5. Gent
de romantiek van verstilde industrie Gent sleepte in 2005 de jaarlijks toegekende titel ‘Gezelligste Stad van Vlaanderen’ in de wacht. En dat is niet zo vreemd, want in de straten van de Oost-Vlaamse hoofdstad hangt een gemoedelijke en gastvrije sfeer, even ongrijpbaar als een parfum. Bovendien kent Gent ook tastbare charme. Zijn authentieke, historische culturele erfgoed gaat moeiteloos samen met de kenmerken van een actieve en moderne stad.
80
Gent stond in de negentiende eeuw bekend als het Manchester van het continent.
en versteende rococo Onze verblijftips: Atlas B&B ligt vlak bij de vroegere burcht waar keizer Karel ter wereld kwam. De keizer was een wereldreiziger, en net zoals hij maak je in deze romantische bed & breakfast een wereldreis door de continenten. Wie de weg kwijtraakt, kan een beroep doen op een van de vele wereldbollen in dit huis. Een origineel logeeradres om Gent vanaf het water te bewonderen is The Boatel. In de nieuw aangelegde binnenhaven ben je ook hier midden in het historische centrum en verblijf je in een tot hotel omgebouwd binnenschip. Onze wandeltips: Tijdens de trip langs de restanten van Gents indrukwekkende industriële bloeiperiode hoor je met een vleugje verbeelding de eerste machines weer ratelen, puffen en stomen. Volg je het spoor dat de ravissante rococo naliet in de stad, dan volstaat een snuifje fantasie om je de kleine Mozart voor de geest te halen, toen hij in 1765 Gent aandeed.
81
Koning van de jungle atlas bed & breakfast
De gasten zijn verrukt over de grote romantische ruimtes met hoge plafonds.
Een romantisch verblijf in drie werelddelen en toch midden in het historische stadscentrum.
Het reizen zit Francis Verschaeve en Hilde Verbrugge in het bloed. Ze plannen die reizen het liefst met een van de vele atlassen uit hun collectie. Het idee om een bed & breakfast te beginnen ontstond na een verblijf in New York, waar ze ontdekten dat de formule van gastenkamers hun citytrip zoveel meerwaarde gaf. Ze gingen op zoek naar een groot huis in het centrum van Gent. “Tijdens een van onze wandelingen zagen we in de Rabotstraat een huis te koop staan dat volledig aan onze verwachtingen voldeed; we hebben niet verder gezocht.” Het grote burgerhuis dateert uit de tweede helft van de negentiende eeuw en is gebouwd op de vroegere wallen van het kasteel van Karel V. Net zoals de gasten vandaag waren Francis en Hilde bij hun eerste bezoek gecharmeerd van de grote ruimtes met de hoge plafonds. “Veel van die kamers waren nog in de oorspronkelijke staat, maar het heeft ons toch twee jaar gekost om de renovatie uit te voeren. Wie hier een plafond wil schilderen, moet geen hoogtevrees hebben.”
82
Door de reusachtige toegangspoort kom je in een ruime gang die ooit naar de koetsstallingen leidde. Aan de rechterzijde bevinden zich de ontbijtkamer en de salon met bibliotheek. De ruimtes zijn volledig ingericht in de romantische stijl van de negentiende eeuw, maar zijn toch niet overdadig. De warme kleuren creëren een intieme sfeer: gele en rode wanden, dikke gordijnen en hoge groene deuren met de originele beschilderingen.
Atlas Bed & Breakfast, Rabotstraat 40, 9000 Gent +32 9 233 49 91 www.atlasbenb.be vanaf e 68 per nacht per kamer, inclusief ontbijt.
Voor de meubels in het huis gingen Francis en Hilde tientallen rommel- en antiekmarkten af. De grote koperen Vlaamse luchter in de salon hing er al, maar elk ander meubelstuk heeft een eigen verhaal: een tafeltje uit Luik, een lamp uit Milaan, stoelen uit Tongeren. Bij een Parijse antiquair ontdekten ze de ideale koperen wandverlichting voor de imposante gang. “De verkoper had slechts één exemplaar en wij hadden er vijf nodig. Gelukkig kon een Gentse koperslager perfecte kopieën maken. Het is onmogelijk te zien wat het authentieke stuk is.” Leuk zijn de vele nostalgische schoolkaarten en de verzameling oude wereldbollen die je overal in dit huis terugvindt. Op de eerste verdieping zijn drie originele gastenkamers, die elk een eigen thema hebben en uitgerust zijn met tv, internetaansluiting en moderne badkamers. De Europakamer is gedecoreerd met Toscaanse tinten. Bijzonder zijn de Azië- en Afrikakamers, die ingericht zijn met meubels die Francis en Hilde hebben meegebracht van hun verre reizen. In het gastenboek schreef een reiziger: “In de Afrikakamer voelde ik me King of the Jungle”.
83
De vlag dekt de lading hotel the boatel
Een origineel logeeradres om Gent vanaf het water te bewonderen. Al bijna tien jaar is Sven Van der Spant kapitein op The Boatel maar hij heeft nog nooit een meter gevaren. Zijn binnenschip ligt voor anker in Portus Ganda en is omgebouwd tot origineel verblijfadres in het centrum van Gent. Na zijn opleiding aan de hotelschool wilde Sven zo snel mogelijk op eigen benen staan. Hij ging in de Gentse binnenstad op zoek naar een geschikt pand om een klein hotel te beginnen. De prijs van de historische huizen bleek ook tien jaar geleden al te hoog. Een weekend in Amsterdam bracht Sven op nieuwe ideeën: “Ik verbleef in een bed & breakfast op een woonboot. Dat vond ik zo wijs dat ik met dat concept iets in Gent wilde doen.” Toevallig begon de stad Gent een jaar of tien geleden met het grootse plan om de binnenwateren opnieuw bevaarbaar te maken. Het stadsbestuur steunde het idee van een boothotel in het centrum. Bij een plaatselijke scheepswerf kon Sven een spits (een soort binnenschip) op de kop tikken. De eigenaars hadden er dertig jaar lang zand, graan en metaal mee vervoerd. De spits werd in de jaren 1950 gebouwd op de scheepswerven van Baasrode en verkeerde in een prima staat. De 38 m lange boot, met een inhoud van 375 ton, is een typisch voorbeeld van het Belgische binnenschip, waarvan de degelijkheid tot ver buiten onze grenzen bekend is. 84
Hotel The Boatel, Voorhoutkaai 44, 9000 Gent +32 9 267 10 30 www.theboatel.com vanaf e 115 per nacht per kamer, inclusief ontbijt.
Samen met een architect heeft Sven het schip omgebouwd tot een hotel: “Ik wist niets van schepen toen ik met dit project begon, maar nu weet ik precies waar elke schroef te vinden is. Ik heb het grootste respect voor de arbeiders die deze prachtige schepen bouwden.” Svens schip kreeg een plaats aan de Voorhoutkaai, midden in de nieuwe jachthaven van Gent. In het vroegere laadruim, net boven de waterspiegel, bevinden zich vijf gerieflijke standaardkamers. Twee grotere luxekamers liggen op het bovendek. Alle kamers hebben een eigen kleurentint en zijn uitgerust met badkamer, toilet, minibar, tv, telefoon en draadloos internet. Op dat dek bevindt zich ook de ontbijtruimte, die overdag vaak als conferentiezaal gebruikt wordt door bedrijven. The Boatel is officieel een hotel, maar Sven weet door zijn flexibiliteit en gastvrijheid de sfeer te creëren van een groot, drijvend bed & breakfast. Hij kan zich slechts één gast herinneren die niet tevreden was: een Franse toeriste die niet begrepen had dat ze in een boot zou overnachten. Ze had watervrees en maakte rechtsomkeert zonder ook maar de loopplank te betreden. Sven kan inmiddels niet genoeg krijgen van water en schepen, want voor zijn eigen vakanties kiest hij steevast voor een zeiltocht.
Sven zorgt voor een sympathieke verwelkoming in het groot, drijvend bed & breakfast.
85
675 m J>O
:G
A66
"
C
::
C>:JL
A>D HI I=: G# :@ "
< 7JG DJ9
7>7
^Z
# IG A; DG
IH
CA:>
@DG:
7:
E G::
6G:
7:G<:C
:G@ AHI G#
G#
66>
@:>O
K:A9HI
HIG#
C
K::G@
:AA66
HHIG#
@6HI:
HI#"B68=6G>J
AZ^Z
#
DC9:G
6>
IG
HE6C?66G 9
76C
I96B
'
DcoZ"A^ZkZ"KgdjlH^ci"E^ZiZgh`Zg`
(
=j^hbZicjbbZg)*
*
CZd\di^hX]Z]j^oZc
*
=dd[YlVX]i
+
:YlVgY6chZZaZeaZ^c
+
=diZa6gcdaYKVcYZg=VZ\]Zc
,
EViZgh]da
,
=diZaYÉ=VcZHiZZc]jnhZ
-
=j^hkVc6a^_c
-
=d[kVcGVkZchiZ^c
.
.
<^aYZ]j^hDckg^_ZHX]^eeZgh
/
=diZa9Z8dc^cX`
>:JLHI :I:GHC H>CI"E>
'
VVgi
'' >cYZ=Za
H^ci"E^ZiZgheaZ^c
Zg^_k
') B>6I
'&
^Z
'( HiVcYWZZaYA^ZkZc7VjlZch
K^hh
AZ
Bj^c`hX]ZaYZ
=diZa;Vaa^\Vc
G#
)
'( 6ci^Z`l^c`Zai_Z
'* HigVViWZaj^`Zc
') >cYZ
'+ Kg^_YV\bVg`i
'+ GdXdXd]dZ`]j^h
86
K^hhZg^_kVVgi
gZ H^ci"?dg^hWgj\
'' H^ci"7VV[heaZ^c
Coeur d’Artichaut betovert je meteen met zijn sobere maar smaakvolle inrichting van het oude herenhuis en met een gezellig binnenterras met een prachtige blauweregen. In die sfeervolle setting komen behalve klassieke Belgische, Franse, Italiaanse en oosterse gerechten ook eenvoudige maar zeer smaakvolle lunchgerechten op het bord. Elke maand is er bovendien een ander uitgebalanceerd menu dat bestaat uit champagne met hapjes, voorgerecht, hoofdgerecht, dessert, koffie en aangepaste wijnen. Voor wie moeilijk kan kiezen: de salades zijn een aanrader. — +32 9 225 33 18
www.artichaut.be
2 the house of eliott
8djej
Èi
COEUR d’artichaut
Open van 12 u tot 14.30 u en van 19 u tot 22.30 u. Gesloten op zondag en maandag.
)
/
1
Coeur d’Artichaut, Onderbergen 6, 9000 Gent
IHIG#
HX]ddai_Z
I]Z 7dViZa
Gent smakelijk
HiVi^dc
6>
DG L6AED
(
G<
H8=DDA@6
G#
@ZiZakVVgi
AZ^Z
9VbeddgihiVi^dc
'
(
:HI 7G6
( '
6cilZgeZc" eaZ^c
IG#
A#7VjlZcheaZ^c
@djiZg G<" H8=DJL7J HIG#
96BEDDGIH
@D
) *
@:
LH
'( '+
,
L7J > @66
KZZgbVc" eaZ^c
H^ci"7VV[heaZ^c
IG#
+
7Za[dgi
1 2
)
C>:J
''
>CH
=DDGCHIG#
D@6 9:A
'*
7diZgbVg`i
:#7gVjceaZ^c : B6<: A
<:CI
')
>:J
'&
@dgZc" bVg`i
8Ãjg YÉ6gi^X]Vji
'(
HC
#
?dgZbVV^Z
6B
C9 HI::
D7
I:
IG
HIG#
68
K G6
H :C
H >C
A;
#"? HI
. HHIG#
LD
'+
Hi#"KZZgaZ" eaZ^c =
/
G)%
7VjYZadeVg`
Kg^_YV\bVg`i
/
6>
G:
I]Z]djhZ d[:a^dii
+
:#6chZZaZ" eaZ^c
*
@6
76J
7JG
CA
GH
')
:L 6A
I
#
@
6 G6
II:
G68=
G67DIHIG
'&
K:
< DIID
EViZgh]da '' . :>
6iaVh 7ZY7gZV`[Vhi
HI#"B>8=>:A
@GDB B
AZ
67
GI
,
#
>9:
J>9
:B>G
=J
9D@"O
H#9
6
DD
HA
GD9:A>?K:@:CHHIG#
'*
© Marc De Brée
E JL
A6C9
EH
`
IG
#
GI
ZahYd
@6
C)(%
The house of Eliott is genoemd naar een Britse televisieserie over de zussen Beatrix en Evangeline, twee dames die in de swingende jaren twintig een eigen modeatelier uit de grond stampten. In een intiem decor dat de luxe en de fantasie van die periode wil oproepen, kun je heerlijk tafelen. Je geniet onder meer van tot de verbeelding sprekende kreeftgerechten. Goedkoop eet je hier niet, maar de culinaire hoogstandjes zijn hun prijs meer dan waard. —
The house of Eliott, Jan Breydelstraat 36, 9000 Gent G)%
+32 9 225 21 28
Open van 12 u tot 14 u en vanaf 18 u. Gesloten op dinsdag en woensdag.
www.thehouseofeliott.be
Gent
135 m
=VcY
0
87
Het industriële verleden van Gent leest als een roman. De straten van deze pioniersstad vertellen een boeiend verhaal over ratelende machines, rookbrakende schoorstenen, listige spionnen, koppige dwarsliggers en het verenigd verzet van afgebeulde arbeiders. Gluur mee door de kieren van het verleden van een stad die al sinds de middeleeuwen nijverheid en industrie ademt. vertrek Station Gent-Dampoort mu se a
• •
Huis van Alijn, Kraanlei 65, 9000 Gent +32 9 269 23 50 www.huisvanalijn.be Open van dinsdag tot zaterdag van 11 u tot 17 u en op zondag van 10 u tot 17 u. Gesloten op maandag. Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT), Minnemeers 9, 9000 Gent +32 9 269 42 00
e te n & dri n ken
www.miat.gent.be. Open van 10 u tot 18 u. Gesloten op maandag.
• ’t Galgenhuisje, Groentenmarkt 5, 9000 Gent +32 9 233 42 51 Open van 12 u tot 14 u en van 18 u tot 22 u. Gesloten op maandag.
de plaats van de gedenksteen stond een toegangspoort van het kasteel. Ee n ‘keme l’ va n ee n b rug
De Sint-Jorisbrug <3> is vernieuwd in de loop van de negentiende eeuw. Een kromme brug met een bult? Daar zit brouwerij Excelsior achter. De brouwersfamilie had veel bezittingen in de buurt van Steendam, een steenworp verderop. Onteigend worden voor de bouw van een brug was niet naar hun zin. Daarom werd de brug om hun bezittingen heen gebouwd. Spottend spreken de Gentenaars van de ‘kemelbrug’, een verwijzing naar de bult en de uitdrukking ‘een kemel schieten’, die zoveel betekent als een flater begaan.
Gent sprong als een van de eerste steden van het vasteland op de trein van de industriële revolutie. Engeland was rond 1780 de locomotief van deze nieuwe fase, maar Gent spon garen van de industriële spionage van Lieven Bauwens en ontwikkelde een bloeiende textielnijverheid. Tegelijkertijd kwam in Luik de metaalnijverheid tot bloei. In de Baudelostraat en Wolfstraat pronken Het schooltje <2> aan de Schoolkaai is niet een keur aan neogotische huizen <4> met leuhet oorspronkelijke gebouw dat Adolphe Pauli ke opschriften en levenswijsheden, vaak met hier in de negentiende eeuw bouwde. De een moraliserende ondertoon. Mooi is bijvoortoenmalige klasjes vormden de eerste lagere beeld ‘Indien gy loopt met bloem of groen, dit school waar ook arbeiderskinderen welkom is het voorspel van een zoen’. Architect Semey waren. Vooral de liberale regeringen ijverden had de hand in de bouw van al dat fraais. Zijn in die tijd sterk voor gratis lager onderwijs bedoeling was om van de Baudelostraat, die de Dampoort en de Vrijdagmarkt verbindt, de voor iedereen. belangrijkste straat van Gent te maken. Een Let tijdens je wandeling langs de Hageland- pijnlijke misrekening, want de aanleg van de kaai op de kademuur aan de overkant van het Belfortstraat dwarsboomde die plannen. Sewater. Een ingemetselde arduinen gedenk- mey woonde zelf in de Wolfstraat, in ’t Huis steen markeert onopvallend de plaats waar de Passer Genaamd, niet toevallig een van de keizer Karel in 1540 zijn Spanjaardenkasteel mooiste gebouwen. liet optrekken. Als verdediging voor aanvallen vanuit Brabant, luidde zijn drogreden. In Vroeger stond het Edward Anseeleplein <5> werkelijkheid was het een poging om de kop- bekend als de Garenplaats, de bakermat van pige Gentenaars op de knieën te krijgen. Op het socialisme in de stad.
Het huis van de befaamde architect Semey.
Gent
1. Voormalig Texas van textiel en industrie
Met de bouw van het Dampoortstation <1> werd in 1862 begonnen. Al in 1847 verbond een spoor Antwerpen met het Waasland. Aan het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw ontwikkelde zich in deze omgeving een vestigingsplaats voor gemechaniseerde bedrijven. Vanwege de geluidshinder en vervuiling die ze veroorzaakten, waren ze uit de stadskern verdreven.
89
M i n i at uurc a f é
Ruwweg tussen 1850 en 1930 was het Patershol <6> een woonwijk voor arbeiders. Ze werkten in het Gravensteen, in de negentiende eeuw omgebouwd tot fabriek. Voordien huisden er vooral juristen en notabelen, die zetelden in de Hoge Raad van Vlaanderen, dat in het Gravensteen gevestigd was. Hoe de Gentenaar leefde, woonde en werkte in de negentiende eeuw kom je te weten in het Huis van Alijn <7>, het Museum voor Folklore aan de Kraanlei. Destijds was het een pleinbeluik voor arbeiders die werkten in het Gravensteen.
90
Het Gravensteen <8> deed in de negentiende eeuw dienst als katoenfabriek en was in handen van drie verschillende eigenaars. Het poortgebouw was het enige open gedeelte. De rest van het bouwwerk was helemaal omzoomd door arbeidershuisjes. Een goedkope manier van bouwen, want zo spaarden
Het boeiende Museum voor Industriële Archeologie en Textiel.
de bewoners een muur uit. Toen het Gravensteen niet langer bruikbaar was als fabriek en het industriële epicentrum zich verplaatste, kocht de stad het gebouw aan, dat intussen in slechte staat verkeerde. In 1905 begonnen de restauratiewerken. Tot de middeleeuwen deed het huidige SintVeerleplein dienst als neerhof van het kasteel, maar vanaf de zeventiende eeuw werd het een open plaats. In de hoek zie je nog de ingang van de nieuwe visafslag van 1689, waarvan de gevel in de loop van de negentiende eeuw gerestaureerd is. Rond die tijd kreeg het SintVeerleplein ook een bestemming als markt voor exotisch fruit en exotische groenten: van granaatappels, sinaasappelen en perziken tot bananen en citroenen. Aan de Groentenmarkt ligt het, naar verluidt, kleinste cafeetje van Gent, ‘t Galgenhuisje <9>, dat tot 1689 een visafslag was.
Bedrij fsspionage
Laat je niet misleiden door de naam: Hoogpoort duidt niet op de voormalige aanwezigheid van een poort. Wel van een portus, Latijn voor ‘haven’. In de middeleeuwen was dit de handelsen nijverheidsweg bij uitstek die de haven van de Schelde met die van de Leie verbond. Het stadhuis <10>, even verderop, valt direct op. Zelfs een ongeoefend oog kan duidelijk de verschillende bouwperiodes onderscheiden. De voorkant van het gebouw in Italiaanse renaissancestijl oogt harmonisch, op een blauw-wit geschilderde regenpijp na. Het regende kritiek toen de pijp zo gerestaureerd werd, maar het is wel degelijk de historisch correcte look! Voor de middeleeuwer, verliefd op symboliek, was dat ook niet ongewoon: wit verwijst naar lucht, blauw duidt op water. Rond het Sint-Baafsplein <11> prijken enkele kroonjuwelen van Gent. De lakenhallen wa-
ren van belang voor de pre-industriële samenleving. Middeleeuwse boeren kwamen er het laken dat ze hadden vervaardigd, tentoonstellen. Het ambacht keek toe of aan alle kwaliteitseisen was voldaan en het laken verkocht kon worden. Het gebouw in Brabantse gotiek dateert van de vijftiende eeuw, maar de finishing touch kwam er pas in de aanloop naar de Wereldtentoonstelling van 1913. Dat laatste geldt eveneens voor het belfort. Alles tussen de waterspuwers en de draak is van 1913, de rest is veertiende-eeuws. Het belfort was van belang voor handel en nijverheid en als bewaarplaats voor de privileges die de stad kreeg van de graven van Vlaanderen. In ruil daarvoor betaalde de stad belastingen. De voormalige Sint-Janskerk, de huidige SintBaafskathedraal, dankt het overgrote deel van haar roem aan het majestueuze schilderij van de gebroeders Van Eyck dat er wordt bewaard: het Lam Gods.
Gent
Gent in de negentiende eeuw: het Huis van Alijn.
91
de machinekamers van gent
Al in de middeleeuwen was Gent een vooraanstaand centrum voor wolproductie. In de achttiende eeuw werd de linnenhandel belangrijker. De katoendrukkerijen in de tweede helft van de achttiende eeuw versterkten de textielreputatie van Gent. In de negentiende eeuw stond de stad zelfs bekend als het Manchester van het continent. In het kielzog van de textielindustrie bloeiden ook andere nijverheden, waardoor Gent in die periode de belangrijkste Vlaamse industriestad was. Het MIAT blikt terug op een verleden door de eerste industriële revolutie, kinderarbeid, de geboorte van de consumptiemaatschappij en vele andere facetten te belichten.
Voorbij het Gerard De Duivelsteen, dat dienstdoet als Rijksarchief, kom je bij het standbeeld van Lieven Bauwens <12>. De jonge Bauwens ziet in Engeland voor het eerst een gemechaniseerde spinmolen aan het werk, de befaamde mule jenny. Hij is gefascineerd en koopt enkele Engelse ingenieurs om die voor hem een machine uit elkaar halen. In kleine gedeelten worden de onderdelen naar het vasteland gesmokkeld in dozen met ‘koloniale waren’. Voor zijn industriële spionage wordt hij in Engeland bij verstek ter dood veroordeeld. Lieven Bauwens schopt het later tot de eerste burgemeester van Gent. Hij overlijdt op 17 maart 1822 in Parijs, ziek en bankroet door slechte investeringen. Here n h u i ze n e n b e lu i ken
92
Waar nu ‘gepensioneerde’ machines van hun oude dag genieten, stond vroeger een katoenfabriek. Het MIAT <13>, voluit Museum voor Industriële Archeologie en Textiel, ontstond uit wat eerst een opslagplaats voor machines was. Op de vijfde verdieping heb je een prachtig uitzicht over de Gentse binnenstad. De wijk Nieuwland kreeg zijn naam in de middeleeuwen omdat het nieuw woongebied was. Een groot aantal blekerijen en leerlooi-
erijen vestigden zich hier in de achttiende eeuw. Rond 1800 werden al flink wat fabrieken door stoom aangedreven. De omwonenden uitten in klachtenbrieven hun onvrede over al dat lawaai, want de machines draaiden vaak de klok rond. Op de grote herenhuizen uit de negentiende eeuw zie je soms nog meerdere schoorstenen. Het aantal schoorstenen bepaalde hoeveel belastingen je moest betalen. En tussen 1830 en 1880 hing het stemrecht af van je bijdrage aan de schatkist. Let in de Sleepstraat op het mooie zeventiende-eeuwse huisje op nummer 131. Deze straat was in de achttiende eeuw vooral bekend om de smidsen en leerlooierijen. In de Rodelijvekensstraat passeer je nog vier straatbeluiken <14>, waarvan er twee gerestaureerd zijn. De waterpomp achteraan was de watervoorziening voor het hele beluik. Op de Vrijdagmarkt <15>, het eindpunt van de wandeling, kun je onder het wakend oog van Jacob Van Artevelde de keel smeren.
2. Rococoën in Gent Gent blaakte in de achttiende eeuw van welvaart. Nieuw opgetrokken huizen werden gedecoreerd in een gracieuze stijl die furore maakte: de rococo. En dat is vader Leopold, zoon Wolfgang Amadeus en zus Maria Anna (of Nannerl) Mozart bij hun doortocht van 4 tot 6 september 1765 vast ook opgevallen. Het wonderkind Wolfgang Amadeus was toen negen jaar oud. In zijn voetsporen wandel je ook nu nog door een glorieus Gent. vertrek Onze-Lieve-Vrouw Sint-Pieterskerk, Sint-Pietersplein.
musea • Design Museum Gent, Jan Breydelstraat 5, 9000 Gent +32 9 267 99 99 design.museum.gent.be. Open van 10 u tot 18 u. Gesloten op maandag en op 1 januari, 24, 25 en 31 december. eten & dri n ken
• •
Quetzal, Sint-Pietersnieuwstraat 99, 9000 Gent +32 9 224 15 27 www.chocoladebar.be. Open van maandag tot donderdag van 9 u tot 23 u, van vrijdag tot zondag van 13 u tot 19 u. De Onvrije Schipper, Korenlei 7a, 9000 Gent +32 9 233 60 45. Open van 10 u tot 22 u., Gesloten op woensdag. Elegantie ten top aan de Vrijdagmarkt.
rococo voor stroppendragers
De barokkunst (ca. 1600-1750) stoelt op principes als symmetrie, evenwichtige verdeling, geometrische rondingen, sierlijke bewegingen en expressie. Weelderig dus, maar altijd beheerst. De rococo (ca. 1730-1775) bouwt verder op dezelfde fundamenten, maar laat die beheersing vallen. En de creatieve geest maakt dankbaar gebruik van de toegenomen vrijheid. Zo lijken rococorondingen losjes geschetst en veel minder gebonden aan het ideaal van de perfecte cirkel of ellips. Motieven zijn grilliger. Het Franse ‘rocaille’, het typische, onevenwichtige schelpwerk, duikt vaak op. Rococo dweept ook met vurige lijnen, bloemenranken en bladmotieven. Een roze, groene of gele pleisterlaag maskeert de strakke lijnen van natuur- of baksteen.
Het Sint-Pietersplein ligt er weer in al z’n glorie bij. De aanleg van een indrukwekkend ondergronds parkeerterrein degradeerde deze mooie plek lange tijd tot bouwput. Stap de barokke Onze-Lieve-Vrouw Sint-Pieterskerk <1> even binnen; de poort is vaak open. Dan merk je straks het contrast met de daaropvolgende stijl, de rococo, nog beter op. Het complex van de Sint-Pietersabdij lag ooit buiten de stadsmuren op de Blandijnberg. Het bood uitzicht op de samenvloeiing van de Leie en de Schelde waar, volgens de overlevering, de heilige Sint-Amandus in de zevende eeuw het Gandaklooster, de latere Sint-Baafsabdij, heeft opgericht. Iets meer naar het zuiden, langs de Schelde, ontwikkelde zich in de vroege middeleeuwen de Gentse portus, een kleine haven rond de Sint-Janskerk (nu de Sint-Baafskathedraal) en een burcht, het Gerard de Duivelsteen. De nederzettingen groeiden naar elkaar toe en er ontstond één stad.
94
kan weerstaan, zal in de chocoladebar Quetzal watertanden bij de brownies; en wat dacht je van chocoladefondue, chocolademelk of een heuse ‘choctail’ – ze hebben het er allemaal. Een leuk idee om hier straks de wandeling smakelijk af te ronden. Afza kken n a ar h et stadsce ntrum
Aan de Walpoortstraat, tegenover de negentiende-eeuwse Minardschouwburg, staat op de gevel van het huis met nummer 34 <2>, 1768 als bouwdatum. Op het onderste gedeelte na illustreert het kleine pand uitstekend de rococostijl: in het midden van het huis kun je een denkbeeldige verticale as trekken met het linker- en rechtergedeelte als spiegelbeeld van elkaar. De kleine gevelversieringen zijn typisch rocaille en de muren zijn bepleisterd. Jammer genoeg is de oorspronkelijke kleur niet bekend.
Steek de Schelde over via de Walpoortbrug en wandel via de Kortedagsteeg tot het volVia de Sint-Pietersnieuwstraat ga je naar de gende kruispunt. In de gevels van een van de lagergelegen stadskern. Wie chocolade niet huizen op het kruispunt zie je de gebeeld-
houwde hoofden van de gebroeders Van Eyck. Ze zouden het uitzicht op dit punt vanuit de Sint-Baafskathedraal verwerkt hebben in het wereldberoemde Lam Gods, op de keerzijde van een van de panelen. Op de Kouter nummer 172 prijkt een imposant gebouw met twee enorme pilaren. Het is het Hotel Falligan <3> uit 1755. Laat je niet misleiden door de naam: een hotel was toen een voornaam herenhuis, geen gastenverblijf. Het strenge middendeel met rechthoekig fronton doet barok aan, maar onder meer de gebogen frontons boven de zijdelen met ellipsvormige ramen doen vooral denken aan de rococostijl. Aan de Kouter lag ook het SintSebastiaanshotel waar de Mozarts verbleven. Nu staat er een flatgebouw uit 1968. Boven aan de negentiende-eeuwse kiosk op het plein staan behalve de naam Mozart ook de namen van drie andere operacomponisten vermeld: André Gretry, Gioacchino Rossini en Daniel François Auber.
S ho p p e n o f s mu l l e n?
Je steekt dwars het plein over en loopt voorbij de kiosk naar een van de vroegste voorbeelden van Gentse rococo: de Corps de Garde of Hoofdwacht <4>, het linkerdeel van de huidige Handelsbeurs, met huisnummer 28. Dit pand werd in 1738 opgetrokken naar een ontwerp van bouwmeester David ’t Kindt (1699-1770) en was oorspronkelijk bedoeld als standplaats voor de keizerlijke troepen van Maria Theresia. Vervolg de wandeling naar de Veldstraat, waar twee unieke rococopanden te bewonderen zijn. Links, op nummer 82, ligt het Hotel Arnold Vander Haeghen <5>, een herenhuis dat omstreeks 1746 opgericht is, ook naar een ontwerp van David ’t Kindt. Opmerkelijk zijn de aangebrachte rococoversieringen: de twee wereldbollen en de gedrapeerde stenen doeken, ook wel lambrekijnen genoemd. Aan de overkant, op nummer 55, ligt het imposante Hotel d’Hane Steenhuyse <6>, een woon Het okerkleurige Hotel Falligan aan de Kouter.
Hof van Ravenstein, prestige tot op de stoep.
huis dat in de periode 1761-1768 het huidige aanzicht kreeg. De Duitse graaf Emmanuel Ignace d’Hane dacht groot. Het pand moest een parel worden: “tot meerder ciraet onser stadt”, zoals hij schreef in 1767. Het is dan ook een groot huis geworden, bekroond met een enorm, gebogen fronton en met pilaren met Korinthische kapitelen. Door de poort, met de grillige plantenversieringen, reden de koetsen van onder meer de Russische tsaar Alexander I en van Willem I, koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
96
Na wat bochtenwerk beland je bij de Gras- en Korenlei, een Gentse plek met een onweerstaanbare aantrekkingskracht op elke voorbijganger. Vlij je neer op een terras of langs de kade en merk hoe je geleidelijk de tijd uit het oog verliest. Het huis met nummer 7 aan de Korenlei is het gildehuis van de Onvrije Schippers <8>. Dat waren zeelui die op de Leie en de Schelde geen vracht mochten vervoeren, in tegenstelling tot de vrije schippers. Het gebouw dateert van 1739 en heeft zowel barokals rococokenmerken. Hoe anders is het gebouw twee huizen verder aan de rechterkant. De vele hoge ramen, bovenaan afgerond, laten volop licht naar binnen en het rocaillemotief is aanwezig in de centrale arduinen muuromlijsting.
In de Jan Breydelstraat nummer 5 ligt Hotel De Coninck <9>, het huidige Design Museum Gent. Het gebouw is in 1755 opgetrokken uit donkere Balegemse steen. Het museum zelf is een bezoek waard voor wie van hedendaagL an g s de waterk a nt se vormgeving houdt. Loop in deze straat niet Aan de overkant van de brug begint de Ja- achteloos de leuke winkeltjes met curiosa kobijnenstraat. Die was destijds veel smaller voorbij. Aan het einde van de straat staat aan
de overkant van de Burgstraat (nummer 10) Lieve-Vrouw Sint-Pieterskerk is van dezelfde het geeloranje rococowoonhuis In het Meu- bouwersfamilie. leken, uit 1743. Wee l der ige b lomme Gr ave n i n Gent
Aan het Sint-Veerleplein kom je bij het Gravensteen <10>. Laat Mozart en de rococo even voor wat ze zijn en verken een authentiek stukje Gents verleden. Op de kantelen zie je moeiteloos de geschiedenis herleven. Verderop, aan de Kraanlei, volg je het water met aan de overkant de achtergevels van de huizen aan de Lange Munt. Het grote huis in frisse pastelkleuren valt op. Bij het volgende kruispunt staat links In de Hel (nr. 18) <11>. De barokgevel bevat een aantal gevelstenen van terracotta die elk een zintuig voorstellen. De middelste boven de deur, met muziekinstrumenten zoals een doedelzak, een viola da gamba en een harp, symboliseert het gehoor. Ga via de Zuivelbrug naar de Vrijdagmarkt: je herkent er zelf meteen diverse rococohuizen. Vervolg de weg over het plein, links, langs de Wijzemanstraat en sla op het plein bij Sint-Jacobs opnieuw linksaf naar het Beverhoutplein onder de bomen. Helemaal in de linkerhoek is het antiekwinkeltje <12>, bij nummer 4, een heuse rococoparel. Met de rug naar het huisje zie je helemaal aan de overkant van het plein en de straat een brede negentiende-eeuwse gevel met een neoclassicistisch portiek. Die verbergt de gebouwen van de voormalige Baudelo-abdij. De familie Mozart was er op 5 september 1765 te gast en Wolfgang bespeelde er wellicht het orgel, een nieuw instrument uit 1763 van de familie Van Peteghem. Het huidige orgel in de Onze-
Een parel van de rococobouwkunst vind je aan de Steendam op nummer 112. In de Goublomme <13> dateert van 1747 en valt op door zijn weelderige rocaillemotief op de borstweringen. Verder zie je vanuit de Belfortstraat, aan het einde van de Kammerstraat, het imposante Hotel van Oombergen <14>. Het is een meesterwerk uit 1746 waarvan de hoofdlijnen en -vlakken van de gevel herinneren aan de barok. Maar de rest is uitbundige rococo. Vervolg je weg langs de Belfortstraat en naar het plein tussen het belfort en de SintBaafskathedraal. In Mozarts tijd lag er rond de kathedraal een web van straatjes. Wandel de winkelstraat recht tegenover de trap aan het belfort in, de Mageleinstraat. Je herkent er diverse bouwstijlen, ook rococo. Steek aan het einde van de Mageleinstraat de Volderstraat over naar de Kalandestraat, die uitkomt op de Kalandeberg. Vlak voor je staat nog een elegant rococohoekhuis (nr. 3) <15>. Vervolg de wandeling er rechts langs, naar de Koestraat. Aan het einde daarvan kom je terug bij het huis met in de gevels de gebeeldhouwde gebroeders Van Eyck. Ga verder door de Kortedagsteeg, de Walpoortstraat en de Sint-Pietersnieuwstraat tot op het Sint-Pietersplein. Kon je daarstraks de verleidingen van de Quetzal weerstaan, dan zwicht je nu misschien voor de pralines, truffels of thee van de Yuzu, aan de Walpoortstraat nummer 11A.
Gent
dan nu, maar werd in 1860 verbreed naar het voorbeeld van Franse metropolen met hun brede lanen. De kerk rechts van het dominicanenklooster, het huidige Pand, moest wijken. Je ziet vrij snel hierna, als je rechtsaf gaat, nog een restant van de kerk. Tegenover de tuinen van het Pand ligt het Hof van Ravenstein <7>, een gebouw dat kenmerken draagt van barok én rococo. De grijze erker steekt naar voren tot op het trottoir: prestige en uiterlijk vertoon overheersten in die tijd.
97
