açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

açëëáÉê=ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

Documentbeschrijving

1. Titel publicatie

Dossier “Bekers op evenementen” 2. Uitgever

Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest 4. Publicatienummer

D/2006/5024/02 6. Publicatiereeks

3. Aantal blz.

90

5. Aantal tabellen en figuren

75 7. Datum publicatie

Januari 2006 8. Trefwoorden

Herbruikbare beker, PLA, afvalarme evenementen, LCA, eco-efficiciëntie analyse 9. Samenvatting

In het streven naar afvalarme evenementen heeft de OVAM de herbruikbare beker gesteund. In 2004 werd een beker op de markt gebracht in een nieuwe kunststof. Omdat op dat ogenblik nog niet veel geweten was omtrent de impact van deze bekers werd een eco-efficiëntie analyse uitgevoerd op basis van een LCA. In dit dossier worden de resultaten v van dit onderzoek vertaald en samengevat. Tevens werd een knelpuntenanalyse uitgevoerd van de verschillende bekers. Ook het verslag van de afsluitende workshop evenals de conclusies die de OVAM trok uit heel het onderzoek zijn in dit dossier terug te vinden. 10. Begeleidingsgroep

Roel Vaes, Mieke De Schoenmakere, Wouter Ulburghs, Willy Sarlee 11. Contactperso(o)n(en)

Willy Sarlee 12. Andere titels over dit onderwerp

Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen op de OVAM-website : http://www.ovam.be

Dossier: Bekers op evenementen

STIP-afvalpreventiedossier Maart 2006

1

1

INLEIDING ...................................................................................................................4

2

HET PROJECT ............................................................................................................6

2.1 3

De levenscyclusanalyse .....................................................................................6 ONDERZOEKSMETHODE ..........................................................................................7

3.1

De eco-efficiëntie-analyse ..................................................................................8

3.2

Het kantelmoment ...............................................................................................8

4

DE LEVENSCYCLUSANALYSE.................................................................................9

4.1

Doel en reikwijdte................................................................................................9

4.2

De data inventarisering ....................................................................................12

4.3

De LCIA resultaten ............................................................................................20

4.4

Conclusies van de levenscyclusanalyse........................................................38

5

DE ECO-EFFICIËNTIE-ANALYSE............................................................................40

5.1

De milieu-impact ...............................................................................................40

5.2

De economische kosten ...................................................................................44

5.3

Portfolio's...........................................................................................................47

5.4

Het kantelmoment .............................................................................................63

5.5

Conclusies eco-efficiëntie-analyse .................................................................65

6

KNELPUNTANALYSE...............................................................................................66

6.1

Knelpunt bij de PLA-beker ...............................................................................66

6.2

Knelpunten bij de herbruikbare beker ............................................................73

6.3

Knelpunt zwerfvuil ............................................................................................74

7 7.1 8

ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIEMOGELIJKHEDEN.............................76 Stakeholdersvergadering van 6 december 2005 ...........................................76 CONCLUSIES............................................................................................................85 2

8.1

Beleidsaanbevelingen ......................................................................................85

8.2

Modelartikel .......................................................................................................87

9

BIJLAGE ....................................................................................................................92

9.1

Studies ...............................................................................................................92

9.2

LCA en eco-efficiëntie-analyses......................................................................92

9.3

ISO ......................................................................................................................94

9.4

Afkortingen ........................................................................................................94

9.5 Samenstelling onderzoeksgroep, stuurgroep OVAM, review panel en stakeholders ....................................................................................................................95

3

1

Inleiding

Jaarlijks worden meer dan 110.000 evenementen georganiseerd in Vlaanderen. 192 daarvan hebben meer dan 10.000 bezoekers (“eco-efficiëntie in het afvalbeheer op events”, UA, 2005, pgn. 8). Telkens ontstaat hierbij letterlijk een 'berg' afval van wegwerpbekers. In zijn streven naar 'afvalarme evenementen' heeft de OVAM de herbruikbare beker naar voor geschoven. Het gebruik van deze bekers wordt, mede door het subsidiebesluit, door steeds meer lokale besturen gestimuleerd. De jarenlange werking met herbruikbare bekers toonde aan dat het gebruik mogelijk is maar ook dat dit, vooral op grote evenementen, niet altijd even gemakkelijk is. Nogal wat organisatoren en brouwers bleven daarom zoeken naar alternatieven voor de herbruikbare beker. Dat werd gevonden door de samenwerking van NatureWorks, Huhtamaki onder impuls van Alken-Maes. In de zomer van 2004 werd voor het eerst een wegwerpbeker in bioplastic op vrij grote schaal gebruikt op een aantal grote evenementen in Vlaanderen. Het materiaal van deze beker was PLA (Poly Lactic Acid). Dit is een kunststof met een groot potentieel want het kan bij een waaier van producten ingezet worden. Het kan gaan om wegwerpbekers, allerlei verpakkingsmateriaal, als vervangproduct van PS en PET, in keukenmateriaal, gsm's, auto-onderdelen, kleding, luiers, … m.a.w. naar de toekomst toe zijn de implementatiemogelijkheden schier eindeloos. Eén van de grote troeven van PLA is de volledige transparantie van het materiaal. Voor het onderzoek dat wordt samengevat in dit dossier bestond er weinig duidelijkheid over hoeveel impact er veroorzaakt wordt door het gebruik van deze verschillende types drankrecipiënten tijdens evenementen. Er waren vier verschillende types te onderscheiden: -

wegwerpbekers op basis van fossiele grondstoffen (PP); wegwerpbekers op basis van fossiele / hernieuwbare grondstoffen (PE coated karton); wegwerprecipiënten op basis van hernieuwbare grondstoffen (PLA) (tevens composteerbaar); herbruikbare bekers op basis van fossiele grondstoffen (PC).

Het eerste gebruik van de PLA-bekers was ogenschijnlijk een succes. Ze werden gebruikt op Folk Dranouter, Antilliaanse Feesten en Pukkelpop, en dat zijn grote evenementen met in het geval van Folk Dranouter een jaarlijkse productie van 750.000 wegwerpbekers. In totaal werden er 1,5 miljoen pintjes in PLA getapt. De 2.940 kg bekers werden gecomposteerd tot 147 kg compost. Ze werden betaald door Alken Maes en waren 1,7 maal duurder dan de gewone wegwerpbekers. De bekers werden gecomposteerd bij WIPS/Sita en Intercompost. Alhoewel er al eerder biodegradeerbare GFT-zakken, winkelzakjes, tijdschriftenfolies en biodegradeerbare bloempotjes op de markt kwamen, is het de eerste keer dat een product als PLA op een dergelijke schaal in Vlaanderen werd gebruikt. De PLAbeker werd daarbij uitdrukkelijk als een alternatief naar voor geschoven voor de door de overheid gesteunde herbruikbare beker (in polycarbonaat) via opvallende advertenties in o.a. het tijdschrift Humo. Deze overwegingen maakten duidelijk dat men in de nabije toekomst in stijgende mate met deze kunststof geconfronteerd zal worden. Om het potentieel en de impact van deze stof, maar ook de houding van de overheid ten aanzien van deze PLA-bekers te kunnen bepalen, was nader onderzoek noodzakelijk. 4

Om als overheid goed onderbouwde beleidskeuzes op dit vlak te kunnen maken, was een degelijke impactanalyse nodig van de vier opties en dat over de ganse levenscyclus van de verschillende recipiënten. Vier types bekers werden onderzocht op twee types evenementen door middel van een eco-efficiëntieanalyse met als onderbouw een levenscyclusanalyse (LCA). Het onderzoek werd uitgevoerd door VITO in de loop van 2005. De critical review werd uitgevoerd door TNO. Om toe te laten dat ook onderzoeksinstellingen uit het buitenland zouden kunnen meedingen in deze overheidsopdracht werd het onderzoek uitgevoerd in het Engels. De resultaten van het onderzoek werden gepubliceerd in twee documenten (enerzijds de LCA en anderzijds de eco-efficiëntie-analyse). Beide documenten zijn opgesteld in het Engels en zijn te downloaden op de OVAMwebsite. In het kader van dit onderzoek werden dus vier publicaties gerealiseerd: 1 “Comparative LCA of 4 types of drinking cups used at events” met alle informatie over de LCA in het Engels. 2 “Eco-Efficiency analysis of 4 types of drinking cups used at events” met de ecoefficiëntie analyse in het Engels. 3 “Dossier: bekers op evenementen”. Hierin werd een vertaling en synthese gemaakt van heel het onderzoek (LCA en eco-efficiëntie-analyse) en werd ingezoomd op een aantal knelpunten die niet kunnen worden meegenomen in een LCA of een eco-efficiëntie analyse maar wel in overweging moeten genomen worden bij de besluitvorming. 4 “Dossier: PLA en andere bioplastics” waarin de problematiek van de bioplastics bekeken wordt in het ruimer kader van de industriële biotechnologie, de verschillende toepassingen in de productie-distributie-consumptiecirkel worden bekeken evenals de situatie in andere landen. De twee laatste documenten zijn in het Nederlands en kunnen eveneens gedownload worden op de OVAM-website. In de volgende vertaling/synthese werden een aantal grafieken overgenomen uit de twee oorspronkelijke studies. Hierbij werd dezelfde nummering overgenomen. Op deze manier is het ook gemakkelijk om de volledige duiding en commentaar die erbij hoort, op te zoeken in het oorspronkelijk document. In het kader van dit project werd een onderzoek gedaan naar de eco-efficiëntie van vier soorten bekers op twee types evenementen. Het onderzoek gebeurde in 2005. Het onderzoek maakt een diagnose van de milieueffecten van de vier verschillende drinkbekers waarbij de volledige levenscyclus in rekening wordt gebracht. De doelstelling is het komen tot een duidelijke portfolio waarin visueel wordt voorgesteld waar de verschillende types drinkbeker moeten gesitueerd worden, hoe hun eco-efficiëntie moet beoordeeld worden en waar het kantelmoment ligt.

5

2

Het project

De eco-efficiëntie-analyse met als onderbouw een LCA werd uitgevoerd door VITO. De onderbouwende LCA werd uitgevoerd conform de normen van de ISO 1404X-reeks. De vereiste critical review werd verricht door TNO. Daarnaast streefde de OVAM naar een duidelijke betrokkenheid van de verschillende stakeholders in deze problematiek. Hiervoor werd op drie momenten een overlegvergaderingen ingebouwd met een vijftiental betrokken partijen (zie bijlage nummer 9.6). In de LCA worden vier soorten bekers onderzocht: -

de wegwerpbeker van PLA (polylactide); de herbruikbare beker in PC (polycarbonaat); de wegwerpbeker in PP (polypropyleen); de wegwerpbeker in door PE gecoat karton.

Twee types worden daarbij onderscheiden: -

een groot openlucht festival met meerdere verkooppunten; een beperkt indoor evenement met een klein optreden of fuif met weinig verkooppunten.

Om te kunnen komen tot volledige conclusies werd de LCA verruimd tot een ecoefficiëntie-analyse van de verschillende mogelijkheden. Deze eco-efficiëntieanalyse bevat, naast een op de onderbouwende LCA gebaseerde berekening van een ‘milieu-impact indicator’ voor ieder van de vier drinkbekers, ook een uitwerking van een ‘kosten-indicator’ voor de vier drinkbekers. Beide indicatoren worden tenslotte verwerkt in een portfolio waarin visueel wordt voorgesteld waar de vier drinkbekers moeten gesitueerd worden, hoe hun ecoefficiëntie moet beoordeeld worden en dit voor de twee types evenementen. In het onderzoek wordt ook het kantelmoment beschreven (het aantal keren dat een herbruikbare beker moet gebruikt worden om eco-efficiënter te zijn dan een composteerbare of wegwerpbeker). Qua onderzoeksmethode werd gekozen voor een eco-efficiëntie-analyse, met daarbij een berekening van het kantelmoment, met als onderbouw een LCA uitgevoerd conform de ISO-normen.

2.1

De levenscyclusanalyse Een LCA is een onderzoeksinstrument met veel verdiensten, maar ook met beperkingen. Indien men een LCA uitvoert waarin producten worden vergeleken, de resultaten publiceert én de ISO-normen wil respecteren, wat in dit onderzoek het geval is, dan moet men een bepaald kader respecteren. Dit kwam uitgebreid aan bod op de studiedag “Gebruik en misbruik van LCA’s” van OVAM/STIP en het volgend citaat uit het dossier van deze studiedag, door T. Geerken van Vito, gaat tot de kern van de zaak:

6

3

Onderzoeksmethode

Hét heikel punt in deze problematiek is “hoe je kan omgaan met openbare vergelijkende uitspraken over product A en B die concurrerend met elkaar zijn. Als je de resultaten van het onderzoek wilt publiceren, dan ben je verplicht om heel helder te zijn over je datakwaliteit, daar helder over te rapporteren en dan moet een review worden uitgevoerd door een andere onafhankelijke instantie”. Dit alles is gereglementeerd in 2000 met ISO 14042 en 14043 over "LCA Impact assessment en Interpretatie". Het komt erop neer dat … als je een openbare vergelijkende LCA-studie gaat doen waarbij je product A gaat vergelijken met product B dan moet de vergelijking « … be conducted category indicator by category indicator ». Je mag, zoals vroeger vaak gebeurde, niet meer zeggen, product A is beter of het best. Je moet de indicatoren afzonderlijk vernoemen. Wat betekent dit in de praktijk? Onderstaande grafiek is een typisch voorbeeld van het resultaat van een LCA over verpakkingen waarbij acht alternatieven op een rijtje zijn gezet.

Als de vraag hier is: "wat is het beste alternatief?", dan heb je de neiging om te zeggen, kijk naar de magenta kleur (D) die goed scoort bij zes van de negen "impact categories" en het alleen voor "resource depletion" en "solid waste" slechter doet. Vroeger, voor de ISO-normen, werd er dan vaak geconcludeerd "OK magenta is het beste". Na de ISO-normen van 2000 mag je dat niet meer zeggen en moet de conclusie luiden: "magenta is beter voor de effecten "energy", "feedstock energy" ... (enz.) en slechter voor uitputting en afval" Voor intern gebruik mag je wegen en doen wat je wilt maar als het gaat om openbare, vergelijkende uitspraken tussen concurrerende producten moet het zo gebeuren.” ('Gebruik en misbruik van LCA's in het milieubeleid' - focus op drankverpakkingen Dossier n.a.v. de STIP-studiedag op 9/2003 p. 30) Dit maakt de communicatie van de conclusies van het onderzoek niet eenvoudig. Daarom werd verkozen om deze 'klassieke' LCA aan te vullen met een bijkomend eco-efficiëntie analyse.

7

3.1

De eco-efficiëntie-analyse Waar het met LCA's moeilijk is om te vergelijken, is het met eco-efficiëntieanalyses wel mogelijk om een duidelijke keuze te maken van producten die, gegeven bepaalde toepassingen en kosten, een geringere milieubelasting realiseren dan de alternatieve producten en dus eco-efficiënter zijn. Op dezelfde studiedag over LCA's werd dit geïllustreerd door BASF. Door het uitzetten van de resultaten van de economische indicator en de ecologische indicator, kan visueel worden voorgesteld waar de verschillende opties zich situeren. (Voor meer informatie over de methode verwijzen we naar hoofdstuk 5 en de literatuurlijst in de bijlage 9).

3.2

Het kantelmoment In het streven om te komen tot een zo volledig mogelijke diagnose werd ook het kantelmoment onderzocht. Wat bedoelen we hiermee? Een voorbeeld om dit te illustreren. In 2004 werd een LCA uitgevoerd conform de ISO normen door Ecobilan/PWC in opdracht van Carrefour. Het klassiek wegwerpzakje, de herbruikbare zak van PE (polyethyleen), een papieren zak en de biodegradeerbare zak op basis van maïs werden onderzocht. Deze LCA "Evaluation des impacts environnementaux des sacs de caisse Carrefour. ACV des sacs de caisse en plastique, papier et matériau biodégradable" kan men downloaden op: http://www.ademe.fr/htdocs/actualite/rapport_carrefour_post_revue_critique_v4.pdf In deze studie kwam men tot de conclusie dat de herbruikbare winkelzakjes milieuvriendelijker zijn vanaf het ogenblik dat ze zeven keer gebruikt worden. Zelfs als men een wegwerpzak "hergebruikt" als vuilniszak in de keuken, volstaat het dat men de herbruikbare zak zeven maal hergebruikt om al milieuvriendelijker te zijn dan de wegwerpvariant. Met de bepaling van het kantelmoment kan de individuele gebruiker/consument mee incalculeren wat de gevolgen zijn van zijn keuze en het gebruik dat hij ervan maakt. Dit is belangrijk. Wat de consument ermee doet is een belangrijke factor in de eindbalans (cf. STIP-studiedag “Milieuvriendelijk consumeren en produceren”). Hierin inzicht verkrijgen en dit kunnen communiceren naar de burger/consument is dus belangrijk. Met de bepaling van het kantelmoment wordt dit mogelijk. Met de bepaling van het kantelmoment zal dus onderzocht worden hoe vaak een herbruikbare beker effectief hergebruikt moet worden om eco-efficiënter te zijn dan de alternatieven.

8

4

De levenscyclusanalyse

In een eerste fase werden doel en reikwijdte bepaald. De data-inventarisatie (LCI – Life Cycle Inventary) gebeurde in de lente van 2005. Op 25 augustus werd het eerste onderzoeksresultaat voorgelegd. Het volledig document kan gedownload worden op www.ovam.be . Volgens ISO 14040 (1997) bestaat een volledige LCA uit 4 fasen: 1 2 3 4

bepaling van doel en reikwijdte (ISO 14041, 1998); het uitvoeren van een data inventarisatie (ISO 14041, 1998); een onderzoek naar de impact (ISO 14042, 2000); een interpretatie fase (ISO 14043, 2000).

De relatie tussen de verschillende fases wordt getoond in deze tabel:

Life cycle assessment framework

Goal and scope definition

Inventory analysis

Interpretation

Applications

Impact assessment

Figuur 1. (Bron: “Methodological framework of an LCA”, ISO, 1997)

4.1

Doel en reikwijdte In de eerste fase - de bepaling van het doel waarvoor de studie wordt uitgevoerd wordt de omvang en de diepte van de studie duidelijk gedefinieerd en op elkaar afgestemd. In deze studie wil de OVAM inzicht verwerven in de huidige milieu-impact van, en de kosten verbonden aan, de bestaande systemen van drankvoorziening op evenementen en dit om een goed gefundeerd beleid hieromtrent te kunnen bepalen. In de eerste fase werd een vergelijkende LCA uitgevoerd van vier bestaande systemen: een herbruikbare beker in PC, een wegwerp beker in PP, een wegwerpbeker in karton gecoat met PE en een wegwerpbeker in PLA op twee types evenementen.

9

In een volgende fase werd de studie uitgebreid met een eco-efficienciëntieanalyse. Hierbij werd de milieu- en een kost-indicator berekend. De resultaten van het onderzoek (de volledige eco-efficiëntie-analyse incluis de LCA) werden gepubliceerd. Conform de ISO-normen werd heel dit onderzoek onderworpen aan een critical review (een kritisch onderzoek door onafhankelijke deskundigen die erover waken dat alle procedures, de inzameling van de data en de interpretatie correct en conform de ISO-normen verlopen). Omtrent de eco-efficiëntie-analyse bestaan geen ISO-normen maar dit deel werd in dezelfde logica verricht met dezelfde kwaliteitsstandaarden (transparantie, enz. ...). Het proces van de bepaling van de reikwijdte linkt de bepaling van het doel van de beoordeling met de diepgang en uitgebreidheid van de studie. Voor dit onderzoek werd de volgende functionele eenheid bepaald: ‘de recipiënten nodig voor het serveren van 100 liter bier of frisdrank op een klein evenement in een zaal of een groot evenement in openlucht’.

4.1.1

Systeemgrenzen In een LCA worden alle fases van de levenscyclus onderzocht van de grondstof tot de eindverwerking. Voor ieder van de vier soorten bekers werd de meest representatieve, qua gewicht, volume, opdruk enz. … gekozen. Het systeem dat men bestudeerde werd duidelijk beschreven. Hiervoor werd het volgend stroomdiagram gehanteerd.

10

Production raw materials (cardboard, PC, PP, PE en PLA granulates) Transport to producer of cups Production and printing of cups

Packing of cups

Transport to distributor*

Transport to distributor

Storage at distributor

Transport to event / consumer

Event – Consumer – Use phase

Collection of reusable PC cups

Washing of cups

Loss/ max. number of trips

Collection of one-way cups (PE/cardboard and PP)

Selective collection of one-way PLA cups

Transport to waste processing Transport to waste processing

Incineration

Composting

- with/without energy recovery - to cement industry - other?

- biogasification - with/without energy - anaerobic recovery digestion - to cement industry - other?

Recycling

Incineration

Figuur 2. Procesboom voor de vier systemen - de nummering verwijst naar de nummers in het oorspronkelijk document "Comparative LCA" - zie inleiding

Omdat de resultaten zouden kunnen verschillen naargelang de grootte van het evenement werden twee types bestudeerd: een groot outdoor en een klein indoor. Hierbij werd niet een bepaald geval geanalyseerd maar een analyse gemaakt van de situatie bij 2000-5000 bezoekers en bij meer dan 30.000 bezoekers. Specifieke data werden verzameld bij de organisatoren van evenementen.

4.1.2

Methodologie De volgende fase, de beoordeling van de impact, heeft als doel de betekenis van de mogelijke impact op het leefmilieu te evalueren. Over het algemeen worden hiervoor de verkregen data geassocieerd met als doel het begrijpen van die impact. De mate van diepgang en detail om die impact te evalueren, hangt af van het eerder geformuleerde doel en reikwijdte. Na de weergave van de impact, categorie per categorie, voor de verschillende bekers en types evenementen werd de LCA beëindigd en werd over gegaan tot de eco-efficiëntie-analyse (zie hoofdstuk 5).

11

4.2

De data inventarisering Voor ieder fase van de levenscyclus wordt een input-output balans gemaakt: -

input data zijn de consumptie van energie en grondstoffen; output data zijn emissies van lucht, water, afval.

De bronnen van die data worden duidelijk aangegeven. Voor deze studie gaat het om de data van toepassing in Vlaanderen, in de periode 2000-2005, gebaseerd op de huidige technologie. Voor bepaalde productieprocessen in ontwikkeling zal een sensitiviteitsanalyse gemaakt worden (bv. de productie van PLA).

12

4.2.1

Data voor de herbruikbare beker in PC De volgende procesboom wordt bekeken: Production raw material (PC granulates)

1.1

1.2

Transport to producer of cups

1.3

Production of cups

1.4

Printing of cups

1.5 Packing of cups 1.6


1.7

Storage at distributor

1.14 Transport to distributor

1.8


1.9 Pre-cleaning of cups

1.13 1.10

Serving beer and soft drinks 1.11 Collection of reusable PC cups during event

Washing of cups

1.15 Collection of fallen out PC cups after event 1.16

1.12 Washing of cups

Transport to waste processing

1.17 EOL scenario

Figuur 3

13

Het basis scenario voorziet: -

160 bekers voor 400 consumpties;

-

45 trips op een kleinschalig evenement en 20 op een grootschalig;

-

2,5 consumpties per beker per evenement.

Er word een worst-case en een best-case scenario gedefinieerd: kleinschalig event: gemiddeld 45 trips met 5,5% verlies en met 100 trips als best-case scenario versus 14 trips (worst-case scenario) met een verlies, in het best-case scenario van 2,5% en in het worst-case scenario van 18%; - grootschalig event: gemiddeld 20 trips met 12,5% verlies en 40 trips in het bestcase scenario versus 7 trips (worst-case scenario) en met een verlies van 6% tot 36%. Een herbruikbare beker met een drankvolume van 25 cl weegt gemiddeld 45 g. -

Ze kosten per 10.000 exemplaren 0,43 euro(excl. 21% BTW) per beker en per 420 bekers moet een transport-krat gekocht worden van 33 euro. Omgerekend komt de prijs neer op 0,0651 euro voor bekers op grootschalige evenementen en 0,0726 op kleinschalige. Voor grote festivals moet een inzamelsysteem worden opgezet. Er wordt geschat dat er één verkooppunt per 5000 bezoekers bij komt (kostprijs per verkooppunt 100 euro). Vrijwilligers worden gerekend a rato van 4 euro per uur en een festival duurt 12 uur. Er wordt rekening gehouden met een daling in verbruik van 10%.

14

4.2.2

Data wegwerpbeker in PP De volgende procesboom wordt bekeken: 2.1

Production raw materials (PP granulates) Transport to producer of cups

2.2

2.3

Production of cups

2.4 Printing of cups 2.5 Packing of cups



2.5 2.6

2.7 Storage at distributor


2.8

2.9

Serving beer and soft drinks

2.11 Collection of one-way cups

2.12 Transport to waste processing

2.13 EOL scenario

Figuur 4

15

De PP-bekers zijn wegwerpbekers: dit betekent dat in functie van de functionele eenheid 400 PP-cups nodig zijn voor 400 consumpties (voor 100 liter bier of fris). PP-bekers met 25 cl drankvolume wegen 5 gram en kosten 0,0184 euro per beker. De verwerking voor het afval van grote evenementen gebeurt in afvalverbrandingsinstallaties en cementovens. Het afval van kleine events gebeurt in een plaatselijke afvalverbrandingsinstallatie. Men rekent 150 euro per ton. Er is per 5.000 bezoekers één vrijwilliger voor de inzameling van de bekers. Grote festivals hebben één centraal afvalinzamelingspunt nodig per 25.000 bezoekers.

16

4.2.3

Data wegwerp beker in PE-coated karton De volgende procesboom wordt bekeken:

Production of cardboard

3.1

Production of PE granulates)

Transport to producer of cups

3.2

3.3

3.4

Production of cups

3.5 Printing of cups 3.6 Packing of cups



2.5 3.7



3.9

3.10


3.12 Collection of one-way cups


3.14 EOL scenario

Figuur 5

17

De kartonnen bekers met een PE-coating zijn wegwerpbekers. Het gewicht van 2,5 cl beker is 7,7 g waarvan 0,385 g PE-coating. Er zijn in de praktijk weinig festivals die kartonnen bekers gebruiken. Omwille van de volledigheid hebben we ze weerhouden. Voor het gebruiksscenario werken we met analoge gegevens als de PP-bekers.

18

4.2.4

Data voor wegwerpbeker in PLA De volgende procesboom wordt bekeken:

4.1

Production raw materials (PLA pellets) Transport to producer of cups

4.2

4.3

Production of cups

4.4 Printing of cups 4.5 Packing of cups Transport to distributor*


2.5 4.6



4.8

4.9


4.11 Selective collection of oneway PLA-cups


4.13 EOL scenario

Figuur 6

19

PLA-bekers zijn wegwerpbekers van 25 cl drankvolume. Ook hier dus 400 bekers voor 400 consumpties. De PLA productie gebeurt in Blair Nebraska (VS). De productie is begonnen in 2001 wat betekent dat die in de opstartfase verkeert. In deze studie baseren we ons op de huidige situatie. Op korte termijn (2008) zijn er evenwel belangrijke verbeteringen te verwachten met de ‘nieuwe generatie PLA’ met name het PLA HLa Gen II, (het betreft een verbetering in het fermentatieproces). Dit zal in de sensitiviteitsanalyse worden opgenomen. Ook de optie dat PLA in Europa wordt geproduceerd wordt daarin opgenomen. Een PLA-beker woog in 2005 6,5 gram. PLA-bekers kostten 0,028 euro per stuk. De gebruikte bekers van PLA zijn tot nu toe gecomposteerd. Er is nog geen ervaring met verbranden, noch in een verbrandingsinstallatie noch in een cementoven. In de sensitiviteitsanalyse wordt de invloed van een verwerking in een anaeroob proces bekeken. Het basisscenario voorziet in 90% verwerking in composteringsinstallatie en 10% in een verbrandingsinstallatie. In de sensitiviteitsanalyse zullen data van OWS gebruikt worden (DRANCO installation exploited by Igean in Brecht, B). Voor de compostering zullen data van Intercompost (tunnelcomposting) en WIPSSITA (hall composting) gebruikt worden en indien data ontbreken zullen de Nederlandse MER-gegevens over GFT gebruikt worden. Om PLA te composteren is een zuivere stroom nodig (eventueel met GFT-afval). Hiervoor zijn meer vrijwilligers nodig ( de bekers moeten gescheiden worden en er moet info gegeven worden). Men rekent op 2 vrijwilligers per 5000 bezoekers. De kostprijs is 60 euro per ton PLA-afval (transport en verwerkingskost inbegrepen)

4.3

De LCIA resultaten Op basis van de data die verzameld werden, werd overgegaan tot de weergave van impact, categorie per categorie, zoals voorgeschreven door ISO.

4.3.1

De impact-analyse Deze wordt uitgevoerd conform ISO 14042. De methode is de Eco-indicator 99 (hiërarchische versie H/A). Het onderzoekskader, voorgesteld door ISO 14042 en gevolgd in de Eco-indicator 99-methode, bestaat uit de volgende onderdelen: - selectie van de impactcategorieën en indicatoren; - classificatie: het onderbrengen van de data in verschillende impact-categorieën; - het berekenen van de resultaten van de categorie-indicatoren. Voor meer info over de verschillende categorieën verwijzen we naar hoofdstuk 5. De EI-99 methode wordt hier alleen gebruikt om een impact-analyse te maken conform de ISO-normen. De resultaten worden in deze fase dus niet opgeteld tot één indicator. Volgens de ISO-normen mag dit niet in een LCA (zie 3.1). Om deze reden werd, op verzoek van de OVAM als opdrachtgever, ervoor gekozen om de ‘klassieke’ LCA aan te vullen met een bijkomende eco-efficiëntie-analyse. 20

Voor het uitvoeren van de impact-analyse is de gebruikte sofware SimaPro 6. In het volledige rapport wordt per beker en per evenementtype een milieu-profiel weergegeven en de verschillende impactcategorie per impactcategorie besproken. We geven hier kort enkele conclusies weer. Wat zijn de belangrijkste levenscyclusfases per beker qua milieu-impact? -

PC - het transport van de bekers van distributieplaats naar het event en terug; -

-

PP - de productie, transport en verbranding zijn de meest belastende fases in de levenscyclus; -

4.3.2

voor grote evenementen: het reinigen.

de afvalverbranding heeft een positieve invloed op de meeste impactcategorieën een invloed die nog duidelijker is bij grotere evenementen en als de verbranding gebeurt in een cementoven.

-

Karton - de productie en transport zijn de belangrijkste fases in de levenscyclus.

-

PLA - productie en transport.

De vergelijking De impact van de vier bekers wordt weergegeven in onderstaande grafiek, categorie per categorie. De beker met de hoogste score wordt op 100 gezet en de anderen in percentages daarvan. In de daaropvolgende tabel staan de absolute gegevens. Er is een vergelijkende grafiek en tabel voor grote evenementen en één voor kleine evenementen. We bekijken eerst de grafiek en tabel en bespreken vervolgens de impactcategorieën. Vervolgens wordt het milieuprofiel van iedere impactcategorie bekeken.

21

4.3.2.1

De vergelijking van de vier types bekers op kleine evenementen

Comparison between 4 types of cups on small events (basic scenario) 100

90

80

Relative contribution (%)

70

60

50

40

30

20

10

in og en s ar c C

Re sp .

or ga ni cs

ga ni cs in or

C lim at

R es p.

ch an ge e

ne O zo

A

ci di fic

at io n/

Ec ot o

Eu tr o ph ic at

la ye r

xi ci ty

io n

al s M in er

Fo ss il

fu

el s

0

PC cup SMALL event BASIS

PP cup SMALL event BASIS

cardboard cup SMALL event BASIS

PLA cup SMALL event BASIS

Figuur 16. Vergelijking tussen de 4 types bekers op kleine events (basis scenario)

Impact category

Unit

LC PC cup SMALL event BASIS 7,97

LC PP cup SMALL event BASIS 19,8

LC cardboard cup SMALL event BASIS 12,4

LC PLA cup SMALL event BASIS 15,5

Minerals

0,033

0,0236

0,0986

0,0385

MJ surplus

Acidification/ Eutrophication

0,0971

0,09

0,221

0,281

PDF*m2yr

Fossil fuels

MJ surplus

Ecotoxicity

0,736

1,31

3,01

1,88

Ozone layer

4,05E-10

2,06E-10

6,68E-10

3,04E-10

DALY

PAF*m2yr

DALY

Climate change

0,00000103

0,00000238

0,00000139

0,00000212

Resp. inorganics

0,00000358

0,00000311

0,00000896

0,0000067

DALY

7,21E-09

1,16E-08

1,17E-08

1,38E-08

DALY

0,00000033

0,000000804

0,00000184

0,00000124

DALY

Resp. organics Carcinogens

Tabel 8. Vergelijking tussen 4 types bekers op kleine evenementen

Geen van de bekers heeft de hoogste of laagste score voor al de impactcategorieën. Op basis van deze gegevens kan geen duidelijke conclusie getrokken worden in verband met de meest milieuvriendelijke beker. Vergelijkingen zijn niet mogelijk. Voor een bespreking categorie per categorie verwijzen we naar hoofdstuk 1.4 van de "Comparative LCA".

22

Omdat het moeilijk is om deze resultaten te interpreteren en te vergelijken zijn de bijdragen tot de verschillende impactcategorieën bekeken in relatie tot een referentiewaarde. In dit geval: de schade veroorzaakt bij één Europeaan per jaar.

Normalised environmental profile for cups at small events

Norm alized contribution

0,0025

0,002

0,0015

0,001

0,0005

ns no ge ci

or ga p. Re s

Ca r

ni c

ni c or ga Re s

p.

in

ch lim at e C

s

s

an ge

ye r O zo ne

la

ic ot ox Ec

ph ic t io n/ Eu tro

ity

n at io

ls ra in e M A

ci d

ifi

ca

Fo ss

il

fu el

s

0

LC PC cup SMALL event BASIS

LC PP cup SMALL event BASIS

LC cardboard cup SMALL event BASIS

LC PLA cup SMALL event BASIS

Figuur 17: Genormaliseerd milieuprofiel voor bekers op kleine evenementen

Hieruit blijkt dat het bij de vier soorten bekers het vooral gaat om de uitputting van de fossiele grondstoffen. Daarnaast kan ook het effect van de anorganische verbindingen op de ademhaling niet genegeerd worden. Uitputting van minerale grondstoffen en aantasting van de ozonlaag zijn dan weer verwaarloosbaar. 4.3.2.2

De vergelijking van de vier types bekers op grote evenementen

Ook hier wordt de meest belastende op 100 gezet en de anderen in functie daarvan beoordeeld. Ook hier heeft geen enkel type de meest of de minst belastende score. Ook hier kunnen dus geen duidelijke conclusies getrokken worden.

23

Comparison between 4 types of cups on large events (basic scenario) 100

90

Relative con trib ution (%)

80

70

60

50

40

30

20

10

s ge n

s

no C

A

ci di

fi c at

io

R

es

Re s

ar

p. o

ci

rg

rg an no p. i

e lim at C

an ic

ic s

an ge ch

la zo ne O

n/ E

ut r

Ec o

op hi

to x

ca

ic i

ye

r

ty

t io n

s al in er M

Fo

ss

il fu e

ls

0

LC PC cup LARGE event BASIS

LC PP cup LARGE event BASIS

LC cardboard cup LARGE event BASIS

LC PLA cup LARGE event BASIS

Figuur 18. Vergelijking tussen 4 types bekers op grote evenementen (basis scenario) Impact category

Unit

LC PC cup LARGE event BASIS 15,2

LC PP cup LARGE event BASIS 17

LC cardboard cup LARGE event BASIS 10,5

LC PLA cup LARGE event BASIS 15,1

Minerals

0,0341

0,0207

0,0938

0,0343

MJ surplus


0,166

0,0885

0,217

0,277

PDF*m2yr

Fossil fuels

Ecotoxicity

1,09

0,933

2,81

1,82

Ozone layer

7,15E-10

4,45E-11

5,52E-10

2,77E-10

MJ surplus

PAF*m2yr DALY

Climate change

0,00000208

0,00000183

0,000000951

0,00000209

DALY

Resp. inorganics

0,00000621

0,00000312

0,00000836

0,00000657

DALY

1,02E-08

1,12E-08

1,13E-08

1,34E-08

DALY

0,000000662

0,000000572

0,00000174

0,00000127

DALY

Resp. organics Carcinogens

Tabel 9. Vergelijking tussen 4 types bekers op grote evenementen (basis scenario)

Vergelijkingen zijn niet mogelijk. Voor een bespreking categorie per categorie verwijzen we naar hoofdstuk 1.5 van de "Comparative LCA". Omdat het moeilijk is om deze resultaten te interpreteren en te vergelijken zijn de bijdragen tot de verschillende impactcategorieën bekeken in relatie tot een referentiewaarde. In dit geval: de schade veroorzaakt bij één Europeaan per jaar.

24

Normalised environmental profile for cups at large events

Norm alized contribution

0,0025

0,002

0,0015

0,001

0,0005

no ge ns Ca rc i

ni cs or ga p. Re s

ng e

in or ga ni cs Re sp .

ch a lim at e C

O zo ne

la ye r

ic ity to x Ec o

hi ca

tio

n

s in er al M

ifi ca t io n/ Eu tro p

A

ci d

Fo ss il

fu el

s

0

LC PC cup LARGE event BASIS

LC PP cup LARGE event BASIS

LC cardboard cup LARGE event BASIS

LC PLA cup LARGE event BASIS

Figuur 19. Genormaliseerd milieuprofiel voor bekers op grote evenementen

Hier zien we hetzelfde profiel als bij kleine evenementen een groot belang van de impactcategorie "uitputting van fossiele brandstoffen". Minder van "anorganische" en "ozonlaag" en "mineralen".

4.3.3

De sensitiviteitsanalyses Sensitiviteitsanalyses worden uitgevoerd om de invloed te bepalen van bepaalde wijzigingen in de data op impact-analyse. De volgende analyses werden uitgevoerd.

25

PC-cup

number of trips

large-scale

best-case

100

40

basic

45

20

worst-case

14

sensitivity analysis manual cleaning DURING event

cost for volunteers

large-scale

PE-coated cardboard cup small-scale

PLA-cup

large-scale

160 400

worst-case basic

small-scale

7

number of cups needed for basic 400 consumptions

cleaning after event

PP-cup

small-scale

manual

machine

machine

basic

0,05 l water per cup / no detergent

sensitivity analysis

0,1 l water per cup / 0,4 g detergent per cup

basic

4€

4€

4€

4€

worst-case

8€

8€

8€

8€

number of volunteers employed

worst-case

transport of cups to distributor

basic

850 km

850 km

850 km

850 km


330 km

610 km

1055 km

270 km

PLA-production process

transport to PLA-cup production site

PLA-cup production

twice as many volunteers as in basic scenario

basic

PLA1 (actual)

future

PLA HLa GenII (2008)

basic

8000 km

future

100 km

basic

6,5 g per cup

sensitivity analysis EOL scenario

basic

5,5 g per cup 100% MSWI

100% MSWI

50% cement kiln - 50% MSWI

100% MSWI

50% cement kiln 50% MSWI


100% MSWI

100% MSWI


100% cement kiln

100% cement kiln

50% composting 50% MSWI


100% composting


100% MSWI

future

90% anaerobic digestion - 10% MSWI

Tabel 7. Overzicht van de uitgevoerde sensitiviteitsanalyses

4.3.3.1

Aantal trips en machinale reiniging op kleine events

Het aantal trips is bepalend voor het milieuprofiel van de herbruikbare beker in PC. We gaan uit van 45 trips als basis met een best-case scenario van 100 en worstcase van 14 trips. In dit laatste scenario wordt gerekend op 1 PC beker per consumptie. Voor het wassen: manueel wassen op het event is de basis. Hier bekijken we het wassen met machine en op een andere locatie (toegepast op basisscenario van 45 trips). Daarnaast wordt ook onderzocht wat de invloed is van het wassen met een dubbel zo grote hoeveelheid water en met zeep.

26

Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for cleaning and trip rate PC-cups) 100 90


80 70 60 50 40 30 20 10

en s C ar ci no g

cs or ga ni R es p.

rg an ic s R es p. in o

e ch an g e C lim at

la ye r ne zo O

A ci di fic at io

n/

Eu

Ec ot ox ic ity

tr op

hi ca tio

n

M in er al s

Fo

ss il

fu

el s

0

PC cup BASIC PC cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) PC cup sensitivity trip rate: worst case Cardboard cup BASIC

PC cup sensitivity: machine cleaning (basic trip rate) PC cup sensitivity trip rate: best case PP cup BASIC PLA cup BASIC

Figuur 20. Vergelijking van het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met de sensitiviteitsanalyses voor "trip rate" en reiniging na het evenement

Deze factor is heel determinerend voor de resultaten: in het worst-case scenario scoren de bekers het slechtste in 6 van de 9 categorieën. Dit wijst erop dat de berekening van het kantelmoment heel belangrijk zal zijn. Het effect van wassen is groot als we kijken naar de PC-beker (de bijdrage voor minerals stijgt met 60% en die van ecotoxiteit zelfs met 80%). Het effect van de dubbele hoeveelheid water en zeep is echter klein en niet significant. 4.3.3.2

Aantal trips op grote evenementen

De basis trip rate is 20 met best-case 40 en worst-case 7 waarbij 400 bekers (één per consumptie) (een mix van oude en nieuwe) worden vervoerd naar het evenement.

27

Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for trip rate PC-cups) 100

90

80


70

60

50

40

30

20

10

ns og e C ar ci n

ni cs or ga R es p.

or ga ni cs R es p.

at e C lim

in

ch an g

e

la ye r zo

ne

ic ity

O

ph tr o Eu n/ A ci di fic

at io

Ec ot ox

ic at

io n

ra ls M in e

Fo

ss il

fu

el s

0

PC cup BASIC

PC cup sensitivity trip rate: best case

PC cup sensitivity trip rate: worst case

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

Figuur 21. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor trip rate.

Ook hier wordt het belang van de trip rate bevestigd: in het worst-case scenario hebben de PC-bekers de hoogste impact op 8 van de 9 categorieën.

28

4.3.3.3

Verwerking van PP-bekers op grote evenementen

Het basisscenario voorzag 50% in een afvalverbrandingsinstallatie en 50% in een cementoven. In een eerste analyse worden de resultaten bekeken van een 100% verwerking in een cementoven. In een tweede analyse wordt een 100% verwerking bekeken in een afvalverbrandingsinstallatie.

Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PP-cups) 100

80


60

40

20

no ge ns ci C ar

R es p.

or

ga ni cs

s in or ga ni c R es p.

C lim

at e

la zo ne O

A

ci di fi

-20

ch an ge

ye r

ity ot ox ic

op hi c Eu tr ca tio n/

Ec

at io n

s al M in er

Fo ss il

fu el

s

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC: 50% MSWI - 50% cement kiln

PP cup sensitivity EOL: 100% cement kiln

PP cup sensitivity EOL: 100% MSWI

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

Figuur 22. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PP-beker

Deze factor heeft weinig invloed op minerals, verzuring, anorganische en organische. In de andere categorieën verandert de rangschikking. Voor wat de ozonlaag betreft: hier ziet men dat de waarde negatief wordt. Dit betekent hoe meer PP bekers in cementovens worden verwerkt hoe lager de milieu-impact. 4.3.3.4

Sensitiviteitsanalyse verwerking karton op grote evenementen

Het basisscenario voorzag 50% in een afvalverbrandingsinstallatie en 50% in een cementoven. In een eerste analyse worden de resultaten bekeken van een 100% verwerking in een cementoven. In een tweede analyse wordt een 100% verwerking bekeken in een afvalverbrandingsinstallatie.

29

Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL cardboard cups) 100

90

80


70

60

50

40

30

20

10

en s og C ar ci n

ga ni or Re sp .

or in Re sp .

cs

ga ni cs

e ch an g C lim at e

la ye r e zo n O

ph tro Ac id

ifi

ca tio

n/

Eu

Ec ot ox ic ity

n ic at io

in e M

Fo

ss il

fu

el s

ra ls

0

PC cup BASIC Cardboard cup Sensitivity EOL: 100% cement kiln

PP cup BASIC Cardboard cup Sensitivity EOL: 100% MSWI

Cardboard cup BASIC: 50% MSWI - 50% cement kiln PLA cup BASIC

Figuur 23. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de beker in karton

De vergelijking toont aan dat een ander verwerkingsscenario weinig invloed heeft. De rangorde blijft ongeveer dezelfde. Er zijn binnen het individuele profiel van karton wel grote verschillen merkbaar (van 10-40%). 4.3.3.5

Sensitiviteitsanalyse PLA - gen II In dit scenario gaan we uit van een productie volgens een verbeterde productiewijze (PLA - generatie twee), met productie in Europa waardoor de transportafstand van 8000 km tot 100 km gereduceerd wordt. We nemen aan dat het gewicht daalt van 6,5 naar 5,5 g per beker. Met daarbij voor 90% anaerobe vergisting en 10% verbranding.

30

Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for PLA-cups: future scenario) 100

90

80

Relative contribution (% )

70

60

50

40

30

20

10

s og in

rg

rc Ca

Re

sp

.o

rg no .i sp Re

en

s an

ic an

an ch e at im Cl

Ac

id

i fi

ca

t io

n/

ic

s

ge

r la O

zo

ne

ox ot Ec

ic ph Eu

tr o

ye

i ty ic

n io at

er in M

Fo

ss

il

fu

el

al

s

s

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity: future scenario (2008)

Figuur 24. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het toekomstscenario van de PLA-beker

Dit heeft wél een significante invloed op het milieuprofiel en de ranking in de verschillende categorieën (daling van 10 tot 60%). Voor wat betreft ‘fossiele brandstoffen’ komt PLA nu op gelijke hoogte van PC. Ook nu kan geen uitspraak gedaan worden over ‘de beste beker’ maar de PLA beker ‘gen II’ heeft wel een significant lagere impact. De volgende sensitiviteitsanalyse voorziet in hetzelfde scenario maar op grote evenementen waarbij ervan wordt uitgegaan dat het transport wordt gedaan met een vrachtwagen (i.p.v. een bestelwagen).

31

Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for PLA-cups: future scenario) 100

90

R elative con trib ution (% )

80

70

60

50

40

30

20

10

en s

s

Ca rc i

or ga n p. es

no g

ic

ic or ga n p.

in

R

C

t io n/ A

ci

di fi

ca

Re s

li m at

e

zo ne

ch

la

s

an ge

r ye

it y

O

M

Eu

Ec

in

tr op hi c

ot ox

ic

at io

s er al

ls fu e il Fo

ss

n

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity: future scenario (2008)

Figuur 25. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het toekomstscenario van de PLA-beker

Dezelfde evolutie is hier merkbaar maar de positie van de PLA beker – gen 2 verbetert nog. Ook i.v.m. de PC-beker. 4.3.3.6

Sensitiviteitsanalyse PLA – afvalverwerkingsscenario’s

De verschillende scenario’s worden weergegeven in volgende tabel EOL scenario PLA-cups (small + large scale events)

MSWI

Composting installation

Basic scenario

50%

50%

Sensitivity analysis 1

0%

100%

Sensitivity analysis 2

100%

0%

Tabel 10. Overzicht van de sensitiviteitsanalyses voor de verwerkingswijze van de PLAbeker op kleine en grote evenementen.

32

Op kleine evenementen wordt dit: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) 100

90

80


70

60

50

40

30

20

10

s og en C ar ci n

or ga ni cs R

no R es p. i

es p.

rg an ic s

e ch an g C lim at e

la ye r ne O zo

A ci di fi

ca tio n

Ec ot ox ic ity

/E ut ro ph i

ca tio n

in er al s M

Fo ss il

fu el s

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC: 50% MSWI - 50% composting

PLA cup sensitivity EOL: 100% composting

PLA cup sensitivity EOL: 100% MSWI

Figuur 26. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PLA-beker

De invloed van de verwerkingsscenario’s is gering. De rangorde blijft dezelfde, met uitzondering van climate change in het geval van verbranding. In het basisscenario had PP de grootste impact in het 100% verbranden scenario wordt dit PLA. Verbranding van PLA veroorzaakt meer CO2 dan composteren.

33

Op grote evenementen wordt dit: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) 100

90

Relative co ntribution (% )

80

70

60

50

40

30

20

10

ns

s

ar C

Re s

p. o

ci

rg

no ge

an ic

ni c p. es R

Cl im

at

e

in or ga

ch an

la ne zo

s

ge

r ye

it y ot ox

O

tro Eu A

ci

di fi

ca

t io n/

Ec

at ph ic

er in M

ic

io

s al

s ue l lf si Fo s

n

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC




Figuur 27. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PLA-beker

Ook hier weinig invloed. De rangorde blijft met uitzondering van climate change. Hier zien we hetzelfde effect als bij kleine evenementen.

4.3.3.7

Sensitiviteitsanalyse van de invloed van de transportafstand tussen de bekerproducent en de distributeur (markconform) In het basisscenario was de afstand gesteld op 850 km. Aangezien transport een belangrijke rol speelt, werd een bijkomende sensitiviteitsanalyse ingelast. Hierin werd de afstand berekend conform de Belgische markt. -

PC: 330 km PP: 610 km karton: 1055 km PLA: 270 km

34

Voor kleine evenementen: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for transport - market conform) 100

90


80

70

60

50

40

30

20

10

C

ar ci

no ge

ic or ga n p. Re s

p. i R

es

ns

s

s no

rg a

ch an e at li m C

Ac id i

f ic

at io

n/

ni c

ge

r ye O zo ne

la

ic ot ox Ec

Eu tro p

M

hi c

in

at

io

it y

s er al

ls fu e il Fo

ss

n

0

PC cup BASIC

PC cup sensitivity transport

PP cup BASIC

PP cup sensitivity transport

Cardboard cup BASIC

cardboard cup sensitivity transport

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity transport

Figuur 28. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het transport van producent tot verdeler

De invloed is vooral merkbaar bij PLA. Hier merkt men een daling van de impact met gemiddeld 15%. Bij PP is dat 8% en bij karton en PC kleiner dan 5%.

35

Bij grote evenementen: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for transport - market conform) 100

90


80

70

60

50

40

30

20

10

C

ar ci

no ge

ic or ga n p. Re s

p. i R

es

ns

s

s no

rg a

ch an e at li m C

Ac id i

f ic

at io

n/

ni c

ge

r O

zo ne

la

ic ot ox Ec

Eu

tro

ye

it y

n io ph ic

at

er in M

Fo

ss

il

fu e

al

s

ls

0

PC cup BASIC

PC cup sensitivity transport

PP cup BASIC

PP cup sensitivity transport

Cardboard cup BASIC

cardboard cup sensitivity transport

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity transport

Figuur 29. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het transport van producent tot verdeler

Dezelfde evolutie als bij kleine evenementen.

36

Sensitiviteitsanalyse m.b.t. het kleiner gewicht van de PLA-beker

De PLA-bekers die in Vlaanderen gebruikt werden, zullen in de nabije toekomst dalen in gewicht. We nemen hier een gewichtsdaling van 6,5 gram naar 5,5 gram in rekening. Op kleine evenementen: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for PLA-cups: reduced cup weight) 100

90

Relative con trib ution (% )

80

70

60

50

40

30

20

10

ge ns Ca rc in o

or ga ni cs es p. R


C

lim at e

ch an ge

la ye r zo ne O

Ec ot ox ic ity

A

ci di f ic at io n/

Eu tr op hi ca tio n

M in er al s

ss il fu el s

0

Fo

4.3.3.8

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity: reduced cup weight

Figuur 30. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het gewicht van de PLA-beker

De daling gewicht heeft een significante invloed: gemiddeld daalt de impact met 12% zonder evenwel de ranking te beïnvloeden.

37

Hetzelfde wordt vastgesteld op grote evenementen: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for PLA-cups: reduced cup weight) 100

90

Relative con trib ution (% )

80

70

60

50

40

30

20

10

en s

s

Ca rc i

or ga n p. R

es

no g

ic

ic or ga n in p. Re s

C

li m at

e

ch

la zo ne O

A

ci

di fi

ca

t io n/

s

an ge

r ye

it y to x

Eu

Ec o

M

in

tr op hi c

ic

at io

s er al

ls fu e il Fo

ss

n

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC

PLA cup BASIC

PLA cup sensitivity: reduced cup weight

Figuur 31. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het gewicht van de PLA-beker

4.4

Conclusies van de levenscyclusanalyse Bekers op kleine evenementen: -

de productie en transport zijn de belangrijkste fases bij PC;

-

voor wegwerp domineert de productiefase;

-

de milieuwinst bij verbranding met energierecuperatie is het meest uitgesproken bij PP.

Bekers op grote evenementen: -

de conclusies liggen in dezelfde lijn maar het verschil is hier de verwerkingsscenario's (EOL) en het transport;

-

vooral voor PP levert verbranding in cementovens een bijkomend voordeel op omdat de bekers hier brandstof vervangen die op die manier bespaard wordt;

-

het milieuprofiel van PC verandert: productie, transport en reiniging zijn hier de belangrijkste aspecten.

Milieuprofiel bekers op beide evenementen: -

geen van de bekers heeft de hoogste of laagste score in al de categorieën; 38

-

een duidelijke keuze is dus niet mogelijk.

Vergelijking van de bekersystemen op beide evenementen: -

hier is het duidelijk dat het profiel van de PC beker op een klein evenement sterk verschilt van dat van een groot evenement. Op kleine evenementen heeft de PC beker nergens de hoogste score. Dit is een indicatie dat de milieulast toeneemt bij een overschakeling van klein naar groot. Voor de andere bekers is dit niet het geval.

De sensitiviteitsanalyses maken volgende aspecten duidelijk: -

de trip rate heeft een duidelijk effect op de milieuvriendelijkheid van de PCbeker en dit voor beide evenementen. De bepaling van het kantelmoment wordt dus heel belangrijk;

-

het gebruik van dubbel zoveel water en zeep heeft geen invloed;

-

de EOL scenario’s tonen aan dat verbranding van PP en karton in cementovens de milieu-impact vermindert;

-

voor PLA hebben de EOL scenario's geen invloed;

-

het toekomstig PLA-gen2 heeft een significante invloed;

-

ook de daling van het gewicht van de PLA- beker heeft een significante invloed (daling gemiddelde impact met 15%);

-

de invloed van een verandering in de transport-stap is het hoogst bij de PLAbeker (daling impact met 15%).

Algemene conclusie: aangezien er geen beker is die het best scoort in al de categorieën is niet mogelijk om tot eenduidige conclusies te komen met betrekking tot het meest milieuvriendelijk systeem. Hiermee werd de LCA beëindigd.

39

5

De eco-efficiëntie-analyse

Na de LCA werd overgegaan tot de eco-efficiëntie-analyse. Volgens ISO mag men die categorieën niet optellen, maar op speciaal verzoek van de OVAM werd op basis van gegevens van de LCA ook een eco-efficiëntie-analyse uitgevoerd. In dit kader werden de milieu-indicatoren verder uitgewerkt tot één eco-indicator score die dan vergeleken werd met een kosten-indicator. Nadat beide indicatoren zijn bepaald voor de vier types bekers, zullen zij worden uitgezet in een portfolio of grafiek, op een schaal van 0 tot 1. Dit vergemakkelijkt de vergelijking, zeker als de alternatieven sterk verschillen (zie ook 2.1.2). Om te komen tot die éne milieu-indicator werd de methode van de Eco-indicator 99 gebruikt, één van de meest aanvaarde methodes om die milieulast van een systeem of product te kunnen uitdrukken in één cijfer. Deze Eco-indicator geeft dan voor ieder alternatief de bijdrage voor iedere impact categorie weer. (voor meer info over de Eco-indicatormethode verwijzen we naar punt 1.4 en de literatuurlijst in de bijlagen). Ook hier nemen we dezelfde nummering over van het oorspronkelijke onderzoeksrapport van VITO zodanig dat bijkomende en volledige informatie over de grafiek of tabel gemakkelijk kan worden opgezocht. Gelieve wel te noteren dat die terug te vinden zijn in het document “Eco-Efficiency analysis of 4 types of drinking cups used at events”.

5.1

De milieu-impact Op basis van de gegevens van de LCA werd een indicator van de milieuvriendelijkheid van de vier opties berekend. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de Eco-indicator 99. Bij deze methode worden drie schadesoorten gewogen. De schade aan de menselijke gezondheid wordt uitgedrukt in verloren levensjaren en verlies van levenskwaliteit door ziekte. Schade aan het eco-systeem wordt uitgedrukt in het verlies aan biodiversiteit over een bepaalde oppervlakte gedurende een bepaalde tijd, schade aan grondstofvoorraden wordt uitgedrukt als de toename in energieverbruik om in de toekomst grondstoffen van steeds lagere kwaliteit en concentratie te vinden. De categorieën die in deze studie zullen onderzocht worden, kan men terug vinden in onderstaande tabel. De afkortingen voor iedere categorie staan voor: -

HH: Human Health;

-

EQ: Ecosystem Quality;

-

R: Resources.

De eenheden voor: -

DALY: disability adjusted life years – schade aan menselijke gezondheid uitgedrukt in verloren levensjaren;

-

PDF*m²yr – Potentially Disappeared Fraction x oppervlakte (m²) x tijd (yr) schade aan ecosysteem uitgedrukt in het verlies van biodiversiteit over een oppervlakte gedurende een zekere tijd; 40

-

MJ surplus – schade aan grondstofvoorraden uitgedrukt als de toename in het energieverbruik om in de toekomst grondstoffen van steeds lagere kwaliteit (concentratie) te winnen. Environmental Impact Categories

Unit

HH Carcinogenics (kankerverwekkende stoffen)

DALY

HH Respiratory effects caused by organics (effect op ademhaling door luchtvervuiling door organische stoffen

DALY

HH Respiratory effects caused by inorganics (idem door anorganische stoffen)

DALY

HH Climate change (Klimaatsverandering – broeikaseffect)

DALY

HH Ozone layer (afbraak ozonlaag )

DALY

EQ Ecotoxic emissions (Ecotoxische stoffen)

PDF*m²yr

EQ Acidification/Eutrophication (verzuring – vermesting)

PDF*m²yr

R Extraction of minerals (uitputting minerale grondstoffen)

MJ surplus

R Extraction of fossil fuels (uitputting fossiele grondstoffen )

MJ surplus

Tabel 1. Eco-efficiëntie-analyse. Milieu-impact categorieën - zie "Comparative LCA" - punt 5.2.6. Voor de nummering verwijzen we naar de inleiding bij dit hoofdstuk.

In eerste instantie werd dus de Eco-indicator van de vier bekers op kleine evenementen berekend. In onderstaande tabel kan u zien dat de drie wegwerpbekers erg vergelijkbaar zijn maar dat de eco-indicator van herbruikbare beker 50% lager is dan de wegwerpbekers.

41

Eco-Indicator values for the use of cups on SMALL events 0,8

expressed in eco -i ndi cator points (Pt)

0,7

0,654

0,668

0,656

0,6

0,5

0,4 0,333 0,3

0,2

0,1

BA S

IC

SI C A B

-c up

cu p

PL A

d oa r P

Eco a

te d

ca r

db

P

P

C

Pc

up

-c up

B

BA

AS I

SI C

C

0

Fossil fuels

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 1. Eco-efficiëntie-analyse: Eco-indicator waarden van het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario)

Hier zien we duidelijk dat twee categorieën de doorslag geven: fossil fuels en respiratory effects on human health by inorganics. Dat is het geval voor alle categorieën en alle onderzochte scenario's (zoals blijkt uit onderstaande tabel).

Eco-Indicator values for the use of cups on SMALL events exp ressed i n eco-in dicato r p oints (Pt)

1,2 0,997

1

0,8 0,654

0,687

0,656

0,631

0,668

0,666

0,671 0,596

0,6

0,581

0,418 0,4

0,349

0,333

0,323

0,309

0,203

0,2

-c up of

uc ed

w ei

gh t

rc on

P

fo rm

LA

m ar

M S ut o

-r ed IV IT Y

IT

pr

N S

rt

SE

N S

PL A

-c up

ra ns po

IT IV IT Y

-t

PL A

ke t

I W

g 00 %

IT Y

str ib

od uc

S Acu p PL

di

IV IT NS SE

-c up

-1

% 10 0 IT Y

-

EN SI TI V

e fu tu r IT Y

er -

8) 00 (2 io ar

sc en

LA P IT IV N S SE

co m po st in

IC AS B -c up

tri b -d is -c up

EN S

SE -c up LA P

P

Ec

P

oa te d

Pcu p

S

ca rd

E

bo ar

N S

d

cu p

S

PL A

IT IV IT Y

sp o ra n -t IT IV IT Y

ut or ...

S ro rt p

-t ra

P

rt p

du ce r

ar d db o ca r ns po

te d

is t ri b

-c oa

-d

E

du ce r ro

IC

ke t

BA

m

cu p

rm

B ut or

P

co nf o

Pcu p

m fo r rc on

ut o is tri b -d

od uc er pr

rt sp o ra n -t

ar

SI C A

ar m

tri p

p

st ca se -w or

Y SI TI VI T

C -c up P E S

up

ke t

te ra

ra te

ap so

t ri es tc as e

an d IT IV IT Y

EN S

SE -c up PC PC -c

PC

-b

2* w at er N S

g in du r in g

le an

-c IT Y

N SI TI VI TY

P -c up

SE

N SI TI V

C -c up

S

E

N SI TI VI TY

-m

ev en t

ac hi

ne

w ith

cl e

P

an in

g

Ccu p

af te r

B

AS IC

ev en t

0

Fossil fuels

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 2. Eco-efficiëntie-analyse : Eco-indicator waarden van het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyses)

Wanneer we hier de verschillende scenario's voor de PC beker bekijken, dan zien we dat de indicator van het worst-case-scenario veruit het hoogst is en driemaal hoger dan het best-case scenario. Het best-case scenario heeft de laagste impact van alle scenario's. Indien de bekers machinaal worden gewassen stijgt de indicator van 0,333 naar 0,418 (+ 25% en significant). Het scenario waarbij de bekers manueel gewassen worden op het evenement maar met water en zeep, is daarentegen niet significant (stijging van maar 5,5%). De scenario's voor de PLA-beker tonen aan dat het ‘toekomstig scenario’ de ecoindicator beduidend doet dalen (van 0,668 naar 0,309) en beter scoort dan de 42

herbruikbare beker in het basis scenario en significant lager dan de eco-indicator van de andere wegwerpbekers. Uit de analyse blijkt evenwel dat het tijdsperspectief een invloed heeft. Voor grote evenementen zien we dat de eco-indicator van de vier bekers op gelijke hoogte komen.

Eco-Indicator values for the use of cups on LARGE events 0,7 0,655 0,618

expressed in eco -indicator points (Pt)

0,6

0,578

0,563

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

IC S BA -c up

P

Eco a

te d

ca r

db

P

oa r

PL A

d

Pc

up

cu p

B

B

A

A

SI C

IC AS B cu p PC

SI C

0

Fossil fuels

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 4. Eco-indicator waarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen (basis scenario)

Er zijn geen significante verschillen. In de sensitiviteitsanalyse komt naar voor dat het best-case-scenario voor de herbruikbare beker hier een score haalt van 0,352 en daarmee vergelijkbaar blijft met de PLA-beker in het toekomstig scenario (0,297). Ook hier zien we dat het tijdsperspectief de resultaten beïnvloed en de PP-beker beter scoort in het korte termijn perspectief (individualist perspective).

43

Eco-Indicator values for the use of cups on LARGE events

expressed in eco-indicator points (Pt)

2 1,74

1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,618

0,633

0,597

0,6

0,643

0,563 0,484

0,54

0,578

0,639

0,352

0,4

0,609

0,655

0,654

0,656

0,517

0,583

0,57

0,297

0,2

PC

NS IT IV IT Y

PC -c

up

SE

SE PC -c up

Fossil fuels

cu p

du g nin

PC

NS IT IV IT Y

-c le a

cu p

r in g

ev

PC

cu SE ent p BA NS wit h SI IT 2* C IV w SE IT at -t Y e NS ra ra -b ns nd IT es po IV tc so IT rt as a pr Y e od -w t ri uc or p er s ra tc -d te a i str PP se ib -c PP t ri ut up p or -c ra up SE co te nf SE NS or NS IT m IV PP m IT IT a PP IV Y r cu k IT -c -t p e Y up ra BA -1 ns SE SI 00 po C NS % PE rt ce pr IT -c I o m VI oa du e T te nt ce Y PE d kil r-d -1 -c ca n 00 oa rd PE is tr bo % te ib PE -c d ar M oa ut o -c ca d SW oa rc te rd cu d te I bo p ca onf d ar SE rd orm ca d NS bo rd cu ar ma bo IT p d ar IV SE cu rke d IT NS p cu Y BA p -1 IT SE IV SI 00 IT C N % Y SI c -t TI em ra VI en ns TY tk po -1 PL iln rt 00 pr Aod % cu uc p M SE SW er -d NS PL I is t APL IT cu PL ribu IV AIT p cu A - t or SE Y p c u .. -f . SE NS p ut BA NS ur IT e IV SI IT PL sc IT C IV Y en AIT -t a c Y up rio ra ns 10 PL (2 SE p 0 0 Aor N % 08 SI cu tp ) co TI p ro m VI SE d po TY NS uc e sti r-d -1 ng IT ist 00 IV IT rib % Y ut M -r or SW ed co I uc nf or ed m w m eig a rk ht et of PL Acu p

0

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 5. Eco-indicator waarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyse)

5.2

De economische kosten De LCC (Life Cycle Cost) vergelijkt de kostprijs implicaties van de verschillende systemen en dit vanuit het perspectief van de samenleving, wat meestal overeenkomt met dat van de organisator, mits toevoeging van enkele aspecten. Bijvoorbeeld: indien de kostprijs van de afvalinzameling voor rekening van de lokale overheid is, dan worden die kosten meegenomen in deze analyse. Verder werd ervan uitgegaan dat al de productiekosten van de bekers worden weerspiegeld in de prijs die de consument, organisator of brouwer moet betalen (dit om de waarde van ‘gratis’ bekers te kunnen meenemen). Het samenvoegen van al de kostprijselementen in één indicator is hier gemakkelijk omdat alles kan opgeteld worden in euro's. Verschillen worden significant bevonden als ze groter zijn dan 10%.

44

De kostenindicator voor kleine evenementen ziet er als volgt uit: Cost indica tor value s for the use of cups on SMALL events 80

71,16 70

expresse d in Euro

60

50

40

30

23,9 2 19,36

20

12,49 10

0

PC-cup BASIC

PP-cup BASIC

-10 1. purch ase/rental of cup 4. pre-cleaning 7. depo sit "(net) profits" 10. cleaning after event 13. w aste transpo rt + EO L treatment

PE-coated cardboard-cup BASIC

2. printing 5. transp ort to event 8. lower dr ink consumption 11. transpo rt back to distr ibuto r

PLA-c up BASIC

3. storage 6. collection during event 9. cleaning during event 12. collectio n after event

Figuur 7. De kostenindicator waarden van de bekers op kleine evenementen.

Het PP-systeem heeft duidelijk de laagste kostprijs. De hoge kost van de herbruikbare bekers wordt bepaald door de huurprijs (40%), de lagere consumptie (33 %) en de inzameling van de bekers tijdens het event (16%).

De sensitiviteitsanalyses

Cost-indicator values for the use of cups on SMALL events

e xpre ssed in Euro

120 100 80 60 40 20

SE

PC -c up

SE N

SI TI NS VI IT TY IV IT -m PC Y ac -c -c up hi le ne an BA cl in PC SI e g an C -c du in up rin g SE g af e t PC er NS ve ev nt -c IT up en w IV ith IT SE Y 2* N w SI be a TI te st VI r.. ca TY se -w tri PC p o -c rs ra up tc te :d as e ou t ri p bl e ra vo te lu nt ee PP rc P -c os Pup t cu PE :d p PE -c ou B oa A -c bl SI e oa te C vo d te ca lu d nt ca rd ee bo rd rc bo ar dar os cu d t cu p: PL p d Ao B u cu AS b le p IC SE vo lu N nt SI PL e TI e PL VI AA- r co TY cu st cu p -f p SE ut BA ur N SI e SI C sc TI PL en VI ATY ar cu io -1 p (2 SE 00 00 N % 8) SI co TI m PL V p I TY os Ati n cu -1 g p: 00 do % ub M le SW vo I lu nt ee rc os t

0

PC -c up

5.2.1

Figuur 8. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyses) 45

De sensitiviteitsanalyses laten zien dat de kost voor herbruikbare bekers in het worst-case-scenario (+59% vergeleken met het basisscenario), bij het machinaal wassen na het event (+21%) en het verdubbelen van de kost voor de vrijwilligers (+ 13 %) beduidend hoger ligt. Dit laatste is ook het geval bij de andere bekers. De kostindicator voor het scenario waar de PLA-beker 100% gecomposteerd werd, ligt 15% hoger dan het basisscenario vooral omwille van de inzamelkosten hieraan verbonden. Voor grote evenementen: Opvallend hier is dat de kostprijs van herbruikbare bekers bij grote evenementen daalt. Dit wordt vooral veroorzaakt door het feit dat een aantal bekers niet terugkeert en dan de organisatoren een winst oplevert van 1 euro per beker.

Cost indicator values for the use of cups on LARGE events 80

49,16 70

60

express ed in Euro

50

40

30

24,50 17,15

20

13,30 10

0

PC-cup BASIC

PP-cup BASIC

PE-coated cardboard-cup BASIC

PLA-cup BASIC

-10

-20

-30

1. purchase/rental of cup 4. pre-cleaning 7. deposit "(net) profits" 10. cleaning after event 13. waste transport + EOL treatment

2. printing 5. transport to event 8. lower drink consumption 11. transport back to distributor

3. storage 6. collection during event 9. cleaning during event 12. collection after event

Figuur 9. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen

De kost indicator wordt bepaald door: -

de lagere consumptie (35%); de winst van het statiegeldsysteem (-29%); het machinaal wassen na het event (21%); de kostprijs van de beker.

46

Cost-indicator values for the use of cups on LARGE events

e xpre ssed in Euro

120 100 80 60 40 20

Y SI TI VI T SE N PC -c up

PC

-c le

an i c u ng d p PC SE urin PC cu g N cu ev SI p p B en AS SE TIV tw I T IC N i th Y SI -b TI 2* es w VI TY t c ate PC as r.. -w . e -c tri up or s p tc :d PP ra as ou te -c e bl up t e SE v o rip r lu at N e nt PP SIT PP eer IV -c co IT u c Y p PE st up SE -c BA NS 100 oa SI % te I T C PP d ce IV ca -c m IT rd up en Y PE b P :d tk oa -c Eil n oa ou 100 rd co % te bl cu at e d ed M p v ca SW SE ol c r ar un NS PE dbo I db te ar -c IT er oa d oa IV rd co cu IT te st cu Y p d p SE -1 ca BA rd 00 bo NSI SI % C TI ar ce PL VI dm TY cu Aen p: cu -1 t d kil p 00 ou n SE % bl N e PL M SI vo SW ATI lu VI cu I PL nte TY p SE A- er -f cu co NS ut s p PL ur IT BA t e AIV sc SI cu IT en C Y p ar -1 SE io 00 N (2 % 00 PL SIT co IV 8) Am IT cu po Y p: s tin 1 do g ub 00% le M vo S W lu nt I ee rc os t

0

Figuur 10. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen

De twee variabelen die voor de herbruikbare beker meespelen zijn het worst-casescenario ( verdubbeling ) en de verdubbeling van de kostprijs van de vrijwilligers (+13%). Dit laatste is ook het geval voor de wegwerpbekers. Bij PP speelt ook de keuze van het EOL-scenario een rol (cementoven + 15% en verbrandingsinstallatie + 15%). Bij de PLA-beker is de indicator 11% hoger bij compostering (bij verbranding 12% lager).

5.3

Portfolio's Eco-efficiëntie drukt de verhouding uit tussen enerzijds economische waardevermeerdering en anderzijds ecologisch waardeverlies. In de veronderstelling dat de economische en ecologische aspecten even belangrijk zijn, kan een economisch minder voordelig systeem dit compenseren door een betere ecologisch resultaat en omgekeerd.

47

Voor kleine evenementen zijn de economische en ecologische indicatoren de volgende: small events

PC-cup BASIC

LCA-result:

LCC-result:

environmental indicator [Pt]

cost indicator [€]

0,333

71,160

LCA-result:

LCC-result:

scaled environmental indicator scaled cost indicator -1,499

1,477

PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721

PE-coated cardboard cup BASIC

0,656

23,919

0,479

-0,293

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

average

0,578

31,733

0,000

0,000

standard deviation

0,163

26,702

1,000

1,000

Deze indicatoren worden uitgezet in een portfolio diagram. De economische komen op de verticale as, de ecologische op de horizontale. De bolletjes worden geplaatst op de plek waar beide lijnen kruisen. Het meest eco-efficiënte systeem heeft op beide assen de laagste score. Het kompas drukt uit in welke richting de eco-efficiëntie evolueert. De onzekerheidsmarges worden weergegeven door de stippellijn. Het is belangrijk te beseffen dat het hierbij niet gaat om absolute gegevens maar wel om vergelijkende. Van zodra de positie van één punt verandert, verandert ook die van de andere. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events high

3

more eco-efficient

2

PC-cup BASIC 0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PP-cup BASIC

-1

PE-coated cardboard cup BASIC -2

PLA-cup BASIC

low

cost indicator

1

-3

low

high environmental indicator

Figuur 12. Portfolio van het basisscenario voor kleine events

48

Dit toont aan dat de wegwerpbekers op dezelfde verticale lijn zitten, maar de PPbeker heeft een lagere kost. De herbruikbare beker zit voor de ecologische indicator beter maar slechter voor de economische. De herbruikbare beker heeft een betere ecologische score, maar is duurder. Dit is de reden waarom sommige organisatoren er niet mee beginnen. Daarom zou vanuit het standpunt van het beleid, overwogen kunnen worden om het gebruik van herbruikbare bekers te blijven steunen door het verlenen van subsidies voor herbruikbare bekers, waardoor die in een betere positie komen in vergelijking met de wegwerpbekers. Voor grote evenementen levert dat de volgende gegevens: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,618

49,165

0,350

1,436

PP-cup BASIC

0,563

13,304

-0,977

-0,790


0,578

24,508

-0,615

-0,095

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

1,243

-0,551

average

0,604

26,032

0,000

0,000

standard deviation

0,041

16,107

1,000

1,000

large events

LCA-result:

LCC-result:

scaled environmental indicator scaled cost indicator

Op grote evenementen zijn er uit milieu-oogpunt tussen de vier bekers geen significante verschillen (zie punt 5.1 - figuur 4). Bij het berekenen van de kostprijs stellen we vast dat de kostprijs voor de herbruikbare beker driemaal hoger ligt dan de goedkoopste wegwerpvariant. Door de hogere kostprijs en de bijna gelijke ecologische indicator evolueert de herbruikbare beker in de portfolio naar de verkeerde richting.

49

De portfolio is dan de volgende: Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events hig h

3

more eco-eff icient

cos t indicator

2

1

PC-cup BASIC 0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PP-cup BASIC

-1

PE-coated cardb oard cu p BASIC -2

low

PLA-cu p BASIC -3

low


Figuur 13. Portfolio voor het basisscenario op grote events

De weergave van de absolute verschillen op de schaal –3 / +3 heeft het voordeel van de duidelijkheid, maar het nadeel dat kleine verschillen worden uitvergroot. Het is daarom niet overbodig om hier nogmaals te onderlijnen dat de vier bekers vanuit milieu-oogpunt gelijkwaardig scoren (geen significante verschillen). Aangezien er in de vier bekersystemen vanuit milieu-oogpunt geen significante verschillen zijn, is er vanuit het standpunt van het beleid niet nodig om hier te sturen (zie verder). De vergelijking van de portfolio van de verschillende scenario's is te lezen in de volgende hoofdstukjes.

50

Trip rate en reiniging Portfolio analyse van de sensitiviteitsanalyse van de 'trip rate' en het wassen van de bekers op kleine events. LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,333

71,160

-1,499

1,477

PC-cup sensitivity trip rate: best case

0,203

72,349

-2,295

1,521

PC-cup sensitivity trip rate: worst case

0,997

111,825

2,568

3,000

PC-cup sensitivity: machine cleaning after event (basic trip rate)

0,418

86,012

-0,978

2,033

PC-cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate)

0,349

72,806

-1,401

1,538

PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721


0,656

23,919

0,479

-0,293

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

average

0,578

31,733

standard deviation

0,163

26,702

small events

LCA-result:

LCC-result:


Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events

c ost indicat or

hi gh

3 more ec o-ef f ic ient 2

PC-cu p BASIC

1

PP-cup BASIC PE-coated cardb oard cu p BASIC

0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PLA-cu p BASIC

-1

PC-cu p s ensi tivity trip rate: bes t case -2

lo w

5.3.1

PC-cu p s ensi tivity trip rate: worst cas e

-3

low


PC-cu p s ensi tivity: machin e clean ing after e vent (basi c trip r ate) PC-cu p s ensi tivity: cle ani ng d uring even t with 2*wate r and soa p (b asic tri p rate)

Figuur 18. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses van de "trip rate" en het reinigen op kleine events

Figuur 18 toont hoe de 'trip rate' de resultaten bepaalt.

51

De ecologische indicator van de herbruikbare beker in het best-case scenario verbetert en de kost blijft constant (men huurt er evenveel maar verliest er minder tijdens het event). Het resultaat is een toegenomen eco-efficiëntie. Omgekeerd is het resultaat van het worst-case-scenario duidelijk. De invloed van het wassen, al dan niet machinaal, blijft beperkt maar zelfs als ze machinaal gewassen worden na het event blijft de milieu-impact van de bekers beter. We zien hier ook hoe de trip rate de uiteindelijke balans bepaalt en dat een beleid dat herbruikbare bekers ondersteunt alleen zinvol is als de trip rate zoals vervat in het kantelmoment (zie verder) ook gehaald wordt. Op grote evenementen zijn de cijfers de volgende: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,618

49,165

0,350

1,436


0,352

53,394

-6,068

1,699


1,74

95,839

27,422

4,334


0,633

50,811

0,712

1,538

PP-cup BASIC

0,563

13,304

-0,977

-0,790


0,578

24,508

-0,615

-0,095

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

1,243

-0,551

average

0,604

26,032

standard deviation

0,041

16,107

large events

LCA-result:

LCC-result:


52

Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events high

7 more eco-efficient 5

PC-cup BASIC

cost indicator

3

PP-cup BASIC 1 -7

-5

-3

-1-1

1

3

5

7

PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC

low

-3

-5


-7


low



Figuur 19. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses van de "trip rate" en het reinigen op grote events

Hier zien we dat de herbruikbare beker in het best-case-scenario een significant betere score heeft. Dit scenario is echter uitzonderlijk en is niet van toepassing op alle evenementen. Daarom kan op basis van deze gegevens geen ondersteuning van herbruikbare bekers op grote evenementen rechtvaardigd worden.

53

En in de toekomst? De PLA-bekers zijn een relatief nieuwe ontwikkeling in vergelijking met de andere bekers. Daarom zijn er sensitiviteitsanalyses gemaakt om de milieu-impact van toekomstige ontwikkelingen in dit systeem te kunnen inschatten. Verbeteringen bij de andere bekers werden niet meegenomen alhoewel die zich natuurlijk ook kunnen voordoen. De volgende indicatoren werden berekend voor kleine evenementen: small events

LCA-result:

LCC-result:



0,333

71,160

PC-cup BASIC

LCA-result:

LCC-result:

scaled environmental indicator scaled cost indicator -1,499

1,477

PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721


0,656

23,919

0,479

-0,293

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

-1,646

-0,472

PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008)

0,309

19,140

average

0,578

31,733

standard deviation

0,163

26,702

De volgende portfolio toont aan dat de toekomstige ontwikkelingen leiden tot een significante verbetering. De PLA-beker komt hierdoor op dezelfde hoogte als de PC-beker. Indien deze ontwikkelingen zich inderdaad ook doorzetten kan de ondersteuning van herbruikbare bekers niet langer gerechtvaardigd worden. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events hig h

3 more eco-ef f icient

cos t indicator

2

1

PC-cup BASIC PP-cu p BASIC

0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PE-co ated ca rdbo ard cup BASIC -1

PLA-cup BASIC -2

PLA-cup SENSITIVITY - future scenari o (20 08)

low

5.3.2

-3

low


Figuur 20. Portfolio van de sensitiviteitsanalyse van het toekomst-scenario voor de PLAbeker op kleine events

54

Voor grote evenementen zijn de cijfers: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,618

49,165

0,350

1,436

PP-cup BASIC

0,563

13,304

-0,977

-0,790


0,578

24,508

-0,615

-0,095

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

1,243

-0,551

PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008)

0,297

17,014

-7,395

-0,560

average

0,604

26,032

standard deviation

0,041

16,107

large events

LCA-result:

LCC-result:


Door de verbeterde milieuscore wordt de eco-efficiëntie van de PLA-beker aanzienlijk verbeterd. Indien dit scenario realiteit wordt en de andere systemen verbeteren niet, kan een ondersteunend beleid overwogen worden. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events hig h

8 more ec o-ef fic ient

6

c ost indica tor

4

PC-cup BASIC

2

PP-cup BASIC

0 -8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

-2

PE-coated cardb oard cu p BASIC

-4

PLA-cu p BASIC

low

-6

PLA-cu p SENSITIVITY - future scen ario (2008 )

-8

low


Figuur 21. Portfolio van de sensitiviteitsanalyse van het toekomst-scenario voor de PLAbeker op grote events

55

Gewicht Op korte termijn kan het gewicht van de PLA-bekers dalen. De lichtere bekers (5,5 g i.p.v. 6,5 g) zijn in een aantal Europese landen beschikbaar en in België vanaf 2006. Wat is de impact van een dergelijke gewichtsvermindering bij kleine evenementen? LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,333

71,160

-1,499

1,477

PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721


0,656

23,919

0,479

-0,293

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup

0,581

19,362

0,020

-0,463

average

0,578

31,733

standard deviation

0,163

26,702

small events

LCA-result:

LCC-result:


Onderstaande portfolio toont aan dat de positie verbetert, maar dat dit niet leidt tot een significant betere positie in vergelijking met de PP of kartonbeker. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events hig h

3 more eco-eff icient

cos t indicator

2

1


0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PE-co ated cardboard cup BASIC -1

PLA-cup BASIC -2

PLA-cup SENSITIVITY - reduced weigh t of PLA-cup

low

5.3.3

-3

low


Figuur 22. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over het verminderde gewicht van de PLAbeker op kleine evenementen

56

Voor grote evenementen zijn de cijfers de volgende: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,618

49,165

0,350

1,436

PP-cup BASIC

0,563

13,304

-0,977

-0,790


0,578

24,508

-0,615

-0,095

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

1,243

-0,551

PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup

0,57

17,153

-0,808

-0,551

average

0,604

26,032

standard deviation

0,041

16,107

large events

LCA-result:

LCC-result:


De portfolio toont hoe de eco-efficiëntie-prestatie van de PLA-beker met een lager gewicht beduidend verbetert. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events hig h

3 more eco-ef ficient

cos t indicator

2

1

PC-cup BASIC PP-cup BASIC

0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PE-coated cardb oard cu p BASIC -1

PLA-cu p BASIC -2

low

PLA-cu p SENSITIVITY - re duced wei ght of PL A-cu p -3

low


Figuur 23. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over het verminderde gewicht van de PLAbeker op grote evenementen

De portfolio toont aan dat het bekersysteem met de laagste kostprijs ook de laagste milieu-impact heeft (en de hoogste ook). Ook hier kan men besluiten dat er geen beleidsmaatregelen nodig zijn omdat in een gewone markteconomie de keuze zal gaan naar het goedkoopste systeem dat in dit geval ook het milieuvriendelijkst is.

57

5.3.4

De afvalverwerkingsscenario’s (EOL) De EOL("end of life") -scenario’s voor kleine evenementen geven de volgende cijfers: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,333

71,160

-1,499

1,477

PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721


0,656

23,919

0,479

-0,293

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting

0,666

22,169

0,540

-0,358

PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI

0,671

16,554

0,571

-0,568

average

0,578

31,733

standard deviation

0,163

26,702

small events

LCA-result:

LCC-result:


De scenario’s voor honderd procent compostering en honderd procent verbranding werden onderzocht. De cijfers tonen aan dat dit slechts een beperkte invloed heeft op de kosten-indicator en een verwaarloosbare invloed op de milieu-indicator. De stijging in de kostenindicator wordt veroorzaakt door het feit dat compostering een zuivere stroom veronderstelt en dat dit de opzet van een systeem voor de selectieve inzameling vereist.

58

Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events hig h

3

more ec o-ef f ic ient

cos t indicator

2

1

PC-cup BASIC PP -cup BASIC

0 -3

-2

-1

0

1

2

3

-1

PE -coa ted card boa rd cup BASIC PL A-cup BASIC PL A-cup SENSITIVITY - 100% com posting

-2

low

PL A-cup SENSITIVITY - 100% MSWI -3

low


Figuur 24. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de verwerkingswijzes van de PLAbeker op kleine evenementen

De keuze van het afvalverwijderingsscenario wijzigt de conclusies dus niet: de drie wegwerpbeker-systemen hebben een vergelijkbare eco-efficiëntie maar de herbruikbare beker heeft een significant betere milieu-indicator en dus is het stimuleren van herbruikbare bekers op kleine evenementen gerechtvaardigd.

59

Voor grote evenementen zijn de absolute cijfers de volgende:

LCA-result: environmental indicator [Pt]

total cost [€]

PC-cup BASIC

0,618

49,165

PP-cup BASIC

0,563

13,304

PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln

0,484

15,327

PP-cup SENSITIVITY - 100% MSW I

0,643

11,281


0,578

24,508

0,517

26,518

0,639

22,499

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting

0,654

19,083

PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI

0,656

15,223

large events

PE-coated cardboard cup SENSITIVITY 100% cement kiln PE-coated cardboard cup SENSITIVITY 100% MSW I

LCC-result:


3 more eco-efficient 2

PC-cup BASIC PP-cup BASIC

cost indicator

1

PE-coated cardboard cup BASIC 0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PP-cup SENSITIVITY - 100% MSWI

-1

low

-2

-3

low


PLA-cup BASIC

PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% MSWI PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI

Figuur 25: Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de verwerkingswijzes van de PLAbeker op grote evenementen

Hier ziet men heel duidelijk dat de keuze van het EOL-scenario nauwelijks invloed heeft voor de PLA-beker. Dit in tegenstelling tot verwerkingsscenario’s van de PP 60

en kartonnen bekers. De milieu-impact bij verbranding in cementovens daalt significant. Het uitsparen van brandstof bij cementovens levert meer voordeel op dan het produceren van elektriciteit in een afvalverbrandingsinstallatie. De kostenindicator bij cementovens stijgt omdat hiervoor de stroom bekers zuiver moet zijn en een selectieve inzameling vereist is. Deze sensitiviteitsanalyse toont aan dat de verwerking van de PP en kartonbekers in een cementoven beduidend beter is.

5.3.5

Kost en aantal vrijwilligers Met betrekking tot de kostenindicator werd er een sensitiviteitsanalyse gedaan waarbij de kostprijs voor de vrijwilligers verdubbelde van 4 naar 8 euro per uur. Een andere had betrekking op het verdubbelen van het aantal vrijwillige medewerkers, maar dit kwam volledig overeen met de resultaten van de verdubbeling van de prijs en wordt niet afzonderlijk behandeld. Voor kleine events geeft dat de volgende cijfers: LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,333

71,160

-1,499

1,477

PC-cup sensitivity: double volunteer cost

0,333

80,648

-1,499

1,832

small events

LCA-result:

LCC-result:


PP-cup BASIC

0,654

12,490

0,467

-0,721

PP-cup sensitivity: double volunteer cost

0,654

15,903

0,467

-0,593


0,656

23,919

0,479

-0,293

PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost

0,656

27,332

0,479

-0,165

PLA-cup BASIC

0,668

19,362

0,553

-0,463

0,553

-0,226

PLA-cup sensitivity: double volunteer cost

0,668

25,701

average

0,578

31,733

standard deviation

0,163

26,702

De portfolio laat zien dat er geen impact is op de milieu-indicator. De invloed op de kostenindicator is voor de wegwerpbekers niet significant en ligt in de onzekerheidsmarges. De invloed is wel significant voor de herbruikbare bekers. In dit systeem zijn meer vrijwilligers nodig. Voor wat de eco-efficiëntie betreft, zijn er geen significante wijzigingen vaststelbaar door de wijziging van deze variabele.

61

Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events hig h

3 more ec o-ef f ic ient 2

cos t indicator

1


0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PE-co ated ca rdboa rd cup BASIC PLA-cup BASIC

-1

low

-2

-3

low

high

PC-cup sen siti vi ty: d oubl e volu ntee r cos t PP-cu p se nsitivity: doub le vol unte er cos t PE-co ated ca rdboa rd-cup: doub le vo lun teer cos t PLA-cup sens itivity: do uble vo lun teer cos t

environmental indicator

Figuur 26. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de kostprijs van het vrijwilligerswerk op kleine evenementen

Dezelfde analyse werd gemaakt voor grote events. Hierbij gelden dezelfde conclusies als voor kleine evenementen. Enig verschil: ook voor de wegwerpbekers wordt het verschil significant. LCA-result:

LCC-result:



PC-cup BASIC

0,618

49,165

PC-cup sensitivity: double volunteer cost

0,618

55,842

0,350

1,851

PP-cup BASIC

0,563

13,304

-0,977

-0,790

PP-cup sensitivity: double volunteer cost

0,563

17,618

-0,977

-0,522


0,578

24,508

-0,615

-0,095

PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost

0,578

28,823

-0,615

0,173

large events

LCA-result:

LCC-result:

scaled environmental indicator scaled cost indicator 0,350

1,436

PLA-cup BASIC

0,655

17,153

1,243

-0,551

PLA-cup sensitivity: double volunteer cost

0,655

21,467

1,243

-0,283

average

0,604

26,032

standard deviation

0,041

16,107

62

Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events hig h

3 more ec o-ef fic ient

cos t indicator

2

1

PC-cu p BASIC PP-cup BASIC

0 -3

-2

-1

0

1

2

3

PE-coate d cardbo ard cup BASIC PLA-cup BASIC

-1

low

-2

-3

low

high

PC-cu p se nsitivity: d oub le volu ntee r co st PP-cup s ensi tivity: dou ble volu ntee r co st PE-coate d cardbo ard-cup: dou ble volu ntee r co st PLA-cup sen siti vi ty: d oubl e volu ntee r co st

environmental indicator

Figuur 27. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de kostprijs van het vrijwilligerswerk op grote evenementen

5.4

Het kantelmoment Op basis van de eco-efficiëntie-analyse werd het kantelmoment bepaald. Het aantal keren dat een herbruikbare beker ook effectief herbruikt wordt, is een belangrijk element. Hiervoor werd een “trip rate” bepaald. Dit is het aantal keren dat een herbruikbare beker hergebruikt kan worden in zijn levenscyclus. Dus niet op het event zelf. We gaan er hier vanuit dat iedere beker 2,5 maal wordt gebruikt op een event. De berekening werd gemaakt op basis van de eco-efficiëntie analyse. Het doel van deze analyse is het berekenen van het kantelmoment, m.a.w.: hoe vaak moet men een herbruikbare beker hergebruiken om milieuvriendelijker en kostenefficiënter te zijn dan de alternatieven? Op kleine evenementen is het kantelmoment bepaald op 32.

63

Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events high

3

more eco-efficient

2

cost indicator

1

PC-cup BASIC 0 -3

-2

-1

PP-cup BASIC 0

1

2

3


-1

PLA-cup BASIC -2

low

PC-cup turning point -3

low


Figuur 28. Portfolio met de berekening van het kantelmoment op kleine evenementen

Voor grote events is geeft dezelfde berekening aan dat het kantelmoment hier overschreden wordt als een herbruikbare beker 37 gebruikt wordt.


7

5

more eco-efficient

cost indicator

3

PC-cup BASIC 1 -7

-5

-3

-1-1

1

3

5

7

PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC

-3

PLA-cup BASIC -5

low

PC-cup turning point -7

low


Figuur 29. Portfolio met de berekening van het kantelmoment op grote evenementen

Het kantelmoment ligt hoger op grote evenementen. 64

Het kantelmoment bij kleine events ligt evenwel onder de trip rate in het basisscenario (45) en is dus realistisch en haalbaar. Het kantelmoment bij grote events, (37), is veel hoger dan het basisscenario (20) en is dus minder realistisch en haalbaar.

5.5

Conclusies eco-efficiëntie-analyse Waar men op basis van de LCA kon besluiten dat geen van de vier systemen als het beste naar voor komt in alle categorieën, zien we in de eco-efficiëntie-analyse dat het milieuprofiel van de PC-beker op kleine indoorevenementen significant beter is dan de drie wegwerpbekers. En, aangezien ook de kostprijs hoger ligt, is het ondersteunen van de herbruikbare beker door het beleid zinvol. Voor grote evenementen zijn geen maatregelen nodig omdat de vier systemen gelijkwaardig zijn voor wat betreft de milieu-impact. Naar de toekomst toe kan men verwachten dat, tegen 2008, PLA de betere keuze wordt op grote evenementen én gelijkwaardig met de herbruikbare beker op kleine evenementen. Indien het nieuwe productieprocédé geïmplementeerd is en de andere bekers verbeteren niet, kan men concluderen dat een beleid ter ondersteuning van de PC-beker op kleine evenementen moet herbekeken worden.

65

6

Knelpuntanalyse

Met het onderzoek dat nu verricht is, hebben we, met de huidige stand van de milieu-wetenschap, het meest volledig beeld gekregen omtrent de meest ecoefficiënte keuze van welk soort beker men best gebruikt op een groot outdoor of klein indoor-evenement anno 2005. Niet alles kan evenwel meegenomen worden in een LCA en ook niet in een ecoefficiëntie-analyse. Tal van niet- of nog-niet incalculeerbare factoren spelen mee. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste opgelijst en beschreven. Sommige knelpunten, of als dusdanig omschreven problemen, zijn opgelost of onder controle anderen zullen wellicht pas opgelost kunnen worden door een intensieve samenwerking tussen alle actoren. Het is evenwel belangrijk ze duidelijk te omschrijven en in het achterhoofd te houden met het oog op conclusies.

6.1

Knelpunt bij de PLA-beker Uit het “Dossier PLA en andere bioplastics” kan worden afgeleid dat wereldwijd bioplastics aan een opmars bezig zijn. Op basis van de huidige informatie kunnen we bij de implementatie van bioplastics een viertal knelpunten ontwaren waar de overheid een faciliterende rol zou kunnen spelen.

6.1.1

Wetten - Normen - Certificiëring - Logo's In de praktijk wordt de burger nu al regelmatig geconfronteerd met allerlei materialen die composteerbaarheid claimen, al dan niet via verschillende labels. Men merkt dat ook steeds meer producenten deze info verwerken in hun reclameboodschappen. Deze informatie aan de consument is echter vaak dubbelzinnig en er is duidelijk nood aan een aangepaste productnormering met een certificatie en een eenduidig en duidelijk label.

6.1.1.1

Productnormering

Op federaal niveau wordt gewerkt aan productnormering. Een studie over de technische criteria die moeten vastgelegd worden in het raam van een ontwerpwetgeving over verpakkingen en composteerbare en biologisch afbreekbare materialen in opdracht van FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu is afgerond. Een wetgeving wordt voorbereid. 6.1.1.2

Certificiëring

De term "composteerbaar" is niet wettelijk te beschermen. Daarom werden certifiëringssystemen ontwikkeld waarbij een onafhankelijke instantie een bewijs levert dat product X composteerbaar is. De wettelijke basis is de Europese richtlijn voor verpakkingsafval van december 1994 en zijn aanpassing in 2004 die compostering vermeldt als een optie voor verwerking (European Parliament and Council Directive 94/62/EC of 20 December 1994 on packaging and packaging waste. Official Journal, L365, 31/12/1994, pp. 10–23; and Directive 2004/12/EC of the European Parliament and of the Council of 11 February 2004 amending Directive 94/62/EC on packaging and packaging waste. Official Journal, L47, 18/2/04, pp. 26–32. http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l21207.htm ).

66

Op internationaal niveau werden een reeks standaardtesten en -normen opgesteld: de belangrijkste zijn de EN 13432 en de gelijkwaardige ISO 17088. EN 13432 "Packaging - Requierments for packaging recoverable through composting and biodegradation - test scheme and evaluation criteria fo the final acceptance of packaging") kwam in 2000 tot stand en werd in 2001 erkend als "geharmoniseerde EU-norm". Biologisch degradeerbare verpakkingen zijn volgens deze norm zodanig fysisch, chemisch, thermisch of biologisch afbreekbaar dat het grootste deel van de resulterende compost uiteindelijk uiteenvalt in kooldioxide, biomassa en water. Verpakkingsafval dat wordt verwerkt met het oog op compostering is volgens de EN 13432 zodanig biologisch afbreekbaar in professionele composteringsinstallaties dat het de gescheiden inzameling en het composteringsproces of de composteringsactiviteit waarin het wordt ingebracht, niet hindert. In België ontwikkelde AIB-Vincotte zo’n certifiëringssysteem met logo's. Zie verder en op:. http://www.aib-vincotte.com/Frontmodules/NL/home.asp?lang=NL Een vergelijkbaar systeem werd opgezet in Duitsland door DIN-certco, de certificieringsorganisatie van DIN (het Duitse Instituut voor Normering) met het kiemplantlogo (zie verder en op http://www.din-certco.de http://www.din-certco.de/sixcms/detail.php?id=13796 ). Op www.din-certco.de kan men de stoffen die getest zijn volgens de EN13432 opzoeken (zie: http://www.dincertco.de/de/zertifikatinhaber/recherche_nach_zertifikaten_fuer_produkte.php ). Ook in andere landen werd hierrond gewerkt: -

Verenigde Staten: http://www.bpiworld.org/products.html; Japan: http://www.bpsweb.net/02_english/01_details_e/seido/what_siki.html; Australië : http://www.deh.gov.au/industry/waste/degradables/standards.html.

Een overzicht is terug te vinden op de website van het ICCN – een netwerk van “institutions performing Quality Management Systems for compostable plastic and paper products”: http://www.iccn.org . 6.1.1.3

De logo’s

De logische volgende stap is de ontwikkeling van een duidelijk logo waarmee identificatie en het maken van het visueel onderscheid mogelijk wordt. De ontwikkeling en keuze van een logo zijn bijzonder belangrijk naar de toekomst toe. We staan er daarom even bij stil. Wat is anno 6 januari 2006 de situatie? In dit kader zijn al een aantal logo’s ontwikkeld: Het kiemplantlogo wordt in Groot-Brittannië, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Polen en Nederland gebruikt. In Nederland mogen verpakkingen met dit label in de gft-bak. Dit logo is ontwikkeld en in eigendom van IBAW dat het in licentie gegeven heeft aan Din Certco.

67

Daarnaast zijn er de in Vlaanderen veel gebruikte logo’s ontwikkeld door AIBVincotte. - OK compost De composteerbare materialen die dit label dragen vallen in een professionele composteringsinstallatie binnen de 12 weken uiteen. De volledige biodegradatie duurt 6 maanden. Bij deze afbraak is soms een temperatuurspiek nodig. Deze producten kunnen dus niet bij particulieren gecomposteerd worden. Het label is gebaseerd op EN 13432.

- OK compost home Producten die dit label dragen kunnen ook in compostvaten, -hopen of –bakken gecomposteerd worden. Indien het composteringsproces op de goede manier verloopt, vallen ze binnen de 4 maanden uiteen en biodegraderen ze bij 20°C in 6 maanden.

- OK biodegradable Biodegradatie kan zowel in de bodem als in water. Wanneer een product dit label bezit, dan is het in de bodem binnen 2 jaar voor 90% afgebroken.

68

Zoals in het begin van dit hoofdstuk gesteld, wordt de burger in de praktijk nu al regelmatig geconfronteerd met allerlei materialen die composteerbaarheid claimen, al dan niet via verschillende labels. Velen concluderen hieruit dat een Europees logo een oplossing zou kunnen zijn. Iedereen is zich bewust van het belang van de uiteindelijke keuze. Vier grotere producenten hebben alvast begin 2005 een vrijwillige overeenkomst afgekondigd waarin aangekondigd wordt dat ze zelf al vrijwillig een aantal stappen willen ondernemen. In afwachting van een duidelijke wettelijke context hebben BASF (Duitsland), Cargill Dow (USA), Novamont (Italië), Rodenburg Biopolymers (Nederland), in een vrijwillige engagement overeengekomen om hun biodegradeerbaar plastic verpakkingen conform de CEN standaard te produceren. De firma’s zijn bereid om de data te leveren zodanig dat externe verificatie mogelijk wordt en om een ecolabel te creëren voor producten die hieraan voldoen. De vier firma’s nemen zowat 90% van de markt voor hun rekening. De verpakkingssector neemt het grootse deel van de productie voor zijn rekening. De sector van de winkelzakken 38%. Het totale marktaandeel van de composteerbare verpakkingen wordt geschat op “less than 1%”. De overeenkomst wordt gemanaged door de “International Biodegradable Polymers Association & Working Groups” (IBAW) en werd in januari 2005 door de Europese commissie bijzonder geapprecieerd. (Meer info: http://europa.eu.int/comm/enterprise/environment/index_home/emantool_indic_pro drel_vappr/polymer.htm)

6.1.2

De verwerkingsproblematiek Eén van de voordelen van PLA is dat het niet gemaakt is van een eindige grondstof en er minder CO² nodig is voor de productie. Koolstofdioxide draagt waarschijnlijk het sterkst bij tot de opwarming van de aarde. Tijdens de productie van maïs wordt koolstofdioxide uit de lucht vastgelegd. De traditionele polymeren gebruiken de beperkte reserves aan olie en aardgas als grondstof. De grondstoffen voor PLA zijn daarentegen hernieuwbaar. Ongeveer één derde van de voor PLA vereiste hoeveelheid energie is afkomstig uit deze hernieuwbare grondstoffen. Dit leidt ertoe dat voor PLA 25-55% minder fossiele brandstoffen nodig zijn. Dit percentage geldt voor dat deel van de levenscyclus dat te omschrijven is als 'van de wieg tot de fabriekspoort'. In september 2005 heeft NatureWorks aangekondigd om de netto hoeveelheid broeikasgassen die uitgestoten worden van de wieg t/m PLA productie te neutraliseren door de aankoop van hernieuwbare energie certificaten gebaseerd op windenergie. De procedure verloopt in twee stappen: in de eerste stap wordt voor de totale hoeveelheid elektriciteit die gebruikt wordt in het Cargill/NatureWorks productieproces wind energie aangekocht. Hierdoor wordt het grootste deel van de broeikasgasemissies vermeden. Boven op deze aankoop is nog een beperkte hoeveelheid certificaten aangekocht om PLA geheel broeikasgas neutraal te maken. Dit zal gelden voor de totale PLA productie vanaf 1 januari 2006. Door deze aankoop wordt NatureWorks PLA het eerste en tevens het enige broeikasgas-neutrale polymeer wereldwijd. Door het vervangen van de electriciteit geproduceerd door fossiele brandstoffen door windenergie komt 69

de totale milieu impact van het broeikasgasneutrale PLA reeds zeer dicht in de buurt van het 2008 PLA scenario zoals opgenomen in de onderliggende studie (het was echter te laat om het broeikasgasneutrale PLA in de studie op te nemen). We hebben moeten vaststellen dat de LCA-methode als middel om de milieuimpact vast te stellen enigszins tekort schiet om deze inspanningen tot zijn recht te laten komen. In een LCA wordt de PP-verbranding immers als credit aanzien omdat het gaat om een energiebron. Pas op het ogenblik dat alle energie (voor cementovens) uit hernieuwbare bron komt, vervalt dit voordeel en kan de milieuimpact van PLA in vergelijking met de andere alternatieven (PP-cup) lager worden. Uiteraard kon men in de huidige LCA geen rekening houden met dit toekomstscenario maar men moet zich ervan bewust zijn dat het enigszins onrecht aandoet aan de inspanning om een product te maken met hernieuwbare grondstoffen, maar het is niet op te vangen met de huidige “klassieke” LCAmethode. In Nederland werd in het kader van het MER-LAP onderzoek gedaan naar het milieueffect van de gescheiden inzameling van GFT en compostering. Het verschil met verbranden werd in eerste instantie niet significant bevonden. Hierbij werd vastgesteld dat een aantal milieuvoordelen niet altijd duidelijk te kwanticifiëren en te wegen zijn. Daarom werd een herberekening uitgevoerd. Hierbij werden verschillende weegmethoden gehanteerd. Bij vijf van de zeven weegmethoden had composteren een gunstiger milieuprofiel dan het verbranden. Bij twee van de vijf was dat verschil significant. Bij twee methodes was er geen verschil. Meer info: - Milieueffectrapport Landelijk Afvalbeheersplan. Uitwerking GFT-afval (2003) AOO, Achtergronddocument A14, 2002. - "De waarde van GFT-compost" dr. ir. S.W. Moolenaar, NMI, Wageningen, oktober 2003. - "Herziening levenscyclusanalyse voor GFT-afval. Herberekening LCA bij het MER-LAP" A.J.F.Brinkmann en E.H.M. van Zundert (Grontmij, Vereniging Afvalbedrijven, 's Hertogenbosch) en R.J.Saft (IVAM, Amsterdam), november 2004. Een product gemaakt van composteerbare materialen is niet per definitie milieuvriendelijker. De grondstof op zich is dan misschien wel hernieuwbaar maar het product moet ook nog gemaakt worden, getransporteerd, verpakt, vervoerd en verwerkt. De milieubalans van het hele proces was tot op heden niet zo goed gekend, concludeerde een andere studie: "Nieuwe composteerbare verpakkingsmaterialen voor voedseltoepassingen" (AFI, 2003). Hierin werd gesteld dat door het gebruik van hernieuwbare grondstoffen aanzienlijke besparingen van de energieconsumptie en (netto) CO2-emissies worden gehaald ten opzichte van de productie van polymeren uit fossiele brandstoffen (olie). Het vervangen van conventionele plastics door composteerbare draagt dus bij aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Deze studie concludeerde: "Of composteerbare materialen bij het functionele gebruik van de verpakking milieuwinst oplevert tov conventionele plastics kan niet in het algemeen gezegd worden omdat het zal afhangen van de toepassing en het gebruikte materiaal. De verschillen zullen echter marginaal zijn omdat de functionele eisen aan een verpakking leidend zullen zijn voor het gebruik van een materiaal .... Hoewel het de beleidsmatige keuze voor een bepaalde afvalverwijderingsroute zou vergemakkelijken, is een

70

goede vergelijking van de milieubelasting van alternatieve routes voor composteerbare verpakkingen nog niet voorhanden. (Bron: "Nieuwe composteerbare verpakkingsmaterialen voor voedseltoepassingen" C. Bolck ea, Agrotechnology&Food Innovations (AFI), 2003. In de LCA uitgevoerd in het kader van het project bekers op evenementen krijgt men hierover dus wel een duidelijker beeld. In punt 4.3.3.6 staat figuur 27 omtrent de impact van de diverse EOL-scenario’s voor PLA ( waaronder 100% composteren en 100% verbranden in een afvalverbrandingsinstallatie). We hernemen dit beeld hier omdat men in dit beeld heel wat verduidelijkt. Men ziet de gele kolom die het basisscenario weergeeft, daarnaast de compostering en vervolgens de verbranding in een afvalverbrandingsinstallatie. Voor de meeste impactcategorieën is er geen significant verschil – op één na climate change – waaruit duidelijk blijkt dat composteren minder CO2 veroorzaakt.

X

Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) 100 90

80


70 60 50 40

30 20 10

en s C ar ci no g

R es p. or ga ni cs


ch an ge C lim at e

ye r O

zo ne

la

ity Ec ot ox ic

ca tio n

in er al s M

A ci di fic at io n/ Eu tr op hi

Fo ss i

lf

ue ls

0

PC cup BASIC

PP cup BASIC

Cardboard cup BASIC




Na de LCA en eco-efficiëntie-analyse wordt de vraag of de PLA-bekers nu gecomposteerd moeten worden of niet, minder belangrijk omdat men nu kan zien dat de milieuwinst zich beperkt tot die ene, op zich natuurlijk niet onbelangrijke, categorie "climate change".

71

In het "Dossier PLA en andere bioplastics" wordt erop gewezen dat ook producenten tot de conclusie aan het komen zijn dat het profileren van bio-plastics als “composteerbaar” niet goed was en dat men daarom beter kiest voor het argument dat ze gemaakt zijn van “hernieuwbare grondstoffen”. In de communicatie naar de gebruiker/burger is deze piste momenteel te verkiezen. Temeer omdat niet alle installaties dit nieuw materiaal op dezelfde wijze verwerken. In een aantal wordt het afval eerst gezuiverd in een zeef waarin folies en verpakkingen blijven hangen. Als consument/gebruiker ben je alleen zeker dat de zogenaamde composteerbare verpakkingen ook effectief gecomposteerd worden als er een nacompostering gebeurt. Vaak hoort men hier dat vandaag de bestaande GFT-installaties vragende partij zijn voor de verwerking van deze nieuwe stroom. Er zou een dalend aanbod van composteerbaar materiaal zijn (mede te wijten aan het succes van thuiscomposteren). In 2004 werd evenwel 370.000 ton GFT verwerkt en dat is 45.000 ton meer dan in 2003. Anderzijds wordt momenteel wel de toenemende aanwezigheid van dit soort materiaal zichtbaar. Het drijft de kostprijs van het residu omhoog en dit wordt financieel voelbaar (cfr. Overlegplatform 14/9/2005). Volgens Interafval is onderzoek nodig naar de mogelijkheden om die composteerinstallaties af te stemmen op deze nieuwe composteerbare producten (cfr. jaarbericht 2004 Interafval – pgn. 13 -15). Indien men het argument “composteerbaar” uitspeelt op evenementen, dan moeten de organisatoren van evenementen er wel in slagen om een zuivere monostroom van composteerbare bekers te realiseren. Hiervoor moet een inzamelsysteem worden opgezet. De selectieve inzameling van bio-plastics blijft met andere woorden een punt dat bijzondere aandacht vraagt. 6.1.2.1

Is nascheiding van PLA een optie?

Eén van de pistes die technisch mogelijk zou zijn, is de nascheiding met infraroodscanning zoals blijkt uit een bericht van NatureWorks http://www.natureworksllc.com/corporate/news_press_release.asp?id=1223 ( 24/01/2005). Dit artikel illustreert hoe technisch zowat alles mogelijk is, maar de kans bestaat wel dat de kostprijs van dergelijke installaties onderschat wordt. In Vlaanderen vindt het beleid dat er zuivere stromen moeten zijn.

6.1.3

GGO's Bij de productie van maïs wordt in de Verenigde Staten gebruik gemaakt van GGO’s. De afgelopen jaren werden op Europees en Belgisch niveau heel wat wetgeving over het omgaan met GGO’s en allerlei nieuwe verpakkingsmaterialen gerealiseerd: -

Belgie: de wet “betreffende de traceerbaarheid en etikettering van genetisch gewijzigde levensmiddelen en diervoeders” - BS 24 februari 2005: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/summary.pl?language=nl.

72

De Europese richtlijn 90/220/EEC voorziet dat alle stoffen moeten onderzocht worden en onder bepaalde voorwaarden worden toegelaten (meer info: http://www.europa.eu.int/comm/food/plant/gmplants/index_en.htm ) Zouden er dan, indien PLA gebruikt wordt als verpakkingsmateriaal via die weg GGO’s in het voedsel terechtkomen? De bevoegde overheid, het FAVV, stelt van niet (zie: http://www.favvafsca.fgov.be/portal/page?_pageid=34,51874&_dad=portal&_schema=PORTAL). -

De PLA-bekers die in 2004 en 2005 op evenementen in Vlaanderen gebruikt werden geproduceerd met PLA afkomstig van GGO-vrij maïs. Dit wordt gecontroleerd door GeneScan Inc ( http://www.genescan.com ) een onafhankelijk laboratorium. Testcertificaten zijn beschikbaar.

6.2

Knelpunten bij de herbruikbare beker Ook voor de herbruikbare beker zijn er knelpunten, naast de Bisfenol A, de hygiëne en de problematiek van het trakteren waarop we verder ingaan, is het in het algemeen belangrijk te stellen dat het werken met herbruikbare bekers alleen zinvol is als het goed georganiseerd wordt: dat de bekers door de gebruiker niet onnodig beschadigd worden, dat ze vervolgens goed gewassen en gedroogd moeten worden, zodanig dat de minimale triprate van 32 gehaald kan worden.

6.2.1

Bisfenol A In de loop van de 2004 kwam de “Bisfenol A” problematiek plots sterk in de belangstelling. Hierdoor kwam de herbruikbare beker, gemaakt van polycarbonaat en dus met bisfenol A, sterk onder vuur te liggen. Deze problematiek werd ten gronde behandeld op de studiedag van OVAM/STIP over het voorzorgsbeginsel (29/10/2004). Hierbij kan men stellen dat de vraag of er besmetting mogelijk is via de verpakking ernstig werd bestudeerd en constant werd opgevolgd door nationale en Europese instanties. Het nationaal en Europees beleid heeft ook hier de nodige maatregelen genomen om risico's uit te sluiten. (Meer info: Dossier Voorzorgsbeginsel. Te downloaden op: http://www.ovam.be/jahia/Jahia/cache/off/pid/176?actionReq=actionPubDetail&fileI tem=910 ).

6.2.2

De hygiëne Het wassen en stockeren van de herbruikbare bekers is een belangrijk knelpunt. Wil men het goed doen dan, moeten er heel wat stappen gezet worden. Op festivals worden die niet altijd gerespecteerd. Het FAVV inspecteerde de afgelopen jaren de evenementen en constateerde: “De hygiëne op festivals en evenementen laat immers zeer vaak te wensen over en de wettelijke bewaartemperaturen van de levensmiddelen worden dikwijls evenmin gerespecteerd … 106 evenementen werden bezocht. Hierbij werden 1.312 verkooppunten gecontroleerd. De hygiëne van de uitrusting en de verkoopplaatsen blijft het zwakke punt van de sector, gevolgd door de naleving van de bewaartemperaturen. In 76% van de vastgestelde niet-conformiteiten werd een schriftelijke waarschuwing gegeven, en in 6% een proces-verbaal. In bepaalde ernstigere gevallen werd overgegaan tot de sluiting van de inrichting. 73

Afwachten wat de toestand in 2005 zal geven… Als consument kan je alvast best zelf “je ogen de kost geven” en de hygiënetoestand visueel beoordelen vóór je een snack koopt …”. Meer info: Nieuwsbrief van het FAVV – juli 2005 – pgn. 4 – te downloaden op http://www.favvafsca.fgov.be/images/cereus/nl/pdf/bulletin/Nieuwsbrief14_a_S.pdf)

Hieruit blijkt dat de bezorgdheid hieromtrent misschien niet helemaal overbodig is maar ook dat het wordt gecontroleerd door de bevoegde instantie, het FAVV, en dat zij inspanning doen om eraan te verhelpen door jaarlijkse controles en gerichte informatie. De organisatoren hebben hier een belangrijke rol te spelen. Het verzekeren van de hygiëne, maar ook aandacht voor het afvalwater zijn aandachtspunten.

6.2.3

Het trakteren In de studie “eco-efficiëntie in het afvalbeheer op events” werd de vaak gehoorde klacht onderzocht over het dalend drankgebruik bij toepassing van herbruikbare bekers. In deze studie (pgn. 32) werd vastgesteld dat dit vooral een organisatorisch probleem is, maar deze realiteit maakt het knelpunt voor de herbruikbare beker niet kleiner. We moeten vaststellen dat er nog geen organisatorische oplossing voor is, die voor organisatoren aanvaardbaar is.

6.3

Knelpunt zwerfvuil Het gebruik van bekers is een bron van zwerfvuil, ongeacht de grondstof waarvan ze gemaakt zijn. De nodige communicatie hierrond blijft noodzakelijk. De herbruikbare beker - toegepast met een voldoende hoog statiegeld - heeft hier een onmiskenbaar voordeel vergeleken met de wegwerpbekers en hoewel een zeker verlies is niet uit te sluiten, is het onduidelijk hoeveel er in de fractie zwerfvuil terechtkomen.

74

De PLA-beker zou, zonder aangepaste communicatie, daarentegen wel eens een averechts effect kunnen hebben. Voor sommigen heeft het “zonder enig schuldgevoel je bierglas kapot te kunnen trappen” blijkbaar enige ‘belevingswaarde’. Als de gebruiker dit interpreteert als "weggooien mag weer, want het is toch composteerbaar?" is het opzetten van een selectieve inzameling misschien nog meer dan vroeger noodzakelijk is om het doel, afvalarme evenementen, te bereiken. Is de inzet van bioplastics een hulpmiddel om dit te bereiken? Heel wat festivals in binnen- en buitenland doen inspanningen om hun afvalberg zo milieuvriendelijk mogelijk te houden. Eén van de maatregelen die daarbij naar boven komen is het gebruik van bioplastics. Er zijn voorbeelden van evenementen die dit al toepasten. Het “Glastonbury Festival” heeft al jaren ervaring inzake selectieve inzameling composteerbare materialen. Dit jaar (2005) werd het gebruik van composteerbare bestekken en bekers verplicht: “Traders were only permitted to serve food/drinks on biodegradable paper plates and cups along with wooden cutlery, which could then be composted along with the food waste”. (Meer info: http://www.glastonburyfestivals.co.uk/information/index.asp?id=144) In de VS werden naast de bekers in PLA ook al PLA-bestekken gebruikt op evenementen: “After the festival, 49 percent of the waste was either composted or recycled. This was a 20 percent increase compared with the previous year. Additionally, the local industrial compost facility reported no cross-contamination of materials from the event and was able to properly dispose of all waste collected from the compost bins. In the future, Planet Bluegrass will feature serviceware from NatureWorks PLA at all six of its music festivals throughout the year.” (Bron: http://www.natureworksllc.com/corporate/news_retail_casestudy.asp?id=4) Qua selectieve inzameling heeft PLA de bijzondere eigenschap dat de restfractie bij de productie van flessen of bekers gemakkelijk opnieuw kan gerecycleerd worden. Ook de gebruikte (post-consumer) materialen kunnen gerecycleerd worden. Producent NatureWorksLCC wil pro-actief optreden om de te verwachten stroom flessen en andere verpakkingsmaterialen op te vangen. In dit kader werd een “buy-back-programma” voor post-consumer flessen opgestart: “The company is proactively working to ensure that future mass-market introductions of bottles made from NatureWorks PLA have minimal negative impact on the current recycling system in the United States. Through the buy-back program, commercial Municipal Recycling Facilities (MRFs) in geographic areas would separate post-consumer PLA bottles into distinct PLA bales meeting a predefined specification, resulting in truckload quantities (40,000 lbs.). NatureWorks LLC will buy these bales at an agreed-upon price and route them to an appropriate end-of-life solution and/or post-consumer use based on geography of collection and prevailing market economics.” (Meer info: http://www.publicaster.com/info/natureworksPLA) Het opzetten van een dergelijk systeem zal de positie van PLA in het toekomstscenario verbeteren. In het kader van evenementen is dit niet onbelangrijk want als men voor bekers én bestek hetzelfde materiaal gebruikt, wordt selectieve inzameling en het kiezen van de meest geschikte verwerkingswijze wel gemakkelijker.

75

7

Onderzoek naar de implementatiemogelijkheden

7.1

Stakeholdersvergadering van 6 december 2005 Agenda 1. voorstelling onderzoeksresultaten; 2. gespreksronde met de stakeholders; 3. tot slot. Aanwezig Stakeholders: Wim Wouters (Brouwerij Maes), J. Tassijns (IVC), A. Nachtergaele (Fevia), A. De Paepe (VVSG/IVVVA), Gudrun Nowicki (Verpakkingsinstituut), G. Scheys (Fechiplast), Johan Mast (Federatie muziekfestivals), Johan Niemegeers (BBL), Kristel Vandenbroek (Vlaco), T. Briffaerts (Hoptimus), Yvo Wintermans (Van Gansewinkel ) , Isabel De Buyscher (FOST Plus). OVAM: W. Sarlée, R. Vaes, W.Ulburghs, M. De Schoenmakere en S. Poelmans Vito: C. Spirinckx, A. Vercalsteren, T. Geerken. Verontschuldigd: E. Vink, M. Vergauwen (Nature Works), P. Blankert (Huhtamaki), Ilse Vervloet (Fetra), J. Goossens (FOST Plus), A. Schanssema (Plastics Europe), B. De Wilde (OWS) Verslag 1) Presentatie van de onderzoeksresultaten C. Spirinckx en A. Vercalsteren van VITO presenteerden de aanpak, verloop en resultaten van het project “eco-efficiëntie analyse met onderbouwende LCA van drinkbekers op evenementen” aan de opdrachtgever en de stakeholders. W. Sarlee van de OVAM presenteerde bondig het voorstel tot conclusies die de OVAM uit dit project gehaald heeft. Twee ontwerpdossiers werden rondgedeeld: -

het dossier “Bekers op evenementen” met een vertaling en een synthese van de VITO-studie waarin tevens wordt ingegaan op een aantal knelpunten die niet in een LCA kunnen worden opgenomen, maar waarmee wel rekening moet gehouden worden in de besluitvorming;

-

het dossier “PLA en andere bioplastics” met achtergrondinformatie over PLA en bioplastics.

Het ging om een draft en de stakeholders werden uitgenodigd om hun opmerkingen, verbeteringen en aanvullingen over te maken.

76

2) Standpunten stakeholders Vervolgens kregen de stakeholders de kans om hun opmerkingen te formuleren op enerzijds de studie uitgevoerd door VITO en anderzijds de beleidsconclusies van de OVAM. Een aantal stakeholders hebben hun standpunt verduidelijkt na de vergadering en vermits NatureWorks verhinderd was op de dag van de workshop hebben zij hun standpunt achteraf geformuleerd. Deze zijn verwerkt in onderstaand verslag samen met de belangrijkste commentaren zoals die op 6 december werden geformuleerd. •

•

VVSG: o

VVSG is zeer tevreden dat de studie werd uitgevoerd. Deze studie heeft heel wat verduidelijkt. Dankzij de studie beschikken de lokale besturen over een goed onderbouwd dossier voor het gebruik van bekers bij evenementen. VVSG zal de studie aanraden als beslissingsondersteunend instrument binnen gemeenten.

o

Wat betreft PLA-verpakkingen in het algemeen is VVSG tot de conclusie gekomen dat het niet zo eenvoudig is om de PLA-fractie bij bvb. huishoudens in de GFT-container te gooien, vermits dit o.a. aanleiding kan geven tot vervuiling van de GFT-fractie (verwarring met traditionele kunststoffen).

o

Vlaco sluit zich in grote lijnen aan bij VVSG. K. Vandenbroeck had twijfels over hoe in de LCA-studie rekening is gehouden met de hernieuwbaarheid van de grondstoffen (PLA).

Vlaco:

VITO legt uit dat in de LCA de teelt van de gewassen ook is meegenomen, inclusief de captatie van CO2 door die gewassen, maar ook het gebruik van kunstmeststoffen, tractoren enz. Uiteindelijk was een misverstand de oorzaak van de twijfel en is dit opgeklaard. Vlaco vindt het belangrijk dat er duidelijk gecommuniceerd wordt dat producten uit hernieuwbare grondstoffen (zoals de bekers) goed zijn. o

Wat betreft PLA-bekers op evenementen concluderen ze dat een zuivere PLA-afvalstroom van evenementen kan gecomposteerd worden, maar dat problemen kunnen optreden bij vervuilde stromen. Vlaco is dan ook gekant tegen PLA die gemengd is met andere plastics.

o

Wat betreft PLA-verpakkingen in het algemeen vinden ze de informatie die tot nu toe beschikbaar is onvoldoende om conclusies te trekken t.a.v. PLA-afval in huishoudens (GFT of niet).

77

•

•

•

Fost Plus: o

Fost Plus heeft de ervaring dat selectieve inzameling op evenementen niet gemakkelijk is omwille van een aantal problemen (teveel contactpersonen, verschillende types beker op 1 evenement) waardoor het moeilijk is om een zuivere stroom te krijgen. Wil men PLA-bekers op evenementen gebruiken, dan moet hierover al gecommuniceerd worden van bij de start van het organiseren van het evenement.

o

A. Nachtergaele benadrukte dat ze het erg apprecieert dat VITO in de studie geen eenduidige zwart/wit conclusies trekt, maar genuanceerde conclusies formuleert en dat de studie goed onderbouwd is.

o

Wat betreft de conclusies t.a.v. beleid is het belangrijk dat er niet alleen gesproken wordt over kleine en grote evenementen, maar wel over kleine indoor en grote outdoor evenementen, vermits dit indoor/outdoor ook een niet te verwaarlozen invloed heeft op de conclusies.

o

Naar beleid toe wordt gevraagd om vooraf te onderzoeken of het wel de moeite loont om bvb. het gebruik van herbruikbare PCbekers op kleine indoor evenementen te subsidiëren en bvb. te vergelijken met de besparing die dit oplevert t.a.v. afval van eenmalige bekers. Misschien kunnen met de kosten die worden uitgespaard, milieumaatregelen worden genomen die meer milieuwinst opleveren. Willy Sarlée antwoordde dat dit zal worden bekeken.

o

A. Nachtergaele informeerde of de OVAM beschikt over maatstaven die de kostprijs van een milieumaatregel vergelijkt met het milieuvoordeel dat deze milieumaatregel oplevert? Dergelijke maatstaf is belangrijk om de investeringen tegen de milieuopbrengst te kunnen afwegen. Op deze manier kan je vergelijken wat je met deze investering misschien nog meer kan doen voor het milieu.

o

In de communicatie naar derden is het belangrijk het doelpubliek ook te informeren over de aspecten die niet zijn opgenomen in een LCA zoals hygiëne, veiligheid en over de randvoorwaarden zoals trip rate enz.

Fevia:

Alken-Maes: o

W. Wouters zei dat Alken Maes blij is dat de studie werd uitgevoerd. De studie geeft weer wat zij ook aanvoelden. Herbruikbare bekers zijn een alternatief voor glas op kleine evenementen. W. Wouters treedt Fevia bij wat betreft de communicatie van de OVAM naar het doelpubliek: het is erg belangrijk de randvoorwaarden zoals trip rate van de herbruikbare bekers te communiceren. De trip rate is een belangrijke factor en is afhankelijk van een goed beheer van de bekers. Hij vindt daarom dat het beleid beter een goed beheer van de bekers 78

ondersteunt, dan dat het beleid de bekers zelf subsidieert In het laatste geval worden de bekers gewoon vervangen.

•

o

Hij vindt dat de studie een duidelijke, toegevoegde waarde heeft, vermits nu een wetenschappelijke onderbouwing voorhanden is in besprekingen rond dit onderwerp.

o

De tendens van PLA moet goed gevolgd worden, maar het moet steeds gaan om een zuivere stroom.

FEBEM/Van Gansewinkel: o

Er wordt benadrukt dat de ervaring van Van Gansewinkel is dat er een enorme vervuiling optreedt in de afvalstroom van evenementen. Hoe groter het evenement, hoe moeilijker het is om een monostroom te creëren. Mensen moeten op dat gebied opnieuw opgevoed worden. Dit kan dus een kritische succesfactor zijn. Onze ervaring leert dat voor veel evenementenorganisatoren het belang van lage kosten veel groter is dan het belang van een beter milieu. De grafieken in de studie zouden de indruk kunnen wekken dat het milieu en de kosten een evenredig verband met elkaar hebben. Dat is volgens hem niet het geval. Voor recyclage, compostering, vergisting e.d. is het noodzakelijk een redelijk zuivere stroom kunststof over te houden (voor recyclage meer nog dan voor de andere opties). In de praktijk is het afval dat op festivals vrijkomt zeer vervuild, met onder andere kleding, zand en andere zaken. Daarnaast worden op festivals vaak diverse soorten kunststoffen door elkaar gebruik. Uit elkaar halen van deze soorten is geen optie waardoor recyclage nauwelijks mogelijk is. Wij hebben zelf tests gedaan met de afzet van evenementenafval als RDF en zelfs dit was in een aantal gevallen te vervuild om hiervoor gebruikt te worden. Van Gansewinkel merkt op dat als de calorische waarde van de korrels die gemaakt worden van het evenementenafval te laag is (door de vervuiling) de korrels onvoldoende energie leveren voor de cementovens en niet meer interessant zijn. Hierbij moet ook opgemerkt worden dat de situatie anders is indien de bekers worden verwerkt in installaties waar het minder of niet van belang is dat verschillende soorten plastics bij elkaar komen. Andere bedrijven kunnen m.a.w. een grotere aanvaardingsgraad hanteren.

o

Afvalscheiding (ook met herbruikbare bekers) is een kwestie van mensen "opvoeden" of motiveren. Op festivals (beetje afhankelijk van het type festival) is dit vaak lastig omdat mensen toch buiten hun normale leefomgeving zijn en afvalscheiding niet als hun hoogste prioriteit hebben. "Opvoeden" van mensen kost tijd en geld. Voor kleine evenementen zal dit gemakkelijker zijn dan voor grote evenementen.

o

De trip rate en dus ook het kantelmoment is volgens hem afhankelijk van dusdanig veel factoren dat hier moeilijk algemene uitspraken over zijn te doen. De trip rate zal per evenement verschillen. 79

•

o

De kostenfactor is zeer belangrijk voor een organisator, OVAM moet dit duidelijk in het achterhoofd houden bij het uitstippelen van enig beleid hierrond.

o

Afvalscheiding op evenementen is zeer moeilijk te realiseren en kost veel geld aan communicatie en veel tijd.

o

J. Niemegeers merkt op dat bij grote evenementen een grote milieuwinst mogelijk is als het kantelpunt bij herbruikbare bekers toch zou kunnen gehaald worden. Het moet overwogen worden of mits de nodige inspanningen van verschillende partijen dit alsnog haalbaar is. De herbruikbare PC-beker heeft op milieuvlak het grootste verbeterpotentieel, aldus BBL. J. Niemegeers zou het dan ook jammer vinden als het beleid de verhoging van de trip rate niet stimuleert. Communicatie is hierbij van enorm belang. Op bepaalde evenementen heb je een publiek dat meer bewust is van de afvalproblematiek; daar is het zeker het proberen waard.

o

Eén van de problemen voor lage trip-rates is dat a) op slechts enkele festivals er herbruikbare bekers gebruikt worden en b) er dan veelal verschillende inzamelregels gelden (soms met statiegeld, soms zonder statiegeld, ...). Het lijkt mij een taak van de overheid om een gestroomlijnd model voor het gebruik van herbruikbare bekers op festivals uit te werken dat op alle festivals kan ingezet worden. Hierbij wordt bij voorkeur gekeken naar ervaringen in het buitenland waar een hoge trip-rate gehaald wordt. Op die manier weten de mensen wat ze kunnen verwachten en kan het gebruik én het terugbrengen van de herbruikbare beker op festivals een gewoonte worden.

o

De vraag wordt gesteld of de resultaten van de studie ook gelden voor de “grijze zone” tussen kleine (2000-5000 bezoekers) en grote (>30000 bezoekers) evenementen.

BBL:

VITO benadrukt dat dit zeker niet zomaar kan overgenomen worden. De resultaten van de studie zijn enkel geldig binnen het kader van dit project d.w.z. voor kleine en grote evenementen zoals gedefinieerd binnen het project. In de zone tussenin moeten de randvoorwaarden bekeken worden en vergeleken met de eigen situatie om mogelijk besluiten te trekken. •

Febelplast: o

G. Scheys had geen opmerkingen op de studie. Hij heeft er veel van geleerd en de studie bezorgde hem inzicht in de eigenschappen van PLA. Hij waarschuwde wel voor de conclusies: deze studie leidt tot zeer specifieke resultaten, waardoor er moet worden opgelet met het veralgemenen van de resultaten. Het is belangrijk om de conclusies van deze studie niet te veralgemenen naar andere verpakkingen.

o

G. Scheys stelt de vraag waarom het kantelpunt wordt berekend rekening houdend met de onzekerheidsmarges.

80

o

VITO verduidelijkt dat dit is gebeurd om consistent te zijn met de rest van de studie en duidelijke en zekere conclusies te kunnen nemen. Het is belangrijk om de evolutie van PLA-bekers op te volgen. De VITO-studie toont immers aan dat binnen een aantal jaren de PLAbeker zodanig geëvolueerd kan zijn dat een gevoelige milieuwinst haalbaar is. Het moet tezijnertijd echter gecontroleerd worden of deze voorspelde verbeteringen ook effectief gehaald zijn. Men moet voorkomen de indruk te wekken dat PLA een mirakel is voor alle kunststoffen. Elke kunststof heeft namelijk een andere eigenschap en toepassing. VITO antwoordt dat de studie de milieuverdiensten van mogelijke toekomstige PLA-ontwikkelingen becijfer,t maar doet geen uitspraken over de waarschijnlijkheid hiervan.

•

•

o

Hij stelt tevens, aansluitend op de bedenking van Fevia, dat de steun aan herbruikbare bekers enkel kan als een zelfde investering elders niet meer zou opbrengen en pleit ervoor dat dit zou becijferd worden.

o

Enkele conclusies dringen zich op voor de eco-efficiëntieanalyse van Small Events. Het is zeker niet verwonderlijk dat de herbruikbare PC beker hier als minst milieubelastend alternatief naar voor komt. Hij is wel erg verrast door de zeer hoge kostprijs van dit alternatief en het lijkt hem dan ook onterecht dat een stimulering hiervan nog te verantwoorden is. Figuur 12 (in de ecoefficiëntie-analyse - zie pagina 44) toont overigens aan dat de verschillende alternatieven evenwaardig zijn: zij liggen allen op de diagonaal van gelijke eco-efficiëntie (van linksboven naar rechtsonder). Figuur 7 (in de eco-efficiëntie-analyse - zie pagina 40) leert dat de PC beker tav de PP beker een meerkost vertegenwoordigd van 58,67 euro, dwz 29,33 euro per kg PP (100 L drank vertegenwoordigt 400 bekers van 0,005 kg = 2 kg PP). Deze meerkost is 30 x de kostprijs van de PP grondstof die men hiervoor benodigt! Dit is ook 50 x de kostprijs bij Fost Plus voor de inzameling en recyclage van plastic flessen. De cijfers spreken voor zichzelf: het stimuleren van herbruikbare bekers is een verspilling van schaarse middelen van overheid en consument. Een zelfde financiële inbreng in bvb isolatie, hernieuwbare energie, recyclage van landbouwfolie of straatmeubilair van gerecycleerde kunststof zou een veelvoud besparen aan afval en grondstoffen.

o

VITO merkt op dat in het voorstel van conclusies zoals ze op de powerpointpresentatie stonden, iets moet genuanceerd worden in de zin van: indien het PLA-toekomstscenario werkelijkheid wordt, kan de PLA-beker de milieuvriendelijkste optie worden voor grote outdoor evenementen, maar VERGELIJKBAAR met herbruikbare PC-beker voor kleine indoor evenementen.

VITO:

Hoptimus: 81

•

o

T. Briffaerts vindt het spijtig dat de PP-beker in de beleidsconclusies niet wordt vernoemd vermits het in de meeste gevallen toch de goedkoopste optie is en van de eenmalige alternatieven op dit moment ook de minst milieubelastende.

o

Er wordt benadrukt dat de herbruikbare beker uit PC de duurste optie is wat betreft herbruikbare bekers. Een ander goedkoper alternatief is de herbruikbare PP-beker, die niet is meegenomen in deze studie (omwille van de op dit moment beperkte inzet in Vlaanderen). De kwaliteit van de PP beker is nochtans sterk verbeterd.

o

Volgens J. Tassyns kan het verhelderend zijn om een foto van de bekers in het rapport op te nemen.

o

Maak duidelijk onderscheid tussen hernieuwbaar en composteerbaar, ook in certificering.

o

J. Tassyns vindt dat ook de PC-beker zonder statiegeld perspectieven biedt.

o

Het OVAM-dossier focusseert zich teveel op de biodegradeerbaarheid van PLA; verder is het nodig om ook de combiplastics (combinatie PLA-traditionele kunststoffen) te vermelden. Dit onderscheid is belangrijk voor compostering. Wat kan naar de composteerinstallatie en wat kan thuis gecomposteerd worden? Er moet ook een link gelegd worden met het groene punt (omdat composteerbare verpakkingen meer bijdragen).

o

J. Tassyns stelt zich vragen rond de kostprijs van PLA-bekers in 2008 (toekomstscenario).

IVC:

VITO verduidelijkt dat in samenspraak met NatureWorks is aangenomen dat de prijs van de PLA-beker in 2008 hetzelfde is als in 2005 omdat dit niet alleen afhangt van productiefactoren, locatie etc., maar ook van andere marktspecifieke zaken (concurrentie, aanbod, vraag etc.). Dit wil niet zeggen dat NatureWorks de intentie heeft om de prijs hetzelfde te houden. Vanzelfsprekend moet dit toekomstscenario tzt. worden bekeken om na te gaan in hoeverre de realiteit overeenkomt met de aannames in de studie (wat productie-aspecten betreft én kostprijs). Verder moet sowieso gecheckt worden of de andere alternatieven belangrijke evoluties hebben doorgemaakt, waardoor de resultaten van de VITO-studie (wat het toekomstscenario betreft) moeten herbekeken worden. Ze vindt het jammer dat de industrie zijn prijs niet wil laten zakken, hoewel bedrijven maar al te graag betalen voor certificaten en ze zeer graag subsidies vragen.

82

•

Verpakkingscentrum: o

G. Nowicki vond het een interessante studie en heeft veel bijgeleerd.

o

Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen monomateriaal (PLA) en samenstellingen van PLA met andere kunststoffen.

o

De vraag wordt gesteld of de 4 bekertypes die in de VITO studie werden bestudeerd de enige 4 types op de Belgische markt zijn.? Antwoord: Neen, er is bijvoorbeeld ook de herbruikbare SAN-beker en PP-beker, maar de bestudeerde bekers zijn wel de types die het meest representatief zijn voor de Belgische markt. OVAM verduidelijkt dat in het verleden de PC-beker in Vlaanderen de voorkeur kreeg omdat ze doorzichtig en onbreekbaar zijn.

•

NatureWorks LCC: De life cycle van PLA is volop in ontwikkeling. Onlangs is NatureWorks in samenwerking met partners een studie gestart om gebruikt PLA chemisch te recyclen. Tijdens dit proces wordt PLA weer omgezet in melkzuur. In september 2005 heeft NatureWorks aangekondigd om de netto hoeveelheid broeikasgassen die geëmitteerd worden van de wieg tot en met de PLA productie te neutraliseren door de aankoop van hernieuwbare energie certificaten gebaseerd op wind energie. De procedure verloopt in twee stappen: in de eerste stap wordt voor de totale hoeveelheid elektriciteit die gebruikt wordt in het Cargill/NatureWorks productieproces wind energie aangekocht. Hierdoor wordt het grootste deel van de broeikasgasemissies vermeden. Bovenop deze aankoop is nog een beperkte hoeveelheid certificaten aangekocht om PLA geheel broeikasgas neutraal te maken. Dit zal gelden voor de totale PLA productie vanaf 1 januari 2006. Door deze aankoop wordt NatureWorks PLA het eerste en tevens het enige broeikasgas-neutrale polymeer wereldwijd. Door het vervangen van de elektriciteit geproduceerd door fossiele brandstoffen door windenergie komt de totale milieuimpact van het broeikasgasneutrale PLA reeds zeer dicht in de buurt van het 2008 PLA scenario zoals opgenomen in de onderliggende studie (het was echter te laat om het broeikasgasneutrale PLA in de studie op te nemen). Het is de vraag of de subsidie voor PC bekers geheel rechtvaardig is, zo ja, dan kan er ook een regeling voor PLA bekers overwogen worden en wel om de volgende redenen: 1. OVAM stelt dat voor kleine evenementen de herbruikbare bekers de meest aangewezen keuze is als enkel de milieuindicatorwaarde beschouwd wordt. Hieruit concludeert OVAM dat het ondersteunen van deze bekers zinvol blijft. Het is niet duidelijk dat, indien ook andere zaken worden meegenomen zoals bijvoorbeeld hygiënische aspecten deze conclusie nog steeds getrokken kan worden. 83

2. De kosten van het PC systeem gaan niet omlaag maar deze worden via de subsidie opgevangen. OVAM zou tevens kunnen nagaan of deze milieu subsidie niet elders ook/meer milieuresultaat op kan leveren. 3. De PLA beker - met een lagere kost dan de PC beker, komt in het meest gunstige kosten/milieudruk kwadrant op eigen kracht, door de milieubelasting te reduceren (PLA 2006 + scenario PLA 2008). Dit laatste wordt helaas niet weergegeven in deze studie. Een duidelijke verwijzing hiernaar in de conclusies zou een eerste stap zijn. 4. In de realiteit, worden er nog zeer veel wegwerpbekers ingezet, waarvoor PLA een heel gunstig alternatief kan zijn. Maar hier zou de beperkte meerkost ook kunnen gereduceerd worden door een vergelijkbare steun van de overheid. 3) Tot slot Tot slot worden de stakeholders bedankt voor hun constructieve medewerking aan dit project.

84

8

Conclusies

In dit onderzoek is na de LCA een eco-efficiëntie-analyse uitgevoerd door VITO. Daarnaast werd door de OVAM in het “Dossier Bekers op evenementen” een knelpuntanalyse gemaakt waarin bredere maatschappelijke aspecten aan bod kwamen die onmogelijk in een LCA kunnen verwerkt worden, maar toch relevant zijn voor het trekken van conclusies. Wat de mogelijke conclusies zouden kunnen zijn, werd besproken met de stakeholders op de workshop van 6/12/2005. Tevens werd de bredere context van de bioplastics en de biotechnologie bestudeerd (“Dossier PLA en ander bioplastics”). Op basis hiervan kunnen we de volgende beleidsaanbevelingen formuleren.

8.1

Beleidsaanbevelingen Uit de LCA en eco-efficiëntie-analyse en rekening houdend met alle aannames en beperkingen inherent aan het onderzoek bleek: 1. Het onderscheid grote outdoor - kleine indoor evenementen is zinvol: het milieuprofiel van de verschillende bekers verschilt duidelijk. Een verschillende aanpak is aangewezen. 2. De afgelopen jaren heeft de overheid grote inspanningen gedaan om het gebruik van herbruikbare bekers te stimuleren. In het streven naar afvalarme evenementen speelt de herbruikbare beker een belangrijke rol. In dit kader wordt de aankoop van honderdduizenden bekers gesubsidieerd. Tal van gemeenten, intercommunales en provincies deden op hun beurt grote inspanningen om dit beleid te ondersteunen. Deze studie toont aan dat dit beleid ook milieukundig verantwoord is voor kleine indoor-evenementen. Indien enkel de milieu-indicatorwaarde beschouwd wordt en onder voorwaarde dat het gebruik van deze bekers goed georganiseerd wordt en de trip-rate gehaald wordt (32 zoals bepaald in de berekening van het kantelmoment), kunnen we concluderen dat het ondersteunen van de herbruikbare bekers door de overheid zinvol blijft. Ook als men alle knelpunten in dit dossier afweegt, blijft dit beleid te verdedigen. Naast het beperkt aantal grote evenementen zijn er immers vele tienduizenden kleine evenementen waar het gebruik van herbruikbare bekers wel degelijk kan en de moeite loont omdat daar een belangrijke bijdrage wordt geleverd in het bereiken van ons doel: het komen tot afvalarme evenementen. Het verder ondersteunen van deze bekers valoriseert de inspanningen gedaan in het verleden en levert een belangrijke bijdrage in het sensibiliseren van de bevolking.

3. Voor grote outdoor evenementen zijn geen maatregelen nodig omdat de vier bekers een vergelijkbare milieu-impact hebben en het marktmechanisme zal leiden tot de selectie van de meest eco-efficiënte.

85

4. Naar de toekomst toe worden een aantal belangrijke verbeteringen verwacht in de productie van PLA. Zo produceert NatureWorks al vanaf 1 januari 2006 broeikasgasneutraal (zie sectie 6.1.2). Het moet onderlijnd worden dat deze studie de situatie onderzoekt in het jaar 2005 en niet alle mogelijke verbeteringen in de verschillende types bekers konden worden onderzocht. Natuurlijk kunnen ook voor de andere bekers verbeterpistes ontwikkeld worden. In ons streven naar meer eco-efficiëntie zijn dergelijke inspanningen alleen maar toe te juichen. Uit deze studie blijkt wel dat, als het toekomstscenario zoals omschreven in de sensitiviteitsanalyse, werkelijk doorgevoerd wordt, de PLA-beker op korte termijn (2008) voor wat betreft de milieu-indicator evenwaardig zou kunnen worden met de herbruikbare beker op kleine evenementen en zou kunnen uitgroeien tot de meest milieuvriendelijke optie op grote evenementen. 5. Uit de studie in het “Dossier PLA en andere bioplastics” blijkt dat in de komende jaren steeds meer bio-plastics zullen gebruikt worden in steeds meer verschillende toepassingsvormen. Dit is een positieve evolutie die de OVAM steunt door het ontwikkelen van een aangepast beleid. Bij de dienst Biologische Afvalstoffen van de OVAM is men er zich sinds het najaar van 2003 reeds van bewust dat de materie rond composteerbare en biodegradeerbare materialen leeft. In deze periode werd reeds gestart om via overleg met de betrokken actoren deze complexe materie gestructureerd te benaderen. Er werden een aantal duidelijke knelpunten vastgesteld: gebrek aan productnormering, onduidelijkheid inzake verwerkingsbeleid, onduidelijkheid voor de consument door een gebrek aan informatie en een gamma aan logo’s. Naar aanleiding van deze materie werd een project uitgevoerd: “Visie en richtlijnen inzake biodegradeerbare en composteerbare materialen”. Deze had als conclusie: "Het realiseren van een duidelijk en stimulerend beleid zal samenwerking vragen op federaal en gewestelijk niveau maar vereist eveneens overleg op niveau van producenten en verwerkers." In dit kader zijn al een aantal initiatieven lopend. Zo is er rond productnormering een werkgroep opgestart op federaal niveau. In het kader van het Plan Duurzame Ontwikkeling is er aandacht voor de problematiek en bovendien zijn er op het niveau van de industrie initiatieven gaande rond het groeperen van de betrokkenen in een federatie, wat een voordeel kan hebben aangezien er op die manier een duidelijke gesprekspartner is in deze materie. 6. Omdat PLA een nieuwe kunststof is die op termijn veel van de huidige plasticverpakkingen kan vervangen, wordt dit beleid verder gezet, om tegen 2008, wanneer het nieuwe PLA beschikbaar zou worden en geïmplementeerd in flessen en ander verpakkingsmateriaal, de knelpunten van de productnormering, de certifiëring en het ontwikkelen van een duidelijk logo, te hebben weggewerkt. 7. Om mogelijke misverstanden te vermijden, gebeurt de communicatie over de bioplastics en de PLA-beker voortaan beter niet meer met het argument “composteerbaar” maar wel met het argument: “gemaakt van hernieuwbare grondstoffen”.

86

Voorbeeld artikel ( onderstaand artikel bevat een korte synthese van het onderzoek en werd geschreven met het oog op overname in tijdschriften en digitale media. Het kan overgenomen worden mits bronvermelding en verwijzing naar "Dossier: Bekers op evenementen", OVAM, 2006) De OVAM streeft naar afvalarme evenementen. In dit kader werd de herbruikbare beker ondersteund. In de zomer van 2004 lanceerde men een zogenaamde "composteerbare beker" die daarbij als alternatief voor die herbruikbare beker werd voorgesteld. Dat deze beker gemaakt was van PLA (Poly Lactid Acid) verdiende evenwel bijzondere aandacht. Het is namelijk een kunststof met een enorm potentieel die men kan gebruiken bij een waaier van producten: niet alleen wegwerpbekers maar ook allerlei verpakkingsmateriaal, flessen, telefoons, autoonderdelen, kleding, … met andere woorden: naar de toekomst toe zijn de implementatiemogelijkheden haast eindeloos. Toen was er weinig duidelijkheid over de impact van het gebruik van drankrecipiënten tijdens evenementen. Om als overheid goed onderbouwde beleidskeuzes te kunnen maken werd de impact onderzocht van vier verschillende bekers (de herbruikbare beker van polycarbonaat en de wegwerpbekers van polypropyleen, de kartonnenbeker gecoat met polyethyleen en de PLA-beker) en dit over de ganse levenscyclus én voor twee types evenementen (kleine indoor evenementen, tussen de 2000 en 5000 bezoekers, en grote outdoor evenementen, met meer dan 30.000 bezoekers). Deze LCA (Levens Cyclus Analyse) werd uitgevoerd door VITO (Vlaamse Instelling voor Technische Onderzoek) conform de terzake geldende wetenschappelijk bepaalde ISO-normen. In de volgende grafiek (Figuur 1) ziet men de eindconclusie van de LCA van de vier bekers op kleine evenementen. De impact van de vier bekers wordt weergegeven over negen milieu-impact categorieën (gaande van uitputting van fossiele grondstoffen tot het invloed op de klimaatverandering). Hoe lager de kolom hoe milieuvriendelijker. Comparison between 4 types of cups on small events (basic scenario) 100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

s ge n C ar ci no

an ic s or g R es p.

R es p.

in o

ch an g C lim

at e

ne zo O

rg an ic s

e

la ye r

to xi ci ty

hi tr op A ci di

fic at io

n/

Eu

Ec o

ca tio

n

ra ls M in e

ss il

fu

el s

0

Fo


8.2

PC cup SMALL event BASIS

PP cup SMALL event BASIS

cardboard cup SMALL event BASIS

PLA cup SMALL event BASIS

87

Figuur 1. Vergelijking tussen de 4 types bekers op kleine evenementen

Geen enkele van de vier bekers is de beste in alle categorieën en omdat men in een LCA deze 9 categorieën niet zomaar mag optellen, werd niet alleen naar de milieu-impact gekeken maar ook naar de kostprijs van de verschillende opties. Voor ieder van de vier drinkbekers werd een "milieu-impact indicator" en een "kosten-indicator" bepaald. De milieu-indicator van de bekers op kleine evenementen ziet er als volgt uit (Figuur 2). Eco-Indicator values for the use of cups on SMALL events 0,8

0,7


0,654

0,668

0,656

0,6

0,5

0,4 0,333 0,3

0,2

0,1

IC BA S

SI C PE -c oa

te d

ca rd

PL

bo ar d

cu p

Acu p

BA

SI BA PP -c up

PC -c u

p

BA SI

C

C

0

Fossil fuels

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 2. Eco-indicatorwaarden van het gebruik van bekers op kleine evenementen

Hier zien we hoe de herbruikbare beker (kolom links) een duidelijk betere (lagere) milieu-indicatorwaarde heeft dan de wegwerpvarianten en dit op kleine evenementen. Voor grote evenementen (Figuur 3) zien we dat de milieu-indicatorwaarden voor de vier bekers op gelijke hoogte komen (er zijn hier geen significante verschillen).

88

Eco-Indicator values for the use of cups on LARGE events 0,7 0,655 0,618


0,6

0,578

0,563

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

IC BA S Acu p

BA cu p PE -c oa

te

d

ca r

db oa

PL

rd

PP

PC

cu p

-c up

BA

BA

SI

C

SI C

SI C

0

Fossil fuels

Minerals


Ecotoxicity

Ozone layer

Climate change

Resp. inorganics

Resp. organics

Carcinogens

Figuur 3. Eco-indicatorwaarden van het gebruik van bekers op grote evenementen

Vervolgens werd op basis van de LCA een eco-efficiëntieanalyse gemaakt. Hiervoor werd een kosten-indicator berekend en samen met de eco-indicator verwerkt in een portfolio (Figuur 4). Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events high

3

more eco-ef f icient

2

x x PC-cup BASIC 0 -3

-2

-1

0 -1

no ∆

1

2

3

∆ PP-cup BASIC n PE-coated cardboard cup BASIC

-2

o PLA-cup BASIC

low

cost indicator

1

-3

low


Figuur 4. Eco-efficiëntie voor het gebruik van bekers op kleine evenementen

89

De herbruikbare beker staat duidelijk links (goede milieu-indicatorwaarde) maar ook hoog (hoge kostenindicatorwaarde). De drie wegwerpbekers staan duidelijk op dezelfde lijn qua milieu-impact. Voor grote evenementen (Figuur 5) zien we hier een duidelijke verschuiving: de herbruikbare beker komt nu in een minder goede positie en hoewel de vier types bekers milieukundig gelijkwaardig zijn, zien we dat de wegwerpbeker van PP door het prijsverschil verschuift naar een betere positie. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events high

3

more eco-ef f icient

2

x cost indicator

1

x PC-cup BASIC -3

-2

-1

∆

n

0 0

1

o

2

3

∆ PP-cup BASIC

-1

n PE-coated cardboard cup BASIC -2

low

o PLA-cup BASIC -3

low


Figuur 5. Eco-efficiëntie voor het gebruik van bekers op grote evenementen

Naar de toekomst toe zien we hoe het toekomstig PLA zijn positie aanzienlijk verbetert (Figuur 6): het gele bolletje maakt een ruk naar links en op grote evenementen is die sprong nog groter.

90

Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events high

3 more eco-ef f icient 2

x cost indicator

1

-3

-2

t

x PC-cup BASIC

0 -1

0 -1

no ∆

∆ PP-cup BASIC 1

2

3

n PE-coated cardboard cup BASIC o PLA-cup BASIC

low

-2

t PLA-cup SENSITIVITY - future s cenario (2008)

-3

low


Figuur 6. Eco-efficiëntie voor het gebruik van bekers op kleine evenementen - toekomstig scenario 2008

Uit deze eco-efficiëntie-analyse blijkt dat voor kleine indoor-evenementen de herbruikbare bekers de meest aangewezen keuze blijft. Het ondersteunen van de herbruikbare bekers door de overheid blijft zinvol. Voor grote evenementen zijn geen overheidsmaatregelen nodig. De vier bekers hebben immers een vergelijkbare milieu-impact en het marktmechanisme zal leiden tot de selectie van de meest eco-efficiënte. Op korte termijn (2008) zou de PLA-beker evenwel even milieuvriendelijk als de herbruikbare beker kunnen worden op kleine evenementen en de betere keuze op grote evenementen. In het onderzoek van de OVAM naar PLA en andere bioplastics werd vastgesteld dat er meer en meer "bioplastics" gebruikt worden in steeds meer verschillende toepassingsvormen. Dit is een positieve evolutie die de OVAM steunt door te ijveren voor een aangepast beleid. Maar in het geval van de PLA-beker gebeurt de profilering best niet meer met het argument "composteerbaar" maar wel met het argument "gemaakt van hernieuwbare grondstoffen". Dat is in de globale milieuproblematiek een grotere troef die naar de toekomst toe nog aan belang zal winnen.

91

9

Bijlage

9.1

Studies "Dossier Herbruikbare bekers" STIP/OVAM dossier, 2004. Te downloaden op de webpagina's over de herbruikbare bekers op de OVAM-website:

http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/836. “Eco-efficiëntie in het afvalbeheer op events” Een onderzoek naar de herbruikbare en composteerbare beker als alternatief voor de wegwerpbeker. UA – Instituut Milieukunde – 2005 Deze studie is te downloaden op: http://www.ecofest.be . “De milieu-impact van verpakkingen uit de voedingsindustrie" An Pastuer. http://www.probila-unitrab.be/uploads/LiteratuurstudiePasteur.pdf De problematiek kwam aan bod in een infonamiddag “Duurzame verpakking: criteria en evaluatie. Een nieuwe trend: composteerbare verpakking” – 18 mei 2004 - de presentaties zijn terug te vinden op http://www.probila-unitrab.be/main.aspx?l=02.05 ”Ökologischer Vergleich: Einweg – Mehrwegbecher”

(Environmental comparison of single-use and reusable cups), 15 September 2004. (onderzoeksresultaten van de Zwitserse situatie. De studie gaat uit van 150 trips voor een herbruikbare beker en dus niet erg bruikbaar voor Vlaanderen. Voor de volledigheid hierbij het downloadadres: http://www.vksasic.ch/acrobatreader/oekobilanz_baw.pdf).

9.2

LCA en eco-efficiëntie-analyses Gebruik en misbruik van LCA's in het milieubeleid - focus op drankverpakkingen Dossier n.a.v. de STIP-studiedag op 9/2003. Te downloaden op: http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/662 Databank met LCA’s http://www.pre.nl/LCAsearch/default.htm “Economic assessment of municipal waste management systems—case studies using a combination of life cycle assessment (LCA) and life cycle costing (LCC)” Journal of Cleaner Production, Volume 13, Issue 3, February 2005, Pages 253-263 - Marcus Carlsson Reich

92

“Life cycle assessment of food waste management options” Journal of Cleaner Production, Volume 13, Issue 3, February 2005, Pages 275-286 - Sven Lundie and Gregory M. Peters “Levenscyclusanalyse voor onderzoekers, ontwerpers en beleidsmakers” R.M. Bras-Klapwijk, R. Heijungs, P. van Mourik, Delft University Press (DUP), april 2003, Meer info: http://www.leidenuniv.nl/cml/ssp/staff/heijungs/leerboeklca.html (inzage kan als niet printbare pdf op http://mail.vssd.nl/hlf/b002totaal.pdf ) Meer info over LCA’s is ook te vinden op: http://www.leidenuniv.nl/cml/ssp En http://europa.eu.int/comm/environment/ipp/lca.htm Meer info over eco-efficiëntie-analyses à Nieuwsbrief TNO http://www.mep.tno.nl/perskamer/DuurzaamNieuws/Duurzaam_Nieuws_08_02/Du urzaam_Nieuws_02.html à brochure: http://www.mep.tno.nl/Informatiebladen_ned/357n.pdf Een praktisch voorbeeld van een eco-efficiëntie-studie is te vinden op: http://www.prodisposables.nl/page.asp?id=284 •

de brochure van dit onderzoek is te downloaden op:

http://www.prodisposables.nl/download/Eco-effiencybrochure.pdf •

de pdf van het volledige onderzoek (56 pgn.’s):

http://www.prodisposables.nl/download/Totaalonderzoek.pdf De methode werd ontwikkeld door BASF: http://www.sustainability.basf.com/de/sustainability/oekoeffizienz/?id=Vi0o57oGFbc p3xX Het label

93

“Van eco-efficiëntie tot Eco-innovatie”, Syllabus studiedag KVIV, 2005 http://www.ti.kviv.be “The Eco-Indicator 99”: A damage oriented method for Life Cycle Impact Assessment, Methodology Report, Goedkoop et al., PRé Consultants, the Netherlands, 2000

Meer info:

9.3

•

http://www.pre.nl/eco-indicator99/ei99-reports.htm

•

http://www.pre.nl/download/EI99_Handleiding.pdf

•

http://www.emis.vito.be/EMIS/Media/afval_verwerkingsscenario_bijlage3.pdf

•

http://www.pre.nl/eco-indicator99/default.htm

ISO ISO standard 14040, 1997 (LCA - principles and framework) ISO standard 14041, 1998 (LCA - goal and scope definition and inventory analysis) ISO standard 14042, 2000 (LCA - life cycle impact assessment) ISO standard 14043, 2000 (LCA - life cycle interpretation) ISO-norm 14855-1999 – determination of the ultimate biodegrability and desintegration of plastic materials under controlled composting conditions www.iso.org

9.4

Afkortingen CA=Cellulose Acetate CEN=Comité Européen de Normalisation DIN=Deutsches Institut für Normung DIN-Certco=onafhankelijk certificiëringsinstelling (voor o.a. composteerbare producten) ECO-EFFICIENTIE=meer waarde creëren met minder milieu-impact ECO-EFFICIENTIE-ANALYSE=onderzoeksmethode waarbij naast de ecologische factor ook rekening gehouden wordt met de economische EN 13432=Europese Norm voor composteerbare producten EOL=End Of Life, de afvalverwerkingsfase ISO=Internationale Standardisatie Organisatie ( www.iso.org ) LCA=Levens Cyclus Analyse 94

LCIA=Levens Cyclus Impact Analyse LCC=Life Cycle Cost (financiële analyse over de hele cyclus) PHA=Poly(HydroxyAlkanoaten) PHB=Poly(Hydroxy Butyrate) PLA=Poly(Lactic Acid) - zetmeel uit maïs of andere hernieuwbare grondstoffen dat door fermentatie wordt omgezet tot melkzuur en dan chemisch gepolymeriseerd. PCL=Poly(CaproLactone) PBS=Poly(Butylene Succinate) PBSA=Poly(Butylene Succinate/Adipate) PBAT=Poly(Butylene Adipate/Terephthalate) PC=PolyCarbonaat PE=PolyEthyleen PEC=PolyEster Carbonate or Poly(Butylene Succinate/Carbonate) PES=Poly(Ethylene Succinate) PET=PolyEthyleenTereftalaat PP=PolyPropyleen PTMAT=Poly(TetraMethylene Adipate/Terephthalate) PVA=Poly(Vinyl Alcohol) PVCL=Polyvinyldaprolactam

9.5

Samenstelling onderzoeksgroep, stuurgroep OVAM, review panel en stakeholders Het onderzoek werd uitgevoerd door: VITO Caroline Spirinckx, Pieter Claeys, Theo Geerken en An Vercalsteren, projectingenieur LCA en ecodesign Contactpersoon An Vercalsteren tel. 014/33 58 55, [email protected] www.vito.be

9.5.1

Review De “peer review by interested parties” stond in voor het wetenschappelijk nazicht van de werkwijze en de controle van de cijfers en onderzoeksresultaten gegenereerd in het onderzoek en dit conform de ISO-normen 1404X. De leiding van deze review werd toegewezen aan TNO die het voorzitterschap waarnam.

95

TNO Dr. Tom N. Ligthart Afdeling Emissies en Milieubelasting Tel. (+31)/55/549 30 99 [email protected] http://www.mep.tno.nl Review panel Erwin Vink NatureWorks B.V. Gooimeer 6-10 N-1411 DD Naarden (Nederland) Tel. (+31)-(0)114-31 59 44 e-mail: [email protected] web sites: www.natureworksllc.com ; www.ingeofibers.com www.natureworkspla.com Bruno De Wilde Organic Waste Systems nv (OWS) Tel (+32)-9-269 11 65 E-mail: [email protected] [email protected] Aafko Schanssema PlasticsEurope Avenue E. van Nieuwenhuyse 4 B-1160 Brussels Tel. (+32)-2-676 17 52 E-mail: [email protected]

9.5.2

Stakeholders 16 organisaties werden uitgenodigd om deel te nemen aan het overleg in het kader van dit project. FOST Plus Johan Goossens Environmental Affairs Manager Tel. (+32)-2- 775 04 92 Martinus V-straat 40 B-1200 BRUSSEL [email protected] Brouwerij Maes Wim Wouters Waarloosveld 10 B-2550 WAARLOOS [email protected]

96

NatureWorks B.V. Mark Vergauwen en Erwin Vink (coördinaten zie reviewgroep) FEBELPLAST Geert SCHEYS Maria-Louizasquare 49 B-1000 BRUSSEL Tel. (+32)-2-238 97 39 E-mail: [email protected] [email protected] http://www.fedichem.be Stichting Disposables Benelux Postbus 12 N-3740 AA Baarn (Nederland) Tel. 0800-022 20 24 FETRA - Federatie der papieren kartonverwerkende bedrijven Ilse Vervloet Steenweg op Waterloo 715 b 25 B-1180 BRUSSEL Tel. (+32)-2-344 19 62 E-mail: [email protected] www.fetra.be Hoptimus T. Briffaerts Wildenhoge 6A B-3020 HERENT Tel. 016/239 494 [email protected] Federatie Muziekfestivals Johan Mast coördinator Mano Mundo festival Nationalestraat 111 B-2000 ANTWERPEN [email protected] tel: 00 32 3 220 12 05 www.manomundo.be VVSG/Interafval Annick De Paepe (coördinator afvalpreventie bij IVVVA) [email protected] Kringloopstraat 1 B-3630 MAASMECHELEN Tel. 089/56 95 03 Vlaco vzw Kristel Vandenbroek [email protected] Kan. De Deckerstraat 37 B-2800 MECHELEN tel. 015/ 451 375

97

BBL Johan Niemegeers [email protected] Tweekerkenstraat 47 B-1000 BRUSSEL Tel. 02/282 17 47 IVC Jeanine Tassijns Kunstlaan 10 – 11 B-1210 BRUSSEL Tel. 02/209 03 60 [email protected] Verpakkingscentrum XIOS Hogeschool Limburg Universitaire campus Gebouw H B-3590 DIEPENBEEK G. Nowicki [email protected] FEVIA Ann Nachtergaele Kunstlaan 43 B-1040 BRUSSEL Tel. 02/550 17 55 of 0477/293 194 [email protected] Huhtamaki Paul Blankert Bad Bertricherstrasse 6-9 D-56859 Alf/Mosel (Duitsland) Tel: (+31)(517) 399 425 [email protected] FEBEM Werner Annaert Tel. 02/757 91 70 Paviljoenstraat 7-9 B-1030 BRUSSEL [email protected] www.febem-fege.be

9.5.3

Stuurgroep OVAM De stuurgroep fungeerde als aanspreekpunt voor de eco-efficiëntie-analyse en de “peer review” en als projectbegeleider. Dienst Biologische afvalstoffen - OVAM Mieke De Schoenmakere - [email protected]

98

Dienst Preventie – Eco-efficiëntieteam - OVAM Wouter Ulburghs - [email protected] Dienst Gemeenten en huishoudelijke afvalstoffen - OVAM Roel Vaes - [email protected] Dienst Preventie - STIP - OVAM Willy Sarlée - [email protected] Meer info en vragen in verband met dit project kan je altijd verkrijgen bij: OVAM Dienst Preventie Willy Sarlée 015/284 298 [email protected]

99

açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

Recommend Documents