ALCHEMIST. THE. VVritten BEN. IONSON. c.'ttlltispmlm kllmh,. -Nt'J'll,""TIl "';'fflirhri~j""'"'i

De alchemist

THE

ALCHEMIST. VVritten by BEN. IONSON.

-Nt'J'll, "" TIl "';'fflIr hri~J""'"' I c.'ttlltIspMlm kllmH,.

LONDON,

Printed hyT1Jomas Snoáham, forW. BIIrrt, andare to bcfold bylIJm S''1''di,ie tbc Wdknd afPauIa. 16'1Z.

De alchemist een komedie van Ben Jonson

Nederlandse bewerking door Paul Maas

Delftse Universitaire Pers Internátional Theatre Bookshop 1985

IV Uitgegeven door: Delftse Universitaire Pers Mijnbouwplein 11 2628 RT Delft (015) 783254

in samenwerking met: International Theatre Bookshop Leidseplein 25 1017 PN Amsterdam (020) 226489 in opdracht van: Theater de Tobbe Badhuislaan 3 2273 AA Voorburg (070) 864880

Omslagtekening ontleend aan : G. Della Porta 'De distillationibus ', Roma , 1608 Typewerk : W. van der Harst-Spek CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag Copyright 1985 : Paul Maas, Voorburg No part of this book rnay be reproduced in any form, by print, photoprin t, microfilm or any other rneans without written perrnission from the publisher : Delft University Press All rights reserved Opvoeringen van deze bewerking zijn verboden zonder voorafgaande schriftelijke toeste~~ing van de bewerker , per adres Theater de Tobbe, Badhuislaan 3 , 22 73 AA Voorburg ISBN 90 6275 999 8 Pri nted i n The Netherlands De gespee lde t e k s t kan op sommige plaatsen afwijken van de in deze uitgave gepub liceerde

v VERANTWOORDING

Benjamin Jonson schreef ziJn 'Alchemist' in het jaar 1610. Dat is nu 375 jaar geleden. Het nederlandse beroepstoneel heeft deze komedie steeds links laten liggen. Een bruikbare nederlandse bewerking ontbrak tot op heden. Voor zover mij bekend werd dit toneelstuk in Nederland op 8 november 1953 voor het eerst gespeeld onder de titel 'De Goudmaker' in de Aula van Koninklijk Instituut voor de Tropen in een zeer vrije, overigens niet meer naspeurbare bewerking van Hans Tiemeyer. Ruim tien jaar later volgde een serie uitvoeringen door het Eindhovens Studenten Toneelgezelschap Asjera (premiere 14 oktober 1964 in de Globezaal van de Stadsschouwburg te Eindhoven) in de Vlaamse vertaling van George van Vrekhem. Deze bewerking is gebaseerd op de oorspronkelijke tekst van Benjamin Jonson, gepubliceerd in verschillende uitgaven. Deze publicaties verschillen onderling slechts in annotaties: de hoofdtekst blijkt identiek, de noten vullen elkaar voorbeeldig aan. De meest gehanteerde uitgave is uitgebracht door Penguin Books in de bundel 'Three Comedies'. Behalve 'The Alchemist' bevat deze uitgave de complete tekst van 'Volpone, or the fox' (dat regelmatig op het nederlandse repertoire verschijnt) en 'Bartholomew Fair' (laatste editie 1983). Naast deze bronnen werd de eerder genoemde vlaamse vertaling van Van Vrek hem dankbaar geraadpleegd. In de door Jonson geschreven tekst zijn in deze bewerking bekortingen toegepast. Deze hebben voornamelijk betrekking op de breedsprakige uitweidingen van Spits (SubtIe, volgens Jonson) over de alchemie en op de al te contemporaine, lokaal gerichte exposés van Dol Common (Lol Gemeen). In deze uitgave is circa 85% van de oorspronkelijke tekst verwerkt. De eerste uitvoering van deze nieuwe bewerking werd gespeeld op 15 mei 1985 in Theater de Tobbe in Voorburg door een ad-hoe -groep, bestaande uit vrijwillige medewerkers van dit theater, onder regie van Wim Trompert. Bij de bewerking van deze vertaling ben ik veel dank verschuldigd aan Mayling Wang, Paul ' t Hoen en Wim Trompert voor hun deskundige tekstadviezen en aan de Delftse Universitaire Pers, die bereid bleek te bemiddelen bij de publikatie van het eindresultaat.

Voorburg, 1 mei 1985 Paul Maas

VI

(fo to , Pan Sok)

Tableau de la Troupe 'Tobbe -toneel ' 1 mei 1985

- 1-

DE PROLOOG

Fortuin, der dwazen vriend , wil korte duur ter allen gunste wijken, voor twee uur . Geëerd publiek : begeerte nu ten troon , den schrijver recht, welwillendheid 6ns loon . De plaats is Londen, daar u allen weet dat Londens Lol zich met geen ander meet . Toch nergens beter broedplaat s voor een Heer, Bedrieger, Schelmen , Hoer en Velen meer , wier daden door des Blijspelschrijvers hoon en ook we llicht zijn Spitsheid , nu ten toongesteld zij n al s Karakters, ter vermaak: niet grieven, maar genezing is zijn taak. Elk tijdperk kent zijn kwalen ; hèm de plicht te zorgen dat uw lijden wordt verlicht . Verstrekt hij daarbij zoete medicijn, waar winst en voordeel vast verstrengeld zijn, is er geen geest zo door en door verrot dat woede niet snel omslaat in genot. ' t Gebruik is simpel, vrezen hoeft u niet, komt nader, zet u neder aan de vliet en kijkend naar wat langs zijn bedding spoedt vindt u misschien wat wens'lijk is en goed . De dwaasheid, hier vertoond, is zo bekend, dat zelfs de dwaas het ziet , maar niet herkent . (vertaling: Mayling Wong)

- 2DE PERSONEN VAN HET STUK

Spits, de a lchemist Smoel , de hu isbewaarder Lo l Gemeen , een co l lega Pe n ner , ee n k le r k Dr og e r, e e n tabaks ha nde laar Grapgraech , de ei g ena a r va n het hu i s

Si r Ep i c uru s Mammon , ee n ede l man Wa a r l and t, ee n gokke r Zwaargemoed Heil z a am, een puri teinse pastores uit Amsterdam

Ana nias , ee n diakones a ldaa r Wi nd buil , de kwaaie jongen Vrouwe Voegzaam , zij n zuster , een weduwe

Buren Gerechtsdienaars Figuranten Het toneel: Londen

-3Bedrijf I, scene 1

(Het huis van Grapgraech) Smoel

Geloof me , ik doe het

Spits

Je doe t maar , ik heb schijt aan je

Lol

Zijn j u l l ie gek geworde n? Maa r heren! Om godswi l ••

Smoel

Ik ha al j e u i t je klere n

Spits

Zeker om mij n ko n t t e ku s se n?

Smoel

Schof t d ie je b en t , om jo u j e s tre ken af te l e r en

Lol

Soeve re i n , ge neraal, zijn j u l l ie soms b ez et en

Spits

I k goo i dit bijtend voch t ove r je kleren als je di c h te rbij komt

Lol

Moeten de buren o ns hore n?

Smoel

Dat d urf je n i e t, notoire n i k s nu t

Spits

Weet je wel wie je bent ?

Smoel

20, en wie ben ik dan wel , bastaard? Wie ben ik?

Spits

Omdat jij jezelf niet kent zal ik he t je zeggen

Smoel

Praat zachter, schurk

Spits

Niet zo lang geleden was jij niet meer dan ee n brave , eerlijke huisknecht , een li vre i t j esd r a g er. Je z org d e voor het huis va n je meester , t e r wi jl h ij me t vakant ie was

Smoel

Moet je zo sch reeu we n

Spits

En toen werd jij , da nk zij mij , bevorde rd to t kapi te i n

Smoel

Dank z i j jou , ho ndsdok ter? Werd ik ge ho l pe n doo r j o u o f j ij doo r mij ? Weet je no g waa r i k je voo r het eers t on t moe tt e , h è èr?

Sp its

I k ho or ni et goed

Smoe l

Nee di t z ek er n i et, ma a r i k za l j e g e he ug e n op fri ss en, hèèr. He t was bij de P ie Co rn e r . J e l e efd e er v a n d e d a mp uit de

-4keukens en je doolde er rond als de hongersnood zelf, met een wanstaltig opgezwollen buik en een gezicht bleek als afwaswater, met overal mee-eters en puisten met zwarte wormen Spits

Praat toch wat harder

Smoel

Je liep er rond in vodden, die je voor dag en dauw bij elkaar scharrelde of wegpikte van de vuilnishopen, je voeten in sloffen die schimmelden door de etter van je wintertenen, met een kale vilthoed op en een tot de draad versleten mantel, die nauwelijks je spichtige billen bedekte

Spits

Zo, zo

Smoel

Al je alchemie en je algebra, je geestendrijverij, aftroggelarij en nog een dozijn knevelarijen waren nog niet voldoende om wat kleren te kopen. Tot ik je weer toonbaar maakte en je wat geld leende voor kolen, kolven, spiegels en andere troep. Ik heb een fornuis voor je gebouwd, klanten aangelokt en liet je zwarte kunst weer bloeien. En bovendien heb ik jou dit huis geleend

Spits

Ja in het huis van je meester, dat je deelde met de ratten. Hou jezelf niet voor de gek. Ik weet dat jij iemand was die de voorraadkast gesloten hield, die de kruimels spaarde en het bedelbier verkocht aan dronkelappen. Dat alles, samen met je kerstfooien en je winst bij het kaarten gaf je net genoeg armslag om niet tussen de spinnewebben te vermolmen

Smoel

Kan het niet zachter, blaaskaak?

Spits

Nee, ik donder je aan stukken!

Lol

Nou breekt de hel los!

Spit

Ik zal je leren mij te beledigen. aardworm. Heb ik je niet uit de stront getrokken toen geen levend wezen meer naar je omkeek, behalve misschien een spinnetje? Heb ik je niet verheven boven bezems en pispotten?

Lol

Jullie verpesten alles

Spits

Heb ik je niet gepuurd tot geest, tot quintessens. Maakte ik van jou niet mijn rechterhand in mijn eigen grote kunst? En dit krijg ik als dank!

Lol

I~aar zijn jullie mee bezig? een heer was

Maar generaal, ik dacht dat je

Smoel

Ik word nog gestoord als je zo hard blijft schreeuwen

Spits

Knoop je dan op, mij kan dat niks schelen

Smoel

Ik hang jou op kolenboer. Ik zal al jouw schurkenstreken openbaar maken, al je smerige trucs, je oplichterijen ••

Lol

Ben je niet goed wijs?

-5 Spits

Verdwij n , t a f e l s c hu i me r

Smoel

Eruit , honden snijer , uitgekotst door a l le kerkers

Lol

Jullie make n elkaar nog af

Smoel

Overal uitgespuugd omdat je tevee l v ra t

Spits

Bedrieger

Smoel

Koppe laar

Spits

Koewach ter

Smoel

Geeste ndr ijver

Spits

Zakke nrol ler

Smoel

Gooc he laar

Lol

Verdomme , de nk aan je rep utat ie : waa r is j e gezo nd versta nd ? Ve rdra a id , den k oo k eens aa n mi j e n aan o ns gemee nschappel i j k b el a ng

Smoel

Weg met die teef. Schurk , ik klaag je aa n voo r hekserij, ja , en je kop gaat in de strop omdat je goud he b t vervalst

Lol

En op je eige n kop zet je een zotskap , nietwaar? En jij, l i k je loogje van de grond . Verdomd , verv loekt stelletje st inkers , hou op met ruziemaken, of ik s nijd jullie allebei je kop af . Ik zorg er we l voor dat ik niet in handen van de schout val en zeker niet voor twee van die snauwende hondskloten . De hele tijd hebben jullie samen de hele wereld bedrogen . Denk je dat het versta ndig is om nou elkaar te gaan bed riegen? (tegen Smoel) Jij , ga jij hem aanbrengen? wie zal je geloven , jij , een hoerenzoon, een nama ak kapitein , die zelfs geen puritein vertrouwt , nog voor geen cent . ( tegen Spits) En jij begint ook ruzie te maken , bij god. Waar haal je het lef vandaan om meer op te eisen van de buit da n je toekomt . Je wilt de baas spelen? Alsof je echt goud zou kunnen maken . Zijn we niet begonnen met gel ijke rechten voor ieder van ons drieên . Alles in gem eenschap e n géé n voorrec h ten voor wie dan ook . Verdomde kletsers , late n we weer samen de rest van de wereld bedr iegen , vrie ndelijk , hartelijk , l i e f l i j k, zoals het hoo rt . En we moeten het begin va n d i t seizoen meteen ben ut ten . En a l s jul l ie da t niet wil len , dan word ik kwaad , dan pak i k mijn aa ndeel e n laat ju l lie barste n

Smoe l

He t i s zijn sc hul d. Hi j ka n ke r t al tijd e n z e gt da t a l he t we r k o p zi j n s c ho uders nee r ko mt

Spits

Natu urlijk, e n zo i s het ook

Lol

o j a, spel en wi j o n ze r ol d an ni et

Spi t s

Jawe l, maar de rol verd eling i s niet evenredi g

-6Lol

Nou, als jo uw r o l vand a a g d e zwaarst e i s, da n zal de o nze dat morgen .z i j n

Spits

Misschi en

Lol

Ni e t miss chi en , ) 1) , j i j b ull e b a k, zéker! Verdomd nog aan toe, ik draai je nek om

Smoel

Zullen we dan vandaag ee n s zi en wi e ' t me e s t bi n nenhaalt?!

Sp its

Akk o ord

Lol

Prima . Mijn liev e b ru la pe n , we verge ten deze ruzie . Waarom zouden wij onze s ombere, mug g enzi f t end e bu ren opvrolijken met o nze stommiteiten? Die blaaskoppen z o ud en zich de adem uit het lijf lopen om mij a l s ho er o p e e n ka r d o or de stad te zien trekken o f om j u l l ie a ls fle ss etrek k ers te zie n hangen . Kom op, wij gaan eensg e zind ve r d e r met o n z e edele taak

Spits

Vorstelijk e Lol, je spreekt a l s Cla r idia n a è n jeze lf

Smoel

En daarom, a ls we v a n a v o n d gaan e t e n , d a n zi t )1) 1n h e t midden en dan ben je niet l anger Lol Gemeen , ma a r eh , Lol Bijzonder , Lol Un i e k , e n wi e v a n o n s beiden dan het la ngste strootje trekt krij gt jou v annach t a ls z i jn Lol Particulier!

Spits

(er wo rdt g e k l o p t ) wie z ou dat kunnen zi jn, gaa n ee n s kijken Lol . Ik hoo p ni e t dat het jouw meeste r i s

Smoel

Daar hoef j e niet bang v oo r te zijn. Zolang e r i n Londen niet minder dan éé n mens p er wee k ste rft aan de pes t, kunnen we rusti g onze g a ng gaan

Spits

Wie is het Lol?

Lol

Een lekker stuk

Smoel

0 , dat is de klerk van d e advocaat. Ik kwa m hem g ist eravond tegen in een kroeg in Holborn . I k heb je ov er hem ver teld. Hij wil een talisman , om geld te v erdi enen bi j het wedden

Lol

Zal ik he m bin nenla ten?

Spits

Wacht nog even . Wie doet wat?

Smoel

Doe j i j je mantel om en d a n d o e i k o f i k net wegga

Lo l

En ik?

Smoel

Laat je n i e t zien , weg . (L ol a f ) En ki jk ern s tig

Spits

Begrepen

Smoel

God zij met u heer Alstublieft, zeg da t i k Zl)n naam heb genoemd , h i j heet Penner. Graag was ik no g wat gebl e v en , ma a r ••

-7 Bedrijf I, scene 2

Penner

(van bu iten) Kapitein , hier be n ik

Smoel

Wie is daa r? I k ge loof dat h i j komt , doc to r. He e r, ik wil d e net gaan

Penner

Echt waa r? Dat spijt me kap ite i n

Smoe l

Maar ik was er zeker van dat i k u nog eve n z o u zien

Penner

Da ar b en i k b l ij om. Ik mo es t ee r s t no g wat va n die s a kke rs e ak te n opma ke n en gis teren he b i k mij n ho rl o g e u itg el e end aa n iemand d ie vandaag o p bezoe k mo est bij d e sc ho u t e n d a a rom weet i k nu ni e t ho e l a a t he t i s. Is d at di e d ond e r s e kere l ?

Smoe l

Dat is z ij ne ede l he id

Penner

Is hij een doctor?

Smoel

Zeker

Penner

Heeft u het onderwerp bij hem aange kaart ?

Smoel

Ja

Penner

En?

Smoel

Wel , hij vi ndt het zo riskant en gevaar l ijk ••• I k weet niet meer wat ik moet doen

Penner

Zeg dat niet kapitein

Smoel

Ik zou ech t willen dat ik van dit zaakje af was

Penner

Maar kap itein , n u stelt u me te leur. Waarom wi l t u dat? I k verzeke r u dat ik n i e t ondankbaar z al zij n

Smoel

Daar twijfe l ik ook niet aan , n i e t in het mi nst . Maa r de wet is nu eenmaal de wet . En daa r komt nog b i j, de doc tor beweert dat o nla ngs nog iema nd i n de gevangenis is be la nd voo r ie ts soo r tge li jks

Penner

Dat wa s da n ee n eze l die ni e t wis t wa a r Ab ra ham de mo s t e r d h a al d e

Smoe l

En hij wa s ee n k le rk he e r . Maa r u k ent d e we t beter , de n k ik zo Dat z ou ik de nke n , hee r , de wet èn h et ge vaar . En za l i k ie t s

Penn e r

-8 ze g g en ? Deze hand, deze, waarmee ik al mlJn aktes schrijf, zal nooit meer schoonschrift kunnen schrijven als ik iets zou verklikken. Wat denkt u wel van mij? Smoel

Hm, hm da t zal ik de doctor zeggen. Kom nobele doctor, mag ik u storen? Dit is de heer waar ik u over sprak en u kunt hem vertrouwen

Spits

Ik heb u mijn antwoord al gegeven

Smoel

Maar hij heeft vier 'engelen' bij zich

Spits

U doet mij onrecht, kapitein

Smoel

Doctor , waardoor? Door u te verleiden met deze 'engelen'?

Spits

Doo r mijn kunde t e verleiden tot mijn eigen verderf. Ik kan n ie t gelove n dat u mlJn vriend bent, 6, die mij op deze man i e r meesleept in een zo duidelijk gevaar

Smoel

S lee p i k u mee ? De duivel slepe je mee en al je talismannen e r b ij

Penner

Maar kapitein

Smoe l

U k unt geen o nderscheid maken tussen mensen en mensen

Spits

Minder woorden , heer

Smoel

Meer daden , doctor Hondedarm. Verdomme, ik breng u geen opgeblazen bedrieger, die uw geheimen zal uitspugen als hete pap

Penner

Kapitein

Smoel

En ook n i e t een o f andere kwezel die alles aan de kapelaan ga a t b i e ch t en. Nee , ik bre ng u een bijzonder voorname heer, die de e nige h oo p i s van z ij n oude grootmoeder, die de wet ken t en zes wij ze n va n sc hoons chrift, die een uitstekende kl er k is e n di e pe rf e c t ka n c ijferen. Hij zweert als het nod ig i s op de Gr i e k s e Xenofo n in zijn zak en, eh, en hij maakt z i jn v rie ndi n het hof met verzen uit Ovidius

Penner

Nou , eh, mij n beste kapitein, ik ••

Smoel

Is he t soms niet waar?

Penner

Ja , dat wel, maar ik zou liever hebben dat u de meesterdoctor met wat meer respect behandelde

Smoel

Aan de galg met dat hooghartige hert. Kom, we gaan

Spits

Eé n ogenblik , ik wil met je praten

Pe n ner

Zi jne edel heid roe pt u ka p ite in

Smoe l

He t sp i jt mij d a t i k mij ooi t met zo'n zaakje heb ingelaten

-9Penner

Kom, hij riep u echt, heer

Smoel

Slaat hij toe, buigt hij voor de 'engelen'

Spits

Luister eerst naar mij

Smoel

NiKS daarvan, tenzij u aKKoord gaat

Penner

Alstublieft, Kapitein

Smoel

Geen enKele voorwaarde, tenzij u aKKoord gaat

Spits

Vooruit dan maar, uw wil is wet. Luister ..

Smoel

Nu Kan iK tenminste luisteren en deze heer mag OOK luisteren

Spits

Nee

Smoel

Geen gefluister

Spits

U beseft niet wat voor nadeel u zich hiermee beroKKent

Smoel

Waarmee, waardoor?

Spits

Door u zo in te spannen voor iemand die ons allemaal Kan ruineren als iK hem een vlieg als talisman geef. Als hij speelt wint hij al het geld dat tegen hem is ingezet. Daarom moet je nooit wat tegen hem inzetten

Smoel

U vergist zich doctor. Hij vraagt toch alleen maar een vlieg voor het dobbelspel, een Klein snertvliegje, niet één van uw grote

Penner

Toch Kapitein, iK zou er één willen voor alle spelen

Spits

Dat zei iK je toch al

Smoel

Verdomd, dat is wat anders. IK dacht dat je alleen een paar Keer per maand aan je gerief wilde Komen

Penner

Maar iK denK er plotseling aan mijn baantje op te geven en daarom ••

Smoel

Dat verandert de zaaK. Maar zoiets Kan iK hêm toch niet vragen

Penner

Asjeblief, heer Kapitein, voor hem is het toch allemaal hetzelfde

Smoel

Wat, voor zo weinig geld?

Penner

Heer, iK ben van plan de vergoeding te verhogen

Smoel

Nou, vooruit dan maar, iK zal het proberen. Doctor, en als het nou eens voor alle spelen was?

Spits

Dan zeg iK, zal hij al de schatten van het hele KoninKrijK kunnen winnen, wanneer die tegen hem worden ingezet

-10Smoel

Zegt u dat op basis van uw kunde?

Spits

Ja, en vooral op basis van mijn verstand, de gro nd slag v a n mijn kunde. Weet u dat deze man het t ype is wa ar de koni ngin der feeên zo op valt?

Smoe l

Wat , heeft hij dat?

Spits

Stt, hij kan u horen . Als de koningin der feeên hem a l leen maar zou zien ..

Smoel

Zo

Spits

Zeg het hem niet

Smoel

Breng t zij hem ook geluk bij ' t kaarten?

spits

Ee n onweerstaanbaar geluk . Hij speelt iedereen uit zijn k lere n !

Smoel

Sommi g e n z ijn geboren voor het succes

Spits

Hij hoor t

je

Smoel

Ik ver trouw zijn goede inborst

Spits

Als u ' t aandurft , doe ik mee

Smoel

Uits teke nd , doctor . Vertrouw hem, en hij maakt ons rijk b i n nen het uur ; als hij 5000 pond wint, stuurt ie o ns d e helf t

Penner

Ge loof me , dat doe ik, heer

Smoel

Daar twijfel ik ook niet aan.

Penner

Nee , ik heb niks gehoord, waar ging het o ver?

Smoel

Niets ?

Hebt u geluisterd?

Penner

Bijna niets

Smoel

Wel , een zeldzame ster heeft uw geboorte beschenen

Penner

De mijne, nee toch

Smoel

De doc tor beweert dat u • •

Sp its

Maa r kap itein

Smoe l

•• v e rwan t bent aan de Koningin der Feeên • •

Pen ne r

Wi e , i k?

Smoe l ·

•• en da t u me t de helm bent gebo re n

Penne r

Wie zegt da t ?

-11-

Smoel Penner

Kom, kom, dat weet u goed genoeg , al ho udt u zich van den domme Ik zwee r op mijn woord , ik houd mij n i e t van den domme , u vergi st zich

Smoel

Zweren t e r wi j l de doctor het zo zeker weet . Hoe kun ne n wij u dan voo r de res t vertrouwen . Hoe kunnen wij in dat geval ooi t verwach ten da t u ons aandeel o p stuur t wanneer u vijf- of zesduizend po nd hebt gewonnen ?

Penner

Bij Jup iter , ik win tiend uize nd pond en ik stuur u er de helft v a n . 'Op mijn woord' is toch geen eed

Spits

Nee, hij maak te maar een grapje

Smoel

Maar goed ook . Ga he e n en dank de doctor

Penner

Ik dank z i j ne ede l heid

Smoel

I s dat a lles ? Nog ee n enge l

Pe nner

Moet ik?

Smoel

Moe t u? Al le do nders, wa t beteken t da nken anders? Ga je je no u mi s d r a g en ? Doc tor , wan neer ka n h ij komen voor zijn v l ieg?

Penner

Krijg ik die niet mee?

Spits

Maar beste heer , tevoren moet nog een menigte ceremoniê n plaatsvinden. Vooraf moet u zich re i n igen en baden . Trouwens de Kon ingin der Feeên staat nie t op voo rdat het middag is

Smoel

Zeker niet als zij de he l e nacht hee ft gedanst

Spits

En zij moet de vlieg zegenen

Smoel

Hebt u Hare Koninklijke Hoogheid nooit gezien?

Penner

Wie?

Smoel

Uw tante uit het feeênrijk

Spits

Nooit meer, kapitein , sinds zij hem heeft gekust in de wieg . Dat kan ik u wel verklappen

Smoel

U moet Hare Genade spreken , koste wat kost. U heeft het helemaal gemaakt als u haar kunt o ntmoeten . Hare Genade is eenzaam en schatrijk en als ze de gee st krijgt doet ze vreemde dinge n. Ontmoet h a a r i n iede r geval. Het zou best kunnen dat zij u alles nalaat wa t zi j bez it

Penner

En hoe moet dat worden gerege ld?

-12Smoel

Laat dat maar aan mij over. U moet alleen maar zeggen 'Kapitein, ik wil Hare Genade spreken'

Penner

Kapitein, ik wil Hare Genade spreken

Smoel

Genoeg

Spits

Wie is daar? Breng hem weg via de achterdeur. Heer, bereid u voor op een ontmoeting rond één uur vanmiddag. Tot dan moet u vasten. Neem niets anders in dan drie druppels azijn via uw

(er wordt geklopt)

mond , twee via uw neus en één via elk oor. Baad vervolgens uw

vingertoppen en was uw ogen, dat alles om uw 5 zintuigen te scherpen. Roep daarna driemaal 'bis' en evenveel keren 'bas' en kom dan hierheen (Spits af) Smoel

Kunt u dat wel onthouden?

Penner

Vast en zeker

Smoel

Wel, vooruit. Het enige wat u nog moet doen is twintig rozenobels uitdelen onder de dienaren van Hare Genade. En trek een schoon hemd aan. Je weet maar nooit wat Hare Genade met je doet (Smoel en Penner af)

-13Bedrijf I, scene 3

Spits

(onzichtbaar) Kom binnen. naam zegt u, Abel Droger?

(Spits en Droger op) Hoe is uw

Droger

Ja heer

Spits

Van de gilde der kruideniers?

Droger

Ja heer

Spits

Waar gaat het over?

Droger

Ja heer

Spits

Abel, wààr gaat het over?

Droger

Oh, uwe edelheid, het gaat hierover. Ik wil in tabak gaan handelen en nou ben ik mijn winkel aan het verbouwen, net op de hoek van een straat. Dit is de plattegrond. En nou zou ik van u willen weten, heer, met behulp van de zwarte kunst van uw edelheid, waar ik de deur moet laten maken en waar de étalage en hoe ik mijn toonbank moet zetten en welke kasten moeten dienen voor de dozen snuif en welke voor de potten pruimtabak. Ik wil graag een goede zaak opbouwen heer. Ik ben naar u toegestuurd door een zekere kapitein Smoel, die zegt dat u de planeten en de sterrenbeelden van de mensen kent, de goede en de kwade

Spits

Zeker, als ik ze zie ••

Smoel

Wat? Ach beste Abel

Droger

Dat treft heer, ik was juist over uw edelheid aan het praten toen uw edelheid hier binnenkwam. Mag ik u vragen, wilt u een goed woordje voor mij doen bij de meester-doctor?

Smoel

Hij zal je met alles helpen Abel. Doctor, dit is mijn vriend Abel, een nette doodeerlijke kerel

Spits

Zijn fortuin ligt in het nabije verschiet, daar ben ik zeker van

Smoel

Oh, hebt u dat nu al ontdekt? Kijk toch eens aan, Abel

Spits

Nog deze zomer draagt hij de kleren van zijn gilde en volgend voorjaar wordt hij geroepen tot het scharlaken. Laat hem geven naar vermogen

-14 Smoe l

Wat , e n dat terwijl hij nog geen p ruimpje tabak heeft ve rkoc h t ?

Spits

De n k er aa n dat hij ze s traks pe r kist zal verkopen!

Smoel

Maa r doctor, hoe weet u dat nu zo gauw, ik sta perplex

spit s

Do o r mi j n diagnose, kapitein, die is gebaseerd op de leer der meto p o s c o pi e , waarmee ik werk . Kijk, een zekere ster op zijn voorhoofd , die u niet ziet . Di t kastanjebruine haar en dat o l ijfk leurige gezicht bedriegen nooit en dat lange oor zit vol belof tes . Ik z ie h e t ook aan bepaalde vlekken op zijn geb it en aan de nagel van zijn mercuriale vinger

Smoel

Welke vinger is dat ?

Sp its

Zij n pin k. Kijk , werd jij geboren op een woensdag?

Droger

I nd erd a a d he e r

Spits

In d e chiromanti e wijde n wij de pi nk aan Mercurius, de pl an e et di e z ij n ho r o s c o o p b e he e r s t. Omdat de weegschaal zijn a sce nda n t i s, be tekent dit da t h ij h a n d e l a a r zou worden, iema nd d ie zou h and el e n met een weegschaal

Smoe l

Wat knap , vind je ook niet, Abe l?

Droger

Ja hee r

spits

Laa t mij je plattegrond zien . Is dit het westen en dat het zuiden? Dan zeg ik je , dan is hier het noorden en daar het oosten . De deur laat je p laatsen in de zuidgevel en de e ta lage in de brede muur naar het westen. Dan hang je verder hoog aa n de oostgevel een bord met daarop de woorden: Mathlai , Tarmiel en Baraborat. En aan de noordgevel eenzelfde bord met daarop Raêl , Velel , Thiêl . Dat zijn de namen van de mercuriale geesten , die alle ongedierte weghouden uit je tabak

Smoel

Dat is een geheim , Abel

Spits

Deze kerel , kapitein, zal het nog ver brengen, hij kan op den duur nog een groot alchemist worden en hij zal zijn zegje nog doen over de steen der wijzen

Smoel

Is dat waar?

Droger

Wat moet ik geve n?

Smoel

Dat moet je zelf weten. Je hebt gehoord wat je allemaal te wachten staat en de doctor zei : laat hem geven naar vermogen

Dr og e r

I k wou h e m een kroon geven

Smoe l

Wa t, me t zo' n fort ui n in z icht? Heb je geen goudgeld bij je?

Droger

Ja , ee n Portugees , die i k het l a a t s t e halfjaar heb bewaard

-15Smoel

Voor de dag ermee, Abel . Dat is tenminste iet s da t je de doctor kunt aanbieden . Zal ik hem geven, name ns jo u? Doctor , Abel verzoekt uwe edelheid dit te wi l len aa nvaarden

Droger

Ik wilde nog wat anders vragen aan de doctor

Smoel

Nóg een gunst?

Droger

Zou h ij even mlJn horoscoop kunnen door nemen e n mijn sle chte dagen aankruisen. Da n kan ik mi j n wi n ke l op die d agen gesloten houden

Smoel

Dat za l h ij zeker doe n , Abel . Vanm iddag he e f t hij dat uitge zocht

spits

En ook de p laats van de t o onb a n k

Smoel

En Abe l , b e n je tevrede n?

Droger

Mij n d an k he e r, he e r, aan a l le be i uw edelhed en

Smoe l

Hall o, ji j smer i g e a lc hemi s t , heb j e nou in de ga te n dat je ook nog wat ande rs kun t be r eiken zonder j e houts kool, d r a b b i g (Lol op) En denk water, morti eren, s me l t k r oe ze n e n kolven. je dat het mi j gee n moe i te k o st om d eze kl ant en op t e sporen, naar jou t e sture n om ze uit eindelijk te lat en bloed en?

Spits

Je ben t hee l l ol l i g

(Drog er af)

-16Bedrijf I, scene 4

Spits

En wat zegt mijn lollige Lol?

~l

Ik heb Sir Epicurus Mammon gezien

Spits

Waar?

Lol

Aan het einde van de straat. Hij is niet alleen

Spits

Smoe l, ga je omk leden en Lol , bli jf paraat. (Smoel af) Ik dac ht dat hij pas morgenochtend zou komen . Oh, het verwondert mij n ie t da t hij ni e t kon s lape n. Dit is dè dag, waarop ik voor hem het magisteri um moet vo lb re ngen, ons grote werk: de stee n der wijzen . De hele maa nd heeft hij erover gekletst als ee n bezetene en nu is hij bezig er stukken van uit te delen. I k z ie hem a l rondgaan , terwijl hij medicijnen uitdeelt tegen de pest . Ik zie he m Moorfields aflopen, o p zoek naar me laatsen en reukarmbanden uitde len aan burgervrouwen als voorbehoedsmiddel, gemaakt uit het elixer. Ik zie hem ziekenhuizen bezoeken om oude hoeren weer jong te maken. Al s zijn droom blijft duren wordt deze eeuw de gouden eeuw. (L ol en Spits af)

-17Bedrijf 11, scene 1

(Mammon en Waarlandt op)

Mammon

Kom binnen vriend. Hier zet je voet aan wal in novo orbe. Dit is het rijke Peru en daarbinnen zijn de goudmijnen, het Ophir van de grote Salomon. Dit is de dag waarop ik tot al mijn vrienden kan zeggen: weest rijk. U zult niet meer hoeven te leven van het geld van multi-modale vrienden en u hoeft niet langer allerlei slinkse trucjes te bedenken om geld van hen te lenen dat ze eigenlijk niet willen geven. En wie ervan houdt te pronken in zijde en satijn aan de voeten van zijn aanbedene, zal niet langer nachten lang zijn geld moeten proberen te verdienen aan de speeltafel of door zich te verhuren aan het vreemdelingenlegioen tegen wat schamele soldij. niets van dat alles. Men zal tronen als jonge prinsen en zijn éigen harem bezitten, beste Waarlandt. En tegen jou zeg ik het eerst: wees rijk. Waar is die Spits. Hallo!

Smoel

(onzichtbaar) Hij komt heer, zo dadelijk

Mammon

Dat is zijn knecht, zijn blaasbalg. Hij blaast de kolen aan tot hij de natuur doet opvlammen in haar eigen schoot. Je bent wantrouwig, Waarlandt? Dat gaat wel over want vannacht verander ik alles wat van metaal is in mijn eigen huis in goud. En vroeg in de morgen stuur ik er iemand op uit om al het tin, lood en koper op te kopen

Waarl.

Wat, ga je dat ook al omzetten? Ik geloof er niets van

Mammon

Maar als je de uitwerking zult zien van dit grote wondermiddel, dan moet je mij wel geloven

Waarl.

Ja, als ik het zie

Mammon

Denk je dat ik je fabels vertel? Ik verzeker je dat hij die het elixer bezit niet alleen kracht verwerft, maar ook eer, achtbaarheid, liefde en een lang leven. In achtentwintig dagen maak ik van een man van 80 een kind

Waarl.

Dat zal wel, die is al kinds

Mammon

Nee, ik bedoel, ik maak de slijtage van de jaren ongedaan. Ik zorg ervoor dat hij weer zonen en dochters krijgt, alleen door maar één keer per week op de punt van een mes een hoeveelheid te nemen niet groter dan een mosterdzaadje

Waarl.

De afgetakelde hoeren van Pickt-Hatch zouden je er dankbaar voor zijn

- 18Mammon

Het elixer is het geheim v a n d e na t uu r. He t bescherm t t e g e n alle besmettingen, het h e elt a l l e kwa len, van we lke oorsprong dan ook. De lichamelijk e sl i j tag e va n één maa nd heelt het in éé n dag, die v a n e e n j aa r i n t waalf d agen e n die van hoe lang het o ok mag duren in é é n ma a nd. Ik za l de pest uit het konink rijk v erdrij ven i n d rie maa nd en tijd . Maar je gelooft mi j nie t?

Waa rl.

Ik laat me ni et zo maa r b ed r ieg e n , z e lfs jouw steen kan mij niet verand eren

Mammo n

Pertina x, mi jn Wa a rl andt, geloof je dan ook niet in de oudheid? De ove rleveringen? I k zal j e e e n boek l a t e n zien waarin Mozes en zijn zuster ê n Salomon heb ben ge schreven ove r deze kunst. Ja, en een tractaat, neergepend do o r Adam

Waarl.

Wat?

Mammon

Over de steen der wijzen en in het Ho ogdu it s

Waarl.

Schreef Adam in het Hoogduits?

Mammon

Dat bewijst dat dit de eerste taal was

Waarl.

Op wat voor papier?

Mammon

Op een plank van cederhout

Waarl.

Ze zeggen dat dat inderdaad bestand is t e gen wo rmen op)

( Smo e l

-19Bedrijf 11, scene 2

Mammon

Wel, lukt het? Is onze dag aangebroken? Gaat alles naar wens?

Smoel

Rood zal de avond over u neerdalen, heer. U krijgt de gepaste kleur: karmozijn. Het rode ferment volbracht zijn taak. Bereid u er op voor om over drie uur de projectie te zien

Mammon

Pertinax, mijn Waarlandt, weer zeg ik jou en nu met luider

stem: wees rijk. Vandaag krijg jij je staven goud en morgen sta je op gelijke voet met de lords. Is het waar, mijn blaasbalg, bloost het ei? Smoel

Als een overspelige maagd in de armen van haar meester, heer

Mammon

Schitterend mijn geestige blaasbalg. Mijn enige zorg is nu waar ik nu voldoende stof kan vinden om die te projecteren . In deze stad zal ik nog niet half voldoende kunnen kopen

Smoel

Heer, ik heb hard geblazen voor uw edelheid. Ik het gezorgd dat de koolbrokken van echte beuk waren , en ze zorgvuldig afgewogen om de temperatuur steeds gelijkmatig te houden en met betraande ogen he b ik gewaakt om de verschillende kleuren goed af te lezen, zoals de bleke citroen, de groene leeuw , de raaf, de pauwestaart en de gevederde zwaan

Mammon

Blaasbalg, ik zal een eind maken aan al je zorg: jij mag mijn harem bewaken

Smoel

Goed heer

Mammon

Maar, versta me goed, ik laat je castreren

Smoel

Jawel heer

Mammon

Want ik wi l een hele kudde vrouwen en concubines, net zo veel als Salomon, die net als ik de steen bezat. En met het elixer zal ik mijn lendenen zo taai maken als die van Hercules en mijn pook zo hard als staal zodat ik er vijftig in één nacht kan bestijgen. Ben je er zeker van dat je het ei hebt zien blozen?

Smoel

Bloeden en vervluchtigen, beide heer

Mammon

Al mijn bedden laat ik vullen met lucht , geen rommel meer , dons is te hard . Mijn spiegels zal ik laten slijpen in fijne hoeken om de beelden meervoudig te laten weerkaatsen als ik naakt tussen mijn ,succubae wandel . Wolken van reukwerk laat ik opwalmen en verstuiven door alle kamers om ons te

-,

-20 b edwelme n. Is het robijnrood geworden? Wanneer ik een vette bu rge r o f een r i j k e advocaat bespeur die een sublieme sc hoonheid van e e n vrouw heeft , dan stuur ik die kerel een dui ze nd pond om voor mij horen s te dragen Smoel

I k zal hem het geld dan wel brenge n

Mammon

Nee, ik wil geen koppelaars, ik wil vaders en moeders, die koppelen ' t beste. Mijn hielenlikkers zullen de zuiverste en ern stigste geestelijken zijn die ik voor geld kan krijgen. Mij n narren zullen welsprekende kamerleden zijn. En eunuchen zul len mij bewaaieren met tien s tr u i s v o g e l s t a a r t e n , samengebonden tot één gro te pl u i m. Mijn gerechten zullen wo r den opgediend in Ind i s c h e sche lpen, op dienbladen van aga a t , gevat in goud en bezaaid met smaragden, safieren, hyac i n then e n robijnen . Waar is je meester?

Smoe l

In gebed heer , opdat we succes zullen hebben . Ik zal even k i jken of het r ijst

Mammo n

Go e d. Mij n h emd en za l i k late n ma k e n van tafzijde, zacht en l i cht a ls spinneweb e n om mi jn hel e u itzet zal zelfs de k oning va n Perzi ê mij ben ijden

Waarl.

En de nk t u dat u daarmee de steen kan krijgen?

Mammo n

Nee , i k de nk da t ik dit a lles kan krijgen door middel van de steen

Waarl .

Maar, toch heb ik gehoord dat iemand die de steen zoekt een homo fr ugi moet z i j n , een devote heilige, een godvrezende man , iemand die vrij is van doodzonde, een ware maagd

Mammon

Dat klopt , dat klopt, dat i s hij ook . Maar ik k66p hem. Hij, de ee rlijke stakker , de goedgelovige ziel, heeft zijn knieên bloot gesleten en zijn sloffen kaal, door ervoor te bidden en t e vasten . Hem laat ik nu alleen voor mij verder werken. ( Spi ts op) Da a r is hij. Geen profaan woord in zijn bijzijn, dat i s vergif . Goede morgen , vader

MI

MI

W

SI

-21Bedrijf 11, scene 3

spits

Dierbare zoon, goede morgen en ook uw vriend daar. Wie is het die u begeleidt?

Mammon

Een ketter die ik heb meegebracht in de hoop hem te bekeren

Spits

Mijn zoon, ik vraag mij af of u niet té begerig bent, omdat u zicht juist op tijd op de juiste plaats bevindt. Pas op in uw ongebreidelde haast, dat u er niet zelf de oorzaak van bent dat de zegen u verlaat. Het zou mij spijten te zien dat al mijn moeite die nu pas tot voleinding is gekomen dank zij mijn lange waken en mijn groot geduld, de vrucht niet zou dragen die mijn liefde en ijver ervan verwachten. Als u, mijn zoon, zo'n grote katholieke zegen zou misbruiken voor uw eigen persoonlijke begeerten, dan kunt u er zeker van zijn dat er een vloek op zal volgen, ja, en neerkomen op uw heimelijke bedoelingen

Mammon

Ik weet het heer. Voor mij zult u niet bang hoeven t e zijn. Ik ben alleen maar hierheen gekomen opdat u deze heer zou bekeren

Waarl.

•• die inderdaad niet veel geloof hecht aan uw steen en die niet wil worden bedrogen

Spits

Wel, m1Jn zoon, het enige waarmee we hem kunnen overtuigen is dit: het werk is af. De stralende sol zit in zijn kleed. Wij hebben een medicijn van de drievuldige ziel, de verheerlijkte geest. De hemel zij dank en maken ons de steen waardig. Knecht!

Smoel

(onzichtbaar) Dadeli jk heer!

Spits

Let op de trek van het fornuis en laat de temperatuur nu graad voor graad afnemen in de destileervaten

Smoel

Jawel heer

Spits

Heb je gelet op de kolf?

Smoel

Die op D?

Spits

Ja, wat is de kleur?

Smoel

Paars heer!

Spits

Voeg azijn toe om hem zlJn vluchtige substantie en zijn tinctuur te ontnemen. Filter het water in glas E en klem

-22alles in het grijpei. Sluit het goed af en plaats het in balneo Smoel

In wat? !

Spits

Au bai n Marie

Smoel

Goed heer

Waarl.

Wat een dieventaal

Smoel

Alstublieft heer, moet ik de filter niet veranderen?

Spits

Heilige maagd, ja . En wat is de k l e u r van glas B? (S moel af) Als ik er zeker van was dat uw godsvrucht standvast i g z o u zijn dan zou het ons niet aan middelen ontbreken om h em te verheerlijken. Maar ik hoop er het beste van. (Smoel o p ) Nou, wat i s de k leur?

(Smoel op)

Smoel

Het bezinksel is zwart, heer

Mammon

I s da t de rave nkop?

Waarl.

Uw narrenkap , bedoelt u zeker

Spits

Nee, dat is niet zoals het hoort . Ik wou dat het de raa f was. Er loopt iets mis met het werk

Waarl.

Daar wachtte ik op . De v os spant zijn netten

Spits

Je weet zeker dat je het oploste in zi jn eigen l o o g?

Smoel

Ja heer , en toen heb ik ze gekoppeld, in de kolf g eg o te n en ingeklemd voor de vertering, zoals u mij dat had bevol en. Toen heb ik de l i ke u r van Mars in circulatie gebra cht bi j dezelfde tempera tuur

Spits

Co r rect

Smoel

Maar bij het oppakken brak de retort!

spits

Ach nee !

Smoel

Wat i k kon redden bracht ik over in de pelikaan en di e heb i k verzegeld met het zegel van Hermes

Spits

Goed . We moeten een nieuw amalgaam bereiden

Waarl.

Oh , die smeerlap is nog smeriger dan een stinkdier

Spits

Maar ik maak me er niet bez orgd om. Laat het maar sterven. We hebben no g voldoe nde over in embrio. Heeft H zijn gele hemd aan?

Smoel

Ja heer , hij is r lJp voor de inceratie. Maar we mogen er ni e t s van ver lo re n l a t en gaa n

Mammon

Hij heeft ge lijk

-23Waarl.

Ja, hebben ze je te pakken?

Smoel

Ik wee t he t heer , z o i e t s he b ik al ee ns meegemaa k t . Bove ndie n, wat beteke ne n nou drie o ns jes verse gro ndsto f ?

Mammon

Niet meer dan dat?

Smoel

Voor het amalgaam hebben we dan evenveel goud nodig , tesame n met ongeveer zes ons kwik

Mammon

Vooruit dan maar, ik heb geld bij me. Hoeveel heb je no d i g ?

Smoel

Vraag het hem, heer

Mammon

Hoeveel gaat het kosten?

Spits

Geef hem negen pond , maar u mag hem er ook tien geve n

Waarl .

Ja , twintig , vooruit , laat je maar voor de gek houde n

Mammon

Hier zijn ze

Spits

Het is niet volstr~kt nodig . Maar omdat u Al les tot ee n goed einde wilt brengen: aan he t werk. Heb je de olie va n Luna in kemia gezet?

Smoel

Ja heer

Spits

En de azijn der filosofen?

Smoel

Jawel

Waarl.

We eten sla!

Ma~~on

Wanneer volbrengt u de projectie?

Spits

Mijn zoon , wees niet overhaastig . Ik veredel onze medicij n door ze te dompelen in ba lneo vaporoso, da n los i k ze op , dan strem ik ze , da n o ntbind ik ze e n da n strem ik ze weer . Wa n t kijk, hoe meer i k het werk herhaal , des te meer ver hoog ik de kracht . Als na de eerste bewerki ng éé n o ns er honderd ka n omzetten , dan kan het er na de tweede du izend omze tten , na de derde tienduizend , na de vierde honderdduizend en na de vijfde duizend maal duizend ons van om het even wat voor onedel metaal in zuiver zilver en goud . Breng uw voorwerpen hier tegen de middag, die van brons , koper en tin

Mammon

Niet die van ijzer?

spits

Zeker, die mag u ook meebrengen . We zullen alle meta len omzetten

Waarl.

Dat zullen we nog z ien

Mammon

Dan mag ik ook mijn b raadspitte n sturen

Spits

Ja, e n ook uw vuurroosters

(Smoel af)

-24Waarl.

En de vergiet en de koekepan, nietwaar?

Spits

Als hij dat wenst

Waarl.

. . e e n ezel te zijn

Spits

Hoezo heer?

Mammon

Neem geen aanstoot aan deze heer. I k zei toch a l d a t h i j he t ware geloof nie t had

Waarl .

• .en even weinig hoop

Spits

Maar heer, wat vindt u in onze k u n s t zo ongel oofwaardi g?

Waarl .

Al les , meer niet. Dat u goud uitbroedt in uw fornuis, zoals z e eieren uitbroeden in Egypte

Sp i ts

Maar gelooft u dan nie t dat eieren worden uitg ebroed?

Waar l .

En wa a r om n i e t ?

Spits

Wel , dat lijk t me een no g groter wonder. Een ei verschilt me er van ee n kuiken dan on ze metalen onderling van el kaar ver s chil le n

Waarl .

Niet wa a r , want een ei is door de natuur voorbestemd om e e n kui ken te worden , het is een kuiken in potentie

Spits

En dat zeggen WIJ alchemisten ook van lood en andere me t al en , die goud zouden geworden z ijn als ze er de ti jd v oor had de n gehad

Mammon

Dat wordt door onze kunst versneld

Spits

Juist, het is absurd te denken dat de natuur in de a a r d e h e t goud ogenblikkelijk te voorschijn zou laten komen. Daarv o or moe st iets anders gebeuren : er moet een voorgaand e ma te r i e hebben bestaan

Waarl.

Hoezo?

Spits

He ilige maagd Maria! Wij zeggen het zo • •

Mammon

Sta op uw stuk, vader, verpulver hem

Spits

En erzijds is er een vochtige uitwaseming, di e wij de materia l i q u i d a no eme n , anderzijds ee n slijkerige, kleverige k lomp aarde . Be i d e smelten samen en vormen de elementaire materi e van het goud . Deze oerstof kan zich niet zomaar ineens ontwikke le n van het ene uite rste naar het andere door goud te worden e n a lle tussenfasen over te slaan . Eerst brengt de n atuur he t o nvolmaakte voort e n dan pas groeit zij naar het v o lmaak te . Ui t dat luchtig en tegelijkertijd olieachtige wat e r wo r d t het kwik verwekt en uit het slijkerige aardse deel de z wavel . Deze t wee e lementen maken de overige ha ndelbaar , k needbaar e n rekbaar. Zelfs in het g oud zijn ze ve rvat. Ald us k u n ne n wij elk metaal veel volmaakter

-25vervaardigen dan de natuur dit zelf doet in de aarde Mammon

Goed gesproken vader. Als je hem naar argumenten vraagt, dan stampt hij je tot poeder

Waarl.

Ik voel mij helemaal niet vermorzeld heer. Ik denk dat alchemie een aardig soort spel is, zoiets als de trucjes bij het kaarten om iemand al spelend te verneuken

Spits

Heer

Waarl.

Wat betekenen anders al uw termen: uw elixer, maagdenmelk, steen, medicijn, zout, zwavel, kwik, uw adrop, late, azoch,

zernick, chibriet, heautariet en al die andere dingen, d i e niemand kan opnoemen zonder zijn tong te breken Spits

Onze auteurs waren gewoon hun kunst te versluieren. Werd al de kennis der Egyptenaren niet neergeschreven in mystieke symbolen? Spreken de Schriften niet in parabels? Zijn n iet de meest uitgelezen fabels van de poêten, die de eerste bronnen van wijsheid waren, ingekleed in verwarrende allegorieên?

Mammon

Dat hem ik hem ook al verteld. (Lol op} wie is zij?

Spits

Grote god! Waar wilt u naar toe, lady? Ga toch naar binnen als het u belieft. (Lol af) Waar is die klootzak. (Smoel op) Jij doortrapte schurk, denk je zo mee te werken aan ons aller belang?

Smoel

Wat bedoelt u heer?

Spits

Ga naar binnen en kijk zelf, verrader

(Smoel af)

Mammon

Wie is zij, heer?

Spits

Niemand. Dit heeft niets te betekenen

Mammon

Wat gebeurt er toch, beste heer? Ik heb u nog nooit zo kwaad en verward gezien. Wie is zij?

Spits

Alle wetenschappen hebben altijd hun tegenstanders gehad, maar de onze zijn werkelijk de meest idiote. {Smoel op) Nou, wat is er gebeurd?

Smoel

Het was mijn schuld niet, heer. Zij wilde u spreken

Spits

wilde ze dat? Kom mee

Mammon

Wacht even, Blaasbalg

Smoel

Dat durf ik niet, heer

Mammon

Wacht vent, wie is zij?

(Spits af)

Smoel

De zuster van een lord, heer

Mammon

Wat, wacht nou toch even

-26Smoel

Zij is gek , helemaal leip. en ze i s hierheen ge s tu u rd om • • Hij zal razend zijn

Mammon

Ik s t a voor je in. Waarom is ze h ierheen g e s tuurd ?

Smoel

Voor haar genezing, heer

spits

Wel stomkop , waar blijf je nou

Smoel

Pas op . Hi er ben ik, heer

Mammon

Mijn god , dat lijkt wel een ware Bradamante, een ko s t b aa r exemplaar

Waarl .

Verdomme , dit is een bordeel, anders l a at i k mij h angen

Mammon

Oh nee, beledig hem niet. Wat dat betreft is hi j t e teergevoel ig. Het is zijn zwakke punt. Nee, he t i s ee n b ijzo nd e r e geleerde . Behande l hem zoals het ho ort ( Smo e l o p)

Smoel

Stil, h e e r, s preek zac htjes . Ik dacht dat ik uw e d e lheid a l les h a d verte ld. Die man mag er niets van horen

Mammon

Nee , die de nkt toch altijd dat hij wordt bedrogen

Smoel

U he bt gelijk heer . De lady is een zonderlinge ge leerde . Ze werd gek door he t bestuderen van het Hebreeuws en d e ge nealog ieên uit Br oughton's werken. Als u ook maar ee n woord zegt da t te maken heeft met geneal o gi eên of dy nastieên , dan krijgt ze weer een aanval en kletst z e u d e o re n v an het hoofd in een taal waarvan j e zelf g e k z ou wo rden

Mammo n

Hoe kan ik haar o nd e r vier ogen te s pre ken k rijge n, Blaasbalg?

Smo el

Ik weet van ni ets , heer. Ik kwam alleen ma a r om ee n fiool te halen

Waa rl.

Laat je ni et voor de g e k houd en, S i r Ma mmon

Mammon

Hoezo ? Je moet g e du l d hebben

Waarl.

•• en geen e nke l vertrouw en in dit troep j e complo tterende schurken en ho eren

Mammon

Je o ve r d r i j f t , gel o of me maar. Blaas b a l g, kom

(Smoel af)

een~

Smo el

Ik denk n i e t dat ik u kan helpen. I k durf het ni et

Mammon

Wacht, Blaasbalg!

hier

Smoel

Hij i s vers chrikkelijk b oos omdat u haa r h eeft gezie n , hee r

Mammon

Pa k aa n . Hoe gedraag ze zich a ls haar aanval o ve r i s?

Smoel

Da n is zij ee n a lle rbeminnelijkst schepsel , heer, z o a ard ig , zo gel ukk ig , zo geestig , zo aantrekkelijk. Ze monte rt je o p al s kwikz ilver , je wordt verliefd o p haar als e e n

-27schooljongen wanneer ze zo b evallig als een bloem en met een aanbiddelijke glimlach op haar ge laat uitweidt over staat szaken , mathematica ••• het doet er niet toe waarover . Alleen: geen genealogieên of dyna stieên!

d

Mammon

Kan men misschie n niet op de een of andere manier met haar in contact komen ? Is er geen mogelijkheid een voorproefje te krijge n van haar • • geestigheid of zo?

Smoel

Ik kom dadelijk ter ug , heer

Mammon

Waa r landt , ik dacht niet dat iemand met jouw opvoeding dit soort waardige personen zou willen e n kunne n beledigen en be lastere n

Waarl.

Ik zeg het a llee n maar uit v rie ndschap voor jou, beste Mammon . Haar ik wil niet bedrogen worde n . Ik houd niet va n fi losofische koppelaars. Het is al mooi genoeg dat je he n voor de steen betaa l t en nu ga je ook no g bijten in dat n ie uwe l o ka a s

Mammo n

Je ve rgis t je. Ik ké n de l ad y, haar v r ie nde n e n h a a r omgev i ng ên het onderwe rp va n h a ar s t ud ie di e de oorsprong was va n haa r rampspoed . Ha a r, eh , broer he eft me al les ve rte ld

Waarl.

Maar je had ze nog nooit ge zie n

Mammon

o

Waarl.

Hoe heet haar broer?

Mammon

Eh •• Mylord eh •• Hij wil nie t dat zijn naam wordt genoemd, daar denk ik nu pas aan

(Smoe l af)

ja , jawe l , maar dat was ik even vergeten . Ik heb , dat moet je t o c h we ten , één van de meest onbe trouwbare geheugens van de hele mensheid

Waarl .

Dat i s pas een onbetrouwbaar geheugen!

Mammon

Geloof je me nie t?

Waarl.

Laa t maar

Mammon

Ik zweer je dat het waar is . Hij is iemand die ik bijzonder hoog acht

Waarl .

Hoe is het in gods naam mogeli jk dat ee n ernstige rijke man , zoals jij , d ie soms ook nog ee n versta nd ige opmerking kan make n , zo zijn bes t doe t om met zelfbedac hte argume nten z ichze lf t e veine uken? (Smoel op )

Smoel

(tegen Waarla ndt) Heer, er is i e ma nd aan de deur , die werd ges t uu rd door een zekere Don Smoe l . Die zou u graag wille n sp reke n i n Te mple -C hurc h , over ee n h a lf uur. Het was er nstig , ze i hij. ( Tege n Mammon ) Hee r , a ls u nu weggaa t e n over een paa r uu r t er ug k omt ? Dan i s mijn me e st er aa n h e t wer k en ka n i k u binnen smo kk el en b ij ee n ze ke r p er s o o n, die u zo graag zou wi l len •• s pre k e n (t e g e n Waar landt ) Heer , za l ik zegge n da t u de k a p it ein wil t o ntmoe ten?

-28Waarl.

Dat wil ik zeer zeker, maar niet in Temple-Church, maar v oo r de rechtbank en om andere redenen. Het ·noemen van de naam v a n die 'kapitein' bevestigt alles. Don Smoell Dat is de meest authentieke smeerlap en koppelaar van Londen. Hij bepaalt en regelt wie met wie slaapt, wanneer en voor welke prijs. Ik zal hem eens op de proef stellen om te zien of ik deze bende kan oprollen. Don Smoel heeft zich een spaanse titel aangemeten. Ik zal hem daarom met spaanse munt betalen

Smoel

Heer, hij vraagt of u het niet wilt vergeten

Waarl.

Dat zal ik niet. Sir Mammon, ik ga weg, je hoort, ik heb een afspraak

Mammon

Gegroet, ik vertrek ook dadelijk

Smoel

Doe dat heer, om achterdocht te vermijden. Die man kan nog gevaarlijk worden

Mammon

Maar jij, mijn Blaasbalg, je bent toch wel betrouwbaar?

Smoel

Zeker heer, zo betrouwbaar als mijn levenl

Mammon

En zal je haar vertellen wie ik ben? Wil je mij wat ophemelen bij haar? Zeg maar dat ik van adel ben

Smoel

Wat zou ik anders kunnen zeggen, heer? Ik zal haar vertellen dat u van haar een koningin zult maken met de steen, wat zeg ik, een keizerin en uzelf koning van Bantam!

(Waarlandt af)

Hammon

Blaasbalg, mijn Blaasbalg, jou màg ik

Smoel

Stuur uw spullen, heer, dan mijn meester de projectie voltooien

Mammon

Je hebt mijn hoofd op hol gebracht, kerel. Hier, pak aan en wegwezen (Mammon af)

-29Bedri jf II, scene 4

Spits

(op met Lol) Heeft hij gebeten, heeft hij toegehapt?

Smoel

En gesliktl Ik houd hem aan de lijn!

Spits

We laten hem nog even spartelen

Smoel

Een vrouw is het beste aas om mannen mee te vangen

Spits

Lady, mijn lady, zuster van Lord Dinges, gedraag je waardig

Lol

Oh, ik zal mijn afkomst niet vergeten. Ik zal mij afstandelijk gedragen. Ik zal al de foefjes van een stijve, miezerige lady gebruiken en even grof doen als haar gezelschapsdame

Spits

Maar stuurt hij ook zijn haardijzers?

Smoel

Zeker, ên zijn braadspit en zijn ijzeren schoentrekker! Maar nou moet ik weg om Waarlandt te ontmoeten. Ik gooi mijn hengel uit in Temple-Church. Tot straks

Spits

Wat? Alweer beet? Ga eens kijken, Lol. Wacht Smoel, jij moet de deur opendoen. Ik hoop dat het mijn anabaptist is. Wie is het, Lol?

Lol

Het is een vrouw. Ze ziet er uit als een kwezel

Spits

Verdomd, dan is ze het. Ze zeiden dat ze haar zouden sturen. Hoe spreek je haar aan, de geheiligde ouderlinge die het braadspit en de haardijzers van Sir Mammon moet opkopen. Laat haar binnen, maar help me eerst even met mijn kleren. Verdwijn madame, naar uw boudoir. En nu een nieuwe toon, een nieuw gebaar maar bekende taal . Die vrouw is gestuurd door een andere klant voor de steen, de heilige zusteren uit Amsterdam, de verbannen Santen. Ze hopen er hun geloof mee te verbreiden. En nu moet ik haar toespreken zoals de here zelf dat zou doen, opdat ze op haar knieên naar mij toekruipt

-30Bedrijf II, scene 5

spits

Slaaf?

Smoel

Heer!

Spits

Neem dat vat, zuiver de fluimen uit het loog, giet het dan over het goud in de retort en laat het samen weken

Smoel

Het residu bewaren?

Spits

Nee! Terra damnata mag niet worden toegelaten! Wie bent u?

Ananias

Een getrouwe zuster in de leer, als 't u belieft

Spits

Een zuster in de leer? Bent u een aanhanger van Lull y o f v a n Ripley? Kunt u sublimeren en dulcifiêren? Reduceren? Kent u de sapor ponticus? De sapor stipticus? Weet u wat homogeen o f heterogeen is?

Ananias

Ik versta geen heidense taal!

Spits

Heidens - jij zwarte maagd! Is de ars sacra of de chrosopoeia of spagyrica of de pamfysische en panarchische kennis heidense taal?

Ananias

Heidens-Grieks zo te horen

Spits

Wat? Heidens-Grieks?

(Tot Ananias)

Ananias

Alles is heidens, behalve het hebreeuws

Spits

Mijn beste knecht, kom hier en spreek tot haar als een geleerde. Antwoord in onze taal: noem de bewerkingen en behandelingen van de metalen in ons werk

Smoel

Dat zijn putrefactie, solutie, ablutie, sublimatie, cohobatie, calcinatie, ceratie en fixatie!

Spits

Is dit heidens-Grieks voor u? En wanneer komt de vivificatie?

Smoel

Na mortificatie

Spits

Wat is cohobatie?

Smoel

He t is het oplossen in aqua regis en het vervolgens aftrekken in de oppositie der zeven bollen

- 31-

Spits

Wat is de ware aard der metalen?

Smoel

Dat ze gedreven k unnen worden

Spits

Wat is de hardste straf voo r het goud ?

Smoel

Da's antimoon

Spits

Is dit nog h e i d ens-Gr i e ks v oor u? 8n wat is kwik ?

Smoel

8en kwieke stof - hi j is steeds op de vl ucht

Spits

Hoe herken je hem?

Smoel

Aan zijn stroperigheid, het olieach tige en de vlugheid

Spits

Hoe sublimeer je hem ?

Smoel

Met kalk va n eierschalen, wi t marme r en talk

spits

Wat is he t ma g i s t e r ium?

Smoel

Het verande ren, heer, der e lementen : droog wordt koud , koud wordt vo ch tig, vochtig wordt heet e n h e e t wordt d roog

Spits

Is dit nog steeds heidens-Grieks? De steen der wijzen?

Smoel

Het is een steen e n tegelijk geen steen; een gees t, ee n ziel, en een lichaam, dat , als je het oplost , is opgelost, a l s je het laat sto llen, i s ges to ld , en als je het laat vervliegen , vliegt

Spits

Ge noeg . bent u?

Ananias

(Smoel af ) Dus dit i s voor u heide ns -G rieks . Wi e

Verschoning heer , een dienares va n de verbannen zusteren , die

handelt i n de goederen van weduwen en wezen e n zo de rekening der heiligen vereffent . Ik ben diakones Spits

Ah, u bent toch gezonden door Moede r Heilzaam, uw meesteres?

Ananias

Door Zwaargemoed Hei lzaam , onze eerwaarde mo e d e r

Spits

Goed . Ik verwacht h ier wat bez i tti nge n va n we z en

Ananias

Wat voor zaken, heer?

Spits

Tin en messing, haardijzers en kookgerei. Metalen waarop wi j ons elixer gaan gebruiken zodat de zusteren voor slechts een paar pennies over groot geld zullen beschikken

Ananias

Waren de ouders van de wezen oprechte belijders?

spits

Waarom v raagt u dat ?

Ananias

Omdat we dan rech tvaardig k u nne n handelen e n z e waar lijk de rechte prijs ku nnen betale n

-32Spits

Verduiveld! Als hun ouders niet gelovig waren, had u ze bedrogen? Ik vertrouw u niet voordat ik met uw overste heb gesproken. Heeft u geld bij u voor meer kolen?

Ananias

Nee, zeker niet

Spits

Waarom niet?

Ananias

De zusteren vroegen me te melden dat ze geen geld meer geven totdat ze getuige zijn geweest van de projectie

Spits

Wat!

Ananias

U kreeg al 30 pond voor instrumenten, stenen, kalk en glazen. En voor de grondstoffen nog eens 90, zeggen ze En inmiddels heeft men berichten dat een alchemist in Heidelberg al resultaat heeft met een ei en een vleug speldevijlsel

Spits

Hoe heet u?

Ananias

Mijn naam is Ananias

Spits

Eruit! Jij meid die de apostelen bedroog! Vooruit verdwijn en vlucht, jij miskraam! Had uw heilig consistorie geen andere naam voor mij dan het verdorven Ananias? Jij ongelukkige! Zeg ze dat het cinnaber en het zwart verloren zijn. Al hun hoop op omverwerping van de roomse hierarchie zal zijn vervlogen ais ze nog langer wachten dan 'n uur. De waterigheid, het aardse en de zwavel zullen weer vervloeien en alles is voor niets. Jij valse Ananias! (Ananias af) Dat zal ze leren - ze zullen zich wel haasten om meer af te schuiven. Je moet je soms gedragen als een pronte min - en weerspannigen met kracht weer aan het zogen brengen.

-33Bedrijf 11, scene 6

Smoel

Voorzichtig , de doctor is bezig met z i j n geesten

Spits

Wat moet da t? Wie is daar?

Smoel

Ik ze i je toch dat hij razend z o u z l J n . Heer , hier is Abel , hij komt nóg een goudstuk bre ngen . (t e g e n Droge r) We moeten hem kalme ren , geef het mij . ( t e g en Spits) En hij vraagt of u hem raad wilt geven . Waar gaat het over , Abel?

Droger

Een u it h a ng b o r d, heer

Smoe l

Juist , een geluk en voors poed b r e ng end u i thangbord , doctor

Spits

Ik was er juist over aan het nadenken

Smoel

(terzijde tegen Spits ) Verdomme , dat moet je niet zeggen . Dan krijgt hij er spijt va n dat hij je nog méér heeft gegeven . (normaal) Wat denkt u van zijn sterrenbeeld , doctor , die weegschaal?

Spits

Nee, dat is uit de tijd en achterhaald. Iedere boerenpummel die werd geboren onder het teken van Taurus neemt een stier of stierenkop, of, onder Ariês, een ram . Dat is toch een wat armoedige keuze voor een uithangbord . Nee , ik kies zijn naam, geschreven in magische karakters . De geheimzinnige stralen die daarvan uitgaan zullen het oog van de voorbijgangers treffen en, door hun virtuele kracht, hen dwingen het winkelpandje te betreden. Houdt het bord goed vast . Laat eens kijken

Smoel

Abel

Spits

Eerst een A en daarnaast een bel. Daaronder de letter Déé, dan een rog , die vis met een staartje van elektriciteit en daarna de letters Eé en éR in een vrije variatie . Zo hebben we Drog -èr, Droger, Abel Droger . Dit is zij n uithangbord, hiêroglyf isch en vol mys ter ie.

Smoel

Abel, je fortuin is gemaakt

Droger

I k dank zij ne edelhe id

Smoel

Al ko n j e ' nog dieper b uige n da n de pa us, h e t zo u n i e t voldoe nde zijn om de doctor t e d ank en , Abe l . Hij he e ft ee n s nuifje t a b ak meegeb racht , docto r

Droger

Ja heer, i k he b ook no g wa t mee te dele n

-34Smoel

Voor de dag ermee, Abel

Droger

Heer, bij mij in de straat logeert een rijke, jonge weduwe

Smoel

Goed zo

Droger

Ze is negentien jaar, hoogstens

Smoel

Uitstekend, Abel

Droger

Soms verkoop ik haar purgeermiddelen en tepelzalf en daarom heeft ze mij in vertrouwen genomen

Smoel

Ga door, ga door

Droger

Ze is hierheen gekomen om de mode te leren kennen en haar horoscoop te laten trekken

Smoel

Maar Abel , dan moet je haar naar de doctor sturen

Droger

Maar zij is bang dat dat zou uitlekken en dat dan haar kansen op een n i e uw huwelijk zouden worden geschaad

Smoel

Geschaad? Het is juist de manier om meer succes te hebben. Abel, je moet haar het volgende zeggen: een weduwe telt nooit mee , tenzij ze berucht is en haar eerbaarheid houdt gelijke tred met het aantal van haar aanbidders. Stuur haar hier naar toe, dat kan tenslotte ook jouw geluk worden

Droger

Ze zegt dat ze wil trouwen met niemand minder dan een ridder. Haar broer staat daarop

Smoel

Wat is dat voor een broer?

Droger

Hij is eenentwintig en hij speelt voogd over zijn zuster. Hij kwam maar Londen om te leren redetwisten

Smoel

Redetwisten?

Droger

Twistgesprekken voeren, bekvechten, zoals de hoge heren dat kunnen. Hij wil leren leven van zijn tong

Smoel

Bliksems Abel, dan is de doctor zijn man, de enige in de hele christenheid. Ga ze alletwee halen, de broer ~n zijn zus. Wat j6u betreft, de doctor kan haar misschien in jouw voordeel bewerken. Ga nu maar en je geeft als voorschot de doctor een nieuw pak van damast

Spits

Maar beste kapitein!

Smoel

Dat zal hij doen, doctor. Ik ken geen eerlijker vent dan Abel Droger. (tegen Droger) Nou niet langer treuzelen en vooral géén geschenken meer. Ga het damast en die twee mensen halen

Spits

Die tabak ruikt lekker Abel, hoeveel kost een onsje?

Smoel

Voor u zal hij er vijf kilo van meebrengen, doctor

-35-

nee

Spits

0,

Smoel

Jawel, dat doet hij, een betere ziel bestaat er niet. Abel, aan het werk. (Droger af) Het is een zielige kerel, hij leeft alleen maar van kaas en hij zit vol spoelwormen en aarsmaden. Eigenlijk kwam hij daarvoor een middeltje halen . Dat vertelde hij mij onder vier ogen

Spits

Dat zal ik hem dan wêl geven. Alles gaat goed

Smoel

Een vrouw, een vrouw voor één van ons beiden. Spits, we zullen er om loten en wie verliest krijgt zoveel geld meer als de ander plezier heeft in bed

Spits

Of zoveel minder. Het kan best zo zlJn dat ze juist in bed geen penny waard is. Eerst zien en dan beslissen

Smoel

Akkoord, maar Lol mag er niets van weten

Spits

Vooruit jij, naar die Waarlandt va n jou in Temple-Church . Probeer hem te pakken

Smoel

Ik hoop dat ik niet te laat kom

Spits

Daar ben ik wel bang voor

(beiden af)

-36Bedrijf lIl, scene I

(straat voor het huis) He i l z a a m Dit s oort kasti jding en treft o n s st eeds, e n wi j uitve rkorenen moeten deze willig dragen als ee n van God ge zo nden be proeving Anania s

Ik mag die man niet: h ij is een heid en e n spre e kt de tale Kanaäns

Heilzaam Dat hij een g oddeloos mens i s , geloof ik z ek er Ananias

Zijn voorhoofd draagt het teken van het Beest e n Zl Jn steen is ee n werk der duistern is: met wetens chap ve r b li nd t h ij 's mensen oog.

Heilzaam Goede zuster, we moet en b e sc h ikk e n o v e r alle mi dd e l en die de goede zaak dienen Ananias

De zijne d oen d at ni et : n a ar het he ili g e doe l leidt een heilige weg

Heilzaam Niet altijd : de kinde r en d er d u is t ernis zlJn vaak het instrument van g roo t s e werken. De nk bove ndien eens aan het feit dat hij steeds g ebog e n staat ove r het vuur , in de walmen v an meta len d i e zijn bre in ve r g ift i g en en hem verleiden . Er zijn toch g e e n god de lo z er mensen dan koks of kwaadaardiger lieden dan g l a s b l a ze r s of klok keg i e te r s ? En wat maakt de duivel z o duivels? Zij n eeuwi g vu u r en z i j n kokende zwavel en arsenicuml Wi j moeten nie t t oeg e v en aan onze emoties . Het zou best kunnen zi jn d at wannee r z i jn we rk i s v o l t o o i d en de steen ge re e d i s , zi jn d r i f t v e r a nde r t i n een he ilig vuur, dat zich in di enst stelt van het ware g e loo f , tèg e n het bevlekte e n gerafelde kleed van Rome. We moeten wac ht e n op de pure geest. Het was niet g oed v a n je om h em zo t e b e las t e r e n. We hebben zijn steen der wijz en no d ig en moete n het werk steunen, z odat de tot zw i j g en ge b r a chte hei lige n weer mogen spreken. Het snell e goud is, mits dag el ij k s toegediend, het enige med icijn d at de auto riteit v oor o n ze z aak ka n winnen . Ananias

Sinds de genade mij heeft getroffen werd i k ni mme r meer gesticht dan nu. Ik betreur het in mi jn i j v er te zij n doorgedraafd.

Heilzaam Laten we he m dan nu bezoeken. Anan ias

Ee n goede gedachte , van een goede geest. Ik zal eerst kloppen. Vrede zij dit huis!

-37Bedrijf III , scene 2

(een kamer in het huis) Spits

Zo, bent u daar . Het werd tijd. Uw laatste uur was bijna verstreken en alles zou er aa n zij n gegaan: furnus acediae, tur rus circula torius, alambieken, destileerkolven, retorte n e n pelikanen, alles aan scherven. Wat, jij Ana nias, be n je daar weer? Wel , dan gaat alles t o c h aa n gruzelemente n

Heilzaam Heer , blijf kalm. Ze is gekomen om z ichze lf i n de gee st te ver nederen en u geduld te vrage n al s t e v e e l i jve r haar va n het rec hte pad heeft afgebrac ht spits

Dat vera ndert de zaak

Heilzaam De zusteren zijn bereid hun we lwi lle nde hulp te verlenen aan elk project geleid door de geest en door u Spits

Dat verandert de zaak heel wat

Heilzaam De heiligen werpen hier, via mij, hun beurs voor uw voeten Spits n

n u

t

Dat verandert alles aan de zaak . Zo moet het gaan . Nu hebt u het begrepen. Maar heb ik u de we rking van de steen voldoende uitgelegd? Neem bijvoorbeeld het geval dat een groot staatsman jicht heeft . U geeft hem slechts drie druppels van het elixer en hij is dadelijk geholpen; zo hebt u een vriend gewonnen. Een ander is verlamd o f heeft de waterzucht . Hij neemt wat in van het onontvlambare goedje en zo hebt u weer een vriend gewonnen . Een dame aan wie de tand des tijds niet is voorbijgegaan, een geteisterd gezicht, uitgezakt lichaam en altijd ongesteld, fleurt weer op dank zij de talkolie. Op die manier wint u een vriendin met al haar vrienden erbij . Een lord die melaats is of een ridde r met reumatiek of bijvoorbeeld een jonker die aan beide kwalen lijdt , u maakt ze weer lenig en gezond en zo groeit he t aantal van uw vrienden

Heilzaam Dat is duidelijk Spits

En dan , wanneer u h e t tin van een advoca at omzet met kers tmis ••

Ananias

Ke r s tdag als h e t u be lief t

Spits

Jij wee r, Ananias?

Ananias

Ik h eb gezegd

-38Spits

•• of wanneer u zIJn verguld vaatwerk omzet in massief goud! U kunt niet anders dan er vrienden bijwinnen

Heilzaam Dat is waarlijk waar Spits

Met de steen der wIJzen bent u tot alles in staat. Wanneer u hem bezit zult u niet meer met een schijnheilig masker IJverige vrouwen ertoe hoeven te brengen de portefeuille van hun echtgenoten te lichten ten behoeve van uw gemene zaak. U zult 's nachts geen enorme maaltijden meer moeten verslinden om de vasten van de volgende dag beter te kunnen verdragen. Bovendien zult u zich nooit meer hoeven af te vragen of de matronen van het heilige genootschap ijdele stijfpap aan hun kleren mogen smeren • • •

Ananias

Stijfpap is inderdaad ijdel

Heilzaam Ik beveel, twistzieke geest, deze man met rust te laten. Let niet op haar, heer Spits

U zult ook niet meer hoeven te liegen in volle heilige overtuiging tot u zwart ziet. U zult zichzelf ook geen namen meer moeten geven a ls Zwaargemoed, Vervolgde, Verstorvene, verduldige, laat staan Ananias

Heilzaam Heer , deze middelen zijn uitgedacht door de goddelijke zusteren voor de verbreiding van de glorierijke zaak Spits

Oh, maar in vergelijking met de steen is alles ijdelheid en rook. Dit wonder der natuur, dit in wolken gehulde goddelijke geheim, werd niet door mensen maar door geesten overgeleverd

Ananias

Ik haat overleveringen. Ik vertrouw ze niet

Heilzaam Stilte! Ananias

Ze zijn paaps, allemaal. Ik wil geen stilte. Ik wil niet ••

Heilzaam Ananiasl Ananias

•• behagen aan de profanen door de heiligen te beledigen. Ik mag dat niet

Spits

Wel, Ananias, jij wint het

Heilzaam Ze is bezeten door een onverlichte ijver, heer. Maar voor de rest is zij echt een getrouwe zuster, iemand die door openbaring een toereikende kennis bezit van de waarheid Spits

Heeft zij ook een toereikende som daar, in haar buidel, om de goederen te kopen die binnen liggen uitgestald? Ik ben er namelijk voor verantwoordelijk en ik moet zien dat ik er voor mijn arme wezen zoveel mogelijk voor krijg. Ook de zusteren we ns ik eveneens veel profijt. Binnen liggen ze. Wanneer u ze gekeurd en gekocht hebt en de inventaris opgemaakt, zijn we klaar voor de projectie. Behandel ze met de steen en u hebt evenveel zilver als ~r tin ligt en evenveel goud als er brons is

-39Heilzaam Maar hoelang moeten de heiligen nog wachten, heer? Spits

Laat eens kijken. Hoe is de stand van de maan. Over acht, negen, tien dagen wordt hij zilver. Dan duurt het drie dagen voor hij citroeniseert. Laten we zeggen: binnen vijftien dagen zal het magisterium zijn voltooid

Ananias

Omtrent de tweede dag van de derde week van de zevende maand?

Spits

Juist mijn beste Ananias

Heilzaam Wat moeten de goederen van de wezen kosten, denkt u? Spits

Honderd pond ongeveer. U kunt er wel zes miljoen van maken. Maar ik heb nog wat meer kolen nodig

Heilzaam Zo Spits

Nog één lading en we zIJn klaar. Wij moeten ons vuur nu aanwakkeren tot ignis ardens. De fimus equinus, balnei, cineris en al de zachtere gloeihitten hebben we achter de rug. Als de heilige portemonnee der zusteren door deze laatste bloeding slap zou vallen en de heiligen op dit moment om geld verlegen zouden zitten, dan ken ik een methode om het tin dat u zo dadelijk gaat kopen te smelten. Met een bepaald soort tinctuur maken we er zulke goede Hollandse talers van, dat ze die zelfs in Holland niet kunnen namaken

Heilzaam Kunt u dat? Spits

Ja, en op die manier kunt u de voltooiing van het magisterium rustig afwachten

Ananias

Dat is verheugend nieuws voor de zusteren

Spits

Haar u moet het geheim houden

Heilzaam Goed, maar wacht. Is deze manier van muntslaan wel wettelijk? Ananias

Wettelijk? Wij erkennen geen enkel gezag. Bovendien, het zijn buitenlandse munten

Spits

Dit is geen muntslaan, zuster. Het is alleen maar muntgieten

Heilzaam U maakt een goed onderscheid. Muntgieten kan wettelijk zijn Ananias

Dat is het, eerwaarde moeder

Heilzaam Ja? Dan neem ik het voorstel in overweging Spits

Geloof Ananias. In gewetenskwesties is zij bijzonder ervaren

Heilzaam Ik zal er de zusteren over raadplegen Ananias

De zusteren zullen het wettelijk verklaren, twijfel daar niet aan. Waar zal het gieten gebeuren? (er wordt geklopt)

Spits

Daar praten we later over. Er is iemand die mij wil spreken.

-40Gaat u naar b i nn en e n keu r t de stukke n . Dit is de voorlopige inventaris. Ik kom d a delijk bij u (Heil zaam en Ananias af)

-41Bedrijf III, scene 3

Spits

Wie is daar? Smoel?

(Smoel op) Wel, is het gelukt?

Smoel

Verdomme neel Die opgeblazen valsspeler kwam niet opdagen

Spits

Hoezo?

Smoel

Tot nu toe heb ik daarginds rondgewandeld en niemand te zien

Spits

Heb je hem laten lopen?

Smoel

Laten lopen? Voor mijn part kan hij naar de duivel lopen

Spits

Maar het zou beter zijn geweest als je hem gepakt had

Smoel

Spits je oren en luister, want ik heb goed nieuws. Er is een nieuwe klant onderweg, een nobele graaf een steenrijke Don uit Spanje, die in het geheim naar Engeland kwam met zijn wijde broek gevuld. Om zijn batterij te richten op onze Lol, die burcht, ons vijfde leven, onze pier van Dover - of wat je maar wil. Hij zegt dat hij bij jou wil komen baden, maar eigenlijk wil hij alleen maar wippen! Waar is Lol? Zij moet zorgen voor schone lakens, parfums en haar eigen schranderheid. Want zijne hoogheid moeten worden gemolken. Waar is ons hoertje?

Spits

Ik stuur haar wel en ik zal zien dat ik dat Hollandse koppel kwijt raak

Smoel

Zijn die daar binnen?

Spits

Ja, ze rekenen uit hoeveel ze kunnen betalen

Smoel

Hoeveel?

Spits

Honderd pond ongeveer

Smoel

,Di t is een fortuinlijke dag. Tien po nd van Mammon, drie van ~e klerk, een portugees van de tabakshandelaar, dit van de heiligen en dan nog de bijdragen van de weduwe en de Spaanse graaf . Mijn aandeel van vandaag zou ik nog niet verkopen voor veertig.. (Lol op)

~l

Wat?

Smoel

Pond, mijn snoezige Lolletje. Ik wist niet dat je mij kon horen

(Spits af)

-42Lol

Zeg gene raal , wat wordt er straks van mi j verwacht?

Smoel

Op dit moment is ee n span nende Sp aanse Don op we g naar jou . Je kunt hem vragen wat j e wilt, want hij is stinkend ri j k e n daarom wil hij baden. Straks komt hij bi nne n, g ek lui sterd door jouw schone blik. En jij zul t met hem beland en i n een don sbed, do nker als een spelonk. Ha a r d aar zul j ij he m wa k ke r ho ud en met je trom , jouw trom, mijn kind, jouw trom. La at h e m de trommel roeren totdat hij zo moe is als een slag e r na het stoppen van v i j f t i e n kilo verse worst

Lol

Wat is het voor iemand?

Smoel

Ee n ada la ntado , een grande, meisje.

Spits

Klaar. Ze zi jn weg en hebben betaald. Ik wou dat we i emand kenden die de r omme l dadelij k o p koc h t en meenam

(Spi ts o p ) Ben je klaar?

Smo el

Abel zal dat d o en om zijn huis in t e ric hten a l s hij met de weduwe trouwt

spits

Ee n ui ts teke nd idee. I k hoop dat hij gauw komt

Smoel

Ik hoop dat hij wegblijft t ot de z aak met de Don i s geregeld

Spits

Vertel eens Smoel , hoe he b j e di e g e heimz i n nige ma n o ntmoet?

Smoel

Een of andere i d i o o t bracht mij een briefje toen ik op Waar la ndt stond t e wachten. Je bad is beroemd door mij , Spits, En jij Lo l , ontvang de Don als een maagd die no g nooit heeft gehoord van onbevlekte o n tv a ng e n i s. Kro nk e l als een paling , kus zijn mond, kni jp hem h i er en daar. Ac h, maar dat hoef ik jou niet te vert ellen. 0 j a , de Do n ve r s t aat geen wo o r d Engels e n da t is wel zo handi g al s j e hem er tus sen neemt . (er wordt gekl opt) Wie is daar?

Spits

Is het de Don?

Smo e l

Ne e , nu nog niet

Spits

Wie i s he t, Lo l?

Lol

Pen ne r , die klerk van de v li eg ,en d e koningin der feeên

Smo el

Om godswil , koningin der feeên, ga j e v e rk leden ( Lo l af ) en jij, doctor, je mantel . l aten we hem v lug de d e ur uitwerken

Spits

Dat za l we l wa t

Smoel

Als je doet wat ik zeg zijn we z o van hem af. Ve r domme! Daar komen er nog meer, Abel en d i e kwaa ie j ongen, d i e z o g raag wil lere n rede twisten

tijd koste n

Spits

En de we d uwe ?

Smoel

Niet over prate n . Verdwijn.

(Spits af, Penner o p

-43 -

Bedrijf lIl , s cene 4

Smoel

Heer Pen ner, welkom. De doctor is aan he t werk voor u , maar het heeft mij we l moei te gekost hem zove r te k r i j g en. Hij zegt mij dat de dobbelstenen u hebben uitverkoren en tot nu toe heeft hare hoogheid , uw tante , zich no g nooit zo liefdevol over iema nd uitgelaten als u

Penne r

Wanneer zal i k ha re genade zien?

Smoel

U zult haar zie n ên kussen (Abel en Windbui l op) Jij, ee rlijke Abel , heb je het damast meegeb rac ht?

Droger

Nee heer, d i t is de tabak

Smoel

Goed gewerkt , Abel. Breng je ook nog de damast?

Droger

Ja heer. Dit is Windbuil, kapitein, de broer van de weduwe . Ik heb hem meegebracht omdat hij de doctor wil spreken

Smoel

Waar is de weduwe?

Droger

Zijn zuster komt als hij dat wil, ze gt hij

Smoel

Zo? Goed dan. Is uw naam Wi ndb uil , h e e r ?

Windbuil Ja, en d e best e d er windbuile n , o f i k zal g e e n windbuil heten! Waar is de doct or? Mijn gekke t a b a ks bo e r hier zegt da t hij iemand is die v a n alles kan . Is hij nogal handig? Smoel

Wa a r i n , heer?

Windbuil Om ee n zaak af te ha nde le n en een twistgesprek te voeren zoals het ho ort Smoel

Uit uw v ra ag blijkt dat u pas nieuw bent in de stad

Windbuil Niet z6 n ieuw. Ik heb al horen praten over die mod ern e j o ng e ns , die redetwisten . En ik heb ze tabak zien roken , ook in zijn winkel . Ik kan ook r oken . Ik zou ook graag kunnen redetwis ten als i k wee r t e r ug g a n a a r mijn dorp Smoel

Heer, ik verzeker u dat de d octor u de fijnste kneepjes v a n het redetwisten zal aanleren

Windbui l Ook hoe je kan leven van je to ng? Smoel

Natuurlijk , als hij er maar flink op bijt . Hij zal u nog veel

- 44meer l eren. Elk sl immi ghe i d j e da t u ku nt bedenken heeft hij zo door. Mi j he eft hi j kapi tei n gem a akt . Voordat ik hem leerde kennen wa s i k net zo'n stev i ge ke r el a l s u . En deze jonge man wordt straks i ngewijd en h i j z al een v lieg krijgen van de doctor. Daarme e, en met veel g e luk, z a l hij binnen veertien dagen op d e paarden r en nen genoeg winnen om een hele baronie te kunnen kopen . Hi j k r ijgt ove r al de beste bediening en het be ste bier. He t hele jaar doo r za l hem , waar hij ook komt, de ereplaats worden aa ng e boden . Hij krijgt de schoonste lakens; het scherpst e mes e n hier en daar , in het geniep, een mooie k a me r om t e slapen me t de k ame rmeid erbij . En iedereen zal drinken op zijn gez ondheid e n gelu k windbuil Staat u niet i emand v oor de g e k te h oud e n? Smoel

Helemaal niet! Kijk naar mij. Door met de doc tor om te ga an was ik al g a uw kapite in en z o bemidde ld da t i k mijzelf, mijn vriendin en haar drie wek en oud e baby naar d e l aatste mode kan kleden 1

Windbuil Zal de doctor mij dat ook le r en? Smoel

Wel, Abel hier kent hem. Daar komt no g b ij, d e doc tor is de meest geschikte huwelijksmakelaar voor rij ke we duw en , edelvrouwen en jonge erfgenamen. Uit heel Enge la nd komt men naar hem toe om raad

Windbuil Jongen, mijn zus moet eens met hem praten Smoel

Ik kan u zeggen, he er, wat hij mlJ v er tel de ov e r Abel . Eve n onder ons, je kan bete r g e e n k a a s me e r ete n, Abe l, je wordt er melancholiek van en d i e mel a ncholie kwee kt wormen . De doctor zei me dat Abe l maar één ke e r in zi j n leve n een k roeg heeft bezocht

Dr o ger

Dat klopt

Smoel

En hij is toen zo ziek g e wo r d e n • •

Dr oger

Wist hij dat ook al?

Smoel

Hoe zou ik het anders moeten weten?

Droger

Nou, om de waarheid te z e ggen: we wa ren g a a n boog s chieten en kregen een avondmaal vet ramsvlees, dat z o z waa r o p mijn maag lag ••

Smoel

•• en hij verdraagt geen wlJn. En de muzi ka nt e n spe eld en zo hard en de zorgen om zijn winkel, want hij dur ft e r g een hulp op na te houden ••

Droger

•• ik had zo'n koppijn ••

Smoel

•• hij moest naar huis worden gebracht, dat v ertelde de docto r mij. Een goede oude vrouw ••

Droger

•• ja, ze woonde aan de Seacoallane. Die heeft mi j v e r zo rgd met bier en glaskruid van de muur. Dat kost te mi j 2 p enn i es.

-45Ik heb ook nog een andere ziekte gehad, die nog erger was dan de eerste •• Smoel

•• van ergernis omdat je achttien pennies moest betalen voor de waterleiding ••

Droger

•• dat kostte mij bijna mijn leven ••

Smoel

•• je haar viel toen uit?

Droger

Ja heer, van spijt

Smoel

Dat zegt de doctor ook

Windbuil Asjeblief, tabaksboer, ga mIJn zuster halen. Ik wil die geleerde vent zien voor ik wegga. En zij moet dat ook Smoel

Heer, de doctor is op dit moment bezig. Maar misschien kunt u uw zuster zelf vlugger halen. Als u terugbent is de doctor zeker klaar met zijn werk

Windbuil Ik ga al

(Windbuil af)

Smoel

Droger, ze is voor jou, de weduwe. Ga het damast halen (Droger af) Spits en ik moeten het nog uitvechten over haar. ~om, beste Penner, u ziet hoe ik de klanten wegstuur om de zaak te kunnen afhandelen. Hebt u de ceremoniên volbracht die u waren opgelegd?

Penner

Ja, die van de azijn en het schone hemd

Smoel

Goed zo. Hebt u ook gedacht aan de dienaars van Hare Genade

Penner

Hier zijn zestig shilling uit de tijd van Edward ••

Smoel

Goed

Penner

•• en een oude souverein uit de tijd van Hendrik ••

Smoel

Heel goed

Penner

•• en drie shilling uit de tijd van Jacobus en een vierstuiverstuk uit die van Elisabeth. Alles bij elkaar is dat twintig nobel

Smoel

Prachtig. Ik zou ook nog graag een nobel hebben gehad uit de tijd van Maria

Penner

Ik heb er nog een paar van Philip en Maria

Smoel

Maar dat zijn de beste! Waar zijn ze? Hoor, daar komt de priester van de koningin der feeên

-46Bedrijf 111, scene 5

Spits

Is de neef van hare ge nade g ekome n ?

Smoel

Hij is g e ko me n

Spits

En v ast hij?

Smoel

Ja

Spits

En heeft hij g e r oe pe n 'bis'?

Smoel

Driemaal, moet u a n t woor de n

Penn er

Driemaal

Spits

En evenveel keren 'bas'?

Smoe l

Al s u het heef t gedaan , da n mo e t u h et zeggen

Penne r

Da t heb i k

Sp its

Dan geeft de ko ning i n de r fee ên, in mi j n persoon , in de hoop d a t hij zijn zi n t u igen me t a zij n he e f t gescherpt, dit kleed a an haar neef , de r o k van h et f or tu i n . Zij eist dat hij deze d a de l i jk z a l aa ntrekken. En o mdat het hemd nader is dan de rok , heef t zij o o k een s tuk va n haa r hemd meegegeven, dat we rd a fge s che u rd toe n h ij nog e e n kind was om hem er in te wi kkel en. Zi j vr aagt hem da t n u t e dragen als een band voor zi jn oge n , om t e l at en zien da t hij de gelukkige is. En, in vo l le v e r t ro uwe n op haar en in zijn eigen welzijn zal hij al de werel ds e b e zitt i ng e n die hij bij zich heeft en zijn k l e ding a f we rpen . Zij tw i j f e lt er n ie t aan dat hij dit zal d o en

Smoe l

Zij b eho eft n iet aan he m te twi jfe l en, heer . Hij heeft niets waarv an hij n ie t welwill end afs t and zal doen . Gooi je beur s we g , op b e v el van h are ge n ade , za kd o e k e n ook . Niets kan zij h e m v rag en o f hi j za l gehoo r zame n. Als u ringen bij u hebt of een zilv e r en z e g el a an uw p ol s, werp z e af . Hare genade zal haa r f e eên hie r na arto e s ture n om u te h a l e n. Als zij ontdekken d a t u ook maar iet s ac h te rhoudt bent u verloren

Penner

Dat is alles, e c h t wa ar

Smo el

Is dat alle s?

Penner

Al mijn geld, ech t waa r

-47Smoel

Hou niets achter dat vergankelijk is. (Lol zingend op) Luister, de elfen zijn gekomen om u te knijpen als u de waarheid niet spreekt. Denk goed na

Penner

0, ik heb nog een papiertje met een goudstuk uit de tijd van Jacobus de eerste

Smoel

Ti, ti. Ze zeggen dat ze het wisten

Spits

Ti, ti, ti, ti,

hij heeft nog meer

Smoel

Ti, ti, ti, ti.

spits

Ti, titi, titi, ti. ze moeten hem knijpen, zeggen ze, of hij zal nooit bekennen

Penner

Ohoho, ohoho

Smoel

Alstublieft lieve elfen, beheers u toch. Hij is de neef van hare genade. Ti, ti, ti? Wat wilt u? U moet hem vertrouwen

In zijn andere zak?

Penner

Bij het licht van mijn ogen, ik heb niets meer

Spits

Ti ti, ti ti, to ta. Onzin zeggen ze, ti, tido ti, ti ti do, ti da, want hij zweert bij het licht van zijn ogen, terwijl hij geblinddoekt is

Penner

Bij de duisternis van mijn ogen, ik heb niets meer dan een halve goudkroon aan mijn pols, die ik kreeg van mijn vriendin, en een hart van lood, toen ze mij liet stikken

Smoel

Ik dacht wel dat er nog wat was. Zou u de ontevredenheid van uw tante willen opwekken voor een dergelijke kleinigheid? Ik had liever dat u twintig halve goudkronen zou weggooien. Dat hart van lood mag u houden. (Lol op) Wat is er?

Spits

Heb je nieuws, Lol?

Lol

Sir

Smoel

Mijn god, aan hem hebben we helemaal niet gedacht. Waar is hij?

Lol

Hij staat voor de deur

Spits

En jij bent nog niet klaar? Lol haal zijn pak. Mammon mag niet worden weggestuurd

Smoel

In geen geval. Maar wat doen we met deze Hans Worst, die al op het rooster ligt?

Spits

We schuiven hem even aan de kant met een of andere rotsmoes. (Lol op) Ti, ti, ti ti, ti. Wil hare genade mij spreken? Ik kom. Help mij Lol

Smoel

Wie is daar? Sir Epicurus, mijn meester loopt ons voor de voeten. Wilt u nog drie of vier blokjes omlopen totdat hij weg is? Dan kan ik u binnenlaten. Vlug Lol

Ma~mon

is al gekomen

(Lol af)

-48 Spits

Hare genade laat u vrie ndelijk groeten , meester Penner

Penner

I k ve r lang er zo n a a r hare genade te zien

Spits

Zij gebruikt nu het middagmaal in bed. Van haar eigen bord heef t zij u een dode muis en een stuk gemberbrood gestuurd, zod a t u niet flauw zult vallen tijdens het vasten . Maar zij z e gt ook dat , a ls u he t kunt uithouden totdat zij u ziet, dat het dan bete r voor u zal z i j n

Smoel

Al lee n al terwille van hare genade zal hij het volhouden, al zou he t no g twee uur d ure n , dat kan ik u verzekeren

Spits

To t d an mag h i j niemand zien of sp reken

Smoel

Daarom zul le n we ee n prop in zijn mond stoppen, heer

Spi ts

Wat voo r prop?

Smoe l

Va n gem b erbro o d, maa k jij die k laar . Hij die hare genade zo g r aag wil o ntmoe te n, za l voo r z o'n k l ein i g he i d niet t e r ug sc h r i k ke n . Gaa p , he e r, e n d a t he t u wel moge bekomen

S p its

Wa ar laten we h em nou ?

Lo l

In het p r i v a a t?

Sp i t s

He t p r i v aat ?

Smoe l

Ja, o p d e plee , d aar gaan die s c h i j t e r s toch niet kijken

Spit s

Kom mee , he e r. Ik za l u naa r d e ' p r i v a t e ' vertrekken van hare ge na d e b rengen

Smoel

S ir Ep i c u r us , i k ben dadelijk b i j u

-49Bedrijf IV, scene I

Smoel

(achter)

Heer, u kwam net op het goede moment

Mammon

Waar is uw meester?

Smoel

Bezig met de voorbereiding van de projectie, heer. Uw spullen zullen nu allemaal heel gauw worden omgezet

Mammon

In goud?

Smoel

In goud, heer, en zilver

Mammon

zilver interesseert me niet

Smoel

Jawel heer, een beetje maar, om weg te geven aan de bedelaars

Mammon

Waar is de lady?

Smoel

Voor het grijpen, heer. Ik heb haar gesproken over uw goede inborst en uw edele geest

Mammon

Heb je dat?

Smoel

Ze popelt van verlangen u te zien, heer. Maar, denk er aan, geen woord over hebreeuws of genealogieên, dan wordt ze meteen weer gek •• Dat beloof ik je

Smoel

•• en nog geen zes kerels kunnen haar dan bedwingen. Bovendien, als mijn meester u hier zou betrappen.

Mammon

Voor mij hoef je niet bang te zijn. (op) En nu, Epicurus, verhef je stem en spreek tot haar een gulden taal. Beregen haar met evenveel wolken als Jupiter zijn Danae. Bewijs dat deze god maar een stakker was, vergeleken bij Mammon. De steen zal me helpen! Ze zal goud voelen, goud proeven, goud horen, met goud slapen. We zullen een gouden liefde bedrijven. Ik zal overeind en sterk met haar converseren. Daar komt ze (Smoel en Lol op)

Smoel

(tegen Lol) zuig hem leeg! (tegen Mammon) Dit is de edele ridder waarover ik met uw ladyship heb gesproken

Mammon

Madame, als u het mij toestaat,

Lol

Maar heer, hoe onbeleefd als ik dat toestond. Ik bied u mijn mond

ik kus de zoom van uw kleed

-50-

Mammon

Als e r niets me e r wa s o m uw de ug d du ideli jk er te laten spreken, d an zou d it a ntwoord reeds uw opvoeding en uw bloed verrade n

Lo l

Op ons bl o e d b e roemen wij ons niet . Ik ben slechts de arme doc h te r v a n ee n b a r o n

Mammon

Arm ? Met z o 'n d ochte r, Al h a d h ij enke l no g geslapen nadat hij u v e r we k t had, d an ha d hij ge noeg gedaan om geadeld te word e n

Lol

Hee r , h e t ga at n i e t e nkel om he t uiterlijk, maar om de harde ke r n Uw o gen, d ez e lip , di e ki n! Mij d unkt , u bent van de meest fo r t u i n l i j ke adel

Smoel

Goe d g e zi en, v ade r , haar p a was een Chinese vuurvreter

Mammon

Het hu is van Val ois h a d ju is t dezelfde ne us e n op zulk een voorhoofd k unnen z ich sl echt s d e Med ic i van Florence be roemen

Lol

Inderdaad, met de ze pr insen we r d ik r e e d s meermalen vergelek en

Smo el

I k z o u zwere n dat ik h et g ehoord heb

Mammon

U verenigt al hun nobel e tre k ken in ee n u i t g e l e z en samenhang

Smoel

Ik ga binnen l a che n

Mammon

Uw gezicht s t r aa l t ee rder e en bovenaard se, dan een aardse schoonheid u it

(Smoe l a f)

Lol

Oh, u spot met mij

Mammon

Nooit heeft d e natuur a an e e n ste r f el i j k weze n een zuiverder e n harmonie uz er ge la at gesc ho nke n . Alle andere ge zichten behandel de zij sti efmoe d er l i j k . Madame, laa t me zo intiem z i jn ••

Lol

Intiem! Heer, wilt u af stand bewaren ••

Mammon

Ni e t in sl ech te z in, l a dy , al l e en maa r om te vragen hoe uw bevallige g ra t i e d e uren sl i j t. Ik zi e dat u hie r verblijft in het huis van ee n ui tzo nd e r lijk man , een uitmuntend geleerd e. Ma a r wat bet ek ent di t voor u ?

Lol

Ik bestudeer hier d e mat emati ca e n d e d e stilat i e

Mammon

Oh, i k vraag u ve rg i f f e n is . Hi j i s een goddelijk leermeester en kan zelfs de n a tuur haar eigen kra chte n leren kennen

Lol

En zijn genee skunst, h e er ••

Mammon

• • overtreft die van Esculapius

-51Lol

Zeker, ik ben helemaal in beslag genomen door deze studies en de beschouwing van de natuur

Mammon

Dat is een nobel streven. Maar deze, •. eh, uw vormen zijn toch niet bedoeld voor een dergelijke levensvulling. Als u nou gebocheld was, lelijk of misvormd, dan was een klooster een goede toevlucht. Maar met zo'n gezicht teruggetrokken leven! Staat deze diamant niet beter aan mijn vinger dan in een kluisje?

Lol

Ja

Mammon

Wel, hij lijkt op u. U werd geschapen, lady, voor het licht! Hier u zult hem dragen. Aanvaardt hem als het eerste onderpand van mijn woorden en ter ondersteuning van onze banden

Lol

Banden? Banden van diamant?

Mammon

Dat zijn de sterkste. En, mag ik u dit zeggen? Hier, aan uw zijde staat op dit moment de gelukkigste man van Europa

Lol

Dat klinkt wat zelfvoldaan heer

Mammon

Prinsen zullen mij benijden en staten zullen mij vrezen

Lol

Wat u zegt, sir Epicurusl

Mammon

Want ik heb mijn oog laten vallen op uw vormen. Ik zal uw schoonheid verheffen boven alle andere

Lol

Heer!

Mammon

Ik ben de lord van de steen der wijzen en u bent de lady

Lol

Wat zegt u? De steen der wijzen?

Mammon

Ja, ik ben de meester van het magisterium. Vandaag heeft die oude meester hem voor m~~ gemaakt. Daarom, bedenk nu uw eerste wens. Noem hem ml) en geen regen, geen stortvloed maar een zondvloed van goud zal in uw schoot belanden

Lol

U denkt te zinspelen op de ambitie van ons geslacht?

Mammon

Ik denk dat uw geslacht dient te weten dat deze hoek van Friars geen klimaat is voor u om in verborgenheid te leven en er de genees- en heelkunde te leren. Ga weg van hier en ruik de geur van paleizen. Laat u zien bij feesten en triomfen. U zult alle ogen van het hof doen ontvlammen. Schroei ze tot sintels wanneer de juwelen van twintig staten u sieren en hón schittering de sterren dooft. Koninginnen zullen verbleken wanneer ów naam wordt genoemd. En als wij onze liefde openbaren zal Nero's Poppaea verzinken in de geschiedenis. Want wij zullen een eeuwigheid lang genieten van leven en lust (Smoel op)

Smoel

He~r, u praat te hard. Ik kan ieder woord horen in het laboratorium. U moet een meer geschikte plaats zoeken,

-52bijvoorbeeld de tuin of de grote kamer boven. Hoe bevalt zi j

u? Mammon

Uitstekend Blaasbalg . Dit is voor j ou

Smoel

En denk eraan, geen woord over de rabbijnen!

Mammon

Daar denken we niet aan!

(Lol en Mammon af)

-53Bedrijf IV, scene 2

Spits

(op)

Smoel

Met jouw leerling in de kunst van het redetwisten?

Zijn ze weg? De weduwe is gekomen

Spits

Ja, mijn bekvechter

Smoel

Dan moet ik mijn kapiteinspak weer aan

Spits

Wacht, breng hen eerst binnen

Smoel

Is het een schoonheid?

Spits

Ik weet het nog niet

Smoel

We zullen er om loten, afgesproken?

Spits

Natuurlijk

Smoel

Als ik n6u mijn kapiteinspak al aan had ••

Spits

Naar de deur, jij

Smoel

Nu krijg jij de eerste zoen, omdat ik nog niet klaar ben (Smoel af)

Spits

Ja, en misschien loop jij nog een paar blauwe schenen op

Smoel

(onzichtbaar)

Wie wilde u spreken?

Windbuil (onzichtbaar)

Waar is de kapitein?

Smoel

Die is even weg, hij moet zich verkl •• , eh, die moet even een verklaring afleggen bij de schout. Maar de doctor is hier (Windbuil en Voegzaam op)

spits

Kom binnen, mijn brave jongen, mlJn filius terrae, dat wil zeggen: mijn jongen van het land. Kom binnen, welkom. Ik ken je wensen, lusten en verlangens en zal proberen ze te bevredigen. Maar pardon, ik bied deze lady mijn verontschuldigingen aan. Zij moet als eerste worden begroet. Mijn lady, ik noem u lady omdat u binnenkort lady zal zijn, mijn zachte, mollige weduwe (kust haar)

Windbuil Is dat zo? Spits

Zeker, wis en waarachtig, of al mijn kennis en kunde zouden alleen maar snood bedrog zijn

-54Windbu il Hoe weet u dat da n? Spits

Doo r v l uc htig o nderzoe k van haar voorhoo fd en de subtili teit van haar lip d ie ni et vaak ge noeg kan worden geproef d om ju i s t te k u n ne n oo rdele n. (k ust haar opnieuw ) Mijn god, ze smaa kt al s 'pa rf a it d 'amou r'. Hier zie ik het al, in riv o fr onti s, d ie z e gt mij dat hij géén ridder deze lijn, is.

Windbui l Wat i s h ij da n? sp its

Ach, laat mij uw hand zien. Jui s t , uw li nea fortune a toont het heel d uideli jk. Maar ook de s t e l l a hier , op de monte Ve neris, ma ar h e t meest van a l ed eiu nctura annular ia . Hij is e e n soldaat o f een man v a n de weten sc hap , lady . En binnenk ort zal hij u een g r o t e beurt geve n , •• eh, zal hem een grote eer te be u rt v a l le n

Voe gzaam Broed er, dit i s e en bi jzond e r e ma n , ge loo f ik

(Smoel op)

Windbuil Ho u j e mon d , h i er komt e r nog z o een Smoel

Mi j n beste heer Windbu il, i s d i t uw zu ster?

Windbu il Ja heer, ze i s om te zoe ne n . U k un t er trots op zijn ha ar te leren kennen Smoel

Ik zal er trot s o p z i j n u t e leren kennen , lady

(kust haar)

Voegzaa m Br o eder, oo k h ij noemt mij l a d y Windbu il J a, hou j e mond maa r d ic h t , i k heb het ook gehoord Smoel

De d o n is gek omen

Spi ts

Waar?

Smoel

Aan de d eur

Spits

Je moet hem aan d e pra at ho ud en

Smoel

Wat d oe je ondertu ss en met di t s te l le tje?

Spits

Ik breng ze na ar boven e n l aat z e een boek zien of de kri stallen bol

Smoel

Jezus, wa t ee n l e kker s cha r relt j e ! I k moet haar hebben (Smoel af)

Spits

Moet je dat? Nou ja, misschi en, a l s h et lo t da t zo beslist . Kom heer, d e ka p i t e in ko mt dade l i jk weer terug . Ik b reng u ondertu ss en naar mi jn d e monst rat ie k amer en daar za l ik u zowel de gramma tica als de logi c a e n de r etori c a van he t redetwi sten aanlere n . ( Wi ndb u i l a f ) En u , mijn lieve lady, u z al ik i n een b ol la te n kijk en , wel e en hal f uur lang, waardoo r de bl ik van uw o g en z a l ve r heldere n en vanzelf uw g oed gestern te z ul t k u nne n aa nschouw u, als en . Dat is gunstig er dan ik op het ee rs te gezicht kan zien, geloof mij. (Voegzaa m af)

-55 Bedrijf I V, scene 3

Smoel

( o p) Waar b e nt u, d octor

Spits

(onzichtbaar) Ik kom dadeli jk

Smoel

Ik wil die weduwe, nu ik haar gezien heb, tegen elke prijs!

Spits

Ik heb ze naar boven gebracht, naar mijn 'demonstratiekamer'

Smoel

Spits, luister, ik eh • • , echt waar, ik wil die weduwe

Spits

0, zit daar de kneep

Smoel

Nee, luister nou

Spits

Geen denken aan. Als je ook maar één vinger , eh , n a a r ha ar uitsteekt, dan vertel ik alles aan Lol. Hou je daarom rustig èn we moeten eerst nog loten

Smoel

Nee maar, waarom doe je no u opeens zo rot tig ? Kijk, jij bent ouder en niet meer i n staat ••

Spits

Wat? Ben ik niet meer in staat. Wel verdomme, moet ik het bewijzen? Ik wil nog wel eens zien wie van ons beiden • •

Smoe l

Maar begrijp me dan t o c h : ik zal je ervoor beta len

Spits

Hierover wil ik met jou niet onderhandelen. Ik, mij n geluk verkopen? Dat is meer waard dan een boterbriefje! Stel je niet aan, als jij wint, pak haar da n . Maar als je vals speelt , dan komt Lol het onmidde llijk te we t e n

Smoel

Okee, rotzak. Wil je me nou helpen die Spaanse Don met staatsie binnen te halen?

Spits

Ga je gang. ( t e r z i j d e ) We moeten Smoel in de ha nd houden of hij tiraniseert ons (Smoel haalt Waarlandt , gekleed als Spaanse Don) God al lemachtig, wie is dat? Don Juan?

Waarl.

Senores , à vuestras mercedes, besa los ma no s

spits

Buig nog wat dieper en kus onze anos

Smoel

Stil, Spits

Spits

Sla me dood, dat hou ik niet vol . Dat lijkt wel ee n varkenskop op een schotel , mèt een geitensik . Hij heeft alleen geen sinaasappel in zijn bek. Hahaha. Hij heeft te

-56weinig pe n s voor een Spanjaard Smoel

Mis schien is het wel een bastaard van Willem de Zwijger?

Spits

Don, uw smerige Madrileense smoel is welkom

Waarl.

Por dios, senores, muy linda casa!

Spits

Wat zegt hij?

Smoel

Iet s over het huis, denk ik. De kaza?

Spits

Ja de kaza , de kassa , mijn dierbare Don, zal mooi door u worden gespekt. Verstaat u dat? Nee? Prima, u zult bedrogen worden, Diego

Smoel

Bedrogen , let op mijn Don 'sje, bedrogen

Waarl.

Entie ndo

spits

Heef t u die inte ntie? Nou, wij ook . Heeft u pistoletten me e g e brach t e n portugezen. Voel je wat?

Smoel

Har t st ikke vo l

Spits

Mooi , dan wo r d t u leeggepompt en uitgezogen tot op het bot

Smoel

Echt gemo lke n, mijn donzige Don

Waarl .

Co n licencia, se puedo ver à esta senora?

Spits

Wat zegt hij nou?

Smoel

Iets over de senora

Spits

Oh , die tijgerkat. Haar trommelvel staat al gespannen. U z ult haar zien, Don, u zult haar zien, en met uw trommelstok . .

Smoel

Verdomme Spits, dat kan niet, Lol is bezet

Spits

Jezus . Dat is waar. De hemel sta me bij. Er is maar een oplossing : hij moet wachten, dat is alles

Smoel

Wachten? Dat in geen geval

Spits

Nee? Waarom niet?

Smoel

Hij zal alles in de gaten krijgen en dan betaalt hij niet. Hij ziet eruit als een bereisde hoerenjager, die weet wat uitste l b e t e ke n t. Hij is een bijzonder hete schoft en hij z iet er nu al ongeduldig uit

Spits

Maa r Mammon ma g niet worden gestoord

Smoel

Mammon in geen geval

Spits

Wat mo e t en we dan doen?

-57Smoel Waarl.

Vlug, denk na Entiendo, que la senara es tan hermosa, que condicio tan varIa, coma la bien

aventurAn~a

~

de me vida

Smoel

Vida? Wida? Weduwe! Spits, we halen de weduwe erbij. We zeggen dat het in haar belang is. Het is maar één man meer, wie van ons beiden haar ook krijgt en haar maagdelijkheid zal ze toch niet meer verliezen. Ons hele bedrijf staat op het spel. Wat denk je ervan?

Spits

Wie? Ik? Wel, wat moet ik daarop zeggen ••

Smoel

De naam van ons huis staat op het spel

Spits

Je bood me zoeven geld voor mijn deel, wat krijg ik nou?

Smoel

Nou koop ik niet meer. Je weet wat je gezegd hebt: het lot beslist. Win haar en bezit haar dan

Spits

Maar ik sta haar niet af aan de Don

Smoel

Het is ons gemeenschappelijk belang. Bedenk je, anders vertel ik alles aan Lol

Spits

Dat kan me niet schelen

\'Iaarl.

Senores, por que se tarda tanta?

Spits

Smoel, ik voel me niet goed

Smoel

Dat bedoelde ik nou juist

Waarl.

Puedo ser de hazar burla de mi amor

Smoel

Hoor je de Don? Ik roep Lol en vertel haar alles

Waarl.

Por estas honradas barbas

Smoel

Hij zweert bij zijn baard

Spits

Krijg de tering

Smoel

Nou, doe je mee?

Spits

Jij vuile ploert! Dat zal ik niet vergeten. wil je de weduwe gaan halen?

Smoel

Ja heer, en ik neem haar met al haar fouten

Spits

Je gaat je gang maar. Maar laat mij erbuiten

Smoel

Zoals je wilt

Spits

Hand erop

Smoel

Bedenk dat je nu geen rechten meer op haar kunt laten gelden

-58 Spits

Veel plezier en denk aan je gezondheid. Ik een hoer trouwen? Ik he b nog liever een heks

Waarl.

Tiengo Q6da , senores , que om me hàgan alguna tracion

Spits

Sjon , sjoon , schoon! Iets heel schoons? Ja , Praesta sennor. He t be h age u te betrada de kambrada , beste Don. Daar zult u, al s he t de wr o kg o d i n ne n belieft , in uw badada worden bewaterd e n be z e e pt, geschrobt en geklopt, getoetst en gepoetst, d ie rba re Don . U zult, geloof mij, smerige dog van een Don, word e n gek r abt en gepapt , besapt en begapt (af met Waarlandtl

-59Bedrijf IV,scene 4

Smoel

(op met windbuil en Voegzaam) Kom lady. Ik wist dat de doctor niet zou rusten voor hij de ware ader van haar geluk z ou hebben gevonden

Windbuil Ze wordt gravin, zegt u? Smoel

Een Spaanse gravin, heer

Voegzaam Waarom? is dat beter dan een Engelse gravin? Smoel

Beter? Hoe kunt u daaraan twijfelen, lady?

Windbuil Zij is gek, kapitein. Let niet op haar woorden Smoel

Vraag het aan de hovelingen en de lakeien, zelfs aan de marketentsters, zij zullen u allemaal hetzelfde vertellen. De Spaanse genet is het beste paard, Spaanse stof kleedt het best, de Spaanse baard is de sierlijkste, de Spaanse pavane de beste dans, een Spaanse handschoen is het rijkst geparfumeerd en wat de kwaliteit van de Spaanse degen en de Spaanse schede betreft, daar kan ik zelf van getuigen. Hi er komt de doctor (Spits op)

Spits

Zeer vereerde lady, want zo zal ik u in het vervolg aanspreken, wat zou u ervan zeggen als ••

Smoel

•• ik heb haar alles verteld heer, ook aan haar edelachtb are broer . Zij z al gravin worden, een Spaanse gravin

Spits

Jij minder edelachtbare kapitein, jij kunt steeds geen geheim bewaren. Haar, lady, omdat u het nu toch al weet, vergeef hem zijn loslippigheid, zoals ik dat zelf ook zal doen

Windbuil Dat zal ze, heer. Ik let er wel op spits

Wel, het enige wat nu nog moet worden gedaan is het bijbuigen van haar liefdesgevoelens in de richting van haar toekomstige fortuin

Voegzaam Ik zweer het, ik zal nooit een Spanjool aan mijn lijf willen laten zitten Windbuil 0 nee? Je moet van hem houden anders zal er nooit meer iemand aan je lijf zitten. Je moet kiezen, nu! Smoel

Ja, in vredesnaam, probeer haar te overtuigen, anders kan ze binnen twaalf maanden met aardbeien gaan venten ••

-60Spits

•• of elften en mak reel, wat no g e rger is

Smoel

Is dat zo, heer?

Windbuil Verdomme , al s je niet v a n h e m houdt k r i j g je ee n trap Voegzaam I k zal all es d oen wat j e v r a ag t , b r o e r windbuil Dat is maar g o e d ook , and e rs sla ik je persoonlijk bont en blauw Smoel

Ko m, beste man, waarom opeens z o kwaad?

Spits

Nee, mi jn heetgebakerd e zoon, z i j z a l gehoorzaam zlJn Wacht maar eens tot z ij de g eno e g en s v an e en gravin z a l smaken! He t hof word t g e maak t ••

Smoel

•• geku st en geliefkoosd ••

Spits

•• ac hter de gobelijnen • •

Smoel

• •om dan te v e r s c h i j ne n in volle staa t si e ••

Spits

•• zich bew ust van haar staat ••

Smoel

•• en al haar aanbidders b u ig e n hun ho ofd, nog d ie pe r dan in de kerk ••

Spits

•• geknield bediend te word en ••

Smoel

•• en pag es hebben, lakeien, k ne c h t en , ko e t s en ••

Spits

• • e n zes merries ..

Smoel

• • acht ••

SPlts

•• om haar door Londe n te late n rijden

Wind b uil Sch i t t e r e nd ! Bi j god, als je dit wei ger t, dan ben j e ni e t la nger mij n zu s Voegzaam Ik z a l niet weige ren, broeder

( Waarlandt o p)

Waar l.

Que es esto senores, que non se v e ng a ? Est a tarde n z a me mata!

Smoel

Dit i s de graaf

Sp its

Een gala nte madama, Don. Gal antissima!

Waarl .

Por todos los dioses , la mas acaba He rrno s u ra , q ue he visto en mi vida!

Smo e l

Sp re e k t h i j geen galante taal?

Wind bu i l Hee l mooi. Is dan geen frans? Smo el

Nee, spaa ns, heer

-61Windbuil Toch klinkt het als een frans wetboek Waarl.

El sol ha perdido su lumbre, con el resplandor, que trae esta dama. Valgame dios!

Smoel

Hij bewondert uw zuster

Windbuil Moet ze geen buiging maken? Spits

Maar ze moet naar hem toegaan , man, en hem kussen. In Spanje is het de gewoonte dat de vrouw het initiatief neemt

Smoel

Dat is waar, heer, wat hij zegt. Door zijn kunst weet hij alles

Waarl.

Per q ue non se acudo?

Windbuil Hij spreekt haar aan, denk ik Waarl.

Por el amor de dios, que est esto, que se tarde?

Windbuil Kijk nou eens aan, ze wil hem niet verstaan. Trut! Uilskuiken! Voegzaam Wat zeg je, broer? Windbuil Stommerik, ga hem kussen zoals de doctor zegt, anders steek ik een speld in je billen Smoel

Niet doen, heer!

Waarl.

Senora mia, mi persona muy indigna es ta a llegar à tanta Hermosura

Smoel

Is hij niet voorkomend?

Windbuil Ja dat zeker Smoel

Wel, hij zal haar n6g beter beha ndelen

Windbuil Denkt u dat? Waarl.

Senora, si sera servida, entremos

(af met voegzaam)

Windbuil Waar gaan ze naar toe? Smoel

De tuin in, maakt u zich maar geen zorgen. Ik moet tolk voor haar spelen

Spits

Roep Lol (Smoel af) Kom, mijn heetgebakerde Windbuil, we zullen onze twistles weer eens opnemen

Windbuil Akkoord. Ik ben gek op die spanjolen Spits

Ja, en nu wordt jij de broer van een grote graaf

-62-

Windbuil Dat wist ik meteenl Door dit huwelijk komt het huis van de Windbuilen in aanzien Spits

Ik hoop dat je zuster zich een beetje voegzaam gedraagt

Windbuil Zo heet ze, de weduwe Voegzaa•• Wist u dat niet? Spits

Echt niet. Haar ik had het kunnen raden, toen ik haar had uitgekruist

-63Bedrijf IV, scene 5

~l

Want na Alexanders dood ••

Mammon

Beste lady

Lol

•• werden die Perdiccas en Antigonus gedood. De twee overblijvenden, Seleucus en Ptolomaeus ••

Mammon

Madame

Lol

•• bleven op de been, samen met het vierde beest, dat was Gog Noord en Egypte-zuid, die daarna Gog-het-ijzeren-been en Zuid-het-ijzeren-been werden genoemd ••

Mammon

Lady

Lol

•• daarna Gog-gehoornd. Zo ook Egypte. Dan Egypte-kleibeen en Gog-kleibeen ••

Mammon

Aanminnige madame

Lol

•• en tenslotte Gog-stof en Egypte -stof, die binnen de laatste , schakel van de vierde ketting vallen. En dit zijn de sterren in de geschiedenis die niemand ziet of waar niemand naar kijkt ••

Mammon

Wat moet ik doen?

Lol

•• want, naar hij zegt, tenzij wij aannemen dat de rabbijnen en de heidense grieken ••

Mammon

Dierbare lady

Lol

•• van Salem en van Athene komen om het volg van Groot-Brittanniê te onderrichten •• (Smoel op)

Smoel

Wat gebeurt er, heer?

~l

•• in het spreken van de taal van Eber en Javan ••

Mammon

Ze heeft weer een aanval

Lol

•• zullen we niets weten .•

Smoel

Verdomd, heer, wij gaan eraan!

Lol

•• tenzij een geleerde lingu!st zal opmerken dat de Ouden de verbinding van lettergrepen en consonanten gebruikten ••

- 6 4Smo e l

Mi j n me e ster z al haa r hore n!

Lol

•• een weten s chap di e bij Pyt h a g o r a s zeer i n aan zien stond ••

Mammon

Aanminni ge, e e r bi e dwa ard ige l a d y

Lo l

•• om al d e k la n ken v a n de stem s amen te brengen in e en k l ei n aantal lett e rt e kens ••

Smoel

Nou krij g t u h a a r nooi t meer p lat , he er

Lo l

•• e n z o ku n ne n we e r toe komen, doo r de kenni s v a n de t a l mud en he t pro fane grieks ••

Smoel

Wat hebt u met h aar gedaan?

Lol

• •de o pbouw va n Hele na 's huis t e ste u ne n tegen de Isma el i et , de ko n i ng va n Th o g a rma en zij n ha lsbergdragers ••

Mammon

I k s p r ak t o e v all i g over de vijfde monarchie di e ik wil o p r i c hte n me t b ehul p van de s tee n d e r wi j z e n e n met een vie l zij terug o p d e a nd e re vier

Lol

•• sol fe r ig , bla uwe n wr eedaardig ••

Smoe l

Da t he e f t z e ge leerd uit Broughton . I k heb het u g e z egd . Laa t h a a r o phoude n, wan t als de meester het ho ort, dan b lijft er n i e t s van ons over

Lol

• •en de kracht van ko ning Ab a do n en het b eest v a n Ci t tim , dat de r a bb i David Kimchi , Onk ol os en Aben- Ezra voo r Roe m aa nz ien .•

Spits

(onzic htbaa r ) Wat gebeurt daar?

Smoel

0 , we zij n ver loren

(Smo e l af)

Mammon

Waar moe t ik mi j verbergen?

Spi ts

Zo ! wa t is me dat h ier? Daden der duisternis die het licht ni et k u nnen verdrage n! Breng hem hier . Wie is h et? Wa t ? Mijn zoo n ! 0 , ik he b te l a ng gel eefd

Mammon

Mijn goede dierbare v a d e r , er zat g e e n o nku ise bedoeling in

Spits

Nee? En toch vlucht u al s ik b i n ne nkom?

Mammon

Dat was een vergissing

Spits

Vergiss ing ? Schu ld , schuld miJn zoon! No e m h et b i j ZiJn echte naam . Als er z ic h hier zulke v e r d e r f e l ij ke taferelen a fspele n i s h et geen wonder dat ik te genslagen ondervi nd bi j he t vo ltoo ien va n o ns gro te werk

Mammo n

Teg en sl a g e n ?

Sp i ts

Het laatst e h alfuu r heeft he t p roces stilgestaan . Waar i s he t i ns t rume n t van mijn boosheid, mijn ontucht ige valse sl aaf?

-65I~

~wam

Mammon

Nee beste heer . Het gebeurde tegen zijn wil . t o e v a l l i g tegen

haar

Spits

Wilt u nog meer zo ndigen om een knecht vrij te spreken?

Mammon

Het is waar, heer

Spits

Dan verwondert het mij minder dat u , aan wie de zegen was toebedacht , op die manier de hemel t e r g t en uw goed fortuin verliest

Mammon

Waarom , he e r ?

Spits

Dit z al he t werk met min stens éé n maa nd ver tragen ware~

Mammo n

Maa r mij n bedoelingen

Spits

Als z e da t wa re n , dan za l de be loning dat bewijzen ( f or n u i s o n t p lo f t ) Wat? Wee mi j l Da t god e n al z i j n he il i g en ons b i j st a an ( v a lt in zwi j m: Smoe l op )

Smoe l

Hee r , we zi jn ver lore n . He t f orn ui s i s o ntplo f t . Al le va te n zij n gebarste n e n de reto r ten , pe li ka ne n en ko lve n , a l les is aan gr u ze leme nte n. Al het werk is voor niets geweest. He lp hee r . Helaas, de k i lte des doods s t r i j k t over hem neer . Si r Mammo n , he l p me, zoa ls een ma n d a t hoort te doe n . U staat erbij a lsof u nog eerder dood gaat dan h i j

Mammon

Is all e s verloren , Blaasbalg? Zal e r n i e t s van al onze i n spa nningen overbl ijven ?

Smoel

Om u de waarheid te zeggen , heer, weinig, zeer weinig. Wat ko le n of zo . En dat is wel ee n heel schamele troost

Mammon

Ik , geile ouwe vent . Ik ben terecht gestraft

Spits

(komt weer bij) 0 , vervloekte vruch t van boosheid en wellust

Mammon

Goede vader , ik heb gezo ndigd, vergeef het mij

Spits

ee rbaar

Dat het dak boven ons hoofd mag blijven hangen en niet neerstorte op ons, 0 gerechtigheid, omwille van deze zondige

mens Smoel Mammon

I k ga

Smoel

Ga t huis uw berouw overde n~en . He t is misschie n mogelijk dat u de stee n toc h nog z u l t kri j g en door middel van een fo rse pen ite ntie : hond e r d pond in het o fferblok voor de genezing van hen d ie hu n vers ta nd he bb en ver lore n

Mammon

Ik zal het doe n

Smo e l

I k stu u r we l iema nd n a a r u t o e om h et ge ld te ha le n af)

n

t

Kijk nou toch, heer . U marte l t h e m door nog langer hier te b lijven

( Ma mmon

-66Spits

Smoel?

Smoel

Ja?

Spits

Is hij weg?

Smoel

Ja, we kunnen ons opgelucht voelen

Spits

Daar zijn we dan mooi van af

Smoel

Nu naar onze Don

Spits

De jonge weduwe is op dit moment een gravin geworden, Smoel. Ze is druk bezig om jou een erfgenaam te bezorgen

Smoel

Hou je bekl Ga hem nou maar plukken

Spits

Met alle p lezier, ik zal hem desnoods van haar aftrekken. Ik wou dat Lol was gegaan om hem zijn geld af te troggelen

Smoel

Maar dat kan jij toch net zo goed

Spits

Ik zal mijn best doen

-67Bedrijf IV, scene 6

Waarl.

Lady, U ziet in wat voor handen u bent · gevallen: in een nest van smeerlappen. En door uw lichtgelovigheid zou u er ingetrapt zijn en uw eer zou tenminste een deuk hebben opgelopen. Dat zou jammer zijn geweest, want u bent een knappe vrouw. Ik had u kunnen verleiden, maar ik heb dat niet gedaan. Daarom vraag ik u om wat erkentelijkheid en waardering. Ze zeggen dat u weduwe bent, en rijk. Ik ben een vrijgezel die niets bezit. Uw rijkdom zou mij kunnen helpen hogerop te komen, zoals mijn eerlijkheid u heeft geholpen uw eerbaarheid als vrouw te beschermen en te behouden. En samen zouden we het best kunnen rooien. wilt u daar eens over nadenken?

Voegzaam Dat zal ik, heer Waarl.

En wat dit zootje schurken betreft, laat dat maar aan mij over (Spits op)

Spits

Hoe maakt u het, mlJn edele Don? En mlJn dierbare lady, gravin? Is de graaf voorkomend geweest, lady? Me dunkt, Don, je ziet er wat melancholiek uit na je coïtus. Je moet je opgewekt voelen en verlicht. Dan zal ik uw zakken wat verlichten

Waarl.

(gooit zijn mantel af) Zul jij dat, koppelaar, zakkenroller. Wat? Ben je bang? Sta op jij

Spits

Help, moordl

Waarl.

Nee, dat ligt niet in mijn bedoeling

Smoel

Wat? Waarlandtl

Waarl.

Kom er maar bij, mlJn beste kapitein. Nou weet ik waar je hebt geleerd je laarzen met zwavel te bestrijken. Als je er een stukje goud langs schuurde, zogenaamd om het te toetsen, dan veranderde de kleur ervan. Dan zei jij dat het niets waard was en dan nam jij het voor niets mee. Niet soms? En deze doctor gooit dat goud in een kolf, brengt het in een handomdraai over in een destilleervat, gevuld met kwik, het goud lost op, de oven knalt uit elkaar en alles vergaat zogenaamd in rook. Dan huilt Sir Mammon en de doctor valt flauw (Smoel af) Ofwel, diezelfde doctor speelt Faust, die schaduwen oproept, die geesten bezweert, die pest, bloedingen en pokken kan genezen met de hulp van de Efemeriden, die kontakten onderhoudt met alle koppelaars en vroedvrouwen van de drie omliggende graafschappen. En jij, k api t e Ln ... Wat? Is hij weg? Nee doctor, jij blijft hier (Smoel en Windbuil op)

(Smoel op)

-68Bedrijf IV, scene 7

Smoel

Als je ooit goed wilt leren redetw isten, da n krijg je nu je kans . De doctor en je zuster worden all ebei be ledigd

Windb uil Waar is hij? Wie is hij? Hij is een s c hu rk e n ee n ho eren z o o n. Bent u de man , heer, mag i k v r a g e n ? Waarl.

Het zou jammer zijn als dat allemaal waa r wa s

Windbu i l Dan l i e g t u met uw strot Waar l.

Hoe zo?

Smoel

Het is een rondzwervende o p l i c h t e r , een aft r o g g el a a r. Hij werd gestuurd door een andere geest enbezwe erd e r om h ie r spion nage te plegen en o n z e doc t o r in di ens wer k te dwarsbomen

Waarl .

Heer , u wordt belogen

Windbuil U liegt Smoel

Goed g e s p rok e n

Waarl .

Wilt u naar mij luis teren

Smo el

In g e e n geval . Jaag h em he t hu i s ui t

Windbuil Eruit, wêq! En ee n beet j e vlug Waarl.

Dit is te gek ! La dy, z e g t e g e n uw bro e d e r wat i k u heb verteld

Smoel

Een g r o t e r e oplicht er is er i n d e he le st a d niet te vinden . De doctor heeft hem zojui st o n t mas k e rd en he e f t gehoord d at de echte Spaanse g r aa f o nde r weg is . ( tegen Sp its) Ko p o p , man!

Spits

Ja, binnen een uur is di e hie r

Smoel

En deze schurk kwam hi er v ermomd b i n ne n om o n ze kunst be lachelijk te maken

Windbuil Dat dacht ik wel . ne k h a r e n Waarl . Smoel

(tegen Voegz aam) We g j i j , j e k letst uit je

Maa r wat ze zegt i s juist wel de waarheid Ge loof hem niet ( Dr o g e r op) Kijk , hie r i s no g ee n ee rl ijke

-69kerel, die weet wa t dat voor een oplichter is. Beaam alles wat ik zeg, Abe l. Die vent wou jou in het ootje n emen met de wed uwe. Bi j deze eer lijke tabaks handelaar staat d ie bed rieger i n het k r i j t voo r zeve n po nd , die heeft hij hem a fgel uisd met t we e p en n i e s tabak per keer Droger

Ja , heer, en drie keer heef t hij gezwore n t e zu lle n betalen

Smoel

En hoeveel moet hij u betalen voor wonderolie ?

Droger

Dertig shilling , heer, en zes voor lavementen

Waarl.

Vuile oplichters , wat een smeerlappen

Smoel

(tegen windbuil) Vooruit , laat zien wat je kunt. Twist hem het huis uit

Windbuil Dat zal ik. Man , als je nu niet naar buitengaat, dan lieg je en be n je ee n ho e r e nl o p e r Waarl.

Maa r , ma a r di t is je rei nste waa nzin. Eige n lij k mo et ik lachen om u

Windbuil Dat is mi j n aard. U be nt een hoerenloper e n een aftroggelaar (Ananias op) Ananias

Vrede zij dit huis

Windbuil Ik wil geen vrede Ananias

Er werd besloten dat het gieten van guldens wettelijk is

Windbuil Is zij van het gerecht? Smoel

Nee hoor

Windbuil Dan is zij een otter , een hari ng e n ee n nul , een rasechte nietsnut Waarl .

Wilt u naar mij lu isteren?

Windbuil Nee, dat wil ik niet Ananias

Waarover gaat het?

Spits

De jonge heer is boos op die Spaanse broek

Ananias

Het is een profane, lichtzinnige, bijgelovige en ijdele broek

Waarl.

Nog meer windbuilen!

Windbuil Wilt u maken dat u wegkomt?! Ananias

Verdwijn , satan, g ij zijt n iet van het licht . Die kraag des hoogmoeds r o nd uw nek verraadt u. U ziet er uit a ls de antichrist i n eige n persoon

Waarl .

Ik ga weg

-70Windbuil Verdwijn Waarl.

Haar ik kom terug

Ananias

Vertrek, hooghartige Spaanse vijand

Waarl.

Doctor en kapitein ••

Ananias

Kind des verderfs

Windbuil En nou naar buiten, opgehoepeld I goed getwist? Smoel

(Waarlandt af) Heb ik niet

Prachtig

Windbuil Als ik me er maar toe zet, dan kan ik het Smoel

U moet achter hem aan, heer, om hem helemaal onder de duim te krijgen. Anders komt hij weer terug

Windbuil Dan zet ik hem weer buiten de deur

(Windbuil af)

Smoel

Droger, die schoft wil de weduwe inpalmen. Wij hadden besloten, de doctor en ik, dat jij hier moest komen neen Spaans kostuum en dat je haar op die manier zou veroveren. Haar die vent was er achter gekomen en had er zelf een aangetrokken. Heb je het damast bij je?

Droger

Ja heer

Smoel

Je moet een Spaans kostuum lenen. Ken je niet een paar toneelspelers?

Droger

Ja heer

Smoel

Een oude mantel, een plooikraag en een Spaanse hoed. Als j e terugkomt zal ik je zeggen wat je moet doen (Droger af)

Anariias

Heer, ik weet dat de Spanjaard de zusteren haat en dat hij spionnen afstuurt op haar bedrijvigheid. Dit was zo'n spion, daaraan twijfel ik geen moment. Haar de heilige synode is in gebed en meditatie bijeen geweest en dit openbaarde dat het gieten van geld allerwettelijkst is

Spits

Haar hier kan ik dat niet doen. Als dit huis onder verdenking zou komen staan, dan worden we allemaal opgesloten in de Tower

Ananias

Ik zal het aan de ouderlingen zeggen zodat de ganse genootschap van de separatie zich weer verenige in nederig gebed ••

Spits

•• en vasten ••

Ananias

•• Ja, om een meer geschikte plaats te vinden. De vrede van de geest ruste op deze muren (Ananias af)

Spits

Bedankt, vriendelijke Ananias

-71Smoel

Waar kwam zij v oor?

Spits

He t g ing ov e r het gie ten van munten , hier e n op s taande voet. En da a r om he b ik haar verteld dat e r ee n Spaanse minis ter was gek omen om hier te spionneren. En daarom ••

Smoel

Ik snap het. Kop op , Sp i t s . Jij ben zo uit je lood geslagen bij de kleinste tegenslag. Wat zou je hebben ged aan als ik je niet had geholpen?

Spits

Bedanktl Echt waar. Waar is Droger gebleven?

Smoel

Ik heb hem weggestuurd om een Spaans kostuum te lenen. De volgende keer zal ik zelf de graaf spelen

Spits

En de weduwe?

Smoel

Onze Lol houdt haar bezig

Spits

Zeg , Smoel, niet om het een of ander, maar nu de weduwe nog steeds vrij is, ik be n ook nog va n de partij

Smoel

Jij wil nog steeds ••

Spits

Waarom niet?

Smoel

Hou je aan je woord of •• Daar komt Lol

Spits

Je blijft een smeerlap

Smoel

Heb je de weduwe verteld dat de echte Spaanse graaf onderweg is?

Lol

Ja, maar er is iemand anders gekomen, die we helemaal nog niet verwachtten

Smoel

Wie?

Lol

De eigenaar van h e t huis

Spits

Wat?!

Smoel

Zij liegt

~l

Kijk zelf maar naar buiten

Smoel

Hij is het, dat is het begin • •

Lol

•• van het einde. Dat kan je wel zeggen

Spits

Je zei toch dat hij niet terug zou komen zolang er in Londen per week maar één mens sterft aan d~ pest? Hoe knappen we dit op? Wat doen we nou?

Smoel

Stil. Niet reageren als hij aa nk lopt . Ik o ntva ng he m weer als Jeremias, z ijn h u i s b e wa a r d e r . Ondert ussen pakken j u l lie alles i n zodat we het in één koffer kunnen s toppen. Ik zal proberen hem vandaag nog buiten de deur te ho ude n. Da n sche ep ik

(Lol op)

-72jullie vannacht in, richting Ratcliff e n d a ar o n tmo e t i k jullie morgen om de buit te verdelen. We l aten Mammons bron s en tin maar in de kelder liggen, dat regelen we wel een andere keer. Lol, wil je alsjeblieft wat water warm maken. Spits moet mij scheren want ik word weer de brav e Je remia s . wil jij dat doen? Spits

Zo goed als ik kan

Smoel

Wel netjes he, en niet per ongeluk mijn keel doorsni j den ?

Spits

Dat moet je maar afwachten

-73Bedrijf V, scene I

Grapgr.

Was er zo'n drukte, zeggen jullie? Iedere dag, heer!

2

En iedere nacht!

3

Sommigen leken wel lords!

4

Anderen ladies en edeldames!

5

Burgervrouwen En ridders!

6

In koetsen!

2

Ja, en

I

En veel andere galante lui!

3

Zeemansvrouwen

4

Tabakhandelaars

oeste~ijven

5

Een echt allegaartje!

Grapgr.

Wat zou mijn knecht wel hebben uitgevreten om zo'n gezelschap aan te lokken? Hij heeft toch geen vaandel uitgehangen met een kalf met vijf poten erop of een enorme kreeft met zes scharen?

6

Nee heer

3

Dan zouden we ook zijn gaan kijken, heer

Grapgr.

Als hij neuzelend de Schrift zou kunnen uitleggen, dan had ik dat moeten weten. Heb je geen uithangborden of affiches zien hangen, waarop genezing van koorts of tandpijn wordt beloofd?

2

Niets daarvan, heer

Grapgr.

Ook geen trommelende stadsomroeper, die een beestenspul of poppenshow aankondigde?

5

Ook niet, heer

Grapgr.

Wat zou hij nu in zlJn kop gehaald hebben? Ik hou van een goeie grap, bijna net zoveel als van biefstuk, maar ik hoop

-74niet dat hij ml)n wandkleden en mijn beddegoed heeft verkocht. Iets anders liet ik niet achter. Of misschien heeft hij wat schunnige prenten te pakken gekregen waarmee hij al dat bezoek aanlokt. De broeder en de Non die een nummertje maken, of de jockey van de ridder die de merrie van de dominee dekt, of een zes jaar oud jongetje met een enorme pik. Of misschien heeft hij vlooien die op tafel op en over elkaar heen springen, of een dansende hond. Wanneer hebben jullie hem voor het laatst gezien? Wie heer, Jeremias? 2

Jeremias? De huisknecht, die hebben we de hele maand niet gezien

Grapgr.

Hoezo?

4

Misschien waren het wel vijf of zes weken De laatste zes, tenminste!

Grapgr.

Ik sta versteld, buren

5

Als u edelheid niet weet waar hij is, is hij er waarschijnlijk vandoor

6

God geve dat hij niet van kant is gemaakt

Grapgr.

Zo! Dan is er geen tijd te verliezen

6

Zowat drie weken geleden, toen ik was opgebleven was om de kousen van mijn vrouw te stoppen, hoorde ik een pijnlijke kreet

Grapgr.

Vreemd dat niemand antwoordt. Je zei dat je een kreet hoorde?

6

Ja heer, het leek wel of er een man werd gewurgd en niet kon spreken

2

Ik hoorde het ook, juist vandaag drie weken geleden, om twee uur 's rno~gens

Grapgr.

Dit zijn wonderen of jullie maken er wonderen van! Een man die wordt gewurgd en niet kon spreken en toch hoorde je hem roepen?

3

Ja, in de kelder heer

Grapgr.

Jij lijkt ml) "ee snuggere kerel. Jij moet me een handje helpen. Wat ben je van je vak?

3

Smid, als het uw edelheid belieft

Grapgr.

Smid? Help me dan gauw deze deur openbreken

3

Dade lijk, heer . Even mijn gereedschap halen Heer , u kunt beter nog eens aankloppen voor u hem openbreekt

-75Bedrijf V, scene 2

Grapgr.

Dat doe ik

Smoel

Wat bent u van plan heer?

1,2,4

Hier is Jeremias!

Smoel

Heer ga weg van die deur

Grapgr.

Waarom? Wat is er aan de hand?

Smoel

Verder

heer~

u bent nog te dichtbij

Grapgr.

Wat bedoelt die man in vredesnaam?

Smoel

Het huis, heer, is besmet

Grapgr.

Wat? Door de pest? Ga jij wat verder van mij af staan

Smoel

Ik had het niet heer

Grapgr.

Wie dan wel? Ik heb niemand anders in het huis achtergelaten

Smoel

Toch wel heer, mijn gezellin, de kat, die de muizen opvreet in de provisiekamer, heeft het een week onder de leden gehad voor ik dat ontdekte. Toen heb ik haar midden in de nacht afgevoerd en het huis een maand gesloten gehouden

Grapgr.

Zo, zo

Smoel

En daarna, heer, heb ik met opzet rozenazijn gebrand, en caramel en teer. U zoudt er nooit achter zijn gekomen, omdat ik weet dat dit nieuws u pijn zou doen

Grapgr.

Zo, adem wat minder en niet in mijn richting. Dit maakt het hoe langer hoe verdachter. De buren vertellen mij allemaal dat de deuren voortdurend openbleven.

Smoel

Open? Heer!

Grapgr • • • en dat galante heren en dames en allerhande schorremorrie hierop af kwamen! Smoel

Heer, zoiets kunnen onze verstandige buren nooit verteld hebben

Grapgr.

Ze zeggen dat er vandaag nog koetsen met galante lui kwamen aanrijden. Iemand met een Franse hoed trad naarbinnen, zeggen

-76ze. En iemand anders werd gezien aan het venster in een pa a r s gewaad. En allerlei mensen liepen in en uit Smo e l

Da n moete n zij dwa rs door de deur of door d e muur naar binnen z ij n gegaan . Ik tw ijfel aan hun gezichtsvermogen en de kwa liteit van hun brillen, heer, want hier zijn de sleut e l s . Ik heb ze nu al meer dan twintig dagen o p zak. Als het n i e t zo vroeg in de middag was, heer, dan zou i k gel ov en dat de bure n teveel bier hadden gedronken en dubbel zagen! Wa n t , op mijn woord, heer, in meer dan drie weken i s dez e d eu r nie t open gegaan

Grapgr .

Vreemd Ech t waar, ik meende dat ik een koe t s zag

2

Ik ook. Ik zou het gezworen hebben

Grapgr.

Denken j ullie dat alleen maar? En was er maar één koe t s ? Wat zu llen we zeggen heer? Jeremias is e en eerlijke ven t

Smoel

Hebben jul lie mij ook maar één keer gezien?

Nee , daar zijn we z e ke r van 2

Ik durf erop zweren

Grapgr.

Fijne kerels om een getuigenis op te bouwen

3

Is Jeremias terug? Ja, en je hoeft je gereedschap niet te g ebrui ken . We vergissen ons , zegt hij

2

Ja , hij heeft de sleutels bij zich. En d e d e u r is de l aa t ste drie weke n niet open geweest

3

Da t is wel moge l i j k

Grapgr.

S t i lte! En maak dat jullie wegkomen, windhanen! Mammo n op)

Smoel

Daar heb je Waarlandt en hij heeft Mammon vast alles verteld . Zij zullen alles verraden. Hoe moet i k z e v a n mi j afsc h ud d e n ? Wat moet ik doen? Niets drukt zwaarder d an e en sch u l d i g geweten

(Waarl and t e n

- 7 7Bedrijf V, sce ne 3

Waarl .

Nee, heer , h ij was een groot magiê r . Di t was gee n bordeel , maar een sacristie. Trouwens, u kende t o c h de lo rd en zijn zuster

Mammon

Hou op , mij beste Waarlandt

Waarl.

Het za ligmake nde woord : weest rijk •••

Mammon

Plaag me niet langer

Waarl.

. . moe s t va ndaag worde n u i t g e sp r o ken to t a l uw v r i e nde n. En waar z1 Jn nu jour haardijzers? En je ko pere n po t te n . Dat zo ude n nu toc h goude n staven e n s c h al en moete n zij n!

Mammon

Wat , de deur is dic h t !

Waarl .

Ze hebben vrijaf gekome n en zij n n u aan het feestvieren

Mammon

Schurken, aftroggelaars , bedriege rs , koppelaars!

Smoel

Wat bent u van plan , heer?

Mammon

Hier naar binnen gaan , als we dat kunnen

Smoel

In he t huis van ee n ander? Daar staat de eige naar heer . Wendt u t o t hem e n zeg he m waarover het gaat

Mammon

Ben t u de eige naar he er ?

Grapgr.

Jawel he e r

Mammon

En z ijn die schurke n daarbi nnen uw bedr iegers?

Grapgr .

Wat voor schurken en wat voor bedriegers?

Mammon

Spitspunt en zijn Blaasbalg

Smoel

Die man is geschift. De laatste drie weken is hier geen spits of blaas te zie n geweest . Op mij n woord!

Waarl.

Jouw woo rd? Jij ar rogan te sta lknecht !

Smoel

Jawe l heer . Ik ben de hu isbewaa rde r e n i k weet dat ik deze sleu te ls n i e t uit hand en heb gegeven

Waarl.

Dit i s ee n nieuwe Smoe l!

-78Smoel Waarl.

U vergist zich in het huis heer! Hoe zag het er uit? Jij stomkop! Hij is natuurlijk betrokken bij de samenzwering. Kom, we halen de gerechtsdienaars en breken de deur open

Grapgr.

Wacht toch even, heren

Waarl.

Nee, we komen terug met een machtiging

Mammon

Ja, en dan hebben we die deur z6 open af)

Grapgr.

Wat heeft dit te betekenen?

Smoel

Dat weet ik ook niet heer. Verdomd, daar komt Windbuil, die gaat keet schoppen en hij gaat niet weg voordat hij alles verraden heeft

(Mammon en Waarlandt

(Windbuil op)

Windbuil Schurken, koppelaars, bandieten I Maak de deur open en een beetje vlug. Hoer, mijn zuster, horendraagster! Bij het licht van mijn ogen ik stuur de schout op je af Smoel

Wie wilde u spreken, heer?

Windbuil Die koppelaar van een doctor en die aftroggelaar van een kapitein. En Poes, mijn zuster Grapgr.

Dit moet vast en zeker iets te betekenen hebben

Smoel

Eerlijk, de deuren gingen nooit open heer

Windbuil Al hun foefjes zijn mij, tot tweemaal toe, verteld door die dikke ridder en die magere gentleman . Grapgr.

Daar komt er nog een, twee zelfs op)

Smoel

Ananias ook al en die pastores?

(Ananias en Zwaargemoed

Heilzaam Ze hebben de deur voor ons gesloten

Ananias

Verschijnt, zaad van zwavel, zonen van het vuur, uw stank heeft u verraden en walg vervult dit huis

Windbuil Hé, mijn zuster zit binnen Ananias

Dit huis is verworden tot een kooi met onreine vogelen

Windbuil Juist, ik ga de straatveger halen en de gerechtsdienaar Heilzaam Daar zult u goed aan doen Ananias

Wij sluiten ons bij u aan om hen te verdelgen

Windbuil Waarom kom je niet, hoer, straatmeid, mijn zuster? Ananias

Noem haar geen zuster. Zij is een temende temijer

Windbuil Ik veeg de straat met haar aan

-79Grapgr.

Dames, heren, mag ik u wat vragen?

Ananias

Verzwind, satan, en hinder onze ijver niet

Smoel

Ze zijn allemaal losgebroken uit het gekkenhuis. Heer, ik zal eens kijken of het slot misschien veranderd is

Grapgr.

Merkwaardig, maar we zullen zien

Smoel

Echt, ik geloof er niets van heer. Het is allemaal deceptio visus, hallucinatie. Ik wou dat ik hem weg kon sturen

Penner

(binnen in het huis) Meester kapitein! Meester doctor!

Grapgr.

Wie is dat?

Smoel

De klerk, die zijn we vergeten. Ik weet het niet heer

Penner

om

Smoel

Spoken of een luchtgeest, denk ik. Zijn prop is weggeschoten en nou zet hij een keel op

Penner

Ik ben helemaal stijf van het wachten

godswil, wanneer zal ik hare genade te spreken krijgen?

Smoel

Ik hoop dat je dat blijft

Grapgr.

Het is in het huis, luister

Smoel

Nee heer, het is buiten

Grapgr.

Stil jij

Penner

Mijn genadige tante behandelt miJ wel erg ruw

Smoel

Stil, je gaat alles verknoeien

Grapgr.

Oh, zit dat zo. Jij spreekt met geesten. Uit met de komedie, Jeremias. Spreek de waarheid, en zo bondig mogelijk

Smoel

Stuur dit gepeupel weg, heer. Wat moet ik doen? Ik zit vast

Grapgr.

Mijn dank, beste buren. Jullie kunt vertrekken

Grapgr.

Luister, je weet, ik ben een verdraagzame liberale huiseigenaar, die heel tegemoetkomend kan zijn voor zlJn personeel. Dus: de waarheid. Houdt niets voor mij verborgen. Hoe heb je al die mensen binnen kunnen lokken?

Smoel

Heer, u hebt altijd de bourgondische kanten van het leven gewaardeerd, maar daar zal ik hier op straat niet over praten. U zult er, met uw gevoel voor geestigheid en plezier, begrip voor willen hebben dat ik op mijn beurt er ook het beste van heb willen maken. Wilt u mij vergeven dat ik daarbij misbruik heb gemaakt van uw huis? Meer vraag ik niet. Als vergoeding zal ik u aan een weduwe helpen. Ze is jong en rijk en zij zal u wel twintig jaar jonger maken. U hoeft alleen maar een Spaanse mantel aan te trekken. Ze is binnen.

(buren af)

- 80-

U kunt ru s ti g met mij mee naa r bi n ne n gaa n . Het is niet door d e pest be zoc h t , heer Grapgr.

Maar wel d o o r mij: ik kwam e e r d e r t er ug da n jij verwachtte

Smoel

Dat is waar, heer, wi lt u het mi j vergeven?

Grapg r.

Wel, laten we e e r s t j o uw we d uwe eens gaa n bekijken

-81Bedrijf V, scene 4

Spits

(op met Penner)

Waarom hebt u uw prop opgegeten?

Penner

Die verkruimelde in mijn mond

Spits

U heeft alles in de war gestuurd

Penner

Nee, ik hoop dat mijn feeêntante me dat zal vergeven

Spits

Uw tante is een minzame dame, maar toch is het uw eigen schuld

Penner

De lucht van de private vertrekken was nogal overdadig. Ik deed het om mijn maag te sterken. wilt u hare genade genadig stemmen? (Smoel op)

Smoel

Wat? Is zijn mond leeg?

Spits

Ja, en hij heeft gesproken!

Smoel

Verdomd, ik heb hem ook gehoord en jou ook. Dan is hij geruïneerd. Ik heb mijn meester moeten vertellen dat er hier in huis spoken zitten om hem weg te houden

Spits

En is dat gelukt?

Smoel

Voor vannacht wel

Spits

Prima, hulde aan kapitein Smoel, de koning van de tegenwoordigheid van geest

Smoel

Hoorde je dat lawaai op de stoep dan niet?

Spits

Natuurlijk, en ik werd er hoe langer hoe zenuwachtiger van

Smoel

Laat hem zijn tante zien en dan kan hij opdonderen. Ik zal Lol sturen (Smoel af)

Spits

Heer, uw genadige tante zal u dadelijk audiêntie verlenen. De kapitein en ik hebben haar verzekerd dat u de prop niet hebt opgegeten uit minachting tegenover hare hoogheid

Penner

Dat deed ik echt niet, heer

Spits

Hier komt ze . Val op uw knieên en kruip naar haar toe

Penner

Madame

(Lol op)

-82-

Spits

En tantel

Penner

En mijn allergenadigste tante, god beware uwe genade

Lol

Neef, wij dachten dat we boos waren op u. Haar uw beminnelijk gezicht heeft het tij doen keren, en waar liefde ebde deed het vreugde vloeden. Sta op en beroer ons kanten kleed

Spits

De zoom kussen, z6

Lol

Laat mij dat hoofd aanraken. Veel, neef, zal je winnen, veel zal je verteren: veel zal je minnen, veel zal j'ontberen

Spits

Waarom dankt u hare genade niet?

Penner

Ik kan niet spreken van vreugde

Spits

Kijk nou eens aan, wat een arme stakker, echt familie van hare genade

Lol

Hier is je vlieg, in deze beurs, die ik om je hals hang. Dr a ag ze en voed ze om de zeven dagen met het bloed van je rechterpols

Spits

Open een ader met een speld en laat haar eens per week zuigen. Over een week mag je haar pas voor het eerst bekijken

Lol

Neef, gedraag je waardig, zoals het betaamt aan personen die deel uitmaken van ons geslacht

Spits

Kies alleen de beste speelhuizen en het meest galante gezelschap

Penner

Ja, heer

Spits

En als je wint, probeer ons dan niet te bedriegen

Penner

Dat zal ik niet doen

Spits

Je brengt ons duizend pond voor morgenavond van de drieduizend die je morgen zult winnen

Penner

Dat zweer ik

Spits

Door je vlieg zal je alle spelen leren doorgronden

Smoel

(onzichtbaar)

Spits

Heeft hare genade hem nog wat meer te zeggen?

Lol

Kom mij vaak bezoeken. Het kan zijn dat ik je drie- of vierhonderd schatkisten nalaat en twaalfhonderd bunders reeênland

spits

Wat een vriendelijke tante. Kus haar wegschrijdende voetstappen (Penner af, Smoel op)

Smoel

Droger staat voor de deur. Pak hem zijn geleende pak af en

Bent u klaar?

-83-

zeg hem dat hij dadelijk een kapelaan gaat halen omdat hij met de weduwe gaat trouwen. Hij moet natuurlijk wel honderd pond meebrengen voor de trouwdienst. (Spits af) Wel, Lol, heb je alles ingepakt? Lol

Ja

Smoel

En wat vind jij van onze weduwe Voegzaam?

Lol

Een goedig, stom en ongelooflijk naief wicht

Spits

Hier zijn de spaanse mantel en de hoed

Smoel

Geef ze maar

(Spits op)

Spits

De plooikraag ook?

Smoel

Ja, ik kom zo weer terug·

Spits

Lol hij gaat nu zijn plannetje uitvoeren. Ik heb het je verteld: hij wil zelf de weduwe trouwen, verkleed als spaanse graaf

Lol

Maar dat gaat lijnrecht in tegen onze afspraken

Spits

Maar we krijgen hem wel. Heb je haar juwelen en armbanden ingepikt?

Lol

Nog niet, dat doe ik dadelijk

Spits

Straks, vannacht, mijn Lol, wanneer we met al onze schatten aan boord van dat schip zijn, richting Ratcliff, dan zullen we van koers veranderen, naar het westen, naar Brentford. En we laten die rotzak in de steek, we laten hem. stikken met zijn stomme weduwe. Laat hem maar voor graaf spelen, wij hebben de poet en wij zeggen: dag Smoel, het ga je goed

~l

Natuurlijk, ik ben hem beu

Spits

En terecht, en terecht, Lol. Die smeerlap wil paren tegen de afspraak in

(Smoel af)

Lol

Ik pluk zijn vogeltje zo kaal als ik kan

Spits

Mijn lieve Lol, mijn varkentje. Wat zullen we lachen als we straks de koffer openmaken en zeggen: dit is voor mij, dat is voor jou, dat van mij, dat voor jou (kussen elkaar, Smoel op)

Smoel

Zitten jullie hier te flikflooien?

Spits

We dachten aan onze koffer en dan word je vanzelf wat plakkerig

Smoel

Droger heeft een kapelaan meegebracht. Laat hem binnen, Spits, en stuur Droger terug om zijn gezicht te wassen

Spits

Goed. Moet hij zich ook nog scheren?

-84Smoel

Als je hem zo v e r kunt k rijge n

(Sp its af)

Lol

Je bent wel f anatiek, Smoe l, dat kan je wel zeggen

Smoel

Ja, maar in ons aller belang.

Spits

De kapelaan wacht o p jou i n d e hal Smoe l

(S p its op) I s hij weg ? (S moel af)

Lol

Hij gaat nu met haa r trouwen

Spits

Nee , nee, Dat kan no g niet, hij is nog n ie t k l aar . Lol biets bij die weduwe wat je k u n t . Als je nu Smoel b e d r i e g t is dat geen bedrog , maar ge rechti gheid . Want h ij was het die ons driemanschap, o ns he ilig e v e r b o nd , o nwr i kb aar a ls , eh, als ee n • • steen , he e ft verbroken

Lo l

Ik z al me wreken

Smoe l

Zo, l i e v e vr ie nde n, hebben jullie all es ingepa kt? Waar i s de ko f f er ? Haal d ie ee ns

Sp i t s

Hie r i s de ko f f e r

Smoe l

Ev en k ijke n . Waar is het geld?

Spits

Hie r i n

Smoel

Mammon's tien pond , het g e l d v a n de zust eren, da t van Dr og e r e n van Pe nner. Wat zit er in dit papiert je?

Lol

Da t i s het goudstuk uit de tijd van Jacobu s de eer ste, d at Penner heeft weggegooid toen hij geki etel d we r d door de el fen

Smo e l

Wat z it er in dit doosje?

Sp its

De ri ngen van de viswijven, denk i k e n h e t wiss e l g e l d v an de bierverkoopsters, n ietwaar Lol?

Lol

Ja , e n het fluitje van de zeemansvrouw da t ze o ns hee ft gegeven om er achter te komen of haar man s oms have nvr ie ndinnen had

Smoel

Da t verpatsen we morgen voor een k a n bi er. Hier z i jn o nze zilvere n b e k e r s en drinkkroezen. Waar zijn d e f r a nse o nderrokken en de corsetten?

Spit s

Daar, o nder in de koffer , bij de stukken stof.

(Smoel op)

Smoel

Zit Dr o g e r s damast erbij? En de tabak?

Spi ts

Ja

Smoel

Geef mij de s leutels

~l

Wa arom moet j i j de s leutels heb be n?

S pi t s

Laat maar Lol. We ma k e n de koffer toch niet open voor we weer met z'n d r ie ê n b i j elkaar zij n

-85Smoel

Dat klopt. Je zult ze niet meer openmaken en helemaal niet meenemen, hoor je dat Lol?

Lol

Nee?!

Smoel

Nee, mijn flapperhemdje. De waarheid is dat mijn meester alles we e t en mij heeft ve rgeven. Deze koffer houdt hij zelf . Doctor , zo is het nu eenmaal, o ndanks al je horoscopen . Dit had je niet kunnen voorzien : ik heb hem laten komen! En daarom, beste partners, voel je a llebei maar voldaan , want het is ui t het drievoudig verbond tussen Lol, Spits en Smoe l . Het enige dat ik nog voor jullie kan doen is de achterdeur openmaken, dan kun nen jullie vluchte n over de schutting. Jou , Lol , zal i k een laken meegeven om je mooie rode jurk te beschermen . De sc hout staat z6 voor de de ur . Alleen door een snelle vlucht onts nap je aa n de rec hter. (er wordt geklopt) Hoor je daar begint het gedonder al

spits

Godve rdommese klootzak !

Smoel

Voor jo u s pi j t het me , Lo l , ec ht , ma a r i k za l je ee n a anb e v eling sb r i ef me e g e v e n voo r j e vo lge nde hoe re nmadame

Lol

Kri jg de syf i l is scho f t , i k wou da t smo e l o pe n te krabbe n!

Smoel

Sp i t s, l a a t je nog eve n we t e n wa a r je een nieuwe praktijk begi n t ? Dan zal ik je, t e rw i l l e va n o nze oude re la tie , af en toe ee n k lant toesturen

Spits

Ik ha ng me nog liever op! Da n ko m ik misschien nog een gro tere duivel tegen dan jij bent . En ik z al dag en nacht b ij je ko men s poken (allen af)

ik de t i j d h a d om je

-86Bedrijf V, s c e ne 5

Wat is er aan de hand ?

Grapgr.

(op)

Hammon

( b u i t e n ) Open de deur, bed riegers, koppelaars, geeste ndrijvers, of we breken ze open

Grapgr.

Hebt u een machtiging?

Hammon

Mach tigingen genoeg, als u de deur niet openmaakt

Grapgr .

Hebt u dan een gerechtsdienaar?

Hammon

Drie, v oor alle zekerheid

Grapgr.

Geduld, geduld. Ik doe dadel ijk open

(Smoel op )

Smoel

Heer , bent u klaar, is het huwelijk ges lot en?

Grapgr.

Ja , ja

Smoel

Do e die plooikraag en mantel af, heer

Waarl.

Beuk de deur in

Windbu il (buiten) Trap hem open t o t je bont en bl auw z ie t Grapgr.

Wacht! (Hammon en Waarlandt op) Kalm he re n, waarom zo v ee l geweld?

Mammon

Waar is die kolenbrander?

Waarl.

En die kapitein Smoel?

Hammon

Die daguilen

Waarl.

Die elke portmonnaie leegpikken

Hammon

Madame Zetpil

Windbuil Hoer, mijn zuster Ananias

( Windbu il op )

(Ananias en Heilzaam o p )

Ongedier te uit de beerput

Heilzaam Eve n profaan als Bel en Draak Ana nias

Erger d a n de s p r i nk ha nen of luizen uit Egypte

-87Grapgr.

Beste mensen, luister naar mij. Wat is er aan de hand? Wie zoekt u?

Mammon

Die chemische mensenfopper

Waarl.

En kapitein koppelaar

Windbuil Mijn zuster, de non Mammon

Madame Rabbi

Ananias

schorpioe~en en duizendpoten

Grapgr.

Niet allemaal tegelijk, alsjeblieft

Ananias

Zij zijn vaten van hoogmoed en wellust

Grapgr.

Rustig aan mevrouw, bedaar toch wat

Heilzaam Stilte, zuster Ananias Grapgr.

Luister. Dit huis hier, is van ml). De deuren staan wijd open. Als hier iemand is die u zoekt, haal hem dan in godsnaam. Ik ben net in de stad terug en dit tumult aan mijn deur verbaasde mij. Mijn knecht zei me dat hij wat onbedacht heeft gehandeld door dit huis over te laten aan een doctor en een kapitein. Wie dat zijn, of waar ze zijn, dat weet hij niet

Mammon

Zijn ze weg?

Grapgr.

U mag zelf gaan kijken, heer (Mammon, Ananias, Heilzaam af) Ik vond hier alleen maar lege muren, vuil, veel smeriger dan ik ze had achter gelaten, berookt en een paar gebroken potten en glazen en een fornuis. Het plafond was beschreven met schunnige teksten en op de muur was een schildering aangebracht van een non met een dildo. Ik vond er alleen een edelvrouwe, ik heb haar gesproken, ze zit binnen en zegt dat ze weduwe is ••

Windbuil Dat is mijn zuster. Ik wil haar spreken, waar is ze? (Windbuil af) Grapgr.

..en met een Spaanse graaf moest trouwen. Maar toen het er op aankwam liet hij haar in de steek. Daarom heb ik, weduwnaar, maar besloten met haar te trouwen

Waarl.

Wat? Ben ik haar kwijt?

Grapgr.

Was u die graaf, heer? Goeie genade, zij neemt het u erg kwalijk. Zij zegt dat u, uit liefde voor haar, de moeite had genomen uw baard te verven, uw gezicht te schmincken en een kostuum te huren met een plooikraag, maar die bleef ook al slap hangen. Wat een gebrek aan doorzettingskracht, heer. Kijk naar mij, een oude haakbusschieter, die zijn kruit drooghoudt, vuurt en raak schiet en dat alles in een handomdraai (Mammon op)

-88Mammon

Alle vogels zijn gevloge n

Grapgr.

Wat waren het voor vogels?

Mammon

vij f Een soort kauwen of dieveri ge eksters die de laatste weken mijn halve kapitaa l inpikte n en al mijn metalen heb ik e Di goedere n die nu nog gelukki g in de kelder liggen. tenmins te nog. Ik zal ze dadelij k laten hal en

Grapgr.

Zult u dat, heer?

Mammon

Natuurl ijk

Grapgr.

Als de rechter dat toestaa t, heer. Anders n iet

Mammon

Maar het zijn mijn eigen spullen

Grapgr.

Mammon Grapgr. Mammon Smoel

Mammon

Waarl.

Smoel

een Hoe kan ik nou weten dat ze van u zijn? Als u nu t bedrog e n, kwitant ie kunt overleg gen of een bewijs dat u benhet of, voor mijn part, een formele bevesti ging van mag u ze gerecht shof dat u zichzel f heeft bedroge n, d a n meeneme n Ik ben ze nog liever kwijt allemaa l in Wat had ermee moeten gebeure n, heer? Moest het goud worden omgezet ? d a n no g? Dat kan ik zo niet zeggen. Misschi en wel. En wat n g racht Hij wilde de stad weer laten opbouwe n met een zilvere de jonge er omheen, gevuld met room, waarin elke zondag mochten komen knapen en meisjes en deernen g r a t i s , maar naakt zwemmen binnen tw e e Ik klim nog liever op een bietenk ar en preek dat te d rome n , maanden het einde van de wereld is. Wat, sta j e Waarlan dt? l iet Ik zou mezelf bedonde ren wanneer ik me nog e e n s id. Kom, meeslep en door mijn idiote neiging tot eerlijk he persoon lijk laten we die schofte n zoeken. Die Smoel zal ik toetake len als ik hem ooit tegenkom heer. Als ik wat over hem hoor, zal ik het u laten weten, ze net zo Echt, ik heb ze nooit gekend, maar ik dacht dat (Mammon e n Waarlan dt af; An anias eerlijk waren als ik, heer! en Heilzaam op)

kwi jt zi jn. Ga ee n Heilzaam Het is goed dat de heilige n nog niet alles paar karren halen •• Grapgr.

Waarvoo r, beste dames

Ananias

Om het aandeel van de rechtva ardigen weg

Grapgr.

Wat voor aandeel bedoelt u?

roversh ol

te voeren ui t di t

-89Ananias

De voorwerpen die vroeger toebehoorden aan de wezen en die de heilige zusteren hebben gekocht voor hun zilvergeld

Grapgr.

Wat? De spullen in de kelder waar Sir Mammon ook al aanspraak op maakte?

Ananias

Ik tart de verdorven Mammon. Ik vraag u, hoe kunt u met goed geweten deze afgod tegen ons inroepen? Werden onze ponden soms niet neergeteld op de tweede dag van de vierde week van de achtste maand van het jaar van de laatste verduldigheid der heiligen, zestienhonderdentien?

Grapgr:

Jij, onstuimige kwezel, met jou kan ik niet praten. Als je niet vlug maakt dat je wegkomt, laat ik je het huis uit knuppelen

Ananias

Heer!

Heilzaam Heb geduld, Ananias Ananias

Ik ben sterk en wel omgord trotseer ik elke vijand die god bedreigt in verbanning

Grapgr.

Ga terug naar je keldertje in Amsterdam

Ananias

Daar zal ik jou het verderf in bidden. Mogen honden jouw muren bevuilen en wespen en horzels huizen onder jouw dag (Ananias en Heilzaam af, Droger op)

Grapgr.

Nog een?

Droger

Nee, heer. Ik ben echt geen zuster, dat kan ik u bewijzen

Grapgr.

Ik heb geen bewijzen nodig! Weg jij Voegzaam af)

(Droger, windbuile en

Windbuil Kom mee, teef. Heb je lekker geneukt? Ik heb je toch gezegd dat ik je nooit wilde laten dekken, dan door een vent van adel! Verdomme, en nou ben je getrouwd met een pokdalige baardaap? Grapgr.

Die baard klopt, maar waar haal je die pokken vandaan? wil je redetwisten? Ik zal je een lesje leren

Windbuil Wel verdomme, dit is de aardigste man die ik ooit heb ontmoet Grapgr.

Heel goed, je slaat een andere toon aan, dat is beter. Hier staat mijn duifje, buig voor haar als je wilt

Windbuil Verdorie, ik hou van hemt Ik kan echt niet kiezen, al zou ik worden opgehangen! Zusje, ik sta helemaal achter dit huwelijk Grapgr.

Mooi zo!

Windbuil Ja, en als u wilt roken of drinken beste man, ik zal haar voor haar huwelijk vijfhonderd pond meer geven dan haar bruidsschat eigenlijk bedraagt. Gelukgewenst met je huwelijk, zus. En nou naar binnen voor een paf je

-90Grapgr.

Jeremias, wil jij voor mij n v ri e nd Win dbuil en mij alvast een pijpje stoppen?

Smoel

Ja heer, maar dan moet u ze we l b in nen g aan oproken

Grapg r.

Ki jk, als je personeel je zo'n g eluk in de schoot werpt, dan is het ondankbaar als je n i et wat t o e g e e ft aan de slimheid van zo 'n knecht , zelfs als h ij zijn e i ge n eerlijkheid met voe ten trad. Daarom dames en heren , a ls u vindt dat ik als een wat oudere man de gebrui kel ij ke leef r e g el s heb overtreden door met een veel jongere v rouw te trouw e n e n alles wat in de kelder ligt als mi jn e ige nd om te besc ho uwe n, bedenk dan wat een jonge vrouwen een creatief bre i n kunnen bewerk stelligen: de jaren rekken en hun gevolg teniet d oe n. Aan jou het laatste woord zakkenroller

Smoel

Dank u heer. Brave mensen, u hebt d i t laa t s te h al f u ur een wat ander idee gekregen over de rol d i e ik spe e l d e . Ik hoop dat u mij niet al te diep laat vallen , z o n iet , d an k an ik nog vaker proberen voor uw vermaak h i er men se n ui t t e nodigen als een lantaarnopsteker, Grapgraech, Penner, Drog e r , Si r Epicurus Mammon, Waarlandt, Ananias , Zwaargemoed He i lswe r k , Windbuil en de weduwe Voegzaam, om maar n ie t t e spr e ke n ove r mijn beste vrienden Lol Gemeen en Spits.