> Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.justitie.nl Ons kenmerk 5621856/09
Datum 5 oktober 2009 Onderwerp Beantwoording Kamervragen van het lid Leijten (SP) en de leden Cörüz en Aasted Madsen-Van Stiphout (beiden CDA) over het niet verhoren van een verstandelijk gehandicapt slachtoffer van een zedenmisdrijf
Uw kenmerk 2009Z14943 en 2009Z14984 Bij beantwoording de datum en ons kenmerk vermelden. Wilt u slechts één zaak in uw brief behandelen.
In antwoord op uw brieven van 20 en 21 augustus 2009 deel ik u mee, mede namens mijn ambtgenoot van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dat de schriftelijke vragen van de leden Leijten (SP), Cörüz en Aasted Madsen-Van Stiphout (CDA) van uw Kamer over het niet verhoren van een verstandelijk gehandicapt slachtoffer van een zedenmisdrijf (ingezonden 20 en 21 augustus) worden beantwoord zoals aangegeven in de bijlage bij deze brief.
De Minister van Justitie,
Pagina 1 van 7
2009Z14943 & 2009Z14984
2009Z14943 Antwoorden op de vragen van het lid Leijten (SP) aan de Minister van Justitie en de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het niet verhoren van een verstandelijk gehandicapt slachtoffer van een zedenmisdrijf (Ingezonden 20 augustus 2009).
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Datum 5 oktober 2009 Ons kenmerk 5621856/09
1 Is het bericht waar dat de Jeugd- en Zedenpolitie van het korps Gelderland-Zuid weigert onderzoek te doen naar mogelijk seksueel misbruik van een verstandelijk gehandicapt meisje door een taxichauffeur? 1) Zo nee, wat is dan de gang van zaken geweest in deze zaak? Zo ja, hoe is dit mogelijk, zeker ook gelet op de waarnemingen van de moeder van het slachtoffer in deze zaak? Antwoord Er is geen sprake van een weigering om onderzoek te doen in deze zaak. De aangifte van de moeder is door de politie opgenomen. Uit deze aangifte kwamen echter onvoldoende aanknopingspunten naar voren die leiden tot een verdenking van een strafbaar feit tegen een persoon. Door het Openbaar Ministerie is daarom besloten dat er onvoldoende indicaties waren voor het verrichten van verdere onderzoekshandelingen, waaronder het horen van het meisje. 2 Is het inderdaad beleid van dit korps om kinderen met een IQ onder de zestig niet te horen? Zijn er meer korpsen met een dergelijk beleid? Antwoord Nee, een dergelijk beleid bestaat niet. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval wordt beoordeeld of een kind voldoende vaardigheden bezit om, al dan niet met gedragsdeskundige bijstand, een verklaring in een zogenaamde kindvriendelijke studio af te leggen. Het IQ van een kind kan bij deze beoordeling een rol spelen, maar hoeft zeker niet van doorslaggevende betekenis te zijn. 3 Is het in het algemeen denkbaar dat het IQ van iemand te laag is om iemand te kunnen verhoren en de waarheid te achterhalen? Zijn er niet altijd mogelijkheden om boven tafel te krijgen wat zich heeft voorgedaan? Antwoord Het is denkbaar dat iemand een zo laag IQ heeft dat verhoren geen bijdrage kan leveren aan de waarheidsvinding. Daarbij merk ik op dat de hoogte van het IQ slechts één aspect is dat in de afweging om wel of niet te verhoren wordt betrokken. Zo speelt ook een rol of iemand besef heeft van plaats en tijd. Als er voldoende aanknopingspunten zijn voor een verdenking tegen een persoon en er voldoende indicaties zijn om andere onderzoekshandelingen te verrichten, is
Pagina 2 van 7
het inderdaad mogelijk dat wel bewijsmateriaal wordt verkregen ook al kan het slachtoffer geen verklaring afleggen.
4 Vindt u het niet zeer onbevredigend als verstandelijk gehandicapten niet gehoord worden, waardoor zedenmisdrijven jegens hen gepleegd niet onderzocht en daarmee onbestraft blijven?
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Datum 5 oktober 2009 Ons kenmerk 5621856/09
5 Wat is uw reactie op de uitspraak van de moeder dat zij de indruk heeft dat haar dochter vogelvrij is verklaard? Erkent u dat juist deze doelgroep met vele mensen in aanmerking komt door de mate van hulpbehoevendheid? Kunt u uw antwoord toelichten?
Antwoord op vragen 4 en 5 Zoals onder 2 aangegeven is er geen sprake van beleid om mensen met een verstandelijke handicap met bepaalde lage IQ’s niet te horen. Onder 3 is aangegeven dat er mogelijkheden zijn om zonder een verklaring van het slachtoffer wel onderzoek te doen en strafvervolging in te stellen. Dat betekent dat niet in algemene zin gezegd kan worden dat de desbetreffende daders niet worden aangepakt en evenmin dat de slachtoffers vogelvrij zijn. Uiteraard is het wel zo dat een verstandelijke handicap van een slachtoffer de waarheidsvinding en daarmee de strafvervolging van daders kan bemoeilijken. 6 Wat is uw reactie op de uitspraak van de orthopedagoge Aafke Scharloo dat dit precies is waarvoor werd gevreesd toen het verhoren van verstandelijk gehandicapten door orthopedagogen en psychologen uit de deskundigenpool werd stopgezet? 8 Hoe verhoudt zich deze gang van zaken tot uw uitspraken en toezeggingen in debatten 2), vastgelegd bij motie 3) en in antwoord op Kamervragen 4), dat de betrokkenheid en inzet van deskundigen van groot belang is en gewaarborgd blijft? Hoe kan het dat in dit geval daar niets van te merken is? 9 Bent u van oordeel dat dit een incident is? Zo ja, hoeveel incidenten heeft u nodig om de oude werkwijze met de verhoorpools opnieuw in te stellen? Zo nee, hoe vaak komt het voor dat mensen met een verstandelijke beperking niet verhoord worden? 12 Bent u bereid de pool van deskundigen die verhoren af mogen nemen in ere te herstellen en ook toe te staan dat alleen de externe deskundige het verhoor afneemt, wanneer dit in het belang is van de waarheidsvinding? Zo nee, waarom niet?
Antwoord op vragen 6, 8, 9 en 12 Pagina 3 van 7
Naar mijn oordeel is in deze zaak geen sprake van een incident. Het gaat om een beslissing in een individuele zaak, waarin er onvoldoende aanknopingspunten voor een verdenking en onvoldoende indicaties voor het verrichten van verdere onderzoekshandelingen waren. De fase van het (voorbereiden van het) verhoren van de verstandelijk gehandicapte, en van het bepalen van de eventuele rol van de extern deskundige, is niet bereikt. Ik kan niet nagaan in hoeveel gevallen mensen met een verstandelijke beperking niet gehoord zijn, omdat daar geen registratie van wordt bijgehouden.
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Datum 5 oktober 2009 Ons kenmerk 5621856/09
De reden dat in deze zaak geen verhoor heeft plaatsgevonden staat niet in verband met het beleid voor het inschakelen van extern deskundigen uit de nieuwe Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik van 1 januari 2009 (Staatscourant 2008, 253). Er is evenmin een verband met het vermeende stopzetten van de deskundigenpool. Voor wat betreft de deskundigenpool verwijs ik u verder naar de antwoorden van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport die mede namens mij zijn verzonden naar aanleiding van eerdere vragen van het lid Leijten van uw Kamer (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, Aanhangsel 3474). Voor wat betreft het toestaan dat alleen een externe deskundige het verhoor afneemt, verwijs ik naar mijn brief aan uw Kamer d.d. 9 maart 2009 (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, 30 143, nr. 30). 7 Wat is uw reactie op de uitspraak van dezelfde orthopedagoge dat de meeste politierechercheurs nog weinig kennis en ervaring hebben met het verhoren van verstandelijk gehandicapten? Antwoord Zoals ik in het algemeen overleg met uw Kamer van 14 april 2009 heb aangegeven (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, 30 143, nr. 31, p. 10/11), zijn er 100 gekwalificeerde studioverhoorders in Nederland. Deze gespecialiseerde verhoorders zijn bij elk regionaal politiekorps aanwezig en hebben passende kennis en ervaring. Ik heb dit aantal heel behoorlijk genoemd. Het gaat natuurlijk niet om een meerderheid van de Nederlandse rechercheurs, omdat niet in een meerderheid van de zaken een persoon met een verstandelijke handicap betrokken is. 10 Bent u van mening dat de nieuwe werkwijze inzake het inschakelen van deskundigen nog onvoldoende duidelijk is in de korpsen? Zo ja, wat gaat u doen om dit te verbeteren? Zo nee, kunt u de Kamer informeren over hoeveel korpsen ook daadwerkelijk deskundigen inschakelen? Antwoord Ik verwijs u naar mijn antwoorden op de vragen 6, 7, 8, 9, en 12. De reden dat er van verhoor van het meisje is afgezien is niet gelegen in het feit dat men niet bekend was met de werkwijze rond het inschakelen van deskundigen. Ik heb tijdens het voortgezet algemeen overleg van 9 juni 2009 (Handelingen 2008-2009, nr. 92, 30 143, Tweede Kamer, p. 7257-7260) uitgesproken dat ik de oproep van belang vond om extra aandacht te besteden aan het bekendmaken van de werkwijze voor het inschakelen van deskundigen bij degenen die Pagina 4 van 7
betrokken zijn bij het (ver)horen van mensen met een verstandelijke handicap. Ik heb daarom aangegeven de motie met die strekking van Aasted-Madsen/Heerts (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, 30 143, nr. 34) te zullen uitvoeren. Aan deze uitvoering wordt nog gewerkt.
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken
11 Deelt u de mening dat de situatie onaanvaardbaar is, dat mensen met een verstandelijke handicap niet meer bij de politie terecht kunnen, omdat de politie zich niet in staat acht onderzoek te doen? Wat gaat u hier aan doen?
Datum 5 oktober 2009 Ons kenmerk 5621856/09
Antwoord Hierbij verwijs ik u naar mijn antwoord op vragen 4 en 5.
1) De Telegraaf, 20 augustus 2009: “Misbruik of niet? Politie kijkt naar IQ” 2) ondermeer: “Ik herhaal dat er ook in de nieuwe situatie een beroep kan en zal worden gedaan op deskundigen, zowel voorafgaand aan het verhoor, bijvoorbeeld bij het opstellen van het verhoorplan, als bij de uitvoering daarvan. In dat geval kán het ook gewenst zijn dat de deskundige bij het verhoor in de verhoorkamer aanwezig is.” 3) Kamerstuk 30 143 nr. 34. 4) Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2008-2009, nr. 3474
Pagina 5 van 7
2009Z14984 Antwoorden op de vragen van de leden Çörüz en Aasted Madsen-Van Stiphout (beiden CDA) aan de Minister van Justitie over het niet verhoren van een verstandelijk gehandicapt slachtoffer van een zedenmisdrijf (Ingezonden 21 augustus 2009). Toelichting: Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Leijten (SP), ingezonden 20 augustus 2009 (vraagnummer 2009Z14943).
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Datum 5 oktober 2009 Ons kenmerk 5621856/09
1 Is een IQ beneden de 60 inderdaad reden voor de politie om een mogelijk slachtoffer van seksueel misbruik niet te verhoren? Antwoord Zie mijn antwoord op vraag 2 van het lid Leijten (Ingezonden 20 augustus 2009, nummer 2009Z14943), dat geldt voor alle personen met een IQ onder de 60. 2 Is het waar dat de politie in dergelijke gevallen pas onderzoek doet als er meer aangiftes volgen? Antwoord Hierbij verwijs ik naar mijn antwoord op vraag 3 van het lid Leijten (Ingezonden 20 augustus 2009, nummer 2009Z14943). Als er sprake is van voldoende aanknopingspunten zal de politie onderzoek instellen na één aangifte.
3 Kan een dergelijke opstelling ertoe leiden dat daders van seksueel misbruik van mensen met een laag IQ strafrechtelijk niet aangepakt worden? Antwoord Zie mijn antwoord op vragen 4 en 5 van het lid Leijten (Ingezonden 20 augustus 2009, nummer 2009Z14943). 4 Deelt u de mening dat de opstelling van de politie hier strijdig is met wat u heeft toegezegd in een algemeen overleg met de Kamer op 19 mei 2009 over het horen van kwetsbare getuigen, slachtoffers en verdachten, namelijk dat een deskundige bij die verhoren aanwezig moet zijn? Antwoord Ik deel deze mening niet en verwijs daarbij naar mijn antwoorden op vragen 6, 8, 9 en 12 van het lid Leijten (Ingezonden 20 augustus 2009, nummer 2009Z14943). Bovendien heb ik tijdens het genoemde algemeen overleg aangegeven dat alleen in situaties die daartoe aanleiding geven, deskundigen ook in de toekomst zullen
Pagina 6 van 7
worden uitgenodigd om aanwezig te zijn bij het verhoor (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, 30 142, nr. 31, p. 20). Daar heb ik toen aan toegevoegd dat dit een beoordeling van geval tot geval vergt. Ik heb zodoende niet toegezegd dat een deskundige altijd aanwezig moet zijn bij het verhoren van kwetsbare getuigen, slachtoffers en verdachten.
Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Bestuurlijke en Juridische Zaken Datum 5 oktober 2009
5 Wat zijn de richtlijnen voor het horen van kwetsbare groepen zoals in casu?
Ons kenmerk 5621856/09
Antwoord Het horen van kwetsbare groepen is geregeld in de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake sekueel misbruik van 1 januari 2009 (Staatscourant 2008, 253). Als kwetsbaar zijn benoemd personen tussen de 4 en 12 jaar of een ouder persoon bij wie sprake is van een achterstand in de ontwikkeling. Voor de kwetsbare groepen is aangegeven dat zij moeten worden gehoord volgens het speciaal opgestelde Protocol Studioverhoor. Voor wat betreft de inzet van deskundigen verwijs ik u naar het voorgaande antwoord op vraag 4 en naar de antwoorden van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport die mede namens mij zijn verzonden naar aanleiding van eerdere vragen van het lid Leijten van uw Kamer (Kamerstukken II, vergaderjaar 2008-2009, Aanhangsel 3474).
1) De Telegraaf, 20 augustus 2009, p. 7.
Pagina 7 van 7
