9

L.S. De tijd heeft 2012 intussen weeral met een paar maanden ingehaald. Voor ons dan ook stilaan tijd om met de vierde jaargang van onze BROUWBULLETIN VAN HET MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK van wal te steken. Zoals u intussen al hebt kunnen vaststellen weten de erfgoedvrijwilligers van het Mout- & Brouwhuis de Snoek te volharden. “Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre, ni de réussier pour persévérer’”. U mag zich dit jaar dus eens te meer aan een aantal boeiende activiteiten en evenementen in en rond het museum-van-de-dorst verwachten. Voor onze activiteitenkalender verwijzen wij u graag naar de rubriek ‘Leven in de brouwerij’. Intussen is het Mout- & Brouwhuis de Snoek ook volop bezig met de voorbereiding van de herdenking van de Groote Oorlog in de laatste nog volledig authentieke brouwerij uit die periode. Onze betrachting is alvast om deze herdenking een vredesboodschap te laten uitdragen. Om dit vanuit het brouwerijgebonden thema van de dorst in de Groote Oorlog op een passende wijze te kunnen waarmaken, wordt vanuit het museum momenteel aanvullend onderzoek gedaan op het reeds uitgegeven ‘Bier aan het IJzerfront’. Het dagelijkse leven van de frontsoldaten staat hierbij centraal. Pas door de oorlog op een menselijk herkenbare manier te brengen zal het oorlogsverhaal weten te ‘toucheren’ en bijgevolg zijn intrinsieke vredesboodschap effectief weten uit te dragen. Maar voor we zover zijn, is er in eerste instantie over dat frontleven meer kennis vereist. Voor ons blijft onderzoek en kennis cruciaal om een erfgoedverhaal op een wetenschappelijk verantwoorde wijze voor een breed publiek te kunnen ontsluiten. Hoe kan men iets ‘herkennen’ zonder het te ‘kennen? En hoe kan men iets gaan ‘erkennen’ zonder het eerst te ‘herkennen? De eindbetrachting van het Mout- & Brouwhuis de Snoek is een langlopende tentoonstelling die het publiek moet uitnodigen om de frontstreek en het achterland te exploren aan de hand van nog herkenbare relicten. Vijf monografieën en vijf fietsroutes moeten daarbij voor een inhoudelijke leidraad zorgen. Is hiermee het eerste tipje van de sluier over de Groote Oorlog-herdenking in het Mout- & Brouwhuis de Snoek gelicht en uw aandacht gewekt, in de volgende Brouwbulletins zal hierover verder bericht worden. Intussen doen wij wel graag beroep op uw kennis. Mogelijk hebt u weet van brouwerijen in Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 1 / 9

uw dorp die tijdens de oorlog ofwel ontmanteld werden ofwel volop bierbrouwden voor – naargelang hun ligging – de geallieerden of de Duitse bezetters? Of hebt u informatie over herbergen die veelvuldig door soldaten of officieren werden gefrequenteerd? Misschien weet u hoe de plaatselijke bierbrouwer aan zijn gerst, mout of vervangingsgrondstoffen kwam? Of heeft uw (over)grootvader of -nonkel ook ‘orders in flessen’ gekregen? Dit alles en zoveel meer mag u altijd aan ons laten weten op het e-postadres [email protected] of op het adres van het Mout- & Brouwhuis de Snoek (Fortem 40, 8690 Alveringem). Voor deze bijdrage aan ons onderzoeksproject zijn wij u alvast bij voorbaat bijzonder dankbaar. [ F.B.]

ACTIVITEITENKALENDER 2012 Zoals u uit onderstaande activiteitenkalender kan opmaken is er in 2012 in en rond het Mout- & Brouwhuis de Snoek opnieuw één en ander te beleven. Dit is evenwel nog maar een voorlopig programma met alles wat intussen al definitief vastligt. Mogelijks gebeurt er in de loop van het werkingsjaar nog wel iets onverwachts. Hou dus ook de volgende nummers van onze Brouwbulletin in het oog. Over een aantal van deze activiteiten zal immers ook nog uitgebreid bericht worden. Noteer intussen alvast onderstaande data in uw agenda. Uw deelname is voor ons een hart onder de riem. Di. 20.03.2012 - NACHT VAN DE GESCHIEDENIS in het mout- & Brouwhuis de Snoek Museum 17.00 u Geleide wandeling met ‘Sint-Arnoldus op stap’ 18.30 u Mogelijkheid tot nuttigen Brouwersbord als avondmaal. (Niet in de prijs begrepen) 19.30 u Causerie ‘Brouwen in de 19de eeuw’, door Chris Vandewalle 20.20 u Causerie ‘Bier en bierbrouwen tijdens de Grote Oorlog, door Frank Becuwe 21.30 u Avond wordt afgesloten met een lekker ambachtelijk biertje. Zo. 01.04.2012 - JAARLIJKS BIERCULINAIR SOUPER Labyrint, Kemmel 12.00 u Jaarlijks souper v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek /WesthoekMonumenten) --- CULINAIRE AANRADER!!! Weekeind 14-15.04.2012 – GENIETEN IN DE GRENSSTREEK in het mout- & Brouwhuis de Snoek Za. 14.04.2012 Museumdreef 9.00 u Vinkenzetting i.s.m. de Eikvink (Hoogstade-Gijverinkhove). Brouwershof 14.00 u Optreden van doedelzakspelers Museum + 18.00 u Opening tentoonstelling over het ‘Dorpsleven in Alveringem, Brouwershof 1950-1975’ (samensteller: Marc Wackenier), gevolgd door receptie op plein voor Brouwershof Zo. 15.04.2012 Nabij museum 15.00 u Ringsteking met de fiets (opwaardering van een oude volkssport, destijds bijzonder populair in Fortem). Brouwershof 15.00 u Volksmuziek door René Essel. Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 2 / 9

Za. 02.06.2012 – DE CONCESSIE VAN DE HAAN. De ‘place to be’ in het interbellum. De Haan 14.00 u Geleide wandeling door Ignace Vandenbulcke. (verzamelen aan het historische tramstation of om 13.00 u aan het Mout- & Brouwhuis de Snoek) Zo. 19.08.2012 - FEEST VAN SINT-ARNOLDUS Plein Fortem 9.00 u Flessen- en Bierattributenmarkt. 11.15 u Voorstelling monografie over de brouwerijen in Reninge (auteur: Chris Vandewalle) in aanwezigheid van een speciale gast en gevolgd door receptie. 12.45 u Brouwersbarbecue. Za. 15.09.2012 – OP ERFGOEDEXPLORATIE DOOR ZUID-WEST-VLAANDEREN 8.00 u Jaarlijkse daguitstap o.l.v. Godfried Vandenberghe, met o.m. bezoek aan de brouwerij Verhaeghe (definitief programma volgt nog) (vertrek aan het Mout- & Brouwhuis de Snoek) Vr. 30.11.2012 – Causerie BIERBROUWERIJEN IN BRUGGE museum 20.00 u Causerie door Paul Vanneste, laatste brouwer-mouter in de brouwerij De Gouden Boom in Brugge – een echter aanrader!!! [F.B. & B.D.]

IN DE KIJKER Tijdelijke tentoonstelling – DE CANADAKOFFER TENTOONGESTELD. JEUGDHERINNERINGEN AAN HET VERGETEN DORPSLEVEN IN ALVERINGEM | CA. 1950 - CA. 1985 (samengesteld door Marc Wackenier) Als geboren inwoner van Alveringem schetst Marc Wackenier, net als in zijn gelijknamig boek De Candakoffer (dat in het najaar verschijnt), in deze tentoonstelling de evolutie die zijn dorp Alveringem heeft ondergaan. De dorpskom, het bouwkundig erfgoed maar ook de sociale netwerken, verenigingen, organisaties, en de politieke kaarten werden meermaals grondig dooreengeschud. Hoe leefden de mensen ? Hoe evolueerde deze in zichzelf gekeerde dorpsgemeenschap ? Allemaal vragen die veel betrokken inwoners of oud-inwoners van Alveringem bezighouden en waar de Marc Wackenier zowel in de tentoonstelling als het boek De Canadakoffer via een eigenzinnig persoonlijk relaas antwoorden op forDe bakkerij Decreton rechttegenover de Sint-Audomaruskerk.

Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 3 / 9

muleert. De kerk en de dorpsschool stonden centraal in zijn jeugd. Het leven in een agrarische gemeenschap was bepalend en het florissant verenigingsleven was het cement van de dorpsgemeenschap. Verrassend en boeiend is dat hij zowel in de tentoonstelling als in zijn boek zijn dorp vanuit een zelfbeleefde invalshoek benadert. Het is een verhaal vol persoonlijke ervaringen, sociale evoluties en kleine dorpsrevoltes. Zijn betrachting is geenszins het geven van een zuiver geschiedkundig overzicht maar wel biedt hij een gefundeerd relaas van waar gebeurde feiten, met een diepmenselijke ondertoon. De hoofdrolspelers zijn lokale volkse figuren, die de tentoonstelling en het boek werkelijk uniek maken Wie nu al van de unieke én eigenzinnige dorpsmonografie met zoveel mooie herinneringen aan Alveringem wil proeven, moet tussen 15 april en 15 juli 2012 zeker de tentoonstelling ‘De Canadakoffer’’ bezoeken in het Mout & Brouwhuis de Snoek in Fortem-Alveringem. De meer dan 100 memorabele foto's en objecten, één voor één authentieke herinneringen aan het dorpsleven van weleer zullen niet alleen de inwoners van Alveringem en de intussen uitgeweken oudAlveringem uitermate boeien maar evenzeer iedereen die van het platteland en het dorpsleven op zich in vervoering brengen. De tentoonstelling in het MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK is dagelijks toegankelijk van 10.30 tot 18.00 u, behalve de ganse woensdag en de donderdagvoormiddag. Ingang via de musuemherberg ‘t Brouwershof – Toegangsprijs: de prijs van een normaal museumbezoek, namelijk 5 euro. Voor wie geïnteresseerd is in het vervolg, het boek ‘De Canadakoffer’, dat rond 15 september 2012 zal verschijnen, kan steeds contact opnemen met de samensteller van de tentoonstelling en auteur van het boek: Marc WACKENIER Sint-Rijkersstraat 18 in 8690 Alveringem E: [email protected] M: 0495 51 00 91 T: 058 28 87 67

[M.W. & F.B.]

‘DE NACHT VAN DE GESCHIEDENIS’ in het Mout- & Brouwhuis de Snoek Op dinsdag 20 maart 2012 is het zover: de tiende Nacht van de Geschiedenis! En deze editie heeft als thema “DRANK”. De geschiedenis van de dorst en drinken biedt een veelzijdige en veelzeggende kijk op het dagelijkse leven van onze voorouders, hun materiële welstand en hun geesteswereld. Drinken en de gebruikte soorten drank waren inderdaad omhangen met tal van connotaties en gingen gepaard met diverse rituelen die de dorst in het verleden mee betekenis gaven en drinken tot een

Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 4 / 9

boodschap konden verheffen.’ (Raymond Van Uytven, Geschiedenis van de dorst, p. 7.) Naar aanleiding van dit thema heeft het Mout- & Brouwhuis de Snoek, een aangepast programma uitgewerkt waar iedereen op welkom is. Alle activiteiten gaan door in het Mout- & Brouwhuis de Snoek, Fortem 40 in Alveringem. PROGRAMMA - Om 17 uur is er een wandeling met gids ‘Met Sint-Arnoldus op stap’ doorheen Alveringem. (verzamelen aan ‘Het Brouwershof’). - Om 18.30 uur heb je de mogelijkheid om iets te eten in ‘Het Brouwershof’, de museumherberg van het Mout- & Brouwhuis de Snoek (niet inbegrepen in de prijs) - Om 19.30 uur volgt er dan in het Mout- & Brouwhuis de Snoek een causerie over ‘Brouwen tijdens de 19e eeuw’ door Chris Vandewalle, W&M-bestuurslid, DF-bestuurslid en brouwer van de seizoensbrouwerij Vandewalle & C°. - Om 20.20 uur een tweede causerie over ‘Brouwen tijdens WO I’ door Frank Becuwe, voorzitter Westhoek-Monumenten vzw en sinds jaar en dag bezig met het op de kaart zetten van ons erfgoed. - De avond wordt om 21.30 uur afgesloten met een lekker ambachtelijk biertje. Als bijdrage voor deelname aan deze cultuurhistorische activiteit wordt ofwel € 7 (wandeling + 2 lezingen) ofwel € 5 (2 lezingen), telkens drankje inbegrepen, gevraagd. De geïnteresseerden worden verzocht om zich voor 18 maart 2012 in te schrijven via: Ch. Vandewalle, 0497/54.95.85 [email protected] voor MUSEUM MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK voor DAVIDSFONDS RENINGE-NOORDSCHOTE (contactpersoon) M.J.Boterman 0494/728181 [email protected] voor DAVIDSFONDS ALVERINGEM Deze activiteit is een gezamenlijk initiatief van het Mout- & Brouwhuis de Snoek en de Davidsfondsafdelingen Alveringem en Reninge-Noordschote. [C. V. & F.B.]

AANKONDIGING Nieuwe gidsenopleiding in het mout- & brouwhuis de Snoek In het najaar organiseert het Mout- & Brouwhuis de Snoek voor de tweedemaal in zijn museale geschiedenis een opleiding tot brouwerijgids in het Mout- & Brouwhuis de Snoek. Deze cursus is voor iedereen toegankelijk. Ook al bent u nooit van plan te gidsen maar bent u wel geïnteresseerd in brouwerijgeschiedenis in het algemeen en in de wijze waarop er gemouten en gebrouwen werd vóór de Eerste Wereldoorlog in een dorpsbrouwerij, waarvan het Mout- & Brouwhuis de Snoek een laatste getuige is, dan is dit evenzeer een aanrader. Het definitieve programma zal in het volgende nummer van het BROUWBULLETIN van het MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK meegedeeld worden. Wel kunnen we u meedelen dat deze cursus uit drie zaterdagen zal bestaan. Ook de deelnameprijs zal economisch gehouden worden.

Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 5 / 9

Bent u geïnteresseerd, laat die interesse alvast nu al blijken door een mail te sturen naar [email protected]. [F.B.]

De Société Anonyme des Ateliers de Construction de J.J. Gilain in Tienen Vanuit Tienen werden brouwerijen en mouterijen uitgerust door het toonaangevende constructiehuis GILAIN (fig. 12), dat in 1823 door Jacques-Joseph Gilain werd opgericht als de Ateliers de Construction de Machines à Vapeur, Mécaniques, Chaudières à Vapeur et Filature de Laine. Aanvankelijk runde deze uit Charleroi afkomstige mecanicien in Tienen een wolspinnerij, maar omwille van de harde concurrentie vanwege de Engelse texHet constructiehuis Gilain (Collectie Universiteitsbibliotheek, Leuven). tielindustrie heroriënteerde hij zich uiteindelijk als machinebouwer. In eerste instantie werden stoommachines voor de textielsector gebouwd. Tegen het midden van de 19de eeuw had het bedrijf al 57 stoommachines gebouwd en aan de man gebracht (1). Vooral zijn stoommachinemodel Schmidt, een compoundmachine met aan 350 °C verhitte stoom, maakte in die jaren furore (2). Vanaf de jaren 1830 werd – inspelend op de opbloeiende Haspengouwse voedingsindustrie – de productie uitgebreid met machines voor de voedingsnijverheid, meer bepaald de ontluikende bietsuikerindustrie. De voorspoed van het bedrijf vertaalde zich ondermeer in de aankoop in 1869 door de familie Gilain (de Tirlemont) van het kasteel van Elderen in Genoelselderen. In 1870 werd de onderneming omgevormd tot de Société Anonyme des Ateliers de Construction de J.J. Gilain. Intussen bouwde het bedrijf machines voor diverse nijverheidstakken, zoals ondermeer brouwerijen, mouterijen, stokerijen en suikerfabrieken(3). Bekend waren ondermeer hun roerkuipen(4) en transportbanden(5), waarvoor het bedrijf in het interbellum publiciteit maakte in het vakblad Le Petit Journal du Brasseur. Het bedrijf, dat in 1934 tot de S.A. Ateliers de Construction Mécanique de Tirlemont (A.C.M.T.) was omgevormd, bleef actief tot 1964(6). Opgenomen in het consortium van de Ateliers Belges Réunis (A.B.R.) verdween het bedrijf uiteindelijk uit Tienen. Door dit gerenommeerd bedrijf werden ondermeer de brouwerijen Van Cauwenbergh in Tiegem, Veraert in Kapellen, De Meester in Dendermonde, Van Geeteruyen-Rogman in Belsele en Baelemans in Wijnegem ingericht(7). Noten 1

( ) De Hert & Deseyn 1983, 93. Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 6 / 9

2

( ) Le Petit Journal du Brasseur, 6, 1898, 217: 183. 3 ( ) Le Petit Journal du Brasseur, 11, 1903, 498 (advertentie). 4 ( ) Le Petit Journal du Brasseur, 11, 1903, 498 (advertentie). 5 ( ) Le Petit Journal du Brasseur, 30, 1922, 1174, 390; Le Petit Journal du Brasseur, 33, 1925, 1324: 436. 6 ( ) De Hert & Deseyn 1983: 93; Bruwier 1995: 133, 134 & 143; Cresens (red.) 2000: 18; Becuwe 2009a: 164-165. 7 ( ) Le Petit Journal du Brasseur, 11, 1903, 498 (advertentie); Becuwe 2011, 16-17.

Geciteerde literatuur Becuwe F. 2011 – Het gerief van de bierbrouwer. Producenten van brouwerijmachines en –benodigheden in Vlaanderen, Brussel en Wallonië, Alveringem, Mout- & Brouwhuis de Snoek, Het Vlaams Brouwbedrijf in Historisch Perspectief nr. 16: 64 pp. De Herdt R. & Deseyn G. 1983 – Onder Stoom. Aspecten van de geschiedenis van de stoommachine, Gent.

[F.B. ]

Een vrouw stuurt haar man naar de winkel. Zegt ze: "Je mag een bak bier gaan halen... en als ze eieren hebben, neem je er zes". Na een poosje komt de man thuis. Zegt zijn vrouw: "Waarom heb je zes bakken bier bij?" Zegt de man: "Ze hadden eieren". P.S. Kent u goeie biermoppen, stuur ze dan door met vermelding ‘biermoppen’ naar [email protected]. Wij nemen ze graag in onze nieuwsbrief op.

[F.B.]

Bierkroketjes INGREDIËNTEN (voor 4 personen) 2 flesjes bruin bier 25cl (type Rodenbach) 4 gesneden sjalotten Peper en zout Laurier en tijm 1 eetlepels bloem 1 eetlepels boter 300 gr geraspte kaas (naar keuze) 4 eieren Paneermeel Olie Frituurvet Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 7 / 9

BEREIDINGSWIJZE Laat het bier met de sjalotten, peper en zout, laurier en een takje tijm koken tot het voor de helft is ingekookt. Doe dit kookvocht door de puntzeef. Maak van de boter en de bloem een roux en giet het ingekookte bier erbij zodat je een dikke saus krijgt, goed laten doorkoken (indien je geen kookvocht genoeg over hebt een beetje gewoon bier toevoegen). De eieren splitsen en de vier eigelen (eiwit bewaren) toevoegen aan de saus, goed roeren niet meer laten koken, daarna de geraspte kaas erin laten smelten. De massa uitgieten op een ingeoliede bakplaat en opensmeren op 2 cm. Laten afkoelen , in gelijke stukjes snijden , ongeveer 4 cm lang, dan in het losgeklopte eiwit wentelen en daarna in het paneermeel. Bakken in frituurvet van 170°. Wie zou het laatste woord niet aan de brouwerin laten voor deze overheerlijke hapjes bij een bieraperitief? Smakelijk! [N.F.]

Voor meer informatie over het open-monument

MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK museum-van-de-dorst-in-de Groote Oorlog zie www.desnoek.be Het erfgoedproject Mout- & Brouwhuis de Snoek is een realisatie van de vrijwilligersvereniging Westhoek-Monumenten vzw en wordt sindsdien ook volledig door vrijwilligers gedragen. Omwille van het alsnog steeds uitblijven van structurele ondersteuning van overheidswege voor het beheer van dit in Vlaanderen unieke industrieelarcheologische open-monument heeft het Mout- & Brouwhuis de Snoek uw steun meer dan nodig.

Graag uw aandacht Hebt u vorige nummers van het BROUWBULLETIN van het MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK gemist of per toeval verwijderd, dan kan u die altijd downloaden van onze webstek www.desnoek.be. Wenst u het BROUWBULLETIN van het MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK niet meer te ontvangen, stuur dan een mail naar [email protected] met de vermelding ‘Uitschrijven Brouwbulletin’.

Colofon

Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 8 / 9

De BROUWBULLETIN van het MOUT- & BROUWHUIS DE SNOEK is een digitale uitgave van de erfgoedvereniging Westhoek-Monumenten vzw en de (feitelijke dochtervereniging) Vlaamse confrérie Gilde van Sint-Arnold (maatschappelijke zetel: Fortem 40, 8690 Alveringem). Redactiemedewerkers: Frank Becuwe (F.B.), Bernard Duflou (B.D.), Francis Duflou (F.D.), René Essel [R.E.], Nicole Feys [N.F.], Rik Vernack [R.V.], Godfried Vandenberghe [G.V.], Chris Vandewalle (C.V.) en Marc Wackenier (M.W.). V.U. Frank Becuwe, Clayhem Campagne, Wittepoortstraat 40, 8600 Keiem.

Brouwbulletin v/h Mout- & Brouwhuis de Snoek, 4, 2012, 1 | 9 / 9