Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur Omschrijving Onder afdeling 3.5 van de laatste ontwerptekst van maart 2002 van de VLAREAwijziging worden de categorieën van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur vastgelegd. Volgens het VLAREA wordt afgedankte elektrische en elektronische apparatuur ingedeeld in de volgende categorieën: - Grote huishoudelijke apparaten; - Kleine huishoudelijke apparaten; - IT en telecommunicatieapparatuur; - Consumentenapparatuur; - Elektrische en elektronische tuingereedschappen; - Verlichtingsapparatuur; - Andere elektrische en elektronische gereedschappen; - Speelgoed; - Meet- en controle-instrumenten. Specifiek toepasselijke wetgeving Vlaams gewest Ø Het decreet betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen van 2 juli 1981, zoals gewijzigd op 20 april 1994 en op 19 april 1995 (het Afvalstoffendecreet). Ø Het uitvoeringsbesluit van het Afvalstoffendecreet, namelijk het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 december 1997 houdende het “Vlaams Reglement inzake afvalvoorkoming en –beheer” (VLAREA), dat in werking trad op 1 juni 1998: Onder afdeling 3.5 van de laatste ontwerptekst van maart 2002 van de nieuwe VLAREA worden de categorieën van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur vastgelegd. De werkingsmodalit eiten en de erkenningsvoorwaarden voor kringloopcentra worden gedefinieerd. De globale hergebruik- en recyclagedoelstelling wordt voor de grote huishoudelijke apparaten vastgelegd op 90%, voor de overige apparatuur worden deze op 70% bepaald. Tevens worden de verplichtingen van de producenten, tussenhandelaars en eindverkopers vastgelegd.
Ø Milieubeleidsovereenkomst betreffende de uitvoering van de VLAREAaanvaardingsplicht van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur van 26 januari 2001: Deze overeenkomst legt de wijze vast waarop aan de aanvaardingsplicht voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur overeenkomstig hoofdstuk 3 van het VLAREA uitvoering zal gegeven worden. Er worden onder andere doelstellingen voor verwerking en recyc lage in vastgelegd: - Voor ferrometaal: 95%; - Voor non-ferrometaal: 95%; - Voor de kunststoffen: 100% nuttige toepassing waarvan minimum 20% materiaalhergebruik; Bovenden moeten volgende algemene doelstellingen inzake hergebruik en recycling worden behaald: - Voor grote huishoudtoestellen: 90%; - Voor andere apparaten: 70%. Europese Unie Ø Voorstel voor een Richtlijn van het Europese Parlement en de Raad betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (2001/C 240 E/36): Het voorstel omvat maatregelen voor de preventie van afval afkomstig van elektrische en elektronische apparatuur. Er wordt voorgesteld dat de lidstaten een systeem uitwerken voor een gescheiden inzameling en een adequate verwerking. De opgezette systemen moeten gefinancierd worden door de producenten. Er worden gekwantificeerde doelstellingen voor hergebruik, recyclage en nuttige toepassing vastgesteld. Hoeveelheden De cijfergegevens met betrekking tot de inzameling van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur werden voor het eerste werkjaar gecentraliseerd door de vzw Recupel. Tijdens de periode van 1 juli 2001 tot eind 2001 werden er reeds 6.600 ton afgedankte elektrische en elektronische apparaten ingezameld. Sinds januari 2002 wordt er gemiddeld 2.500 ton per maand opgehaald. Voor het werkjaar 2002 wordt er bijgevolg een hoeveelheid van 30.000 ton vooropgesteld die zal ingezameld en verwerkt worden. Inzameling FEE (Fédération de l’Electricité, Federatie van de Elektriciteit en de Electronica) en Agoria (het vroegere Fabrimetal) hebben het initiatief genomen om de vzw Recupel op te richten. Sinds 1 juli 2001 staat de Recupel in voor de inzameling, verwerking en recyclage van elektrische en elektronische apparatuur bij eindverkopers en de
gemeentelijke containerparken. Recupel is onderverdeeld in vier afzonderlijke organismen: - Recupe-ICT voor informatica, telecommunicatie en bureautica; - Recupel-A/V voor audio en video; - B/W-Recpel voor groot witgoed; - Recupel-SDA voor “small domestic appliances” (kleine huishoudtoestellen). De financiering van het systeem gebeurt door een milieubijdrage die door de consument wordt betaald bij de aankoop van een nieuw toestel. De milieubijdrage varieert per toestel en is berekend in functie van de reële kosten voor de inzameling, verwerking en recyclage van de ingezamelde toestellen. De producenten van elektrische en elektronische apparatuur kunnen vrijwillig aansluiten bij Recupel. Er bestaat evenwel de mogelijkheid dat bedrijven niet aansluiten en op die manier zelf instaan voor de verwerking van afgedankte apparatuur. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de wettelijke recyclagebijdrage in functie van het type apparaat (geldig vanaf 1 juli 2002). Categorieën en apparaten
Voorbeelden
Elektro huishoudtoestellen koel- en vriesapparatuur grote apparaten kleine apparaten Stofzuigers
diepvriezer, koelkast, .. afwas-, strijk-, vaatwasmachine, .. microgolf, dampkap, naaimachine,. Stofzuigers
20,00 10,00 5,00 3,00
TV’s DVD- speler, video- en fotocamera,.. cassettespeler, CD -writer,.. babyfoon, microfoon,..
11,00 6,00 4,00 1,50
Consumentenelektronica beeldweergave apparatuur beeld en audio apparatuur geluidsopname apparatuur draagbare apparaten en car audio beeldprinters en projectoren Andere Kleine huishoudtoestellen huishoudelijke omgeving verzorging, ontharing verzorging, schoonheid Gezondheid culinaire bereidingen wekkers en klokken IT-, telecommunicatie en bureauapparatuur PC all in
wegwerpcamera
Recyclagebijdrage incl. BTW ( €)
2,00 0,10
elektrisch deken, kruimelzuiger,.. scheera pparaat, trimmers,.. haardroger, krulset, gelaatsbruiner,.. weegschaal, infraroodlamp,.. blikopener, blender, citruspers,..
1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,10
volledige PC’s met toebehoren
9,00
Personal Computers en schrijfmachines Monitoren Laptops papierprinters kopieerapparaten small IT telecommunicatie apparaten overige apparaten Elektrische (tuin)gereedschappen elektrische tuingereedschappen elektrische gereedschappen
PC’s, schrijfmachine, …
3,00
beeldschermen,.. laptops,.. alle types printers < 10 kg alle types < 20 kg dictafoons, plastificeerapparaten, … GSM, antwoordapparaat, …
6,00 2,00 2,00 3,00 0,50 0,50 0,10
haagschaar, kettingzaag, maaier, …
2,00 2,00
Het inzame lsysteem berust op een nauwe samenwerking tussen Recupel en de lokale overheden. Deze laatste stellen hun ophaalcentra ter beschikking. De consumenten kunnen bijgevolg hun toestellen gratis afzetten in de containerparken of in de erkende kringloopcentra. Kleinhandelaars kunnen mits het akkoord van de intercommunales kleine hoeveelheden gratis inleveren op de containerparken. De effectieve ophalingen worden uitgevoerd door gespecialiseerde erkende bedrijven. Het aantal ophaalpunten bedroeg eind 2001 reeds 1.465. Naar de toekomst toe wordt verwacht dat dit aantal nog zal stijgen. Er worden afgedankte apparaten opgehaald bij verkooppunten van nieuwe toestellen, kringloopcentra en containerparken. De verdeling van de ophaalpunten ziet er als volgt uit: - Verkooppunten: 79 %; - Kringloopcentra: 2 %; - Containerparken: 19 %. Voorbehandeling De afgedankte elektrische en elektronische apparaten worden, alvorens te worden verwerkt, ontmanteld. Deze ontmanteling of voorbehandeling kan omschreven worden als een depollutie van de apparaten en een scheiding in verwerkbare fracties. De depollutie bestaat er hoofdzakelijk in om gevaarlijke componenten vooraf af te zonderen. De scheiding is noodzakelijk omdat de ingezamelde apparaten zijn samengesteld uit verschillende onderdelen met veelal een specifieke samenstelling. De apparaten kunnen onmogelijk met het vooropgesteld recyclagerendement worden verwerkt, zonder dat deze ontmanteling en sortering in verschillende fracties wordt uitgevoerd. De ontmanteling van de ingezamelde apparaten gebeurt hoofdzakelijk manueel, vaak met behulp van specifieke instrumenten.
De afgedankte elektrische en elektronische apparatuur wordt typisch opgesplitst in een tiental fracties: - Behuizingen in hout; - Behuizingen in kunststof; - Behuizingen in metaal; - Glas; - Kabelafval; - Elektronicacomponenten en printplaten; - Transformatoren en spoelen; - Beeldbuizen; - Componenten die zeer schadelijke stoffen bevatten (kwikhoudend schakelaars, CFK houdende koelvloeistoffen, PCB houdende condensatoren…); - Overige componenten: filters, kathodes, stofzakken,… In Vlaanderen zijn er momenteel een 13 tal bedrijven vergund voor de inzameling en ontmanteling van elektrische en elektronische apparaten. Een geactualiseerde lijst kan steeds worden geraadpleegd op de website van de OVAM [1]. Een aantal bedrijven zamelt enkel in en laat de ontmanteling in het buitenland uitvoeren. Verwerking De verwerkingmethode van de ontmantelde fracties is volledig functie van de beschouwde fractie. Het onderstaande overzicht schets de toegepaste verwerkingsmethoden. Fractie behuizingen in hout behuizingen in kunststof behuizingen in metaal glas kabe lafval elektronicacomponenten en printplaten transformatoren en spoelen beeldbuizen componenten die zeer schadelijke stoffen bevatten: - kwikhoudend schakelaars - CFK houde nde koelvloeistoffen - PCB houdende condensatoren - asbest - toners - cartridges overige componenten:
Verwerkingsmethode materiaalrecyclage niet gevaarlijk houtafval materiaalrecyclage kunststofsector materiaalrecyclage metaalsector materiaalrecyclage glasindustrie materiaalrecyclage non ferro-industrie maateriaalrecyclage non ferro-industrie (hoofdzakelijk koper) materiaalrecyclage metalen, verbranding PCB’s materiaalrecyclage gla s en edelmetalen
recyclage kwik verbranding CFK’s verbranding PCB’s immobilisatie, vitrificatie hervullen voor hergebruik [3]
-
ontgast PUR schuim
materiaalrecyclage isolatiemateriaal, secundaire brandstof [4]
Voor de verwerking van afgedankte apparatuur die via Recupel wordt ingezameld, staat van Gansewinkel juridisch in voor de inzameling en voorbehandeling. Praktisch worden ook Apparec, Cometsambre en Galloo Metaal ingeschakeld. Recent werd in Wallonië het bedrijf Recydel opgestart. Vanuit Vlaanderen worden evenwel ook afgedankte elektrische en elektronische apparaten uitgevoerd naar Duitsland. De export naar Duitsland, die voornamelijk koelkasten betreft, wordt ingeschat op 100.000 stuks op jaarbasis. In Duitsland bestaat een kwaliteitslabel voor verwerkers van deze afvalstroom. Er zijn 22 verwerkers aangesloten bij de “Qualitätsgemeinshaft zur Verwertung von Kühlgeräten und Elektro/Elektronikgeräten”. Evolutie Op 1 juli 1999 werd in Vlaanderen een decreet van kracht dat een aanvaardingsplicht instelde voor elektrische en elektronische apparatuur. Vanaf 1 juli 2001 werd evenwel pas de aanvaardingsplicht in de praktijk georganiseerd met de oprichting van Recupel. Recupel zal op korte termijn de resultaten van het eerste werkingsjaar publiceren. Op basis van de eerste resultaten zullen aanbevelingen naar de toekomst toe geformuleerd kunnen worden. Onder afdeling 3.5 van de laatste ontwerptekst van maart 2002 van de VLAREAwijziging worden de categorieën van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur vastgelegd. Speelgoed en meet- en controle -instrumenten wor den aan de lijst toegevoegd van apparaten waarvoor de aanvaardingsplicht van toepassing zal zijn. Op basis van de Europese Richtlijn voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur zullen nog andere afvalstoffen volgen, zoals verlichtingsapparatuur. Momenteel loopt in opdracht van OVAM een studie waarbij een toetsingskader voor de aanvaardingsplicht van deze nieuwe categorieën wordt uitgewerkt. Referenties 1. 2. 3. 4.
www.ovam.be; Dhr. René Embrechts, Recupel, Brussel, tel.: +32 2 706 86 11; IRC, Hoevelaken, tel. +31 33 432 36 85; Dhr. Mark Adrianssens, Apparec, Tisselt, tel. +32 3 886 08 81.
