Afscheid. nemen. Asverstrooiing op zee p. 9. Getuigenis: omgaan met verlies p. 12. Hoe kies je een begrafenisondernemer? p. 2

Bijlage bij gazet van antwerpen

Afscheid nemen

© Annelies Browaeys

28 oktober 2015

Hoe kies je een begrafenisondernemer?

De opkomst van crematoria in Vlaanderen

Asverstrooiing op zee

p. 2

p. 7

Getuigenis: omgaan met verlies p. 9

Commerciële bijlage, valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie - EDITIE antwerpen

p. 12

2

Allerheiligenbijlage

Woensdag 28 oktober 2015

Afscheid nemen Toonaangevend in uitvaartzorg Uw vertrouwenspartner bij een overlijden begrafenissen

Uitvaartzorg Michael Deleu

Stijlvol

KOH-I-NOOR uitvaartzorg

KOH-I-NOOR

Discreet

Grotesteenweg 145 2600 Antwerpen-Berchem

Correct bvba Eigentijds

www.kohinoorbegrafenissen.be

begrafenissen - crematies - voorafregelingen Dienstverlening

Grotesteenweg 145, 2600 Berchem-Antwerpen

Lange Lozanastraat 237 2018 Antwerpen 03/345 44 38 www.uitvaartzorgmichaeldeleu.info

24u. /24u.

Stijlvol

44874424 93 Tel.: 24u./24u.: 03 239 44 4403- 239 0477

Discreet

Website: www.kohinoorbegrafenissen.be

correct

UITVAARTVERZORGING

Van Tendeloo-Verhagen Elsendonkstraat 40

Langestraat 28

Nijlen

Zandhoven

tel. 03-481 82 80 www.uitvaart-vantendelooverhagen.be

Afscheid zoals u het wil 24 uur per dag en 7 dagen per week

0479 76 66 76

Grotesteenweg 55 - 2600 Antwerpen (Rouwcentrum) Prins Boudewijnlaan 441 - 2650 Edegem www.Marceau-Uitvaartzorg.be

Begrafenissen Daems Churchilllaan 20-24 - Schoten www.begrafenissendaems.be

Uitvaartcentrum J. De Waele tel. 03-542.36.16 - www.funeralco.be Ekeren Steenstraat 90

Merksem Lange Bremstraat 3

Schoten Hertendreef 15

Riemenstraat 1-3, 2290 Vorselaar Tel. 014/51 16 96 014/51 16 58 Riemenstraat 1-3,fax. 2290 Vorselaar Tel. 014/51 16 96 fax. 014/51 16 58 Nederrij 15, 2200 Herentals

Nederrij 220010Herentals Tel.15, 014/23 67 Tel. 014/23 10 67

www.vandenbroeckbegrafenissen.be www.vandenbroeckbegrafenissen.be familiebedrijf 24/24, 7 familiebedrijf dagen op 7 bereikbaar

24/24, 7 dagen op 7 bereikbaar Voorjaar 2016 nieuwe aula te Herentals - Hannekenshoek 39.

tel. 03/658.45.61 fax: 03/685.09.22 [email protected]

AJQBU00A



3

Hoe kies je een begrafenisondernemer? Op basis van welke criteria kiezen mensen voor een bepaalde begrafenisondernemer? Hoe tevreden zijn ze over de dienstverlening? Hoe kondigen nabestaanden een overlijden aan? Is er een verschuiving naar digitale communicatie? Een nieuwe enquête van Mediahuis brengt klaarheid in droeve dagen.

N

abestaanden vinden het belangrijk om snel, openlijk en ook steeds meer online over een overlijden te communiceren. Maar ook overlijdensberichten in de krant worden nog sterk geapprecieerd. Daarnaast is er grote nood aan informatie over de praktische afhandeling van een overlijden. Tot zover een aantal resultaten uit de overlijdensenquête van Mediahuis, die trouwens een aantal opvallende regionale verschillen aan het licht brengt. De enquête bestond uit een online bevraging bij 1.277 respondenten, samengesteld uit lezers van Het Nieuwsblad, De Standaard, Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. Van deze ondervraagden werd 66,5% al geconfronteerd met een overlijden. Daarnaast voerde men ook een kwalitatieve analyse uit. Uit het kwalitatief onderzoek blijkt dat mensen die voor de eerste keer met een overlijden worden geconfronteerd worden vaak geen weldoordachte keuze maken voor een bepaalde begrafenisondernemer. Het moet snel gaan. Mensen vertrouwen op de reputatie van een uitvaartonderneming en de ervaringen van buren, vrienden en kennissen. Begrafenisondernemers die eerder de uitvaart van een familielid of kennis hebben gedaan, hebben een voetje voor (met 50,9% van de antwoorden het belangrijkste criterium). “Aanbevolen door anderen” weegt met

14,1% opvallend zwaarder door in Oost-Vlaanderen dan in Brabant (7,5%).

Tevredenheidsscore Wanneer mensen een volgende keer met een overlijden in de familie te maken krijgen, wordt er wel bewust gekozen. Men zoekt dan in de eerste plaats naar een menselijke, gepersonaliseerde benadering. Een degelijke dienstverlening en (in tweede instantie) goede hulp bij

de praktische afhandeling van het overlijden scoren hoog in de overlijdensenquête. Pas daarna speelt het prijsaspect, al wordt een goede prijs-kwaliteitverhouding uiteraard op prijs gesteld. Een criterium dat overigens vooral doorweegt in de provincie Brabant, waar bijna 18% van de ondervraagden het als een factor aanstipt, terwijl het gemiddelde slechts 12% bedraagt. De algemene tevredenheid over de dienstverlening van begrafenisondernemers scoort vrij hoog Gemiddeld toont 74% van de ondervraagden zich “uiterst tevreden” tot “heel tevreden.” Bij nader uitsplitsen van de score, vallen een aantal verschillen op. In Brabant is men vaker “heel tevreden” (52%) dan “uiterst tevreden” (21%). In West-Vlaanderen zijn precies evenveel mensen “uiterst tevreden” als “heel tevreden” (telkens 37%).

Online rouwen Plaatsen mensen tegenwoordig

nog overlijdensberichten in de krant? Maar liefst 43 % van de ondervraagden die met een overlijden werd geconfronteerd, heeft dat gedaan. Rouwadvertenties worden als duur gepercipieerd, maar de nabestaanden staan er doorgaans niet bij stil omdat het slechts een van de vele keuzes is die door de begrafenisondernemer wordt aangestipt. Oudere mensen vragen vaker dan jongeren expliciet om hun overlijden via de krant bekend te maken. Slechts 23% van de mensen kiest voor een rouwbrief per post. 69% laat een doodsprentje drukken. Elektronische rouwcommunicatie is nog vrij beperkt. 12% meldt het overlijden via een e-mail, 11% post het op een website. 5% plaatst een bericht op Facebook en 4% stuurt een sms. Toch worden gespecialiseerde sites als inmemoriam.be en sociale netwerken als Facebook alsmaar belangrijker om te communiceren over een overlijden. Men apprecieert hier vooral het grote bereik

Families die voor het eerst met een overlijden worden geconfronteerd, maken vaak geen weldoordachte keuze binnen een korte tijdspanne. Mensen zijn het als passend gaan beschouwen om het overlijden van een dierbare via Facebook bekend te maken. “Zo weet iedereen wat er aan de hand is en kan men je gedrag op dat moment beter plaatsen”, luidt het in de enquête. 95% van de gebruikers van inmemoriam.be verklaart zich tevreden tot uiterst tevreden over de site. Daarbij wordt vooral gewezen op de gebruiksvriendelijkheid en overzichtelijkheid. Ook de snelheid bij het opzoeken van informatie, de mogelijkheden om te condoleren met een bloemetje of een tekst en het groot bereik worden aangestipt.

Bereik Worden overlijdensberichten in de krant en online ook gelezen? 36% van de ondervraagden geeft aan dagelijks de rouwadvertenties in de krant te lezen. Met een uitschieter in Limburg, waar 56% mensen dagelijks de overlijdensberichten leest. Opvallend: 50% van de ondervraagde Limburgers surft minstens één keer per maand naar inmemoriam.be, terwijl het nationaal gemiddelde 33% bedraagt. Slechts 12% van de Vlamingen leest nooit een overlijdensbericht in de krant en 21% geeft aan nooit naar inmemoriam.be te surfen.

4



Afscheid nemen begrafenissen | crematies nabestaandenzorg | uitvaartverzekeringen

015 41 24 09

03 501 00 02

24u/24u en 7/7 dagen

“Uitvaart met stijl, in alle rust geregeld.”

24u/24u bereikbaar

Brusselsesteenweg 6A | 2800 Mechelen Liersesteenweg 112 | 2800 Mechelen (op de hoek van de Kerkhoflei) tel. 015 41 24 09 | fax 015 42 01 62 [email protected] www.uitvaartcentrum-thibaut.be

Smoutakker 1 te 2940 Stabroek Schoonbroek 1 te 2030 Ekeren - Antwerpen www.begrafenissen.net

015 20 45 00


Befferstraat 19 | 2800 Mechelen 015 20 45 00 [email protected] www.uitvaartcentrum-demeerleire.be

in en rond Antwerpen WWW.LIEVEHEMEL.BE

015 51 48 35

CHRISTEL VAN DE VELDE


Dorp 26 | 2820 Bonheiden 015 51 48 35 [email protected] www.uitvaartcentrum-verschooten.be

T 0494 99 70 77

(dag en nacht bereikbaar)

[email protected]

wij nodigen u graag uit op ons

opendeurweekend

uitvaartcentrum dirk broes - bob timmermans • kapelstraat 59, 2570 duffel

tot uw dienst, dag en nacht

015 32 23 00 03 457 37 37

filiaal duffel: bruul 10 2570 duffel tel. 015 32 23 00 [email protected] www.dirkbroes.be

BEGRAFENISSEN CREMATIES FUNERARIUM ROUWDRUKWERK GRAFZERKEN BLOEMEN

filiaal kontich: mechelsesteenweg 78 2550 kontich tel. 03 457 37 37 [email protected] www.bobtimmermans.be

funerarium - aula: kapelstraat 59 2570 duffel

zaterdag 31 oktober 2015 van 14.00 tot 17.00 uur zondag 1 november 2015 van 14.00 tot 17.00 uur

Winnaar International Funeral Award 2007 “Beste Serviceverlening” Eikestraat 2, 3020 Herent, Winksele-Delle Geldenaaksebaan 344, 3001 Leuven, Heverlee Diestsesteenweg 147, 3010 Leuven, Kessel-Lo Hanswijkstraat 82, 2800 Mechelen

www.pues.be

“Met een hart voor mensen.”

016 60 15 06 016 40 42 40 016 25 97 79 015 41 04 09


5 © Karel Hemerijckx


Afscheid zonder kerk voor een hele korte plechtigheid De tijd dat uitvaartplechtigheden alleen met alleen maar een Avé Maria en in religieuze gebouwen plaatsvonden, een paar woorden van troost.” ligt al enkele decennia achter ons. Ook Schermen crematoria zijn niet langer de enige uitwijkmogelijkheid. Om aan de groeiende De aula waar we ons bevinden is voorzien van alle mogelijke technivraag naar alternatieven te voldoen, sche snufjes. Een intern videocircuit en een regiekamer stellen de begrabouwden heel wat begrafenisondernemers fenisondernemer in staat om de aula’s waar mensen een ceremonie kunnen plechtigheid in gesloten circuit door te sturen naar de schermen regelen die volledig aan hun wensen boven, waar net als op het beantwoordt. Hoe gaat zo’n afscheid eraan gelijkvloers nog eens 250 mensen kunnen plaatsnemen. Wie dat wil, toe? krijgt het afscheid een paar dagen

V

andaag nemen we afscheid van François Paulus in de aula van een Brabantse begrafenisondernemer. De opkomst is mooi, zo’n 120 personen. Een vrouwelijke ceremoniemeester zal de mensen welkom heten en de plechtigheid leiden. “Mijn vader wou het zo”, zegt zijn zoon Eddy. “We vonden een briefje tussen zijn papieren waaruit bleek dat hij het afscheid in een aula wou en liefst niet al te katholiek.” De begrafenisondernemer stipt achteraf aan dat ook religieuze erediensten in zijn aula plaats kunnen vinden. “Maar we kunnen daarvoor alleen een beroep doen

op gepensioneerde priesters,” luidt het. Blijkbaar is het priesters in functie niet toegestaan om missen op te dragen bij de concurrentie. Het voordeel van een afscheid in een aula is dat de familie de regie desgewenst helemaal in handen kan nemen. Terwijl sommige parochiepriesters moeilijk doen over de persoonlijke inbreng van familieleden, maak je een afscheid in een aula zo persoonlijk als je zelf wilt. Dat is ook vandaag het geval. “De meeste mensen prefereren een persoonlijke touch”, zegt de begrafenisondernemer. “Ze brengen muziek aan, foto’s, filmpjes. Slechts heel uitzonderlijk kiest iemand

later gemonteerd op DVD of Blu-Ray mee naar huis. Iets dat wordt geapprecieerd door vrienden en familie in het buitenland die de dienst niet kunnen bijwonen. “We hebben al overwogen om een ceremonie ook live te streamen”, zegt de begrafenisondernemer. Maar we geven voorlopig toch de voorkeur aan een afgemonteerde versie waarin eventuele schoonheidsfoutjes zijn weggewerkt.” De ceremoniemeester heet ons welkom en leest een pakkend gedicht voor. Ze ontsteekt een kaars bij de urne waarin de asse van de overledene rust. François Paulus is net geen week geleden plots gestorven op 78-jarige leeftijd. Hij was een gepensioneerde metaal-

Wie dat wil, krijgt het afscheid op DVD of Blu-Ray mee naar huis

bewerker met een gouden hart, die samen met zijn echtgenote de zorg voor zijn schoonmoeder opnam. De laatste jaren verzorgde hij ook zijn echtgenote thuis. Terwijl we luisteren naar de lievelingsmuziek van François, tonen de schermen beelden uit zijn leven. Een mooie, verzorgde, joviale man die de beste maat was van zijn zoon en geliefd door zijn kleindochters.

Persoonlijk In tegenstelling tot het bandwerk dat je in sommige katholieke uitvaarten en bij bepaalde burgerlijke plechtigheden aantreft,

maken we vandaag een afscheid met een persoonlijk tintje mee. De ceremoniemeester zorgt voor een mooie afwisseling van persoonlijke anekdotes die het leven en de persoonlijkheid van François schetsen, en literaire fragmenten die troost en hoop bieden. De naaste familie neemt vandaag niet zelf het woord omdat ze te zeer aangedaan zijn, maar de ceremoniemeester leest onder andere een ontroerend briefje van de kleindochter aan haar opa voor. Het wordt heel stil in de aula, op een zacht snikken na. De muziekvideo die de familie speciaal heeft geselecteerd doet meer mensen naar een zakdoek grijpen. Roses from the South, in een uitvoering van André Rieu, de lievelingscomponist van François. En met zijn geliefde bloemen - hij was een fervent tuinder - in een hoofdrol. De uitvaart loopt op zijn einde. De ceremoniemeester leest nog een mooie parabel voor van Walter Dudley Cavert, over een larve en een lelie. Daarna krijgt iedereen de kans om de urne een laatste groet te brengen en de familie te volgen naar de begraafplaats. Het was een mooie, sobere en ingetogen dienst. Zonder wierook, gebeden of wijwater, maar daarom niet minder ontroerend, beklijvend en louterend.

6



Afscheid nemen

03 889 24 58

Klein-Brabant Waasland Kerkplein 18 Stationsstraat 10 2870 Puurs 9140 Temse

Nieuw Rouwcentrum te Bornem “Najaar 2015” NIEUWE WEBSITE

Barelveldweg 78 Hof van Belsele 5 2880 Bornem 9111 Belsele

- WWW.UITVAARTDERUYTE.BE - [email protected] Uw begrafenisondernemer

Bewaar deze kaart zorgvuldig. Ze kan voor u van levensbelang zijn. Vriendelijk aangeboden door:

✃

knip uit, vroeg of laat heeft u ons misschien nodig

UITVAARTZORG AndRE

www.uitvaartz.org

SpROckEElS

Amelbergastraat 8 - Zandhoven telefoon dag en nacht: 03 454 3 454 en 0498 72 52 22 [email protected]

■ Uitvaartzorg Van A tot Z, voor alle strekkingen en overtuigingen, in Groot-Zandhoven, maar ook in heel Vlaanderen. ■ Persoonlijke aandacht en tijd voor de organisatie van heel de ceremonie, hoe groot of klein ook. ■ Voorontwerp Vrijblijvende informatieverstrekking en verzameling van gegevens om u te ontlasten op het moeilijkste moment van een overlijden. Dit geeft uzelf de mogelijkheid uw wensen te bespreken en te overwegen, hopelijk lang voor dat “her zover is”. Vaak wordt dit nog aangepast naar nieuwe situaties of aangevuld met nieuwe wensen. ■ Budgetvriendelijke oplossingen en financiële voorzieningen via uitvaartverzekeringen (fsma 111309) ■ Een tijdelijk grafmonument Geen hoopje zand, maar een verzorgd graf al direct na de koffietafel tot het plaatsen van de definitieve grafsteeen

Inmemoriam.be: rouwen in digitale tijden Inmemoriam.be, de online herdenkingsplaats van Mediahuis, is veel meer dan een hedendaagse, digitale versie van de aloude rouwadvertentie. Het is een echte community waar je herinneringen kunt ophalen en woorden van troost achterlaten, een foto, een video of een digitaal bloemetje.

A

lle overlijdensberichten die verschijnen in Het Belang van Limburg, De Standaard, Het Nieuwsblad en Gazet Van Antwerpen staan automatisch ook online op inmemoriam.be. Sommige nabestaanden kiezen er voor om enkel via rouwbrieven en online het overlijden aan te kondigen. Iedereen kan voor een bescheiden bedrag de naam van een overledene op de site laten vermelden

en mensen de mogelijkheid geven om een bloemetje te plaatsen. Voorts beschikt u ook over de mogelijkheid om tijdelijk of voor de eeuwigheid een rouwregister te openen, foto’s en video’s toe te voegen en veel meer. Zelfs vrienden kunnen – mits toestemming – foto’s toevoegen die u mogelijk nog nooit eerder had gezien. www.inmemoriam.be



7

Crematoria in Vlaanderen Op amper vijfentwintig jaar tijd is cremeren in ons land uitgegroeid tot de geprefereerde manier om afscheid te nemen van een dierbare. Maar wat zijn precies de mogelijkheden in een crematorium en waar kan u in uw provincie of elders terecht?

I

n 1990 werd slechts één op de vijf overledenen gecremeerd. Een kwarteeuw later heeft crematie, zeker in Vlaanderen en Brussel, begraven vervangen als de meest voorkomende vorm van lijkbezorging. In 2014 werd in Vlaanderen 66,4% van de overledenen gecremeerd. In Brussel wordt 57% van de overlijdens gevolgd door een crematie. In Wallonië kiest een meerderheid nog voor een traditionele begrafenis en wordt 40% van de overledenen verast. Een crematorium is veel meer dan een plek waar stoffelijke overschotten in een kist of lijkwade door verbranding op zeer hoge temperatuur in assen worden omgezet. Steeds vaker is het ook de plaats waar afscheid wordt genomen van de overledene – voor of na de crematie – en waar de koffietafel plaatsvindt en de verstrooiing of bijzetting van de assen. Een van de voordelen van crematoria is dat het neutrale, pluralistische instellingen zijn. U kan er dus net zo goed kiezen voor een religieus als voor een nietreligieus ritueel. En u hebt zelf de regie in handen.

Wat is crematie eigenlijk? Eigenlijk zorgt crematie ervoor dat het lichaam tot stof en as weerkeert, net zoals dat bij begraving uiteindelijk het geval is. Maar anders dan bij begraven duurt dit proces geen jaren maar slechts anderhalf uur. Om elke

vergissing te voorkomen is een kist altijd vergezeld van een vuurvast identificatiesteentje dat bij de asurne hoort en uiteindelijk ook aan de nabestaanden wordt overhandigd samen met de verplichte documenten. De crematie zelf gebeurt in speciale ovens die zijn voorverwarmd. Na het ontvlammen van de kist stijgt de temperatuur tot boven de 1.000 °C. Een goed uur later blijven enkel assen over. Als nabestaande kunt u op verzoek toekijken hoe het stoffelijk overschot in de crematieoven wordt geschoven. De crematie zelf bijwonen is niet mogelijk, hiervoor is alleen het personeel van het crematorium bevoegd. Een crematie kost circa 500 euro.

Verloop van de plechtigheid Er is geen verplichte volgorde bij de uitvaart in een crematorium. Een van de mogelijkheden is de uitvaartplechtigheid in een aula van het crematorium te houden in aanwezigheid van de kist van de overledene. Voor de uitvaart worden de nabestaanden in de inkomhal of een apart zaaltje ontvangen. Na de plechtigheid wordt een maaltijd gebruikt in een van de koffiekamers van het crematorium. Twee uur na de plechtigheid zijn de assen klaar om uitgestrooid, bijgezet of meegenomen te worden. Alles vindt plaats op 1 plek in het crematorium wat veel mensen een voordeel vinden. De as van een overledene kan

Antwerpen Crematorium WilrijkAntwerpen Het crematorium van Wilrijk ligt vlakbij de begraafplaats Schoonselhof. Het is een bakstenen gebouw dat in 1980-1982 werd gebouwd naar een ontwerp van architect Maurice De Vocht. Dezelfde bouwmeester tekende enkele jaren later ook voor de uitbreiding. Het gebouw beschikt over zes crematieovens en twee aula’s: Chrysant (230 zitplaatsen) en Aster (80 zitplaatsen). Na de plechtigheid kan de uitvaartmaaltijd genuttigd worden in een van de koffiekamers. Het crematorium van Wilrijk stelt ook herdenkingszuilen ter beschikking waarop een naamplaatje kan worden bevestigd om de overledene te herdenken. Crematorium Wilrijk-Antwerpen Tel. 03 828 95 60 www.pontes.be

Crematorium Turnhout Het crematorium van Turnhout dateert van 1992. Net als dat van Wilrijk wordt het beheerd door het intergemeentelijk samenwer-

worden uitgestrooid op een strooiweide of de urne kan (vaak op een later moment) neergelaten worden in zee. Andere families geven er de voorkeur aan de as te bewaren in een columbarium, of de urne te laten begraven op een begraafplaats. Steeds meer nabestaanden kiezen er voor om de urne met assen mee te nemen naar huis en/of een deel van de assen in juwelen of tatoeages te laten verwerken.

kingsverband Pontes. Architecten Van de Voort en Mertens kozen voor een functionele vormgeving die rust uitstraalt. Het crematorium van Turnhout beschikt over een aula met 130 zitplaatsen. In de drie koffiekamers kunnen families kiezen voor verschillende formules, gaande van koffie met cake tot een receptie met warme hapjes. Dank zij een begin 2014 in gebruik genomen extra parking zijn de parkeerproblemen waar het crematorium op drukke dagen mee kampte van de baan. Crematorium Turnhout Tel. 03 828 95 60 www.pontes.be

Vlaams-Brabant en Brussel Crematorium Hofheide Tel. 016 44 29 50 www.hofheide.be Crematorium Ukkel Tel. 02 376 76 43 www.cremabru.be

Limburg Crematorium Hasselt Tel. 011 28 31 83 www.crematoriumhasselt.be

West-Vlaanderen Crematorium Uitzicht Tel. 056 28 29 30 www.crematoriumuitzicht.be Crematorium Brugge Tel. 050 31 41 41 www.crematoriumbrugge.be

Oost-Vlaanderen Crematorium Westlede Tel. 09 355 51 78 www.westlede.com Crematorium Heimolens Tel. 09 355 51 78 www.crematoriumheimolen.be

Crematorium Daelhof Tel. 02 251 30 30 www.havicrem.be

Alternatieven Er zijn tal van varianten mogelijk op het bovenstaande scenario. U kunt bijvoorbeeld ook het stoffelijk overschot eerst laten verassen en dan de plechtigheid houden, al dan niet in het crematorium, of u kunt elders een koffietafel gebruiken. U kunt kiezen voor een katholieke of een vrijzinnighumanistische plechtigheid, of uw eigen ritueel. U kunt daarbij beroep

doen op een van de medewerkers van het crematorium, op personeel van de begrafenisondernemer of op uw eigen ceremoniemeester. De meeste crematoria bieden ook heel wat mogelijkheden op het gebied van audiovisuele technieken om foto’s, films en muziek af te spelen. Of misschien kiest u liever voor live muziek? Vaak is het zelfs mogelijk om de hele plechtigheid op te nemen als een blijvende herinnering.

op 1 november is heT CafeTaria in Wilrijk geopend vanaf 9 uur ToT 17 uur! Crematorium Wilrijk Jules Moretuslei 2 - 2610 Wilrijk [email protected]

C O L O F O N

Crematorium Turnhout Steenweg op Merksplas 68 - 2300 Turnhout www.pontes.be - 03 828 95 60

Verantwoordelijk uitgever: Hans De Loore Account Manager: Christel Raps Product & Sales Management: Evy Nulens Redactie: Jan Bosteels Productie: Content Connections

8



Rouwen, hoe doe je dat?

V

eel van wat we denken te weten over rouw is onjuist. Volgens het fasenmodel van Kübler-Ross verloopt rouw in vijf fasen, die culmineren in aanvaarding. In het takenmodel van William Worden krijgen rouwenden taken te vervullen om het overlijden een plaats te geven. Rouwtherapeut Johan Maes merkte dat de bestaande modellen niet echt werken in de praktijk en zeker niet als standaard rouwmodel mogen worden beschouwd. “Ik herkende er ook mijn eigen rouwervaringen niet in”, zegt hij. “Eigenlijk zijn de traditionele rouwmodellen trechtermodellen: alle emoties worden er zogenaamd in verwerkt en je komt uit in een toestand van acceptatie van het verlies. Het verlies is opgelost en verwerkt en je kan weer verder. Dat is een mythe. We verwerken niet, maar bewerken verlies zodat we het

kunnen meenemen in ons leven.” Waarom die fixatie op het vrij snel en volledig afronden van het rouwproces? “In onze drukke maatschappij moeten we presteren en functioneren. We zijn ook gewoon om oplossingsgericht te denken. De dood confronteert ons met onze onmacht en onze eigen eindigheid. Rouwen mag dus niet te lang duren,” zegt Maes.

Nieuwe inzichten Wat vertellen de nieuwste inzichten over rouw? “Rouw daagt ons uit om verlies te integreren in wie je bent. Je moet je hele wereld aanpassen rond het gat dat geslagen is. Dat is een levenslang proces, en het gat zal nooit ingevuld worden door iets anders. Met andere woorden: alles wat mensen na tien of twintig jaar

Hét rouwproces bestaat niet

nog voelen, is in 90% van de gevallen volstrekt normaal en gezond. Maximum 10% van de rouwprocessen verloopt ongezond.” Ook wanneer ze tot hun eigen verbazing doorgaan met hun leven, maken mensen zich soms zorgen. “Neem nu een weduwnaar die na het verlies van zijn partner terug verliefd wordt. Betekent dit dat hij zijn vrouw niet graag genoeg zag? Integendeel, rouw kan juist onze capaciteit om lief te hebben verhogen!”

Johan Maes pleit voor een duaal procesmodel, waarin rouwenden in een slingerbeweging zitten tussen herinnering en herstel. “Enerzijds ben je bezig met je hechting aan de overleden persoon. Je mist hem of haar, en gaat er in gedachten mee in dialoog. Anderzijds ben je ook bezig met het aanpassen en heroriënteren van je leven zonder de overleden persoon. Voor de ene rouwende overweegt eerst de herinnering, soms maandenlang, voor de andere prevaleert eerst het herstel. Maar in een gezond rouwtraject zijn beide aspecten vroeg of laat allebei aanwezig en maken elkaar daardoor mogelijk.”

Mannen en vrouwen Volgens Johan Maes is er een vrouwelijke en een mannelijke manier van rouwen, die voor een groot stuk overlapt met respectievelijk herinnering en herstel. “We moeten natuurlijk uitkijken met dat soort labels, maar in grote lijnen is een vrouwelijke rouw meer emotioneelcommunicatief, meer gericht op confrontatie met het verlies. Terwijl mannen er eerder voor kiezen om actief en toekomstgericht met het

verlies om te gaan. Het zijn allebei mooie en belangrijke rouwstijlen en het is belangrijk om ons daarvan bewust te zijn. Want bij heel wat koppels leidt die verschillende aanpak tot conflicten: hij vindt haar te emotioneel en zij vindt dat hij te rationeel en te snel verder gaat.” Het nieuwste boek van Johan Maes over rouwverwerking, Gehavend, is verschenen bij Witsand. www.johanmaes.com

Gehavend * beschadigd, toegetakeld, gekwetst * havenen: met zorg behandelen

Notities voor eigen-wijs rouwen

Johan Maes Met tekeningen van Inez Maes

Witsand Uitgevers

© corbis

Johan Maes verwerkte hedendaagse wetenschappelijke inzichten over rouw in Ze zeggen dat het overgaat. De boodschap is dat rouw niet noodzakelijk overgaat. En dat mannen anders rouwen dan vrouwen.


Asneerlating op zee

9 © Lize Van Schoor


Asneerlating op zee Op deze zonnige najaarsdag vaart rederij Franlis verschillende keren uit met telkens een andere familie die gekozen heeft voor asneerlating op zee. Een beklijvend en louterend ritueel, zo mochten we ontdekken.

Z

eg niet zomaar asverstrooiing tegen de neerlating van as op zee. Met de zeewind en de milieunormen is as verstrooien op zee geen optie. In werkelijkheid worden urnen voorzichtig aan een touw in zee neergelaten. Naargelang de aard van de urne blijft ze nog even drijven of zinkt ze snel naar de diepte. “Mijn moeder was een romantische ziel”, zegt Bart Van Nieuwenbergh. Hij is uit Gent afgezakt met zijn familie om de as van zijn overleden moeder aan de Noordzee toe te vertrouwen. “Dertig jaar geleden is moeke in Oostende komen wonen. Ze heeft altijd gezegd dat ze wou dat haar assen na haar dood in zee worden neergelaten. Er was geen sprake van om het anders te doen. Je assen in zee laten neerdalen betekent tegelijk overal en nergens

zijn. Moeke is 93 geworden, lucide tot op het eind. Je kon met haar over alles praten. Ze heeft ook veel neergeschreven, ik hoop het ooit te kunnen lezen.”

Halfstok Het is een stralende, zonnige zondag in het najaar en Rederij Franlis uit Oostende vaart acht keer uit met een urne, een familie, bloemen en jenever. Een passagiersboot met een capaciteit van honderd personen ligt aan het Westerstaketsel van Oostende. Zodra de familie volledig is, draagt de vrouwelijke ceremoniemeester de urn aan boord. Een fluitsignaal weerklinkt. De scheepsklok luidt. De Belgische vlag op de boegspriet hangt halfstok.

Sinds enkele jaren is het toegelaten om assen in de Belgische territoriale wateren neer te laten. Rederij Franlis zag een opportuniteit, vroeg een licentie aan, bekwaamde zich in het noodzakelijke papierwerk, installeerde een urnendepot en voert ondertussen meerdere assen-tewaterlatingen per jaar uit. Dat kan collectief, samen met een aantal families (kostprijs: 160 euro), of privé (850 euro), waarbij de boot door één gezelschap gecharterd wordt. De zee is een beetje ruw vandaag, maar de sfeer aan boord blijft ingetogen en gereserveerd. De familie zit op de voorplecht terwijl de boot door de golven klieft. Franlis vaart uit tot 4 Beaufort zeewind, weer of geen weer.

Karton Op een teken van de kapitein brengt de ceremoniemeester de urne naar de voorplecht, waar ze in een scheepstouw wordt neergezet. De ceremoniemeester declameert een aantal teksten, haar geoefende stem overstemt de wind. De familieleden houden elk een bloem in de hand.

De kapitein keert de boot met de achtersteven naar de wind. In de plots ontstane relatieve luwte wordt de urne aan een katrol te water gelaten. Zware urnen van steen of zout zinken meteen naar de zeebodem. Michel Seeger, de reder van Franlis, fluistert: “Wij adviseren begrafenisondernemers om te kiezen voor lichtere urnen in een kartonnen omhulsel. Die blijven een paar minuten drijven, daarna vullen ze zich met water en zinken naar de bodem. Het is beter voor de familie als ze langzaam afscheid kunnen nemen. En het is ook handiger voor de kapitein.” Op het moment dat de urne naar de zeebodem verdwijnt, noteert de kapitein lengte- en breedtegraad op een attest. Dat krijgt de familie mee naar huis, samen met het identiteitssteentje dat de match vormt tussen de aflijvige en de assen in de urn. Dat steentje wordt nooit mee in zee neergelaten. Stenen urnen houden de assen vast op de bodem. Als het een oplosbare urn is, zal ze binnen afzienbare tijd de assen vrijgeven, zodat die zich langzaam verspreidt, eerst in de Noordzee en later in alle oceanen van de wereld.

Scheepshoorn Nadat de urn onder de zeespiegel is verdwenen en de familie bloemen in het water heeft gegooid, begint de boot aan een paar trage rondjes rond de breder wordende kring van bloemen. Uit de scheepsluidsprekers weerklinkt de titeltrack van “Once upon a time in the west.” Het is moeilijk om geen krop in de keel te krijgen. De steven wordt gewend richting Oostende. Drie uithalen met de scheepshoorn galmen bij wijze van eerbetoon en afscheid. We hebben de wind nu in de rug. De terugvaart naar de haven van Oostende verloopt zachter dan de heenvaart. In het heengaan naar de tewaterlating heeft de kapitein tegen de zeestroming ingevaren, nu vaart hij met de stoom mee. Een man met een getaand, door jaren op zee gelooid gezicht, deelt jeneverkelkjes uit. De familieleden nemen een klein slokje en gooien de rest overboord, de bloemen en de urn achterna. De Belgische vlag wappert terug hoog in de mast.

www.franlis.be

10



rouwcentrum

C E E B EJAN L JAN LSCHILLEBEECKX I HSCHILLEBEECKX CS NAJ

R O Z TUR U I TA IV T A A AV RA TTZ A IO U RRG T Z O R G B.V.B.A.

L o o t s

Oosthoven 1-3Oosthoven Oud-Turnhout tuohnruT-duO 0632 - 3Stwg. -1 nope Stwg. vohtso op O p-o2360 .gw tS 1-3 - 2360 Oud-Turnhout Grote Baan Ravels 87A - 2380 Ravels slevaR 0832 - A78 n aaB et87A oGrote rG- 2380Baan Onze familiezaak staat garant voor een 39 - 2470 Retie eiteR 0742 - 93 taaGroenstraat rtsneorG Groenstraat 39 - 2470 Retie perfecte dienstverlening en kwaliteit.

0 2 9 2 6 4 - 4 1014-46 0 29014-46 20 29 20

[email protected]@schillebeeckx.be [email protected] lihcs.naj eb.xkceebellihcs.w www.schillebeeckx.be ww www.schillebeeckx.be

Steeds meer mogelijk met as Assen uitstrooien in uw eigen tuin, de urne mee naar huis nemen, een deel van de assen in een juweel of een schilderij laten verwerken, tot zelfs tattoos met assen van overleden dierbaren: er is veel meer mogelijk met assen dan een aantal jaar geleden. Maar hoe zit het met de regelgeving?

H

et feit dat u de urne met assen mee naar huis mag nemen, betekent nog niet dat u ze eender waar mag uitstrooien of begraven. En alhoewel as van een overledene in een tattoo verwerken bij heel wat tatoeëerders ondertussen al de gewoonste zaak van de wereld lijkt, vallen daar toch een aantal kanttekeningen bij te plaatsen. As is niet steriel en mag in principe niet aan tattoo-inkt worden toegevoegd. Al gaat het om bijzonder kleine hoeveelheden en zinkt de as naar verluidt meteen naar de bodem van het inktreservoir. Crematie is ondertussen de meest gebruikte vorm van afscheid nemen van overledenen, maar dat belet niet dat er een aantal procedures moeten worden gevolgd. Om te beginnen moet een crematie altijd worden aangevraagd bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Als het om een gewelddadig of verdacht overlijden gaat, is een toelating van de procureur des Konings nodig.

As mee naar huis Als u de as mee naar huis wil nemen om ze op de schouw te zetten, ergens te begraven

of uit te strooien, moet u dat op voorhand bij de gemeente aanvragen. Die aanvraag moet schriftelijk en gezamenlijk gebeuren door de nabestaanden, met name de echtgenoot of officieel samenwonende partner en alle bloed- of aanverwanten van de eerste graad. Wanneer een urne met de nabestaanden mee naar huis wordt gegeven, wordt ze altijd verzegeld. De as uitstrooien op een andere openbare plaats dan het kerkhof of de Belgische territoriale wateren is verboden. Het is wel toegelaten om de as bijvoorbeeld in uw eigen tuin te begraven of te verstrooiien, of de as mee naar het buitenland te nemen, waar de plaatselijke regels gelden.

As in kunst Assieraden zijn er in alle maten en kleuren: ringen, hangers, oorbellen ... de kunstenaar of de begrafenisondernemer zal een klein beetje as uit de urn in het kunstvoorwerp aanbrengen. Zo hebt u de overledene symbolisch altijd bij u.

centraal oproepnummer

03 324 94 94

cogelsplein 1-3, 2100 Deurne www.begrafenissenloots.be

Is er leven na de dood? Geen idee, maar er zijn wel facturen. Wist u dat een gewone uitvaart vandaag al vlug zo’n 5.000 euro kost? En zoals met bijna alles in het leven, zal het niet goedkoper worden in de toekomst. We hopen dat u nog lang leeft. Maar we hopen ook dat u nu al even stilstaat bij uw afscheid later. Niet alleen bij de kosten, trouwens. Ook bij de praktische zorgen. Denk maar aan alle paperassen bij bank, notaris, overheid, ... En dat in een emotioneel zware periode voor uw familie. Kies vandaag nog voor een Uitvaartzorgplan van DELA. En bespaar uw nabestaanden de kosten en praktische zorgen van uw uitvaart. Ze zullen u daar later zeer dankbaar voor zijn. U kunt al instappen vanaf 10 euro per maand. Doe de berekening op dela.be of bel 0800 200 11.

voor elkaar



Je Nalatenschat Jouw herinneringen, in goede handen

Een nieuwe praktische gids van Stichting tegen Kanker waarmee je op een makkelijke manier een overzicht van al je bezittingen kan maken, om je nabestaanden te helpen.

Vraag je exemplaar op www.kanker.be of bel 02/733 68 68

11

12



Omgaan met verlies van je kind Vijftien jaar geleden verloor Mieke Van Acker haar oudste zoon Tim aan kanker. Ze bleef achter met een immens verdriet, dat nooit helemaal verdwijnt.

om het voorzichtig uit te drukken, wel een aantal inzichten verworven over complex verdriet. “Iedereen denkt dat rouwen een lineair proces is dat op een bepaald moment eindigt. Zo heb ik het niet ervaren. En ik denk dat dat voor veel mensen geldt.”

Brieven aan Tim

D

e laatste dagen van de veertienjarige Tim moeten verschrikkelijk zijn geweest. Na de zoveelste chemo belandde hij in een coma en werd hij kunstmatig in leven gehouden. Mocht hij nog ontwaken, dan zou hij moeten leven met blindheid, hersenbeschadiging en geamputeerde voeten. De machines stilleggen was de meest aannemelijke keuze. Hoe ga je om met zo’n verlies? Is het mogelijk om uit het dal te klimmen en weer door te gaan? “Ik ben niet representatief en ik pretendeer ook niet om met mijn verhaal mensen te kunnen helpen”, waarschuwt Mieke Van Acker. Maar ze heeft,

Wat hielp voor Mieke was het schrijven van fictieve brieven aan haar overleden zoon. Eigenlijk is Brieven aan Tim, dat in 2005 verscheen en ondertussen niet meer verkrijgbaar is, vooral een rauw en eerlijk dagboek. Aanvankelijk was het niet bedoeld om gepubliceerd te worden. Toen dat toch gebeurde, verscheen er slechts één artikel over. Als mensen eerlijk zijn over hun verdriet, kijken we massaal weg. Verdriet toon je beter niet, of toch niet te lang. Want we moeten zo snel mogelijk verder met ons leven, toch? “Rouw wordt in onze maatschappij gemarginaliseerd”, zegt Mieke Van Acker. “Verdriet mag je uiteindelijk alleen tonen in lotgenotengroepen of bij de therapeut, waar de doos Kleenex klaarstaat.” De eerste drie jaar na de dood van Tim leek Mieke al bij al door te gaan met haar leven. Ze realiseerde haar oude plan om samen met haar partner en haar twee overblijvende kinderen een B&B in de Pyreneeën te openen. Zomers van hard werk, afgewisseld met lange bergwandelingen. “In het begin was ik niet aan woorden toe”, zegt ze. “Rouw is een emotionele, spirituele en lichamelijke ervaring, zeker als je geen duidelijk paradigma hebt van leven na de dood, karma, of andere systemen die mensen bedenken om verlies draaglijker te maken. Het niets krijg je nooit gevat. Het gaat nooit helemaal over. Ik droom bijvoorbeeld nog altijd veel over Tim.

Het zijn vaak nachtmerries waarin ik hem op een of andere manier ben vergeten.”

Bomkraters Toen het gezin na drie jaar terugkwam uit de bergen, werd Mieke plots overspoeld door verdriet. Ze tracht haar emoties terugblikkend te vertalen in beelden. Mieke is rouw en verdriet gaan zien als een tweestromenland, zegt ze. “De ene, diepe stroom is die van de herinneringen, de melancholie en het gemis. In mijn ervaring moest ik die zelf bevaren. De andere stroom staat voor doorgaan met het leven. Want natuurlijk gaat het leven door.” “Rouw is eigenlijk heel ambachtelijk”, zegt ze. “Gaandeweg word je bedrevener in het switchen tussen die twee stromen, door te oefenen. Maar daartussen blijft een braakliggend veld vol bomkraters liggen, waar het altijd omzichtig stappen is.” Dat beeld geeft ook aan dat je niet eerst een afgerond proces moet doorlopen voor je weer verder kunt. Je kunt wel al verder, maar je kunt ook nog overspoeld worden door verdriet, en vice versa. “Ik geloof dat elke mens de bagage heeft om met verlies om te gaan. Anders was de menselijke soort al lang uitgestorven. Zo heb ik nooit de vraag gesteld naar het waarom. Puur verdriet is niet ondraaglijk, maar er zit wel veel ruis op: de vragen, de schuldgevoelens, de woede, de horror, de wat als ...”

Aanvaarding Een van de sleutelwoorden voor Mieke is ‘aanvaarding’. Maar niet in de traditionele betekenis zoals bij rouwverwerking - al verkiest ze het woord “integratieproces”, omdat je

Sommige bomen groeien mooi recht en worden heel oud. Andere gaan vroeg dood

het verlies moet zien te integreren in je leven. “Om te beginnen moet je jezelf aanvaarden en de manier waarop je met verlies omgaat. Na een tijd moet je ook aanvaarden dat het beeld vervaagt, dat je zijn stem niet meer kunt oproepen, dat je geheugen vervaagt. Laat je geheugen zijn werk maar doen, ook het wissende werk. Aanvaard dat je faalt, dat je soms je waardigheid verliest, dat je niet zo’n wijze, mooie mens bent als je zou willen zijn. Aanvaard dat je valt, dat er nog nachtmerries zijn, dat je niet naar een begrafenis van een collega kunt gaan omdat er dan iets veel groters wordt aangeboord. Ik moet ook aanvaarden dat ik beschadigd ben, al maakt dat mij geen minder mens. Ik kan niet meer fulltime werken omdat ik ruimte en tijd nodig heb.” Moet je ook aanvaarden dat je kind kan sterven? “Natuurlijk. Sommige bomen groeien mooi recht en worden heel oud. Andere gaan vroeg dood. Dat vond ik nog niet eens het moeilijkste. Wat ik moeilijker vind is dat ik de band met dierbaren kwijt ben, dat wij elkaar verloren zijn.”

November, een maand om te gedenken ... Zoek een dierbare overledene via inmemoriam.be en plaats een digitale bloem inmemoriam.be, een initiatief van Het Belang van Limburg, Gazet van Antwerpen, Het Nieuwsblad en De Standaard

255x80_AK_InMemoriam.indd 1

22/10/15 16:53

Afscheid. nemen. Asverstrooiing op zee p. 9. Getuigenis: omgaan met verlies p. 12. Hoe kies je een begrafenisondernemer? p. 2

Recommend Documents