april 2015

Copyright © 2011 isaac-nf, All rights reserved.

U ontvangt de DigiKomCom, daar u als lid akkoord bent gegaan met toezending hiervan. Our mailing address is: Revalidatiecentrum de Trappenberg ISAAC-nf Crailoseweg 116 Huizen, Utrecht 1272 EX www.isaac-nf.nl [email protected]

DigiKomCom nr. 1, maart/ april 2015 Voorwoord Beste leden, Een zeer volle DigiKomCom deze keer. U had nog enkele bijdragen tegoed van onze hulpmiddelenmarkt en dit heeft geresulteerd in enkele artikelen en hulpmiddelenoverzichten. Allen dank daarvoor. De beoogde doelstelling van de hulpmiddelenmarkt krijgt op deze wijze opnieuw gestalte: ISAAC-NF wil haar leden een zo breed mogelijk beeld bieden van alles wat er te vinden is op het gebied van Ondersteunde Communicatie. We hopen dat we hierin geslaagd zijn. Mocht u nog iets missen dan horen we dit graag!

Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Nieuwtjes van het bestuur Column Inge Apps met toetsenbordfunctie. Een artikel van Sandra Koster. Bijdragen standhouders Hulpmiddelenmarkt 23-1-‘14 Verslag Netwerk OC op 9-3-‘15 Goede sites en Twitter- berichten

1. Nieuwtjes van het ISAAC-bestuur We zijn nog steeds dringend op zoek naar nieuwe bestuursleden!!! Als u zich, op welke manier dan ook, geroepen voelt een bijdrage te leveren aan onze doelstellingen, stuurt u dan een mail naar [email protected]

2. Column Inge

Beste lezers. We leven niet meer in het jaar 0. Maar we leven in het jaar 2015. Dus als columnist ben ik genoodzaakt om de trends te volgen. U bent gewend om mijn column in Bliss te lezen, maar ik kan niet de trend negeren van leuke apps als Facebook en Twitter. Dus ik vond een leuke app, genaamd Proloquo 4 Text, die mij helpt bij perfecte zinnen maken. Dus wie niet waagt..... Natuurlijk blijft de inhoud hetzelfde, maar nu kan ik als columnist er ook leuke foto's bij doen. Om mijn columns leuk te schrijven, gebruik ik een I Pad die in een speciale houder van KMD op mijn blad bevestigd is. Doordeze houder kan ik mijn I Pad mooi stil houden. Ik hoop dat u mijn column blijft lezen! Groetjes Inge.

Verstuurd vanaf mijn iPad

3. Apps met toetsenbordfunctie. Een vraag uit de praktijk. Auteur : Sandra Koster Een tijd terug werd door een logopedist een hulpvraag voor haar cliënt aan mij gesteld. De vraag was of er een advies gegeven kon worden omtrent ondersteunde communicatie. De vraag luidde: De heer Jansen is bekend met een niet aangeboren hersenletsel waarbij de spraakverstaanbaarheid de laatste tijd sterk achteruit gaat. Hij haalt op een uitademing ongeveer een 2 woordzin en de articulatie is daarbij helemaal hypotoon. Omdat hij een half jaar geleden nog gemakkelijk een 5 woordzin haalde voorzien wij een toekomst waarbij hij wellicht zijn spraakvermogen verliest. Het is nu allemaal nog net te doen. Wat zou een functioneel alternatief communicatiehulpmiddel zijn? Tijdens een huisbezoek is samen met de heer Jansen, zijn echtgenoot en de behandelend logopedist gekeken wat de opties waren voor ondersteunde communicatie. Een probleem bij meneer Jansen was dat hij al jaren problemen met verstaanbaarheid ondervond maar zich altijd prima kon redden met hulp van zijn vrouw. Hij ging naar de dagbehandeling en kon daar nog voldoende communiceren. Het inzicht in eigen functioneren was beperkt en het was onduidelijk of de motivatie voor ondersteunde

communicatie vanuit meneer zelf kwam of vanuit zijn omgeving. De vraag tijdens dit gesprek was wanneer het punt komt dat je overschakelt naar een ondersteunend hulpmiddel en hoe je dit aanpakt bij twijfelende motivatie. Het eerste advies was om weer een letterkaart (die meneer net na zijn NAH had gekregen) te gaan gebruiken. Deze letterkaart kende meneer Jansen en accepteerde hij voldoende. Het was laagdrempelig en hiermee kon hij meteen aan de slag. Het nadeel van de letterkaart was wel dat meneer geen woorden en zinnen zag vormen en ook geen spraakuitvoer of signaalfunctie had. Hiernaast kostte het aanwijzen van de letters veel tijd. In de toekomst zou ook de handmotoriek verminderen. Hoe zou het typen dan kunnen verlopen? We hebben tijdens het huisbezoek een iPad bekeken. Meneer was niet heel handig met computers, maar had wel een iPad in huis. We oefenden het typen met het gewone toetsenbord binnen de app Notities. De letters in het tekstveld waren klein en voor meneer Jansen waren de vele functies verwarrend. Zo wist hij niet hoe een boodschap gewist moest worden en drukte maar op allerlei knopjes. Op basis van dit bezoek heb ik een advies geschreven waarin een plan van aanpak is verwerkt. De bedoeling was dat meneer een aantal vormen van ondersteunde communicatie zou gaan proberen en zou gaan bekijken welke vorm het best bij hem zou passen. Helaas ging meneer Jansen vrij snel achteruit en overleed plotseling, waardoor we dit stappenplan niet helemaal hebben doorlopen. Meneer heeft alleen gewerkt met een papieren letterkaart en was hier gedurende die periode tevreden mee. Dit plan van aanpak is echter niet individueel en voor meerdere hulpvragen toepasbaar, vandaar dat uiteindelijk is verwerkt in dit artikel. De apps die zijn omschreven zijn allemaal apps met toetsenbordfunctie. Apps met alleen vaste boodschappen zijn ook verkrijgbaar. Testfase 1 Mogelijkheden non-tech: - Een letterkaart: deze is makkelijk te maken en meteen bruikbaar. - Een kaart of boek met hele boodschappen, zoals goedemorgen, ik wil roken, ik wil wat drinken. Deze kan in Words gemaakt worden of met een symbolenprogramma zoals Communicate In Print. - Een combinatie van letterkaart en hele boodschappen. Er kan een uitgebreidere letterkaart (formaat placemat) gemaakt worden waar rondom of ernaast vakjes staan met hele boodschappen. Zoek uit wat de cliënt prettig vindt: alleen een letterkaart of een combinatie met vaste boodschappen. Bespreek of deze non-tech ondersteuning voldoende werkt, of dat er een high-tech middel nodig is. Testfase 2 Mogelijkheden iPad met letterkaart: De iPad is een ondersteuning van communicatie die mensen snel zelf kunnen gaan proberen. In de app Notities kan men een tekst typen en die laten uitspreken. Het uitspreken staat niet standaard ingesteld; dit kan men in de instellingen doen (bij Algemeen, Toegankelijkheid, Spraak, Spreek selectie uit). Het nadeel van deze app is dat de tekst eerst geselecteerd moet worden. Er zijn dus meerdere handelingen nodig. Het werken in de app Notities is soms te moeilijk en dus kunnen we nog een extra app uitproberen: Grid Player.

Grid Player is de enige app die je snel gratis kunt downloaden van de App Store. Kom je er na een testfase van bijvoorbeeld een week achter dat de iPad een prima middel is, maar je meer toetsenborden wilt proberen, ga dan meerdere apps testen. Kom je er erachter dat de iPad niet het geschikte middel is, blijf dan niet te lang in deze testfase hangen, maar schakel meteen door naar fase 4 waarin je een leverancier uitnodigt. In dit advies zijn drie apps met een letterkaart opgenomen en vergeleken: Grid Player, Predictable Nederlands en Prologue for Text. Om het verschil aan te duiden tussen deze apps zijn alle kenmerken in een tabel opgenomen: Functie Toetsenbord met voldoende grote letters Spraakuitvoer Scanbediening Makkelijk bedieningsmenu Terugkoppeling van toetsen Combinatie met vaste boodschappen Vaste boodschappen zelf snel toevoegen Woordvoorspelling op basis van lettervolgorde Woordvoorspelling op basis van context Kwaliteit woordvoorspelling Zelflerende woordspeller Gratis demoversie

Prijs app

Grid Player ja

Predictable ja

Prologue for Text Matig

ja ja nee (via computer)

ja ja ja

Ja nee ja

ja

nee

ja, weergave in tekst, pictogrammen, eigen foto’s. nee (via computer)

ja (lijkt op geluid typemachine) ja, weergave in tekst, pictogrammen, eigen foto’s. ja

ja

ja

ja

ja

ja

gemiddeld

gemiddeld

nee

ja

ja (voorspelt ook hele zinnen) goed (minste toetsaanslagen nodig) ja

ja

Aan te vragen via www.therapybox.co.uk (code voor 2 weken). € 159,99

Op aanvraag bij Quo Vadis, wordt vergoed door zorgverzekeraar

ja, weergave in tekst

ja

Aan te vragen via www.assistiveware.com (code voor 2 weken). € 119,99

Overige verschillen: - De kwaliteit van de spraaksynthesizer is niet bij alle apps even goed. De beoordeling is hierbij persoonlijk. Zelf vind ik de stem van Prologue for Text het duidelijkst te verstaan. - In de app Predictable staan in woordvoorspelling vaak Engelse woorden. Tevens staan er woorden met en zonder hoofdletter in wat een onrustig beeld geeft in het tekstblad.

-

-

Een leuk extraatje van de app Predictable is dat je kunt schrijven met een stylus of met je vinger. Dit woord leest de app en voegt deze toe aan de getypte tekst. De app Grid Player is lastiger te programmeren. Dit kan een nadeel zijn, maar ook juist een voordeel. De back-up staat altijd ergens op een vaste computer en men kan programmeren zonder de iPad te hoeven gebruiken. Zodoende kan de cliënt de iPad overdag gebruiken en kan de begeleider of ouder ondertussen programmeren. Bij de apps Predictable en Prologue to Go kan de cliënt de teksten mailen, printen, op facebook plaatsen etcetera. Bij de app Grid Player moet je die optie eerst aanzetten in de betaalde versie.

Voorbeelden van de apps:

Toetsenbord en blad met vaste boodschappen in Grid Player

Toetsenbord en blad met vaste boodschappen in Predictable

Toetsenbord en blad met vaste boodschappen in Prologue for Text Fase 3 Vragen over de toekomst, bediening Hoe verliep tijdens de beide testfases de bediening van het apparaat? Ging dit moeizaam, dan is het mogelijk om schakelaars aan de iPad te koppelen en scanbediening te gebruiken. Een raster voor vingergeleiding kan helpen de toetsen beter in te indrukken. Moet de iPad meegenomen worden, is er een draagtas of draagriem nodig of moet de iPad op het werkblad worden gemonteerd? Deze aanpassingen kunnen door leveranciers zoals KMD en RtdKersten prima gemaakt worden. Is te verwachten dat de cliënt in de toekomst verder achteruit gaat? Wat zijn op korte termijn veranderingen waar je rekening mee moet houden? Gaat de handmotoriek verder achteruit, vermindert de visus? Kun je op de iPad deze aanpassingen blijven doen of is er een ‘echt’ communicatiehulpmiddel nodig, neem dan zo snel mogelijk contact op met een leverancier van hulpmiddelen. Deze leveranciers kunnen goed advies geven en het juiste hulpmiddel voor de cliënt aanvragen bij de zorgverzekeraar. Fase 4 Mogelijkheden high-tech communicatiehulpmiddel Naast de iPad met diverse apps zijn er ook echte spraakcomputers die men bij de verzekering kan aanvragen. Voorbeelden zijn de Dubby, Allora en Lightwriter of dynamische systemen zoals de Tellus. Voordeel van deze spraakcomputers is dat ze eenvoudiger zijn dan een iPad. De hulpmiddelen kunnen minder gemakkelijk ontregeld raken door de gebruiker. Ben je er zeker van dat de cliënt gemotiveerd is en dat deze echt toe is een spraakcomputer, start dan tijdig een aanvraag op. Neem contact op met de leverancier en bekijk samen diverse hulpmiddelen. De meeste hulpmiddelen kunnen eerst op proef uitgeprobeerd worden. Samenvatting: De groep mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel hebben in de regel voorheen normaal kunnen functioneren en normaal kunnen spreken. Dat maakt het moeilijker om de stap naar een communicatiehulpmiddel te zetten. Soms ontbreekt het aan ziekte-inzicht of komt de motivatie om ondersteunde communicatie in te zetten vooral vanuit de omgeving. In dit artikel is gekeken naar het ondersteunen van het schriftbeeld. Non-tech middelen zoals een letterkaart en high-tech middelen zoals een toetsenbord op de iPad zijn goed bruikbaar om uit te testen wat de cliënt zelf wil en kan. Op de iPad kan men diverse apps installeren. De iPad kan dan een prima ondersteuning van de communicatie worden. Als er schakelaarbediening of specifieke instellingen nodig zijn kan men de stap zetten naar het aanvragen van een spraakcomputer.

4. Bijdragen Hulpmiddelenmarkt 23-10-‘15

Chris de Rijdt Met plezier nam ik deel als bestuurslid van ISAAC-NF deel aan de materialenmarkt. Sinds het ontstaan van de website www.werkenmetvisualisaties.be tracht ik zoveel mogelijk kennis en materiaal te delen. Ook ISAAC-NF streeft naar een zo compleet mogelijk overzicht van alle producten en diensten op het gebied van OC, zodat we onze leden (zowel gebruikers als professionals) optimaal kunnen informeren. Alle producten op sommen die getoond zijn op de materialenmarkt is voor mij echter een onmogelijke opdracht vandaar ik u bij deze van harte wil uitnodigen om een bezoekje te brengen aan de vernieuwde website www.werkenmetvisualisaties.be die door Bart Serrien (Sclera) in een nieuw kleedje gestoken is.

U vindt er niet alleen informatie rond het gebruik van visualisaties maar tevens ook een overzicht met foto’s van beschikbaar materiaal en materiaal dat ik zelf ontwikkeld heb. Niet alleen de rubriek dementie is nieuw maar u kan voortaan ook reageren op een product zodat uw alternatieven of suggesties ook opgenomen kunnen worden op de website. De nieuwe producten die toegevoegd zullen worden zullen voortaan ook steeds eerst op de pagina verschijnen zodat u niet helemaal naar beneden hoeft te scrollen om te zoeken naar nieuwigheden. Bij deze dus een warme oproep om nieuwe producten onder mijn aandacht te brengen !!! Ik kijk alvast uit naar jullie bezoek op de website en naar jullie reacties. Chris De Rijdt

In Kaatjes Keuken Overzicht producten en diensten In Kaatjes Keuken (kookcoaching bij autisme) Boek met 20 visuele en logische recepten:

Karen den Dekker, Autisme & Koken. Stap voor stap kookboek voor kinderen en jongeren, Graviant 2011. Digitaal verkrijgbaar bij BOL en bij Graviant.

Supermarktplanner (gratis download op www.inkaatjeskeuken.nl) Het is een 3 – in – 1 planner om een gezond weekmenu te maken, een boodschappenlijstje te maken en een lijstje voor bij de voordeur (wat mag ik niet vergeten bij het boodschappen doen).

Tevens maak ik recepten op bestelling, zowel voor mensen met een normale begaafdheid als voor mensen met een lage begaafdheid. Ik kom graag in contact met hulpverleners die behoefte hebben aan recepten voor hun doelgroep. Misschien kunnen we iets samen ondernemen? In Kaatjes Keuken Drs. Karen den Dekker www.inkaatjeskeuken.nl 040-2868844

(advertentie)

___________________________________________________________

Eelke Verschuur Ideeën voor het gebruik van praatknoppen

  

Bij beginnende communicatie Op een gewenste manier aandacht trekken. Het kind kan leren op een vraag antwoord te geven. Initiatief nemen om (zelf)iets te vertellen.

         

Ideeën voor gebruik Belevenissen van het weekeind in spreken Geluiden die bij een uitstapje horen opnemen (dierengeluiden, disco, optreden) Belangrijke gebeurtenis in de groep voor thuis inspreken Een boodschap doen. Een bijdrage leveren voor het kringgesprek Inzingen van refrein van liedje of liedje van de week. Naam van kind inspreken dat kind van de dag mag zijn om de leerkracht te helpen Bij spelletjes: “Ik ben”, of “jij speelt vals” initiatief nemen en aandacht vragen: “kijk eens naar mijn nieuwe speldjes in mijn haar” Startsein voor de wedstrijd bij gymnastiek geven

  

In de klas Stimuleert: de taalontwikkeling de luistervaardigheid de spreekvaardigheid

       

Ideeën voor gebruik plannen en ordenen van dagelijkse bezigheden geluidenmemory rijmwoordenspel woordparen vormen alfabet leren zinsontleding zinsopbouw voor NT2 leerlingen

Eelke Verschuur webwinkel.eelkeverschuur.nl

©widgitsymbolen

(advertentie)

Assistive Ware Proloquo4Text: Ondersteunde Communicatie binnen handbereik op één scherm AssistiveWare is ooit ontstaan doordat een vriend van CEO David Niemeijer verongelukte en verlamd raakte. Vanaf dat moment kon hij alleen nog maar zijn hoofd bewegen, wat zijn werk als grafisch ontwerper onmogelijk maakte. Om zijn werk weer op te kunnen pakken, ontwierp David het on-screen toetsenbord voor Mac, KeyStrokes voor hem. Dit toetsenbord kon hij door middel van een HeadMouse Extreme bedienen. Na de ontwikkeling van KeyStrokes, kwamen steeds meer verzoeken van mensen met fysieke beperkingen voor andere soorten software binnen. Hieruit zijn verschillende apps ontstaan, die de basis hebben gelegd voor Proloquo2Go en later ook Proloquo4Text. Proloquo2Go (momenteel alleen beschikbaar in het Engels) is AssistiveWare’s op symbolen-gebaseerde spraakoplossing. Ook al is Proloquo2Go in eerste instantie bedoeld voor mensen die nog moeten leren lezen en schrijven, de app werd ook veel gebruikt door geletterde mensen. Door de jaren heen hebben we veel van deze gebruikers ontmoet. Door hun de app te zien gebruiken, kwamen we erachter dat deze gebruikers veel beter ondersteund konden worden. Neem eens een kijkje naar de verhalen van Chuck en Lisa, die ons beiden geïnspireerd hebben tot het maken van Proloquo4Text en hier ook direct op zijn overgestapt: www.assistiveware.com/user-videos Ons doel met Proloquo4Text is, naast het geven van een stem, alles zo eenvoudig mogelijk beschikbaar te hebben. Zo kan de communicatie aanzienlijk versneld worden, door bijvoorbeeld niet te hoeven wisselen tussen verschillende schermen. Een spraakoplossing zal nooit zo snel en gemakkelijk worden als natuurlijke spraak, maar met Proloquo4Text proberen we dit wel zoveel mogelijk na te streven. Onze eigen woordvoorspelling PolyPredix, voorgeprogrammeerde zinnen en woorden, en de mogelijkheid eerder gesproken tekst te herhalen zijn hier enkele voorbeelden van. We blijven constant op zoek naar mogelijkheden om verschillende gebruikers te ondersteunen. Proloquo4Text, en de iPad in het algemeen, wordt nog toegankelijker met behulp van ons iOS toetsenbord Keeble. Dit toetsenbord zorgt ervoor dat mensen met een visuele of fysieke beperking (inclusief schakelaar-gebruikers) gemakkelijker gebruik kunnen maken van hun iPad. In samenwerking met Acapela Group, de ontwikkelaar van alle stemmen die gratis beschikbaar zijn in de app, biedt Proloquo4Text als eerste app ter wereld de mogelijkheid een eigen-opgenomen stem te gebruiken, iets wat voor mensen met onder andere ALS baanbrekend is. Voor meer informatie, ga naar www.acapela-group.com/voice-replacement We zijn zelf erg trots op Proloquo4Text en hopen dat het voor veel mensen met een spraakbeperking een oplossing gaat bieden. Indien u vragen of suggesties heeft, neem gerust contact met ons op via [email protected]. Meer informatie over Proloquo4Text en Keeble kunt u vinden in de iTunes App Store. De apps zijn beschikbaar voor iPhone, iPod touch en iPad, en kunnen zonder extra kosten in meerdere talen en op meerdere apparaten gebruikt worden.

(advertentie)

UMC Utrecht

De Utrecht NeuroProthese, communicatie via hersengolven In het Hersencentrum van het Universitair Medisch Centrum Utrecht is eind 2013 het Utrecht NeuroProthese-project van start gegaan. In dit project onderzoeken wij een nieuwe manier van communiceren voor mensen met een ernstige verlamming en spraakproblemen. De komende vijf jaar wordt bij vijf mensen met een ernstige verlamming en communicatieproblemen een Brein-Computer Interface geïmplanteerd en wordt elk van deze mensen gedurende één jaar gevolgd door de onderzoekers. Mensen met een ernstige verlamming of het locked-in syndroom (LIS) zijn voor hun communicatie vaak volledig afhankelijk van een verzorger of familielid. Vaak worden gesloten ja-neevragen gebruikt. Hierdoor is het voor mensen met LIS niet mogelijk om zelf een gesprek te starten. Professor Nick Ramsey van het UMC Utrecht Hersencentrum is een project gestart om te onderzoeken of mensen met LIS kunnen communiceren via een computer. De Utrecht NeuroProthese, of UNP, is een apparaat dat bepaalde onderdelen van de hersengolven om kan zetten in een klik-commando. De UNP is gebaseerd op het principe dat mensen in staat zijn om vrijwillig de hersengolven te beïnvloeden, bijvoorbeeld door terug te tellen, of door in gedachten een hand te bewegen. Beide gedachten veroorzaken kleine veranderingen in de hersenactiviteit op bepaalde plaatsen in de hersenen. Deze veranderingen in hersenactiviteit kunnen worden gemeten via een aantal kleine platina schijfjes (elektroden) die onder de schedel op de hersenen worden geplaatst. Het signaal van deze elektroden wordt via dunne onderhuidse draden naar een kleine versterker geleid die onder de huid, op de borstspier, wordt aangebracht. Deze versterker detecteert vervolgens de relevante informatie uit de hersensignalen en stuurt deze informatie via een draadloze verbinding naar een computer in de buitenwereld. Daar worden de signalen omgezet in klik-commando’s die kunnen worden gebruikt om communicatiehulpmiddelen te bedienen die normaal gesproken met een schakelaar worden bestuurd. Met deze middelen verwachten wij dat mensen met LIS, via de gedachten en de hersengolven, zelfstandig kunnen communiceren. De UNP-studie is een zogenaamde ’pilotstudie’, wat inhoudt dat de deelnemers, door het uitvoeren van regelmatige tests, meehelpen om de NeuroProthese zo optimaal mogelijk te laten functioneren. Het onderzoeksteam is voor dit project op zoek naar geschikte kandidaten. Kandidaten zijn tussen de 18 en 75 jaar, hebben een stabiele locked-in of vergelijkbare status, kunnen nog communiceren door bijvoorbeeld het knipperen van de ogen en zijn niet verstandelijk beperkt.

Geïnteresseerden en familie of verzorgers van mogelijke kandidaten kunnen mailen naar [email protected]. Meer informatie over de studie staat op www.neuroprothese.nl ___________________________________________________________

Commap Commap communicatie apparatuur BV was standhouder tijdens de ISAAC-NFhulpmiddelenmarkt op 23 oktober jl. Op deze markt stonden wij o.a. met de volgende producten. We hebben nog vele andere producten. Kijk op www.commap.nl of neemt gerust vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden voor u te bespreken via [email protected] of (0413) 28 70 52 of loop vrijblijvend binnen: Burg. Buskensstraat 50 te Uden. Is dit laatste niet mogelijk? Dan komen wij ook graag vrijblijvend bij u langs om te bekijken welk communicatie hulpmiddel voor u het meest geschikt is. DuoPraat De precieze boodschap die men wil communiceren, kan ingetypt worden via het toetsenbord wat geïntegreerd zit in het apparaat. DuoPraat werkt met een licht aanraakbaar scherm. Het heeft een dubbel tekstdisplay zodat iemand die tegenover u zit, direct kan meelezen wat u typt. De zinnen kunnen vervolgens worden uitgesproken door een duidelijke stem. Verder is er de mogelijkheid om vaste zinnen te laten horen en te laten zien op het scherm, maar ook eigen zinnen kunnen worden opgeslagen. Een demoversie kunt u eenvoudig aanvragen via deze LINK. LightWriter SL40 Dit apparaat is geheel naar uw eigen wensen in te delen en doet daarom precies wat u zelf wilt. Het apparaat kan, indien gewenst, de ingetypte tekst uitspreken met een duidelijke mannen- of vrouwenstem. Woorden die veel gebruikt worden komen in de woordvoorspelling. Door het duidelijke meelees display aan de voorzijde van het apparaat kan de gesprekspartner het bericht goed meelezen. Hierdoor is het apparaat, in rumoerige omgevingen of wanneer stilte belangrijk is, gewoon bruikbaar. Een privégesprek blijft op deze manier ook echt privé. Met extra functies kan de ingebouwde infrarood zender geprogrammeerd worden voor aansturing van TV of DVD apparaten, alarmering en omgevingsbediening. Sms’en, mailen en telefoneren behoren ook tot de mogelijkheden.

DuoComm Door gebruik te maken van een dubbel display met grote letters is dit apparaat een veelzijdig apparaat dat als hulpmiddel kan dienen in veel situaties. Het toetsenbord en de tekstdisplay zijn los van elkaar en worden met elkaar verbonden via een Bluetoothverbinding. Op deze manier kan gecommuniceerd worden (de gewenste boodschap wordt ingetypt op het toetsenbord) wanneer men tegenover elkaar zit, maar ook als men naast elkaar of wat verder van elkaar af zit. Spraakversterker In een aantal gevallen kan een spraakversterker uitkomst bieden. Wanneer uw articulatie goed is, maar de kracht van de stem is afgenomen, kan een spraakversterker uw stem beter hoorbaar maken. Er zijn verschillende modellen, van draagbare systemen tot een draadloze microfoon met een aparte versterker. Brainfingers Communiceren zonder te bewegen. Brainfingers is een systeem wat hersengolven en minimale bewegingen in het aangezicht gebruikt voor communicatie. Dit kan gecombineerd worden met de aansturing van de computer en zodoende kunnen letters worden geschreven of pictogrammen worden geselecteerd (via bijvoorbeeld communicatiesoftware van MindExpress of The Grid). Brainfingers kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden in combinatie met ons programma SIDE (gebaseerd op letterspelling). MMS-schakelaar De MMS is een schakelaar die kan worden geactiveerd met minimale, kleine bewegingen. Communiceren en alarmeren wordt mogelijk, ook wanneer dit door iedereen voor onmogelijk wordt gehouden. De MMS bewijst al jaren zijn functie bij een klein aantal locked-in mensen, maar is nu ook geschikt gemaakt voor iedereen met bijvoorbeeld ALS, MS of een andere ziekte die het bewegen bemoeilijkt. De MMS kan ook gebruikt worden voor het aansturen van de computer en zodoende kunnen letters worden geschreven of pictogrammen worden geselecteerd (via bijvoorbeeld de communicatiesoftware van MindExpress of The Grid). De MMS kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden in combinatie met ons programma SIDE (gebaseerd op letterspelling). De MMS kan worden aangesloten op het draadloze of bedrade alarmsysteem van een ziekenhuis, instelling of hospice en daardoor zorgen voor het alarmeren voor mensen die een gewone knop niet kunnen bedienen. Vooral mensen met het Locked-In Syndroom en mensen met ALS maken hier al dankbaar gebruik van.

(advertentie)

Quo Vadis Communiceren met The Grid 2 software Als communiceren niet vanzelf gaat, moet leren communiceren niet alleen nuttig, maar vooral ook leuk zijn. Tijdens de workshop op 23 oktober vertelde René van Wijk over de mogelijkheden met The Grid 2 software. Van ontluikende geletterdheid tot studeren, de software biedt zoveel toepassingen, dat het zeker de moeite waard is om de mogelijkheden te bekijken. Symbolen Communicatie Als symbolen communicatieprogramma, kunt met The Grid 2 zinnen en uitspraken op te bouwen door het selecteren van symbolen. Een aantal standaard grids worden standaard meegeleverd, waarbij rekening is gehouden met de verschillende geletterdheid niveaus: van een zeer eenvoudige set met woorden of zinnen tot duizenden woorden die op onderwerp gerangschikt zijn. De grids kunnen persoonlijk aangepast worden, of u kunt uw eigen systeem opbouwen. Rebus symbolen worden met The Grid 2 meegeleverd en ook PCS symbolen zijn beschikbaar. Foto’s kunnen geïmporteerd worden. Tekst Communicatie Voor communicatie op basis van tekst heeft The Grid 2 een intelligent voorspellingssysteem die helpt om woorden af te maken en snel en nauwkeurig te typen, waarbij de woorden die het meest worden gebruikt worden geleerd en een hogere prioriteit krijgen. Berichten kunnen bewaard worden, zodat ze later opgehaald kunnen worden. Tekst kan ingevoerd worden via een standaard of aangepast toetsenbord, een beeldschermtoetsenbord of een grid die woorden of zinnen bevat. Het beeldschermtoetsenbord biedt een flexibele lay-out, zoals een standaard qwerty lay-out en een alfabetische lay-out. De cel afmetingen kunnen naar behoefte worden aangepast. Met The Grid 2 kunnen ook e-mail en sms berichten worden verzonden en ontvangen. Andere toepassingen Een rekenmachine, klok, fotoboek, dvd-speler, skype, e-reader, webcam of mobiele telefoon: The Grid 2 biedt veel meer dan alleen basiscommunicatie. Afhankelijk van de mogelijkheden van de gebruiker kan bepaald worden welke functies beschikbaar zijn. Omgevingsbediening Door een slimme keuze van het communicatieplatform met aanvullende hardware is niet alleen een optimaal geluid en lange accuduur mogelijk, maar kan The Grid 2 worden gebruikt voor omgevingsbediening. De gebruiker kan hierdoor bijvoorbeeld verlichting, deuren, apparatuur en gordijnen zelf bedienen op basis van Infra Rood en/of radiofrequent. Hardware Voor een combinatie van communicatie, omgevingsbediening en/of computergebruik is de standaard consumentenelektronica over het algemeen niet geschikt. QuoVadis heeft sets ontwikkeld, mét CE markering, die een modern uiterlijk hebben, maar ook beschikken over voldoende geluid, accuduur en Infra Rood en radiofrequente omgevingsbediening. Afhankelijk van de behoefte kan voor de meest geschikte set gekozen worden.

Bevestiging De sets kunnen met het Daessy montage systeem bevestigd worden. Dankzij het handige tafelstatief kunnen de sets op een tafel geplaatst worden en de juiste hoek worden ingesteld. Kon u niet bij de workshop van René van Wijk aanwezig zijn, of wilt u meer weten over de vele mogelijkheden? Neem contact op met QuoVadis! 035-5488701, [email protected], www.qvn.nl

(advertentie)

Grid Pad Pro

Grid Pad Eye

iPad

Servus

Text Talker

Kersten Willemijn Wetzels gaf tijdens de hulpmiddelenmarkt een workshop over PODD: Autonome communicatie en PODD “A child who uses speech will independently select the words she wishes to use from the vast array of words she hears / sees used everyday.” “A child who uses AAC will independently select the words she wishes to use from the vocabulary other people have chosen to model and, for aided symbols, made avaidable for her to use.” Porter & Krikland, 1995, p.93-94 De uitdaging voor therapeuten en ouders van cliënten, die leren te werken met ondersteunde communicatie (OC) aan de hand van symbolen, is het voorspellen en invullen van een zo compleet mogelijk vocabulaire. Dit vocabulaire dient aan te sluiten bij de huidige communicatieve behoeftes van de cliënt, maar ook verdere ontwikkeling van de communicatieve en talige vaardigheden te stimuleren. Dit is geen eenvoudige taak. De professional is geneigd uit te gaan van de huidige situatie en de OC in te richten naar zijn/ haar verwachting van wat mogelijk is voor de gebruiker. Juist omdat OC niet natuurlijk bestaat binnen de omgeving is de gebruiker niet in staat spontaan bij te leren. Het zal aangeboden moeten worden. Iedereen die communicatie gebruikt zou in staat gesteld moeten worden om te kunnen zeggen wat hij wil zeggen, tegen wie hij het wil zeggen, op het moment dat hij het wil zeggen. Dat noemen we autonome communicatie. De inhoud van het OC speelt hierin een grote rol. PODD is een OC waarin de inhoud bepaald is gezien vanuit de taalontwikkeling. Enkel personalisatie is nog nodig. Er zijn verschillende versies, die in elk stadium van de taalontwikkeling, taal kunnen bieden. Daarnaast biedt het voldoende taal om verder te ontwikkelen binnen het gebruik van taal. Willemijn Wetzels Hulpmiddelenspecialist / Logopedist


(advertentie)

Philadelphia Communicatieboekje 'gevoel' Tijdens de ISAAC-NF- hulpmiddelen markt heb ik voor Philadelphia het communicatieboekje ‘gevoel’ gepresenteerd. Graag vertel ik u iets meer over Philadelphia en het boekje. Philadelphia is een landelijke zorginstelling voor mensen met een verstandelijke beperking. Op een aantal locaties in het land biedt Philadelphia ook ondersteuning aan mensen met een auditieve beperking. Voor deze doelgroep ontwikkelde Philadelphia het communicatie boekje 'gevoel'. Het boekje helpt cliënten, begeleiders en het netwerk van de cliënten in gesprek te gaan over hun gevoelens. Er zijn vier verschillende boekjes ontwikkeld. Een man/ vrouw boekje met gebaren en een man/ vrouw boekje zonder gebaren. In het boekje staan de gevoelens bang, blij boos verdrietig en alle gevoelens die daarvan afgeleid zijn. Er is een afbeelding van de gevoelens in gebaren of lichaamshouding te zien. Daarnaast is op een gevoelsmeter aan te geven hoe sterk het gevoel ervaren wordt en er zijn tips toegevoegd. Het is een losbladig systeem zodat het boekje op maat gemaakt kan worden. In de losse insteek vellen kunnen foto's en verhalen worden gedaan. Er zijn stickervellen van de gevoelens toegevoegd, deze kunnen gebruikt worden in bijvoorbeeld een agenda. Op YouTube staat een kort introductie filmpje. www.youtube.com/user/PhiladelphiaZorgNL Het communicatieboekje kan nu nog bestelt worden bij de leverancier door een mail te sturen naar [email protected]. Er wordt op dit moment hard gewerkt aan een eigen webwinkel waar ook ander trainingsmateriaal beschikbaar komt. Voor vragen over het communicatieboekje of het bestellen van het boekje kunt u contact op nemen met ondergetekende door een mail te sturen naar [email protected] Geraline Groenewegen, Coördinerend allround trainer RIS en Leerbaar & Weerbaar, Philadelphia Zorg West

rdgKompagne We kregen een reactie van Linda van der Velden. Zij schrijft 4x per jaar vanuit rdgKompagne een artikel in het relatiemagazine van het Roessingh. Je kunt de magazines vinden op www.ronduitroessingh.nl. Mogelijk interessante artikelen staan in deze edities: 2014-2 (pag. 8) 2013-4 (pag. 12) 2013-2 (pag. 8) 2012-2 (pag. 12) 2011-2 (pag. 4)

Gaze Viewer: een blikvanger Oogbesturing en het Rett syndroom Communicatiehulpmiddelen door de jaren heen Interactief snoezelen met de ogen Spreken met je eigen stem

Hieronder nog een link naar een ander interessant artikel:

http://www.ronduitroessingh.nl/show/214

6. Verslag Netwerk Ondersteunde Communicatie Op 9 maart 2015 vond de netwerkbijeenkomst Ondersteunde Communicatie plaats, dit keer bij stichting Kwecoo te Landgraaf. Gedurende de dag vonden er diverse presentaties plaats en was er ruimte voor het uitwisselen van vragen en ervaringen. Kwecoo is een kleinschalige woonvorm voor 19 personen met een meervoudige beperking, vooral op het gebied van communicatie. Het gebouw is zo ingericht dat bewoners een eigen appartement bewonen, maar er zijn ook gemeenschappelijke ruimtes zoals woonkamer en keuken. Uitgangspunt in huis vormen de wensen van de bewoners. Ze moeten zichzelf kunnen zijn: het is hun huis. Omdat ze die wensen niet altijd even goed kunnen uiten, is de omgeving ingericht vanuit iedere bewoner en zijn/haar communicatie en zijn de begeleiders gefocust op en getraind in het geven van ondersteuning op dat gebied. Zo beheersen de begeleiders allen gebaren, vingerspelling, vierhanden gebaren en zijn zij bekend met de inzet van pictogrammen en communicatiehulpmiddelen. Door Kwecoo werd een stappenplan rondom het gebruik van de iPad gepresenteerd. Voor elke bewoner die een iPad gaat gebruiken wordt eenzelfde protocol doorlopen. Hierbij wordt een account aangemaakt en de benodigde apps geïnstalleerd. Bij de app Widgit wordt een basis set bladen gebruikt met vaste kleuren en indeling. Daarna gaat de iPad naar de persoonlijk begeleider die de iPad verder individualiseert. Gedurende een aantal weken gaat men bekijken of de iPad een adequate voorziening is. Hierna wordt de iPad pas definitief aangeschaft en worden tijdgebonden doelen opgesteld en geëvalueerd aan de hand van filmopnames. Binnen Kwecoo worden onder andere de volgende apps toegepast: Widgit, Pictello, de standaard camera, Timetimer en 24Kitchen. De app Widgit wordt ingezet voor het plannen van de dag. Twee keer per dag bespreekt de begeleider de dag en de bewoner maakt indien mogelijk de planning zelfstandig in Widgit. Aan het eind van de dag wordt de dag geëvalueerd aan de hand van zelf gemaakte foto's en filmpjes. Men maakt samen een verhaaltje in Pictello. Hier is een tekst vak voor de bewoner en een tekst vak voor het verhaal van de begeleider. De app Timetimer biedt hulp bij het visualiseren van de tijd en de app 24Kitchen met zijn vele filmpjes kan men gebruiken bij het koken. Widgit wordt ook ingezet voor communicatie tussen bewoners onderling of communicatie buitenshuis. De bakker in het dorp begrijpt immers niet de gebarentaal. Een andere toepassing is het maken van scripts, zoals een kookscript of een sociaal script. Naast het stappenplan liet Metie Dirks ook prachtige filmopnames zien waarin de bewoners het gebruik van iPad tonen. Een jongeman kon erg goed met de app Widgit omgaan en programmeerde tijdens een gesprek spontaan samen met een medebewoonster zijn app. Een heel andere manier die we niet eerder gezien hadden. Een oudere man maakte foto's en filmpjes en deelde deze met anderen waardoor het gesprek zich verplaatste buiten het hier en nu.

Uitleg over inzet van de iPad binnen stichting Kwecoo

Petra Hagen gaf een presentatie over de nieuwe ComVoor V. De ComVoor V is in september 2014 gelanceerd. Deze variant is bedoeld voor mensen met autismespectrumstoornis en een visuele (en verstandelijke beperking). Naast onder andere de universiteit in Leiden, Groningen en Leuven is Petra Hagen vanuit Kentalis betrokken geweest bij de ontwikkeling van het instrument. Knelpunten bij de oude ComVoor waren de afnameprocedure, de testmaterialen en de inhoud van de items. Er werd teveel gevraagd van de visus zoals het sorteren op kleur en het sorteren van pictogrammen. Er zijn voor deze doelgroep aanpassingen gedaan door bijvoorbeeld andere voorwerpen te selecteren, tekeningen te vervangen door reliëfkaarten en door de losse bakken in te bouwen in een speciaal ontworpen testtafel. Deze bakken kunnen helemaal aangepast worden met een speciale deksel voor het inpuzzelen of door ze om te draaien waardoor een plat vlak ontstaat. De testleider zit nu ook altijd tegenover de cliënt. Bij de ComVoor V zijn twee versies: voor slechtzienden (nog inzet van de visus) en blinden (inzet van de tast). Naast de materialen zijn ook de interpretatie van de resultaten en de interventie strategieën aangepast. Hierbij is rekening gehouden met de twee kernproblemen bij mensen met autisme: de

intentionaliteit waarbij zij andere behoeften hebben aan het delen van informatie en de symboolvorming. De ComVoor V test is altijd onderdeel van een compleet communicatie onderzoek waarbij deze informatie geeft over de meest geschikte dagelijkse ondersteuning van communicatie, betreffende niveau en vorm. Deze dagelijkse ondersteuning moet ingevoerd worden in alle situaties, met multidisciplinaire begeleiding en van receptief naar expressief. Naast de theorie en demonstratie van onderdelen van de nieuwe test, toonde Petra ook de film 'Met andere ogen' die heel goed alle verschillende vormen en niveaus van communiceren liet zien. Informatie over de materialen en cursussen is te vinden op de website www.comvoor.be.

Demonstratie van de nieuwe ComVoor V door Petra Hagen Tijdens deze dag werd ook een technische instructie gegeven van de apps Widgit en Pictello waarbij allerlei tips en trucs aan bod kwamen. Pictello is een digitaal foto album met spraakuitvoer en Widgit is een communicatie app. Het voordeel van beide apps is de goede mappenstructuur die in andere apps vaak ontbreekt. Pictello heeft als enige app de mogelijkheid om zowel foto's als filmpjes te gebruiken. Widgit heeft als enige app een zeer grote symbolenbibliotheek. Door het kunnen verzamelen van symbolen in een display of brief ontstaan er veel mogelijkheden. Het leuke bij deze presentatie was dat de leden actief meedachten en hun ervaringen deelden. Hierdoor zijn we op verschillende toepassingen gekomen van beide apps. Door de deelnemers van deze bijeenkomst worden de apps als volgt ingezet: Pictello: - vakantie album - dag afsluiting - weekend verhaal - verhaal rond thema op school - communicatie paspoort - spreekbeurt/presentatie - digitaal prentenboek

- sociaal script - handelingsscript - kookboek Widgit: - communicatiehulpmiddel (ondersteuning) - planning (bij Kwecoo maken de bewoners zelf hun planning in Widgit) - sociale scripts - handelingsscripts - verslag van de dag maken als heen en weer schrift (door begeleider) - aankondigen van zaken, zoals een uitstapje - symbolenbrieven typen en printen of mailen door gebruiker zelf - boodschappen lijstjes De volgende bijeenkomst van het Netwerk Ondersteunde Communicatie zal zijn in september 2015. Op verzoek van enkele leden verplaatsen we de tijd naar wat later op de dag naar circa 16:00-20:00.

7. Kijk eens op de volgende sites of volg op Twitter  http://www.omnidu.nl Een onuitputtelijke bibliotheek met gratis oefeningen. Omnidu laat u kennis maken met software en content voor het speciaal onderwijs.  www.therapy-box.co.uk Therapy Box, a company based in the UK that specialises in developing speech, language and communication apps for people with disabilities. Our company has displayed our products at various events, including ISAAC for the past few years. We have recently launched our most popular app, Predictable into the Dutch language (Predictable Nederlands) and we now want to showcase this app around the Netherlands.

 Ondertussen op Twitter:

Elise van der Velde @_MrsCopy Rolstoelman heeft een knop geïnstalleerd waarmee Ties zelf kan schakelen tussen rijden en praten (spraakcomputer).

Kim Rabbie @Baauwopmij Zo'n week dat je niet-sprekende kind van 7 ineens b-oo-m met de oogbesturing schrijft... En vandaag oo-g! Veeg mij maar op! #positievetweet

Heb jij nog een leuk idee of een nieuwtje??? Mail dan naar [email protected]

Met dank aan onze sponsors: