waai­end zand op onze kijkers. We hebben zelf al teke­nin­gen gemaakt van een scherm dat ons uit de wind kan houden. Ik verwacht dat we meer zeevogels gaan zien, want op die nieuwe plek zitten we verder in zee.’

Jan-van-genten en papegaaiduikers Zeetrekvogeltellers zijn vroeg uit de veren. Een kwartier voor zonsopkomst zitten ze op de dijk met dikke kleren, stoeltje, verrekijker, telformulieren, eten en drinken. Drie uurtjes en bij slecht weer soms wel vijf tot zes uur. De tellers spotten veel verschillende zeetrekvogels. Walbroek somt op: ‘Dwergmeeuwen, drieteenmeeuwen, allerlei pijlstormvogels en -jagers, vorkstaartmeeuwen, zee-eenden, eidereenden. Ik vind het vaal stormvogeltje mooi. Die is zo klein als een zwaluw en vliegt vlak boven het water. Als er veel golven zijn, kun je ze moeilijk spotten.

‘Ik verwacht meer zeevogels te zien.’

Henk Walbroek Vogelwerkgroep Voorne

19/10/2011 vogelskijken Kuifaalscholver; 2 overvliegend zuidwest Maasvlakte - Maasmond

114

Winnaar november 2010 Fotograaf Yvonne Spaan , Hoek van Holland Winnaar december 2010 Fotograaf Bram Snor, Lekkerkerk

Winnaar januari 2011 Fotograaf Remco van Balen, Rozenburg

Winnaar februari 2011 Fotograaf Ann Dalderup, Melissant

Wedstrijdje doen? Bezoekers

Winnaar maart 2011 Fotograaf Lidy Neeleman, Hoek van Holland

Informatiecentrum FutureLand trekt jaarlijks ruim 100.000 bezoekers. Onder hen enthousiaste amateur­f otografen. Zij schieten vele prachtige foto’s die de aanleg van een bijzondere kant in beeld brengen. De foto’s worden gepubliceerd op www.maasvlakte2.com. Op deze pagina’s de mooiste inzendingen van 2011.

Winnaar april 2011 Fotograaf Margar et van den Berg, Rockanje

115

Winnaar mei 2011 Fotograaf Riny Spinhoven-Schoenmaker s, Ridderkerk

Winnaar juni 2011 Fotograaf Marcel Zwiers, Nijmegen

Winnaar juli 2011 Fotograaf Koos Verkerk, Oud-Beijerland

Winnaar augustus 2011 Fotograaf Bart Peters, Den Haag

Winnaar september 2011 Fotograaf Arie van Tilborg, Vlaardingen

Andrea Otte

Salomon Kroonenberg

Professor Kroonenberg:

‘Voorzichtig met ons bodemarchief!’ Fotografie Chris Bonis

Dat was wel even pijnlijk voor de mensen die zo minutieus de overvloed aan pleistocene vondsten op Maasvlakte 2 botje voor botje documenteren. Beschuldigde geoloog Salomon Kroonenberg hen er in zijn nieuwste boek zomaar van ‘het geschiedenisboek van de Noordzee voorgoed te vernielen’. Dat vroeg om een pittig gesprek. Op een stormachtige dag dan maar. Deelnemers: Andrea Otte, archeoloog en voor de Rijksdienst Cultureel Erfgoed verantwoordelijk voor de opgravingen op de Maasvlakte; Salomon Kroonenberg, emeritus hoogleraar geologie aan de Universiteit Delft.

116

117

04/11/2011 BoswachterFrans Archeologen ontdekken uniek materiaal bij Maasvlakte

bijzonder omdat hier Rijn en Maas hebben gestroomd. Zo’n riviervlakte is voor dieren en mensen ideaal als ver­ blijf­plaats. Dan hebben we het over de periode van circa 80.000 tot 10.000 jaar geleden.’ Salomon Kroonenberg vult aan. ‘In die ijstijd hebben hier, dertig of veertig meter onder het huidige waterniveau, mensen hun dorpen gehad. Nou ja, nederzettingen.’ Andrea Otte: ‘Daar getuigen de vondsten van. Sinds vorig jaar hebben we zowel bij visacties op zee als in het opge­ spoten zand van Maasvlakte 2 werktuigen gevonden, afslagen van vuursteen vooral.’

Salomon Kroonenberg: ‘Ik raap een stuk bot op en Dick Mol weet zonder aarzelen: van het schouderblad van een wolharige neushoorn.’

Vóór het gesprek ontdoen Otte en Kroonenberg zich van hun bouwhelmen, veiligheidslaarzen en dikke jassen. Er zit dan al een ochtend ‘in het veld’ op. Een bevredigende oogst, vindt Otte. Met tussen de brokken mammoetwervels en -schedels als bijzonderheid ook een kootje van een bever. Het zijn natuurlijk alleen maar kleine stukken die ze op deze raapdag vinden. De buizen en pompen van de zandzuigers laten geen hele dijbenen door. Die blijven achter en worden later met een sleepnet opgevist. Professor Kroonenberg heeft vol overgave mee geraapt. Hij uit zijn bewondering voor de kennis van zijn met­ gezellen op de zandvlakte. Zoals die van Nederlands grootste schelpenkenner Frank Wesselingh en paleon­ toloog Dick Mol. ‘Ik raap een stuk bot op,’ zegt de prof, ‘en Dick Mol weet zonder aarzelen: van het schouderblad van een wolharige neushoorn.’ Rijn en Maas

Andrea Otte: ‘Doel is natuurlijk niet om zoveel mogelijk fossielen en artefacten te verzamelen, maar om van alles wat hier heeft geleefd en rondgelopen exemplaren te vinden. Het gedeelte van de Noordzee waar wij nu bezig zijn is

In zijn boek ‘Waarom de hel naar zwavel stinkt’ gaat Salomon Kroonenberg op zoek naar het moois dat de geoloog in de de ondergrond vindt: glin­ sterende ertsen en metalen, prachtige gele zwavelkorsten, blauwe saffieren, tere schelpjes uit het begin van de evolutie en reusachtige botten van uitge­ storven monsters. In de onder­ grond staat de geschiedenis van de aarde opgeschreven, van onvoorstelbare extremen van ons klimaat tot de evolutie van de mens. ISBN 97-89045018-76-8

Terzake, maant de professor. En hij legt meteen zijn kritiek neer. Hij heeft op een congres in Zwitserland toevallig een lezing gehoord van dr. Henk Weerts. Weerts is een collega van Otte bij de Rijksdienst en ook nauw betrokken bij het oudheidkundig onderzoek dat de aanleg van Maasvlakte 2 begeleidt. Weerts vertelde hoe gewetensvol de zaken worden aan­ gepakt op de Maasvlakte. Dat eerst het hele weg te zuigen gebied is gekarteerd met seismiek en boringen, zodat ze precies weten waar ze het zand vandaan hebben. En dat ze bij het opbrengen van het zand in vakken al even exact weten uit welke laag het afkomstig is. Kroonenberg: ‘Dat was een verrassing voor mij en daar ben ik van onder de indruk’. Idioten uit de 21e eeuw

Als klap op de vuurpijl werd hij uitgenodigd een keer mee te lopen en dat heeft hij nu met veel plezier gedaan. Maar... ‘Dat neemt niet weg,’ vervolgt hij streng, ’dat in mijn ogen een stuk van de Noordzeebodem ongerept moet blijven, een reservaat waarin je al die afzettingen op hun oorspronkelijke plaats bewaart. Want als onze kinds­ kinderen straks, misschien met een totaal nieuwe methode, willen uitvogelen hoe het zit met de geschiedenis van de Noordzee en met de zeespiegelverandering, moeten ze niet hoeven zeggen “die idioten uit de 21e eeuw hebben alle sporen opgezogen. Ze hebben wel netjes opgeschreven waar die vandaan kwamen, maar terugzien hoe het is geweest, is er voor ons niet meer bij.”

119 Andrea Otte: ‘Dat is natuurlijk precies de discussie die we in de archeologie ook voeren. Op basis waarvan gezegd is dat er wetgeving moest komen. Je hebt alle soorten archeo­ logische vindplaatsen op het land en in de zee. Op het moment dat je ergens gaat graven, of opgraven, kun je dat maar één keer doen, daarna is het weg. Het bodem­archief is eindig, daar zijn we ons bijzonder goed van bewust.’ ‘Sinds 2007 hebben we in ons land een wet die bepaalt dat als er ergens een bodemingreep plaatsvindt je verplicht bent eerst archeologisch onderzoek te laten doen. Dat is om te zien of er iets van belang in de grond zit. Dan hangt het ervan af hoe waardevol het gevondene is of je opgravingen doet. Je redt daar niet de archeologische vindplaats zelf mee, maar je hebt in elk geval de informatie erover veilig gesteld.’ Glazen plaat

Kroonenberg vertelt dat hij een bezoek heeft gebracht aan een bouwput van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam, veertien meter diep onder het Rokin. ‘Dan zie je daar een zandlaag, met daarop achtereenvolgens een veenlaag, een kleilaag en alles wat er nog bovenop komt. De zandlaag is de laag waarop Amsterdam zijn palen heeft staan. De veen­ laag is de laag waarin je precies kunt zien hoe de zeespiegel is gestegen aan het einde van de laatste ijstijd. En waar dus ook de mensen die op de bodem van de Noordzee leefden, door hebben moeten verhuizen.’ ‘Daar onder het Rokin zie ik voor het eerst met mijn eigen ogen, in het echt, wat ik veertig jaar lang aan mijn studenten heb verteld. Geoloog Saskia Jelgersma heeft dat in de jaren ’60 als eerste in de wereld met de C14-methode gedateerd en beschreven. Dat is zo belangrijk en het is zichtbaar op die plek in Amsterdam. Het zou een monu­ ment voor de geschiedenis van de Nederlandse ondergrond kunnen zijn.’ ‘Maar zetten de ingenieurs er een glazen plaat voor, zodat je het kunt gaan zien? Ze gaan het gewoon volpleisteren! Niks geen glazen plaat. Daarom zou ik in dit gebied een andere aanpak willen. Kies een stuk bodem uit, leg er een dijk omheen en maak een gat. Dat het zichtbaar is.’ Otte ziet het nog niet voor zich. Wel praktische bezwaren. ‘Wat we wel doen is een mooi publieksboek maken van alle resultaten die we hebben bereikt. We laten zien hoe volgens ons het landschap er heeft uitgezien. We brengen flora en fauna in beeld en vertellen hoe ook de mens daar kan hebben geleefd.’ Niet aankomen

Omdat hij ook wel inziet dat hij in het vuur van zijn betoog de lat nogal hoog heeft gelegd, zwakt de professor zijn eis wat af. Het hoeft niet meteen voor het publiek zichtbaar te worden gemaakt. ‘Maar de Rijksgeologische dienst heeft

wel 400.000 boringen verricht en ook voor de Maasvlakte is een menigte voorstudies gedaan. Niemand heeft ooit gezegd: dit stuk is zo mooi, daar moeten we niet aankomen. En daar pleit ik voor.’ Andrea Otte is het vierkant met hem eens. ‘Maar dat heeft veel voeten in de aarde. Misschien zou het een oplossing zijn om aan een combinatie te denken. Er zijn beschermde gebie­ den in zee aangewezen. Je zou kunnen bezien of in zo’n zeegebied ook een geologisch interessant landschap ligt. Onder de vlag van dat natuurgebied, dat door de wet wordt beschermd, zou je ook andere belangen kunnen veiligstellen.’ In de auto naar het eerst te bereiken NS-station (hij zweert bij het OV) komt professor Kroonenberg nog terug op zijn stokpaard: een monument voor de geschie­ de­n is van de Westneder­ landse ondergrond. Het had de parkeergarage onder het Rokin kunnen worden; die kans is verkeken. Maar er­ gens in Holland zou hij een ronde schacht willen graven. Twintig meter diep met een passende perspex buis erin, zodat je er de hele opbouw van de bodem kan zien. In de gedrukte afscheidsrede als hoogleraar in Delft heeft hij er een artist impression van laten afdrukken. ‘Als een Panorama Mesdag,’ roept hij gepassioneerd. ‘Maar dan de diepte in. Ja, waarom niet in de Maasvlakte?’

Hyena op de Noordzeebodem

Een vissersschip dat fossiele zoogdierresten naar boven haalde, heeft een hyenakeutel uit de Noordzee gevist. Dat is voor het eerst. De keutel is 30.000 tot 40.000 jaar oud. Jelle Reumer, directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, heeft daar­ mee volgens hem het derde bewijs in handen dat er toen hyena’s in het gebied tussen Nederland en Engeland leefden. Eerder waren al botten van het dier gevonden en mammoetbotten met duidelijke vraatsporen. Waarschijnlijk is de drol heel gauw na zijn verschijnen onder een zandlaag bedekt ge­ raakt, want hij is goed bewaard. De volgen­de keutel die gevonden wordt, komt voor ontleding in aanmerking. Dan kunnen weten­ schappers vast­­stellen wat de Noordzee-hyena’s aten.  

Nieuwe haven, nu al in de klas! Lesbrieven, digitale lessen, filmpjes. De Rotterdamse haven en de aanleg van Maasvlakte 2 zijn ‘vet cool’, volgens veel scholieren. Het is bovendien een gevarieerd en leerzaam onderwerp. Niet voor niets dat docenten massaal het lespakket over Maasvlakte 2 in

Juf Tessa Berends van de o.b.s. De Hoorn in Oudenhoorn heeft de lesbrieven behandeld in groep 6, 7 en 8. Vooraf­ gaand heeft zij zich goed voorbereid. Ze start de les met het bekijken van een paar filmpjes over Maasvlakte 2 op het digitale schoolbord. Klassikaal behandelt ze daarna de digitale lesbrief, de klas volgt aandachtig. Enthousiast gaan ze zelf aan de slag met de geprinte lesbrieven. Sommige kinderen hebben al eerder gehoord over Maasvlakte 2. Hugo: ‘Mijn vader werkt bij ECT. Later wil ik misschien zelf in de haven werken op een kraan of een reach stacker.’ (red. een reach stacker verplaatst containers op de terminal)

de klas behandelen en met leerlingen FutureLand bezoeken.

Pask laar lespakket Op Maasvla kte2.com is een pask laar lespakket samengesteld voor verschillende leeftijdsgroepen, van groep 7 in het basi sonderw ijs tot bovenbouw VWO . De serie lesbrieven over Maa svla kte 2 zijn geschikt voor de vak ken aard rijks kunde, gesc hiedenis, economie, biologie, natuurku nde en wisk unde. De docenten kun nen les geven over Maa svla kte 2 in het algemeen, Duu rzaa m prod uceren, Duu rzaa m bouwen, Natu ur en milieu, Zand boven water, Dijken bouwen en Archeologie. Ook vinden leerling en hier info voor hun (profiel-)werstuk. Meer informa tie: www.maa svla kte2.com.

gr of er varen da t knikker s zelf Met zand en nd. za er fijn n da t wa ter door laa

zand gemakk

elijker

121

“Later wil ik misschien zelf Veel geld

De leerlingen vinden de les leuk en leerzaam. Imber (10): ‘Ik wist niet dat het zóveel geld kost, daar kan je heel vaak voor naar de Efteling. Of zelfs wel naar Disneyland!’ Imber en Boris mogen een van de proefjes uit de lesbrief doen. Met zand en knikkers ervaren zij zelf dat grof zand gemakkelijker water doorlaat dan fijner zand. Tessa: ‘Veel organisaties bieden lesprogramma’s aan. Maar weinig werken zo prettig als die van Maasvlakte 2. Praktisch is dat behalve aardrijkskunde ook geschiedenis en rekenen in het lesaanbod verweven zitten. Dat geeft mooie haakjes voor andere onderwerpen die we in de klas bespreken. Ik zie dat de informatie goed blijft hangen. Zo hadden we het gisteren over nieuw land en NAP. Vandaag konden alle kinderen nog uitleggen wat NAP is.’ Het bezoek een week later aan informatiecentrum FutureLand is volgens juf Tessa ‘de kers op de taart’. Door de vooraf behandelde lesbrieven zijn de leerlingen al goed op de hoogte en stellen ze slimme vragen. Voorlichter Dorien van FutureLand werd zodoende flink aan de tand gevoeld over het effect van Maasvlakte 2 op het milieu. Evelien Matsinger Eben Haezerschool in Groot-Ammers: ‘Wij waren met groep 7 en 8 naar FutureLand en hebben genoten. De kinderen wisten niets van de Maasvlakte, dus er viel nog veel te leren. De speurtocht was vermakelijk en de presentatie precies goed. We gaan als follow-up de lesbrief in de klas behandelen.’

in de haven werken op een kraan of een reach stacker.”

Populair

je kijk t na ar je wel stellen als n popu lai r, ku n zij en iev da n 20.000 br er les De lak te2.com. Me va n ww w.m aa sv 2011. in or do de statistieken t ze 10 en die tr end 20 in d loa wn ngen zijn zijn er ge do as met 25 leerli n gem iddelde kl ee in l aa r iets over lem jaa al r Als ze n leerli ngen pe n een ha lf m iljoe ka n leerd. da , ge kt en ui bb br ge am se haven he va n de Rotterd ek aa n zo be n ee t de uitbreid in g me ct te combineren rfe pe is l iaa er Het lesm at . va ren docenten Futu reLa nd, er

Wist je dat…

123

...schone zeeschepen sinds 1 januari 2011 minder havengeld betalen dan vieze. ...voor de start van het werk aan Maasvlakte 2 alle effecten op de natuur en het milieu uitgebreid zijn onderzocht.

...de resultaten daarvan ruim zesduizend pagina’s vullen, een stalen kist vol.

...opdrachtgever Havenbedrijf Rotterdam N.V. en opdrachtnemer PUMA (Boskalis, Van Oord) wekelijks bij elkaar komen om de voortgang te bespreken. ...in 2035 het vervoer van goederen over het water met 50% en het vervoer per trein met 100% moet zijn toegenomen...

...om dit te bereiken het Havenbedrijf transport per vrachtwagen met 30% wil terugdringen. ...het Havenbedrijf het verlies aan natuur door Maasvlakte 2 compenseert met 35 ha nieuwe duinen en een bodembeschermingsgebied van 25.000 ha.



...het Havenbedrijf met Milieudefensie heeft afgesproken dat in 2020 de lucht in Rijnmond nog 10% schoner is dan vastgelegd is in het bestemmingsplan.

...Maasvlakte 2 onderdeel is van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR).

...PMR bestaat uit drie projecten die zowel de economie vooruit helpen als de leefomgeving verbeteren in Rijnmond...

...het deze drie projecten zijn: - 750 ha natuur- en recreatiegebied: Landschapspark Buytenland (600 ha), Schiezone, Zuidpolder en Schiebroekse Polder (150 ha); - bestaand Gebied in Rotterdam beter benutten en leefomgeving verbeteren; - Maasvlakte 2.

JANUARI Land in zicht!

Waterbouwbedrijven Boskalis en Van Oord tonen indrukwekkende landaanwinningen uit de hele wereld. Tentoonstelling te zien t/m 19 FEBRUARI 2012.

APRIL Naadloos aansluiten

Om de nieuwe Maasvlakte naadloos aan de bestaande te ritsen wordt volop aan de infrastructuur gewerkt. Ga 28 april mee met de FutureLand Express langs knooppunten en aansluitwerken.

OKTOBER Kennismaand  Proefjes doen!

FEBRUARI Voorouders in havenbodem

Terug naar het Stenen Tijdperk. Op de bodem van de huidige Yangtzehaven leefden zevenduizend jaar geleden jagers en verzamelaars. Het bewijs daarvan ziet u in het weekend van 25 februari tot 29 mei in samenwerking met o.a. de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.

MEI Strand open, FutureLand open

JUNI Hoe sluit je de zeewering?

Het badstrand is weer open! Een dag in het teken van het nieuwste strand van Nederland 26 mei.

Op zaterdag 30 juni reis je met de FutureLand Express nog naar de opening in de zeewering. Een maand later is ‘ie dicht. Zie in de tentoonstelling van 3 juni tot 30 oktober aan de hand van films en spelletjes hoe de zeewering van Maasvlakte 2 is gesloten.

OKTOBER Techniek in beeld 

Kom in de herfstvakantie in FutureLand technische proefjes uitvoeren onder begeleiding van een voorlichter.

124

Aannemer PUMA vertelt op zaterdag 27 oktober over de technieken, materialen, bijzondere apparatuur en groot materieel, dat ingezet wordt bij de aanleg van Maasvlakte 2.

MAART Nieuwe grenzen, nieuwe impressies

MAART Blokkendam klaar! Maasvlakte 2 wordt veilig beschermd door een 3,5 km lange dam van betonblokken. Kom deze golfbreker op zaterdag 31 maart met eigen ogen zien! 

Honderd amateurschilders en tekenaars kregen op een mooie zomerse dag in 2011 de mogelijkheid om Maasvlakte 2 te vereeuwigen. Kom alle werken zien van 4 maart tot 29 mei.

Juli ‘Verzin je eigen thema(dag)’

JUNI - SEPTEMBER Maasvlakte 2 bij avond

SEPTEMBER Wereldhavendagen Tijdens de Wereldhavendagen op 7, 8 en 9 september gaan er excursies vanuit Rotterdam naar FutureLand. Reserveer op www.wereldhavendagen.nl.

Wat je altijd al over Maas­ vlakte 2 had willen weten. Bezoekers van FutureLand en fans op Facebook bepalen welk thema op Zaterdag 28 juli centraal staat. Houd de Facebook-pagina www.facebook.com/­ FutureLandMaasvlakte2 in de gaten voor deze actie!

NOVEMBER Oudheid in beeld

FutureLand opent in de zomer eens per maand de hele zaterdag tot 21.00 uur haar deuren voor een rond­leiding, een rondrit met de FutureLand Express en lekker eten op het terras. Maasvlakte 2 bij avond vindt plaats op 30 juni, 28 juli, 25 augustus en 29 september.

DECEMBER 2 december: Zwarte Pieten in FutureLand! FutureLand in Kerstsfeer

Van mammoet naar Steentijdmens. Hoor zaterdag 24 November wat bodemvondsten die tijdens het werken aan Maasvlakte 2  zijn gedaan de wetenschap hebben geleerd. Bekijk de tentoonstelling van 4 november t/m 20 februari 2013

FutureLand is 1e kerstdag gesloten en 2e kerstdag geopend. Kom genieten van glühwein, appelbeignets, vuurkorven, kerstmuziek en natuurlijk de kerstboom.

FutureLand is de hele dag open voor bezoekers. Wijzigingen voorbehouden. Kijk op www.futureland.nl voor het actuele programma en het maken van reserveringen.

126 Bianca van der Toorn (26) is kok bij Brasserie ‘De Nymph’ in Brielle. De brasserie bevindt zich in het 16e eeuwse voormalige woonhuis van de zeeheld Maarten Harpertszoon Tromp. Fotografie Marc Blommaert

Voor

Koken uit de Noordzee

Canneloni van gerookte Schotse zalm met een carpaccio van Hollandse asperges en mosterd­ roomsaus *** Hoofd

Kabeljauw met notenpesto, risotto en trostomaatjes *** Na

Bananentoffees á la Nymph

Het jongste stukje Nederland is duurzaam vernieuwend, helemaal van deze tijd en maakt deel uit van de Rotterdamse haven. Net als de jonge smaakmakers op deze pagina’s, die we vroegen iets nieuws, duurzaams en vooral lekkers voor u te bedenken. Liefst wel met een connectie naar de Noordzee, ons werkterrein tenslotte. Drie koks stelden een volledig menu samen, waarvan hier één recept. Voor de complete menu’s kijkt u op www.maasvlakte2.com/koks.

Brasserie hotel de Nymph in Brielle Hoe ben je kok geworden?

Wat doe je over 10 jaar?

’Ik wist al vanaf m’n zesde dat ik kok wilde worden. Na het Zadkine college heb ik in verschillende keukens gewerkt en ik werk nu ruim een jaar met veel plezier hier.’

‘Dan heb ik een luxe restaurant met 60 couverts in Gelderland, hoop ik. Ik ga er al jaren op vakantie en vind ’t daar prachtig. Het mooie is dat je als kok je hele carrière blijft leren. Er moet toch iedere keer wat nieuws op tafel komen.’

Heb je een idool?

‘Nee, niet echt. Ik wil gewoon alles zelf ontdekken, ik ben nogal eigengereid. Als ik echt een naam moet noemen zeg ik Nigella Lawson. Zij gebruikt producten die iedereen in de koelkast heeft, niet teveel liflafjes.’ Vis, vlees of gevogelte?

‘Mijn voorkeur gaat uit naar vlees. Duurzame producten werk ik het liefst mee, het is veel sterker van smaak en je hebt ‘niet-gespannen’ vlees. Voor dit menu heb ik ook duurzame producten gekozen.’

Al over Maasvlakte 2 gehoord?

‘We herbergen hier de laatste jaren veel werknemers van Maasvlakte 2. Brielle is een mooie uitvalsbasis met volop horeca, winkels en natuur. We zorgen ervoor dat de bouwers aan Maasvlakte 2 weer uitgerust en met gevulde buik aan het werk kunnen.’

127

Nagerecht voor 4 personen

Bananentoffees á la Nymph

Ingrediënten 4 bollen bananenijs 100 gram chocolade puur 2 bananen 12 wontonvellen 10 x 10 cm (of filodeeg) verse vruchtendecoratie theelepel honing

Werkwijze

Bananen pellen en in kleine stukjes snijden. Dit geheel vermengen met een theelepel honing naar smaak. Wontonvel neerleggen en in het midden een eetlepel bananenmengsel en een blokje chocola toevoegen. Eén kant van het wontonvel een beetje bevochtigen met water en dichtvouwen en de buitenzijde dicht­ knijpen tot een toffee. Op deze wijze 12 stuks maken. In de tussentijd chocolade smelten in de pan voor de decoratie en dit over het bord gieten tot een druppel. Ook een klein beetje honing op het bord decoreren.

De toffees in biologisch vet frituren op 180 graden, totdat ze drijven (max. 3 minuten). 3 toffees per persoon op de chocolade­ druppel leggen en opmaken met een beetje vers fruit als decoratie en een bol bananenijs.

Containerkade in het zand Fotografie Gijs Warmenhoven

Een lanceerplatform voor Rotterdamse ruimte­ ambities? De hoogte van de heistelling doet het vermoeden. Maar het zijn natuurlijk de 60 meter lange heipalen die dit beeld van grote hoogte mogelijk maakten. Schuin komen ze tegen­ over elkaar in het vers opgespoten zand te staan. Om de grote krachten te weerstaan die land en zeeschepen uitoefenen op de betonnen kademuur die in de diepte tot 40 meter in het zand is gegoten. Wanneer de lancering plaatsvindt? Deze containerkade in aanbouw met bijbehorend terrein van 86 hectare krijgt APM Terminals in het tweede kwartaal van 2012 opgeleverd. Twee jaar later kunnen de bekende blauwe schepen van Maersk aanmeren om er hun lading kwijt te raken.

128

129

STEENTIJDMENS STRIKES BACK! Op de bodem van de huidige Yangtze­ haven op de Maasvlakte bivakkeerden zo’n 10.000 jaar geleden onze voorouders. Zij hadden een kampje op een duin, toen. Ze gaarden een konijn boven een vuurtje, toen. En ze liepen naar Engeland, toen. Goeie ouwe tijd? Oordeel zelf in Future­ Land, in de Yangtzezaal (waar anders?) op 25 en 26 februari 2012. Dan tonen de archeologen hun vondsten en komt de Steentijd een weekend lang tot leven. TENTOONSTELLING 25 februari tot 29 mei KIJK OP www.futureland.nl

DRIE MAAL DRIE GANGEN Bianca, Michael en Samantha bedachten niet alleen de gerechten die in deze MV2 zo smakelijk worden getoond (pagina’s 52, 94 en 126). Deze jonge Rotterdamse koks stelden elk een volledig drie-gangenmenu samen. Kijk op de website en ontdek wat jonge smaakmakers op tafel zetten. Om van te watertanden! KIJK OP www.maasvlakte2.com/koks OF SCAN DE QR CODE

LAND “The land belongs to no man, it is it’s very own”, zingt Frédérique Spigt op haar laatste CD. Of de tekst is geïnspireerd op nieuw land dat net boven water is of juist bezig is aan de terugtocht, zoals op de hoesfoto, maakt voor de muziek niet uit. Met ‘LAND’ verruilt Spigt Rotterdam voor Nashville. En gooit zij zoals zo vaak in haar carrière het roer weer eens om. Banjo, mandoline, pedal steel guitar en diverse gitaren zorgen voor een eigenzinnige kruisbestuiving van folk, blues en country. Haar vaak autobiografische werk maakt nu plaats voor typische ‘Wild West romantiek’. Klinkt fantastisch als je op Maasvlakte 2 aan het werk bent.

LUISTER EN KIJK OP www.frederiquespigt.nl

cartoon Michael van den Bosch

Nieuw land

Informatie en bestellen Voor meer informatie over Maasvlakte 2 en het bestellen van een exemplaar van MV2 bezoekt u www.maasvlakte2.com.

Colofon Bezoekadres Havenbedrijf Rotterdam N.V. World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247 Postadres Postbus 6622 3002 AP Rotterdam T +31 (0)10 252 10 10 E [email protected] Redactie Julija van der Aa Sylvia de Bode  Wil Borst Priscilla van der Haar Gert Hardeman Maartje van de Hulsbeek Cees Klaver Jeanette Quak

Menno Steenman Raymond van der Stelt Gijs Warmenhoven Baas en Van Haastrecht   Eindredactie Yves van Erp   Vormgeving Baas en Van Haastrecht   Fotografie Freek van Arkel Marc Blommaert Chris Bonis Evert-Jan Daniels Remco Gerritse John Janssen Ivo Ketelaar Hilbert Krane Dorothée Meyer Twan de Veer Gijs Warmenhoven

Illustraties DPI Animation House Tineke Faber Frédérik Ruys Schwantz Cartoon Michael van den Bosch Stockfotografie Aeroview BuitenBeeld Havenbedrijf Rotterdam N.V. iStock Photo Nederlands Fotomuseum PUMA Tekst Stijn Aerden Yves van Erp Nathan de Groot Gert Hardeman Anouk Hespe

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Havenbedrijf Rotterdam N.V.. De inhoud van MV2 is met uiterste zorg samengesteld. Ondanks deze zorgvuldigheid kunnen gegevens zijn veranderd of onjuist zijn weergegeven. Hiervoor aanvaardt Havenbedrijf Rotterdam N.V. geen enkele aansprakelijkheid.

Cees Klaver Maarten van Rossum Trichis Rob Wilken Druk Moderna, België   MV2 bedankt APMT, Frank van Bemmel, de bemanning van de Blockbuster, Bram Brekelmans en familie, Dick Carlier, Edauw Design, Het Kader, Lee Towers en alle andere bedrijven, instellingen  en personen die hebben bij­gedragen aan deze uitgave.

MV2 is een uitgave van de Projectorganisatie Maasvlakte 2, Havenbedrijf Rotterdam N.V. en is in een oplage van 150.000 exemplaren gedrukt op Arctic Volume. Dit papier draagt het FSC Keurmerk.

CU-COC-810378

0236467010260 December 2011 | Jaargang 4 | Waarde 7,95

December 2011 | Jaargang 4

TIJDELI JK M EER MAA SVLAKTE De werktoegang sluit juli 2012, de haveningang graven we februari 2013 door. Nederland heeft een half jaar een Maasvlaktemeer! Kom kijken naar het nieuwste stukje Nederland. In FutureLand, het informatiecentrum met uitzicht op Maasvlakte 2.

Beter zicht op de toekomst bestaat niet!

Asfalt raakt spoorlijn Kilometers stoere kades Groen zonder blozen Blokje om met Filemon | Nieuw land, nieuw strand p.13 | Handhavers op patrouille p.26 | Haven in zicht! p.8,100 | Alles onder de grond p.42 | Bram wil het weten p.46 | Sebastiaan Labrie en de groene mythe p.70 | Tien stappen naar de toekomst p.84 | Veilig varen p.96 | Dubbeldoelgevoel p.108 |