AANDRIJFTECHNIEK. Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 7 September

Aandrijven - Besturen - Toepassen

nr. 7 September 2014

AANDRIJFTECHNIEK

VAKBEURS Van 30 september tot en met 3 oktober is de Jaarbeurs het trefpunt voor technologie, wetenschap en industrie in de Benelux. Door de samenwerking tussen Feda en FHI zijn de beurstitels Industrial Automation & Drives en HET Instrument overgegaan in World of Technology & Science

ELEKTRISCH Hiflex Automatiseringstechniek grijpt World of Technology & Science aan om een aantal uitbreidingen in het leveringsprogramma te presenteren. Geheel nieuw in het assortiment zijn de IE4 normmotoren van Merkes

ROBOTICA De robot als musicus is een wel heel specifieke toepassing in de robotica. AandrijfTechniek gaat in gesprek met dr.ir. Heico Sandee, een van de initiatiefnemers van TeamDare

www.AT-aandrijftechniek.nl 01_Cover.indd 1

04-09-14 13:56

Aandrijven - Besturen - Toepassen

SEPTEMBER 2014 nr. 7

aandrijftechniek 10 | VAKBEURS

INHOUD

38 | ELEKTRISCH

66 | ROBOTICA

4 | NIEUWS

30 | BESTURINGEN

44 | ELEKTRISCH

Programma cursussen Mikrocentrum

Bij de voorgestelde nieuwe norm IEC/ISO 17305 staan vereenvoudiging en verduidelijking centraal.

Een nieuwe naam op WOTS is Eltrex Motion. Het bedrijf is ontstaan uit de samenvoeging van Eltromat en de divisie Motion Solutions van Telerex.

8 | TECHNISCH NIEUWS Elektromotor uit de 3D-printer

10 | VAKBEURS Van 30 september t/m 3 oktober is de Jaarbeurs het trefpunt voor technologie, wetenschap en industrie. Aansluitend noviteiten World of Technology & Science.

22 | HYDRAULISCH Amca is een specialist in high-end hydraulische stuurschuiven. Na overname door een grote Chinese onderneming waait er een frisse wind door het huis.

26 | BESTURINGEN Vitronics Soltec werkt aan een nieuwe generatie soldeermachines voor printplatenmachines. De mySelective familie werd voorzien van hard- en software van Sigmatek.

32 | BESTURINGEN Met de overname van MCA zet Biesheuvel Techniek de eerste stap richting systeemintegratie en mechatronica.

36 | ELEKTRISCH Zilvertron bestaat tien jaar en zal dat tijdens WOTS onder de aandacht brengen.

38 | ELEKTRISCH Nieuw in het assortiment van Hiflex zijn de IE4 normmotoren van Merkes en de servoregelaars en -motoren van Servotronix.

42 | ELEKTRISCH WEG heeft wereldwijde ambities en realiseert die door organische groei maar ook door overnames binnen en buiten Europa.

49 | MECHANISCH Hatz heeft een dieselmotor met common rail inspuiting in de vermogensklasse tot 56 kW ontwikkeld.

50 | MECHANISCH De juiste keuze van koppeling en rem zijn bepalend voor de levensduurkosten. Mayr legt uit waarom.

54 | MECHANISCH Cablean gebruikt het ‘SurfacE²motion Concept’ voor duurzame productie.

56 | MECHANISCH Bega Special Tools is fabrikant van gereedschap voor het schadevrij (de)monteren van lagers en aandrijfcomponenten.

59 | TOYS FOR BOYS

OP DE VOORPAGINA De wereldwijd opererende Schaeffler Groep behoort met haar merken LuK, INA en FAG in de aandrijfwereld tot de meest vooraanstaande leveranciers van wentellagers, lineairproducten en maintenance producten en services in de sectoren Automotive en Industry. Schaeffler Nederland BV Gildeweg 31 3771 NB Barneveld Tel. +31 342 40 30 00 Fax +31 342 40 32 80 [email protected] http://www.schaeffler.nl

Met de campingbrander BioLite CampStove kunnen mobiele telefoons tijdens het koken bijgeladen worden.

60 | PRODUCTNIEUWS KATERN ROBOTICA 66 | Toekomstmuziek Robotica is een breed terrein met tal van toepassingen. In dit artikel wordt ingegaan op de robot als musicus.

70 | Kabels Voor veeleisende toepassingen zoals robotica maakt Lapp Muller klantspecifieke kabels.

72 | Operating systeem Alten Mechatronics organiseerde een workshop over het Robot Operating System.

76 | SERVICE Agenda en colofon.

september 2014

03_inhoud.indd 3

AT AANDRIJFTECHNIEK

www.AT-aandrijftechniek.nl

3

05-09-14 12:52

Breed najaarsprogramma cursussen Mikrocentrum

U denkt natuurlijk… …‘begint die hoofdredacteur weer te preken dat iedereen naar WOTS moet gaan. Dat weten we zoetjesaan wel.’ Er staat in deze AandrijfTechniek al meer dan genoeg over (exposanten op) het nieuwe evenement van FHI en Feda, laat ik het dus maar over iets anders hebben. Veel redacties van dagen weekbladen en zelfs techniekbladen verdenk ik er van dat ze maar als een blinde kip achter elke nieuwe ‘technologie’ aan rennen om wat nieuws te kunnen brengen. Nu zal ik die fout in het verleden ook wel eens hebben gemaakt, maar ik ben in de loop der jaren wat kritischer en sceptischer geworden. Laat ik het 3D-printen (zie onze pagina’s Technisch nieuws) als voorbeeld nemen en maar gelijk bij de naam beginnen. Veel mensen denken echt aan een printer, terwijl er diverse technieken zijn om een product vanuit niets op te bouwen. De naam ‘adaptive manufacturing’ dekt de lading ook veel beter, maar dat ‘bekt niet’. Deze technieken bieden ?? fantastische mogelijkheden qua vormgeving en integratie van functies, laat ik dat voorop stellen. Je kunt er (technische) onderdelen van maken die met geen enkele andere methode te realiseren zijn. Maar een serieuze machine (dus geen thuismodel) kost vele tienduizenden of zelfs honderdduizenden euro’s, en daar kan nog het nodige bijkomen aan toe- en afvoersystemen, omgevingsconditionering, veiligheidssystemen en arbo-gerelateerde maatregelen. Uiteindelijk zullen veel factoren het succes van 3D-printen bepalen: technische mogelijkheden, materiaaleigenschappen, engineering (sterkteberekening, reproduceerbaarheid), aanwezige kennis, locatie maar vooral de kosten. Als u overweegt om de techniek toe te passen maar er geen business model of verdienmodel aan kunt hangen, kunt u toch beter met een jobber of specialist in zee gaan. Als u deze economische factor niet grondig bekijkt, is er straks wel iemand in Oost-Azië die zijn sommetjes wél heeft gemaakt en hetzelfde product veel goedkoper aanbiedt.

?

De technologie schrijdt nog altijd voort. Mikrocentrum biedt met zijn cursussen de mogelijkheid om op een aantal gebieden (waaronder aandrijven, regelen en besturen) de ontwikkelingen te doorgronden. De cursussen zorgen er voor dat medewerkers met ‘up-to-date’ oplossingen kunnen komen, hun productiviteit kunnen verhogen en een betere gesprekspartner worden voor klanten en netwerk. Op het gebied van aandrijven, regelen en besturen verdienen de volgende cursussen de aandacht: • Object-georiënteerde PLC-besturingen ontwikkelen (praktijkcursus voor softwareontwikkelaars die object-georiënteerd willen programmeren in een PLC-omgeving). • Aandrijven en besturen (leergang op hbo-niveau met aandacht voor pneumatiek, hydrauliek, interfacing en motion control). • Elektrische aandrijftechniek (behandelt de samenhang tussen elektrische, mechanische en regeltechnische eigenschappen). • Aandrijftechniek van werktuigkundige systemen (cursus op hbo+-niveau om door middel van systeemtechniek, systeemleer en modelvorming de complete aandrijflijn in beeld te brengen, gezien vanuit het ‘lastproces’). • Meet- en regeltechniek (biedt inzicht in meet- en regeltechniek voor de proces- en installatieautomatisering). • Atex (eisen aan apparatuur die moet worden gebruikt in een explosiegevaarlijke omgeving). Op het gebied van elektrotechniek staan de volgende cursussen op het programma: Basis Elektrotechniek voor de industrie, ESD certificering en hercertificering, NEN 3140 (Basis en Herhaling & Update), EMC met aarding en afscherming en Controle en inspectie van elektrische arbeidsmiddelen. Op het gebied van industriële automatisering geeft Mikrocentrum de cursussen Industriële netwerken, Industrial ethernet, TCP/IP in de praktijk en TCP/IP advanced. Tot slot organiseert het opleidingsinstituut cursussen in productietechniek, projectmanagement, persoonlijke vaardigheden, management development, service en onderhoud, kwaliteitsmanagement en (machine)veiligheid.

Door continue bijscholing kunnen medewerkers met ‘up-to-date’ oplossingen komen, hun productiviteit verhogen en een betere gesprekspartner worden voor klanten en netwerk (foto: Jeroen

Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 33, www.mikrocentrum.nl

Aalberts)

Ad Spijkers [email protected]

4

04-06_Nieuws.indd 4


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 14:26

Nieuws

ROVC avondcursussen in 29 regio’s ROVC organiseert dit najaar wederom technische avondcursussen. De onderwerpen lopen uiteen van een cursus Industriële automatisering tot Elektrisch schakelen. De avondcursussen starten vanaf 28 oktober en de deelnemers zullen naar verwachting hun bedrijfserkende diploma in mei in ontvangst nemen. De avondcursussen van ROVC richten zich op de praktijk en zorgen er voor dat cursisten de aangeleerde vaardigheden direct kunnen toepassen in hun werk. De avondcursussen worden door heel Nederland georganiseerd, in 29 cursusplaatsen. Inl.: ROVC, tel.: (0318) 69 86 98, www.rovc.nl Een cursist aan het werk tijdens een

Kort nieuws

4SEW-Eurodrive heeft een nieuwe vestiging geopend in Gorredijk (Friesland). Het is de vierde lokale vestiging van de aandrijfspecialist in Nederland (met hoofdvestiging in Rotterdam), na de oprichting van de regionale service- en verkoopsteunpunten in Zutphen, Purmerend en Grubbenvorst 4Rolls-Royce PLC (fabrikant van vliegtuigen gasturbines en scheepsvoortstuwingssystemen) heeft de overname van Rolls-Royce Power Systems (fabrikant van dieselmotoren) afgerond. Verkoper Daimler AG zal een belangrijke partner blijven in de ontwikkeling en levering van middelgrote en zware dieselmotoren in het vermogensbereik tot 500 kW.

avondcursus Elektrisch schakelen (foto: ROVC)

E+H presenteert energie optimalisatieprogramma Mede inspelend op de in juni in werking getreden European Energy Efficiency Directive (EEED) heeft Endress+Hauser een proactief energiebewakings- en optimalisatieprogramma ontwikkeld. Veel bedrijven hebben geen concrete cijfers over het actuele energiegebruik van de diverse machines, systemen en processen en kunnen dus geen gerichte besparingsmogelijkheden aanwijzen. Endress+Hauser wil met zijn programma bedrijven ondersteunen bij het realiseren van gerichte energiebesparingen in relatie tot onder meer hun elektriciteits-, gas-, stoom-, perslucht- en (afval)watergebruik. Inl.: Endress+Hauser BV, tel.: (035) 695 86 11, www.nl.endress.com

KTR investeert in R&D-centrum KTR investeert bij de hoofdvestiging in Rheine in een nieuw R&Dcentrum met multifunctionele montagehal. De oplevering staat gepland voor maart 2015. Met de bouw realiseert KTR het grootste investeringsproject in de geschiedenis van het bedrijf. In de toekomst zullen hier mechanische aandrijfcomponenten zoals koppelingen, koppelbegrenzers en koppelmeetassen worden ontwikkeld, getest en gemonteerd, maar ook hydraulische componenten zoals pompdragers, olietanks en dempingselementen. Inl.: KTR Benelux BV, tel.: (074) 250 55 26, www.ktr.com Het nieuwe R&D-centrum van KTR zoals dat er in de toekomst uit zal

4C onrad Busindess Supplies wordt geautoriseerd dealer voor de UDOO prototyping kaart. Deze biedt gebruikers toegang tot Android, Linux, Arduino en Google ADK toepassingen en projecten met ‘Internet of Things’ (IoT) functionaliteit. Met dit platform vol open source functies krijgen ontwikkelaars en producenten toegang tot de mogelijkheden van IoT applicaties. 4Hardwarefabrikant Euchner en systeemintegrator EKB hebben de handen ineengeslagen. EKB koppelt het Electronic Key System van Euchner aan complexe netwerken en databases. Hiermee worden oplossingen gecreëerd voor autorisatie, traceability, security en safety. De hardware is in twee versies leverbaar: IP65 en IP690K. 4Interflon is verhuisd naar een nieuw pand in Roosendaal. De nieuwe locatie biedt ruimte voor groeimogelijkheden in de toekomst. Hiermee kan het bedrijf blijven voldoen aan de toenemende en veranderende vraag van klanten. De locatie beschikt over een trainingsen ontvangstruimte waar ondermeer cursussen op het gebied van smeertechnisch onderhoud kunnen worden verzorgd. 4Nspyre heeft de activiteiten Engineering Services en Information Services van Irmato overgenomen en voortgezet onder de naam Nspyre Engineering Services. NSpyre ziet de overname als versterking en verbreding van de dienstverlening. Daarnaast voorzien beide organisaties de komende jaren een hechte samenwerking voor diverse projecten in de markt.

zien (foto: KTR)

september 2014

04-06_Nieuws.indd 5

AT AANDRIJFTECHNIEK


5

04-09-14 14:26

ARC voorspelt gezonde groei voor AC drives

Kern mechatronica is in beweging Produceren in Nederland betekent slim omgaan met de beschikbare aandrijf- en besturingsconcepten en maximale aandacht voor de bijbehorende processen, technologieën en mensen. De verschillende vakbeurzen ondersteunen dit proces door de nieuwste ontwikkelingen te tonen op het gebied van technologieën en processen. Ontwikkelingen waardoor machinebouwers, ingenieursbedrijven en eindgebruikers sneller en efficiënter kunnen engineeren, inkopen, bouwen en inbedrijfstellen. En ontwikkelingen waardoor de eindgebruiker overal ter wereld concurrentkrachtig kunnen produceren. Nieuwe ontwikkelingen op competentieniveau bieden mogelijkheden, maar zijn niet (meer) zaligmakend. Samenwerken in de keten, waarbij iedere partij zijn eigen waarde inbrengt, is in de huidige tijd van essentieel belang om complexe machines in een aanvaardbare tijd, met een concurrerende prijs op de markt te zetten. In de wereld van ‘Motion & Drives’ zullen diverse aanbieders waaronder Festo in oktober tijdens de WOTS tonen waar een innovatieve samenwerking tussen wereldspelers toe kan leiden. Dit gebeurt door middel van concrete, verrassende en functionele oplossingen die het enthousiasme van de beursbezoeker zullen prikkelen. Deze – werkende – opstellingen zullen duidelijk maken dat we met samenwerking tot in de kern van de mechatronica komen en daar het maximale voordeel kunnen behalen. Niet alleen op het vlak van technologie, maar ook met betrekking tot de eerder genoemde processen en mensen. Flexibele oplossingen die zijn afgestemd op de individuele behoefte van de klant. Bovendien wordt hiermee getoond dat kennisdeling tussen de partijen onderling én samenwerken op functioneel niveau, bijdragen aan een optimale afstemming tussen de verschillende disciplines. Hierdoor is het mogelijk ‘plug & work’ oplossingen te ontwikkelen in een multi-leveranciersomgeving waarmee de klant zich kan concentreren op de beste oplossing te zoeken voor zijn klant.

ARC Advisory Group heeft een aantal marktstudies gepubliceerd over de vooruitzichten op de markt voor drives. AC Drives – Low Power beschrijft de vooruitzichten voor de markt tot zo’n 200 kW, AC Drives – High Power betreft de markt voor regelaars in de vermogensklasse van 41 kW tot 600 kW en AC Drives – Medium Voltage gaat over middenspanningsregelaars met vermogens tot 20 MW. De marktstudies zijn vooral interessant voor aanbieders van drives, die behalve informatie over markten per regio en marktsegment ook suggesties voor te volgen producten marketingstrategieën krijgen.

Volgens ARC Advisory zijn de vooruitzichten voor de markt van AC drives gunstig. Deze zijn van Bonfiglioli (foto: Elsto Motion Control)

Inl.: ARC Advisory Group, www.arcweb.com

ISA organiseert cursus cyber security De beste manier om cyber criminaliteit te voorkomen, is om uw oude draagbare typemachine van zolder te halen (en hopen dat u nog ergens een lint kunt kopen). De op één na beste manier is om een ISA99/IEC 62443 Cyber Security Fundamentals Specialist te worden. ISA Europe organiseert dit najaar een aantal cursussen die bedrijven helpen voorkomen om het slachtoffer te worden van cybercriminaliteit. Inl.: ISA Europe, tel.: (0653) 89 85 37, www.isaeurope.org

(Gast)docent als tweede beroep? Door de vergrijzing treedt op korte termijn niet alleen een tekort aan vakmensen in het bedrijfsleven op, maar ook een tekort aan gekwalificeerde docenten. Professionals uit bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties beschikken over kennis en ervaring die van grote betekenis kan zijn. Ze hebben doorgaans echter geen pedagogische en didactische kennis. Instituut Mentoris biedt (behalve trainingen aan ervaren docenten) docentenopleidingen aan vakmensen en specialisten om hen deze kennis bij te brengen. Inl.: Instituut Mentoris, tel.: (0575) 84 51 58, www.instituutmentoris.nl

Mentoris biedt opleidingen aan voor onder meer gastdocenten autotechniek, bouw en

Thomas Pehrson Directeur Festo BV

6

04-06_Nieuws.indd 6

horeca (foto: Mentoris).


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 14:27

made in Holland

www.abi.nl

patent pending

FLEXIBELE OPLOSSINGEN VOOR PICK & PLACE VRAAGSTUKKEN Verkrijgbaar als separate componenten of als compleet systeem, gebruiksklaar met KEBA Robot Controller (optioneel)

Drive units met vrij werkgebied voor de cranks bieden een extra grote Z-range

Ontworpen om te voldoen aan FDA en EHEDG richtlijnen voor Hygiënisch Design

Geen homing nodig door multi-turn encoders

Vrije keuze van afmetingen biedt een flexibel werkgebied en een optimale footprint

2 Wide Delta’s in dezelfde ruimte als 1 reguliere Delta, 50% minder footprint Extra breed werkgebied met Wide Delta

Meerdere configuraties mogelijk: 3 & 4-assige Delta’s, Wide Delta’s en andere klantspecifieke oplossingen

powered by ABI-intelligence Electro ABI bv • Aandrijf- en besturingstechniek • A. Hofmanweg 60 • 2031 BL HAARLEM • Tel. (023) 5319292 • Fax (023) 5326599 • e-mail [email protected]

ABI1016 ABIflexx advertentie 230x300#1.indd 1

28-08-14 11:08

Strooilicht maakt het onzichtbare zichtbaar Wetenschappers van de Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn en de University of British Columbia (Vancouver) hebben een nieuw soort camerasysteem ontwikkeld, dat zonder spiegel om de hoek kan kijken. Uit diffuus gereflecteerd licht wordt de vorm gereconstrueerd van objecten die zich buiten het blikveld bevinden.

E

en laser schijnt op de wand terwijl een camera toekijkt. Door het objectief van de camera is niets anders te zien dan wit structuurbehang en een felle lichte plek. Een computer neemt deze povere beelden op en verwerkt ze verder. Geleidelijk zijn op het beeldscherm omtrekken van een voorwerp zichtbaar. Maar dit voorwerp bevindt zich achter een scheidingswand en de camera kan dit onmogelijk hebben gezien. Zwarte magie? Nee, een reconstructie uit diffuus verstrooid licht. Een camera, gecombineerd met een wiskundig proces, stelt de onderzoekers in staat om de wand in een spiegel te veranderen.

Strooilicht als informatiebron Het strooilicht dat de laserpunt vanaf de wand uitzendt, dient als belangrijkste informatiebron. Met omwegen komt dit licht weer terug op de wand en uiteindelijk in de camera. De onderzoekers

nemen een soort lichtecho op, in tijd opgeloste data waaruit ze het object kunnen reconstrueren. Een deel van het licht is met het onbekende voorwerp in contact gekomen maar levert op deze manier belangrijke informatie over de vorm en het uiterlijk. Om dergelijke echo’s te kunnen meten, is een speciaal camerasysteem nodig, dat door onderzoekers in Vancouver is ontwikkeld en na zijn verhuizing naar Bonn verder is verfijnd. Anders dan normale camera’s neemt deze camera niet alleen de richting op waaruit het licht komt, maar ook hoe lang het licht nodig heeft om van de lichtbron in de camera te komen. De juiste beeldsensoren zijn al lang op de markt beschikbaar. Men vindt ze in dieptebeeldcamera’s (voor de besturing van videospelletjes) of voor afstandsmetingen in de autowereld. De eigenlijke uitdaging is om uit de tijdmetingen de gewenste informatie te verkrijgen. In principe meten de onderzoekers de som van talrijke lichtreflecties (het strooilicht), die op verschillende wegen in de camera terecht zijn gekomen en elkaar daar overlappen. Een soort optische echo. Dit probleem is bekend als multipad-interferentie en bezorgt ingenieurs al lang hoofdpijn. Meestal wordt geprobeerd om de ongewenste verstrooiing te verwijderen en uiteindelijk het directe aandeel van het signaal te gebruiken. De onderzoekers uit Bonn en Vancouver ontwikkelden echter een proces, gebaseerd op een uitgekiend mathematisch model, dat de gewenste informatie uitsluitend uit het storende deel van het signaal kan halen. Maar omdat dit ook wordt weerkaatst door voorwerpen die totaal niet in het blikveld voorkomen, kunnen de onderzoekers op deze manier het onzichtbare zichtbaar maken.

Intelligente programmering De nauwkeurigheid van het proces kent natuurlijk zijn grenzen; de resultaten zijn nog begrensd op grove contouren. De wetenschappers gaan er echter vanuit dat, op grond van de snelle ontwikkeling van technische componenten en wiskundige methoden, snel een hogere resolutie kan worden bereikt. De interesse voor de nieuwe technologie rondom strooilicht is groot. De onderzoekers verwachten dat vergelijkbare benaderingen kunnen worden gebruikt in de telecommunicatie, remote sensing en medische beeldvorming. Inl.: Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, Institut für Informatik II, tel.: (+49) 228 735 41 69, cg.cs.uni-bonn.de/de/start

Prof. Dr.-Ing. Matthias Hullin van het Institut für Informatik II van de Universität Bonn ge-

Een filmpje met uitgebreide uitleg vindt u op onze website www.AT-aandrijftechniek.nl (zoek op ‘strooilicht’).

bruikt strooilicht om ‘om de hoek’ te kijken (foto: Hullin)

8

08-09_Technisch nieuws.indd 8


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 14:31

Technisch nieuws

Elektromotor uit de 3D-printer Vroeger was de vraag: ‘Wat kun je afdrukken met een 3D-printer?’ Intussen lijkt het omgekeerde het geval: ‘Wat kun je er níet mee maken?’ De open source community in het 3D-printen heeft honderdduizenden unieke en innovatieve ontwerpen voortgebracht. Na wapens, armen andere protheses en complexe mechanische uurwerken kan aan de lijst een werkende gelijkstroommotor worden toegevoegd.

W

ebsites zoals Shapeways, Thingiverse en Threeding hebben bijgedragen aan een uitgebreide collectie in ontwerpen voor een 3D-printer. Vanaf deze sites kunnen ontwerpers een ontwerp oppakken, verbeteren en beschikbaar stellen tot een volgende persoon het oppakt en hetzelfde doet. De open source revolutie in 3D-printen heeft geleid tot de ontwikkeling van verbazingwekkende ontwerpideeën. Dankzij een bijdrage op Instructables kan iedereen nu een werkende motor printen. Terwijl de motor in 3D wordt geprint, moet halverwege het ontwerp wel een aantal niet in 3D-geprinte onderdelen worden ingevoegd.

BLDC motor uit 3D-printer De uitvinder ontwierp en maakte op een 3D-printer een borstelloze gelijkstroommotor en gebruikte een Arduino controller om de motor aan te sturen. Alle onderdelen van de motor, behalve

Mechanisch ontwerp van de 3D-geprinte motor (bron: Instructables.com)

Alle onderdelen van de motor, behalve magneten, magneetspoeldraad en Hall-effect sensoren, werden bedrukt met een MakerBot Replicator 2 (foto: MakerBot)

magneten, magneetspoeldraad en Hall-effect sensoren, werden bedrukt met een MakerBot Replicator 2. Het ontwerp bestaat uit vier afzonderlijke onderdelen: de onderkant en de bovenkant van de behuizing, de rotor en de elektromagneten. Alle onderdelen kunnen op de meeste 3D-printers tegelijkertijd worden afgedrukt. Wel moet het printen tijdens het proces worden onderbroken om genoemde componenten in te voegen. De magneten en de Hall-effect sensoren kunnen worden geplaatst door op de juiste plaats een correct gedimensioneerde ruimte in te bouwen. Het ontwerp wordt afgedrukt tot de bovenkant van de ruimte, waarna het printproces wordt onderbroken en het onderdeel wordt geplaatst. Vervolgens wordt het printproces hervat.

Samenbouw en terugkoppeling Eenmaal geprint moeten de stukjes mooi samen passen. De volledige instructies voor het maken van de motor zijn te vinden op Instructables. Het programma dat is geschreven voor de Arduino die wordt gebruikt voor de aansturing is te vinden op GitHub (voor URL’s zie kader). Enige kennis van ontwerpen en ervaring in algemene machinebouw is nuttig. Mocht u behoefte hebben om het zelf eens te proberen: de ontwerpers vernemen graag uw ervaringen op het 3D Printed DC Motor forum.

Bronnen 3dprint.com/10785/3d-printed-dc-motor/ www.instructables.com/id/3D-Printed-DC-Motor github.com/pi-track/3Dmotor.git 3dprintboard.com/showthread.php?4948-3D-Printed-WorkingDC-Motor Op eerstgenoemde site (en op onze website www.AT-aandrijftechniek.nl) vindt u een filmpje met uitleg van het proces.

Een elektromotor (rechtsvoor) uit een 3D-printer, aangestuurd door een Arduino controller (onder de wirwar van draden). Het werkt! (bron: Instructables.com)

september 2014

08-09_Technisch nieuws.indd 9

AT AANDRIJFTECHNIEK


9

04-09-14 14:31

WOTS wordt groots technologie-event [tekst en foto’s] Benny Gudde

Van 30 september tot en met 3 oktober 2014 is de Jaarbeurs het trefpunt

Meer dan 450 bedrijven hebben zich voor deze nieuwe beurs aangemeld. Bezoekers krijgen in hal 7 t/m 11 een beurs met een sterke inhoud, goede kennisoverdracht en een breed aanbod voorgeschoteld.

voor technologie, wetenschap en industrie in de Benelux. De combinatie van drie beurstitels van de Jaarbeurs en vier beurstitels van brancheorganisaties FHI en Feda zullen een schat aan technologische kennis vormen en een

Beurs voor iedereen

broedplaats zijn van innovaties. FHI, Feda en Jaarbeurs vertegenwoordigen

De Jaarbeurs brengt de beurzen Macropak, Industrial Processing en Industrial European Dairy Show in. Feda en FHI brengen World of Technology & Science (WOTS) mee, waarin de titels World of Automation (Industriële Automatisering), World of Electronics (Industriële Elektronica), World of Laboratory (Laboratorium Technologie) en World of Motion & Drives (Aandrijftechniek) zijn opgenomen. Door de samenwerking tussen Feda en FHI zijn de beurstitels Industrial Automation & Drives (voorheen Aandrijftechniek) en HET Instrument overgegaan in World of Technology & Science. Gezien de ontwikkeling van de aandrijfbeurzen en van HET Instrument, zoals trouwens van veel vakbeurzen in het algemeen, zal blijken of deze editie van 2014 een succes wordt.

gezamenlijk ongeveer negenhonderd exposanten. Met één toegangsbadge kunnen de klanten en relaties van deze bedrijven alle hallen in de grootste technologiebeurs in de Jaarbeurs bezoeken. Juist voor aandrijftechniek hebben de leden van de Feda zich gebundeld in de World of Motion & Drives

H

ét evenement voor technologie bundelt krachten in één week op één plek, wat het voor de bezoeker efficiënter en effectiever maakt. Dit brede aanbod van technologie biedt kansen aan industrie,

zorg, laboratoria en kennisinstituten. Tijdens deze vierdaagse vakbeurs presenteren bedrijven hun producten en diensten in technologie; daarnaast is de beursvloer gevuld met beursprojecten en seminars.

Programma technologiebeurs De organisatoren hebben voor iedere beurstitel diverse programma’s met lezingen en beursprojecten opgezet, die voor specifieke marktsegmenten interessant zullen zijn. Er wordt samengewerkt in een tweetal seminars. Het Nederlandse initiatief ‘Smart Industry’ wordt vanuit een human capital invalshoek inhoud gegeven. De hightech eco-

WOTSApp Bezoekers van World of Technology & Science kunnen voor of tijdens de beurs de WOTSApp downloaden die als een digitale gids gebruikt kan worden. Met deze interactieve app kan hij of zij het beursbezoek zo optimaal mogelijk voorbereiden en efficiënt inplannen.

10

10-11_wots.indd 10


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 14:34

VAKBEURS WOTS

TechAwards 2014 Tijdens WOTS zullen TechAwards worden uitgereikt voor technologische innovaties die op de beursvloer worden gepresenteerd. Exposanten konden zich inschrijven met producten en/of technologieën verdeeld over de drie werelden: ‘World of Laboratory’, ‘World of Electronics’ en ‘World of Automation en World of Motion & Drive’. Voor die laatste hebben zich 24 deelnemers aangemeld om voor de prijs in aanmerking te komen. De exposanten die voor hun ideeën via de media de meeste stemmen hebben ontvangen, zijn uitgenodigd om hun inzending op te nemen in de TechAwards Galerij op de beursvloer van World of Technology & Science. De bezoekers van de beurs kunnen ook hun stem uitbrengen op een van de genomineerden. Tijdens de beursweek wordt bekend gemaakt wie de winnaars worden van de TechAwards 2014, een in 3D-print gemaakte trofee.

nomie ontwikkelt zich met de snel toenemende technologische mogelijkheden. Voorbeelden van de ‘Smart Industry’ (de behoefte aan groeibriljanten voor de toekomst en de competenties van de werknemers) komen aan de orde. De sprekers Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink (voorzitter FME-CWM), Peter van Lieshout (raadslid bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid), Uri Rosenthal (voorzitter van de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid, AWT) en Dennis Kerkhoven (vicepresident Farm Inc.) richten zich hierbij op het hoger management van overheid, bedrijfsleven en betrokken organisaties.

Seminar Robotica Tijdens het Robotica-seminar laat men met een technische en een wetenschappelijke insteek de voordelen van robottoepassingen zien voor een effectieve en efficiënte productie. Wat zijn de voordelen

september 2014

10-11_wots.indd 11

van robottoepassingen voor het maakproces? Wat betekenen zelfsturende fabrieken voor de controle en veiligheid in de werkomgeving? Wat gebeurt er met robotica in Nederland en hoe ziet het stappenplan uit die relevant is voor de industrie? Het programma is opgebouwd met lezingen van kennisinstellingen, leveranciers van automatiseringsproducten en eindgebruikers om de bezoeker dat toekomstbeeld te bieden. De wetenschappelijke presentaties haken in op de wijze waarop mensen en robots ‘zij aan zij’ zullen werken. Tevens ontstaat de behoefte om meer tussen vakgebieden samen te werken voor een goede integratie van robotica. Verder staan de sprekers onder meer stil bij sensortechnieken en industriële componenten en systemen voor de realisatie van slimme fabrieken. Hoe speelt de waardeketen in op behoeftes zoals gebruiksvriendelijkheid en flexibiliteit vanuit de industrie? Afsluitend worden presentaties gegeven door eindklanten, die door robotica betere kansen op de wereldwijde markten krijgen. Inl.: FHI, tel.: (033) 465 75 07, Feda, tel.: (088) 400 84 10, www.wots.nl

Offshore-seminar

Breed aanbod De geschiedenis en toekomst van technologie en wetenschap komen in een volgend seminar aan de orde. Professor Johan Schot (hoogleraar University of Sussex) legt de nadruk op de transitie

naar onze moderne samenleving en de grote rol van wetenschap en technologie hierin. Rob Creemers is een trendwatcher en zal de bezoeker in sneltreinvaart meenemen door de ontwikkelingen in de technologie voor de nabije toekomst en de invloed hiervan op de maatschappij. World of Automation & Drives Voor World of Automation & Drives staan vijf seminars op het programma: Het seminar ‘Aandrijftechniek voor Offshore’ is op dinsdagochtend 30 september en het seminar ‘Hoe komen we aan meer en betere technici’ op dinsdagmiddag en tevens op donderdagochtend 2 oktober. Op dinsdagmiddag is het seminar ‘Robotica’ en ‘Green Deal: Industrial Efficiency’ is op woensdagmiddag 1 oktober. Het laatste seminar ‘Hygiënisch Ontwerpen & Aandrijftechniek’ zal zijn op donderdagmiddag 2 oktober. Voor eerstgenoemd seminar ‘Aandrijftechniek voor Offshore’ is het vakblad AandrijfTechniek mediapartner.

Beurstitels HET Instrument en Industrial Automation & Drives zijn overgegaan in WOTS

AT AANDRIJFTECHNIEK

Het uitgangspunt van dit seminar dat dinsdagochtend in zaal Quest op 08.50 u zal starten is de vraag welke innovaties in de offshore-industrie mogelijk zijn, met name door aandrijftechniek. Ook wil organisator FHI onder de aandacht brengen welke voordelen te behalen zijn door passende aandrijftechniek. De volgende items zullen tijdens dit seminar besproken worden: - Duurzaamheid in de Offshore praktijk door oppervlaktebehandeling. Hierbij komen corrosiebeschermingssystemen aan bod die de levensduur van machines in een offshore-omgeving aanzienlijk kunnen verlengen. (Jan Willem van den Berg, AMCA en Peter Bebseler, Galvano Hengelo) - Heave Compensation Systems. Actieve deiningcompensatiesystemen die bij extreme weersomstandigheden de downtime tijdens offshore-operaties verlagen en tevens de veiligheid verhogen. (Sander Boeijen, Bosch Rexroth) - Kostenverlaging door stockage en analyse van operationele data van schepen. Het op de juiste manier verzamelen, verwerken en analyseren van gegevens die operaties productiever maken binnen offshore-activiteiten. (Eric Thieren, Rockwell Automation) - Motion solutions for FPSO’s. Voor de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobras leverde WEG aandrijvings- en besturingsoplossingen voor een complete FPSO (Floating Production, Storage and Offloading). Deze lezing gaat over welke technisch hoogstaande oplossingen zijn geboden in deze internationale samenwerking. (Ademar Welter Junior, Martijn Brinks, WEG) - De nieuwe kijk op Marine en Offshore Construction equipment, veranderingen in regelgeving en verwachting van je klant. Nieuwe (duurzame) technologieën en methoden die het mogelijk maken om dieper te kunnen installeren en zwaarder te kunnen hijsen met focus op veiligheid en nieuwe regelgeving van de almaar complexer wordende machines. (Joël Smit, Subsea 7)


11

04-09-14 14:34

Control Techniques en Leroy-Somer in Sliedrecht, onderdeel van Emerson Industrial Automation bieden een uniek productenplatform met innovaties voor meer productiviteit en kostenbesparing. Met producten zoals frequentieregelaars, motoren, motorreductoren en generatoren heeft Emerson Industrial Automation een compleet pakket voor de meest veeleisende toepassingen. Het wereldwijde netwerk van Automation Centres biedt totaaloplossingen en lokale technische ondersteuning.

Emerson Industrial Automation maakt voor u het verschil! Energiebesparing, geld(t) voor iedereen!

Energie is een onderwerp dat dagelijks de aandacht heeft. Dit zou zeker moeten gelden voor de volledige industriesector want elektromotoren vertegenwoordigen bijna 70% van het elektriciteitsverbruik binnen de industrie. De aankoopprijs en onderhoudskosten van een motor zijn verwaarloosbaar gezien over een periode van 10 jaar. De kosten van het elektrisch verbruik zijn namelijk meer dan 95% van de totale kostprijs van de motor. Reden te meer bij aanschaf van een nieuwe motor te kiezen voor een verhoogd rendement.

Vervang uw motoren en word slapend rijk!

Wij laten veel geld liggen door bestaande motoren niet eerder te vervangen dan noodzakelijk. Veel toepassingen met ventilatie, pompen en compressie zijn vele uren per dag in gebruik en bieden u de mogelijkheid om slapend rijk te worden en het energieverbruik zelfs te halveren zonder dat dit ten koste gaat van productiviteit en betrouwbaarheid!

Wij noemen hem “Dyneo”

Innovatie in motortechnologie gaat door. Een voorbeeld hiervan is de Dyneo permanent magneetmotor, ontwikkeld door Emerson Industrial Automation. De rendementsverbetering van de Dyneo zet grote stappen ten opzichte van de motoren met energieklasse IE2 en IE3 en gezien zijn grote efficiëntie zeker een IE4, IE5 of IE6 want de Dyneo loopt met zijn rendement voor op de officiële energieklasses. Maar laat dat u als ondernemer niet weerhouden bestaande en zelfs nog nieuwe motoren of motorreductoren met IE2 of IE3 te vervangen door een Dyneo en de verdere energiebesparing onder uw kussen te leggen. Emerson Industrial Automation heeft de Dyneo als IP55 in IEC behuizing beschikbaar met voor nu een vermogen van 0,75 – 300 kW in 375-550 rpm en in IP23 volgens IEC standaard van 300 – 530 kW in 1500–3600 rpm. Als Dyneo hoog rendement motorreductor loopt de range van 250 – 23000 Nm.

MAAK SAMEN MET ONS HET VERSCHIL! [email protected] - www.emersonindustrial.com - T+31 (0)184 420555

It’s Magic Besturings- en aandrijftechniek achter een attractie 24 september

Actie

Event TU Industrie Machine Veiligheid

Frequentieregelaars PowerXL

22 oktober Zwolle 23 oktober Haarlem 30 oktober Eindhoven

Gratis iPadAir of Sonos set

Technology Roadshow

Expoliner Benelux 3 november t/m 21 november

Samen met u in elektrotechniek. Producttrainingen Bekijk onze producttrainingskalender met onder andere producttraining stuurrelais Easy en SmartWire-DT op:

www.eaton.nl/trainingen Samen leren en innoveren Samen maken we elektrotechniek. Eén van de redenen waarom Eaton u graag persoonlijk ontmoet. Om kennis te delen en samen oplossingen te creëren voor uw projecten. Daarnaast bieden we gebruikers van Eaton kwaliteitsproducten regelmatig een voordeel met interessante acties. Neem contact met ons op voor een afspraak of schrijf u in voor één van onze evenementen via www.eaton.nl/electrical.

Eaton en Cooper bundelen krachten Met de overname van Cooper biedt Eaton u één van de grootste en breedste producten- en dienstenportfolio’s op de elektrotechnische markt. Samen bieden we oplossingen om cruciale energiemanagement-uitdagingen van vandaag en morgen het hoofd te bieden.

www.eaton.nl/electrical er : twit t p o ons l Volg ton_n

@ea

140908 Advertentie Machinebouw aandrijftechniek.indd 1

08-09-14 10:09

Servoregelaar met foutcompensatie

De Acopos serie servoregelaars van B&R is te voorzien van voorspellende foutcompensatie waarmee de nauwkeurigheid van productieprocessen is te verbeteren. De functie is beschikbaar voor alle Acopos modellen en toe te voegen door een firmware update te installeren. Bij het gebruik van positiegestuurde aandrijvingen met een constante snelheid, kunnen mechanische omstandigheden verstorende koppelfluctuaties veroorzaken die weer leiden tot storingen op een specifieke plek. Het optimaliseren van de drive controller configuratie kan deze storingen minimaliseren (alhoewel niet volledig voorkomen).

Askoppeling met draaimomentmeting

De draaimoment metende askoppeling Roba-DSM van Mayr is gebaseerd op de spelingsvrije Roba-DS. Deze wordt gebruikt in veel toepassingen zoals proefstandbouw, seriemachines en conditiebewaking van machines en systemen. Door de data die de koppeling verzamelt kan de capaciteit van de machines optimaal worden benut. De Roba-DSM gebruikt twee gescheiden routes voor de overdracht van energie naar de rotor en de overdracht van data naar de ontvanger. Door de hoge bandbreedte (3,5 kHz) kunnen zelfs snelle, dynamische processen betrouwbaar worden geregistreerd. Meer info? Products4Engineers.nl: 75574

Meer info? Products4Engineers.nl: 75945

Inl.: Groneman BV, tel.: (074) 255 11 55,

Inl.: B&R Industriële Automatisering BV, tel.: (076) 571 53 03, www.br-automation.com

www.groneman.nl

Bedienpaneel

Encodermodule

Exor heeft de serie bedienpanelen met glazen aanraakscherm uitgebreid met een 15” uitvoering. Deze panelen zijn ontwikkeld voor toepassingen waar een robuuster bedienpaneel is gewenst. Kenmerkend zijn onder meer de krasvastheid, UVbestendigheid en beschermingsklasse IP69K. Daarnaast zijn ze goed af te lezen en bieden een helderheid van 1500 Cd/m2. De bedienpanelen zijn ondergebracht in een lichtmetalen behuizing en toe te passen binnen een temperatuurrange van -20°C tot +60°C. Verder voorzien ze in twee ethernetaansluitingen, twee USB-aansluitingen en een SD-kaart ingang. Meer info? Products4Engineers.nl: 75283 Inl.: Hiflex Automatiseringstechniek BV, tel.: (0180) 46 60 04, www.hiflex.nl

Platte inductieve sensor

De nieuwe F148 serie platte, inductieve sensoren voor mobile equipment van Pepperl+Fuchs biedt gebruikers meer betrouwbaarheid dankzij de contactloze en slijtvaste positionering. De inductieve sensoren vormen een goed alternatief voor kabeltrommelsystemen die onderhoudsgevoelig zijn. Het geoptimaliseerd, plat ontwerp van deze robuuste serie is vooral geschikt voor gebruik in krappe ruimtes. Dankzij de compacte behuizing onderscheidt de nieuwe serie sensoren zich van gelijkaardige sensorsystemen. In combinatie met de haakse kabeluitgang maakt het dunne ontwerp een plaats-besparende installatie mogelijk.

De S-Dias productfamilie van Sigmatek is uitgebreid een compacte positioneringsmodule voor uiteenlopende motion control toepassingen. De NC 100 encodermodule met geïntegreerde voeding heeft een A/B/R-counteringang. De module is voorzien van vier digitale ingangen met een inputvertraging van 10 µs en vier digitale uitgangen met een continue belasting van 2 A. De digitale ingangen kunnen worden gebruikt als eind-, referentieschakelaars of als speciale latch-ingangen voor nauwkeurige positiebepaling op hoge snelheden. De digitale uitgangen kunnen worden gebruikt om actuatoren tijdens de beweging te besturen. Meer info? Products4Engineers.nl: 75834 Inl.: SigmaControl BV, tel.: (0180) 69 57 73, www.sigmacontrol.eu

Topologie scansoftware

De Proscan Active topologie scansoftware van Indu-Sol scant automatisch, in individueel in te stellen afstanden, het Profinet netwerk. Dit kan ook terwijl het systeem in bedrijf is. Op basis van de metingen maakt de software ‘live’ een grafisch topologieplan. Hierin is informatie opgenomen met betrekking tot Profinet-namen, IP- of MACadressen, actuele poortbezetting, kabellengte, dempingsreserve bij kunststofvezel en aanwijzingen die duiden op onderbrekingen. Tevens genereert de software een lijst met deelnemersinformatie zoals hard- en softwareversie, de namen en typen van apparaten en het bestelnummer.



Inl.: Pepperl+Fuchs BV, tel.: (073) 750 71 07, www.pepperl-fuchs.nl

Inl.: Prokorment, tel.: (015) 212 13 10, www.prokorment.nl

14

14_wotspn1.indd 14


SEPTEMBER 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 14:53

Productnieuws

Hydrauliekkoeler

RVS planetaire reductoren

KTR heeft het programma koelers uitgebreid met een energetisch efficiënte serie voor 24 V aandrijvingen (stationair hydraulische aandrijvingen). De clou van deze Eco-koelers is de traploze toerentalregeling die de koeling energetisch efficiënt afstemt op de behoefte. Het hart van de oplossing is een in eigen huis ontwikkelde besturing. Hierbij meten sensoren de temperatuur van de binnenkomende olie op basis waarvan de regelbare motor wordt aangestuurd. Meer info? Products4engineers.nl: 76132

De nieuwe serie HLAE roestvaststalen planeetvertragingen van Neugart is een antwoord op wensen van de farmaceutische industrie en de voedingsmiddelenindustrie. Aan alle belangrijke certificeringen wordt voldaan. De geometrie van de reductoren waarborgt optimale reinigingsmogelijkheden en biedt daardoor maximale hygiëne. Bij deze nieuwe ontwikkeling is gebruikgemaakt van techniek uit de PLE-serie planetaire reductoren. De buitenzijde is volledig glad en vlak en er zijn geen radiale schroeven aanwezig.

Inl.: KTR Benelux BV, tel.: (074) 255 36 80, www.ktr.com

Lekdetectiecamera

Meer info? Products4engineers.nl: 75769

Geveke Persluchttechniek introduceert met de Leakshooter een ultrasooncamera die lekkages in een persluchtinstallatie eenvoudig tijdens productie opspoort. Daarmee zijn persluchtlekkages niet alleen hoorbaar, maar ook zichtbaar. Een lekkagepunt wordt in grootte en intensiteit op het kleurendisplay weergegeven en kan direct met een volgnummer en datumstempel worden opgeslagen. De Leakshooter is in te stellen op frequentie en gevoeligheid en kan tot duizend foto’s vastleggen. Met de meegeleverde software zijn de foto’s later te downloaden om in een reparatieprogramma te verwerken.

Inl.: Electro Abi BV, tel.: (023) 531 92 92,

Meer info? Products4engineers.nl: 76384

www.abi.nl

Inl.: Geveke Persluchttechniek, tel.: (020) 582 91 11, www.perslucht.nl

Onderhoudsprogramma

Schneider Electric introduceert onder de naam ‘Advantage Service Plans’ uitgebreide onderhoudsprogramma’s die het bedrijf samen met de klant opstelt. Met deze plannen kunnen organisaties hun TCO verlagen en meer controle krijgen over hun budgetten. Daarbij verhogen ze de beschikbaarheid van hun apparatuur en hebben meer gelegenheid zich te richten op hun kerntaken. Het onderhoudsplan omvat drie pilaren: preventief, voorspellend en correctief onderhoud. Bij preventief onderhoud controleert het concern regelmatig alle apparatuur en de omgeving waarin deze staat. Bij voorspellend onderhoud zet Schneider Electric een zelfontwikkelde diagnostische tool in die anticipeert op toekomstige fouten in de apparatuur. De plannen voor correctief onderhoud worden onder meer opgesteld voor de momenten dat organisaties onverwacht toch te maken krijgen met downtimes. Meer info? Products4engineers.nl: 75758 Inl.: Schneider Electric BV, tel.: (023) 512 41 24, www.schneider-electric.nl

Nieuwe versie LabView

Trekdraadencoders

Met de nieuwe serie mobiele en robuuste trekdraadencoders bouwt Kübler een brug tussen prijs en prestatie. Met hun roestvaststalen draad kunnen de A30, A41 en B75 (afhankelijk van het model) zowel absoluut als incrementeel positiemetingen verrichten. Ze zijn ontworpen voor het meten van lengtes tussen 0,6 m en 3 m, met een snelheid tussen 0,8 m/s en 1 m/s. Ze zijn bedoeld voor toepassingen in mobiele automatisering, transportbandentechnologie, houtbewerkingsmachines of voertuigen. De lineaire sensoren bieden de benodigde robuustheid voor een betrouwbare en langdurige werking. Meer info? Products4engineers.nl: 75770 Inl.: Duranmatic BV, tel.: (078) 631 05 99,

National Instruments presenteert de nieuwste versie van zijn systeemontwerpsoftware, LabView 2014. Dit hart van het NI-platform bevat upgrades om gebruikers te helpen bij het vergaren, analyseren en weergeven van datasets voor het snel nemen van weloverwogen beslissingen. Versie 2014 standaardiseert de manier waarop gebruikers met hardware werken door dezelfde code te hergebruiken tussen systemen, waardoor toepassingen ook in de toekomst doorontwikkeld kunnen worden. Dit bespaart tijd en geld naarmate de technologie vooruitgaat en behoeften zich ontwikkelen.

www.duranmatic.nl

Meer info? Products4engineers.nl: 76277 Inl.: National Instruments (Netherlands) BV, tel.: (0348) 43 34 66, www.netherlands.ni.com

september 2014

15_wotspn3.indd 15

AT AANDRIJFTECHNIEK


15

04-09-14 15:02

Smarter Embedded Designs, Faster Deployment

De combinatie van de NI LabVIEW systeemontwerpmethode en herconfigureerbare I/O (RIO) hardware helpt kleine ontwerpteams met een brede expertise om veeleisende embedded applicaties te ontwikkelen in kortere tijd. Met behulp van de grafische systeemontwerpmethode kunt u gebruik maken van één geïntegreerd softwareplatform om zowel embedded processors en FPGA’s te programmeren. Hiermee ontwikkelt u sneller applicaties voor toepassingen in de energie, transport, productie of life sciences sectoren.

De LabVIEW ontwerpsoftware biedt ultieme flexibiliteit door het programmeren van FPGA, het vereenvoudigt het hergebruik van programmacode, en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

>> Versnel uw productiviteit. Bezoek ni.com/embedded-platform

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 ACWoerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht ©2014 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 15462

15495 NI Smarter Embedded Design Ad 230x300 NL Dutch.indd 1

28/01/2014 14:26

Productnieuws

Minicilinders

Camozzi brengt een aantal series pneumatische minicilinders op de markt, in diameter variërend van 8 mm tot 25 mm. De standaard slaglengtes gaan tot 1.000 mm, maar langere lengtes zijn op aanvraag mogelijk. De series 16 en 24 zijn geschikt voor hoge snelheden. Een vaste mechanische demping is standaard gemonteerd om slijtage door zware belastingen te verminderen. De series 24 en 25 zijn voorzien van een magneet op de zuiger en geschikt voor benaderingsschakelaars. De serie 25 is uitgevoerd met een instelbare pneumatische einddemping.

Multiturn absolute encoders

Meer info? Products4Engineers.nl: 75017 Inl.: Camozzi BV, tel.: (0180) 31 66 77, www.camozzi.nl

HMI serie

De nieuwe HMI NA-human-machine-interface van Omron is ontworpen na een zorgvuldige analyse van echte toepassingen en wensen van de klant. Deze hieruit resulterende serie is geprogrammeerd met de Sysmac Studio ontwikkelingsomgeving die alle automatiseringsgebieden afdekt, waaronder logica, motion, vision en veiligheid. Dat betekent dat de NA-machine-interface kan worden geprogrammeerd naast andere automatiseringssystemen, waardoor sneller kan worden ontwikkeld en de programmering minder complex is. Dankzij een multi-level authenticatie- en beveiligingssysteem kan de toegang per gebruiker worden geregeld.

Heidenhain heeft zijn reeks multiturn absolute encoders met inductieve aftasting uitgebreid met de RIQ 425 en IQN 425. Deze encoders met 58 mm behuizingen zijn geschikt voor gebruik in combinatie met aandrijfsnaren of direct op de as van de encoder gemonteerde tandwielen. De RIQ varianten zijn beschikbaar met een uitgaande as van 6 mm (synchroflens) of 10 mm (klemflens). De holle as versies IQN worden geleverd met een statorkoppeling en een holle as met een diameter van 12 mm. De encoders zijn ontworpen voor een maximaal toerental van 12.000 min-1. Meer info? Products4Engineers.nl: 75835


Inl.: Heidenhain Nederland BV, tel.: (0318) 58 18 00,

Inl.: Omron Electronics BV, tel.: (023) 568 11 00, www.industrial.omron.nl

www.heidenhain.nl

Inductieve encoder

Voor grotere projecten levert Turck de contactloze, inductieve encoder QR24 nu ook in roestvaststaal, onder de naam EQR24. Deze slijtagevrije uitvoering is onder meer geschikt voor toepassing in de levensmiddelenindustrie. Met een behuizing van roestvaststaal 1.4404 en een actief vlak van de kunststof PA12-GF30 is de encoder bestand tegen agressieve chemicaliën en hogedrukreiniging. De EQR24 beschikt over een incrementele uitgang en een SSI interface. Sensor en positiegever zijn volledig ingegoten en geconstrueerd als twee onafhankelijke, absoluut dichte eenheden die bestand zijn tegen schokken en trillingen van de as. Meer info? Products4Engineers.nl: 75290 Inl.: Turck BV, tel.: (038) 422 77 50, www.turck.nl

Datarecorder

De Ecograph T RSG35 datarecorder van Endress+Hauser geeft meetgegevens gegroepeerd weer en slaat ze op een veilige manier op. Met behulp van de vernieuwde webserver heeft de gebruiker op afstand toegang tot alle belangrijke meetgegevens en instellingen zonder dat extra tooling nodig is. Ook een met SSL encryptie beveiligde e-mailfunctie is standaard aanwezig. De RSG35 is verkrijgbaar met vier, acht of twaalf analoge universele ingangen en zes digitale ingangen en zes alarmrelais. Als alternatief is de recorder met Modbus RTU/TCP slave functie beschikbaar. Meer info? Products4Engineers.nl: 76251 Inl.: Endress+Hauser BV, tel.: (035) 695 86 11, www.nl.endress.com

Veiligheidsbibliotheek

De SAB-tool (Safety Automation Buildertool) van Rockwell Automation is verbeterd en uitgebreid. De tool automatiseert het veiligheidsselectieproces, waardoor het systeemontwerp versnelt en menselijke fouten minimaal zijn. Met behulp van een vervolgkeuzemenu en helpschermen beantwoorden de ontwerpers vragen om de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen te identificeren en te selecteren. De software verzamelt vervolgens alle productselecties, genereert een stuklijst en stelt de noodzakelijke gegevens samen voor een analyse in Sistema (Safety Integrity Software Tool) van het IFA. Meer info? Products4Engineers.nl: 75783 Inl.: Routeco BV, tel.: (0499) 80 18 01, www.routeco.nl

september 2014

17_wotspn3.indd 17

AT AANDRIJFTECHNIEK


17

04-09-14 15:05

U zoekt flexibele lineaire aandrijftechniek? U vindt bedrijfzekerheid zeer belangrijk? Wij hebben voor u de oplossing! WE ARE THE ENGINEERS OF PRODUCTIVITY.

EGC-HD: Voor zware belastingen en hoge snelheden

De huidige ontwikkelingen in de machinebouw vragen om robuuste elektrische lineaire assen die hogere krachten en snelheden kunnen genereren. Daarbij mogen geen concessies worden gedaan aan de betaalbaarheid en de mogelijkheden om de elektromotor flexibel te kunnen monteren. Festo beantwoordt deze vraag met een robuust uitgevoerde elektrische lineaire as: de EGC-HD speciaal voor ‘heavy duty’ toepassingen.

Festo BV 015 2518759 www.festo.nl

CONTACTLOZE INDUCTIEVE ENCODER Absoluut slijtagevrij dankzij een contactloos meetprincipe Robuust en volledig afgegoten IP67/IP69K behuizing (ook in roestvaststalen 1.4404 uitvoering) Flexibele procesaansluitingen zoals SSI, IO-Link, RS485, Modbus RTU, 4…20 mA en 0…10 V

www.turck.com Met deze QR-Code ontvangt u verdere informatie

Hoogste nauwkeurigheid en storingsongevoeligheid Aanzienlijke typereductie mogelijk door programmeerbaarheid en montage op assen tot 20 mm Met name geschikt voor toepassing in Food & Beverage, Mobile Equipment en Machinebouw

Sense it! Connect it! Bus it! Solve it! S0692_NL_191x130+3mm_Aandrijftechniek_QR24.indd 1

Turck B.V. Ruiterlaan 7, NL-8019 BN Zwolle Postbus 297, NL-8000 AG Zwolle Tel. +31 38 4 22 77 50 Fax +31 38 4 22 74 51 Email [email protected] internet www.turck.com

26.06.2014 08:22:44

Productnieuws

Communicatiemodule

De IP40 communicatiemodule NetJack 51 van Hilscher is ontwikkeld voor gebruik in apparaten die bijvoorbeeld een kloksynchroon Real Time Ethernet Slave interface gebruiken. De module biedt een snelle SPI-verbinding met de host-processor en is dankzij de NetX51 geschikt voor het Profinet V2.3 ‘High Performance Profile’. De module vermindert componenten integratiekosten omdat alleen een seriële verbinding naar de processor hoeft te worden gemaakt. De gebruikersgegevens kunnen naar de hostprocessor worden overgedragen via een 50 MHz SPI-interface of een 8/16-bit brede parallelbus.

Kort nieuws De ES/EM 91 DL positieschakelaar van Steute heeft een zwaar uitgevoerde draaihendel en een robuuste behuizing. De schakelaar is speciaal ontwikkeld voor zware toepassingen en kan functioneren bij wisselende temperaturen, in een stoffige en vuile omgeving of in corrosieve omgevingen. Meer info? Products4Engineers.nl: 75591 Inl.: ForTop Automation & Energycontrol BV, tel.: (0522) 46 66 88, www.4top.nl

Meer info?

Bij de ontwikkeling van zijn 185 mm railsysteem heeft Rittal specifiek aandacht besteed aan een hoge aanraakveiligheid. Hierdoor is het mogelijk om veilig aan een laagspanningsinstallatie te werken wanneer deze in bedrijf is. Het railsysteem is geschikt voor compacte energiedistributieoplossingen in de industrie en voor grotere gebouwen.

Products4Engineers.nl: 75781 Inl.: Telerex Nederland BV, tel.: (076) 578 20 00, www.telerex-europe.com

Decentraal aandrijfsysteem

Met de IndraDrive Mi introduceert Bosch Rexroth een decentraal aandrijfsysteem dat besturingselektronica en een servomotor combineert in een compacte unit. De optionele Motion Logic Software maakt het aansturen van maximaal tien assen mogelijk zonder de noodzaak van een bovenliggend besturingssysteem. Het decentrale systeem is geschikt voor toepassing in flexibele en modulaire machine- en installatieconcepten. De servoaandrijving kan zowel PLC- als bewegingstaken conform IEC 61131-3 uitvoeren.

Meer info? Products4Engineers.nl: 75903 Inl.: Rittal BV, tel.: (0316) 59 16 60, www.rittal.nl

De APV32 van Amca is een proportionele gecompenseerde stuurklep waarvan de drukval 11 bar bedraagt bij een volumestroom van 1.032 dm3/min. Dit draagt bij aan een lagere thermische belasting van het kleppenblok. De aansturing blijft gelijkmatig over de hele drukrange (tot 400 bar) en volumestroom (8 dm3/min - 1.000 dm3/min). Meer info? Products4Engineers.nl: 75696 Inl.: Amca Hydraulic Fluid Power BV, tel.: (050) 317 86 68, www.amca-nl.com

Meer info? Products4Engineers. nl: 75974 Inl.: Bosch Rexroth BV, tel.: (0411) 65 10 93, www.boschrexroth.nl

Compacte actuator

SMC’s nieuwe elektrische actuator van de LEM-serie gaat drie keer langer mee dan het vorige model E-MY2 dankzij een nieuw ontworpen riem en lagers. Door de gekoppelde constructie kan de riem gemakkelijker worden gemonteerd en de verbinding tussen de aandrijving en de geleider is ook verbeterd. De LEM-serie heeft een compact ontwerp met een laag profiel en een laag zwaartepunt. De bereikbare snelheden zijn 2.000 mm/s, versnellingen/vertragingen tot 20.000 mm/s² met de stappenmotor.

De nieuwe serie ‘extended’ beluchtingsfilters van Des-Case heeft een hoge luchtdoorstroom en een lange levensduur van de droogstof silicagel. De beluchters zijn voorzien van terugslagkleptechnologie. Dit maakt ze geschikt voor hydrauliektanks, grote opslagtanks, windturbines, tandwielkasten en de luchtvaart- en petrochemische industrie. Meer info? Products4Engineers.nl: 76260 Inl.: Hitma Filtratie BV, tel.: (0297) 51 47 83, www.hitma-filtratie.nl

De VC serie oliegesmeerde vacuümpompen van Elmo Rietschle onderscheiden zich door hun compacte bouwvorm en het gemak waarmee de pompen kunnen worden ingebouwd en onderhouden. De VC-serie is leverbaar in capaciteiten van 10 m3/h tot 1.300 m3/h. Meer info? Products4Engineers.nl: 75525


Inl.: Gardner Denver Nederland BV, tel.: (0348) 48 47 70,

Inl.: SMC Pneumatics BV, tel.: (020) 531 88 88,

www.gardnerdenver.nl

www.smcpneumatics.nl

september 2014

19_wotspn4.indd 19

AT AANDRIJFTECHNIEK


19

04-09-14 15:06

4

ALUMINIUM 2014

COMPOSITES EUROPE

10th World Trade Fair & Conference

9th European Trade Fair & Forum for Composites, Technology and Applications

www.aluminium-messe.com

www.composites-europe.com

7 – 9 Oct 2014 | Messe Düsseldorf

Partners ALUMINIUM 2014

Organised by

Kombi_191x130+3_GB.indd 1

7– 9 Oct 2014 | Messe Düsseldorf

Partners COMPOSITES EUROPE

Bezoek ons op de WORLD OF TECHNOLOGY & SCIENCE Van 30-9 t/m 3-10 in de Jaarbeurs te Utrecht - STANDNR. 10 E 050

HYDRAULISCHE SYSTEMEN

AGGREGATENBOUW

ACTUATORS

TURNKEY PROJECTEN

SERVICE EN ONDERHOUD

IMPORTEURSCHAPPEN EN COMPONENTEN

05.08.14 08:38

Engineered solutions by Holland Hydraulics

Dag en nacht hydraulische kracht! WORLD-WIDE INDUSTRIAL HYDRAULICS

Holland Hydraulics heeft in de wereld van de hydrauliek een goede reputatie en kan door jarenlange kennis en ervaring élke opdracht tot in de perfectie uitvoeren.

BINNENHAVENSTRAAT 14, 7553 GJ HENGELO | +31 (0)74 - 291 78 48 | [email protected] | WWW.HOLLAND-HYDRAULICS.NL

Productnieuws

Watergekoelde AC-motor

Elsto Drives & Controls introduceert een volledig in eigen huis ontwikkelde vloeistofgekoelde draaistroommotor voor industriële voertuigen. De motor bestaat uit een kooiankerrotor met een statorwikkeling, waarbij de buitenzijde van de stator is voorzien van een koelmantel. De koeling is gerealiseerd door toepassing van een circulatiesysteem met warmtewisselaar en koelvloeistof. Door de relatief hoge energetische efficiëntie van het systeem zijn rendementsverbeteringen in een installatie te realiseren die kunnen oplopen tot 30 procent. De vloeistofkoeling maakt externe koelribben op de motor overbodig. Meer info? Products4Engineers.nl: 76336

Kort nieuws Met de switches uit de Treeserie van Murrelektronik kunnen ethernetapparaten in een netwerk gekoppeld worden. De Tree67 is geschikt voor zware industriële omgevingen en kan worden toegepast om decentrale machineconcepten in een stervormige structuur te realiseren. Meer info? Products4Engineers.nl: 75537 Inl.: Murrelektronik BV, tel.: (0162) 49 24 11, www.murrelektronik.nl

Inl.: Elsto Drives & Controls, tel.: (0252) 21 91 23, www.elsto.nl

Systeemoplossingen

Yaskawa presenteert samen met partners Vipa en MCA het ‘Total System Solution’ concept voor integrale aandrijftechniek, robotica en besturingssystemen. Realtime robotprogrammering direct vanuit een PLC, high speed servotechniek, energetisch zuinige frequentiegeregelde aandrijvingen, snelle PLC-systemen en remote service zijn slechts enkele voorbeelden van onderdelen die een ‘Total System Solution’ kan omvatten. De wens vanuit de markt om één systeem voor de aansturing van een totale productielijn te kunnen gebruiken wordt steeds groter. Meer info? Products4Engineers.nl: 76447 Inl.: Yaskawa Benelux BV, tel.: (040) 289 55 00, www.motoman.nl

Lenze breidt zijn programma oplossingen voor servotoepassingen met hoge eisen aan overbelastingscapaciteit en dynamiek uit met de G700 planetaire tandwielkasten. De een- , twee - en drietraps kasten beslaan een koppelbereik van 20 Nm tot 800 Nm. Meer info? Products4Engineers.nl: 75721 Inl.: Lenze BV, tel.: (073) 645 65 00, www.lenze.com

De Testo 870 warmtebeeldcamera is ontwikkeld in samenwerking met elektrotechnici en E-installateurs en biedt alles wat er van mag worden verwacht. Het instrument is geschikt om brandveiligheid en bedrijfszekerheid van een installatie preventief te onderzoeken. Meer info? Products4Engineers.nl: 74875

Modulair pneumatiekventiel

Inl.: Testo BV, tel.: (036) 548 70 00, www.testo.nl

Met het compacte, lichtgewicht ontwerp van de AV-ventielen (Advanced Valve) brengt Aventics (voorheen Rexroth Pneumatics) een serie pneumatische ventielen tot 700 dm3/min die geavanceerde constructieconcepten mogelijk maken. Naast de AV03- en de AV05-ventielen die de basis vormen, zorgt het modulair ontwerp voor een grote mate van flexibiliteit. Vergeleken met eerdere ventielsystemen beschikt de AV-familie over snelle schakeltijden, een laag gewicht en kleine afmetingen. Net zoals bij de AV03 is de flow in het AV05-klepsysteem geoptimaliseerd.

Mijnsbergen introduceert een nieuwe tweetraps schakelbare vertragingskast van Stöber. De Stöber PS is ontwikkeld voor spindelaandrijvingen in bewerkingsmachines. Via een ingang kan geschakeld worden tussen een direct-drive (i=1) en een vertragingsstand (i=4 of 1=5,5).



Inl.: Aventics BV, tel.: (0411) 65 18 85, www.aventics.com

Inl.: Mijnsbergen BV, tel.: (0297) 28 58 21, www.mijnsbergen.nl

De PC en ECT precisie-actuatoren van Thomson zijn ontwikkeld om pneumatische en hydraulische systemen te vervangen. Voordelen van elektrische actuatoren zijn onder meer dat minder componenten nodig zijn en de positie en snelheid nauwkeuriger zijn te regelen. Meer info? Products4Engineers.nl: 75948 Inl.: Axis & Stuifmeel BV, tel.: (0182) 64 70 70, www.axis-stuifmeel.nl

SEPTEMBER 2014

21_wotspn5.indd 21

AT AANDRIJFTECHNIEK


21

05-09-14 09:39

Amca ziet met klassiek product nog veel perspectieven [tekst] Ad Spijkers [foto’s] Amca Hydraulic Fluid Power BV, Ten Post

Er vindt in Nederland weinig seriematige productie van aandrijfcomponenten plaats, maar onze technici zijn als geen ander in staat om applicaties te vinden, daarvoor componenten te modificeren en desnoods speciale componenten te ontwikkelen. Amca in Ten Post (bij Groningen) is een specialist in high-end hydraulische stuurschuiven. Na overname door een grote Chinese onderneming waait er een frisse wind door het huis, waar Paul Schut leiding geeft aan een team specialisten.

N

ederland is een te kleine thuismarkt voor fabrikanten van specialistische componenten. Door de eeuwige worsteling van kleine thuismarkt (klein volume, weinig omzet, moeilijke financiering) en specialisatie (hoge ontwikkelkosten, klein volume) is Amca nooit een grote speler geworden. Maar gezien de kwaliteit van de stuurschuiven en het technisch kunnen

van de medewerkers zit er wel toekomst in het bedrijf. Het zoeken was eigenlijk

China na overname tweede thuismarkt naar een investeerder. Die werd in 2011 gevonden in een Chinese partner, waar-

mee Amca een tweede, behoorlijk grote thuismarkt kreeg die de turbo op het bedrijf kan zetten door omzetvolume te creëren, waar ook de bestaande en nieuwe exportklanten van kunnen profiteren. XCMG is een groot staatsbedrijf met 55.000 medewerkers dat onder meer mobiele kranen en bouwmachines bouwt en wereldwijd verkoopt. Het was de eerste overname van dit bedrijf buiten China. Paul Schut: “Vanuit hun oogpunt was dit een briljante overname. XCMG monteert in eigen huis veel hydraulische componenten van internationale bekende merken, maar was op zoek naar de beste stuurschuif die er was en men in eigen huis zou kunnen produceren. Als je een kraanmachinist vraagt wat hij het belangrijkste van zijn werk vindt, dan zal hij antwoorden: ‘Het gevoel bij het feitelijk oppakken of neerzetten van de last’. Dat kun je alleen als je de beweging met een goede proportionele stuurschuif kunt beheersen. Hoe beter de stuurschuif, des te beter het gevoel in de kraan dus des te

De modulair opgebouwde APV22T kan een flow tot 550 dm3/min aan bij een werkdruk van 420 bar

22

22-25_amca.indd 22


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:40

TECHNIEK Hydraulisch

beter de voelbare kwaliteit van de kraan. Met een standaard proportionele stuurschuif kan dat net iets minder en met elektrische aandrijving krijg je niet de besturingsrange die hydrauliek kan bieden.”

Nieuwe koers Een nieuwe eigenaar betekent een andere organisatie, cultuur, rapportagelijnen en doelstellingen. Schut: “Overname door zo’n groot bedrijf heeft zeker voordelen. Er komt meer financiële draagkracht en er wordt meer gedacht aan de langere termijn. In ons geval betekent het ook een bepaald afzetvolume richting het moederbedrijf en de beschikbaarheid van eigen productiecapaciteit in China, een hele verbetering op uitbesteden ter plaatse. Uiteraard zitten er ook nadelen aan vast. Sommige beslissingen kan ik niet zelf nemen en er zijn de nodige cultuurverschillen tussen West-Europa en China. Ik denk dat het niet veel anders is dan wanneer een groot Amerikaans bedrijf ons zou hebben overgenomen. Wij zijn nu eenmaal als Nederlanders behoorlijk vrijgevochten en daar is niet altijd begrip voor.” Schut leunt op twee uitgangspunten: wereldwijde aanwezigheid en de hoogste kwaliteit. “Wil je in de huidige tijd overleven, dan moet je wereldwijd aanwezig zijn. Ons motto is: globaal ontwikkelen en produceren (engineering in Ten Post, productie in Ten Post en China) en lokaal voorraad houden, assembleren, testen, verkopen en service bieden, passend in de lean en ‘local for local’ trends. Voor het uitbouwen van een wereldwijd netwerk zoeken we geen dozenschuivers die nog dertig andere merken vertegenwoordigd, maar specialisten. Het moeten bedrijven zijn die over kennis van zaken beschikken, klanten kunnen adviseren, modules kunnen samenbouwen tot stuurschuiven op maat en service kunnen verlenen. Wij spreken van Build Partners, waarmee we aangeven dat wij ze als partners beschouwen en niet als handelsagent. Omdat wij veel tijd besteden aan verdere training van deze partners kunnen zij het maximale uit de stuurschuiven halen.”

september 2014

22-25_amca.indd 23

Een stuurblok samengesteld uit een aantal CPV16 compacte proportionele

Een netwerk van onafhankelijke specialisten zorgt ook voor collectieve kennis die onderling vrij kan worden gedeeld (maar niet noodzakelijkerwijs gratis).

kleppen. Deze kleppen zijn geschikt

Drukcompensatie

voor een werkdruk

Van de marketing en distributie stappen we over naar de techniek. Een kenmerk voor een Amca-klep is de aanwezigheid van een full flow compensator. Een compensator is nog steeds een heel actueel onderdeel van een hydrauliekklep. Voor elke toepassing waar meerdere gebruikers op één leiding of pomp zitten, is drukcompensatie nodig om te zorgen dat de functies elkaar niet storen bij gelijktijdig gebruik. ‘Old school’ is de full flow compensator waar de volle flow doorheen gaat als een aparte regelstuurschuif. Met andere woorden: een stuurschuif voor de flowregeling en een stuurschuif voor de drukval. Veel moderne stuurschuiven beïnvloeden de voeding met een cartridge om een soortgelijk effect te krijgen. Amca gebruikt echter nog steeds een full flow compensator; de full flow regeling is een duurdere maar ook betere oplossing. De tweeweg compensator in Amca’s APV serie stuurschuiven creëert een constante drukval over de stuurplunjer. De flow naar de verbruiker (cilinder of motor) blijft hierdoor constant ongeacht de verbruikersdruk. Op de site van Amca staat een mooi filmpje (http://amca-nl.com/nieuws/ apv16-stable-flow/), dat precies aangeeft wat het effect is van de compensator op de stuurschuiven.

van 420 bar en een flow tot 120 dm3/ min

AT AANDRIJFTECHNIEK

De APV-serie is op dit moment goed voor ongeveer twee-derde van de afzet. De rest van de aantallen betreft de M-serie (voor manifolds) en een klein aantal eenheden van de CPV-serie (Compact Proportional Valve). Schut: “De M-serie is een ontwerp dat zijn wortels heeft in de zestiger jaren.

Kraanmachinist wil gevoel hebben Na doorrekening voor een hernieuwd machinedossier conform CE bleek dat de stuurschuif een nog hogere veiligheidsfactor te hebben dan we al dachten. Hij is relatief duur maar onverwoestbaar, goed aan te passen aan specifieke wensen en uiterst betrouwbaar waardoor er altijd een markt voor zal blijven. Deze stuurschuif wordt door de aard van de productie met ambachtelijk vakmanschap gemaakt en is daarmee duur. We zullen in de nabije toekomst een redesign gaan maken die uitwisselbaar moet zijn met de huidige M serie stuurschuif en de basiseigenschappen bewaart, maar efficiënter te maken is met industriële processen. Voor de goede orde: ook de APV-serie is een zeer sterke stuurschuif.” De stuurschuiven van de M-serie worden altijd ‘gepaard’ gemaakt: plunjer en stuursectie worden individueel op elkaar afgestemd. Door nauwkeurige passing worden de beste prestaties en langste levensduur bereikt, maar áls het ooit tot vervanging van een onderdeel komt, moet de complete stuurschuif terug naar


4

23

05-09-14 09:40

de fabriek. Het moge duidelijk zijn dat individuele afstemming een tijdrovende dus kostbare klus is. Nieuwe stuursecties en plunjers worden tegenwoordig machinaal op een tolerantie van 0,006 mm gemaakt,

Iets duurder, technisch het beste waardoor er toch nog weinig interne lekkage plaatsvindt. Deze stuurschuiven zijn efficiënter te produceren en bij onverhoopte problemen kan op locatie gemakkelijk een plunjer of stuursectie worden vervangen als die uitwisselbaar is.

Techniek De behuizingen van de Amca-stuurschuiven zijn gemaakt uit GGG60 nodulair gietijzer. De veiligheidsfactor is 2,2 waar DIN een factor 1,8 voorschrijft. Dit materiaal oxideert wel aan het oppervlak maar roest niet door, waardoor het goed te gebruiken is op zee, ook als er geen coating op zit. De plunjer is uitgevoerd in gehard C45 koolstofstaal. Het GGG60 heeft dankzij het hoge koolstofgehalte in nodules ook bij droogloop nog enigszins smerende eigenschappen. De combinatie staat borg voor een lange levensduur, vooropgesteld dat de stuurschuif wordt gesmeerd. De toleranties bedragen enkele microns. Belangrijk aandachtspunt

bij de blokken is de tolerantie op de afdichtingsvlakken. Dat is vooral belangrijk als de stuurschuif onderhevig is aan grote drukschokken zoals die bijvoorbeeld voorkomen bij boormachines. De nauwe toleranties en de toepassing van (full flow) compensator hebben een belangrijk technisch voordeel: de hysterese is zeer gering. Schut: “Ik durf rustig te stellen dat wij in dit opzicht de grote concurrenten aankunnen. Er is maar één (West-Europese) fabrikant die in de buurt

De kern van de Amca-kleppen is steeds een nauwkeurig bewerkt blok van GGG60 nodulair gietijzer

komt. Om dat voordeel ook commercieel te benutten, werken wij nu aan een strategisch plan: welke producten kunnen we (verder) ontwikkelen, welke markten (zowel qua segment als geografisch) kunnen we betreden, welke partners moeten wij daarbij hebben, welke investeringen in mensen en machines kunnen wij daarvoor doen, et cetera.” Het modulaire karakter van de APV en CPV stuurschuiven maakt een flexibele samenstelling en snelle levertijd mogelijk, maar biedt ook technisch-logistieke voordelen. Met een beperkt aantal stuurplunjers kan Amca met één stuursectie een heel groot natuurlijk bereik aan. Zo kan een APV16 bijvoorbeeld worden samengesteld voor een flow van 100 dm3/min tot 85 dm3/min, maar ook van 75 dm3/min tot 60 dm3/min of zelfs van 1 dm3/min tot 0 dm3/min. Dat regelbereik wordt gerealiseerd zonder de mechanische slagbegrenzing voor de stuurschuiven aan te spreken, maar door de combinatie van instelbare compensator drukval en standaard stuurplunjers. Voor de fijn-afstelling en een ongelijke flow worden verhoudingsplunjers en de mechanische slagbegrenzers gebruikt.

Uitbreiding

Het modulaire karakter van de APV- en CPV-serie maakt niet alleen maatwerk maar ook compacte samenbouw van meerdere kleppen tot één stuurblok mogelijk, zoals deze voorbeelden laten zien

24

22-25_amca.indd 24


De APV-serie omvatte lange tijd twee typen: APV16 (tot 120 dm3/min) en APV22 (tot 330 dm3/min). Bij het ontwikkelen van een grotere stuurschuif in deze serie bleek, dat het prijstechnisch interessanter zou zijn een dubbele stuursectie met dubbele schuif en compensator te gebruiken,

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:40

TECHNIEK Hydraulisch

aangestuurd door één set spoelen en veren in een combinatiebehuizing, dan een compleet nieuw blok te maken. In plaats van een APV27 (zoals die stuurschuif zou heten) kwam dus de APV22T (van Twin) die tot 550 dm3/min gaat met een concurrerende prijs. Voor een nog groter bereik is in juni 2014 de APV32 geïntroduceerd, die aan de bovenkant tot 1.000 dm3/min gaat maar aan de onderkant tot een stabiele flow van 8 dm3/min. Misschien kan zelfs een nog lagere stabiele flow worden gerealiseerd, maar dat heeft men nog niet uitgeprobeerd. Dat betekent dat Amca met dit type een stabiel en herhaalbaar flowbereik van 1:125 aan kan! Deze stuurschuif kan sneller en nauwkeuriger regelen dan een elektrische aandrijving, wat nu de trend lijkt te worden in grote kranen en de combinatie zal vermoedelijk ook goedkoper zijn. Niet voor niets overwegen enkele kraanfabrikanten weer over te gaan van elektrische naar hydraulische aandrijving.

Snelle levering voor modulaire bouw In ontwikkeling is een type aan de onderkant van deze serie, de APV10. Deze zal een maximale flow van 50 dm3/min hebben en komt volgens de planning eind dit jaar op de markt. Alle stuurschuiven zijn berekend op een maximale werkdruk van 420 bar (400 bar voor de APV32). Schut vindt belangrijk dat alle stuurschuiven goed zijn gedocumenteerd. “Onze Build Partner aan de andere kant van de aarde én de eindklant midden op zee, midden in de woestijn of diep onder de grond moet er zonder hulp van ons mee kunnen werken. Ze moeten eventuele problemen op locatie kunnen oplossen en kunnen doorwerken. Daarom vindt u veel gedetailleerde informatie op onze site.”

een stabiele flow nodig is. De flow wordt immers bepaald door twee grootheden: de oppervlakte die je open stelt en de drukval daarover. De sonde moet met een vaste ingestelde waarde de grond in zakken, volledig onafhankelijk van de weerstand, ook bij een oplopende druk. Schut: “De toepassingen zijn overigens heel divers, in feite overal waar je een hydraulische aandrijving hebt die nauwkeurig moet worden aangestuurd. De grootste afzet zit in de mobiele markt: mijnbouwmachines, offshore-installaties, tunnelbouw, maritieme toepassingen, grondverzetmachines, bouwmachines, kranen, baggerschepen, lieren, noem maar op. Een stationaire toepassing betreft ‘car crushers’, zware hydraulische persen die een complete auto in één gang tot een compact blok samendrukken.” De Amca-stuurschuiven zijn niet de goedkoopste componenten in de markt. “Het niveau van de prijsleiders kunnen en wíllen wij ook niet halen, maar voor OEM’s kunnen wij daar wel goed in de buurt komen. Voor dat geld krijgt de machinebouwer een stuurschuif die veel nauwkeuriger is dan een doorsnee stuurschuif. Onze wapens zijn technisch gezien de kwaliteit van het materiaal en regelnauwkeurigheid en commercieel gezien de le-

Configurator Om eigen technici, Build Partners en eindgebruikers te ondersteunen, heeft Amca een tool ontwikkeld die voor iedereen toegankelijk op de site te vinden is. Het bedrijf vraagt bij registratie verplicht alleen een mailadres waar men de download naar toe kan sturen. In deze Configurator kan een constructeur op basis van eisen en wensen de meest voor zijn applicatie geschikte stuurschuif (of stuurschuivenblok) samenstellen. Eventueel kan hij een flowdivider, eindschakelaars, load sense versterker en noodstop of andere hulpfuncties zoals schok- en/of nazuig-functies integreren. Deze tool wordt binnenkort uitgebreid met drie aanzichten in 2D met afmetingen, op basis waarvan constructeurs hun samenstelling kunnen invoegen in hun ontwerp. De constructeur kan zijn samenstelling exporteren als PDF-bestand en een offerte aanvragen. Amca of de Build Partner kan op basis van een via de Configurator samengestelde stuurschuif op korte termijn leveren. Hercules in Engeland bijvoorbeeld garandeert 48 uur (mits de vereiste onderdelen op voorraad zijn) en K-One in Australië drie dagen. Maar dat is tenslotte een heel continent.

vertijd, flexibiliteit en klantgerichtheid. Voor ons is het geen probleem om op basis van onze ontwerpen een speciale stuurschuif te maken voor een klant. En klanten onthouden dat.” Inl.: Amca Hydraulics Control, tel.: (050) 302 12 26, www.amca-nl.com

Markt Goed werkende compensators zijn vooral belangrijk bij computergestuurde werktuigen met meerdere gelijktijdige vermogensgebruikers, die we onder meer terugvinden op bouwen terreinvoertuigen. Machinisten moesten vroeger een gleuf met gelijke diepte ‘uit de hand’ graven, tegenwoordig stellen ze een diepte in een computer en de hydrauliek doet de rest. Een accurate compensator is ook belangrijk bij een sondeer- of boormachine als er

september 2014

22-25_amca.indd 25

Alle kleppen en samengebouwde stuurblokken worden in eigen werkplaats uitgebreid getest

AT AANDRIJFTECHNIEK


25

05-09-14 09:40

Gecentraliseerde besturing voor selectieve soldeermachines [tekst] Astin de Zeeuw, Sigma Control BV, Barendrecht [foto’s] Sigma Control

Vitronics Soltec in Oosterhout werkt aan een nieuwe generatie soldeermachines voor printplatenmachines. Onder druk uit de huidige markt heeft deze

Meegaan in trends

machinefabrikant besloten een drietal bestaande machinetypen te modificeren. De mySelective familie werd nader onder de loep genomen en voorzien van hard- en software van de Oostenrijkse industriële automatiseerder Sigmatek. Op deze manier kon met minder kosten meer functionaliteit in de machine worden gestopt.

V

itronics Soltec is tijdig begonnen met het ontwerpen van een nieuwe generatie van de mySelective lijn. De ZEVAv is een geavanceerde soldeermachine die selectief kan solderen. Behalve de standaard fluxer, preheater en MultiWave soldeerinrichting wordt een uitgebreide mogelijkheid geboden het systeem modulair aan te passen met behulp van extra prehea-

grammeerd met het all-in-one objectgeoriënteerde engineeringspakket Lasal.

ters, tandem fluxers, single point soldeerders en vele andere opties. Vier nieuwe machines hebben de fabriekshal reeds verlaten, vijf staan in de planning en met een tweetal nieuwe configuraties in aanbouw is de basis gelegd voor een nieuwe productlijn. Voor de mySelective machines werd gekozen voor een gecentraliseerde besturing, gepro-

Volgens Hans van den Broeck, senior system engineer, was het eerste model reeds twaalf jaar oud en nodig aan vernieuwing toe. “Eén van de doelstellingen was de machine goedkoper te produceren en meer functionaliteit te geven, zonder daarbij op het huidige concept door te blijven ontwikkelen.” Bij de huidige configuraties wordt gebruik gemaakt van diverse soldeerprocessen, een MultiWave proces waarbij gelijktijdig de verschillende te solderen punten gesoldeerd worden (lage cyclustijd per print) en een SelectWave proces waarbij ieder te solderen punt sequentieel afgewerkt wordt (hogere cyclustijd per print). Van den Broeck: “Onze klanten zijn voornamelijk werkzaam in de automotive branche. Daar is al langer de tendens gaande waarbij je niet meer met de handen aan de printplaat mag komen. Het solderen van connectoren op een printplaat door mensen is een te ongecontroleerd proces, onwenselijk dus.”

Minder kosten, meer functionaliteit

Een shuttle (werkstukdrager) vervoert de printplaat naar de verschillende processtations

26

26-27-29_vitronics.indd 26


Omdat vaak alleen op specifieke plekken gesoldeerd moet worden, komen hier de machines van Vitronics Soltec in actie. Daarbij kunt u denken aan stekkers of zware componenten die door de print heen gaan, zoals antennes of componenten die nog niet in SMD-technologie (op het oppervlak gemonteerd) verkrijgbaar zijn of waar een dusdanige hoeveelheid stroom doorheen gaat dat ze een goede verbinding moeten maken. Bij de ZEVAv zijn veel instellingen mogelijk; snelheid en diepte waarmee je indrukt zijn per component in te stellen. Volgens Van den Broeck zijn bij het MultiWave proces lage cyclustijden te bereiken. De robot gantry pakt de printplaat op en wordt boven op een op maat gemaakt

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:10

TECHNIEK Besturingen

Warme lucht laat de alcohol waarin de actieve stoffen zijn opgelost, verdampen

Een xyz-robot verplaatst het bord naar de andere zijde van de machine waar het solderen plaatsvindt

nozzle-plaat gedrukt. “Bij de SelectWave spreken we van een high mix proces omdat je dan juist met slechts een golfje verschillende printplaten het proces kunt laten doorlopen zonder wisseling van tooling.”

Golfsoldeermachine Net als bij het proces in een golfsoldeermachine vinden fluxen, verwarmen en solderen plaats ín de machine. De print zit in de shuttle die het product naar de verschillende processtations vervoerd. Bij de invoer wordt flux aangebracht op die plekken waar nodig. Bij flux zijn de actieve stoffen opgelost in alcohol. Wanneer de alcohol is verdampt, gaan deze stoffen bij bepaalde temperaturen hun werk doen. In het volgende station wordt warme lucht geblazen om deze alcohol te doen verdampen. Vervolgens volgt er een kwartslamp verwarmingsunit die met een ander soort warmte meer de print indringt, vooral de wat dikker prints met meerdere metaallagen worden zo goed doorverwarmd. Een xyz-robot verplaatst het bord naar de andere zijde van de machine waar het solderen plaatsvindt. Voordat het bord op de MultiWave mal wordt geplaatst, wordt bij de nozzle-plaat stikstof geblazen om oxidevorming tegen te gaan. Nozzles op de juiste plaats vormen een soldeergolfje, waarbij overige componenten worden afgeschermd. In de Selective machine is ook punt voor punt solderen mogelijk, specifiek voor weinig com-

september 2014


ponenten bij een grote mix aan producten.

Communicatietijden Eén van de probleemgebieden bij de huidige generatie is de gedecentraliseerde besturing. Van den Broeck legt uit: “Er zit een aantal servo-assen in deze configuratie, denk alleen al aan de x-y-z en rotatie gantry die servo aangestuurd is. Deze assen werden allemaal bestuurd door een servokaart die in de pc zat. Daarnaast zaten er overal servoversterkers en liep er een honderdpolige kabel via een breakout box parallel en analoog aangestuurd door de machine heen.”

Wij willen overzicht Een gedateerde besturing dus, die wel voldeed maar op snelheid te kort gaat komen. Hoofddoel werd dus om de complete aansturing vanuit één centraal platform te doen, niet meer alles apart. Van den Broeck: “Iedere module (servo, stappenmotor) had zijn eigen software. Wij willen overzicht en in één oogopslag de status van de gehele machine kunnen bekijken.” Bij het bezoek bij een goede relatie uit de halfgeleiderindustrie viel het oog op de automatiseringsoplossing van Sigmatek. Vervolgens was het contact met SigmaControl snel gelegd. Van den Broeck: “Onze wens was de communicatietijden zo kort mogelijk te houden door gebruik

AT AANDRIJFTECHNIEK

te maken van het hard real-time Varan protocol. Daarnaast was de snelle objectgeoriënteerde engineering met behulp van het all-in-one softwarepakket Lasal een aantrekkelijke keuze. Wij hebben ook goed gekeken naar de ondersteuning om zo snel mogelijk de engineering te starten en vooralsnog zijn we enthousiast; we kunnen direct ontwerpen doordat Sigmatek in het pakket al veel voorbereiding heeft zitten. Dit levert blokken aan die we vrijwel direct kunnen inzetten.” Van den Broeck doelt hiermee op het softwarematig parametreren van ondermeer de verwarmingselementen in de machine, waar voorheen aparte PID-regelaars voor gemaakt moesten worden. “Er is nu heel veel voorbereid. Voorgeconfigureerde

4

Voordat het bord op de MultiWave-mal wordt geplaatst, wordt bij de nozzle-plaat stikstof geblazen om oxidevorming tegen te gaan


27

04-09-14 15:11

krachtige beweging Planetaire aandrijving, hydrauliek en lieren

Wots (World of technology & science) 30 september t/m 8 oktober Jaarbeurs, utrecht standnr. 10e 050

scan met layar en ontvang de gratis usb-stick

brevini group benelux brengt u verder

Op zoek naar een partner die een compleet producten kennisportfolio biedt op het gebied en aandrijving en hydraulica? Wereldwijd genieten onze bedrijfszekere componenten en innovatieve systemen in uiteenlopende sectoren hoog aanzien. Door voortdurende innovatie van bewezen concepten garanderen wij duurzame, veilige en betrouwbare producten die voldoen aan de hoogste (inter-)nationale kwaliteitseisen. Zo zorgt Brevini Group Benelux dat u krachtig in beweging blijft. [email protected] / T 0172 47 64 64 / www.brevini.nl

INTERACTIEVE PRINT

Download de gratis Layar app

BREVINI0567_140722_2_vermelding_WOTS_230x300.indd 1

Scan de pagina met Layar

Ontdek de extra digitale content

22-07-14 17:35


Vitronics Soltec Vitronics Soltec bestaat al bijna honderd jaar. Soltec (voormalige ZEVA) was van huis uit fabrikant van strijkijzerelementen en gevestigd in Amsterdam, voordat het bedrijf zich specialiseerde in industrieel solderen. Nadat Philips in de jaren vijftig was begonnen met het produceren van printplaten (voornamelijk voor televisies) werd de vraag naar nieuwe soldeermethodes groter. Soltec verhuisde naar Oosterhout om dichter bij de klant te zitten en samen soldeeroplossingen te bedenken. Zo zijn de eerste soldeermachines ontstaan, waarvan de eerste kleine versie nog in het Brabantse pand te vinden is. Nadat in de jaren zeventig een complete lijn golfsoldeermachines was ontwikkeld, groeide de elektronische industrie gestaag en werd de reflowtechniek overgenomen van de Amerikaanse specialist Vitronics. Vandaag de dag heeft Vitronics Soltec eigen faciliteiten in Amerika, China, Singapore en Nederland. In alle andere relevante landen worden ze vertegenwoordigd door lokale agenten.

Besturingsmodules met snelle C-Dias I/O van Sigmatek kunnen via het hard real-time Varan netwerk snel communiceren

modules die in de bibliotheek zitten, hadden we vroeger niet. Ons systeem werd ontwikkeld in C, één van de talen waar microprocessoren op werken. Daar had je geen modules, die moest je zelf verzinnen en schrijven. Ook maken we veel gebruik van de uitgebreide debug mogelijkheden die het pakket van Sigmatek biedt. Je kunt overal bij meekijken en dat kon bij ons oude systeem niet.”

Varan Bus Een belangrijke rol in het efficiënter realiseren van steeds complexere productieprocessen speelt de communicatie tussen alle componenten binnen en buiten de machine. Een doorgaand transparant realtime ethernet bussysteem zorgt voor meer precisie en efficiency. Met de Varan Bus worden moderne machineconcepten gerealiseerd en kunnen bus-cyclustijden van onder de 100 μs worden gerealiseerd. De Varan Bus is gebaseerd op de standaardfysica van ethernet, waarbij het

complete protocol wordt opgelost in de hardware. Varan werkt volgens het client/serverprincipe, waardoor opstoppingen bij het bussysteem onmogelijk worden gemaakt door aan het begin van elke busactie de busdeelnemers te synchroniseren. Voor machines met veel drives is deze snelle toegang met een jitter beneden 100 ns

Je kunt overal bij meekijken aantrekkelijk. In een industriële omgeving waar extremen in elektromagnetische velden, versterkers van aandrijvingen die eindtrappen aansturen of zoals bij golfsoldeermachines er grote temperatuurverschillen ontstaan, worden elektrische componenten behoorlijk beïnvloed en is een gewaarborgde gegevensc o n s i s t e n t i e e e n v e re i s t e . Vo o r data-uitwisseling tussen de PLC en de

drive (16 byte read/write data correspondeert met één drive) heeft de Varan Bus slechts 5.05 µs nodig. Sigmatek claimt in vergelijking met andere real-time ethernetsystemen, voordeel te behalen aan het verzenden van zeer kleine datapakketjes. In plaats van de lange standaard ethernetframes gebruikt Varan een maximum van slechts 128 bytes.

Tot slot Vitronics Soltec heeft het plan de mySelective lijn (met de modellen 6746, 6747 en 6748) uiteindelijk te vervangen door twee nieuwe machines: de ZEVAv met het MultiWave en SelectWave proces en de ZEVAm met alleen het SelectWave proces. De ZEVAv is al vol in productie en de ZEVAm is in ontwikkeling. Inl.: Vitronics Soltec BV, tel.: (0162) 48 30 00, www.vitronics-soltec.com SigmaControl BV, tel.: (0180) 69 57 77, www.sigmacontrol.eu

Een Varan-frame (links) vergeleken met een standaard ethernetframe. De Varan-berichten zijn veel korter en dus sneller verstuurd

september 2014


AT AANDRIJFTECHNIEK


29

04-09-14 15:11

Wanneer twee normen voor machineveiligheid één worden [tekst] Stephen Podevyn, Rockwell Automation NV/SA, Diegem (B)* [foto’s] Rockwell Automation

Het ontwerpen van een nieuwe norm is zowel een kans als een bedreiging. Verstorende feiten en een gebrek aan duidelijkheid kunnen immers zaken vervagen die de nieuwe norm juist had moeten verhelderen. Het samenvoegen van twee normen is dan ook meer dan een uitdaging die met de nodige voorzichtigheid uitgevoerd moet worden. Goed geregisseerd kan dit echter uitmonden in een vereenvoudiging, verduidelijking en het in de dagelijkse praktijk makkelijker kunnen naleven van de norm. Bij de voorgestelde nieuwe norm IEC/ISO 17305 staan juist deze verbeteringen centraal.

D

e tijd is voorbij dat we werkten met de ‘categorieën’ van de oude EN 954: Veiligheid van machines - Onderdelen van besturingssystemen met een veiligheidsfunctie. Tegen het einde van het vorige millennium werd het namelijk duidelijk dat de toepassing van complexe elektronica en programmeerbare technologie voor veiligheidstoepassingen onvermijdelijk zou

Vereenvoudiging, verduidelijking en naleving worden. De nieuwe machineveiligheidsgeneratie was geboren, wat in 2005 leidde tot publicatie van de norm IEC 62061: Veiligheid van machines - Functionele veiligheid van elektrische, elektronische en pro-

30

30-31_rockwell.indd 30


De complexe normen NEN EN ISO 13849-1 en IEC 62061 werden aanvankelijk maar moeizaam aanvaard maar hebben hun nut ruimschoots bewezen

grammeerbare systemen met een veiligheidsfunctie. Dit werd gevolgd door de volledig aangepaste norm NEN EN ISO 13849: Veiligheid van machines - Onderdelen van besturingssystemen met een veiligheidsfunctie. Beide normen introduceerden een complexere benadering, wat de mogelijkheid gaf om te gaan met de toenemende complexiteit van veiligheidstechnologie en veiligheidsfuncties.

Wereldwijde acceptatie Buiten de Europese Unie hebben sommige bedrijven echter twijfels over de noodzaak en het nut van de samenvoeging van deze twee normen. Zij vragen zich of af of deze ‘fusie’ wel leidt tot de beoogde winst zoals de toepassing van geavanceerde technologie en het elimineren van technische barrières in de wereldwijde handel. Maar in veel nationale nor-

men zijn bepalingen opgenomen die vrijwel gelijk zijn aan die in de ISO- and IEC-versies, terwijl een toenemend aantal regio’s in de wereld de ISO- en IEC-normen al als nationale standaarden hebben geadopteerd. Dat betekent bijvoorbeeld voor Amerikaanse fabrikanten die aan zowel China als de EU leveren, dat samenvoeging van de normen technische barrières bij het wereldwijd zakendoen voor hen kunnen wegnemen. Een sprekend voorbeeld dat het belang van ISO en IEC voor de internationale machine- en apparatenindustrie onderstreept is ISO 12100. Dit is een basisnorm die een best-practice raamwerk bevat voor het inventariseren van risico’s en het voorkomen van gevaarlijke situaties in de ontwerpfase. Niet alleen is ISO 12100 een veelgebruikte norm in de Verenigde Staten, Amerikaanse machinefabrikanten,

Een uitgebreide white paper met als onderwerp de samenvoeging van (EN) ISO 13849 en IEC 62061 kan zonder kosten worden gedownload via de volgende link: http://www.marketing.rockwellautomation.com/safety/nl/whitepapers

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:12


machinegebruikers en fabrikanten van veiligheidssystemen spelen zelfs een belangrijke rol in het vergroten van de invloed van deze norm. Dit toont duidelijk aan dat veel Europese normen inmiddels een groot internationaal bereik hebben. We kunnen er gerust op zijn dat de voorgestelde samenvoeging het beste van de twee bestaande normen samenbrengt en een deel van de verwarring, die de afgelopen zes jaar is ontstaan tijdens het gebruik van beide normen, zal wegnemen. Aan de andere kant zijn ook veranderingen noodzakelijk en nu is het moment om hier concreet aan te gaan werken. Want als invoermoment staat momenteel 2016 in de agenda met een overgangsperiode tot 2018. Alhoewel sommigen dit tijdstraject te optimistisch vinden, is dit momenteel wel de voorgestelde planning.

Migratie minder ingrijpend Het is vooral een discussiepunt of de normen nog wel aansluiten bij de momenteel beschikbare technologie. Gedurende de werkingsperiode van beide normen is de technologie immers sterk geëvolueerd. Moderne intelligente elektronica en programmeerbare veiligheidstechnologie voor geautomatiseerde omgevingen lopen ver vooruit op de bestaande normen. Om het eenvoudig te houden zouden er geen nieuwe werkwijzen en formules mogen komen, omdat we zouden moeten houden wat we hebben. De investeringen in tijd en geld die ons hebben gebracht tot waar we nu zijn, zouden dan echter waardeloos zijn, terwijl opnieuw

Samenvoeging van de normen kan technische barrières bij het wereldwijd zakendoen wegnemen

beginnen uiteraard geen optie is. Nu is dus hét moment om de kans voor verbetering met beide handen aan te grijpen. Het managen van een migratie op het vlak van normeringen hebben we al eens eerder doorgemaakt. Degenen die de transitie van EN 954-1 naar (EN) ISO 13849 hebben ‘overleefd’ zullen deze volgende migratie een stuk eenvoudiger vinden. In principe

ISO 13849 en IEC 62061 hebben v ertrouwen gebracht in het gebruik van nieuwe technologie

was er weinig animo voor de laatste migratie, maar in de loop der tijd heeft men ingezien en geaccepteerd dat de geldende normen, inclusief IEC 62061 een veel toepasselijker en degelijker raamwerk bieden. De reis heeft ons meegevoerd van een norm die te boek stond als gebruiksvriendelijk maar de toegestane technologie beperkte, naar normen die (hoewel duidelijk moeilijker in het gebruik) meer vertrouwen hebben gebracht in het gebruik van nieuwe technologie. Samenvoegen van IEC 62061 en ISO 13849 zal de verwarring wegnemen die het gebruik van twee normen met zich meebrengt. Als onderdeel van het fusieproces zullen we er ech-

Vertrouwen in nieuwe technologie ter voor moeten waken dat we niet juist weer gewijzigde en/of nieuwe eisen toevoegen. Deze samenvoeging is juist een ideale kans voor verduidelijking, vereenvoudiging en het oplossen van bekende vraagstukken zoals de beschikbaarheid van betrouwbare data. Inl.: Rockwell Automation BV, tel.: (010) 266 55 55, www.rockwellautomation.nl * Stephen Podevyn is FS Engineer (TÜV Rheinland, ID No. 6230/13, Machinery)

september 2014

30-31_rockwell.indd 31

AT AANDRIJFTECHNIEK


31

04-09-14 15:12

Overname MCA is belangrijke stap in strategisch plan Biesheuvel Techniek [tekst] Ad Spijkers

Medio juni maakte Biesheuvel Techniek in Son en Breugel bekend, dat het

SEW-Eurodrive, Gates, Optibelt, Tsubakimoto, Schaeffler, NSK, Timken en SKF. Voor aandrijfcomponenten hebben ze bovendien een aantal productspecialisten, dus er is ook de nodige kennis in huis.” Na wat oriënterende gesprekken tussen Waaijman en Noordenbos bleken de bedrijven qua activiteiten, filosofie en cultuur goed bij elkaar te passen. De nodige financiële en juridische besprekingen later werden partijen het met elkaar eens, waarna de aandelen van MCA in juni overgingen naar Biesheuvel Techniek.

Motion Control Automation (MCA) in Varsseveld had overgenomen. Vrij verrassend, aangezien eerstgenoemde vooral bekend is als distributeur in de MRO-markt en laatstgenoemde als system integrator en leverancier vooral actief is in de OEM-markt. Uw hoofdredacteur liet zich door Meino Noordenbos, CEO van de Biesheuvel Groep, en Eg Waaijman, directeur van MCA, informeren over de achtergronden en toekomstplannen.

Van OEM via MRO naar SI Al vóór de Tweede Wereldoorlog was in Den Haag de technische groothandel J.C. Biesheuvel actief. Anno 2014 telt de onderneming in Nederland driehonderd medewerkers, verdeeld over 29 vestigingen. Het bedrijf is onderdeel van de Franse IPH Group, dat met vergelijkbare bedrijven

Eerste stap richting systeemintegratie

Een serie door MCA gebouwde, geleverde en geïnstalleerde besturingskasten, vol met Yaskawa frequentieregelaars (foto: MCA)

H

et initiatief voor de overname is afkomstig van Eg Waaijman. “Ik denk nog helemaal niet aan mijn pensioen, maar wel aan de toekomst van mijn bedrijf. Zo af en toe praat ik daar ook met mensen van andere bedrijven over. Via medewerkers van Molenberg Aandrijftechniek (sinds enkele jaren onderdeel van Bies-

32

32-33-35_mcabiesheuvel.indd 32


heuvel Techniek) kwam ik in contact met Meino Noordenbos. Biesheuvel heeft met Peters Elektromotoren, Eku de Poel, Steenhuis Elektromotoren en Molenberg Aandrijftechniek al een aantal bedrijven in huis die actief zijn in de aandrijftechniek. Bovendien is Biesheuvel distributeur van een aantal A-merken zoals Festo,

actief is in Duitsland (Zitec en Wilhelm Jung), Frankrijk (Orexad en Anfidis), België (D’hont) en Roemenië (Novotech). Samen zijn ze goed voor 250 vestigingen met 3.200 medewerkers). Op zijn beurt is IPH weer eigendom van de Franse investeringsmaatschappij PAI Partners, dat in tien Europese landen actief is. Biesheuvel Techniek is bekend als distributeur van mechanische componenten en producten voor de industriële markt, die voornamelijk worden geleverd aan technische diensten. De laatste jaren betreedt het bedrijf ook de industriële elektrotechnische markt. In dit kader pasten de overnames van Peters, Steenhuis, Eku de Poel en Molenberg Aandrijftechniek. Met de overname van MCA zet het bedrijf een nieuwe stap: het betreedt nu ook de OEM- en projectenmarkt en zet de eerste stap richting systeemintegratie en mechatronica. Noordenbos grijpt even terug naar de overname van Peters Elektromotoren in 2007. “Destijds kwam ik al tot de conclusie, dat we alleen zouden kunnen overle-

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:15

MARKETING Besturingen

Eindgebruikers willen onderdelen pas inkopen op het moment dat ze echt nodig zijn. Dienstverleners als Biesheuvel spelen daar op in door voorraden over te nemen en op peil te houden (foto: Biesheuvel Techniek)

komt alleen langs om nieuwe voorraden te brengen en af en toe een voorraadcontrole te doen.” Met dit concept bediende Biesheuvel Techniek vooral de technische diensten van de maakindustrie, de MRO-markt dus. Het aantal productiebedrijven in ons land is echter al jaren aan het dalen (hoewel een kentering gaande lijkt), zodat Biesheuvel de OEM-markt ging onderzoeken. Bovendien maken productiebedrijven (niet alleen in Nederland) steeds kleinere series met steeds meer varianten, die elkaar steeds sneller opvolgen.

Veranderingen in relaties tussen partijen ven door groei. Je ziet al jaren een trend dat inkopers het aantal partijen waarmee ze zaken doen, willen terugbrengen. Je kunt dan alleen meespelen als je zowel een breed pakket aan producten als de nodige logistieke ondersteuning (lees: korte levertijden) kunt bieden. Wij zijn na de acquisitie van Peters en Steenhuis steeds meer elektrotechnische producten gaan voeren. Vervolgens werden wij benaderd door diverse waterschappen, die een partner zochten voor de levering en het onderhoud van pompen. Wij zijn daar toen ingestapt met het starten van een aparte productgroep voor pompen. De overname van MCA is de volgende stap.”

Dynamische markt

dienst en hun voorraden reserveonderdelen tot het minimum terugbrengen. Ze willen onderdelen pas inkopen op het moment dat ze echt nodig zijn. We zien een trend dat eindgebruikers hun voorraden verkopen. In principe is het eenvoudig: de dienstverlener zorgt er voor dat de afgesproken componenten of goederen in de afgesproken hoeveelheid bij de eindgebruiker op de plank liggen. Op het moment dat de technische dienst een product nodig heeft, wordt dat uit het magazijn gehaald en gescand. Dat wordt in onze software verwerkt; de klant krijgt een factuur en wij zorgen voor aanvulling. Wij doen dat nu voor 170 bedrijven en op een enkele uitzondering na zit daar geen medewerker van ons tussen. Biesheuvel

Een aantal Yaskawa frequentieregelaars, ingebouwd in een besturingskast (foto: Benny Gudde)

Noordenbos: “Je ziet dat grote fabrikanten van aandrijfcomponenten daar moeite mee hebben. Ze zijn er op ingericht om grote productseries in te plannen en te produceren en daar hun materiaalstroom op af te stemmen. Ook hebben ze vaak minimale afnames. Grote merken kunnen de toenemende diversiteit in afnames niet bijhouden, ze hebben daar een te traag apparaat voor. Als zij kleinere leveringen vanuit een centraal magazijn ergens in Europa moeten uitvoeren, zijn ze voor veel afnemers te laat. Dat biedt kansen voor industrieel gerichte distributeurs. A-merken leggen minder snel lopende componenten of zelfs hun hele voorraad bij een lokale distributeur neer. Van daaruit kunnen ze snel én in kleinere

4

De laatste jaren houdt Noordenbos de aandrijfmarkt scherp in het oog. “Ons streven is dat we nu minimaal 30 procent van onze omzet uit industriële aandrijftechniek halen. Door allerlei omstandigheden daalde dat aandeel. Fabrikanten leggen zich steeds sterker toe op gedefinieerde marktsegmenten en stemmen daar hun producten marketingbeleid op af. Anderzijds zie je dat distributeurs hun programma tegelijkertijd verbreden én verdiepen. De overname van Molenberg en MCA paste in ons streven het aandeel van de aandrijftechniek in de totale omzet op het gewenste niveau te brengen.” Maar er zijn meer veranderingen gaande in de relaties tussen fabrikanten, distributeurs, machinebouwers en eindgebruikers. Noordenbos is aftredend voorzitter van de European Power Transmission Distributors Association en was de initiatiefnemer van een white paper over trends bij eindgebruikers in de motion-markt, die onlangs werd gepubliceerd. “Eindgebruikers willen hun technische

september 2014


AT AANDRIJFTECHNIEK


33

04-09-14 15:15

Tijd is onbetaalbaar. Daarom zet HEIDENHAIN met absolute lengte- en hoekmeetsystemen nieuwe maatstaven voor wat betreft tijd en functionaliteit – zonder meer te kosten. Want het aanlopen van de referentiepunten is niet meer nodig en de neventijden van uw machine worden gereduceerd. Dat speelt in het bijzonder bij de inbedrijfname en het opnieuw opstarten van achter elkaar gekoppelde installaties een centrale rol. En in het geval van een storing zenden onze meetsystemen waarschuwingssignalen uit, die u niet alleen de mogelijkheid geven tijdig te reageren, maar ook om beter te plannen. Daarmee geven wij u en uw machine iets meer tijd.

HEIDENHAIN NEDERLAND BV Hoekmeetsystemen

6710 BB Ede

Lengtemeetsystemen

Nederland

Contourbesturingen

Telefoon: 0318-581800 Digitale uitlezingen

www.heidenhain.nl

Meettasters

Impulsgevers

hal 10 – stand E061

WOTS – Utrecht

HEIDENHAIN op de

Hoeveel tijd levert een absoluut meetsysteem op?

MARKETING Besturingen

aantallen hun rechtstreekse klanten beleveren.”

De rol van MCA Tot dusver de ontwikkelingen in de markt. Maar ik was naar Science Park Ekkersrijt gereden om te praten over de overname van MCA. Noordenbos: “Onze productspecialisten hebben voldoende aandrijfkennis om onze eigen vestigingen en hun klanten te ondersteunen. Maar voor de OEM-markt moet je meer kennis hebben. Een frequentieregelaar aan de praat krijgen en programmeren kunnen we wel, maar wil je het maximale uit zo’n regelaar halen, dan moet je een echte productspecialist zijn. De OEM-markt vergt meer technische kennis van onze medewerkers. Wil je er bij een machinefabriek niet al tijdens het eerste gesprek worden uitgeschopt, dan moet je bewijzen dat je op zijn niveau over technische zaken kunt praten. Dat betekent bijscholing voor onze buitendienst en Eg is al volop bezig om dat handen en voeten te geven.” Van zijn kant werkt Waaijman daar graag aan mee. “Wij krijgen onze opdrachten

ook niet zomaar, maar zijn we te klein voor een uitgebreid verkoopapparaat. In de praktijk had ik 2,5 man in de buitendienst ter beschikking. Ik heb er nu dertig. Bovendien kan ik nu veel meer aanbieden dan alleen regelaars, PLC’s en motoren.” Noordenbos schetst de rol die hij voor Biesheuvel Techniek en MCA ziet weggelegd. “Ik wil bijdragen aan het handhaven van de maakindustrie in Nederland. De OEM-markt in Nederland kenmerkt zich door kleine series gespecialiseerde machines. Wij kunnen als Biesheuvel het nodige doen door het efficiënt leveren van mechanische en elektrotechnische componenten, maar met MCA kunnen we echt een slag maken richting systeemintegratie en mechatronica. In de OEM-markt moeten we veel verder en veel vroeger doordringen in het ontwerpproces van de machinebouwer. Technische diensten en tekenkamers worden steeds kleiner, levertijden moeten steeds korter, productie-installaties moeten steeds zuiniger worden met energie. OEM’s én eindgebruikers zijn bezig met concepten als MTO (Make to order) en SLA (Service level

agreement). Misschien het mooiste voorbeeld is Svedex in Varsseveld, waar MCA in de loop der jaren een aantal projecten heeft uitgevoerd. Dit bedrijf is continu bezig met het aanpassen, verfijnen en vernieuwen van zijn productielijn. Hetzelfde zie je gebeuren bij fabrikanten die machines maken voor de voedingsmiddelenindustrie. Steeds vaker worden we gevraagd om mee te denken over de vraag: wat is de beste oplossing?”

Integratie en toekomst

Yaskawa Sinds de nodige jaren is MCA motion control partner van Yaskawa Nederland. Het hoofdkantoor daarvan staat pal naast dat van Biesheuvel Techniek. Het van origine Japanse bedrijf is geen partij in de overname, maar het siert MCA en Biesheuvel dat ze al vroeg in het proces Yaskawa informeerden en polsten. Directeur Eddie Mennen van Yaskawa Nederland was graag bereid zijn visie te geven op de overname van zijn partner door de buurman. Mennen: “Grote accounts doet Yaskawa zelf, regionale markten bewerken we samen met partners met veel kennis van zaken. Wij hebben voor de motion control markt al een langdurige relatie met MCA, dat heeft bewezen dat het in de high performance markt een hoog kennisniveau heeft.” “Nadat onze marketingovereenkomst met Omron afliep, hadden wij nauwelijks nog een netwerk voor motion control. Biesheuvel Techniek heeft een groot netwerk, een breed programma en goede geografische dekking. De combinatie met MCA biedt dus perspectieven, maar wij realiseren ons wel dat een servo- of frequentieregelaar van Yaskawa geen broodje van de plank is dat je bij iedere distributievestiging aan de balie afhaalt.” Voor Yaskawa is het een goede stap dat Biesheuvel de OEM-markt gaat betreden. Mennen: “Net als wij streven ze naar totaaloplossingen, wat in ons geval betekent: motion control, robots en VIPA besturingen, inclusief kennis en trainingen. Producten alleen zijn niet voldoende, technische kennis en logistiek zijn ook belangrijk. Yaskawa en MCA zijn van oudsher goed ingevoerd in de OEM-markt, terwijl Biesheuvel Techniek zijn roots in de MRO-wereld heeft. Samen kunnen we er wat moois van maken.”

Een aantal frequentieregelaars uit het leveringsprogramma van Yaskawa (foto: Yaskawa)

september 2014


AT AANDRIJFTECHNIEK

Afspraken maken, contracten opstellen en aandelen overdragen is één, de praktische invulling naar organisatorisch en operationeel niveau heeft meer voeten in de aarde. Noordenbos: “We zijn nu bezig om bij MCA de backoffice, personeelszaken, financiële administratie enzovoorts te stroomlijnen en in lijn te brengen met de Biesheuvel groep. Klanten vragen daar ook al om bij audits! Omgekeerd wil de Biesheuvel groep zijn kennisniveau naar een hoger plan brengen met de hulp van MCA, met name richting de distributievestigingen.” Hij kijkt intussen alweer verder. “De rol van de distributeurs zal alleen maar groter worden nu zowel producenten als eindgebruikers hun voorraden buiten de deur willen leggen. Wij willen onze omzet de komende drie tot vier jaar verdubbelen. Groei kan deels door autonome groei, deels via overnames. Onze groei hebben we de laatste jaren voor een derde deel gerealiseerd, voor twee derde door overnames. Ik heb al een paar namen op het oog, ook op het niveau van systeemintegratie.”

Kennisniveau naar hoger plan Internationaal gezien is IPH groep bezig met international key accounts. Ze wil hiermee beginnen bij de MRO-markt, en daarbij is het parool: voorraden, voorraden, voorraden. Noordenbos verwacht echter niet dat projecten een steeds internationaler karakter zullen krijgen. “Opdrachtgevers willen korte communicatielijnen en snelle levering, dus projecten zullen ze bij lokale partners neerleggen. In dat kader zal het trio klant (applicatie), distributeur (fullfillment) en fabrikant (innovatie) steeds hechter worden. Uit EPTDA-ervaring kan ik gelukkig constateren dat Nederland daarin koploper is.” Inl.: MCA BV, tel.: (0315) 25 72 60, www.mcabv.nl Biesheuvel Techniek BV, tel.: (040) 206 65 00, www.biesheuveltechniek.nl


35

04-09-14 15:16

Zilvertron viert tienjarig jubileum als mechatronicaspecialist [tekst] Ad Spijkers [foto’s] Zilvertron BV, Schoonhoven

Een vakbeurs is er niet alleen om contacten te leggen en te onderhouden; soms valt er ook wat te vieren. Zilvertron in Schoonhoven bestaat tien jaar en zal dat tijdens WOTS onder de aandacht brengen. AandrijfTechniek keek met de eigenaren René Jansen, Jan Korevaar en Robert Nobel terug op tien jaar ontwikkeling in mechatronica en kleine aandrijvingen.

D

Een eigen ontwikkeling van Zilvertron is de ZD210 universele programmeerbare vierkwadranten motorcontroller voor het aansturen van twee borstelgelijkstroommotoren

e officiële start van Zilvertron is 31 augustus 2004. Initiatiefnemer René Jansen had al de nodige jaren ervaring in de markt voor aandrijftechniek en elektronica. Hij was verkoopleider bij een mechatronicabedrijf in dezelfde regio, maar het hart lag toch meer in de techniek. Hij begon thuis met een paar kleinere projecten voor de ontwikkeling van specifieke elektronica, maar kreeg al snel ook een aantal vragen rondom aandrijftechnische problemen. In 2005 volgde een verhuizing naar een bedrijfspand, waar hij een jaar later versterking kreeg van Jan Korevaar voor verkoop en projectmanagement. Korevaar: “Wij werden benaderd door klanten met wat wij noemen ‘irritatieprojecten’: hun applicatie werkte wel maar

niet naar tevredenheid. Dat soort projecten hebben wij het liefst, hier kunnen wij onze knowhow in kwijt. Vaak waren die problemen best op te lossen, maar hadden wij niet de juiste componenten in huis. Die zochten we dan op in de markt,

Standaard, customized of special waardoor wij ook meer vertegenwoordigingen kregen en ons programma steeds breder werd.” Zilvertron vertegenwoordigt merken uit zowel Noord-Amerika, Azië als Europa. Onder eigen naam worden toebehoren als encoders, kabelassemblies, voedingen

en flexibele askoppelingen op de markt gebracht. Maar het bedrijf is vooral sterk in projecten en mechatronica-ontwikkeling. Korevaar: “We hebben wel een breed programma, maar toch zijn vaak modificaties nodig. Regelmatig moeten oplossingen nog compacter of moet er extra elektronica worden ingebouwd. Er zijn aanpassingen nodig aan overbrengingen, kabels, communicatiemogelijkheden en dergelijke. Of klanten vragen om functionaliteit die niet standaard leverbaar is, en waarvoor wij dan eigen elektronica met bijbehorende software ontwikkelen. De serieproductie daarvan besteden we uit; er zijn bedrijven die dat beter en goedkoper kunnen dan wij.” In 2009 kwam Robert Nobel het team versterken, met als voornaamste taak ondersteuning in de verkoop. In datzelfde jaar werd ook het huidige pand betrokken. Anno 2014 bestaat het team uit acht medewerkers, en het zijn niet allemaal jongeren die het bedrijf versterken. Korevaar: “Onze laatste twee ‘nieuwelingen’ zijn een accountmanager van 49 en een engineer van 56, beiden met veel ervaring. Ze zijn dus niet de goedkoopste, maar ze waren bijna direct volledig inzetbaar.”

Projecten en markten Het bedrijf heeft in die tien jaar een stabiele en brede ontwikkeling doorgemaakt, waarbij het een voorkeur heeft voor langjarige projecten. Nobel: “Er zit soms meer jaren tussen het eerste contact met de klant en het eerste echte eindproduct. Vaak praten we daarna over termijnen van vijf of meer jaar dat die eindproducten worden gemaakt en verkocht. Maar ook enkelstuks opdrachten is mogelijk. Hierbij kijken we zoveel mogelijk naar ons voorraad-/standaardprogramma. Dat gaat over alle soorten applicaties en branches heen. Wij zetten een probleem van een klant om in een uitdaging. Elke dag is hierbij anders.” Jansen ervaart dat het gemiddelde project het laatste decennium wel van aard is veranderd. “De klant verwacht nu nog meer dat een leverancier applicatiekennis heeft.

36

36-37_zilvertron.indd 36


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:16

TECHNIEK Elektrisch

Dat vereist van onze kant het nodige veldwerk, ook letterlijk. Wij hebben projecten in de landbouwmechanisatie gehad, waarbij onze engineers met de laarzen in de varkensstal stonden. Ons doel is: maak het niet alleen de klant (machinefabrikant of system integrator) zo gemakkelijk mogelijk, maar ook zijn eindklant.” De klantenkring is zeer divers. Veel klanten zijn machinebouwers (OEM’s) die sterk uiteenlopende machines en apparaten bouwen. Hier is veel vraag naar XYZ-systemen en positioneersystemen, zowel in de high end als de low end markt. De laatste jaren is onder meer de medische- en revalidatiemarkt goed vertegenwoordigd. Korevaar: “Nederland kent hierin geen producenten van grote series apparaten; die komen ergens uit het Verre Oosten. In veel gevallen heb je niks aan standaard apparaten, want revalidatie is maatwerk. Onze relaties zijn goed in het op maat aanpassen van standaard hulpmiddelen. Maar sommige hebben meer verstand van subsidieregelingen dan van techniek, en daar springen wij graag op in.”

Ook de kleinste PLC’s bieden tegenwoordig veel mogelijkheden voor I/O en communicatie

Korevaar de klant doorgaans zich elders te oriënteren. “Veel aanbieders van aandrijvingen beginnen pas bij 750 W ofwel 0,75 kW. Voor totaaloplossingen hebben we een samenwerking met een groep bedrijven die zich met mechanische componenten en lineaire techniek bezighouden. Ze bewegen zich op dezelfde marktsegmenten, hebben soms dezelfde klanten maar leveren andere componenten. Met een zestal bedrijven hebben wij periodiek overleg, zodat we gemakkelijk gezamenlijk projecten kunnen oppakken en elkaar aldus versterken.”

Kleiner, lichter, goedkoper Over de gehele linie geldt dat afnemers vragen naar kleiner, lichter en goedkoper. Zilvertron begrijpt die trend wel, maar het kost soms de nodige moeite om al te enthousiaste klanten af te remmen. Jansen: “Af en toe komen klanten met echt onrealistische eisen. Er zijn situaties dat kleiner, lichter en goedkoper gewoon niet kán. Als je gesprekspartners minder technisch geschoold zijn, zien ze niet in dat méér functionaliteit in een kleinere ruimte onvermijdelijk leidt tot thermische problemen en kortere levensduren. Bij dit soort projecten moet je veel overleggen met de klant, veel terugkoppeling vragen en testen. We voeren ook duurtesten uit voor klanten.” Qua vermogen is 500 W ongeveer de grens. Voor grotere vermogens adviseert

Technische trends

Een totaaloplossing kan bestaan uit een reductor, motor en aanstuurelektronica, zo compact mogelijk en met zo weinig mogelijk bekabeling

september 2014

36-37_zilvertron.indd 37

AT AANDRIJFTECHNIEK

Hoewel de ontwikkelingen op componentniveau gering zijn, bespeurt Jansen wel wat trends. “We zien dat stappenmotorsystemen in gesloten regelkring (closed loop) steeds dichter bij servosystemen komen. Ze zijn geschikt voor het ‘kortere’ positioneerwerk waar overshoot niet aan de orde is. Ze leveren een servomotorprestatie maar tegen een stappenmotorprijs. De klanten begrijpen het functioneren ervan beter, ze zijn prijstechnisch interessanter en de specificaties en nauwkeurigheid zijn voor veel applicaties voldoende.” Ook de PLC maakt nog steeds een ontwikkeling door. De nieuwe generatie van Crouzet heeft weer meer mogelijkheden voor interfacing, remote diagnose en remote software upgrading en ze hebben steeds meer I/O. Ook de kleine modellen ontwikkelen zich steeds meer in de richting van echte microcontrollers. Een dui-

delijke trend is de toenemende vraag naar interfacing tussen aandrijvingen en versterkers met hiërarchisch hogere lagen als PLC’s en HMI’s. Nobel: “Veel OEM’s hebben steeds beperkter technische kennis in huis. Ze kopen de technische kennis in bij specialisten op dit terrein. Zeker kleinere machinebouwers kloppen dan aan bij specialisten als Zilvertron.” Korevaar constateert nog een andere trend. “Je ziet dat verkrijgbaarheid en levertijd van componenten belangrijker worden voor een klant. De klant zoekt toegevoegde waarde in logistiek: levering uit voorraad, (pre)assemblage, bestickering en dergelijke.”

Probleem omzetten in uitdaging Jansen vult aan: “Onze uitdaging is om in overleg met de klant, kijkend naar de toepassing, de juiste oplossing erbij te vinden. Standaard, customized of special. Vaak beginnen we met een standaard aandrijving en werken dan in de richting van de uiteindelijke applicatie. Dat kan betekenen: andere aslengte, andere asdiameter, andere overbrenging, een stillere aandrijving, een andere behuizing, elektronica, software. Maar we blijven ook realistisch: voor enkelstuks is maatwerk eenvoudig te duur. Wij streven naar een lange-termijnrelatie met onze klanten.” Inl.: Zilvertron BV, tel.: (0182) 30 50 45, www.zilvertron.com


37

04-09-14 15:16

Hiflex breidt programma uit met servoregelaars en IE4 motoren [tekst] Ad Spijkers [foto’s] Hiflex Automatiseringstechniek BV, Ridderkerk

Hiflex Automatiseringstechniek grijpt World of Technology & Science aan om een aantal uitbreidingen in het leveringsprogramma te presenteren. Geheel nieuw in het assortiment zijn de IE4 normmotoren van Merkes en de servoregelaars en -motoren van Servotronix. Verder brengt Exor nu ook industriële pc’s op de markt en heeft Invertek een DNV-keurmerk voor een aantal frequentieregelaars verkregen.

H

et accent bij het bedrijf uit Ridderkerk ligt vooral op de (industriële) automatisering. Belangrijke vertegenwoordigingen in dit verband zijn Hitachi (PLC’s), Exor (HMI’s) en Reliance (Scada-software). Al vanaf de oprichting van het bedrijf vormt aandrijftechniek hierop een goede aanvulling. Dit is in de loop der jaren ingevuld met onder meer frequentieregelaars van Hitachi, Invertek en het factory automation programma van Mitsubishi. Directeur Dick de Graaf heeft al die tijd ook motoren op zijn verlanglijstje gehad. “In onze beginperiode leek Hitachi ook zijn programma elektromotoren naar Europa te brengen. Maar de logistieke kosten zouden de prijs voor deze motoren te ver opvoeren, zodat ze nooit in Europa zijn geleverd. Onze plannen voor de leve-

38

38-39,41_hiflex.indd 38


Mede door de modulaire opbouw zijn de IE4 motoren van Merkes zo eenvoudig mogelijk gehouden. Met slechts vier grootten, waarvan er nu drie zijn gerealiseerd, wil men een programma tot 30 kW opbouwen

ring van elektromotoren bleven daardoor op een laag pitje staan. Ik wilde namelijk wel wat bijzonders leveren; standaard low-cost elektromotoren waarvan er dertien in een dozijn gaan, passen niet in ons totaalprogramma. Maar onze klanten doen het liefst aan ‘one stop shopping’, dus een eigen programma IEC motoren bleef toch een wens.”

Projectingenieur Jeffrey Jaakke gaat nader in op het programma IE4 motoren van dit merk. “Merkes probeert de motoren zo eenvoudig mogelijk te houden, ondermeer door een modulaire opbouw. Met slechts vier grootten wil men een programma tot 30 kW opbouwen, waarvan er nu drie zijn

Geen geforceerde koeling nodig

IE4 motoren van Merkes De Duitse motorenfabrikant Merkes heeft Europese ambities, had geen vertegenwoordiging in ons land en zou de combinatie met de frequentieregelaars van Hiflex graag uit één hand aanbieden. Men zocht dus contact met de onderneming in Ridderkerk en sinds mei is Hiflex officieel vertegenwoordiger van deze motoren.

gerealiseerd. Het programma begint met motoren van 1,1 kW bij 1000 min-1, en eindigt op dit moment bij motoren van 4 kW die via ‘optoeren’ zelfs tot 16 kW bij 4000 min-1 kunnen gaan en dan ook nog een constant koppel leveren. In ontwikkeling zijn motoren die tot 30 kW gaan. Stan-

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:17

TECHNIEK Elektrisch

daard zijn de motoren uitgevoerd in beschermklasse IP55 en voldoen de wikkelingen aan isolatieklasse F.” De beschikbare bouwvormen zijn: B3, B5 en B14. De rendementen van de Merkes-motoren zijn zeer goed. Voor standaard IE1 motoren van 1,1 kW ligt dat doorgaans op zo’n 80%, bij een IE4 motor op 93%. Dat betekent dat het energieverlies teruggaat van 20% naar 7%, dat is een factor drie. De grootste motor van Merkes haalt bij het hoogst toelaatbare toerental zelfs een rendement van 97,8%, ofwel een verlies van slechts 2,2%. Jaakke: “Merkes bouwt zespolige motoren, ze hebben dus een nominaal toerental van 1000 min-1. Om ze bij dat toerental te laten draaien, heb je aan een voeding van zo’n 90 V al voldoende. Bij een voeding van 400 V is 4000 min-1 mogelijk, met een continu koppel. Ze hebben een groot regelbereik en hebben ook bij lage toerentallen geen geforceerde koeling nodig.

Langdurig gebruik De Graaf voorziet voor deze motoren vooral toepassing bij continu of langdurig gebruik. “Ze zijn heel dynamisch, maar ik verwacht dat bedrijven deze motoren vooral aanschaffen om hun energieverbruik te verlagen. De Europese wetgeving dwingt machinebouwers en productiebedrijven in de richting van energetisch zuinige motoren, ook al zijn die duurder in aanschaf. Het hangt natuurlijk van de applicatie en de gebruiksduur af, maar een terugverdientijd van een jaar is reëel. Minder energieverlies betekent minder energie afvoeren via koelsystemen én minder temperatuurstijging in de motor zelf, dus een langere levensduur. Vaak kun je voor dezelfde prestaties met een kleinere motor volstaan, en dat betekent minder

september 2014


massa en minder inbouwruimte. Dat maakt deze motoren ook interessant voor de mobiele markt. Ik voorzie echter vooral toepassing bij applicaties die langdurig in bedrijf zijn: ventilatoren, compressoren, pompen, hakselaars en (maar dan als generator) in kleine windturbines. Ze kunnen ook nog eens razendsnel van draairichting veranderen. We hebben ze op onze testbank uitgebreid uitgeprobeerd en daar bleken ze voor het oog bijna vergelijkbaar met echte servomotoren.”

Snellere en goedkopere communicatie De Graaf heeft het oog nog steeds gericht op uitbreiding van het motorenprogramma, maar wel selectief. “Hiflex wordt niet nóg een aanbieder van standaard industriemotoren. Die markt is al vol en er valt weinig te verdienen. Maar ik heb zeker interesse in een merk kwaliteitsmotoren dat goed aansluit op dit programma.”

Servoregelaars Hiflex heeft een breed programma frequentie- en servoregelaars in het programma van Invertek, Hitachi en Mitsubishi. Het meest verkocht zijn de servoregelaars tot 7,5 kW, maar het aanbod servo gaat tot 55 kW. Het probleem met deze omvormers is, dat ze qua connectiviteit met bussystemen hun beperkingen hebben. Er is steeds meer vraag naar regelaars die communiceren via EtherCAT, maar dat bieden deze regelaars juist niet. Hiflex zocht dus naar een fabrikant die dit wel aanbood en vond die in Servotronix.

AT AANDRIJFTECHNIEK

De regelaars van Servotronix communiceren via EtherCAT, CANopen, USB, RS232, analoog, Daisy Chain en pulsbreedtemodulatie

De Graaf kent het merk nog als brand label uit het begin van zijn carrière, toen de producten werden vertegenwoordigd door zijn toenmalige werkgever Vector Aandrijftechniek. Toen dit bedrijf volledig eigendom werd van SEW-Eurodrive, werden de vertegenwoordigde merken langzaam uitgefaseerd. Servotronix verdween in die vorm van de Nederlandse markt, maar aangezien zij de nodige regelaars onder private label afzetten, bleven de producten wel bekend. De laatste jaren legt het bedrijf het accent meer op het eigen merk en op uitbreiding van een eigen distributienetwerk. In dit kader verkreeg Hiflex in juni de officiële vertegenwoordiging voor Nederland. De Graaf: “De servoregelaars van Hitachi communiceren alleen via Modbus, dat goed functioneert maar qua snelheid en mogelijkheden niet meer bij de moderne tijd past. Mitsubishi servoregelaars praten het eigen communicatieprotocol CC Link. Deze regelaars zijn via gateways en insteekkaarten wel aan andere netwerken te koppelen, maar dat werkt snelheidsverlagend en kostprijsverhogend. En de markt wil juist hogere snelheden en lagere kosten. De regelaars van Servotronix communiceren via EtherCAT (een van de snelste op ethernet gebaseerde industriële protocollen) en via CANopen dat niet zo snel is, maar wel wijdverbreid en nog steeds in ontwikkeling. Ook zijn er aansluitingen voor USB, RS232, analoog, Daisy Chain en pulsbreedtemodulatie. Met dit merk vullen wij dus een hiaat in ons programma in. Samen met de Hitachi PLC’s, Exor HMI’s en via CoDeSys programmeerbare motion controllers vormen ze een goede combinatie. Niet onbelangrijk is dat de regelaars prijstechnisch de vergelijking met de concurrentie aankunnen.”


4

39

04-09-14 15:17

Uw vaste kracht voor flexibel vermogen Standnummer 9.032

Wij feliciteren Landustrie Sneek B.V. met het 100-jarig bestaan en kijken uit naar een prettige voortzetting van onze samenwerking! Kolmer Elektromotoren B.V. - Industrieweg 16 - 3881 LB Putten - 0341-369696 - [email protected] - www.kolmer.nl

Wij feliciteren Landustrie Sneek B.V. met het

WoTS UP?

KTR. That’s WoTS up! Van 30 september t/m 3 oktober staat KTR in de Jaarbeurs Utrecht (standnr. 10F025) op hèt industriële trefpunt van Nederland: World of Technology & Science. Meld je voor een gratis beursbezoek aan op WoTS.nl. Heel graag tot dan!

0364AdvertentieAandrijftechniekJuni2014.indd 1

03-06-14 16:09

TECHNIEK Elektrisch

DNV-keur voor Invertek

Aan de regelaars kan nagenoeg elk type servomotor worden gehangen, zowel roterend als lineair, ongeacht het merk. Dankzij een autotuning functie kan de terugkoppeling van motorpositie en -snelheid ook langs praktisch elke weg gebeuren: met absolute en incrementele encoders (zowel SSI als sinus/cosinus), Hallsensoren en resolvers. De regelaars hebben ook een Safe Torque Off ingang en voldoen aan alle relevante normen. Ze beschikken ook over zogeheten anti vibration control. Hierbij gaat het niet zozeer om demping van schokken door bijvoorbeeld vallende voorwerpen en aardbevingen maar om te voorkomen dat de last in een bepaald toerengebied in resonantie komt. Dit voorkomt ook extreme stroompieken in de regelaar. Jaakke: “Programmering gebeurt via de USB poort met behulp van de gratis intuïtieve Servo Studio GUI software. De regelaars zijn echter ook te programmeren via EtherCAT of CANopen. Met de laatste mogelijkheid kun je low-cost toch heel leuke applicaties realiseren.” Behalve regelaars verkoopt Servotronix (en nu ook Hiflex) servomotoren die echter elders worden ingekocht. Een opvallend type hierin is een 24 V stappenmotor met terugkoppeling en ingebouwde regeling. Dit levert een heel compacte motor op die geen last heeft van cogging (rimpeling in omloopsnelheid) maar juist een mooie rondloop heeft. Deze motoren zijn leverbaar met koppels van 0,5 Nm tot 7 Nm en maximale toerentallen van 650 min-1. Jaakke: “Prijstechnisch is dit een heel interessante motor. De prestaties komen in de buurt van die van een servomotor, maar hij kost maar een fractie van een servomotor met versterker. Veel gebruikers die nu servo kopen, zouden aan deze motor met geïntegreerde elektronica al voldoende hebben. Standaard praat hij via CANopen, digitale en analoge aansturing is ook mogelijk, dus hij is breed toepasbaar. Wij verwachten afzet bij houtbewerkingsmachines, patiëntentafels, textielmachines, positionering van zonnepanelen en verpakkingsmachines.”

september 2014


In de scheepvaart werd in het verleden niet altijd op een litertje brandstof gekeken, maar de wetgeving dwingt reders steeds meer op het energieverbruik en op de soort brandstof te letten. Schepen die de westerse en in toenemende mate de Oost-Aziatische havens aandoen, moeten aan strenge milieuregels voldoen. Om daaraan te voldoen kan niet meer worden volstaan met de goedkoopste soorten stookolie, maar moet (duurdere) zwavelarme brandstof worden getankt. Er is dus een toenemende behoefte aan energiebesparing, niet alleen voor de hoofdvoortstuwing maar ook voor kranen, lieren, compressoren, ventilatoren, boegschroeven en andere werktuigen aan boord. Elektronische toerentalregeling kan daarbij een belangrijke rol spelen. Maar schepen opereren per definitie in vochtige milieus en op zee zelfs in corrosieve milieus. Er worden dus de nodige eisen gesteld aan de apparatuur, en instanties als DNV en Germanische Lloyds toetsen of die voldoen aan de eisen. Invertek heeft voor een deel van zijn Optidrive P2 frequentieregelaars een Type Approval certificaat van DNV ontvangen. Het gaat om de bouwgrootten 4 tot en met 7, die een vermogensbereik van 5,5 kW tot 160 kW bestrijken. Aan certificatie voor een aantal andere typen en series wordt nog gewerkt. De regelaars zijn bestand tegen omgevingstemperaturen van 50°C en geven maar weinig harmonischen af aan het voedingsnet, wat voor de gesloten

Servotronix levert ook motoren, waaronder een 24 V stappenmotor met terugkoppeling en ingebouwde regeling

Koppel-toerenkarakteristiek van een aantal motoren uit het programma van Merkes. Tot 1000 min-1 neemt het koppel evenredig toe met het toerental, daarboven bieden de zespolige motoren een constant koppel

AT AANDRIJFTECHNIEK

boordnetten een voordeel is. Ze communiceren via Profibus, Profinet, Modbus, Ethernet/IP, EtherCAT of CANopen. Het is natuurlijk afhankelijk van de situatie, maar volgens de fabrikant zijn op vaartuigen energiebesparingen tot 60% mogelijk.

Energiebesparing ook op zee De certificatie biedt ook Hiflex nieuwe mogelijkheden aangezien het met Mitsubishi PLC’s en frequentieregelaars en Exor bedienpanelen al diverse componenten voor de maritieme wereld aanbiedt.

Exor IPC’s en box-pc’s Nu we het toch over Exor hebben: dit Italiaanse merk heeft vooral naam gemaakt met zijn bedienpanelen, al dan niet met achtergebouwde intelligentie. Als reactie op regelmatig terugkerende vragen van klanten introduceerde het bedrijf onlangs een serie industriële pc’s en box-pc’s. Ze vormen een aanvulling op de bestaande lijn producten. De IPC’s zijn leverbaar met industrieel panel (serie eTOP-EPC met schermen van 12” tot 19”), als monitoren met schermen van 12,1” tot 19” en als box-pc met geringe inbouwafmetingen. De IPC’s zijn leverbaar met Intel Atom Dual Core D2550 1,86 GHz processor tot en met een derde generatie Inter Core I3/5 PGA processor. Inl.: Hiflex Automatiseringstechniek, tel.: (0180) 46 60 04, www.hiflex.nl

MPM 1,1 kW Draaimoment



MPM 1,1 kW Vermogen

MPM 2,2 kW Vermogen

MPM 4,0 kW Vermogen

Draaimoment [Nm]

40

Vermogen [kW]

20

38,2

18

35 30,5

30 25

21

20

16,8

15 10,5

10 8,4 5 0

4

3,2

2,2

1,7 0,8

1,1

500

1000

Toerentalregelbereik

1500

2000

2500

3000

3500

Sterschakeling Toerentalregelbereik

4000 min-1

Driehoekschakeling


41

04-09-14 15:18

WEG wil complete traject van net naar machine invullen [tekst] Ad Spijkers [foto’s] WEG

De Braziliaanse fabrikant van elektrotechnische artikelen WEG is al jaren

nology and Science is de Nederlandse tak van het bedrijf present. Het merk

maar inmiddels is de reputatie van WEG dermate dat het bedrijf wereldwijd wordt gevraagd mee te dingen naar grote projecten en ook is geaccepteerd als bouwer van grote elektromotoren.

heeft wereldwijde ambities en realiseert die door organische groei maar ook

Groei

een regelmatige exposant op technische vakbeurzen. Ook op World of Tech-

door overnames binnen en buiten Europa. AandrijfTechniek sprak met Harry Swennenhuis en Menno Kuipers, respectievelijk general manager en sales manager van de Nederlandse vestiging in Oldenzaal.

H

et imago van WEG was in Europa aanvankelijk moeizaam. Brazilië staat immers vooral bekend als het land van voetbal, carnaval en Amazone. Het land heeft het laatste decennium economisch een forse groei doorgemaakt (als één van de zogeheten BRIC-landen). Het staat echter niet bekend als technologieland.

Nadat de onderneming in Europa voet aan wal zette, was bij OEM’s niettemin al vrij snel duidelijk dat WEG in staat was elektrotechnische artikelen van een goede kwaliteit en met de juiste technologie te combineren met aantrekkelijke prijzen. Bij eindgebruikers en aanbesteders van grote projecten duurde dat besef wat langer,

De onderneming heeft grootste plannen. In haar strategisch plan streeft ze naar een verviervoudiging van de omzet in 2020, met 2011 als peildatum. Dat is niet alleen met organische groei te realiseren, zeker niet als de economie wereldwijd een moeilijke periode doormaakt. Dus zocht en zoekt het bedrijf naar overnamekandidaten, wereldwijd. Een belangrijke voorwaarde is wel dat de producten en marktsegmenten van deze bedrijven aansluiten bij de bestaande activiteiten. De onderneming is bekend als producent van transformatoren, schakelmateriaal, elektromotoren, generatoren en frequentieregelaars. Menno Kuipers: “Dat zijn allemaal elektrische componenten. In het streven naar uitbreiding heeft WEG in 2012 het Oostenrijkse Watt Drive overgenomen. Daarmee beschikken we nu ook over de mechanische schakel tussen het voedingsnet en een machine of werktuig. Maar sinds de strategische koers werd ingeslagen, hebben we ook bedrijven in de sectoren zonne-energie en windenergie overgenomen. WEG kijkt dus ‘om de motoren heen’, maar neemt ook onderne-

Na elektrische ook mechanische OEM’s waarderen

componenten

de combinatie van de juiste kwaliteit

mingen over om gaten in het bestaande aanbod motoren op te vullen. Maart jongstleden hebben we Württembergische Elektromotoren GmbH overgenomen, fabrikant van vooral kleinere motorreductoren. In dezelfde maand werd een witgoedfabrikant in China gekocht.” Harry Swennenhuis gaat nader in op de overname van Watt Drive. “Dit is in de markt een bekende naam, en die zal voor-

en technologie met aantrekkelijke prijzen. Zo past Altas Copco de W22 elektromotoren en CFW11 frequentieomvormers van WEG toe in zijn ZSserie blowers (foto: Atlas Copco)

42

42-43_weg.indd 42


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:40

TECHNIEK Elektrisch

lopig ook worden gehandhaafd. De verwachting is dat de naam WEG op de duur wel op alle producten zal staan. Waar de Oostenrijkers hun motoren voorheen elders inkochten, worden nu uitsluitend nog onze eigen motoren aangebouwd en hebben de reductoren ook al de bekende blauwe WEG kleurstelling. Watt Drive zal in Oostenrijk blijven produceren en ontwikkelen. Het merk was met MAS 2000 overigens een van de eerste aanbieders van een volledig modulair reductorenprogramma. Dankzij dit programma kunnen dochters en distributeurs modules op voorraad houden en die gemakkelijk en snel zelf in de door de klant gewenste configuratie en overbrengingsverhouding assembleren.”

De combinatie van WEG elektromotoren en Watt Drive reductoren maakt op de applicatie afgestemde combinaties mogelijk, zoals

Organisatie in Nederland

deze roerwerk-

WEG heeft in de lage landen verkoopkantoren in Oldenzaal en Nivelles (België). In de laatste vestiging houdt men ook klantspecifieke motoren op voorraad. Nederland put behalve uit de klantspecifieke voorraad uit België uit de standaardvoorraad in het Duitse Kerpen. Verder worden in Nederland motoren op voorraad gehouden door de distributeurs en kunnen zij ook service verrichten voor WEG. De Nederlandse vestiging kan voor verkoop en service van automatiseringsproducten verder een beroep doen op de zustervestiging in Unna (bij Dortmund) dat gevestigd is in hetzelfde gebouw als de verkooporganisatie voor Watt in Duitsland. De (motor)reductoren van Watt Drive werden in het verleden door distributeurs vertegenwoordigd. Voor Nederlands was dit Mak Aandrijvingen in Lelystad. De Nederlandse vestiging van WEG (zelf gespecialiseerd in elektrische aandrijvingen) zal de levering van de mechanische componenten voor nieuwe klanten deels zelf op

aandrijving

pakken. Verder heeft men een overeenkomst gesloten met Duursma Industrietechniek met elf vestigingen door heel Nederland die ook de reparatie en revisies voor Watt-producten kunnen uitvoeren. Deze groep is reeds distributeur voor de WEG motoren. De groep zal de reductoren actief promotoren en op voorraad houden in Deventer. Swennenhuis: “WEG zal zelf de grotere projecten en OEM-klanten blijven bedienen, wat we nu ook voor de motoren al doen. Kleinere OEM’s en eindgebruikers zullen worden bediend door Duursma Industrietechniek daar zij de lokale markt doorgaans goed kennen en helemaal zijn ingericht op het snel bedienen van dit soort klanten.” Op dit moment worden de producten van WEG in Nederland gedistribueerd door EN Motoren (Nijmegen), B&P Elektromotoren (Tiel), Eriks Aandrijftechniek en Duursma Industrietechniek. In Nederland worden vooral laag- en middenspanningsmotoren, frequentieregelaars en transformatoren verkocht. WEG produceert nog veel meer componenten en producten (van schakelaars tot en met impregneermiddelen en zelfs verf), maar dit soort producten (vaak ‘commodities’) worden op dit moment nog niet actief gepromoot op de Europese markt.

Totaaloplossingen

WEG kijkt graag ‘om de motor heen’. Voor de CFW11 frequentieregelaars ontwikkelde het merk software voor een uitgebreide pompregeling en -beveiliging en systeembewaking, Pump Genius

september 2014

42-43_weg.indd 43

Een richting waarin WEG zich steeds meer beweegt, is die van ‘total solution provider’. Het concern verzorgt de engineering, richt de complete applicatie in en neemt daar ook de verantwoordelijkheid voor. Daarbij gaat men zeer grote projecten niet uit de weg, ook voor technisch veeleisende applicaties zoals in de off-

AT AANDRIJFTECHNIEK

shore (zie kader). Voor steeds meer projecten biedt het merk de gehele elektrische installatie aan, van generator en trafo via frequentieregelaar tot en met motor (motorreductor). Inmiddels gaat het bedrijf ook in Nederland al zo ver dat ook panelen, schakelkasten en complete elektrische installaties worden aangeboden. Dat doet de vestiging in Oldenzaal samen met gespecialiseerde paneelbouwers en installatiebedrijven. Swennenhuis: “Wij willen meedenken met de klant. Die weet goed wat hij wil, en vaak heeft hij ook een werkbare oplossing in het hoofd zitten. Maar het is niet altijd de meest optimale oplossing. Door de eisen, mogelijke oplossingen en alternatieven goed met de klant door te spreken, komen daar soms oplossingen uit waar de klant niet aan heeft gedacht maar die voor hem wel goedkoper kun-

Van enkele motor tot grote projecten nen uitvallen in termen van efficiency, engineering, aanschaf en total cost of ownership. Wij kijken niet naar sec de motor en frequentieregelaar, maar naar de hele applicatie. De klant moet daar wel voor open staan, omdat hij daarmee ook een stuk van zijn kennis en bedrijfsgeheimen prijsgeeft. Het ligt ook aan het project en de relatie. Praat je over een klein project van een incidentele klant, of praat je over grote projecten van wereldwijd actieve spelers die je wereldwijd kunt ondersteunen en met wie je wereldwijd afspraken over engineering, prijzen en prestatieniveaus kunt maken.” Inl.: WEG Netherlands BV, tel.: (0541) 57 10 80, www.weg.net/nl

Groot offshore-project Op het seminar Aandrijftechniek in de Offshore, dat op dinsdag 30 september tijdens de vakbeurs WOTS wordt gehouden, verzorgt Martijn Brinks (Accountmanager Oil and Gas van WEG Netherlands) een presentatie onder de titel ‘Motion solutions for FPSO’s’. Voor de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobras heeft de onderneming een complete FPSO (Floating Production, Storage and Offloading), de P57, voorzien van aandrijving en besturingsoplossingen. Dit technisch uitdagende project vereist behalve een diepgaande kennis van de applicatie, de omgevingsfactoren en de eindklant - een mondiale projectaanpak waarbij communicatie en samenwerking een essentiële rol spelen in het succesvol implementeren van de geboden oplossing. Tijdens de lezing zal worden aangegeven welke technisch hoogstaande oplossingen worden geboden en hoe de internationale samenwerking in zijn werk is gegaan.


43

05-09-14 09:40

Eltrex Motion, een nieuwe naam met veel kennis en ervaring [tekst] Ad Spijkers [foto’s] Eltrex Motion BV, Breda

Een nieuwe naam op World of Technology & Science is Eltrex Motion. Achter deze nieuwe onderneming schuilt echter heel wat ervaring op het gebied van motion control. Het bedrijf is ontstaan uit de samenvoeging van Eltromat en de divisie Motion Solutions van Telerex. AandrijfTechniek nam een kijkje in het nieuwe pand in Breda waarin Eltrex Motion samen met zusterbedrijf Telerex is gevestigd.

T

elerex ontstond in 1970 als distributeur van elektronische componenten. Anno 2014 omvat de 8 Lakes Group (waarvan beide bedrijven deel uitmaken) honderddertig medewerkers, waarvan bijna de helft engineers en/of academici. Vanaf het begin was de filosofie: kennis opbouwen en verkopen, kennis toevoegen en toegevoegde waarde bieden. Ook qua

functie ligt er een sterke nadruk op techniek, wat niet gangbaar is bij een distributeur van componenten.

Terug in de tijd Telerex is in 1970 door Ludwig De Coninck opgericht in België als een NV. In 1973 volgde een vestiging in Nederland. Ook toen al kende de onderneming een sterke

groei door steeds meer aanvullende en ook totaal nieuwe producten op te nemen in het leveringsprogramma. Dat resulteerde in de loop der jaar in een aantal businessunits, die aanvullend zijn maar sterk gespecialiseerd in een bepaalde tak van sport. Vanaf pure handelaar in passieve componenten groeide het bedrijf daarmee uit naar een aanbieder van elektronische en automatiseringsoplossingen, inclusief engineering, montage, levering en service. Sinds 2002 zwaait zoon Yannic De Coninck als algemeen directeur de scepter over Telerex. Een jaar later vond de eerste overname plaats, van TME in België. Het was tevens de eerste stap naar de specialisatie in specifieke technologieën. De focus kwam te liggen op ‘competence teams’, met specialisten voor product management. In 2006 werd Yannic De Coninck directeur-eigenaar en werd de 8 Lakes Group opgericht. In datzelfde jaar werd de tak industriële software afgesplitst van Telerex en tot Wonderware Benelux omgedoopt, dat nog altijd onderdeel is van de groep. In 2007 werd in Taiwan de firma Mecha

Sterke nadruk op techniek Tronix gesticht als fabrikant van metalen en kunststof onderdelen en behuizingen voor de OEM markt. Vandaag is zij een wereldspeler op de led-markt met de ontwikkeling en productie van standaard heatsinks (koellichamen) die thermisch gevalideerd zijn voor de meest gerenommeerde fabrikanten van lichtmodules.

Eltromat

De kracht van Eltrex Motion zit in aandrijvingen plus toegevoegde waarden, bijvoorbeeld in de vorm van toebehoren zoals deze sleepringen

44

44-45-47_eltrex.indd 44


In 2011 zocht de toenmalige eigenaar van Eltromat een opvolger. Telerex had op dat moment al de businessunit Motion Solutions, die zich vooral bezighield met distributie van componenten van onder meer Copley Controls (regelaars), Bühler, (DCmotoren), Engel (DC- en servomotoren, reductoren), Animatics (reductoren),

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:22

TECHNIEK Elektrisch

schillende vlakken. Op middellange termijn wil ik uitbreiden naar Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië.” “Onze eerste prioriteit is echter de Benelux. Met Wonderware zijn we de marktleider in HMI/Scada en MES, met Eltrex willen we de grootste onafhankelijke speler worden in hightech aandrijvingen. We kunnen uitgroeien tot een interessante partner voor zowel OEM’s en systeem integrators als de MRO-markt.”

Leveringsprogramma Eltrex Motion beschikt over een uitgebalanceerd maar compleet assortiment aandrijvingen (mechanisch en elektrisch) met bijbehorende regelaars en besturingen. Dit wordt aangevuld met een programma ‘peripherals’ als sleepringen en lineaire encoders, ingebouwd of afzonderlijk geleverd. Wat betreft mechanische componenten omvat het programma rechtgeleidingen, draaiverbindingen en spindels. Door de hoge belastbaarheid en stijfheid kan in veel gevallen een kleinere uitvoering geselecteerd worden, leidend tot een gewichts- en prijsreductie. Vaak kan men voor gegeven draaggetallen kleinere uitvoeringen aanbieden. De belangrijkste fabrikaten hier zijn Thomson Linear en KMF. In veel gevallen betreft het levering van maatwerk, veelal als ondersteuning in de machinebouw. Daarnaast omvat het programma lineaire aandrijfmodules, actuatoren (met name

De drives van Copley Controls zijn leverbaar in diverse uitvoeringen waarbij één tot vier drives op een unit kunnen zijn geïntegreerd

Moons (servomotoren) en Technosoft (servopositioneerbesturingen). Eltromat beschikt vooral over kennis van aandrijvingen in het hightech segment. Beide bedrijven vulden elkaar dus goed aan. De overname van Eltromat door 8 Lakes Group paste perfect in de bedrijfsfilosofie over toegevoegde waarde. In dat kader heeft de onderneming in de loop der jaren veel geïnvesteerd in bijkomende diensten als trainingen, webshops en online platformen voor het volgen van orders door klanten en logistieke dienstverlening. Dat moet ook wel, aldus De Coninck. “In de hedendaagse wereld zijn digitalisering en globalisering een gegeven. Klanten maken steeds complexere producten en stemmen hun aankopen steeds nauwer af op hun productieritme. Tegelijkertijd willen ze sneller worden beleverd en ze willen ook continu weten wat de status van hun opdracht is. Dankzij onze investeringen in logistiek en IT kunnen we zowel mondiaal leveren als een ongekende transparantie in de supply chain bieden.”

Eltrex Na de overname van Eltromat was het logisch om deze samen te voegen met de businessunit Motion Solutions van Telerex. De samenvoeging leidde tot een weliswaar kleinere speler, maar wel een met zowel gedegen technische kennis als commerciële en logistieke ondersteuning en financiële en marketing slagkracht. Per

september 2014


1 januari 2014 zijn Eltromat en Telerex Motion Solutions ondergebracht in een nieuwe entiteit, Eltrex Motion BV. De Coninck: “We hebben gekozen voor een andere naam om duidelijk te maken dat er een nieuwe speler is ontstaan die met vereende krachten, sterke focus en met nieuwe ambities de markt van motion control opgaat. Onder de nieuwe naam, een samentrekking van ELTromat en teleREX, kunnen ze nu hun eigen identiteit opbouwen. Ook onze andere businessunits kunnen op termijn uitgroeien tot separate BV’s binnen de overkoepe-

4

Klant wil toegevoegde waarde lende groep. De strategie van de 8 Lakes Group bestaat er uit om kleine, sterk klantgerichte bedrijven met hun specialisten op nauwkeurig gedefinieerde marktsegmenten te laten opereren, maar met een actieve betrokkenheid vanuit het groepsmanagement.” De 8 Lakes Group wil de focus leggen op een beperkt aantal technologieën. De Coninck: “We willen op de gedefinieerde gebieden eerst marktleider worden in de Benelux en dan de kennis en activiteiten uitrollen over andere Europese landen. Hiertoe hebben we in 2012 de eerste overname gedaan in Frankrijk. CATS in Courtaboeuf (net onder Parijs) is net als Telerex een onderneming met expertises op ver-

AT AANDRIJFTECHNIEK

Tot het leveringsprogramma behoren onder meer de Animatics Smart stappenmotoren


45

04-09-14 15:22

Elektrisch voertuig bouwen?

33e Motek Internationale vakbeurs voor productie- en montageautomatisering Montagetechnologie Handling Robotsystemen Toevoeren en verbinden Aandrijven – Besturen – Testen

Alpatek B.V. heeft een zeer uitgebreid assortiment aandrijfcomponenten om uw voertuig elektrisch aan te drijven: • Batterijgevoede DC- en AC-motoren 12-240 V • Wielnaafmotoren • Complete differentieelaandrijvingen 250 W - 25 kW (ook voor hydromotoren) • Tandwielkasten • Planetaire wielaandrijvingen met motoren • Toerenregelingen • Disselkoppen, voetpedalen, hall sensors • Aansluiten en programmeren elektronika

Addenshoeve 7 • 3911 TG Rhenen T O317 - 74 30 30 • [email protected]

KIJK OP WWW .ALPATEK.COM

Onder druk de beste prestaties...

06 T/M 09 OKTOBER 2014 STUTTGART www.motek-messe.de

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht T. +31 (0)78 623 18 18 • www.rs-hydrauliek.nl

Leverancier van hydraulische- en aandrijftechnische componenten, remmen, systemen en besturingen

Vervangingsdelen zoals cartridgekits, lagers, assen, sealkits, rotatinggroups, compensators enz. van onder andere METARIS, CML en VELJAN (ook toepasbaar in de originele pompen van Denison, Vickers, Rexroth, Sauer, Voac).

TECHNIEK Elektrisch

van Thomson, als alternatief voor pneumatische cilinders) en hefkolommen. In het laatste geval gaat het vooral om wat zwaardere uitvoeringen waarbij toch hoge eisen worden gesteld aan nauwkeurigheid. Het programma motoren begint bij stappenmotoren van Animatics en Moons, met een vermogensrange die varieert van een paar Watt tot high-end direct drive motoren. De motoren zijn af fabriek ook leverbaar met een geïntegreerde reductor, bijvoorbeeld een planetaire overbrenging, wormwiel of spindel. Ook motoren met geïntegreerde regelaar zijn leverbaar, al dan niet voorzien van een communicatiebus. Naast stappenmotoren omvat het leveringsprogramma ook gelijkstroom- en borstelloze servoaandrijvingen. De direct drive motoren zijn leverbaar met een continukoppel tot circa 700 Nm en worden onder meer toegepast in drukpersen en rotatietafels in bewerkingsmachines. Het voordeel van deze motoren is dat er geen mechanische reductor toegepast hoeft te worden met nadelen zoals omkeerspeling en slijtage. Het programma drives en controllers omvat twee lijnen servobesturingen, die al sinds de jaren tachtig in het programma zitten: Copley Controls en Elmo Motion Control. Product & Projects manager Rob Loos gaat daar dieper op in. “Beide fabrikaten hebben hun eigen unieke specificaties. De drives van Elmo hebben wereldwijd de hoogste vermogensdichtheid, waardoor ze compact en licht zijn. Dat betekent dat ze heel geschikt zijn voor opbouw op bewegende armen van portaalen robotarmen, wat bovendien bekabeling uitspaart. De drives van Copley Controls zijn leverbaar in uitvoeringen waarbij één tot vier drives op een unit zijn geïntegreerd. Aansturing van meerdere drives in een CANOpen of EtherCAT netwerk is geen enkel probleem. De klant kan zelf de interface bepalen, waardoor de drives flexibel inzetbaar zijn. Als de klant te weinig kennis op dit gebied heeft, kunnen wij bijspringen, bijvoorbeeld in de training van zijn medewerkers. Maar we kunnen ook de totale projectverantwoordelijkheid overnemen, tot en met het ontwikkelingen van custom interface printen.”

Markten, projecten en applicaties Eltrex Motion wil een aantal marktsegmenten voorzien van producten, projecten en kennis. In de medische techniek is de aanwezige expertise onder meer toegepast bij de bouw van dialyse-apparatuur en diverse soorten scanners. In deze

september 2014


AT AANDRIJFTECHNIEK

Eltrex Motion voert onder meer voor TNO applicaties uit waarbij het bedrijf uit Breda haalbaarheidsstudie, (her)ontwerp en engineering, service en onderhoud op locatie kan verzorgen (foto met dank aan TNO)

wereld is behalve betrouwbaarheid ook traceerbaarheid van groot belang. Een tweede belangrijk marktsegment is de agro-industrie. Hierin bestrijkt Eltrex de gehele keten, van planten- en bloemensorteersystemen tot uiteenlopende verpakkingssystemen. Ook de verpakkingsindustrie is een belangrijk segment, met name voor pickand-place eenheden. “Door ons geleverde aandrijvingen en besturingen verwerken zo’n beetje alles wat er te verpakken valt,” aldus Loos. Een vierde tak betreft hightech projecten. In het verleden onderhield Eltromat al

Nieuwe naam met eigen identiteit veel contacten met de Technische Universiteiten, TNO, ESA/Estec en marktpartijen als Demcon en CCM. Daarbij wordt druk gebruik gemaakt van ondersteunende technieken (SolidWorks, Eplan) en softwareontwikkeling en -ondersteuning. Behalve de technische uitvoering worden ook haalbaarheidsstudies uitgevoerd. Service en onderhoud op locatie, herontwerp en retrofit van bestaande machines behoren eveneens tot het programma. De door Eltrex uitgevoerde projecten variëren heel sterk. Zo werd op het dak van de TU Delft de Parsax radar voorzien van upto-date aandrijving en besturing. Samen met een dienstverlener op gebied van leidinginspectie werd een voertuig voorzien van besturing die blijft functioneren terwijl het medium gewoon door de leiding blijft lopen en dus niet hoeft te worden afgesloten en leeggepompt. Het mechani-

sche gedeelte werd door de klant ontwikkeld, de aandrijving, besturing en software kwamen voor rekening van Eltromat. Momenteel is Eltrex Motion voor Sabo Boxtel een nieuwe generatie inductie hardingsmachines aan het voorzien van besturing en bediening. Hier neemt het bedrijf de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de besturing en bediening van de machine. Voor ESA/Estec is een aandrijving en besturing ontwikkeld voor een schaalmodel van de twee Marsrovers. Dit model wordt vooral gebruikt voor onderzoek naar haalbare bewegingsprofielen. Loos: “Als je het op televisie ziet rijden, lijkt het allemaal simpel wat dat voertuig kan. In werkelijkheid is in het voertuig een aantal complexe bewegingen voorzien.”

Tot slot Tijdens WOTS zal Eltrex Motion zich voor het eerst breed presenteren aan de markt. Hier zal men zowel de levering van componenten als de mogelijkheden voor engineering en projecten presenteren. Telerex gaat intussen onder eigen naam verder met de activiteiten die niet zijn ondergebracht in Eltrex Motion en staat met een eigen stand op de beurs. Net als voorheen kunt u hier terecht voor allerlei elektronica en toebehoren, zoals voedingen (van Meanwell), printers, lezers, displays, aanraakschermen, connectoren, filters en afschermingen, koellichamen (onder meer van het eigen MechaTronix), ventilatoren en behuizingen. Inl.: Eltrex Motion BV, tel.: (076) 789 00 30, www.eltrex-motion.com


47

04-09-14 15:22

BESTURINGSTECHNIEK

Groneman BV Amarilstraat 11 7554 TV Hengelo (Ov.) Tel: 074 - 255 11 40 [email protected] www.groneman.nl

AANDRIJFTECHNIEK

ROBA-DS - Draaistijve askoppeling - Geringe massatraagheid - Veelvoud aan varianten

VERBINDINGSTECHNIEK

Ga voor koppelingen naar Groneman

Krachtige, betrouwbare hydrauliek Action-Hydro: hoogwaardige hydrauliek voor alle denkbare toepassingen. Specialist met een schat aan ervaring in hydraulische systemen. Voor situaties waar het draait om betrouwbaarheid en duurzaamheid. Action-Hydro B.V. Kabelstraat 7 1322 AD Almere T: 036-5360204 E: [email protected] I: www.action-hydro.nl NL-1022-EKS+CF 94x130M_NL-1022-EKS+CF 94x130M 02.09.14 15:23 Seite 1

kennis & ervaring

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht T. +31 (0)78 623 18 18 • www.rs-hydrauliek.nl

Al 20 jaar leverancier van topmerken schotten- en plunjerpompen en motoren, kleppen, cilinders, compact units, tandwieleenheden, remmen en rembedieningen, meettechniek, electronica en vervangingsdelen

Onze kracht:

Dynamische energietoevoer eenvoudig gemaakt

Configureer eenvoudig met kabelrupsen, chainflex kabels en componenten van igus . Vind en configureer online. Geteste kwaliteit uit het 1.750 m igus test laboratorium. ®

®

2

®

Vraag naar een gratis monster: Tel. 0346-35 39 32 Fax 0346-35 38 49

.nl/e-chain ®

Bezoek ons: WOTS 2014, Utrecht – Hal 10 Stand B061

TECHNIEK Mechanisch

Duurzame dieselmotor met elektronische regeling [tekst] Ad Spijkers [foto] Motorenfabrik Hatz GmbH & Co KG

Motorenfabrikant Hatz heeft een dieselmotor met common rail inspuiting in de vermogensklasse tot 56 kW ontwikkeld voor industriële toepassing. In combinatie met een compacter ontwerp kon de motorenbouwer ook het brandstofverbruik verminderen. Via uitlaatgasrecirculatie is ook de emissies van stikstofoxiden verlaagd en door het volledig nieuw ontwikkelde verbrandingssysteem gebeurde hetzelfde met de roetdeeltjes.

H

De energetisch efficiënte en weinig emissie uitstotende dieselmotor is geschikt voor industriële toepassingen als heftrucks, hefplateaus, houthakselaars en warmtekrachtcentrales

september 2014

49_hatz.indd 49

et in een onderzoeksproject ontwikkelde motorconcept vormt de basis voor een nieuwe serie watergekoelde dieselmotoren. Deze dieselmotor is geschikt voor inbouw in machines zoals heftrucks, hoogwerkers en warmtekrachtinstallaties. Het onderzoek had als doel een lichtere, efficiëntere en duurzamere reeks industriële dieselmotoren te ontwikkelen. Om een betere benutting van de brandstof te waarborgen en zo de uitstoot te verminderen, is een nauwkeurige elektronische regeling voor de brandstofinjectie gebruikt. Deze techniek was echter vanaf het begin in tegenspraak met het doel een robuuste motor met lange onderhoudsintervallen te bouwen. De levensduur zou moeten verdubbelen in vergelijking met dat van zijn voorganger. De motorenbouwer realiseerde de hoge levensduur van de motor door een herzie-

AT AANDRIJFTECHNIEK

ning van het motorontwerp, met een consequente integratie van het nieuwe injectiesysteem. Daarvoor moesten het verbrandingsproces, de uitlaatgasnabehandeling en de elektronische componenten worden aangepast.

Inspuiting Voor de brandstofinjectie kozen de onderzoekers voor het in de automotive sector al wijdverbreide common rail systeem dat de uitstoot van uitlaatgassen vermindert en tegelijkertijd het rendement van de verbranding verhoogt. Hierbij worden de compressie en de inspuiting ontkoppeld. De inspuitdruk wordt grotendeels onafhankelijk van het motortoerental en de ingespoten hoeveelheid geregeld. Slechts één hogedrukpomp zorgt voor het opwekken van de druk. Het systeem maakt een flexibele injectie mogelijk met een onderverdeling in voor-, hoofd- en na-inspuiting. Dit systeem is echter relatief complex opgebouwd en stelt hoge eisen aan alle onderdelen. Om deze reden namen de ontwikkelaars niet zonder meer de technologie van de voor personen- of vrachtwagens ontwikkelde common rail injectiesystemen over. Vooral de kwaliteit van brandstoffen is in het brede bereik van industriële dieselmotor zeer uiteenlopend. Ook de eis voor de levensduur (meer dan tienduizend bedrijfsuren) is hoog. Bovendien kunnen de hogere kosten voor de motor niet worden doorberekend naar de markt.

Hogere druk Hatz werkt samen met de autotoeleverancier Bosch, die een common rail systeem ontwikkelt voor industriële dieselmotoren, en het Leibniz-Institut für Informationsstruktur in Karlsruhe. Ook de injectoren, hogedruk inspuitpompen, de besturing, het inspuitkanaal, de sensoren en de aandrijvingen (actuatoren) worden geleverd door Bosch. Het common rail systeem is ontworpen voor een inspuitdruk van 1.800 bar. Door deze hoge druk wordt de brandstof relatief fijn en homogeen verdeeld en efficiënt verbrand. Daardoor ontstaan minder roetdeeltjes. In combinatie met het innovatieve uitlaatgas recirculatiesysteem en het nieuwe verbrandingsproces (‘intelligent Hatz Advanced Combustion System of iHACS) worden enerzijds de stikstofoxiden en anderzijds de roetdeeltjes zover vermeden dat kan worden afgezien van een roetfilter. Voor een optimale afstemming van de inspuiting op de turbomotor

Minder brandstofverbruik en emissies ontwikkelden de ingenieurs een drietrapsinjectie. Door de van de karakteristiek afhankelijke voorinspuiting wordt de geluidsemissie verminderd. De na-inspuiting vermindert de uitstoot en roetvorming. Een geometrische herontwerp van de cilinderzuiger verlaagde de uitstoot van schadelijke stoffen en het brandstofverbruik met vijf procentpunten. Omdat bij een ééntraps olieafscheiding problemen door olienevelresiduen in de carterventilatie en in de aanzuiging optraden, heeft de motorfabrikant een drietraps oliescheidingssysteem ontwikkeld.

Inl.: Hatz Nederland BV, tel.: (0345) 47 00 40, www.hatz-diesel.com


49

05-09-14 09:52

Juiste keuze koppeling en rem bepalend voor levensduurkosten [tekst] Hermann Bestle, Chr. Mayr GmbH+Co.KG, Mauerstetten (D) [foto’s] Chr. Mayr GmbH+Co. KG

Koppelingen om twee roterende assen met elkaar te verbinden en remmen om ze gecontroleerd tot stilstand te brengen, zijn bij constructeurs nogal eens sluitpost als wordt gekeken naar de tijd die er aan wordt besteed. De keuze van het juiste type en de berekening van de juiste grootte hebben echter grote invloed op de aanschafprijs, de montagetijd, onderhoudskosten en levensduur, kortom de Total Cost of Ownership. Aan de hand van twee voorbeelden legt Mayr Antriebstechnik uit waarom. De Roba-DS geeft aandrijfmomenten tot aan de nominale belasting spelingsvrij door met een constante, hoge draaistijfheid. Met zijn hoge vermogensdichtheid is de lamellenpakketkoppeling geschikt voor toepassingen met hoge draaimomenten

D

e montagekosten van grote koppelingen zijn een belangrijke economische factor waarmee bij de aankoopbeslissing vaak onvoldoende rekening wordt gehouden. Een eenvoudige en snelle montagemethode kan veel werkuren overbodig maken en onnodige kosten voorkomen. Bovendien zijn de inbouwwerkzaamheden zelf voor de monteurs dan aanzienlijk eenvoudiger. Het monteren van grote askoppelingen

Veel montagetijd besparen

In gemonteerde toestand wordt de conische pen van de Roba-DS lamellenkoppeling door de spanschroef in de conische openingen getrokken. Om het lamellenpakket te demonteren, wordt de spanschroef losgedraaid en daarna samen met het persdeksel aan de tegenoverliggende zijde in de conische pen geschroefd. Deze komt daardoor los en kan in axiale richting worden verwijderd. De lamellenpakketten en bussen kunnen nu in radiale richting worden gemonteerd of gedemonteerd

50

50-51-53_groneman.indd 50


voor draaimomenten tot 110.000 Nm kan soms een ware uitdaging zijn. Daarom heeft Mayr zijn grote Roba-DS lamellenkoppelingen voorzien van gemakkelijk te monteren conische bevestigingsmiddelen. Dit systeem maakt voor monteurs wat betreft snelheid en eenvoud van installeren een groot verschil in vergelijking met andere bevestigingsmethoden. Het kenmerk van de grote Roba-DS lamellenkoppelingen is de spelingsvrije wijze van bevestiging van het torsiestijve, elastische lamellenpakket aan de dragende delen als naaf, flens en bus. Daarbij trek-

ken spanbouten conische pennen in kegelvormige boorgaten die in de dragende delen en de conische klembussen van het lamellenpakket zijn aangebracht. Door deze constructie ontstaan krachten bij het monteren van de conische pennen die de conische klembussen en dragende delen elastisch oprekken in radiale richting, en dat garandeert een spelingsvrije bevestiging van het lamellenpakket. De conische bevestiging werkt als een krachtoverbrenging en verlaagt de aandraaimomenten van de bouten tot een fractie van het moment dat gangbare verbindingen vereisen. Zo kan het lamellenpakket van de Roba-DS voor een nominaal koppelingsmoment van 110.000 Nm al met aandraaimomenten van slechts 420 Nm worden bevestigd. Bovendien vereist de montage slechts een minimale hoeveelheid tijd, omdat per lamellenpakket slechts acht spanbouten hoeven te worden aangedraaid.

Conventionele bevestiging Bij veel andere grote koppelingen worden de lamellenpakketten hetzij met grote bouten bevestigd (die aandraaimomenten van vele duizenden Nm vereisen) of met behulp van speciale klemelementen met

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:25

teCHNIeK Mechanisch

meervoudige spanbouten. Bij dergelijke klemelementen met meervoudige spanbouten zijn op een centrale moer telkens vier, zes of acht kleine aanzetbouten aangebracht. De moer met de hoofdschroefdraad zelf dient eigenlijk alleen voor het aanbrengen van een eerste voorspankracht op de lamellenpakketbouten. De daadwerkelijke klemkracht wordt geleverd door de vele kleine aanzetbouten op de moeren aan te draaien. Het monteren van een dergelijke constructie vereist talloze individuele en tijdrovende stappen. Bij uitvoeringen met acht aanzetbouten worden eerst de hoofdmoeren op de lamellenpakketbouten gedraaid. Om elke moer centraal op het hoofdschroefdraad te houden en eventuele speling te elimineren, draait de monteur vervolgens steeds vier aanzetbouten kruislings handvast aan. Dezelfde vier aanzetbouten worden daarna opnieuw kruislings aange-

Spelingsvrije overdracht draaimoment draaid met in eerste instantie 50 procent van het voorgeschreven aandraaimoment, en vervolgens met 100 procent. Daarna trekt de monteur alle acht de bouten in een rondgaande beweging met 100 procent van het voorgeschreven aandraaimoment vast. Dit dient net zolang te worden herhaald tot alle aanzetbouten gelijkmatig op spanning zijn gebracht. Dit vereist doorgaans twee tot drie herhalingen, en bij lange lamellenpakketbouten nog meer. Bij lamellenpakketten met acht bevestigingspunten en acht spanbouten per moer, zijn bij drie herhalingen in totaal 32 handelingen per bevestigingspunt nodig, dus 256 handelingen per lamellenpakket. Bij lamellenpakketkoppelingen met dubbel lamellenpakket komt dat neer op 512 handelingen.

Conische bevestiging Een conische bevestiging is veel sneller en economischer te monteren. In vergelijking met het bovenstaande vergt de conische bevestiging van de Roba-DS koppeling, die slechts acht spanbouten gebruikt, veel minder tijd dus montagekosten. Elke spanschroef wordt in slechts drie stappen op het vereiste aandraaimoment gebracht. Op die manier is een compleet lamellenpakket al met 24 handelingen volledig te

september 2014


monteren, en uitvoeringen met dubbel lamellenpakket met 48 handelingen. Ook bij het demonteren van klemelementen met meervoudige spanbouten moeten alle aanzetbouten stapsgewijs in een aantal rondgangen worden ontlast. Anders kunnen de nog aanwezige aanzetbouten beschadigd raken en zich compleet vastvreten. De conische bevestiging is daarentegen wel heel eenvoudig en snel te demonteren. Eerst worden de spanbouten losgedraaid en na het verwijderen samen met het persdeksel aan de tegenoverliggende zijde weer in de conische pen geschroefd. Deze komt daardoor los en kan in axiale richting worden verwijderd. De lamellenpakketten en bussen kunnen nu in radiale richting worden gemonteerd of gedemonteerd, zonder dat de aangesloten machines verschoven hoeven te worden. De Roba-DS lamellenpakketkoppelingen met conische bevestigingen zijn leverbaar in vijf formaten voor nominale draaimomenten van 22.000 Nm tot 110.000 Nm. Ze zorgen voor een spelingsvrije en slijtarme overdracht van draaimomenten en compenseren daarbij axiale, diagonale en radiale asverschuivingen. De Roba-DS is torsiestijf, bestand tegen hoge en lage temperaturen en levert een hoge vermogensdichtheid. Deze eigenschappen maken deze component tot een geschikte lamellenpakketkoppeling voor toepassingen met hoge draaimomenten. Hij is makkelijk te onderhouden en bedrijfszeker.

In het onwaarschijnlijke geval dat zowel de primaire als de secundaire besturingscomputers uitvallen, kunnen de horizontale staartvlakken van Airbus vliegtuigen via een mechanische koppeling handmatig worden bediend (bron: IW-Maschinenbau)

Deze specifieke Roba Contitorque hystereserem is speciaal ontwikkeld om een constant remmoment te leveren over het volledige gespecificeerde temperatuurbereik van -55°C tot +70°C

primaire als de secundaire besturingscomputers uitvallen, moet de ‘trimmable horizontal stabilizer actuator’ vanuit de cockpit handmatig kunnen worden bediend om het vliegtuig te trimmen. Tussen de cockpit en de staart van het vliegtuig zijn allerlei mechanische onderdelen en staalkabels aangebracht om deze instellingsbewegingen vanuit de cockpit over te brengen naar de bediening van de horizontale staartvlakken. De mechanische koppeling, die de gehele lengte van het vliegtuig beslaat, oefent sleepmomenten uit die ook bij het testen



Veiligheid in de lucht Het tweede voorbeeld betreft een toepassing van de juiste koppeling en rem in de praktijk. Vliegtuigbouwer Airbus gaf de firma IW-Maschinenbau in Niestetal opdracht tot het ontwikkelen van een systeem voor het simuleren van sleepmomenten. Hiermee moeten actuatoren voor de horizontale staartvlakken (de zogeheten ‘trimmable horizontal stabilizer actuators’) worden getest. Bij het testen van deze stelaandrijvingen wordt een combinatie van een hystereserem en een askoppeling gebruikt. In de Airbus vliegtuigen worden de horizontale staartvlakken en de hoogteroeren bewogen door stabilo-actuatoren. De hydraulische actuatoren en de horizontale staartvlakken zijn door een mechanisme met elkaar verbonden. Op de zijkant van de actuator zit een flensnaaf waarmee hij ook handmatig kan worden versteld. In het onwaarschijnlijke geval dat zowel de

AT AANDRIJFTECHNIEK


51

04-09-14 15:25

September 30th - October 3rd Jaarbeurs Utrecht

Visit us: Stand 10D045

presents

S-Dias:

Pocket Sized Automation

Ultra Fast aUtomation 1µs rEsPonsE timE www.br-automation.com/reACTION

reACTION TECHNOLOGY

< < < < <

Replaces dedicated hardware Freely programmable IEC 61131, Function Block Diagram Reduces CPU load Reduces machine cycle time

World Of Technology & Science, Jaarbeurs, Utrecht

30.09. - 03.10.2014 standnummer 10D059

Find out more.

powered by www.sigmacontrol.eu

TECHNIEK Mechanisch

van de stabilo-actuatoren moeten worden meegenomen (sleepmomenten ontstaan door het over de ondergrond slepen van kabels en stangen). Airbus in Bremen test zijn actuatorsystemen uitgebreid tijdens de optimalisatiefase van de bouw en bij het maken van nieuwe ontwerpen, voordat deze in serieproductie worden genomen en in vliegtuigen worden ingebouwd. Maar ook luchtvaartmaatschappijen voeren deze tests uit bij reparatie en onderhoud.

Vliegtuig

Cardan

Control cable (Kabel)

Actuator

Hulpaandrijving

Vliegtuig

Testbank De hydraulische actuatoren van de horizontale staartvlakken moeten op een speciaal gebouwde testbank aan realistische gebruiksomstandigheden kunnen worden blootgesteld. Daarbij wordt de actuator in zijn geheel in een klimaatkamer geplaatst om hem aan omgevingstemperaturen van -55°C tot +70°C bloot te stellen. Een Roba Contitorque hystereserem simuleert daarbij de sleepmomenten die in werkelijkheid ontstaan in het systeem

Rem simuleert

Hoogteroer

Cardan

Tijdens het testen van de stabilo-actuatoren simuleert een Roba Contitorque hystereserem de sleepmomenten die in het vliegtuig ontstaan in de mechanische overbrenging van cockpit naar staart (bron: IW-Maschinenbau)

sleepbewegingen voor de mechanische bediening van de staartvlakken via de mechanische verbinding tussen de cockpit en de hydraulische actuator. Op de testbank wordt de hystereserem aan de hydraulische actuator bevestigd via twee ingebouwde cardankoppelingen die op een zwevend opgehangen draaimomentsteun zijn geplaatst. De zwevend opgehangen draaimomentsteun en één van de cardankoppelingen beschermen de actuator tegen het ontstaan van radiale, diagonale en axiale krachten. Aan de tweede cardankoppeling kan een rotatiesensor worden bevestigd om de exacte hoek van de flensnaaf te meten. De specifieke Roba Contitorque hystereserem is speciaal ontwikkeld om een constant remmoment te leveren over het volledige gespecificeerde temperatuurbereik van -55°C tot +70°C. Dit vereiste twee verschillende uitvoeringen met dezelfde uitwendige afmetingen om het vereiste grote remmomentbereik te realiseren. De ene uitvoering heeft een remmomentbereik van 0,5 Nm tot 6 Nm, de andere een bereik van 6 Nm tot 12 Nm. Over het volledige bereik kan het remmoment nauwkeurig worden ingesteld. De Roba Contitorque levert vanuit stilstand

september 2014


Huls

Lamellenpakket

Naaf

Drukdeksel Conuspen Spanschroef

Conische bevestiging in gemonteerde toestand

Demontage

Bij het monteren van het lamellenpakket van de Roba-DS worden conische pennen door de spanbouten in de conische openingen getrokken. De tijd die het aandraaien van de acht bouten vereist, is minimaal. Het bevestigen van een meervoudige schroefconstructie bij een lamellenpakket met acht bevestigingspunten daarentegen vereist 256 handelingen

een opvallend constant remmoment, omdat dit al direct wordt opgewekt door de magneten en hoogwaardige hysteresematerialen. Andere typen slipkoppelingen en remmen leveren geen constant remmoment of leveren dit pas vanaf een bepaald toerental. Hysteresekoppelingen en -rem-

AT AANDRIJFTECHNIEK

men zijn superieur wat betreft het constante draaimoment dat ze leveren en hun nauwkeurige instelbaarheid. Inl.: Groneman BV, tel.: (074) 255 11 40, www.groneman.nl


53

04-09-14 15:26

Duurzaam energie opwekken, algen kweken en regenwater winnen [tekst] Frank Senteur [foto’s] Framo Morat BV, Moordrecht

Op ieder oppervlak zonne-energie kunnen opwekken, regenwater opvangen, de luchtkwaliteit verbeteren of algen produceren? Het lijkt futuristisch, maar is realiteit. Cablean ontwikkelde het ‘SurfacE²motion Concept’ waarbij met roterende boxen oppervlakken met verschillende functies kunnen worden gecreëerd. De aandrijving gebeurt onder meer met motorreductoren van Framo-Morat, dat voor het dynamisch koppelen van de roterende elementen speciale wormwielsets voor Cablean ontwikkelt en produceert.

N

ederland telt meer dan 2,6 miljard vierkante meter aan ‘direct benutbare oppervlakken’. Dan moeten we denken aan daken, gevels, hekken, schermen, (sport) velden, et cetera. Volgens Peter van Dommele, directeur van Cablean (zes locaties in Nederland met het hoofdkantoor in Sliedrecht) kunnen die oppervlakken dankzij het ‘SurfacE²motion Concept’ worden gebruikt voor duurzame productie.

Multifunctionele oppervlakken Van Dommele: “Je kunt die oppervlakken voorzien van roterende elementen (boxen) die zijn voorzien van ‘kleine fabriekjes’. De roterende elementen/boxen kunnen verschillende vormen hebben rechthoekig, vierkant, driehoekig - waarbij met een mechanisch gesloten elektrische aandrijving de op dat moment gewenste kant naar buiten wordt gekeerd.

2,6 miljard m2

Partners

benutten

Framo-Morat levert een uitgebreid programma Compacta opsteekmotorreducturen met aandrijfkoppels van 60 tot 1.600 Nm

54

54-55_framo.indd 54


ingebouwd worden, waardoor ze met zonlicht bijvoorbeeld groenten of algen produceren. Je kunt er ook led-panelen opzetten, zodat het informatiezuilen en/ of reclameborden worden en die weer combineren met duurzame technieken. In totaal kennen we nu zo’n 85 verschillende soorten toepassingen voor de oppervlakken, waarbij we een methode hebben ontwikkeld om al die faciliteiten te integreren en te beheren.” Cablean heeft het ‘SurfacE²motion Concept’ al op verschillende plaatsen gerealiseerd. In eerste instantie gebeurde dit vooral op daken en gevels, maar in Eindhoven werd in mei van dit jaar een sportveld opgeleverd dat door Cablean is opgebouwd uit draaibare elementen. Het is een combinatie van kunstgras en kunstvloer (om op te sporten), zonne-energieopwekking en regenwateropvang. De boxen zijn opgebouwd uit aluminium profielen. De binnenruimte is hol en die holte is voor verschillende doeleinden te benutten; voor de opvang van regenwater bijvoorbeeld, maar ook voor de opslag van warmte of zelfs elektriciteit. Weer een andere mogelijkheid is de elementen te voorzien van een soort ‘biofabriekjes’, waarmee groenten en algen geproduceerd kunnen worden. Die algen zijn te gebruiken als basis voor voedingsmiddelen en voedingssupplementen. Het concept is overal toepasbaar. Op daken, gevels, als scheepsdek, maar ook ter vervanging van (toegangs)hekken, als boarding in stadions, als informatiezuil waarbij een zijde met led’s uitgerust kan worden, et cetera.

Dan kun je denken aan een kant met zonnepanelen of zonnecellen waarmee respectievelijk warmte of elektriciteit wordt gegenereerd. Ook kan het element een regenwateropvangsysteem bevatten dat wordt geactiveerd door de kant met een waterdoorlatend oppervlak (een soort filterdoek) naar buiten te draaien. Maar ook kunnen er ‘biofabriekjes’ in de elementen

Cablean startte in 2009 met een prototype van het ‘SurfacE²motion Concept’. “Vervolgens zijn we daarmee het ontwikkel/ testtraject ingegaan,” zegt Van Dommele. “We geloven in samenwerking, vandaar dat we vanaf het prille begin samenwerking hebben gezocht met specialisten zoals Sapa, VDL, Heras, DJPS en anderen. De technologie wordt geproduceerd in Nederland door een hoogwaardig industrieel cluster. Inmiddels zijn we zover dat

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:42

TECHNIEK Mechanisch

“Voor Cablean produceren we een speciale uitvoering van de Compacta, waarbij we een aanpassing hebben gedaan in de eindschakelaars zodat daarmee, afhankelijk van de vorm van het roterende element, meerdere tussenposities mogelijk zijn. De afslagpunten zijn nauwkeurig instelbaar, zodat je geen complexe besturingen en extra sensoren nodig hebt om de panelen te roteren en in de juiste positie vast te zetten. De Compacta’s drijven een vierkante centrale as aan, waarop wormwielsets zitten met een overbrenging van 100:1. De koppelassen zijn onder veerspanning gemonteerd, zodat ze ook gemakkelijk uitneembaar zijn. De worm/wormwielsets zijn speciaal voor Cablean ontwikkeld en worden bij onze hoofdvestiging in Duitsland geproduceerd. De wormen zijn van roestvaststaal, de wormwielen van een hoogwaardige technische kunststof. Dit is een zelfsmerende oplossing die een hoge nauwkeurigheid combineert met een lange levensduur. Schermen met negen gekoppelde elementen en een totale schermafmeting van 5 m x 2,5 m worden met slechts één MS12 Compacta motorreductor aangedreven. Na het monteren en afstellen van de assen en wormwielsets is de constructie mechanisch gesloten, zelfremmend en onderhoudsvrij. Voor grotere schermen met meer roterende elementen passen we simpelweg een grotere motorreductor toe met een hoger koppel. De mogelijkheden zijn wat dat betreft vrijwel onbegrensd.”

Een driehoekig Cablean-element in opbouw. Duidelijk is te zien dat de binnenzijde van de box hol is waardoor deze benut kan worden voor bijvoorbeeld de opslag van (regen)water en energie. Ook kan deze worden gebruikt voor een productie-unit die bijvoorbeeld lucht zuivert of voor bio-toepassingen

we klaar staan om het breed in de markt uit te rollen. We hebben al een behoorlijk aantal ‘proof of concept’ projecten gerealiseerd. Het sportveld in Eindhoven bijvoorbeeld, maar ook de gebouwschil van de Duurzaamheidsfabriek uit Dordrecht en de gevel van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Zwijndrecht. Deze projecten zijn zogenaamde ‘Cablean Energy Projects’, waarbij de inrichting en programmering zorgt voor het gratis kunnen doorgeven van de opgewekte zonneenergie.”

Zo solide en eenvoudig mogelijk Volgens Van Dommele is Cablean als enige in staat het oppervlak een meervoudig aanbod te geven en hiermee ook een verdienmodel te genereren. “Door constant te veranderen van toepassing wanneer dit interessant of nodig is, wordt omzet gegenereerd. Denk aan de combinatie zonne-energieopwekking, luchtzuivering, regenwateropvang, exposure in de vorm van kunst of boodschappen. Hiermee genereren we voldoende inkomsten om de opgewekte zonnestroom gratis door te kunnen geven aan maatschappelijke organisaties zoals scholen, zorginstellingen, ziekenhuizen en sportverenigingen. Er staan er inmiddels meerdere van dit soort projecten in Nederland. In binnenstedelijke omgevingen kunnen we de investering binnen vijf jaar terugver-

september 2014

54-55_framo.indd 55

dienen. Met name maatschappelijk gerichte organisaties als scholen, gemeenten, woningcorporaties, zwembaden maar ook kantoren, ziekenhuizen, et cetera krijgen hierdoor extra middelen om hun belangrijke taken te kunnen uitvoeren. Tegelijk kunnen ze zich extra profileren als duurzame organisatie die na de ‘terugverdientijd’ gewoon geld met ons systeem verdient.”

Aandrijftechnische uitdaging Cablean heeft voor het roteren twee oplossingen, namelijk een uitvoering met buismotor en een uitvoering met motorreductor en worm/wormwieloverbrenging. Voor deze laatste uitvoering werkt Cablean samen met Framo-Morat. Marcel Perdon van Framo Morat Nederland in Moordrecht zegt hierover: “Het streven was om de aandrijving zo solide en eenvoudig mogelijk te maken zonder ingewikkelde elektronica. Dat hebben we gerealiseerd middels een mechanisch gesloten aandrijving met een centrale as en worm/wormwielsets waarmee de gekoppelde elementen simultaan worden bewogen. Voor de elektrische aandrijving zijn Compacta motorreductoren ideaal. Deze produceren we in allerlei varianten, waarbij we praten over koppels van 60 Nm tot 1.600 Nm. Door de compacte bouw zijn deze aandrijvingen uitstekend geschikt voor constructies met weinig inbouwruimte. Die combinatie van eigenschappen komt in deze toepassing goed tot zijn recht.”

AT AANDRIJFTECHNIEK

Inl.: Cablean Group, tel.: (0184) 44 81 55, www.cablean.nl Framo Morat Nederland BV, tel.: (0182) 61 00 06, www.framo-morat.nl

Verticale wand met twee vakken met beplanting en een derde vlak met zonnecellen. In dit geval zijn de ‘biovlakken’ voorzien van sierplanten, maar deze kunnen ook worden gebruikt voor de productie van groenten


55

05-09-14 09:42

Goed gereedschap verlengt levensduur aandrijfcomponenten [tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] Bega Special Tools

Bega Special Tools uit Vaassen is fabrikant en distributeur van gereedschap

kelingsafdeling van Bega Tools, hebben hydraulische trekkers enkele voordelen ten opzichte van mechanische trekkers. “Bij hydraulische trekkers draait de as niet mee, dus hoef je de poelietrekker niet te fixeren. Er is geen wrijving tussen de spindel en de as, en de trekker kan niet overbelast worden omdat het overdrukventiel gedimensioneerd is op het tonnage van de trekker. Bij mechanische trekkers willen monteurs nog wel eens het moment vergroten door met een buis de sleutel of de ratel te verlengen.”

voor het schadevrij demonteren en monteren van lagers en aandrijfcomponenten. Een combinatie van correcte montage, goede smering, uitlijning en conditiebewaking verlengt de standtijd van roterende apparatuur en voorkomt ongewenste uitval.

Brandgevaar nihil Hydraulische trekkers zijn al snel interessant bij veelvuldig gebruik, voor grote tonnages zijn ze gewoon een must. Bega Tools heeft verrijdbare hydraulische trekkers tot 150 ton in het programma. Voor de veiligheid bij demontage past Bega Tools het liefst zelfcentrerende lagertrekkers toe zodat onnodig scheeftrekken wordt voorkomen. Ook kan de veiligheid op een eenvoudige manier verhoogd worden met het gebruik van netjes om het lagergereedschap. Bij het losschieten van het te verwijderen object wordt dit door het net opgevangen.

De Betex HXPM 100t is een verplaatsbare, zelfcentrerende, hydraulische trekker met een slaglengte tot 330 mm. De afstand tussen cilinder en as kan worden opgevuld met adapters tot maximaal

Laagfrequente inductieverhitters

620 mm

Na demontage is de volgende uitdaging natuurlijk om de nieuwe aandrijfcomponent te plaatsen zonder schade te veroorzaken. Vooral bij lagers is hier de eerste winst te behalen om prematuur uitval te voorkomen. Een veel gebruikte methode om lagers en aandrijfcomponenten te monteren is om deze van tevoren te verwarmen. Door uitzetting is de component eenvoudig over een (niet verwarmde) as te schuiven. Traditionele verwarmingsmethoden zoals ovens, oliebaden en branders worden sinds de komst van inductieverhitters steeds minder gebruikt. Ovens moeten voorverwarmd worden en dat kost veel tijd en energie. Ook het verwarmen van de component duurt langer. Oliebaden en gasbranders zorgen voor rook, stank en

B

ega begon in 1978 met het leveren van één type speciale lagertrekker voor de demontage van kogellagers. Sindsdien is het uitgegroeid tot een bedrijf met een compleet programma van gereedschappen voor onderhouden productiewerkzaamheden met 24 personeelsleden. Behalve lagers zijn er andere aandrijfcomponenten zoals bijvoorbeeld tandwielen, ringen, poelies, bussen en wielbanden waar het gereedschap en de expertise van Bega Tools op van toepassing is.

Veilig demonteren Iedere monteur heeft wel ervaring met mechanische trekkers voor poelies, la-

56

56-57_begatools.indd 56


gers, ringen en waaiers van elektromotoren. De bekendste trekkers zijn die met twee of drie armen (en die zijn meestal zelfcentrerend). Onder de mechanische trekkers zijn er ook types die op de binnenring van een lager grijpen of over de rollen grijpen bij wiellagers en kegellagers. Ook de inwendige expandertrekkers in combinatie met een slagtrekker vallen daar onder. In de categorie hydraulische trekkers zijn er trekkers die een ingebouwde pomp en cilinder hebben, en trekkers met een losse pomp. Volgens Henk van Essen, directeur en hoofd van de productie- en de ontwik-

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:44

TECHNIEK Mechanisch

brandgevaar en zijn niet te gebruiken bij voorgesmeerde en gesloten (2RS-ZZ) lagers. Grote voordelen van inductieverhitters zijn dat de verhitting gelijkmatig, snel en gecontroleerd verloopt en dat het energieverbruik lager is. Microprocessorgestuurde elektronica bewaakt het verwarmingsproces en voorkomt oververhitting en explosieve verhitting. Bega Tools heeft onder de naam Betex een breed assortiment inductieverhitters en heeft veel expertise op het gebied van verhitting. De verhittingscurve is het recept van de kok en hangt sterk af van de vorm en de massa van het te verhitten werkstuk. Met de opgedane ervaringen van de afgelopen 36 jaar kunnen klantspecifieke problemen met maatwerk snel opgelost worden. De elektronica en de software zijn bepalend voor de kwaliteit en de gebruiksvriendelijkheid van de inductieverhitter. Na iedere verhittingscyclus vindt automatisch demagnetisatie plaats (<2 A/cm) zodat er geen metaaldeeltjes door het magnetisme aangetrokken worden door de aandrijfcomponenten. Dit heeft grote invloed op de levensduur van met name de lagers.

Met het Fixturlaser Dirigo laseruitlijnsy-

combinatie met een trekker. Met deze me-

steem is uitlijnen gemakkelijk en snel uit te

thode kunnen ook moeilijk toegankelijke en

voeren. Aanpassingen zijn gelijk zichtbaar

niet ronde objecten verhit worden

Middelfrequente inductieverhitters Hiermee zijn snel en gecontroleerd met name dunwandige stalen werkstukken als lagers, ringen, behuizingen en buizen te monteren en te demonteren. Voor het verwijderen van lager-binnenringen van treinassen wordt een inductor om een asuiteinde geplaatst. Binnen 30 seconden is

Een flexibele inductor om een wielband in

De Betex 40 RMD turbo 12 kVA mobiele inductieverhitter kan lagers tot 600 kg verhitten. Met automatische demagnetisatie

de ring verhit tot 130°C en is de ring te verwijderen. De nieuwe ring wordt op dezelfde wijze verhit en is dan om de as te schuiven. Het grote voordeel van deze methode is de snelheid. De productiesnelheid neemt toe en de as zelf wordt met deze methode niet heet in vergelijk met conventionele verhittingsmethoden die tot voor kort werden gebruikt. Andere verhittingsmethoden met middelfrequente inductieverhitters zijn mogelijk met een inductietafel of door inductoren in een component te plaatsen. Met flexibele inductoren is het mogelijk om deze in een werkstuk of er omheen te wikkelen. Zo kunnen ook niet-cilindrische vormen of extreme maten verhit worden en objecten die zich op moeilijk bereikbare plekken bevinden. Met inductieverhitters kunnen ook werkstukken voorverwarmd worden om deze spanningsvrij te kunnen lassen.

Onderhoud, smering en bewaking Een goed geplaatst lager is de basis voor een lange levensduur. Met slagbussensets voor het mechanisch monteren wordt schade door montagekrachten voorkomen. Door apparatuur goed uit te lijnen worden trillingen en overbelasting van aandrijfcomponenten voorkomen. Met as-uitlijnsystemen met lasermeetunits kunnen axiaal- en radiaalfouten snel onderkend en verholpen worden. Naast meetapparatuur levert Bega ook vulpla-

september 2014

56-57_begatools.indd 57

AT AANDRIJFTECHNIEK

ten en vijzels om correcties uit te kunnen voeren. Aandrijfcomponenten op tijd smeren met het juiste smeermiddel is ook cruciaal voor de levensduur. Voor de Benelux levert Bega automatische smeersystemen van Perma voor zowel oliën als vetten. Goede voorlichting over smering levert winst op en kan fouten bij het onderhoud voorkomen. “Bij onderhoud zijn monteurs vaak geneigd om de vetkraag

Verhittingscurve is kennis bij lagers te verwijderen. Een vetkraag biedt echter bescherming tegen vuil, stof en water,” zegt Van Essen. “Door conditiebewaking van aandrijfcomponenten kunnen problemen vaak tijdig onderkend worden. Zo kan vervanging worden ingepland tijdens een reguliere stop en zo is de kans op ongewenste stilstand en schade veel kleiner.” Een veel gebruikte methode van conditiebewaking is trillingsmeting, maar ook temperatuur- en geluidsmetingen worden gebruikt om veranderingen waar te nemen. Met een combinatie van goed gereedschap, goede adviezen over het gebruik hiervan en op het gebied van onderhoud, wil Bega problemen oplossen én voorkomen. Inl.: Bega Special Tools, tel.: (0578) 66 80 00, www.begaspecialtools.com


57

05-09-14 09:44

www.yaskawa.eu.com

CHALLENGE US AS YOUR PARTNER FOR TOTAL SYSTEM SOLUTIONS BUILT TO PERFORM: SYSTEMEN EN OPLOSSINGEN VOOR AL UW VRAAGSTUKKEN IN PRODUCTIE AUTOMATISERING Met innovatieve oplossingen voor Robotica, Motion Control en Controls systemen is YASKAWA uw ideale partner voor complete automatiseringsoplossingen “uit 1 hand”. Door onze brede ervaring in het realiseren van maatwerkoplossingen in vele verschillende industrietakken kunnen wij u deskundig adviseren bij uw specifieke vraagstelling. Ontmoet YASKAWA op de WOTS en Macropak in Utrecht (30 september t/m 3 oktober): Hal 10 Stand C08 Hal 1 Stand C042 YASKAWA Benelux BV Science Park Eindhoven, 5692 EB Son (NL) Tel. +31 (0)40 289 5500 [email protected]

Masters of Robotics and Motion Control.

SPS_MESSE_ANZ_2014_NED_191x130 31.07.14 15:39 Seite 1

Elektrische automatisering Systemen en componenten Internationale vakbeurs en congres Neurenberg, Duitsland, 25 – 27 november 2014

Answers for automation Europa's toonaangevende vakbeurs voor elektrische automatisering biedt u: • het uitgebreide marktoverzicht • 1.600 exposanten inclusief alle belangrijke spelers • producten en oplossingen • innovaties en trends art: toegangska Uw gratis /tickets ps /s ago.com www.mes

Meer informatie op +49 711 61946-828 of [email protected]

Toys for Boys

Houtbrander met USB-aansluiting [tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] BioLite

De BioLite CampStove is een campingbrander die brandt op hout en die is uitgerust met een USB-aansluiting. Hiermee kunnen mobiele telefoons tijdens het koken bijgeladen worden. Voor volledig opladen is meer tijd (en hout) nodig.

H

Principe van de CampStove. Thermo-elektrische generatoren hebben een laag rendement van tussen de 5 procent en 8 procent maar ze zijn uiterst betrouwbaar mede omdat ze geen bewegende delen hebben en ze gaan lang mee

et oranje gedeelte van de brander is de ‘power-module’. Hierin zit een kleine batterij die een kleine ventilator aandrijft. Hiermee wordt een geforceerde luchtstroom gecreëerd waardoor de brander beter brandt. Voor gebruik is het aan te bevelen om de batterij eerst kort op te laden. Tijdens het transport zit de power-module in het brandergedeelte. Aangekomen op locatie wordt deze aan de brander vastgezet. Het aansteken gebeurt door wat papier, karton of een aanmaakblokje aan te steken en dat via de bovenkant in de vuurkorf te stoppen samen met wat droge takjes. Na een seconde of tien activeer je de ventilator op de lage (‘low’) stand. Zodra de kleine takjes branden, kunnen er dikkere takjes hout toegevoegd worden en kan de ventilator op de ‘high’ stand gezet worden. Om het vuur brandend te houden moet er regelmatig hout bij en dan zal de pan of een keteltje water dat direct bovenop de brander staat opgetild moeten worden. Een goed brandend vuurtje genereert voldoende warmte om

Vuurtje stoken, koken en tegelijk je mobieltje opladen

door middel van een thermo-elektrische generator stroom op te wekken. Na verloop van tijd licht de groene led op. Dan is de interne batterij voor de ventilator weer vol en kan de USB-aansluiting gebruikt worden om bijvoorbeeld een mobiele telefoon op te laden of voor led-verlichting. Na gebruik moet de brander afkoelen. Tijdens het afkoelen zal de ventilator nog een tijdje blijven draaien. Zodra de brander voldoende is afgekoeld moet deze geleegd worden en kan voor transport de powermodule weer in de vuurkorf gestopt worden. Als accessoire kan er een gril met poo tjes aan de CampStove bevestigd worden. Door middel van een klepje is de vuurkorf bereikbaar tijdens het grillen. De CampStove heeft een massa (inclusief power-module) van 985 g, is 210 mm hoog en 127 mm breed. Het continu vermogen is 2W en het piekvermogen is 4W. Volgens de reviews is dit voldoende om een mobiele telefoon af en toe rond de kookmomenten bij te laden, maar is de CampStove niet praktisch genoeg om mobiele apparaten volledig op te laden.

(zie afbeelding) tot 10W vermogen genereren (dat is ongeveer hetzelfde vermogen als dat van een adapter). Water er in en op een vuurtje plaatsen: de thermoelektrische generator bevindt zich in de bodem en de aansluiting in het handvat. Inl.: BioLite, [email protected], www.biolitestove.com

Waterketel Voor de wildkampeerder die meer vermogen wil (voor bijvoorbeeld een iPad of een tablet) kan de ‘KettleCharge’ waterketel

september 2014

59_toys.indd 59

AT AANDRIJFTECHNIEK

De KettleCharge kan op iedere campingbrander gebruikt worden


59

05-09-14 09:44

Visualiserings-app

De visualiserings-app Visu+ mobile van Phoenix Contact biedt de mogelijkheid om de visualisering van een installatie uit te breiden naar smartphones of tablets. Zo zijn flexibele bedienings- en visualiseringsconcepten mogelijk waarbij de gebruiker altijd en overal toegang heeft tot zijn installatie. Bovendien zijn hiermee klassieke SCADA-functies - zoals trendweergave en alarmmanagement - mogelijk op mobiele eindapparatuur. De Visu+-webserver is er in verschillende apparaten van Phoenix Contact. Voor IPC’s is een uitbreiding met de Visu+-licentieoptie Web nodig om de app in combinatie met Visu+ te kunnen gebruiken. De HTMLvisualiseringspagina’s voor de app worden vanuit de ontwikkelomgeving van de visualiseringssoftware Visu+ gegenereerd. Meer info? Products4Engineers.nl: 76339 Inl.: Phoenix Contact BV, tel.: (0316) 59 17 20, www.phoenixcontact.nl

Datarecorder voor geluid en trillingen

Siemens heeft een compact instrument geïntroduceerd dat industriële geluids- en trillingsmetingen vereenvoudigt. Tot nu toe werden versnellingssensoren en microfoons aangesloten op kastjes die op hun beurt weer verbonden werden met een computer. De LMS Scadas XS datarecorder past praktisch in één hand en kan rechtstreeks worden bediend via toetsen of een tablet. Het instrument kenmerkt zich door zuivere uitgangsgegevens zonder ruis of storingen, die zonder verdere bewerking rechtstreeks in analyseprogramma’s kunnen worden ingevoerd. Met het apparaat kan onder meer een grote installatie worden gemeten of kunnen metingen worden uitgevoerd op moeilijk toegankelijke plaatsen. Meer info? Products4Engineers.nl: 76319 Inl.: Siemens Nederland NV, tel.: (070) 333 33 33, www.siemens.nl

Human machine interface

De BMI-serie HMI’s van Bonfiglioli zijn uitgevoerd met een aanraakscherm met 65.000 kleuren. Ze zijn vooral geschikt voor kleinere systeemoplossingen, waarbij eenvoudige bediening een vereiste is. De serie omvat modellen in drie schermgroottes: 3,5”, 7” en 10,1”. Bij de laatste twee is af fabriek een geheugenkaartmodule geïntegreerd. Alle uitvoeringen zijn rechtstreeks aan te sluiten op de Agile en Active Cube frequentieregelaars van Bonfiglioli/Vectron. Tevens zijn de machine interfaces in te zetten als ‘multi drop’-systeem met verschillende regelaars en bieden de mogelijkheid de PLC-capaciteit in de frequentieomvormer uit te breiden. Eén HMI is te koppelen aan maximaal 31 deelnemers.

Data-/energiekoppeling

Met de e-rover heeft Igus een systeem doorontwikkeld dat portaalkranen op luchtbanden in korte tijd automatisch aan een kabelrupssysteem koppelt. Een telescooparm verbindt daarbij de energietoevoerende kabelrups, die in een goot geleid wordt, met de ‘rubber tyred gantry crane’ (RTG). Zo worden een veilige energietoevoer en gegevensoverdracht gewaarborgd, ook via glasvezelkabels. Met de koppeling kunnen energie en gegevens, ook via glasvezelkabels met gigabit-snelheid, veilig via de kabel worden gevoerd. Het aankoppelen duurt ongeveer één minuut. Beperkingen voor de rijsnelheid van de portaalkraan zijn er niet. Het systeem functioneert via een telescooparm aan de kraan die kan worden in- en uitgestuurd. Hierdoor is een automatische koppeling mogelijk en wordt de kabelrups, waarin alle media tegelijkertijd kunnen worden gevoerd, door de portaalkraan meegenomen. Meer info? Products4Engineers.nl: 76379 Inl.: Igus Nederland BV, tel.: (0346) 35 39 32, www.igus.nl

Vergrendelingsmechanismen

Roemheld heeft de range vergrendelingsmechanismen voor rotors uitgebreid met modulaire componenten die gebruikt kunnen worden in extreme industriële omgevingen. De vergrendelingsmechanismen zijn in eerste instantie ontworpen voor gebruik tijdens het onderhoud bij on- en offshore windenergieparken. De hydraulische en elektromechanische componenten zijn ook geschikt voor gebruik in de medische en plaatmetaalindustrie in verschillende toepassingen, inclusief het vriesdrogen in de voedingsmiddelenindustrie en als deursloten in amfibievoertuigen. De vergrendelingsmechanismen voor rotors voldoen aan de corrosie- en veiligheidseisen voor offshore platforms. Ze zijn geschikt voor gebruik bij temperaturen tussen -30°C en +70°C en ze bieden een maximale zijdelingse belasting van 7.000 kN. Meer info? Products4Engineers.nl: 76353


Inl.: Hilma-Römheld GmbH, tel.: (+49) 2733 28 10,

Inl.: Elsto Drives & Controls, tel.: (0252) 21 91 23, www.elsto.nl

www.roemheld-gruppe.de

60

60-61_productnieuws2advelsto.indd 60


SEPTEMBER 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

04-09-14 15:33

Productnieuws

Bezoek ons Servoversterkers

ABB heeft de range servoversterkers voor op ethernet gebaseerde motion control systemen uitgebreid met varianten die de snelheid van machines en automatiseringssystemen aanzienlijk kunnen verhogen. De MicroFlex e100 en e150 bieden een keuze uit drie éénfase drives met een continue stroom van 2,5 A, 5,25 A of 7,5 A. Door het opnieuw ontwerpen van de vermogenstrap van de versterker kunnen de servoregelaars piekstroomniveaus van drie keer de continue nominale stroom leveren en dat 3 s in stand houden. Meer info? Products4Engineers: 76279

Voor de laatste ontwikkelingen

Inl.: ABB BV, tel.: (010) 407 89 11, www.abb.nl

Gelijkstroomvoedingen

Met de nieuwe generatie primair schakelende gelijkstroomvoedingen PSPC/PSPM levert Conta-Clip een serie voedingen voor kleine besturingen. Leverbaar zijn uitgangsstroomvarianten van 1 A tot 10 A met een naregelbare uitgangsspanning van 24 VDC. De voedingen dekken het lagere en middelgrote vermogen van 25 W tot 240 W af. Ook kunnen de voedingen parallel of in serie worden geschakeld. Meer info? Producst4Engineers.nl: 76282 Inl.: Conta-Clip Nederland BV, tel.: (0495) 56 60 46, www.conta-clip.nl

Beschermkous voor hydrauliekslangen

HellermannTyton heeft het programma beschermingsmiddelen uitgebreid met de HEGWS beschermkous voor hydrauliekslangen. De beschermkous kenmerkt zich door een hoge treksterkte en een goede slijtvastheid. Hij is ontwikkeld om hydrauliekslangen te beschermen en verwondingen bij mensen als gevolg van hogedruklekkages van vloeistoffen te voorkomen. De beschermkous voldoet aan de normen voor grondverzetmachines (EN ISO 3457) en mechanische trilling en schokken (EN 1299).

 Nieuwe frequentieregelaars (< 1,2 MW)  Human Machine Interface  Industriële reductoren met servo aanbouwflens  Groot assortiment ATEX aandrijfcomponenten  Modulaire systeemoplossingen

Meer info? Producst4Engineers.nl: 76219 Inl.: HellermannTyton BV, tel.: (033) 460 06 90, www.hellermanntyton.nl

Embedded controller

Adlink heeft de release van de PXIe-3985 aangekondigd, zijn best presterende 3U PXIe embedded controller. De besturing is voorzien van de quad-core vierde generatie Intel Core i7-4700EQ processor en werkt met snelheden tot 3,4 GHz klokfrequentie (in single-core Turbo Boost-modus). Met snelheden tot 8 Gb/s en maximaal 16 Gb DDR3 1600 MHz RAM-geheugen is de PXIe-3985 geschikt voor toepassingen die intensieve data-analyse of -verwerking en high-speed data streaming vereisen, zoals draadloze, radar- of RF testomgevingen. Meer info? Products4Engineers.nl: 76283 Inl.: Alcom Electronics BV, tel.: (010) 288 25 00, www.alcom.eu

Voorhout • Groningen Weert • Hoogerheide T 088 7865200 E [email protected]

www.elsto.eu 63x258-Elsto-AT-201407.indd 1

september 2014

60-61_productnieuws2advelsto.indd 61

AT AANDRIJFTECHNIEK


28-8-2014 14:23:46

61

05-09-14 09:53

AANDRIJFTECHNIEK AANDRIJVEN - BESTUREN - TOEPASSEN

BEURSAANBIEDING MAAK NU GEBRUIK VAN DE SPECIALE BEURSAANBIEDING EN ONTVANG 50% KORTING OP EEN JAARABONNEMENT! GUN UZELF EEN VAKBLAD EN GA NAAR WWW.AT-AANDRIJFTECHNIEK.NL/ACTIE

www.at-aandrijftechniek.nl

OM GEBRUIK TE MAKEN VAN DE KORTING. DE ACTIEPERIODE LOOPT TOT EN MET DECEMBER 2014.

Laat de raderen draaien

Aandrijftechniek is hét vakblad over aandrijven, besturen en toepassen en informeert over ontwerp, constructie, onderhoud en toepassing van componenten en systemen. Aandrijftechniek is er voor ontwerpers, constructeurs en onderhoudstechnici. Door bundeling van nieuws, achtergrondinformatie en expertise is Aandrijftechniek een onmisbare kennisbron voor de aandrijfindustrie.

Ga voor meer informatie naar www.eisma.nl of neem direct contact op 088 2944 700 2014-0127 Beursactie AT 230x300 mm.indd 1

07-08-14 09:20

Productnieuws

Servoversterker met veiligheidsfuncties

Safe Motion, de combinatie van veiligheidskaart PMCprotego S en servoversterker PMCprotego D van Pilz, staat voor het realiseren van veiligheidsfuncties die zijn geïntegreerd in de aandrijving. Met de bewegings-, stop- en remfuncties wordt de veiligheid van het personeel tijdens de bediening, rust, formaatwisseling of het onderhoud gegarandeerd. ‘Safely Limited Position’ (SLP, veilig bewaakte positie) bewaakt alle eindstanden zoals de bereikbewaking van robots of lineaire assen. ‘Safely Limited Increments’ neemt bewegingstaken bij materiaaltoevoer van processen voor zijn rekening, zoals voorwaartse beweging van de wals van een pers. Meer info? Products4Engineers.nl: 76239 Inl.: Pilz Nederland, tel.: (0347) 32 04 77, www.pilz.nl

Eindeloos veel toepassingen + 1.001 compatibele producten = Totale systeemoplossing

In de industriële automatisering behoort Mitsubishi Electric tot de marktleiders in de wereld. En om een goede reden: Al 92 jaar kunnen onze klanten vertrouwen op topkwaliteit, precisie en totale systeemoplossingen. – Wereldwijde bestsellers: meer dan 13.000.000 verkochte compacte besturingen, 18.000.000 verkochte frequentieomvormers

Meerassige lineaire systemen

Winkel voert een omvangrijk portfolio met meerassige lineaire systemen met uiteenlopende eigenschappen. Ze vormen een onderhoudsarme, betrouwbare en daardoor economische oplossing voor talrijke functies in de lineaire- en handlingstechnologie. Zo tilt de robuuste SLE (Stahl-Linear-Einheit) lasten tot zes ton. Omdat deze uitvoering ongevoelig is voor vuil en stof wordt ze onder meer toegepast in gieterijen en fabrieken voor bouwmateriaal of glas. De eenheid is gebaseerd op sterke stalen profielen. Instelbare eenheden met looprollen zorgen voor een spelingsvrije doorloop. Onderhoudsarme aandrijvingen via tandheugels of tandriemen garanderen een betrouwbaar gebruik, ook onder de zwaarste omstandigheden. Ondanks de robuuste uitvoering is het lineaire systeem met een snelheid tot 3 m/s dynamisch en met een herhalingsnauwkeurigheid tot 1 mm ook nauwkeurig.

– Meer dan 114.000 medewerkers zijn over de hele wereld in 120 landen voor u actief – Global Partner, Local friend: wereldwijde beschikbaarheid, lokale service – Innovatieve systeemoplossingen voor alle marktsegmenten – Consistentie en compatibiliteit tussen SCADA, PLC’s, frequentieomvormers, Servo/Motion, robots, HMI, veiligheidsschakelaars/low voltage switchgear en de bijbehorende software – Medeoprichter van de e-F@ctory Alliance Mitsubishi Electric wordt al meer dan 30 jaar vertegenwoordigd door lokale distributeurs in de Benelux. Vanaf februari 2014 bieden wij met een eigen vestiging in Mijdrecht onze klanten een nog groter pakket met oplossingen en een uitgebreide service en support ter plaatse.

Meer informatie op nl3a.mitsubishielectric.com/fa/nl of per telefoon 0297 250 350.

Meer info? Products4Engineers.nl: 76280. Inl.: Stamhuis Lineairtechniek, tel.: (0571) 27 20 10, www.stamhuislineair.nl

september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

63_productnieuws3advmitsubishi.indd 53

05-09-14 09:45

voor rendement en betrouwbaarheid e:[email protected] www.koyo.eu

BeariNGs

KOYO BENELUX

P.O. Box 1 2965 ZG Nieuwpoort Phone: + 31 (0)184-606800 Fax: + 31 (0)184-606857

SKINTOP ®. De ideale combinatie voor uw applicatie. [ EXTREEM DUURZAAM ]

[ BUITENGEWOON VEELZIJDIG ]

S OT W OP 34 NS D F0 O EK TAN ZO 1 - S E B L1 HA

®

R

Katern over ontwikkelingen in Robotica

nr. 7 September 2014

Robotica

TOEKOMSTMUZIEK Robotica is een breed terrein met tal van toepassingen. In dit artikel wordt ingegaan op een wel heel specifieke toepassing, namelijk de robot als musicus

KABELS Voor veeleisende toepassingen zoals robotica ontwerpt en maakt Lapp Muller klantspecifieke kabels. In deze kabels kunnen naast elektrische voedings- en signaalleidingen ook slangen voor lasapparatuur, hydrauliek of pneumatiek geïntegreerd worden

OPERATING SYSTEEM Het Robot Operating System is een open source cross-platform framework voor robot-specifieke softwareontwikkeling. De geïntroduceerde versie ROS Industrial betekent dat ROS als platform nu ook binnen de industriële robotica wordt gelanceerd

september 2014

65_coverrobotica.indd 65

R AANDRIJFTECHNIEK


65

05-09-14 09:46

Innovatieve robotaanpak met nieuwe kansen

Tableau de la troupe. Van links naar rechts de gitaar, het drumstel en de panfluit. Wie het robotorkest ooit in actie heeft gezien, weet dat er de nodige decibels uit komen!

Robotica is een breed terrein met tal van toepassingen. In dit artikel wordt ingegaan op een wel heel specifieke toepassing, namelijk de robot als musicus. AandrijfTechniek gaat in gesprek met dr.ir. Heico Sandee, een van de initiatiefnemers van TeamDare, de groep die zich hobbymatig met dit project bezighoudt. Een interessant detail is dat van het acht leden tellende team er slechts twee een muziekinstrument bespelen. [tekst] Dirk Scheper [foto’s] TeamDare

66

66-69_teamdare.indd 66


H

eico Sandee geeft aan dat het voor deze niet-musici erg leuk is geweest om het project tot een goed einde te brengen. “Het brengt de muziek dichter bij mensen die geen muziekinstrument spelen of geen zin hebben om er jaren voor te oefenen om het zich eigen te maken, terwijl nu de mogelijkheid is geboden om toch zelf muziek te maken, weliswaar met de robot, maar toch.” De doelstelling van TeamDare is het oplossen van technische uitdagingen waarbij de basis gelegd is op de TU Eindhoven. Sandee: “Het is begonnen vanuit een ro-

september 2014

R AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 10:59

ROBOTICA Toekomstmuziek

botwedstrijd in 2000 waar robots autonoom tegen elkaar een spel moesten spelen, met de interessante voorwaarde dat het project in een periode van een half jaar moest zijn gerealiseerd. Het met een multidisciplinair team iets maken dat nog niet bestaat is een uitdaging.” Het acht man tellende team, bestaande uit werktuigbouwkundigen, informatici en elektrotechnici (zie kader), heeft sinds 2000 aan diverse engineeringwedstrijden meegedaan. De Artemis Orchestra Competition vormde de doorbraak van de mu-

Zo ziet het mechanisme er in het echt uit

Technische uitdaging grootste drijfveer ziekrobots. Het team heeft een robot gemaakt die gitaar kan spelen. Enerzijds is dat een technische uitdaging om het menselijk kunnen door techniek te evenaren, anderzijds een uitdaging om de toeschouwers te vermaken. Sandee: “Met een muziekinstrument kun je optreden, dus ook met een muziek spelende robot. Het enthousiasme bestond niet meer alleen uit de technische realisatie, het oplossen van allerlei technische problemen, maar ook de lol van het optreden voor publiek om te laten zien wat wij als team hadden gerealiseerd.”

Gitaar versus contrabas Na de gitaar volgde het drumstel als akoestisch instrument, waarbij de extra uitdaging lag in het netjes, juist en mooi roffelen op het drumstel. Na de concretisering volgde de panfluit. Het vierde instrument waaraan momenteel wordt gewerkt, is de contrabas. De overeenkom-

september 2014


R AANDRIJFTECHNIEK

Een beetje jazz contrabassist tokkelt er met zijn vingers lustig op los. Om een robot zover te krijgen, komt heel wat meer kijken

sten tussen de gitaar en de contrabas zijn evident en dat het team voor een gelijkwaardige oplossing als voor de gitaar zou kiezen, ligt voor de hand. Desondanks is voor een volledig andere benadering gekozen, omdat de technische uitdaging de grootste drijfveer van het team is. “Het bedenken van een nieuwe oplossing leidde er toe, dat de technische uitvoering van de robot op geen enkele wijze overeenkomt met de robot voor het bespelen van de gitaar.” Het bespelen van de gitaar stond onder tijdsdruk, met als gevolg dat niet alle muziekeffecten op een gitaar tot volle wasdom komen. Het belangrijkste voorbeeld is het indrukken van de snaren op de hals van de gitaar, waarvoor een pneumatische oplossing is gevonden. “We hebben een array van 72 luchtdrukcilindertjes toegepast die op een discrete wijze de snaren op de juiste plek indrukken. Deze oplossing is relatief eenvoudig te maken, te programmeren en aan te sturen. Het grootste struikelblok was het vinden van de juiste cilinders die voldoende kracht, snelheid en slag konden leveren. De oplossing kan met een snelheid van 15 Hz de noten spelen. Dat is voor pneumatiek erg snel.” Sandee onderstreept dat hiervoor met een combinatie van bedrijven is samengewerkt: een voor de luchtcilinders (CKD), een voor de kleppen (Matrix) die belangrijk zijn voor de pneumatiek en Romicon als tussenpersoon die alles logistiek heeft geregeld. Laatstgenoemde heeft het team

ook voorzien van adviezen en gewezen op belangrijke zaken om tot een goed resultaat te komen. De drukcilindertjes maken gebruik van een duikfles waarmee de complete band circa anderhalf uur kan spelen. De duikflessen voor 15 dm3 lucht zijn afgevuld op 200 bar, wat betekent dat er 3.000 dm3 lucht ter beschikking staat.

Bijgeluiden De uitvoering van de contrabas is anders verlopen, omdat er meer tijd voor de ontwikkeling beschikbaar was en de oplossing niet discreet (gitaar) maar op een continue manier plaatsvindt. “We willen bijvoorbeeld slides kunnen maken om van de ene naar de andere toon te gaan. Het betekent dat een mechanisme nodig is dat als vingers over de snaren heen be-

Pneumatiek speelt met 15 Hz weegt en niet zoals bij de gitaar op discrete wijze de snaren indrukt. Voor de realisatie hebben we vier rechtgeleidingen naast elkaar gelegd die vier individuele vingers over de snaren met hoge snelheid heen en weer bewegen.” Het impliceert dat andere technische problemen moeten worden opgelost, bijvoorbeeld de snelheid waarmee een bassist zijn vingers langs de snaren beweegt. “Deze snelheid moeten we zien te evenaren. Al direct duikt dan een ander pro-


67

05-09-14 10:59

bleem op, namelijk dat elke component bijgeluiden produceert die je tijdens een voorstelling niet wilt horen.” Zo is er bewust niet gekozen voor kogelomloopspindels of geleidingen omdat deze teveel geluid maken. Dit is een uitdaging die trouwens ook bij de luchtdrukgedreven oplossing speelde. Het team gaat de komende periode deze uitdaging te lijf. Als voorbeeld door het voorkomen van speling in de aandrijflijn, die bij het snel accelereren en decelereren klappert. Het minimaliseren van de speling betekent extra wrijving, waardoor meer kracht

Niet alleen de techniek, ook de logistiek vergt de nodige aandacht. De contrabas wordt vervoerd in een speciale kist

Regelingen met feed forward lus wordt gevraagd en dus vermogen. De moeilijkheid is een optimum te vinden, een balans, zonder een zwaardere drive in te zetten. Vrijwel alle toegepaste regelingen maken gebruik van een feed forward lus, waarbij voornamelijk het regelconcept van belang is. Wordt er alleen met feedback geregeld, dan wordt alleen op fouten gereageerd. Wordt gebruikgemaakt van feed forward om de regeling nauwkeuriger en mooier te maken (met als kanttekening dat de inputvoorspelbaarheid significanter moet zijn dan de onvoorspelbare input) dan heeft dat voordelen. Bijvoorbeeld het opvangen van frictie in de totale drive die slechts langzaam varieert in tijd. Om ook over de

Software

snaren te kunnen

De zelf ontwikkelde programmatuur maakt gebruik van meerdere lagen software: hogere software voor de gebrui-

glijden, maakt

68


TeamDare gebruik van spindels


kersinterface in C++, lager gelegen software in de programmatuur in C die de noten real-time over de instrumenten verdeelt. Dit laatste gebeurt samen met de coördinatie van de noten (spelen op het juiste moment). Hieronder zit een in C geprogrammeerde laag in de microcontrollers die de real-time vertaling doet naar de drive-aansturingen om die noot op die plek en op dat tijdstip te laten spelen. Interessant is dat de verschillende lagen op diverse hardware draaien en dat de oplossing dus volledig schaalbaar is. Het maximale aantal instrumenten dat kan worden aangestuurd en bespeeld is onbeperkt en hangt alleen af van het aantal mogelijke ingangen en uitgangen. Sandee: “Het systeem is zodanig opgezet dat wij niet tegen problemen aanlopen als de ‘band’ wordt uitgebreid. Elk instrument beschikt over verscheidene microcontrollers. Zo beschikt de contrabas over vijf AT32UC3B0256 Atmel microcontrollers om het laagste real-time niveau te kunnen implementeren. Dit instrument wordt bestuurd door zestien motoren met zestien encoders die moeten worden bestuurd en uitgelezen. De hoger gelegen laag die de distributie van de noten en de tijdsynchronisatie voor elk instrument regelt, is ook schaalbaar uitgevoerd. Op het hoogste niveau wordt de distributie van de noten over de verschillende instrumenten gerealiseerd waar nauwelijks real-time eisen aan worden gesteld.” Tegenwoordig wordt veel muziek op de computer gecomponeerd en worden grote muzikanten gecoverd of gekopieerd

door muzikanten die de muziek op de computer zetten. De aldus gecomputeriseerde bladmuziek kan vervolgens in andere formaten worden omgezet en geëxporteerd. Sandee: “Hierdoor wordt een digitale implementatie verkregen van de partituur, het notenschrift. De robot leest deze gedigitaliseerde bestanden in en vertaalt deze naar een bruikbaar formaat. Dit is een tussenstap die noodzakelijk is om bijvoorbeeld een bepaalde noot op een gitaar te kunnen spelen. Een noot kan immers op verschillende manieren worden gespeeld, mede doordat er overlap tussen de snaren zit. Een bepaalde noot kan bijvoorbeeld op drie snaren worden gespeeld. De robot moet zelf de keuze maken op welke snaar de betreffende noot het beste kan worden gespeeld. Deze keuze is mede afhankelijk van de andere noten die gespeeld gaan worden of zijn gespeeld.”

Criteria en problemen De technische eisen en criteria volgen letterlijk uit de bladmuziek. Sandee: “We hebben ons als eis gesteld dat elk muziekblad gespeeld moet kunnen worden. De individuele invulling van een muzikant wordt niet meegenomen, zoals een drummer die zijn trom niet in het midden maar aan de zijkant aanslaat om een andere klankkleur te verkrijgen.” Een interessant probleem dook op bij de panfluit, namelijk de complexiteit van het blazen. Op basis van enkele panfluitlessen van YouTube dacht het team te weten hoe het bespelen van het instrument werkte. Het resultaat viel erg tegen. Vervolgens is er een uitgebreide studie gedaan naar de werkingsprincipes van de panfluit. Publicaties van een Universiteit uit Australië boden daarbij uitkomst. Daarna moest de theorie betreffende het gedeeltelijk afdichten van een panfluitpijp in de praktijk worden gebracht. Via vele iteraties is men tenslotte uitgekomen op een 3D-geprint blaasmondje met een speciale vorm en holte.

Ervaringen De emoties van het publiek zijn gevarieerd, waarbij verschil bestaat in degenen die kunnen spelen en zij die geen instrument bespelen. De eerste groep ziet het als verkrachting van de muziek, terwijl meestergitarist Harry Sacksioni het geweldig vindt. Muziekliefhebbers en componisten vinden het prachtig, omdat nu din-

september 2014

R AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 10:59

ROBOTICA Toekomstmuziek

gen kunnen die voorheen niet waren te realiseren: muziek die door de mens niet te spelen is, maar voor de robot wel. Componisten zien heel andere mogelijkheden om muziekstukken te componeren. “Zij zien het als een uitdaging. De grootste groep is gefascineerd door de techniek,” aldus Sandee.

Elk muziekblad naspelen De opgedane ervaringen worden gebruikt voor kleine softwarematige aanpassingen, maar het grote doel is het uitbreiden van de ‘band’. Als voorbeeld noemt hij meer percussie toevoegen aan het drumstel. Belangrijk is dat op zowel technisch vlak als in de uitvoering er meer en meer wordt gelet op het vermaken van het publiek. “Het visuele aspect werd in eerste instantie onderschat. Dat wordt nu steeds meer op de voorgrond gezet. Het publiek ziet nu meer wat er gebeurt met, aan en op het instrument. Vooral bij de nieuwe instrumenten letten wij daar veel meer op.” Dit visuele aspect betekent meer beweging op het podium. Zo wordt er momenteel een aangeschafte buikspreekpop van anderhalve meter hoogte voorzien van een constructie die de benen, armen, hoofd, romp, lippen en ogen doet bewegen. “Deze ontwikkeling heeft tot doel om meer vermaak en mimiek aan

TeamDare toe te voegen,” onderstreept Sandee zijn betoog.

Keuze voor drives TeamDare heeft voor de aandrijvingen de eerste jaren met verscheidene fabrikanten gewerkt. Dat bleek gepaard te gaan met veel extra engineeringwerkzaamheden op zowel software- als hardwaregebied. Geen ideale situatie en werd gestart met een zoektocht naar een betere leverancier. Dit bleek uiteindelijk Maxon Motor te zijn. Sandee geeft als het belangrijkste argument voor de keuze van Maxon componenten op, dat het bedrijf over een enorm assortiment drives en hulpmiddelen beschikt. “Wij kunnen ons volledig richten op de specificaties. Op het laatste moment wordt de Maxon catalogus opgenomen en volgt de keuze van díe motor, met díe overbrenging en díe encoder om ons probleem te tackelen. Bij de andere leveranciers moet er eerst voor een motor en bijbehorende zaken worden gekozen en moeten de specificaties daarop worden aangepast. Dat is dus precies tegenovergesteld van wat wij wilden. Samengevat: het grote assortiment en de eenvoud om de verschillende delen met elkaar te combineren, uitgaande van de eigen specificaties maakt het werken met Maxon erg effectief. Wat bij dit merk een pre is, is dat je een motor kiest, naar de site gaat en de desbetreffende modelparameters kan downloaden. Je kunt dus direct het ge-

Teamleden Het team wijzigt per jaar geregeld. Momenteel werken de onderstaande mensen mee aan het project: mechanica: Ir. Arne de Roest (ProDrive), ir. Bart Janssen (CCM), ir. Jan Ridder (ASML), ir. Mark Nievelstein (DAF) software: ir. Dimitri van Heesch (ASML) elektronica: dr.ir. Frank van Heesch (Philips Research), dr.ir. Heico Sandee (Alten International), Ir. Ward van Vlimmeren (Prodrive).

drag simuleren, wat ook nog eens overeenkomt met de werkelijkheid.” Dat het te verwachten gedrag tijdens simulatie ook in de praktijk blijkt te kloppen, vindt Sandee een verademing, aangezien dat over het algemeen niet altijd het geval is. Een belangrijk punt is ook de relatief hoge vermogensdichtheid van de motoren. Er wordt op de grens van het mogelijke gewerkt, waarbij Sandee als voorbeeld noemt de 150 W motor die de spindel op de contrabas aanstuurt en kortstondig wordt bekrachtigd met 1.000 W. “Die motor houdt dit uit. Er kan met andere woorden een enorm hoog koppel worden geleverd met een kleinere motor die het ook nog eens blijft doen.”

Toekomstmuziek

Elk onderdeel van het drumstel wordt apart aangeslagen met echte sticks om een zo natuurlijk mogelijk geluid te creëren

Er wordt al gewerkt aan een volgende ontwikkeling die na de contrabas wordt geïntroduceerd. Zo wordt er gewerkt aan het bespelen van de contrabas met een strijkstok, omdat de huidige oplossing uitgaat van het spelen met de handen, zodat er kan worden getokkeld, dempen en slappen maar niet strijken. De groep ziet een oplossing in het gebruikmaken van een industriële robot (welke weten ze nog niet) om hieraan de strijkstok te hangen die vervolgens de contrabas moet gaan bespelen. Het speelt tevens in op het meer willen visualiseren van TeamDare. Voordat het geheel functioneel is (zoals het kunnen toepassen van geluidsfeedback en het implementeren van de uiteenlopende strijkfuncties) zal er nog veel water naar de zee stromen. Geluidsfeedback biedt de mogelijkheid om het geluid te analyseren en de beweging daarop aan te passen zodat een mooie toon wordt geproduceerd. De toekomst zal leren of het tot een top tien hit gaat komen. R Inl.: TeamDare, www.teamdare.nl

september 2014


R AANDRIJFTECHNIEK


69

05-09-14 10:59

Hybridekabels voor robots besparen ruimte [tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] Lapp

Voor veeleisende toepassingen zoals robotica, nucleaire industrie, offshore- en onderwaterreparatiebranche, ontwerpt en maakt Lapp Muller in Grimaud (F) klantspecifieke kabels. In deze kabels kunnen naast elektrische voedings- en signaalleidingen ook slangen voor lasapparatuur (gas en/of koeling), hydrauliek of pneumatiek geïntegreerd worden. Lasrobots in een autofabriek. Comau kan mede door de hoge kwaliteit van de kabels acht jaar garantie geven op zijn robots (foto: Comau Robotics)

“I

n veertien dagen ontwierp en produceerde onze vestiging in Grimaud een samengestelde kabel, inclusief de draaipunten, bevestigingen en connectoren,” zei directeur Siegfried Lapp op de opening van de vijftiende persconferentie van het gelijknamige familiebedrijf. Het ging hier om een kabel voor een robot met een hoogenergie snijlaser om armaturen te maken. “Stäubli had een mooi product gemaakt, alleen het oorspronkelijke kabelpakket was geen lang leven beschoren. De door Lapp Muller gemaakte oplossing voldoet wel.” Het in 2003 overgenomen Franse Muller is volgens Sigfried Lapp niet alleen op tech-

China en Brazilië In het fiscale jaar 2012/13 heeft Lapp wereldwijd een omzet van 830 miljoen euro gegenereerd en heeft nu ongeveer 3.200 mensen over de hele wereld in dienst, verspreid over achttien productiefaciliteiten en ongeveer honderd verkoopkantoren. Lapp heeft in China een fabriek geopend en in Salvador de Bahia in het noorden van Brazilië een productiefaciliteit met een oppervlakte van 5.000 m2 voor in eerste instantie de productie van standaard Ölflex aansluiten stuurstroomkabels. Deze fabriek zal qua oppervlakte stap voor stap verdubbeld worden om ook andere producten te gaan produceren en om behalve Brazilië ook de rest van Zuid-Amerika te kunnen bedienen.

70

70-71_lapp.indd 70


nisch gebied een meerwaarde voor Lapp; de roboticamarkt is een groeimarkt en de overname was daarom een strategische zet. “In 2012 zijn volgens de IFR (International Federation of Robotics) 160.000 industrierobots verkocht en in 2013 162.000 stuks. De komende twee jaar wordt een groei verwacht van 4 procent in EMEA en Amerika en een groei van 8 procent in Azië.”

Ruimtebesparend Vooral Duitsland en Japan lopen voorop bij het gebruik van robots, gevolgd door de VS en Zuid-Korea. De toename van robots wordt deels geïnitieerd door toename van de productie, maar ook omdat in China de lonen stijgen. Ook worden er in China meer en meer hoogwaardige producten gefabriceerd zoals ondermeer voor de lucht- en ruimtevaart, maar ook eigen robots. Die robots worden steeds beter, maar voor veel repeterende handelingen heb je geen geavanceerde robots nodig en voldoen eenvoudigere uitvoeringen ook. In de Verenigde Staten is het de trend om met automatisering de concurrentie met outsourcing in de lagelonenlanden aan te gaan en het werk weer terug naar de VS te halen.

Belastingen bij robotkabels Volgens productieleider Jacques Besio van Lapp Muller zijn robotkabels onderhevig aan extreme belastingen. Dat kan per applicatie verschillen. Soms moeten kabels en connectoren bestand zijn tegen torsie tot wel 1000° per meter (ongeveer drie keer om de eigen as) en een buigradius van 7,5 keer de buitendiameter, en dat tien miljoen keer. De bewegingen die robots maken zijn door de snelheid vaak niet eens meer met het menselijke oog te volgen. Om de kabels zo licht mogelijk te houden (gunstig voor de massatraagheid bij acceleratie) en omdat de ruimte bij robots

Met een extrusiemachine wordt deze kabel voorzien van een isolatiemantel. De kabel gaat door enkele baden water (l) om trapsgewijs af te koelen

september 2014

R AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 09:49

ROBOTICA Kabels

vaak beperkt is, worden steeds vaker hybridekabels toegepast. Het ontwerp vereist een nauwe samenwerking met de klant. Met hybridekabels (voedingen datakabels dicht bij elkaar) is EMC een hot issue. Kabels moeten tegelijkertijd bestand zijn tegen andere, niet mechanische invloeden zoals temperatuur en blootstelling aan chemische stoffen. Lapp test de kabels door ze langdurig dynamisch te belasten zoals in de praktijk: tien miljoen bewegingscycli met buigen en torderen. Enkele grote robotfabrikanten als Dürr, Nelson, Kuka en Comau maken gebruik van Lapp kabels.

Constructie en materiaalkeuze Bij het ontwerpen van kabels is het de uitdaging om de verschillende kabels, leidingen, slangen en vulmaterialen zo samen te stellen en te voegen dat de gewenste flexibiliteit en stabiliteit bereikt wordt.

Kabel niet zwakste schakel

Voor veel dynamische toepassingen heeft Lapp stan-

Daarbij moet de kabel wat betreft buigen torsiebelastingen ook voldoen aan de gewenste levensduur. De materiaalkeuzes bij kern, isolatie, afscherming en buitenmantel worden hierop afgestemd. De kabels hebben een lengte vanaf 100 m en kunnen in acht weken ontworpen en geproduceerd worden. In de fabriek staan verschillende draad-vlechtmachines met tussen de achttien en 48 haspels. De extrusiemachines zijn geschikt voor de meest uiteenlopende isolatiematerialen zoals FEP (fluorkunststof), TPU (thermoplastisch polyurethaan), TPE (thermoplastische elastomeren) of XLPE (crosslinked

daardkabels

Dwarsdoorsnede van een ruimtebesparende hybridekabel voor robotfabrikant Nelson

september 2014

70-71_lapp.indd 71

R AANDRIJFTECHNIEK

PE). De kabels hebben een diameter variërend van 0,8 mm tot 120 mm. Bij robotkabels van Lapp worden twee typen van afscherming toegepast: de kopergevlochten afscherming of een spiraalvormige omwikkeling van koperdraad of koperfolie waarbij de draden of lagen folie in dezelfde richting liggen. De gevlochten versie (braiding) heeft een hoge afschermingswaarde maar is minder geschikt voor torsie en extreme buigbewegingen. Hierdoor schuiven de lagen draad te zeer over elkaar en ontstaan er beschadigingen aan het vlechtwerk zelf en uiteindelijk ook aan de overige kabelcomponenten. Bij de spiraalvormige omwikkeling zijn buigingen tot tien keer de kabeldiameter en torsie tot 360° per meter langdurig mogelijk. Wel bestaat er bij bepaalde torsie of buigbewegingen een toenemende kans op gaten in de afscherming. Omdat bij een zesassige robot bij de laatste twee assen de mechanische belastingen meestal zwaarder zijn dan bij de overige assen, verdeelt Lapp een robot in verschillende zones. Het ontwerpen van een kabel vereist een nauwe samenwerking met de klant die de gewenste specificaties moet definiëren. Afhankelijk van de bewegingen (snelheid en torsie) kun-

nen voor de verschillende zones andere kabels worden toegepast. Naast de robotkabels (die goed zijn voor een derde van de productie) worden in de fabriek te Grimaud vooral speciale kabels gemaakt voor gebruik in kerncentrales (Frankrijk heeft er zelf ongeveer twintig) en kabels voor gebruik in de scheepvaart, offshore, diepzeeonderzoek, skiliften en andere veeleisende toepassingen.

Standaard robotkabels Voor veel robottoepassingen heeft Lapp ook series standaardkabels. De Robocable F1 serie is bijvoorbeeld een kabel die veel wordt toegepast in de automobielindustrie en die bij een torsie tot 180° per meter en een buigradius van tien keer de buitendiameter ongeveer tien miljoen cycli mee gaat. Voor torsie tot 360° per meter en een buigradius van 7,5 keer de buitendiameter is er de Robocable F1 Gold serie. Een speciale versie van deze kabel kan door een afscherming gemaakt van een speciale cadmiumvrije legering een treksterkte hebben tot 300 N/mm 2 (waar 20 N/mm2 gebruikelijk is). R Inl.: Lapp Benelux BV, tel.: (040) 228 50 00, www.lappbenelux.lappgroup.com


71

05-09-14 09:49

Wordt ROS-I een roboticafenomeen? [tekst] Dirk Scheper

Tijdens Vision, Robotics & Mechatronics in Veldhoven afgelopen juni organiseerde Alten Mechatronics een workshop over ROS. Het Robot Operating System is een open source cross-platform framework (raamwerk) voor robot-specifieke softwareontwikkeling. De geïntroduceerde versie ROS Industrial betekent dat ROS als platform nu ook binnen de industriële robotica wordt gelanceerd.

M

et de industriële versie wordt ingespeeld op de vraag vanuit het midden- en kleinbedrijf om snel en flexibel in te kunnen spelen om veranderende productieprocessen waarin kleine series met een grote verscheidenheid aan variaties de trend zijn. Bovendien wordt het steeds belangrijker dat een werknemer zonder programmeerkennis een robot een nieuwe taak kan laten uitvoeren. Eenvoud in combinatie met een flexibele en makkelijk in te zetten systeem is daarbij een vereiste. De uitdaging van de industriële ROS-versie is daarnaast het kunnen benutten van de voordelen van ROS in combinatie met de veel strengere en stringentere eisen die aan de industriële robotsoftware worden gesteld.

Achtergrond De workshop werd een interessant evenement waarbij niet alleen het idee achter ROS uiteen werd gezet, maar ook theorie en praktijk werden belicht. Met als resultaat dat de aangegeven tijd voor de workshop ruimschoots werd overschreden. De workshop was een eye opener voor schrijver dezes, die weliswaar over ROS had gehoord, maar zich er nog niet echt in had verdiept. Het idee achter ROS is, dat softwareontwikkelaars een skelet wordt geboden voor het op een snelle en relatief eenvoudige wijze ontwikkelen van robotapplicaties. Een belangrijk gegeven hierbij is dat het programma open source is. Dat wil zeggen dat iedereen het vrij zonder rechten

kan gebruiken voor het oplossen van een automatiseringsprobleem met robots. Het scala aan gebruikers groeit daardoor snel. Dat het operating systeem in eerste instantie op een universiteit is ontwikkeld, betekent niet automatisch dat het ook moeilijk is en alleen door wetenschappers te gebruiken. Het impliceert dat een gebruiker kan voortborduren op door anderen reeds gerealiseerde ideeën en algoritmen en dat de hieruit voortvloeiende code eenvoudig kan worden uitgewisseld. Op deze wijze groeit niet alleen het aantal beschikbare modulen, maar worden de toepassingen steeds verder uitgewerkt, verbeterd en neemt de efficiëntie waar-

ROS is open source mee wordt gewerkt aan een applicatie toe. Daarbij komt dat de flexibele structuur van ROS de faciliteiten biedt om snel de softwarecode te ontwikkelen voor de realisatie van intelligente industriële robots en robotsystemen. Onderstreept werd dat het systeem niet real-time is en daarmee geen concurrentie is voor industriële robotsoftware. De winst voor de gebruiker ligt in de snelheid waar-

Afb. 1. De functionele componenten

Definitie

van een ROS frame-

De definitie van ROS zou kunnen luiden: ROS is een open-source, metabesturingssysteem voor de robot en biedt die diensten en services die men zou verwachten van een standaard bekend besturingssysteem, inclusief de low level componentenbesturing, de implementatie van de meest toegepaste functionaliteiten, de onafhankelijkheid van de hardware, de mogelijkheid om boodschappen rond te sturen en het package management. Bovendien bevat het hulpmiddelen en bibliotheken voor het verkrijgen, bouwen, schrijven en uitvoeren van (executie)code op meerdere computers.

work (ill.: Alten Mechatronics)

Afb. 2. De topic gevisualiseerd in de vorm van een ‘many to many’ enkelweg communicatie (ill.: Alten Mechatronics)

72

72-73-75_ros.indd 72


september 2014

AT AANDRIJFTECHNIEK

05-09-14 14:26

ROBOTICA Operating systeem

Een applicatie die Alten Mechatronics op Vision, Robotics & Mechatronics demonstreerde. De toepassing is binnen enkele uren gerealiseerd met behulp van ROS. Het betrof hier het verplaatsen van de willekeurig neergelegde gekleurde balletjes in de daarvoor bestemde gekleurde bakjes (foto: Dirk Scheper)

mee een applicatie kan worden gerealiseerd en waarbij complexiteit en intelligentie van het systeem als argumenten de belangrijkste drijfveren zijn. Opgemerkt moet worden dat als ROS binnen een real-time code wordt geïntegreerd, toch de real-time faciliteiten worden benaderd.

maal de TAB in te drukken een overzicht gegeven van de op dat moment mogelijke commando’s. Hiermee wordt voorkomen dat veel tijd wordt verspild aan het opzoeken van de betekenis van een commando en of het ook wel goed is geschreven.

ROS-onderdelen

Bestandssysteem ROS maakt standaard gebruik van Linux als besturingssysteem, waarvoor het ook expliciet is ontwikkeld (een versie voor Windows is nog niet beschikbaar, maar er blijkt wel aan te worden gewerkt). ROS is immers een framework, een softwareomgeving die een besturingssysteem als basis nodig heeft om te kunnen functioneren, om de code te kunnen draaien. Dat ROS gebruik maakt van Linux, komt ook tot uiting in de bestandsstructuur. Zowel Linux als ROS is tekst gebaseerd en een aantal (terminal)commando’s komt met elkaar overeen. Ter illustratie van deze overeenkomst enkele commando’s die algemeen bekend zijn: roscd en rosls. Bovendien zijn vrijwel alle terminalcommando’s snel in te voeren met behulp van de zogenoemde auto-TAB aanvulmogelijkheid. Dat betekent dat als een gedeelte van het commando is ingevoerd het door middel van de TAB kan worden gecompleteerd en lukt dat niet, wordt door twee-

De functionele componenten van het ROS raamwerk worden vormgegeven door zogenoemde nodes, feitelijk modules of subroutines. Het betreft hier autonoom functionerende (executable) bestanden, die tevens verwijzen naar de achterliggende sourcecode. Er kunnen een of meerdere functionele blokken worden samengevoegd in zogenoemde packages.

Raamwerk voor eenvoudig ontwikkelen In afb. 1 is dit schematisch eenvoudig weergegeven. Een package bevat behalve de code ook de documentatie en bevat de relevante gegevens. Daarnaast is altijd een help-functie beschikbaar als ondersteuning voor diegene die programmeert. De volgende stap is het definiëren van de datastromen, de zogenoemde topics. Neem hierbij als voorbeelden camerabeelden, robotposities en sensoren. Het zijn

ROS en ROS Industrial ROS Tools voor universiteiten Open source Nieuwe technologische ontwikkeling State of the art wat betreft snelheid Community gebaseerde testen Tussen platformen overdraagbaar

september 2014

72-73-75_ros.indd 73

ROS Industrial Betrouwbaar en stabiel Gestandaardiseerd Interface voor industriële robots Robuust Eigendomsrechten op creativiteit Bouwt voort op ROS

AT AANDRIJFTECHNIEK

waarden die onder normale omstandigheden in een bepaalde frequentie worden doorgegeven aan het systeem. Topics zijn in de regel zogenoemde ‘many to many’ communicatie die in één richting verlopen. Ook hier worden weer termen toegepast die het eenvoudigst aan de hand van afb. 2 zijn uit te leggen. Het op verzoek vragen om een waarde of de realisatie van een interactie gebeurt in een zogenoemde service, een vraag en antwoord formaat. De communicatie gaat meestal langzamer dan bij een topic, maar dat is logisch omdat een vraagstelling moet worden geïnterpreteerd en het antwoord moet worden vormgegeven. Services zijn van zogenoemde ‘one to many’ communicatieprotocollen die bidirectioneel verlopen (afb. 3). Het zijn bovendien tekst gebaseerde opdrachten voorzien van een vraagstellingsdeel en een antwoorddeel. Een voorbeeld wordt hieronder weergegeven van een tekst geschreven service bestaande uit een request en een response. Request Response

float64 x float64 y float64 z … bool result

Binnen de vraagstelling is alles mogelijk, zelfs vectoren [x] onder het antwoord. Van belang is wel dat er altijd een ROS timestamp wordt meegegeven om ook de laatste informatie te verkrijgen en te voorkomen dat foutieve of achterhaalde gegevens worden verstuurd. Een interessant aspect van ROS-I (dat niet mag worden onderschat) is dat, als gebruik wordt gemaakt van dezelfde data, een simulatie (met bijvoorbeeld Gazebo) zonder veel problemen in een echte applicatie kan worden omgezet. Dit scheelt veel tijd en onnodige engineering. Een voorbeeld werd gegeven op de beursstand van Alten, zoals op bijgaande foto is te zien. Het gebruik van Gazebo als simulatietool betekent dat de karakteristieken van zowel de robot (of robots) en de echte wereld evenals de interactie tussen de robot en de echte wereld, via ROS kan lopen op dezelfde wijze als dat wij als mens met de echte omgeving zouden reageren.

Kick-off ROS-Industrial ROS-I is een initiatief om het ROS (Robot Operating System) volledig geschikt te maken voor industriële toepassingen. Afgelopen juni is onder het voorzitterschap van het Fraunhofer-Institut für Produktionstechnik und Automatisierung (IPA) het European ROS-Industrial Consortium opgericht.


4

73

05-09-14 14:26

WJ200

Compacte frequentieregelaar van Hitachi Hitachi Industrial Equipment Systems Co., Ltd. Tokyo

De compacte frequentieregelaar serie WJ200 van Hitachi in de vermogensreeks van 0,2 – 15kW (35,9A CT, 44A VT dual rating) is breed inzetbaar waarbij kracht en dynamiek mede vereist is. De serie onderscheidt zich door: • Zeer hoog startkoppel • Hoge toerentalnauwkeurigheid • PLC functie • Safety stopfunctie • Wachtwoord beveiliging • Positioneringsfuncties • Ingebouwde remunit • Veldbus aansluitingen • Ingebouwde energiemeter en energiebesparingsregeling • “Side by side” montage • Wereldwijde standaarden CE, UL, c-UL en c-Tick Hiflex voegt aan de zekerheid van dit wereldmerk toegankelijke ondersteuning en service toe. Meer informatie over Hitachi: www.hitachi-ds.com

Wolweverstraat 22 · 2984 CD Ridderkerk · Postbus 4070 · 2980 GB Ridderkerk Telefoon : 0180 - 46 60 04 · Telefax : 0180 - 44 23 55 · Service : 0180 - 44 23 40 Internet : www.hiflex.nl · E-mail : [email protected]

Hitachi_Ad_WJ200_190x130.indd 1

09.10.13 13:27

SKINTOP ®. De ideale combinatie voor uw applicatie.

TS WO 4 P O 03 NS D F O K AN OE - ST Z BE L 11 HA

®

AANDRIJFTECHNIEK. Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 7 September

Recommend Documents