62
TvC | juni nr. 2 2013
IK ZET IN
De kunst van de zachte tijd
ik - ander
Fysiek en mentaal fit met het Lemniscaatmodel
‘Zachte-tijdmanagement’ kan gezien worden als een nieuwe loot aan de stam van de positieve psychologie. ‘Zachte tijd’ is de tijdsbesteding waarin je tijd voor jezelf hebt en op ontspannen wijze je energiebronnen kunt voeden en opladen. Wie goed omgaat met het zachte-tijdprincipe kan duurzaam het beste uit zichzelf halen, en fysiek en mentaal fit blijven. Het Lemniscaatmodel is een nuttig handvat dat coaches en trainers kunnen inzetten om mensen te begeleiden naar meer zachte tijd. auteur: Viktor Steijger
Positieve psychologie De positieve psychologie richt zich onder meer op de positieve ervaringen die mensen kunnen hebben, zoals geluk, hoop en liefde, en de positieve eigenschappen, zoals vitaliteit, doorzettingsvermogen en wijsheid (Seligman & Csikszentmihallyi, 2000). Het concept zachte tijd sluit hier uitstekend bij aan. Zo blijkt uit onderzoek van Bakker (2009) dat wie in zijn energiebronnen investeert, meer uit zijn talenten haalt en beter presteert. Harde tijd Psycholoog Gill Edwards (2001), bedenker van het concept zachte tijd, ziet dat veel mensen
in de tegenhanger leven, namelijk de ‘harde tijd’: een onrustige gemoedstoestand vol zorgen, verplichtingen, verantwoordelijkheden, strijd tegen de klok en geploeter. Verstandelijk weten mensen vaak wel dat deze spanning en stress niet verstandig, gezond of wenselijk zijn. Vaak echter zijn onbewuste patronen en hardnekkige gedragsvoorkeuren in het spel, die we moeilijk kunnen herkennen, laat staan afleren. De adrenaline van deadlines en het ‘druk zijn met volle dagen’ geeft ons ook een vorm van status of zorgt dat we ons belangrijk of waardevol voelen. Als mensen te veel taakeisen hebben en de batterij te weinig opladen, tasten ze hun energiereserves aan. Uitputting
TvC | juni nr. 2 2013
63
van onze energievoorraad is een voorspeller van burn-out, terwijl een goede balans tussen inspanning en ontspanning resulteert in bevlogenheid (Bakker, 2009). Zachte tijd Zachte tijd is leven bij de dag, je gelukkig en zorgeloos voelen. Het is een beetje meer met de stroom meedrijven, je verbonden voelen met jezelf (Edwards, 2001). Door goed voor jezelf te zorgen en jezelf mentaal, fysiek en spiritueel op te laden met inspiratie, ontspanning en reflectie word je vitaler, weerbaarder en energieker. In tabel 1 worden de kenmerken van harde en zachte tijd tegen elkaar afgezet. Lemniscaatmodel Met behulp van het Lemniscaatmodel, geïnspireerd op neurolinguïstisch programmeren (Derks & Hollander, 1996), kun je uit de vicieuze cirkel van harde tijd stappen en op bewuste wijze in beter vaarwater komen. Dit model (figuur 1.) biedt inzicht in belemmerende patronen, waardoor een betekenisvolle mentale verschuiving kan plaatsvinden. Praktijkcasus De gepassioneerde Jeroen de Jager (38) is advocaat en directeur van een zeer succesvol
advocatenkantoor. Hij is zeer gepassioneerd en komt elke dag gedreven zijn bed uit om mensen in nood te helpen. Jeroen is getrouwd, vader van drie jonge kinderen en heeft een rijke vriendenkring. Stap 1. Denken: belemmerende gedachten Jeroen ervaart chronische werkdruk. Hij is ambivalent over zijn knetterdrukke praktijk. Enerzijds vindt hij zichzelf waardevol en succesvol, zeker in tijden van crisis. Anderzijds denkt hij vaak: laat me met rust. “Ik moet zoveel van anderen en mezelf.” Stap 2. Gevoel: het unheimische gevoel Jeroen voelt zich opgeslokt door zijn enorme werkdruk. Continu voelt hij de spanning van presteren op het scherpst van de snede; het lijkt wel topsport. Hij voelt zich vaak mentaal moe, heeft thuis een korter lontje en voelt zich gevangen in zijn regime van harde tijd. Hij snakt naar rust. Stap 3. Doen: harde-tijdgedrag Jeroen werkt wekelijks zo’n 55 uur, krijgt dagelijks 45 e-mails, is gemiddeld 80% van zijn tijd declarabel en stuurt een team van vijf collega’s aan. Als meewerkend voorman is hij zowel belast met het advocatenvak als met PR, certificering en acquisitie. Hij is lid van
Tabel 1. Kenmerken harde tijd versus zachte tijd Harde tijd
Zachte tijd
• Geregeerd worden door de klok
• Het gevoel van tijd kwijt zijn
• Agendaterreur, volle dagen, werkdruk
• Je kompas en belangrijkste waarden volgen
• Dingen ‘moeten’, verplichtingen
• Je ‘het vrije kind’ voelen, speelruimte
• Voldoen aan de verwachtingen van anderen, conformeren aan de sociale druk
• Je verlangen volgen
• Veel dingen aan je hoofd hebben
• Geluksgevoel
• Weinig tijd voor jezelf
• Tijd waarin je de accu oplaadt
• Negatieve balans inspanning en ontspanning
• Toevalligheden toelaten
• Blikvernauwing door stress • Veel piekeren, kopzorgen hebben
64
TvC | juni nr. 2 2013
• Ontspanning, achterover leunen
• Mindfullness, hoger bewustzijnsniveau • Zomaar gelukkig zijn • Gevulde aandacht, er helemaal bij zijn
Figuur 1. Lemniscaatmodel
de Junior Kamer, houdt van zeilen en golfen en volgt vanuit zijn drive om te excelleren elk jaar een cursus. Stap 4. Gevolg: pfff pay-off Na een pittige reflectie ziet Jeroen zelf ook in dat hij zich op een hellend vlak begeeft. Door verminderde vitaliteit, gejaagdheid en stress merkt hij dat hij minder ruimte heeft voor vakontwikkeling en hij begint hier en daar steekjes te laten vallen in zijn verdediging voor cliënten. Patroonanalyse Door Jeroens situatie vanuit de metapositie te bekijken wordt zijn patroon duidelijk: ik kan pas rusten, als ik mijn werk af heb. Een tijdlijnanalyse laat zien dat zijn familie reeds generaties lang ondernemers voortbrengt; het ‘maak-voortpatroon’ zit hem als het ware in het bloed. Het familiemotto ‘blijf in beweging, want stilstaan is geen optie om te overleven’ blijkt een leidmotief. Stap 5. Denken: bevrijdende gedachte De cruciale stap die Jeroen te maken heeft is van moeten naar mogen. Van plichtsgetrouwheid naar ‘gevoelsgetrouwheid’. Dit vereist een andere mindset: ik ben ook waardevol als ik soms ontspan en niet altijd in de weer ben.
Stap 6. Voelen: vrije-kindenergie Vanaf nu krijgt Jeroen een gevoelsopdracht mee: maak het kind in je vrij. Als hij twijfelt of het goed voelt of niet, vraagt hij aan de kleine jongen in zichzelf wat hij echt wil. Jeroen voelt zich meer verbonden met zichzelf en zijn omgeving. Stap 7. Doen: in zachte tijd leven Jeroen stelt zijn ‘tien geboden’ op: meer delegeren, soms nee zeggen, vier avonden per week ‘scharreltijd’ (golven met vrienden, niets doen en uit eten met zijn vrouw), meer tijd tussen afspraken plannen, zijn agenda nog maar voor 80% volplannen, meer lunchwandelingenen en permissie om elke dag een half uur te lummelen. Leidend is hierbij het principe: ’s avonds geen dingen doen met tegenzin en overdag zoveel mogelijk energiegevende klussen doen en corveetaken afstoten. Stap 8. Gevolg: wow! Jeroen vindt na verloop van tijd een goede balans tussen inspannen en ontspannen en merkt dat hij vitaler en meer ontspannen raakt. Er ontstaat meer ruimte voor toevalligheden en hij staat weer open voor verandering, kansen en mogelijkheden. Hij merkt dat hij creatiever wordt in zijn werk en betere prestaties levert. Hij voelt zich gelukkiger en ook zijn vrouw en
TvC | juni nr. 2 2013
65
kinderen merken dat Jeroen thuis veel gezelliger is en echte aandacht voor het gezin heeft. Mindshift Zachte tijd is een cruciale voorwaarde voor talentontwikkeling. Wanneer we ons vitaler voelen, zijn we eerder geneigd tot experimenteren, grenzen verleggen en innoveren. Een betere arbeid-rustbalans maakt onze inspanningen in de harde tijd waardevoller. De hefboom is een mindshift. De kunst van zachte tijd houdt in dat je je kostbare tijd niet eenzijdig vult, maar dat je jezelf op tijd voedt. Tot slot Toepassing van deze werkwijze is aan te bevelen voor coaches die ervaring hebben met neurolinguïstisch programmeren. Inzicht in de positieve psychologie, talentmanagement en transactionele analyse is aan te bevelen. Cruciaal is dat de coach talenten kan herkennen, perspectief weet te bieden, positief labelt, communiceert op metaniveau en liefdevol provoceert, herhalende patronen herkent en een motiverende gespreksvoering hanteert om een coachee in een stimulerende mindset te bewegen. Deze methode is geschikt voor vraagstukken ten aanzien van werk en loopbaan, welzijn en persoonlijke ontwikkeling in het algemeen. De coach dient daarbij nadrukkelijk de grens te bewaken tussen coaching en psychotherapie. ■
Viktor Steijger MGM is trainer en talentcoach en is medeoprichter van Optimaal Talent BV, een bureau voor organisatie- en talentontwikkeling. Aan dit artikel werkte zijn drielingbroer, compagnon en vakcollega Stephen Steijger mee, met wie hij drie boeken over talentontwikkeling en talentmanagement schreef. www.optimaal-talent.nl Literatuur • Bakker, A.B. (2009). Een overzicht van tien jaar onderzoek naar bevlogenheid. Gedrag & Organisatie, 22: 336- 353. • Edwards, G. (2001). Neem tijd voor jezelf: En geniet van het leven. Vianen: The House of Books. • Lee, P. van der (2008). Tijd voor jezelf. Psychologie Magazine. • Seligman, M.E., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1): 5-14. • Derks, L., & Hollander, J. (1996). Essenties van NLP. Sleutels tot persoonlijke verandering. Utrecht: Servire. • Steijger, E., Steijger, S., & Steijger, V. (2010). Your company’s got talent: Hoe je talent in goede banen leidt. Zaltbommel: Thema.
Alle artikelen van deze uitgave kunt u digitaal bestellen via:
66
TvC | juni nr. 2 2013
