2014

Series Arubaans Staatsrecht mr. L.D.Gomez Deel 1 Handboek voor de Staten en de Regering van Aruba Editie 2013/2014

Samengesteld door mr. Lincoln D. Gomez

-1-

-2-

Een publicatie van Gomez & Bikker Foundation

ISBN © mr. L.D. Gomez 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotocopieren, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en/of de samensteller. Hoewel bij deze uitgave de uitesrte zorg is nagestreefd, kan voor de aanwezigheid van eeventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de samensteller en/of de uitgever deswegegeen aansprakelijkheid.

-3-

Voorwoord Dit is de tweede druk van het werk dat voor het eerst in 2009 is verschenen en is aangeboden aan de toenmalige ministers en leden van de Staten van Aruba. De tekst van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden is aangepast naar aanleiding van “10-10-10”. Net als met de eerdere publicatie hoop ik onze bewindslieden de basis instrumenten aan te kunnen leveren om, met inachtneming van het recht, goed werk voor het volk te leveren. Deze keer is de keuze gemaakt om de uitgave alleen in digitale vorm ter beschikking te stellen en zal voorts online kosteloos ter beschikking zijn van een ieder. Dit met het doel om de toegankelijkheid hiervan te bevorderen en ook uit milieu vriendelijke overwegingen. De samensteller, Lincoln D. Gomez E: [email protected]

-4-

Inhoudsopgave Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden Wet van 29 oktober 1954, Stb. 503 Staatsregeling van Aruba AB 1987 no. GT 1 Reglement van orde voor de Staten van Aruba AB 1990 no. 20 AB 1998 no. 12 Reglement van orde voor de ministerraad AB 1999 no. 26 Landsverordening openbaarheid van bestuur Vindplaats : AB 1999 no. 12 Wijzigingen: AB 2006 no. 16 Comptabiliteitsverordening 1989 Vindplaats : AB 1989 no. 72 Wijzigingen: AB 1999 nos. 34, 37 Regeling centrale begrotings- en financiële administratie Vindplaats : AB 1990 no. 98 Wijzigingen: AB 1994 no. 58 Landsbesluit openbare aanbestedingen Vindplaats : AB 1996 no. 58

-5-

-6-

Wet van 28 October 1954, houdende aanvaarding van een statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden Stb. 503 Stb. 210, 333 Stb. 210, 775

“The legitimate object of government, is to do for a community of people, whatever they need to have done, but can not do, at all, or can not, so well do, for themselves -- in their separate, and individual capacities.” Abraham Lincoln -7-

TEKST VAN HET STATUUT VOOR HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN, ZOALS DIE LAATSTELIJK IS GEWIJZIGD BIJ DE RIJKSWET WIJZIGING STATUUT IN VERBAND MET DE OPHEFFING VAN DE NEDERLANDSE ANTILLEN Preambule Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten, constaterende dat Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen in 1954 uit vrije wil hebben verklaard in het Koninkrijk der Nederlanden een nieuwe rechtsorde te aanvaarden, waarin zij de eigen belangen zelfstandig behartigen en op voet van gelijkwaardigheid de gemeenschappelijke belangen verzorgen en wederkerig bijstand verlenen, en hebben besloten in gemeen overleg het Statuut voor het Koninkrijk vast te stellen; constaterende dat de statutaire band met Suriname is beëindigd met ingang van 25 november 1975 door wijziging van het Statuut bij rijkswet van 22 november 1975, Stb. 617, PbNA 233; constaterende dat Aruba uit vrije wil heeft verklaard deze rechtsorde als land te aanvaarden met ingang van 1 januari 1986 voor een periode van tien jaar en met ingang van 1 januari 1996 voor onbepaalde tijd; overwegende dat Curaçao en Sint Maarten elk uit vrije wil hebben verklaard deze rechtsorde als land te aanvaarden; hebben besloten in gemeen overleg het Statuut voor het Koninkrijk als volgt nader vast te stellen.

-8-

§ 1. Algemene bepalingen Artikel 1 1. Het Koninkrijk omvat de landen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. 2. Bonaire, Sint Eustatius en Saba maken elk deel uit van het staatsbestel van Nederland. Voor deze eilanden kunnen regels worden gesteld en andere specifieke maatregelen worden getroffen met het oog op de economische en sociale omstandigheden, de grote afstand tot het Europese deel van Nederland, hun insulaire karakter, kleine oppervlakte en bevolkingsomvang, geografische omstandigheden, het klimaat en andere factoren waardoor deze eilanden zich wezenlijk onderscheiden van het Europese deel van Nederland. Artikel 1a De Kroon van het Koninkrijk wordt erfelijk gedragen door Hare Majesteit Juliana, Prinses van Oranje-Nassau en bij opvolging door Hare wettige opvolgers. Artikel 2 1. De Koning voert de regering van het Koninkrijk en van elk der landen. Hij is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk. 2. De Koning wordt in Aruba, Curaçao en Sint Maarten vertegenwoordigd door de Gouverneur. De bevoegdheden, verplichtingen en verantwoordelijkheid van de Gouverneur als vertegenwoordiger van de regering van het Koninkrijk worden geregeld bij rijkswet of in de daarvoor in aanmerking komende gevallen bij algemene maatregel van rijksbestuur.

-9-

3. De rijkswet regelt hetgeen verband houdt met de benoeming en het ontslag van de Gouverneur. De benoeming en het ontslag geschieden door de Koning als hoofd van het Koninkrijk. Artikel 3 1. Onverminderd hetgeen elders in het Statuut is bepaald, zijn aangelegenheden van het Koninkrijk: a. b. c. d. e.

f. g. h.

de handhaving van de onafhankelijkheid en de verdediging van het Koninkrijk; de buitenlandse betrekkingen; het Nederlanderschap; de regeling van de ridderorden, alsmede van de vlag en het wapen van het Koninkrijk; de regeling van de nationaliteit van schepen en het stellen van eisen met betrekking tot de veiligheid en de navigatie van zeeschepen, die de vlag van het Koninkrijk voeren, met uitzondering van zeilschepen; het toezicht op de algemene regelen betreffende de toelating en uitzetting van Nederlanders; het stellen van algemene voorwaarden voor toelating en uitzetting van vreemdelingen; de uitlevering.

2. Andere onderwerpen kunnen in gemeen overleg tot aangelegenheden van het Koninkrijk worden verklaard. Artikel 55 is daarbij van overeenkomstige toepassing. Artikel 4 1. De koninklijke macht wordt in aangelegenheden van het Koninkrijk uitgeoefend door de Koning als hoofd van het Koninkrijk. 2. De wetgevende macht wordt in aangelegenheden van het Koninkrijk uitgeoefend door de wetgever van het - 10 -

Koninkrijk. Bij voorstellen van rijkswet vindt de behandeling plaats met inachtneming van de artikelen 15 t/m 21. Artikel 5 1. Het koningschap met de troonopvolging, de in het Statuut genoemde organen van het Koninkrijk, de uitoefening van de koninklijke en de wetgevende macht in aangelegenheden van het Koninkrijk worden voor zover het Statuut hierin niet voorziet geregeld in de Grondwet voor het Koninkrijk. 2. De Grondwet neemt de bepalingen van het Statuut in acht. 3. Op een voorstel tot verandering in de Grondwet, houdende bepalingen betreffende aangelegenheden van het Koninkrijk, alsmede op het ontwerp van wet, dat er grond bestaat een zodanig voorstel in overweging te nemen, zijn de artikelen 15 t/m 20 van toepassing.

- 11 -

§ 2. De behartiging van de aangelegenheden van het Koninkrijk Artikel 6 1. De aangelegenheden van het Koninkrijk worden in samenwerking van Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten behartigd overeenkomstig de navolgende bepalingen. 2. Bij de behartiging van deze aangelegenheden worden waar mogelijk de landsorganen ingeschakeld. Artikel 7 De raad van ministers van het Koninkrijk is samengesteld uit de door de Koning benoemde ministers en de door de regering van Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten benoemde Gevolmachtigde Minister. Artikel 8 1. De Gevolmachtigde Ministers handelen namens de regeringen van hun land, die hen benoemen en ontslaan. Zij moeten de staat van Nederlander bezitten. 2. De regering van het betrokken land bepaalt wie de Gevolmachtigde Minister bij belet of ontstentenis vervangt. Hetgeen in dit Statuut is bepaald voor de Gevolmachtigde Minister, is van overeenkomstige toepassing met betrekking tot zijn plaatsvervanger. Artikel 9 1. De Gevolmachtigde Minister legt, alvorens zijn betrekking te aanvaarden, in handen van de Gouverneur een eed of belofte van trouw aan de Koning en het Statuut af. Het formulier voor de eed of belofte wordt vastgesteld bij algemene maatregel van rijksbestuur.

- 12 -

2. In Nederland vertoevende, legt de Gevolmachtigde Minister de eed of belofte af in handen van de Koning.

- 13 -

Artikel 10 1. De Gevolmachtigde Minister neemt deel aan het overleg in de vergaderingen van de raad van ministers en van de vaste colleges en bijzondere commissies uit de raad over aangelegenheden van het Koninkrijk, welke het betrokken land raken. 2. De regeringen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn ieder gerechtigd – indien een bepaald onderwerp haar daartoe aanleiding geeft – naast de Gevolmachtigde Minister tevens een minister met raadgevende stem te doen deelnemen aan het in het vorig lid bedoelde overleg. Artikel 11 1. Voorstellen tot verandering in de Grondwet, houdende bepalingen betreffende aangelegenheden van het Koninkrijk, raken Aruba, Curaçao en Sint Maarten. 2. Ten aanzien van de defensie wordt aangenomen, dat de defensie van het grondgebied van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, zomede overeenkomsten of afspraken betreffende een gebied, dat tot hun belangensfeer behoort, Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten raken. 3. Ten aanzien van de buitenlandse betrekkingen wordt aangenomen, dat buitenlandse betrekkingen, wanneer belangen van Aruba, Curaçao of Sint Maarten in het bijzonder daarbij betrokken zijn, dan wel wanneer de voorziening daarin gewichtige gevolgen voor deze belangen kan hebben, Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten raken. 4. De vaststelling van de bijdrage in de kosten, bedoeld in artikel 35, raakt Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten.

- 14 -

5. Voorstellen tot naturalisatie worden geacht Aruba, Curaçao en Sint Maarten slechts te raken, indien het personen betreft, die woonachtig zijn in het betrokken land. 6. De regeringen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten kunnen aangeven welke aangelegenheden van het Koninkrijk, behalve die, in het eerste tot en met het vierde lid genoemd, hun land raken. Artikel 12 1. Indien de Gevolmachtigde Minister van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, onder aanwijzing van de gronden, waarop hij ernstige benadeling van zijn land verwacht, heeft verklaard, dat zijn land niet ware te binden aan een voorgenomen voorziening, houdende algemeen bindende regelen, kan de voorziening niet in dier voege, dat zij in het betrokken land geldt, worden vastgesteld, tenzij de verbondenheid van het land in het Koninkrijk zich daartegen verzet. 2. Indien de Gevolmachtigde Minister van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, ernstig bezwaar heeft tegen het aanvankelijk oordeel van de raad van ministers over de eis van gebondenheid, bedoeld in het eerste lid, dan wel over enige andere aangelegenheid, aan de behandeling waarvan hij heeft deelgenomen, wordt op zijn verzoek het overleg, zo nodig met inachtneming van een daartoe door de raad van ministers te bepalen termijn, voortgezet. 3. Het hiervoren bedoeld overleg geschiedt tussen de minister-president, twee ministers, de Gevolmachtigde Minister en een door de betrokken regering aan te wijzen minister of bijzonder gemachtigde. 4. Wensen meerdere Gevolmachtigde Ministers aan het voortgezette overleg deel te nemen, dan geschiedt dit - 15 -

overleg tussen deze Gevolmachtigde Ministers, een even groot aantal ministers en de minister-president. Het tweede lid van artikel 10 is van overeenkomstige toepassing. 5. De raad van ministers oordeelt overeenkomstig de uitkomst van het voortgezette overleg. Wordt van de gelegenheid tot het plegen van voortgezet overleg niet binnen de bepaalde termijn gebruik gemaakt, dan bepaalt de raad van ministers zijn oordeel. Artikel 12a Bij rijkswet worden voorzieningen getroffen voor de behandeling van bij rijkswet aangewezen geschillen tussen het Koninkrijk en de landen. Artikel 13 1. Er is een Raad van State van het Koninkrijk. 2. Indien de regering van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, de wens daartoe te kennen geeft, benoemt de Koning voor Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten, in de Raad van State een lid, wiens benoeming geschiedt in overeenstemming met de Regering van het betrokken land. Zijn ontslag geschiedt na overleg met deze regering. 3. De staatsraden voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten nemen deel aan de werkzaamheden van de Raad van State ingeval de Raad of een afdeling van de Raad wordt gehoord over ontwerpen van rijkswetten en algemene maatregelen van rijksbestuur, die in Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten, zullen gelden, of over andere aangelegenheden, die overeenkomstig artikel 11 Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten raken.

- 16 -

4. Bij algemene maatregel van rijksbestuur kunnen ten opzichte van genoemde staatsraden voorschriften worden vastgesteld, welke afwijken van de bepalingen van de Wet op de Raad van State. Artikel 14 1. Regelen omtrent aangelegenheden van het Koninkrijk worden – voor zover de betrokken materie geen regeling in de Grondwet vindt en behoudens de internationale regelingen en het bepaalde in het derde lid – bij rijkswet of in de daarvoor in aanmerking komende gevallen bij algemene maatregel van rijksbestuur vastgesteld. De rijkswet of de algemene maatregel van rijksbestuur kan het stellen van nadere regelen opdragen of overlaten aan andere organen. Het opdragen of het overlaten aan de landen geschiedt aan de wetgever of de regering der landen. 2. Indien de regeling niet aan de rijkswet is voorbehouden, kan zij geschieden bij algemene maatregel van rijksbestuur. 3. Regelen omtrent aangelegenheden van het Koninkrijk, welke niet in Aruba, Curaçao of Sint Maarten gelden, worden bij wet of algemene maatregel van bestuur vastgesteld. 4. Naturalisatie van personen, die woonachtig zijn in Aruba, Curaçao of Sint Maarten, geschiedt bij of krachtens de rijkswet. Artikel 15 1. De Koning zendt een ontwerp van rijkswet gelijktijdig met de indiening bij de Staten-Generaal aan de vertegenwoordigende lichamen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten.

- 17 -

2. Bij een voordracht tot een voorstel van rijkswet, uitgaande van de Staten-Generaal, geschiedt de toezending van het voorstel door de Tweede Kamer terstond nadat het bij de Kamer aanhangig is gemaakt. 3. De Gevolmachtigde Minister van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, is bevoegd aan de Tweede Kamer voor te stellen een voordracht tot een voorstel van rijkswet te doen. Artikel 16 Het vertegenwoordigende lichaam van het land, waarin de regeling zal gelden, is bevoegd vóór de openbare behandeling van het ontwerp in de Tweede Kamer dit te onderzoeken en zo nodig binnen een daarvoor te bepalen termijn daaromtrent schriftelijk verslag uit te brengen. Artikel 17 1. De Gevolmachtigde Minister van het land, waarin de regeling zal gelden, wordt in de gelegenheid gesteld in de kamers der Staten-Generaal de mondelinge behandeling van het ontwerp van rijkswet bij te wonen en daarbij zodanige voorlichting aan de kamers te verstrekken als hij gewenst oordeelt. 2. Het vertegenwoordigende lichaam van het land, waarin de regeling zal gelden, kan besluiten voor de behandeling van een bepaald ontwerp in de Staten-Generaal één of meer bijzondere gedelegeerden af te vaardigen, die eveneens gerechtigd zijn de mondelinge behandeling bij te wonen en daarbij voorlichting te geven. 3. De Gevolmachtigde Ministers en de bijzondere gedelegeerden zijn niet gerechtelijk vervolgbaar voor hetgeen zij in de vergadering van de kamers der StatenGeneraal hebben gezegd of aan haar schriftelijk hebben overgelegd. - 18 -

4. De Gevolmachtigde Ministers en de bijzondere gedelegeerden zijn bevoegd bij de behandeling in de Tweede Kamer wijzigingen in het ontwerp voor te stellen. Artikel 18 1. De Gevolmachtigde Minister van het land, waarin de regeling zal gelden, wordt vóór de eindstemming over een voorstel van rijkswet in de kamers der Staten-Generaal in de gelegenheid gesteld zich omtrent dit voorstel uit te spreken. Indien de Gevolmachtigde Minister zich tegen het voorstel verklaart, kan hij tevens de kamer verzoeken de stemming tot de volgende vergadering aan te houden. Indien de Tweede Kamer nadat de Gevolmachtigde Minister zich tegen het voorstel heeft verklaard dit aanneemt met een geringere meerderheid dan drie vijfden van het aantal der uitgebrachte stemmen, wordt de behandeling geschorst en vindt nader overleg omtrent het voorstel plaats in de raad van ministers. 2. Wanneer in de vergadering van de kamers bijzondere gedelegeerden aanwezig zijn, komt de in het eerste lid bedoelde bevoegdheid aan de door het vertegenwoordigende lichaam daartoe aangewezen gedelegeerde. Artikel 19 De artikelen 17 en 18 zijn voor de behandeling in de verenigde vergadering van de Staten-Generaal van overeenkomstige toepassing. Artikel 20 Bij rijkswet kunnen nadere regels worden gesteld ten aanzien van het bepaalde in de artikelen 15 t/m 19. Artikel 21

- 19 -

Indien, na gepleegd overleg met de Gevolmachtigde Ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten, in geval van oorlog of in andere bijzondere gevallen, waarin onverwijld moet worden gehandeld, het naar het oordeel van de Koning onmogelijk is het resultaat van het in artikel 16 bedoelde onderzoek af te wachten, kan van de bepaling van dat artikel worden afgeweken. Artikel 22 1. De regering van het Koninkrijk draagt zorg voor de afkondiging van rijkswetten en algemene maatregelen van rijksbestuur. Zij geschiedt in het land, waar de regeling zal gelden in het officiële publikatieblad. De landsregeringen verlenen daartoe de nodige medewerking. 2. Zij treden in werking op het in of krachtens die regelingen te bepalen tijdstip. 3. Het formulier van afkondiging der rijkswetten en der algemene maatregelen van rijksbestuur vermeldt, dat de bepalingen van het Statuut voor het Koninkrijk zijn in acht genomen. Artikel 23 1. De rechtsmacht van de Hoge Raad der Nederlanden ten aanzien van rechtszaken in Aruba, Curaçao en Sint Maarten, alsmede op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, wordt geregeld bij rijkswet. 2. Indien de regering van Aruba, Curaçao of Sint Maarten dit verzoekt, wordt bij deze rijkswet de mogelijkheid geopend, dat aan de Raad een lid, een buitengewoon of een adviserend lid wordt toegevoegd. Artikel 24 1. Overeenkomsten met andere mogendheden en met volkenrechtelijke organisaties, welke Aruba, Curaçao of - 20 -

Sint Maarten raken, worden gelijktijdig met de overlegging aan de Staten-Generaal aan het vertegenwoordigende lichaam van Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten overgelegd. 2. Ingeval de overeenkomst ter stilzwijgende goedkeuring aan de Staten-Generaal is overgelegd, kan de Gevolmachtigde Minister binnen de daartoe voor de kamers der Staten-Generaal gestelde termijn de wens te kennen geven dat de overeenkomst aan de uitdrukkelijke goedkeuring van de Staten-Generaal zal worden onderworpen. 3. De voorgaande leden zijn van overeenkomstige toepassing ten aanzien van opzegging van internationale overeenkomsten, het eerste lid met dien verstande, dat van het voornemen tot opzegging mededeling aan het vertegenwoordigende lichaam van Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten wordt gedaan. Artikel 25 1. Aan internationale economische en financiële overeenkomsten bindt de Koning Aruba, Curaçao of Sint Maarten, niet, indien de regering van het land, onder aanwijzing van de gronden, waarop zij van de binding benadeling van het land verwacht, heeft verklaard, dat het land niet dient te worden verbonden. 2. Internationale economische en financiële overeenkomsten zegt de Koning voor wat Aruba, Curaçao of Sint Maarten betreft, niet op, indien de regering van het land, onder aanwijzing van de gronden, waarop zij van de opzegging benadeling van het land verwacht, heeft verklaard, dat voor het land geen opzegging dient plaats te vinden. Opzegging kan niettemin geschieden, indien het met de bepalingen der

- 21 -

overeenkomst niet verenigbaar is, dat het land van de opzegging wordt uitgesloten. Artikel 26 Indien de regering van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, de wens te kennen geeft, dat een internationale economische of financiële overeenkomst wordt aangegaan, welke uitsluitend voor het betrokken land geldt, zal de regering van het Koninkrijk medewerken tot een zodanige overeenkomst, tenzij de verbondenheid van het land in het Koninkrijk zich daartegen verzet.

- 22 -

Artikel 27 1. Aruba, Curaçao en Sint Maarten worden in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken in de voorbereiding van overeenkomsten met andere mogendheden, welke hen overeenkomstig artikel 11 raken. Zij worden tevens betrokken in de uitvoering van overeenkomsten, die hen aldus raken en voor hen verbindend zijn. 2. Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten treffen een onderlinge regeling over de samenwerking tussen de landen ten behoeve van de totstandkoming van regelgeving of andere maatregelen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van overeenkomsten met andere mogendheden. 3. Indien de belangen van het Koninkrijk geraakt worden door het uitblijven van regelgeving of andere maatregelen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van een overeenkomst met andere mogendheden in een van de landen, terwijl de overeenkomst pas voor dat land kan worden bekrachtigd als de regelgeving of andere maatregelen gereed zijn, kan een algemene maatregel van rijksbestuur, of indien nodig een rijkswet, bepalen op welke wijze uitvoering wordt gegeven aan die overeenkomst. 4. Indien de regelgeving of andere maatregelen ter uitvoering van de betreffende overeenkomst door het land zijn getroffen, wordt de algemene maatregel van rijksbestuur of de rijkswet ingetrokken. Artikel 28 Op de voet van door het Koninkrijk aangegane internationale overeenkomsten kunnen Aruba, Curaçao en Sint Maarten desgewenst als lid tot volkenrechtelijke organisaties toetreden.

- 23 -

Artikel 29 1. Het aangaan of garanderen van een geldlening buiten het Koninkrijk ten name of ten laste van een der landen geschiedt in overeenstemming met de regering van het Koninkrijk. 2. De raad van ministers verenigt zich met het aangaan of garanderen van zodanige geldlening, tenzij de belangen van het Koninkrijk zich daartegen verzetten. Artikel 30 1. Aruba, Curaçao en Sint Maarten verlenen aan de strijdkrachten, welke zich op hun gebied bevinden, de hulp en bijstand, welke deze in de uitoefening van hun taak behoeven. 2. Bij landsverordening worden regelen gesteld om te waarborgen, dat de krijgsmacht van het Koninkrijk in Aruba, Curaçao en Sint Maarten haar taak kan vervullen. Artikel 31 1. Personen, die woonachtig zijn in Aruba, Curaçao en Sint Maarten, kunnen niet dan bij landsverordening tot dienst in de krijgsmacht dan wel tot burgerdienstplicht worden verplicht. 2. Aan de Staatsregeling is voorbehouden te bepalen, dat de dienstplichtigen, dienende bij de landmacht, zonder hun toestemming niet dan krachtens een landsverordening naar elders kunnen worden gezonden. Artikel 32 In de strijdkrachten voor de verdediging van Aruba, Curaçao en Sint Maarten, zullen zoveel mogelijk personen, die in deze landen woonachtig zijn, worden opgenomen.

- 24 -

Artikel 33 1. Ten behoeve van de verdediging geschiedt de vordering in eigendom en in gebruik van goederen, de beperking van het eigendoms- en gebruiksrecht, de vordering van diensten en de inkwartieringen niet dan met inachtneming van bij rijkswet te stellen algemene regelen, welke tevens voorzieningen inhouden omtrent de schadeloosstelling. 2. Bij deze rijkswet worden nadere regelingen waar mogelijk aan landsorganen opgedragen. Artikel 34 1. De Koning kan ter handhaving van de uit- of inwendige veiligheid, in geval van oorlog of oorlogsgevaar of ingeval bedreiging of verstoring van de inwendige orde en rust kan leiden tot wezenlijke aantasting van belangen van het Koninkrijk, elk gedeelte van het grondgebied in staat van oorlog of in staat van beleg verklaren. 2. Bij of krachtens rijkswet wordt de wijze bepaald, waarop zodanige verklaring geschiedt, en worden de gevolgen geregeld. 3. Bij die regeling kan worden bepaald, dat en op welke wijze bevoegdheden van organen van het burgerlijk gezag ten opzichte van de openbare orde en de politie geheel of ten dele op andere organen van het burgerlijk gezag of op het militaire gezag overgaan en dat de burgerlijke overheden in het laatste geval te dezen aanzien aan de militaire ondergeschikt worden. Omtrent het overgaan van bevoegdheden vindt waar mogelijk overleg met de regering van het betrokken land plaats. Bij die regeling kan worden afgeweken van de bepalingen betreffende de vrijheid van drukpers, het recht van vereniging en vergadering, zomede betreffende de onschendbaarheid van woning en het postgeheim. - 25 -

4. Voor het in staat van beleg verklaarde gebied kunnen in geval van oorlog op de wijze, bij rijkswet bepaald, het militaire strafrecht en de militaire strafrechtspleging geheel of ten dele op een ieder van toepassing worden verklaard. Artikel 35 1. Aruba, Curaçao en Sint Maarten dragen in overeenstemming met hun draagkracht bij in de kosten, verbonden aan de handhaving van de onafhankelijkheid en de verdediging van het Koninkrijk, zomede in de kosten, verbonden aan de verzorging van andere aangelegenheden van het Koninkrijk, voor zover deze strekt ten gunste van Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten. 2. De in het eerste lid bedoelde bijdrage van Aruba, Curaçao of Sint Maarten, wordt door de raad van ministers voor een begrotingsjaar of enige achtereenvolgende begrotingsjaren vastgesteld. Artikel 12 is van overeenkomstige toepassing, met dien verstande, dat beslissingen worden genomen met eenparigheid van stemmen. 3. Indien de in het tweede lid bedoelde vaststelling niet tijdig plaats heeft, geldt in afwachting daarvan voor de duur van ten hoogste een begrotingsjaar de overeenkomstig dat lid voor het laatste begrotingsjaar vastgestelde bijdrage. 4. De voorgaande leden zijn niet van toepassing ten aanzien van de kosten van voorzieningen, waarvoor bijzondere regelingen zijn getroffen.

- 26 -

§ 3. Onderlinge bijstand, overleg en samenwerking Artikel 36 Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten verlenen elkander hulp en bijstand. Artikel 36a [Vervallen per 10-10-2010] Artikel 37 1. Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten zullen zoveel mogelijk overleg plegen omtrent alle aangelegenheden, waarbij belangen van twee of meer van de landen zijn betrokken. Daartoe kunnen bijzondere vertegenwoordigers worden aangewezen en gemeenschappelijke organen worden ingesteld. 2. Als aangelegenheden, bedoeld in dit artikel, worden onder meer beschouwd: a. b. c. d. e. f. g.

de bevordering van de culturele en sociale betrekkingen tussen de landen; de bevordering van doelmatige economische, financiële en monetaire betrekkingen tussen de landen; vraagstukken inzake munt- en geldwezen, banken deviezenpolitiek; de bevordering van de economische weerbaarheid door onderlinge hulp en bijstand van de landen; de beroepsen bedrijfsuitoefening van Nederlanders in de landen; aangelegenheden, de luchtvaart betreffende, waaronder begrepen het beleid inzake het ongeregelde luchtvervoer; aangelegenheden, de scheepvaart betreffende;

- 27 -

h. de samenwerking op het gebied van telegrafie, telefonie en radioverkeer. Artikel 38 1. Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten kunnen onderling regelingen treffen. 2. In onderling overleg kan worden bepaald, dat zodanige regeling en de wijziging daarvan bij rijkswet of algemene maatregel van rijksbestuur wordt vastgesteld. 3. Omtrent privaatrechtelijke en strafrechtelijke onderwerpen van interregionale of internationale aard kunnen bij rijkswet regelen worden gesteld, indien omtrent deze regelen overeenstemming tussen de regeringen der betrokken landen bestaat. 4. In het onderwerp van de zetelverplaatsing van rechtspersonen wordt bij rijkswet voorzien. Omtrent deze voorziening is overeenstemming tussen de regeringen der landen vereist. Artikel 38a De landen kunnen bij onderlinge regeling voorzieningen treffen voor de behandeling van onderlinge geschillen. Het tweede lid van artikel 38 is van toepassing. Artikel 39 1. Het burgerlijk en handelsrecht, de burgerlijke rechtsvordering, het strafrecht, de strafvordering, het auteursrecht, de industriële eigendom, het notarisambt, zomede bepalingen omtrent maten en gewichten worden in Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten zoveel mogelijk op overeenkomstige wijze geregeld. 2. Een voorstel tot ingrijpende wijziging van de bestaande wetgeving op dit stuk wordt niet bij het vertegenwoordigende lichaam ingediend – dan wel door - 28 -

het vertegenwoordigende lichaam in behandeling genomen – alvorens de regeringen in de andere landen in de gelegenheid zijn gesteld van haar zienswijze hieromtrent te doen blijken. Artikel 40 Vonnissen, door de rechter in Nederland, Aruba, Curaçao of Sint Maarten gewezen, en bevelen, door hem uitgevaardigd, mitsgaders grossen van authentieke akten, aldaar verleden, kunnen in het gehele Koninkrijk ten uitvoer worden gelegd, met inachtneming van de wettelijke bepalingen van het land, waar de tenuitvoerlegging plaats vindt.

- 29 -

§ 4. De staatsinrichting van de landen Artikel 41 1. Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten behartigen zelfstandig hun eigen aangelegenheden. 2. De belangen van het Koninkrijk zijn mede een voorwerp van zorg voor de landen. Artikel 42 1. In het Koninkrijk vindt de staatsinrichting van Nederland regeling in de Grondwet, die van Aruba, Curaçao en Sint Maarten in de Staatsregelingen van Aruba, van Curaçao en van Sint Maarten. 2. De Staatsregelingen van Aruba, van Curaçao en van Sint Maarten worden vastgesteld bij landsverordening. Elk voorstel tot verandering van de Staatsregeling wijst de voorgestelde verandering uitdrukkelijk aan. Het vertegenwoordigende lichaam kan het ontwerp van een zodanige landsverordening niet aannemen dan met twee derden der uitgebrachte stemmen. Artikel 43 1. Elk der landen draagt zorg voor de verwezenlijking van de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van het bestuur. 2. Het waarborgen van deze rechten, vrijheden, rechtszekerheid en deugdelijkheid van bestuur is aangelegenheid van het Koninkrijk.

- 30 -

Artikel 44 1. Een landsverordening tot Staatsregeling voor wat betreft: a. b. c. d. e.

wijziging

van

de

de artikelen, betrekking hebbende op de fundamentele menselijke rechten en vrijheden; de bepalingen, betrekking hebbende op de bevoegdheden van de Gouverneur; de artikelen, betrekking hebbende op de bevoegdheden van de vertegenwoordigende lichamen van de landen; de artikelen, betrekking hebbende op de rechtspraak, wordt overgelegd aan de regering van het Koninkrijk. Zij treedt niet in werking dan nadat de regering van het Koninkrijk haar instemming hiermede heeft betuigd.

2. Een ontwerp-landsverordening betreffende de voorgaande bepalingen wordt niet aan het vertegenwoordigende lichaam aangeboden, noch bij een initiatief-ontwerp door dit lichaam in onderzoek genomen dan nadat het gevoelen der regering van het Koninkrijk is ingewonnen. Artikel 45 Wijzigingen in de Grondwet betreffende: a.

de artikelen, betrekking hebbende op de fundamentele menselijke rechten en vrijheden; b. de bepalingen, betrekking hebbende op de bevoegdheden van de regering; c. de artikelen, betrekking hebbende op de bevoegdheden van het vertegenwoordigende lichaam; d. de artikelen, betrekking hebbende op de rechtspraak, - 31 -

e. worden – onverminderd het bepaalde in artikel 5 – geacht in de zin van artikel 10 Aruba, Curaçao en Sint Maarten te raken. Artikel 46 1. De vertegenwoordigende lichamen worden gekozen door de ingezetenen van het betrokken land, tevens Nederlanders, die de door de landen te bepalen leeftijd, welke niet hoger mag zijn dan 25 jaren, hebben bereikt. Iedere kiezer brengt slechts één stem uit. De verkiezingen zijn vrij en geheim. Indien de noodzaak daartoe blijkt, kunnen de landen beperkingen stellen. Iedere Nederlander is verkiesbaar met dien verstande, dat de landen de eis van ingezetenschap en een leeftijdsgrens kunnen stellen. 2. De landen kunnen aan Nederlanders die geen ingezetenen van het betrokken land zijn, het recht toekennen vertegenwoordigende lichamen te kiezen, alsmede aan ingezetenen van het betrokken land die geen Nederlander zijn, het recht vertegenwoordigende lichamen te kiezen en het recht daarin gekozen te worden, een en ander mits daarbij tenminste de vereisten voor ingezetenen die tevens Nederlander zijn, in acht worden genomen. Artikel 47 1. De ministers en de leden van het vertegenwoordigende lichaam in de landen leggen, alvorens hun betrekking te aanvaarden, een eed of belofte van trouw aan de Koning en het Statuut af. 2. De ministers en de leden van het vertegenwoordigende lichaam in Aruba, Curaçao en Sint Maarten leggen de eed of belofte af in handen van de vertegenwoordiger van de Koning.

- 32 -

Artikel 48 De landen nemen bij hun wetgeving en bestuur de bepalingen van het Statuut in acht. Artikel 49 Bij rijkswet kunnen regels worden gesteld omtrent de verbindendheid van wetgevende maatregelen, die in strijd zijn met het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of een algemene maatregel van rijksbestuur. Artikel 50 1. Wetgevende en bestuurlijke maatregelen in Aruba, Curaçao en Sint Maarten, die in strijd zijn met het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of een algemene maatregel van rijksbestuur, dan wel met belangen, welker verzorging of waarborging aangelegenheid van het Koninkrijk is, kunnen door de Koning als hoofd van het Koninkrijk bij gemotiveerd besluit worden geschorst en vernietigd. De voordracht tot vernietiging geschiedt door de raad van ministers. 2. Voor Nederland wordt in dit onderwerp voor zover nodig in de Grondwet voorzien. Artikel 51 1. Wanneer een orgaan in Aruba, Curaçao of Sint Maarten niet of niet voldoende voorziet in hetgeen het ingevolge het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of een algemene maatregel van rijksbestuur moet verrichten, kan, onder aanwijzing van de rechtsgronden en de beweegredenen, waarop hij berust, een algemene maatregel van rijksbestuur bepalen op welke wijze hierin wordt voorzien. 2. Voor Nederland wordt in dit onderwerp voor zover nodig in de Grondwet voorzien.

- 33 -

Artikel 52 De landsverordening kan aan de Koning als hoofd van het Koninkrijk en aan de Gouverneur als orgaan van het Koninkrijk met goedkeuring van de Koning bevoegdheden met betrekking tot landsaangelegenheden toekennen. Artikel 53 Indien Aruba, Curaçao of Sint Maarten de wens daartoe te kennen geven, wordt het onafhankelijke toezicht op de besteding der geldmiddelen overeenkomstig de begroting van Aruba, Curaçao onderscheidenlijk Sint Maarten, door de Algemene Rekenkamer uitgeoefend. In dat geval worden na overleg met de Rekenkamer bij rijkswet regelen gesteld omtrent de samenwerking tussen de Rekenkamer en het betrokken land. Alsdan zal de regering van het land op voordracht van het vertegenwoordigende lichaam iemand kunnen aanwijzen, die in de gelegenheid wordt gesteld deel te nemen aan de beraadslagingen over alle aangelegenheden van het betrokken land.

- 34 -

§ 5. Overgangs- en slotbepalingen Artikel 54 1. Bij wijziging van de Grondwet wordt artikel 1, tweede lid, vervallen verklaard op het moment dat bij de Grondwet wordt voorzien in de positie van Bonaire, Sint Eustatius en Saba binnen het staatsbestel van Nederland. 2. Dit artikel vervalt indien onder toepassing van het voorgaande lid artikel 1, tweede lid, vervallen wordt verklaard. Artikel 55 1. Wijziging van dit Statuut geschiedt bij rijkswet. 2. Een voorstel tot wijziging, door de Staten-Generaal aangenomen, wordt door de Koning niet goedgekeurd, alvorens het door Aruba, Curaçao en Sint Maarten is aanvaard. Deze aanvaarding geschiedt bij landsverordening. Deze landsverordening wordt niet vastgesteld alvorens het ontwerp door de Staten in twee lezingen is goedgekeurd. Indien het ontwerp in eerste lezing is goedgekeurd met twee derden der uitgebrachte stemmen, geschiedt de vaststelling terstond. De tweede lezing vindt plaats binnen een maand nadat het ontwerp in eerste lezing is goedgekeurd. 3. Indien en voor zover een voorstel tot wijziging van het Statuut afwijkt van de Grondwet, wordt het voorstel behandeld op de wijze, als de Grondwet voor voorstellen tot verandering in de Grondwet bepaalt, met dien verstande, dat de beide kamers in tweede lezing de voorgestelde verandering bij volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen kunnen aannemen.

- 35 -

Artikel 56 Op het tijdstip van inwerkingtreding van het Statuut bestaande autoriteiten, verbindende wetten, verordeningen en besluiten blijven gehandhaafd totdat zij door andere, met inachtneming van dit Statuut, zijn vervangen. Voor zover het Statuut zelf in enig onderwerp anders voorziet, geldt de regeling van het Statuut. Artikel 57 Wetten en algemene maatregelen van bestuur, die in de Nederlandse Antillen golden, hebben de staat van rijkswet, onderscheidenlijk van algemene maatregel van rijksbestuur, met dien verstande, dat zij, voor zover zij ingevolge het Statuut bij landsverordening kunnen worden gewijzigd, de staat hebben van landsverordening. Artikel 57a Bestaande rijkswetten, wetten, landsverordeningen, algemene maatregelen van rijksbestuur, algemene maatregelen van bestuur en andere regelingen en besluiten die in strijd zijn met een verandering in het Statuut, blijven gehandhaafd, totdat daarvoor met inachtneming van het Statuut een voorziening is getroffen. Artikel 58 1. Aruba kan bij landsverordening verklaren dat het de rechtsorde neergelegd in het Statuut ten aanzien van Aruba wil beëindigen. 2. Het voorstel van een zodanige landsverordening gaat bij indiening vergezeld van een schets van een toekomstige constitutie, houdende tenminste bepalingen inzake de grondrechten, regering, vertegenwoordigend orgaan, wetgeving en bestuur, rechtspraak en wijziging van de constitutie.

- 36 -

3. De Staten kunnen het voorstel niet goedkeuren dan met een meerderheid van twee derden van de stemmen van het aantal zitting hebbende leden. Artikel 59 1. Binnen zes maanden nadat de Staten van Aruba het in artikel 58 genoemde voorstel hebben goedgekeurd wordt een bij landsverordening geregeld referendum gehouden, waarbij de kiesgerechtigden voor de Staten zich kunnen uitspreken over het goedgekeurde voorstel. 2. Het goedgekeurde voorstel wordt niet als landsverordening vastgesteld dan nadat bij het referendum een meerderheid van het aantal kiesgerechtigden voor het voorstel heeft gestemd. Artikel 60 1. Na vaststelling van de landsverordening overeenkomstig de artikelen 58 en 59 en goedkeuring van de toekomstige constitutie door de Staten van Aruba met een meerderheid van ten minste twee derden van de stemmen van het aantal zitting hebbende leden wordt overeenkomstig het gevoelen van de regering van Aruba bij koninklijk besluit het tijdstip van beëindiging van de in het Statuut neergelegde rechtsorde ten aanzien van Aruba bepaald. 2. Dit tijdstip ligt ten hoogste een maand na de datum van vaststelling van de constitutie. Deze vaststelling vindt plaats ten hoogste een jaar na de datum van het in artikel 59 bedoelde referendum.

- 37 -

Artikel 60a 1. De door de eilandsraden van Curaçao en Sint Maarten bij eilandsverordening vastgestelde ontwerpen voor een Staatsregeling van Curaçao, onderscheidenlijk van Sint Maarten, verkrijgen op het tijdstip van inwerkingtreding van de artikelen I en II van de Rijkswet wijziging Statuut in verband met de opheffing van de Nederlandse Antillen de staat van Staatsregeling van Curaçao, onderscheidenlijk van Sint Maarten, indien: a.

het gevoelen van de regering van het Koninkrijk is ingewonnen voordat het ontwerp aan de betrokken eilandsraad is aangeboden, onderscheidenlijk voordat een initiatiefontwerp door de betrokken eilandsraad in onderzoek is genomen b. het ontwerp door de betrokken eilandsraad met ten minste twee derden van de uitgebrachte stemmen is aanvaard en c. de regering van het Koninkrijk met het door de betrokken eilandsraad vastgestelde ontwerp heeft ingestemd. 2. Indien een ontwerp door een eilandsraad is aanvaard met een kleinere meerderheid dan twee derden van de uitgebrachte stemmen, dan wordt voldaan aan de voorwaarde genoemd in het eerste lid, onder b, indien de eilandsraad na de stemming over het ontwerp is ontbonden en het ontwerp met een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen is aanvaard door de in verband met die ontbinding nieuw gekozen eilandsraad. 3. Indien een ontwerp door een eilandsraad is aanvaard met een kleinere meerderheid dan twee derden van de uitgebrachte stemmen en de betrokken eilandsraad niet is ontbonden, dan wordt die eilandsraad door de - 38 -

gezaghebber ontbonden. Het besluit tot ontbinding behelst de uitschrijving van de verkiezing van een nieuwe eilandsraad binnen twee maanden en de eerste samenkomst van de nieuwe eilandsraad binnen drie maanden na de datum van het besluit tot ontbinding. Indien de nieuw gekozen eilandsraad het ontwerp aanvaardt met een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, wordt voldaan aan de voorwaarde genoemd onder b van het eerste lid. Artikel 60b 1. De door de eilandsraden van Curaçao en Sint Maarten bij eilandsverordening vastgestelde ontwerplandsverordeningen van Curaçao, onderscheidenlijk Sint Maarten, verkrijgen op het tijdstip van inwerkingtreding van de artikelen I en II van de Rijkswet wijziging Statuut in verband met de opheffing van de Nederlandse Antillen de staat van landsverordeningen van het land Curaçao, onderscheidenlijk Sint Maarten. 2. De door het Bestuurscollege van Curaçao of Sint Maarten bij eilandsbesluit of eilandsbesluit, houdende algemene maatregelen, vastgestelde ontwerplandsbesluiten onderscheidenlijk ontwerp-landsbesluiten, houdende algemene maatregelen van Curaçao, onderscheidenlijk Sint Maarten, verkrijgen op het tijdstip van inwerkingtreding van de artikelen I en II van de Rijkswet wijziging Statuut in verband met de opheffing van de Nederlandse Antillen de staat van landsbesluit, onderscheidenlijk landsbesluit, houdende algemene maatregelen van Curaçao, onderscheidenlijk Sint Maarten. Artikel 60c De Bestuurscolleges van Curaçao en Sint Maarten kunnen met elkaar en één of meer regeringen van de landen van het Koninkrijk ontwerp-onderlinge regelingen treffen die de staat van onderlinge regeling in de zin van artikel 38, - 39 -

eerste lid, krijgen op het tijdstip van inwerkingtreding van de artikelen I en II van de Rijkswet wijziging Statuut in verband met de opheffing van de Nederlandse Antillen. Artikel 61 Het Statuut treedt in werking op het tijdstip van de plechtige afkondiging, nadat het bevestigd is door de Koning. Alvorens de bevestiging geschiedt, behoeft het Statuut aanvaarding voor Nederland op de wijze, in de Grondwet voorzien; voor Suriname en voor de Nederlandse Antillen door een besluit van het vertegenwoordigende lichaam. Dit besluit wordt genomen met twee derden der uitgebrachte stemmen. Wordt deze meerderheid niet verkregen, dan worden de Staten ontbonden en wordt door de nieuwe Staten bij volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen beslist. Artikel 62 [Vervallen.]

- 40 -

Staatsregeling van Aruba AB 1987 no. GT 1

"Don't interfere with anything in the Constitution. That must be maintained, for it is the only safeguard of our liberties. And not to Democrats alone do I make this appeal, but to all who love these great and true principles." Abraham Lincoln

- 41 -

Hoofdstuk I: Grondrechten Artikel I.1 Allen die zich in Aruba bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, kleur, taal, nationale of maatschappelijke afkomst, het behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte, of op welke grond dan ook is niet toegestaan. Artikel I.2 Alle Nederlanders zijn op gelijke voet in openbare dienst benoembaar. Artikel I.3 Een ieder heeft, behoudens bij of landsverordening te stellen beperkingen, onaantastbaarheid van zijn lichaam.

krachtens recht op

Artikel I.4 De doodstraf kan niet worden opgelegd. Artikel I.5 1. Een ieder heeft op persoonlijk vrijheid en veiligheid. Niemand mag zijn vrijheid worden ontnomen, dan volgens bij of krachtens landsverordening te stellen regels in geval van: a. rechtmatige gevangenishouding na veroordeling door een daartoe bevoegde rechters; b. rechtmatige arrestatie of gevangenishouding, wegens weigering een overeenkomstig een wettelijke regeling door een rechter gegeven bevel op te volgen of ten einde de nakoming van een door een wettelijke regeling voorgeschreven uitdrukkelijke verplichting te verzekeren; - 42 -

c. rechtmatige arrestatie of gevangenhouding teneinde voor de bevoegde rechterlijke instantie te worden geleid, wanneer er redelijke gronden zijn om te vermoeden, dat hij een strafbaar feit heeft begaan, of indien er redelijke gronden zijn om aan te nemen, dat het noodzakelijk is hem te beletten: - een strafbaar feit te begaan; - te ontvluchten, nadat hij een strafbaar feit heeft begaan; - het strafrechtelijk onderzoek in gevaar te brengen; d. rechtmatige gevangenishouding van een minderjarige met het doel in te grijpen in zijn opvoeding of, in het geval van zijn rechtmatige gevangenhouding, ten einde hem voor het bevoegde gezag te geleiden; f. rechtmatige gevangenhouding van personen ten einde hen te beletten op onrechtmatige wijze het land binnen te komen, of indien tegen hen een uitwijzigings- of uitleveringsprocedure hangende is. 2. Een ieder, die gearresteerd is of gevangen wordt gehouden, overeenkomstig lid 1, onder c, van dit artikel, moet onverwijld voor een rechter worden geleid of voor een andere autoriteit die bij landsverordening bevoegd verklaard is om rechterlijke macht uit te oefenen, en heeft het recht binnen een redelijke termijn berecht te worden, of hangende het proces, in vrijheid te worden gesteld. 3. Een ieder die zijn vrijheid is ontnomen, heeft het recht: a. voorziening te vragen bij de rechter, opdat deze op korte termijn beslist over de rechtmatigheid van zijn vrijheidsontneming en zijn invrijheidstelling beveelt, indien de vrijheidsontneming onrechtmatig is;

- 43 -

b. onverwijld in een taal welke hij verstaat, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van zijn vrijheidsontneming, van zijn recht om zich te onthouden van antwoorden en van zijn bevoegdheid zich te doen bijstaan door een advocaat. 4. Een ieder die het slachtoffer is geweest van een vrijheidsontneming in strijd met de bepalingen van dit artikel, heeft recht op schadeloosstelling. 5. Hij aan wie rechtmatig zijn vrijheid is ontnomen, kan worden beperkt in de uitoefening van grondrechten, voor zover deze zich niet met de vrijheidsontneming verdragen. Artikel I.6 1. Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling. 2. Een ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, wordt voor onschuldig gehouden, totdat zijn schuld volgens de landsverordening bewezen wordt. 3. Een ieder die wegens een strafbaar feit wordt vervolgd, heeft de volgende rechten: a.

onverwijld in een taal welke hij verstaat, en in bijzonderheden, op de hoogte te worden gesteld van de aard en de reden van de tegen hem ingebrachte beschuldigingen, van zijn recht om zich te onthouden van antwoorden en van zijn bevoegdheid zich te doen bijstaan door een advocaat;

b. te beschikken over voldoende tijd en faciliteiten ter voorbereiding van zijn verdediging; - 44 -

c. zich zelf te verdedigen; d. de getuigen à charge te ondervragen of doen ondervragen en het oproepen en de ondervraging van getuigen à decharge te doen geschieden op dezelfde voorwaarden als het geval is met de getuige à charge. Artikel I.7 1. Ieder kan zich in rechte en in administratief beroep doen bijstaan. 2. Bij landsverordening worden regels omtrent het verlenen van rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen gesteld. Artikel I.8 Een ieder die zich rechtmatig op het grondgebied van Aruba bevindt, heeft het recht zich daar vrijelijk te bewegen, te verblijven en zijn woonstede te kiezen, behoudens bij of krachtens landsverordening te stellen beperkingen. Artikel I.9 Bij landsverordening wordt de toelating en de uitzetting van vreemdelingen geregeld. Artikel I.10 Iedere in Aruba woonachtige Nederlander heeft gelijkelijk recht de leden van algemeen vertegenwoordigende organen te verkiezen, alsmede tot lid van deze organen te worden verkozen, behoudens bij landsverordening gestelde uitzonderingen. Artikel I.11

- 45 -

Het recht tot vereniging wordt erkend. Bij landsverordening kan dit recht worden beperkt in het belang van de openbare orde.

- 46 -

Artikel I.12 1. Ieder heeft het recht zonder voorafgaand verlof door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren of inlichtingen door te geven, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens landsverordening. 2. Bij landsverordening kunnen radioof televisieuitzendingen aan vergunningen worden onderworpen in het belang van een verantwoord gebruik van de ether of in het belang van een pluriforme omroep. Er is geen voorafgaand toezicht op de inhoud van een radio- of televisieuitzending. 3. Voor het openbaren van gedachten of gevoelens of het doorgeven van inlichtingen door andere dan in de voorafgaande leden genoemde middelen heeft niemand voorafgaand verlof nodig wegens de inhoud daarvan, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens landsverordening. Bij landsverordening kan het geven van vertoningen, toegankelijk voor personen jonger dan zestien jaar, ter bescherming van de goede zeden worden geregeld. 4. De voorgaande leden zijn niet van toepassing op het maken van handelsreclame. 5. Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om inlichtingen te garen of te ontvangen, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens landsverordening. Bij of krachtens landsverordening kan het recht om inlichtingen te garen worden beperkt. Artikel I.13 1. Het recht tot vergadering en betoging wordt erkend, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens landsverordening. - 47 -

2. Bij landsverordening kan dit recht beperkt worden ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Artikel I.14 1. Ieder heeft het recht verzoeken schriftelijk bij het bevoegd gezag in te dienen. 2. Personen die niet schrijven kunnen, mogen verzoekschriften indienen door tussenkomst van ambtenaren die hiertoe bij landsverordening bevoegd zijn verklaard. Artikel I.15 1. Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens landsverordening. 2. Bij landsverordening kan de uitoefening van dit recht buiten gebouwen en besloten plaatsen worden beperkt ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Artikel I.16 1. Ieder heeft, behoudens bij of landsverordening te stellen beperkingen, eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.

krachtens recht op

2. Bij landsverordening worden regels gesteld ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.

- 48 -

3. Bij landsverordening worden regels gesteld inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgestelde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens. Artikel I.17 1. Het binnentreden in een woning zonder de uitdrukkelijke toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd in de gevallen, bij landsverordening bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens landsverordeningzijn aangewezen, en tevens met een bijzondere schriftelijke machtiging daartoe van een rechterlijke autoriteit. 2. Voor het binnentreden overeenkomstig het voorgaande lid is voorafgaande legitimatie en mededeling van het doel van het binnentreden vereist. Aan de bewoner wordt binnen 2 x 24 uur een schriftelijk verslag van het binnentreden verstrekt. Aan de bewoner wordt onmiddellijk een afschrift van de machtiging verstrekt. 3. Bij landsverordening kunnen op het bepaalde in het eerste lid over de machtiging en op het bepaalde in het tweede lid uitzonderingen worden gemaakt. Artikel I.18 1. Het briefgeheim is onschendbaar behalve, in de gevallen bij landsverordening bepaald, door of met machtiging van de rechter. 2. Het telefoon- en telegraafgeheim is onschendbaar behalve, in de gevallen bij landsverordening bepaald, door of met machtiging van hen die daartoe bij landsverordening zijn aangewezen. Artikel I.19 - 49 -

1. Een ieder heeft recht op het ongestoord genot van zijn eigendom, behoudens bij of krachtens landsverordening in het algemeen belang te stellen beperkingen. 2. Aan niemand kan zijn eigendom worden ontnomen, dan nadat bij landsverordening verklaard is, dat het algemeen nut de onteigening vordert, en tegen vooraf genoten of vooraf verzekerde schadeloosstelling, een en ander naar bij of krachtens landsverordening te stellen voorschriften. 3. Wanneer in geval van nood onverwijld onteigening geboden is, vervalt de in het vorige lid gestelde eis, dat vooraf bij landsverordening verklaard wordt, dat het algemeen nut de onteigening vordert en behoeft evenmin de schadeloosstelling vooraf genoten of vooraf verzekerd te zijn. 4. In de gevallen bij landsverordening bepaald, bestaat recht op schadeloosstelling of tegemoetkoming in de schade, indien in het algemeen belang eigendom door het bevoegd gezag wordt vernietigd of onbruikbaar gemaakt of de uitoefening van het eigendomsrecht wordt beperkt. Artikel I.20 1. Het onderwijs is een voorwerp van de aanhoudende zorg der regering. 2. Het geven van onderwijs is vrij, behoudens het toezicht van de overheid en, voor wat bij landsverordening aangewezen vormen van onderwijs betreft, het onderzoek naar de bekwaamheid en de zedelijkheid van hen die onderwijs geven, een en ander bij landsverordening te regelen. 3. Het ontvangen van onderwijs is vrij, behoudens bij landsverordening te stellen beperkingen. - 50 -

4. Het openbaar onderwijs wordt met eerbiediging van ieders godsdienst of levensovertuiging bij landsverordening geregeld. 5. Er wordt van overheidswege voldoende openbaar algemeen vormend lager onderwijs gegeven in een genoegzaam aantal scholen. Volgens bij landsverordening te stellen regels kan afwijking van deze bepaling worden toegelaten, mits tot het ontvangen van openbaar algemeen vormend lager onderwijs gelegenheid wordt gegeven. 6. De eisen van deugdelijkheid en toelating, aan het geheel of ten dele uit de openbare kas te bekostigen onderwijs te stellen, worden bij landsverordening geregeld, met inachtneming, voor zover het bijzonder onderwijs betreft, van de vrijheid van richting, met dien verstande dat eisen van toelating niet gesteld kunnen worden aan het algemeen vormend lager onderwijs. Bij die landsverordening wordt met name de vrijheid van het bijzonder onderwijs, betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers, geëerbiedigd. 7. Het bijzonder algemeen vormend lager onderwijs dat aan de bij landsverordening te stellen voorwaarden voldoet, wordt naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs uit de openbare kas bekostigd. Bij landsverordening worden de voorwaarden vastgesteld, waarop voor het bijzonder algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs bijdragen uit de openbare kas worden verleend. 8. Bij landsverordening worden regels gesteld omtrent de mede zeggenschap van hen die geheel of gedeeltelijk uit

- 51 -

de openbare kas bekostigd onderwijs ontvangen, en hun wettelijke vertegenwoordigers. 9. De regering doet jaarlijks van de staat van het onderwijs verslag aan de Staten.

- 52 -

Artikel I.21 De Staten kunnen een ontwerp-landsverordening, inhoudende beperkingen van de in dit hoofdstuk genoemde grondrechten, niet goedkeuren of niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening dan met volstrekte meerderheid der stemmen van het aantal zitting hebbende leden. Artikel I.22 Wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze toepassing niet verenigbaar zou zijn met de bepalingen van dit hoofdstuk.

- 53 -

Hoofdstuk II: Regering Artikel II.1 1. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. 2. De Koning Gouverneur.

wordt

vertegenwoordigd

door

de

3. De ministers zijn verantwoordelijk aan de Staten. Artikel II.2 1. De minister-president en de overige ministers worden in overleg met de Staten bij landsbesluit benoemd en ontslagen. 2. Indien een minister het vertrouwen van de Staten niet langer heeft, stelt hij zijn ambt ter beschikking. Artikel II.3 1. De ministers moeten de leeftijd van 25 jaren hebben vervuld, de staat van Nederlander bezitten en niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. 2. Zij kunnen niet tegelijk zijn: a. b. c. d. e. f. g. h. i.

Gouverneur; vervanger van de Gouverneur; lid van de Raad van Advies; lid van de Algemene Rekenkamer; Gevolmachtigde Minister; actief dienend ambtenaar; lid van de Staten; lid van de rechterlijke macht; procureur-generaal of advocaat-generaal bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie.

- 54 -

3. Onverminderd het bepaalde in het voorgaande lid, onder g, kan een minister, tot lid van de Staten gekozen, ten hoogste drie maanden na zijn toelating als lid het ambt van minister en het lidmaatschap van de Staten verenigen. 4. Met ambtenaar, bedoeld in het tweede lid, onder f, worden voor de toepassing van dit artikel gelijkgesteld zij die als werkman zijn aangesteld, en zij die in dienst van het landsbestuur op arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht werkzaam zijn. Artikel II.4 Bloedverwantschap tot en met de tweede graad mag niet bestaan tussen de ministers. Echtgenoten kunnen niet tegelijkertijd minister zijn. Artikel II.5 Bij landsverordening worden ministeries ingesteld. Zij staan onder leiding van een minister. Artikel II.6 1. De ministers vormen tezamen de ministerraad. 2. De ministerraad bestaat uit ten hoogste negen ministers. 3. De minister-president is voorzitter van de ministerraad. 4. De ministerraad beraadslaagt en besluit over het algemeen regeringsbeleid ten einde de eenheid van dat beleid te bevorderen. 5. Indien de Gouverneur een vergadering van de ministerraad bijwoont, treedt hij op als voorzitter. Hij heeft alsdan een raadgevende stem.

- 55 -

6. Het reglement van orde voor de ministerraad wordt vastgesteld bij landsbesluit. Het behoeft goedkeuring bij landsverordening. Artikel II.7 1. Landsverordeningen en landsbesluiten worden door de Gouverneur en door een of meer ministers ondertekend. 2. Het landsbesluit waarbij de aftredende ministerpresident wordt ontslagen, en waarbij tevens zijn opvolger wordt benoemd, wordt mede door de laatstgenoemde ondertekend. De landsbesluiten waarbij de overige ministers worden benoemd of ontslagen, worden mede door de minister- president ondertekend. Artikel II.8 De ministers leggen, alvorens hun betrekking te aanvaarden, in handen van de Gouverneur de volgende eed (verklaring en belofte) af: "Ik zweer (verklaar), dat ik, middellijk noch onmiddellijk, onder welke naam of wat voorwendsel ook, in verband met het verkrijgen mijner benoeming als minister aan iemand, wie hij ook zij, iets heb gegeven of beloofd, noch zal geven. Ik zweer (beloof), dat ik, om iets hoegenaamd in deze betrekking te doen of te laten, van niemand hoegenaamd enige beloften of geschenken aannemen zal, middellijk of onmiddellijk. Ik zweer (beloof) trouw aan de Koning en aan het Statuut voor het Koninkrijk; dat ik de Staatsregeling van Aruba steeds zal helpen onderhouden en het welzijn van Aruba naar mijn vermogen zal voorstaan. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig (Dat verklaar en beloof ik)"! Artikel II.9 - 56 -

De bezoldiging, het pensioen, alsmede overige geldelijke voorzieningen van de ministers en de Gevolmachigde Minister worden bij landsverordening geregeld.

- 57 -

Artikel II. 10 1. De Gevolmachtigde Minister kan niet tegelijk zijn: a. b. c. d. e. f. g. h. i.

Gouverneur; vervanger van de Gouverneur; lid van de Raad van Advies; lid van de Algemene Rekenkamer; actief dienend ambtenaar; lid van de Staten; lid van de rechterlijke macht; procureur-generaal of advocaat-generaal bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie; minister.

2. Onverminderd het bepaalde in het voorgaande lid, onder f, kan een Gevolmachtigde Minister, tot lid van de Staten gekozen, ten hoogste drie maanden na zijn toelating als lid het ambt van Gevolmachtigde Minister en het lidmaatschap van de Staten verenigen. 3. De voorgaande leden zijn mede van toepassing op de plaatsvervanger van de Gevolmachtigde Minister. 4. De Gevolmachtigde Minister wordt, indien hij in Aruba aanwezig is, in de gelegenheid gesteld de beraadslagingen van de ministerraad ten aanzien van onderwerpen welke tot zijn bemoeienis behoren, bij te wonen. Hij heeft alsdan een raadgevende stem.

- 58 -

Hoofdstuk III: Staten Artikel III.1 De Staten vertegenwoordigen het gehele Arubaanse volk. Artikel III.2 De Staten bestaan uit 21 leden. Artikel III.3 1. De zittingsduur van de Staten is vier jaren. 2. Het zittingsjaar vangt aan op de tweede dinsdag van september met een uiteenzetting, door of namens de Gouverneur, van het door de regering te voeren beleid in een daartoe belegde vergadering van de Staten. Artikel III.4 1. De leden van de Staten worden gekozen op grondslag van evenredige vertegenwoordiging binnen door de landsverordening te stellen grenzen. 2. De verkiezingen zijn vrij en worden gehouden bij geheime stemming. Artikel III.5 1. De leden van de Staten worden rechtsreeks gekozen door de ingezetenen van Aruba, die Nederlander zijn en de leeftijd van achttien jaren hebben bereikt. 2. Van het kiesrecht is uitgesloten: a. hij die wegens het begaan van een daartoe bij de landsverordening aangewezen delict bij onherroepelijk rechterlijke uitspraak is veroordeeld tot een vrijheidsstraf van ten minste een jaar, en hierbij tevens is ontzet van het kiesrecht;

- 59 -

b. hij die krachtens onherroepelijke rechterlijke uitspraak wegens een geestelijke stoornis onbekwaam is rechtshandelingen te verrichten. Artikel III.6 1. Om lid van de Staten te kunnen zijn is vereist, dat men ingezetene van Aruba en Nederlander is, de leeftijd van eenentwintig jaren heeft bereikt en niet is uitgesloten van het kiesrecht. 2. Een lid van de Staten kan te allen tijde zijn ontslag nemen door middel van een schriftelijke mededeling aan de regering. 3. Het lidmaatschap der Staten vervalt in ieder geval door een verblijf buiten het land van langer dan acht maanden. Artikel III.7 1. De leden van de Staten kunnen niet tegelijk zijn: a. b. c. d. e. f. g. h. i.

Gouverneur; vervanger van de Gouverneur; lid van de Raad van Advies; lid van de Algemene Rekenkamer; minister; Gevolmachtigde Minister; actief dienend ambtenaar; lid van de rechterlijke macht; procureur-generaal of advocaat-generaal bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie.

2. De landsverordening kan ten aanzien van andere openbare betrekkingen bepalen, dat zij niet gelijktijdig met het lidmaatschap van de Staten kunnen worden uitgeoefend.

- 60 -

3. De Staten kunnen een zodanige ontwerplandsverordening niet goedkeuren of niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening dan met twee derden der uitgebrachte stemmen. Artikel III.8 1. Bloedverwantschap tot en met de tweede graad mag niet bestaan tussen de leden van de Staten. Echtgenoten kunnen niet tegelijkertijd lid van de Staten zijn. 2. Wanneer personen die verkeren in een der gevallen, bedoeld in het eerste lid, tegelijkertijd gekozen worden, wordt alleen toegelaten hij die de meeste stemmen verkreeg, en bij gelijk aantal stemmen de oudste. Indien in laatstbedoeld geval ook de leeftijden gelijk zijn, beslist het lot. 3. Hij die na zin verkiezing komt te verkeren in het geval, be doeld in de tweede zin van het eerste lid, kan op die grond niet verplicht worden af te treden voor de afloop van zijn tijd van zitting. Artikel III.9 De Staten onderzoeken de geloofsbrieven van hun nieuwbenoemde leden en beslissen met inachtneming van bij landsverordening te stellen regels de geschillen welke met betrekking tot de geloofsbrieven of de verkiezing zelf rijzen. Artikel III.10 1. Alles wat verder het kiesrecht en de verkiezingen betreft, wordt bij landsverordening geregeld.

- 61 -

2. Bij landsverordening worden regels gesteld ter bevordering van een evenwichtige en verantwoord verkiezingsverloop.

- 62 -

Artikel III.11 De leden der Staten leggen, alvorens hun betrekking te aanvaarden, in handen van de Gouverneur de volgende eed (verklaring en belofte) af: "Ik zweer (verklaar), dat ik, middellijk noch onmiddellijk, onder welke naam of wat voorwendsel ook, in verband met mijn verkiezing tot lid der Staten, aan iemand, wie hij ook zij, iets heb gegeven of beloofd, noch zal geven. Ik zweer (beloof), dat ik, om iets hoegenaamd in deze betrekking te doen of te laten, van niemand hoegenaamd enige beloften of geschenken zal aannemen, middellijk of onmiddellijk. Ik zweer (beloof) trouw aan de Koning en aan het Statuut voor het Koninkrijk; dat ik de Staatsregeling van Aruba steeds zal helpen onderhouden en het welzijn van Aruba naar mijn vermogen zal voorstaan. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig (Dat verklaar en beloof ik)!" Artikel III.12 1. Op een voor ieder afzonderlijk door de Staten in te dienen voordracht van twee leden worden bij landsbesluit de voorzitter en de ondervoorzitter van de Staten benoemd. 2. Zolang zodanige benoeming nog niet heeft plaatsgevonden, treedt als voorzitter op de voor de voorafgaande periode benoemde voorzitter of ondervoorzitter, indien deze deel uitmaakt van de nieuwe Staten, dan wel, bij ontstentenis van zodanige persoon, het lid der nieuwe Staten, dat onder de leden die het langst zitting hebben gehad in het college, het oudste lid is in jaren. Als ook zodanige persoon mocht ontbreken, treedt het oudste lid in jaren als voorzitter op.

- 63 -

3. De Staten benoemen, schorsen en ontslaan hun griffier. Deze kan niet tevens lid van de Staten zijn. 4. Aan de griffier wordt het vereiste aantal ambtenaren in de nodige rangen toegevoegd. Zij kunnen niet tevens lid van de Staten zijn. Artikel III.13 De bezoldiging, het pensioen, alsmede overige geldelijke voorzieningen van de leden van de Staten worden bij landsverordening geregeld. De Staten kunnen een ontwerp-landsverordening ter zake alleen goedkeuren met ten minste twee derden van het aantal uitgebrachte stemmen. Artikel III.14 1. De Staten kunnen bij landsbesluit worden ontbonden. 2. Het besluit tot ontbinding houdt tevens de last in tot een nieuwe verkiezing voor de ontbonden Staten en tot het samenkomen van de nieuw gekozen Staten binnen drie maanden. 3. De ontbinding gaat in op de dag waarop de nieuw gekozen Staten samenkomen. Artikel III.15 1. De Staten vergaderen in het openbaar. 2. a. De deuren worden gesloten, als de voorzitter het nodig keurt of vier leden het vorderen. b. De vergadering kan vervolgens niet dan met twee derden der uitgebrachte stemmen besluiten, dat met gesloten deuren zal worden beraadslaagd en besloten.

- 64 -

Artikel III.16 1. De Staten mogen niet beraadslagen noch besluiten, zo niet meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden ter vergadering aanwezig is. 2. Besluiten worden genomen bij volstrekte meerderheid van stemmen. 3. De leden stemmen zonder last. 4. Over zaken wordt mondeling en bij hoofdelijke oproeping gestemd, wanneer een lid dit verlangt. Artikel III.17 Elk lid van de Staten heeft het recht vragen te stellen aan de ministers en de staatssecretaris. De ministers en de staatssecretaris beantwoorden deze vragen binnen redelijke termijn, voor zover het beantwoorden daarvan niet strijdig geoordeeld kan worden met het belang van het Land of van het Koninkrijk. Artikel III.18 1. De ministers hebben toegang tot de vergaderingen en kunnen aan de beraadslagingen deelnemen. 2. Zij kunnen door de Staten worden uitgenodigd om ter vergadering tegenwoordig te zijn ten einde de verlangde inlichtingen te geven, voor zover het geven daarvan niet strijdig geoordeeld kan worden met het belang van het Land of van het Koninkrijk. 3. Zij kunnen zich in de vergaderingen doen bijstaan door de personen, daartoe door hen aangewezen. Artikel III.19 De Staten hebben het recht van onderzoek, te regelen bij lands verordening. - 65 -

Artikel III.20 De leden van de Staten, de ministers en ander personen die deelnemen aan de beraadslaging, kunnen niet in rechte worden vervolgd of aangesproken voor hetgeen zij in de vergaderingen van de Staten of van commissies daaruit hebben gezegd of aan deze schriftelijk hebben overgelegd. Artikel III.20 De Staten stellen het reglement van orde voor hun vergaderingen vast. Het wordt openbaar gemaakt op de voor landsverordeningen voorgeschreven wijze. Artikel III.22 De Staten zijn bevoegd de belangen van Aruba voor te staan bij de regering van het Koninkrijk en bij de StatenGeneraal. Artikel III.23 De Staten onderzoeken verzoekschriften.

- 66 -

de

aan

hen

gerichte

Hoofdstuk IV: Raad van Advies, Rekenkamer en vaste colleges van advies

Algemene

Artikel IV.1 1.De Raad van Advies wordt gehoord over: 2a: alle ontwerpen van landsverordeningen en van landsbesluiten, houdende algemene maatregelen; b: voorstellen tot goedkeuring als bedoeld in het tweede lid van artikel 24 van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden, van verdragen die Aruba raken; c: ontwerpen van rijkswetten maatregelen van rijksbestuur.

en

van

algemene

2. Het horen van de Raad kan achterwege blijven met betrekking tot de in het eerste lid, onder b en c, voorstellen en ontwerpen, indien daaromtrent tussen de regering en de Gevolmachtigde Minister geen overleg plaatsvindt of naar het oordeel van de regering om andere redenen het horen van de Raad bezwaarlijk is. 3. Onverminderd het bepaalde in het voorgaande lid, kan het horen van de Raad achterwege blijven in bij landsverordening te bepalen gevallen. Artikel IV.2 1. De Raad van Advies bestaat uit vijf leden, de voorzitter daaronder begrepen. 2. De voorzitter en de overige leden worden bij landsbesluit benoemd, geschorst en ontslagen. Zij bekleden hun ambt niet langer dan zeven jaren, doch zijn terstond herbenoembaar. 3. De rechtspositie van de leden van de Raad van Advies wordt overigens bij landsverordening geregeld. - 67 -

4. Een lid van de Raad van Advies kan niet tegelijk zijn: a. b. c. d. e. f. g. h. i.

Gouverneur; vervanger van de Gouverneur; lid van de Algemene Rekenkamer; minister; Gevolmachtigde Minister; actief dienend ambtenaar; lid van de rechterlijke macht; procureur-generaal of advocaat-generaal bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie; lid der Staten.

5. Met ambtenaar, bedoeld in het voorgaande lid, onder f, worden voor de toepassing van dit artikel gelijkgesteld zij die als werkman zijn aangesteld, en zij die in dienst van het landsbestuur op arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht werkzaam zijn. 6. Bij landsverordening kan ten aanzien van andere betrekkingen worden bepaald, dat zij niet gelijktijdig met het lidmaatschap van de Raad van Advies kunnen worden uitgeoefend. Artikel IV.3 1. De inrichting en bevoegdheid van de Raad van Advies worden bij landsverordening geregeld. 2. Bij landsverordening kunnen aan de Raad van Advies ook andere dan in dit hoofdstuk genoemde taken worden opgedragen.

- 68 -

Artikel IV.4 De leden van de Raad van Advies leggen, alvorens hun betrekkingen te aanvaarden, in handen van de Gouverneur de volgende eed (verklaring en belofte) af: "Ik zweer (verklaar), dat ik, om iets hoegenaamd in deze betrekking te doen of te laten, van niemand hoegenaamd enige beloften of geschenken zal aannemen, middellijk of onmiddellijk. Ik zweer (beloof), trouw aan de Koning en aan het Statuut voor het Koninkrijk; dat ik de Staatsregeling van Aruba steeds zal helpen onderhouden en het welzijn van Aruba naar mijn vermogen zal voorstaan. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig (Dat verklaar en beloof ik)!" Artikel IV.5 De Algemene Rekenkamer is belast met het onderzoek naar de doelmatigheid en rechtmatigheid van de ontvangsten en uitgaven Artikel IV.6 1. De Algemene Rekenkamer bestaat uit 3 leden, de voorzitter daaronder begrepen. 2. De voorzitter en de overige leden worden bij landsbesluit voor het leven benoemd uit een voordracht van ten minste twee personen, opgemaakt door de Staten. De voordracht kan slechts worden vastgesteld met ten minste twee derden van het getal uitgebrachte stemmen. 3. Op eigen verzoek en wegens het bereiken van een bij lands verordening te bepalen leeftijd worden zij ontslagen. 4. In de gevallen, bij landsverordening aangewezen, kunnen zij door het Gemeenschappelijk Hof van Justitie worden geschorst of ontslagen. - 69 -

5. De rechtspositie van de leden van de Algemene Rekenkamer worden overigens bij landsverordening geregeld. 6. Het bepaalde in het vierde, vijfde en zesde lid van artikel IV.2 is van overeenkomstige toepassing op de leden van de Algemene Rekenkamer. Artikel IV.7 1. De inrichting en bevoegdheid van de Algemene Rekenkamer worden bij landsverordening geregeld. 2. Bij landsverordening kunnen aan de Algemene Rekenkamer ook andere dan in dit hoofdstuk genoemde taken worden opgedragen. Artikel IV.8 De leden van de Algemene Rekenkamer leggen voor de ambtsaanvaarding in handen van de Gouverneur de volgende eed (verklaring en belofte) af: "Ik zweer (verklaar), dat ik, om iets hoegenaamd in deze betrekking te doen of te laten, van niemand hoegenaamd enige beloften of geschenken zal aannemen, middellijk of onmiddellijk. Ik zweer (beloof), trouw aan de Koning en aan het Statuut voor het Koninkrijk; dat ik de Staatsregeling van Aruba steeds zal helpen onderhouden en het welzijn van Aruba naar mijn vermogen zal voorstaan. Zo waarlijk helpe mij God Almachtig (Dat verklaar en beloof ik)!" Artikel IV.9 1. Vaste colleges van advies in zaken van wetgeving en bestuur worden ingesteld bij landsverordening.

- 70 -

2. Bij landsverordening worden de inrichting, samenstelling en bevoegdheid van deze colleges geregeld.

- 71 -

3. Bij of krachtens landsverordening kunnen aan deze colleges ook andere dan adviserende taken worden opgedragen. Artikel IV.10 1. De adviezen van de in dit hoofdstuk bedoelde colleges zijn openbaar, voor zover niet strijdig met het belang van het Land of dat van het Koninkrijk. 2. Bij landsverordening kan worden bepaald, dat andere belangen dan het belang van het Land en dat van het Koninkrijk openbaarmaking kunnen verhinderen van de in voorgaande lid bedoelde adviezen. 3. Adviezen, uitgebracht ter zake van ontwerplandsverordening die door de regering worden ingediend, worden aan de Staten overgelegd, voor zover deze overlegging niet strijdig is met het belang van het Land, dat van het Koninkrijk of andere bij landsverordening als zodanig aan te wijzen belangen.

- 72 -

Hoofdstuk V: Wetgeving en Bestuur Artikel V.1 De vaststelling van landsverordeningen geschiedt door de regering en de Staten gezamenlijk. Artikel V.2 De bekrachtiging van ontwerp-landsverordeningen geschiedt door deregering na verkregen goedkeuring of op voordracht van de Staten. Zij verkrijgen daardoor kracht van landsverordening. Artikel V.3 De regering dient ontwerp-landsverordeningen goedkeuring bij de Staten in.

ter

Artikel V.4 1. De Staten hebben het recht ontwerplandsverordeningen aan de regering voor te dragen. 2. Ontwerp-landsverordeningen door de Staten voor te dragen worden bij hen aanhangig gemaakt door een of meer leden. Artikel V.5 1. Zolang een ontwerp-landsverordening, ingediend door de regering, niet door de Staten is goedgekeurd, kan deze door hen, op voorstel van een of meer leden, en door de regering worden gewijzigd. 2. Zolang de Staten nog niet hebben besloten tot voordracht van een ontwerp-landsverordening, kan deze door hen, op voorstel van een of meer leden, en door het lid of leden door wie deze aanhangig gemaakt is, worden gewijzigd.

- 73 -

Artikel V.6 1. Zolang een ontwerp-landsverordening, ingediend door de regering, niet door de Staten is goedgekeurd, kan deze door de regering worden ingetrokken. 2. Zolang de Staten nog niet hebben besloten tot voordracht van een ontwerp-landsverordening, kan deze door het lid of de leden door wie deze aanhangig gemaakt is, worden ingetrokken. Artikel V.7 1. De regering en de Staten geven elkaar kennis van hun besluit omtrent enige ontwerp-landsverordening. 2. Indiening, intrekking en bekrachtiging van ontwerplandsverordeningen door de regering geschieden door tussenkomst van de Gouverneur. Artikel V.8 Bij landsverordening worden de bekendmaking en de inwerkingtreding van landsverordeningen geregeld. Zij treden niet in werking, voordat zij zijn bekendgemaakt. Artikel V.9 1. Door de regering worden landsbesluiten, houdende algemene maatregelen, vastgesteld. 2. Voorschriften, door straffen te handhaven, worden daarin alleen gegeven krachtens landsverordening. De landsverordening bepaalt de op te leggen straffen. 3. Artikel V.8 is van overeenkomstige toepassing op landsbesluiten, houdende algemene maatregelen. 4. Het tweede en derde lid zijn van overeenkomstige toepassing op ministeriële regelingen.

- 74 -

Artikel V.10 1. Bij landsverordeningen kunnen openbare lichamen ter behartiging van bepaalde belangen worden ingesteld en opgeheven. 2. De landsverordening regelt de taken en de inrichting van deze openbare lichamen, de samenstelling en de bevoegdheid van hun besturen, alsmede de openbaarheid van hun vergaderingen. Bij landsverordening kan aan hun besturen verordenende bevoegdheid worden verleend. 3. De landsverordening regelt het toezicht op deze besturen. Vernietiging van besluiten van deze besturen kan alleen geschieden wegens strijd met het recht of het algemeen belang. Artikel V.11 1. Belastingen worden geheven uit kracht van een landsverordening. 2. De Staten kunnen een zodanige ontwerplandsverordening niet goedkeuren of niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening dan met volstrekte meerderheid der stemmen van het aantal zitting hebbende leden. 3. Andere geregeld.

heffingen

worden

bij

landsverordening

Artikel V.12 1. De begroting van de ontvangsten en de uitgaven van het Land wordt bij landsverordening vastgesteld. 2. De begroting wordt jaarlijks in een of meer ontwerpen door de regering aan de Staten uiterlijk op de eerste september aangeboden.

- 75 -

3. Bij landsverordening kan worden bepaald, dat de begroting voor een langer tijdperk dan 1 jaar wordt vastgesteld. Dit tijdperk mag niet langer zijn dan twee jaar. 4. De verantwoording van de ontvangsten en de uitgaven van het Land wordt aan de Staten gedaan overeenkomstig de bepalingen van de landsverordening. De door de Algemene Rekenkamer onderzochte rekening wordt jaarlijks aan de Staten overgelegd. 5. Bij landsverordening worden regels gesteld omtrent het beheer van de financiën van het Land. Artikel V.13 Bij landsverordening worden regels gesteld ten einde de rechtmatigheid van het bestuur en de deugdelijkheid van het financieel beheer te waarborgen. Artikel V.14 1. Het aangaan of garanderen van een geldlening ten name of ten laste van het land geschiedt niet dan krachtens landsverordening. 2. De Staten kunnen een zodanige ontwerplandsverordening niet goedkeuren of niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening dan met volstrekte meerderheid der stemmen van het aantal zitting hebbende leden. Artikel V.15 1. Bij landsverordening wordt het geldstelsel geregeld. 2. De Staten kunnen een zodanige ontwerplandsverordening niet goedkeuren of niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening

- 76 -

dan met twee derden der stemmen van het aantal zitting hebbende leden. Artikel V.16 Bij landsverordening worden het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk- en strafprocesrecht in wetboeken geregeld, behoudens de bevoegdheid tot regeling van bepaalde onderwerpen in afzonderlijke landsverordeningen. Artikel V.17 Bij landsverordening worden bestuursrecht vastgesteld.

algemene

regels

van

Artikel V.18 De rechtspositie van de ambtenaren en werklieden wordt bij landsverordening geregeld. Artikel V.19 De overheid betracht bij de uitvoering van haar taak openbaarheid, voor zover dit niet strijdig is te achten met het belang van het Land en met dat van het Koninkrijk, en voor zover gerechtvaardigde belangen van derden daardoor niet onevenredig worden geschaad. Bij landsverordening worden ter zake nadere regels gesteld. Artikel V.20 Bij landsbesluit kan volgens regels, bij landsverordening te stellen, vergunning worden verleend voor mijnbouwondernemingen, voor ondernemingen van openbaar nut en voor de aanleg van werken ten behoeve van deze ondernemingen. Artikel V.21 Bij landsverordening wordt het beheer der domaniale gronden en andere domaniale rechten geregeld.

- 77 -

Artikel V.22 1. Bevordering van voldoende werkgelegenheid voorwerp van aanhoudende zorg der overheid.

is

2. Bij landsverordening worden regels gesteld omtrent de rechtspositie van werknemers en omtrent hun bescherming daarbij. Artikel V.23 1. De regering treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid. 2. Bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der regering. 3. Zij schept voorwaarden voor maatschappelijke en culturele ontplooiing en voor vrijetijdsbesteding. Artikel V.24 Nederlanders hier te lande, die niet in het bestaan kunnen voorzien en voldoen aan de bij landsverordening te stellen vereisten, hebben een bij die landsverordening te regelen recht op bijstand van overheidswege. Artikel V.25 1. Aan alle kerkgenootschappen en godsdienstige gemeenschappen wordt gelijke bescherming verleend. 2. Bijdragen uit enige openbare kas aan kerkgenootschappen en godsdienstige gemeenschappen, met inbegrip van bijdragen aan hun bedienaren en leraren, worden verleend op grondslag van gelijkgerechtigheid en volgens regels bij landsverordening te stellen.

- 78 -

Artikel V.26 Gratie wordt verleend bij landsbesluit na ingewonnen bericht van de rechter door wie het vonnis is gewezen, met inachtneming van bij of krachtens landsverordening te stellen voorschriften. Artikel V. 27 1. Personen die woonachtig zijn in Aruba, kunnen niet dan bij landsverordening tot dienst in de krijgsmacht, dan wel tot burgerdienstplicht worden verplicht. 2. De dienstplichtigen, dienende bij de landmacht, kunnen zonder hun toestemming niet dan ingevolge een landsverordening naar elders worden gezonden. Artikel V. 28 In geval van buitengewone omstandigheden kan bij landsbesluit worden bepaald, dat in Aruba woonachtige dienstplichtigen buitengewoon in werkelijke dienst worden gehouden of geroepen. Alsdan wordt onverwijld een voorstel van landsverordening bij de Staten ingediend om het in werkelijk dienst blijven van dienstplichtigen zoveel nodig te bepalen. Artikel V.29 1. Bij landsverordening wordt bepaald, in welke gevallen ter handhaving van de uit- of inwendige veiligheid bij landsbesluit een door de landsverordening als zodanig aan te wijzen uitzonderingstoestand kan worden afgekondigd; zij regelt de gevolgen.

- 79 -

2. Daarbij kan worden afgeweken van het bepaalde in de artikelen I.8, I.11, I.12, I.13, I.15, voor zover dit de uitoefening buiten gebouwen en besloten plaatsen van het in dit artikel omschreven recht betreft, I.17, eerste lid, voor zover dit het vereiste van een bijzondere schriftelijke machtiging van de rechter betreft, I.17, tweede lid, I.18 en I.19, eerste lid. 3. Terstond na de afkondiging van een uitzonderingstoestand en voorts, zolang deze niet bij landsbesluit is opgeheven, telkens wanneer zij zulks nodig oordelen, beslissen de Staten omtrent het voortduren daarvan.

- 80 -

Hoofdstuk VI: Het rechtswezen en de rechterlijke macht Artikel VI.1 Er wordt in Aruba recht gesproken in naam des Konings. Artikel VI.2 1. De rechterlijke macht wordt alleen uitgeoefend door de rechter die lid zijn van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. 2. Elke tussenkomst in rechtszaken is verboden. Artikel VI.3 1. Aan de rechterlijke macht behoort bij uitsluiting de kennisneming van geschillen over burgerlijke rechten en over schuldvorderingen. 2. Aan de rechterlijke macht is voorts opgedragen de berechting van strafbare feiten. 3. Bij landsverordening kan de kennisneming van geschillen die niet uit burgerlijke rechtsbetrekkingen zijn ontstaan, worden opgedragen aan de rechterlijke macht of aan bijzondere rechtscolleges, waarin leden van de rechterlijke macht mede zitting hebben. 4. Van geschillen over het kiesrecht en andere grondrechten, over de rechtstoestand van ambtenaren en over heffing en invordering van belastingen neemt de rechterlijke macht kennis, wanneer de ken nisneming daarvan niet bij landsverordening aan een ander gerecht is opgedragen. Indien de wijze van berechting van deze geschillen door de rechterlijke macht niet bij landsverordening nader bepaald is, worden

- 81 -

de voor de berechting van geschillen van burgerrechtelijke aard geldende regelen zoveel mogelijk toegepast.

- 82 -

Artikel VI.4 De rechter treedt, behoudens het bepaalde in artikel I.22, niet in de beoordeling van de verenigbaarheid van landsverordeningen met de Staatsregeling. Artikel VI.5 1. De terechtzittingen vinden in het openbaar plaats, behoudens uitzonderingen te stellen bij landsverordening. 2. De vonnissen en beschikkingen bevatten de gronden waarop zij zijn gewezen of uitgevaardigd, en, in strafzaken, de aanwijzing van de artikelen der wettelijke regelingen waarop de veroordeling berust. 3. De uitspraak van de vonnissen geschiedt in het openbaar. Artikel VI.6 Vonnissen en beschikkingen, door een rechter die de rechterlijke macht uitoefent, gewezen of uitgevaardigd in de Nederlandse Antillen kunnen in Aruba worden ten uitvoer gelegd, volgens bij landsverordening vastgestelde regels. Artikel VI.7 1. Er is een Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba. 2. Het Hof heeft zitting in Aruba. Artikel VI.8 1. Aan het Gemeenschappelijk Hof van Justitie is een griffie verbonden. 2. De griffier wordt benoemd en ontslagen door de Ministeriële Samenwerkingsraad op voordracht van de president van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. - 83 -

3. De rechtspositie van de griffier wordt overigens bij landsverordening geregeld. Artikel VI.9 1. Het Gemeenschappelijk Hof van Justitie oordeelt in hoger beroep over de vonnissen en beschikkingen van de gerechten in eerste aanleg en is belast met het toezicht op de geregelde afdoening van alle rechtsgedingen en de behoorlijke vervolging van strafbare feiten. 2. Het Hof treedt op als rechter in eerste aanleg in de gevallen, bij landsverordening bepaald. 3. Het Hof vervult voorts de taken, hem bij rijkswet, algemene maatregel van rijksbestuur of landsverordening opgedragen. Artikel VI.10 1. Het Gemeenschappelijk Hof van Justitie bestaat uit een president die tevens lid is, en overige leden; zo nodig worden plaatsvervangende leden in het hof benoemd. 2. De president en de overige leden van het Hof worden door de Koning voor het leven benoemd. 3. De plaatsvervangende leden van het Hof worden op een daartoestrekkende schriftelijke aanbevelingen van het Hof door de Koning benoemd. De benoeming kan voor bepaalde tijd geschieden, doch ten minste voor drie jaar. Artikel VI.11 1. Wanneer een plaats van president of lid in het Gemeenschappelijk Hof van Justitie openvalt, zendt het Hof, het Openbaar Ministerie bij het Hof daaronder begrepen, een bij volstrekte meerderheid van stemmen

- 84 -

opgemaakte aanbevelingslijst, bevattende de namen van drie kandidaten, aan de Ministeriële Samenwerkingsraad. 2. De Ministeriële Samenwerkingsraad stelt op zijn beurt een aanbevelingslijst op en doet deze toekomen aan de regering ten einde deze aan de Koning aan te bieden. Bij het opstellen van de aanbevelingslijst neemt de Ministeriële Samenwerkingsraad de aanbeveling van het Hof zoveel mogelijk in acht. 3. Indien de Ministeriele Samenwerkingsraad voornemens is af te wijken van de aanbeveling van het Hof, wint hij daaromtrent, alvorens die lijst aan de regering te zenden, het gevoelen van het Hof in. Het gevoelen van het Hof, alsmede de aanbeveling van het Hof worden bij de door de Ministeriele Samenwerkingsraad opgemaakte aanbevelingslijst gevoegd. De Ministeriële Samenwerkingsraad motiveert, waarom hij is afgeweken van de aanbeveling van het Hof. Artikel VI.12 De rechtspositie van de president en de overige leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie wordt overigens bij landsverordening onder goedkeuring van de Koning geregeld. Artikel VI.13 1. De plaatsvervangende leden van het Hof worden door de Koning ontslagen op de gronden, genoemd in artikel VI.15, eerste lid, onder 2 en 3. Het tweede en het derde lid van artikel VI.15 zijn van overeenkomstige toepassing. 2. Het plaatsvervangend lid van het Hof kan op zijn verzoek door de Koning ontslag worden verleend. Artikel VI.14 1. De president en de overige leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, de procureur- 85 -

generaal en de advocaten-generaal moeten bij de benoeming de volle ouderdom van dertig jaren hebben bereikt en aan een bij landsverordening aan te wijzen universiteit of hogeschool hebben verkregen hetzij de graad van doctor in de rechtsgeleerdheid, hetzij de hoedanigheid van meester in de rechten, mits deze graad of deze hoedanigheid verkregen is op grond van het afleggen van een examen in de vakken, bij landsverordening te bepalen. 2. De in het voorgaande lid gestelde vereisten zijn niet van toepassing op degenen die in het bezit zijn van een getuigschrift als bedoeld in artikel 3 van de Advocatenverordening, en die op het tijdstip van inwerkingtreding van de Samenwerkingsregeling Nederlandse Antillen en Aruba plaatsvervangende leden zijn van het Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen. Artikel VI.15 1. De president en de overige leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie worden door de Koning ontslagen: 1° wanneer zij de leeftijd van vijfenzestig jaren hebben bereikt; 2° indien zij uit hoofde van ziekte of gebreken blijvend ongeschikt zijn om hun functies te vervullen; 3° bij het verlies van het Nederlanderschap. 2. In de gevallen, bedoeld in het eerste lid, wordt het ontslag eervol verleend.

- 86 -

3. In het geval, bedoeld in het eerste lid, onder 2°, wordt voor de aanspraak op pensioen geen nader bewijs van de oorzaak der ongeschiktheid gevorderd.

- 87 -

Artikel VI.16 1. Wanneer de Ministeriële Samenwerkingsraad van oordeel is, dat een der redenen van ontslag, in het eerste lid, onder 2°, van het voorgaande artikel vermeld, aanwezig is, verzoekt hij aan de regering het ontslag van de betrokken ambtenaar aan de Koning voor te dragen. De regering voldoet aan dit verzoek. 2. De Ministeriële Samenwerkingsraad deelt aan de betrokken ambtenaar zijn voornemens om een dergelijk verzoek te doen onmiddellijk mede en stelt hem in de gelegenheid om een verweerschrift ter toezending aan de Koning bij hem in te dienen. 3. Alle op de zaak betrekking hebbende stukken worden door de Ministeriële Samenwerkingsraad te zamen met het verzoek aan de regering ter doorgeleiding aan de Koning toegezonden. 4. De Ministeriële Samenwerkingsraad is bevoegd de betrokken ambtenaar in afwachting van 's Konings beslissing te schorsen en in de waarneming van het ambt tijdelijk te voorzien. 5. De betrokken ambtenaar blijft gedurende de schorsing in het genot van zijn volle bezoldiging. 6. Hij kan op zijn verzoek in de gelegenheid worden gesteld om zich in Nederland te gaan verantwoorden; daartoe worden hem een verloftraktement en vrije overtocht toegekend. 7. De Koning beslist over het ontslag.

- 88 -

Artikel VI.17 1. De president en de overige leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie kunnen door de Hoge Raad der Nederlanden worden ontslagen: 1°. wanneer zij bij onherroepelijk geworden rechterlijke uitspraak wegens misdrijf zijn veroordeeld, dan wel bij zulk een uitspraak een maatregel is opgelegd, die vrijheidsbeneming tot gevolg heeft; 2°. wanneer zij bij onherroepelijk geworden rechterlijke uitspraak onder curatele zijn gesteld, in staat van faillissement zijn verklaard surséance van betaling hebben verkregen of wegens schuldenzijn gegijzeld; 3°. wegens handelen of nalaten, dat ernstig nadeel toebrengt aan de goede gang van zaken bij de rechtspraak of aan het in haar te stellen vertrouwen; 4°. wanneer zij, na eerder wegens gelijke overtreding te zijn gewaarschuwd, de bepalingen overtreden, waarbij hun: a. het uitoefenen van enig beroep wordt verboden; b. een vast en voortdurend verblijf wordt aangewezen; c. verboden wordt zich in enig onderhoud of gesprek in te laten met partijen of haar advocaten, procureurs of gemachtigden, of enige bijzondere inlichting of schriftelijk stuk van hen aan te nemen; d. de verplichting wordt opgelegd een geheim te bewaren.

- 89 -

2. De procureur-generaal zendt de op de zaak betrekking hebbende stukken ter vervolging aan de procureurgeneraal bij de Hoge Raad der Nederlanden. 3. Hij geeft hiervan aan de betrokken ambtenaar onmiddellijk kennis en stelt hem in de gelegenheid om een verweerschrift bij de Hoge Raad in te dienen. 4. Wanneer de Ministeriële Samenwerkingsraad van oordeel is, dat een der redenen van ontslag, in het eerste lid genoemd, aanwezig is,is hij bevoegd de betrokken ambtenaar in afwachting van de beslissing van de Hoge Raad te schorsen en in de waarneming van diens ambt te voorzien. 5. De betrokken ambtenaar blijft gedurende de schorsing in het genot van zijn volle bezoldiging. 6. Het onderzoek door de Hoge Raad der Nederlanden geschiedt in raadkamer. De Hoge Raad kan hetzij op verzoek van de procureur-generaal bij de Hoge Raad of van de betrokken ambtenaar, hetzij ambtshalve getuigen horen. De Hoge Raad hoort de ambtenaar op diens verzoek. 7. De Hoge Raad der Nederlanden beslist bij met redenen omkleed arrest. De uitspraak geschiedt in het openbaar. 8. In het vonnis waarbij een rechterlijke ambtenaar, niet vallende onder de bepalingen van de voorgaande leden van dit artikel, wegens misdrijf veroordeeld wordt, wordt tevens zijn ontzetting uitgesproken. Artikel VI.18 1. Elk lid der rechterlijke macht tegen wie hetzij rechtsingang, hetzij machtiging tot opneming in een huis van bewaring of geneeskundig gesticht voor krankzinningen is verleend, of op wie lijfsdwang is ten - 90 -

uitvoer gelegd, geschorst.

wordt

daardoor

in

zijn

bediening

2. Schorsing in de bediening brengt geen schorsing mede in het genot der bezoldiging.

- 91 -

Artikel VI.l9 1. Als rechter in eerste aanleg treden op de leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. 2. De rechters-plaatsvervanger in het eerste aanleg worden op een daartoe strekkend voorstel van het Hof door de Ministeriële Samenwerkingsraad benoemd en ontslagen. 3. Bij landsverordening wordt aan de rechtersplaatsvervanger in eerste aanleg een toelage toegekend. Artikel VI.20 De werkzaamheden als rechter in eerste aanleg worden door de president van het Hof onder de leden verdeeld. Artikel VI.21 1. Het Openbaar Ministerie bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie wordt uitgeoefend door of namens de procureur-generaal. 2. De procureur-generaal wordt door de Koning, na overleg met de regering, benoemd en ontslagen. Artikel VI.22 1. Wanneer de plaats van procureur-generaal openvalt, nodigt de regering het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, de procureursgeneraal van de Nederlandse Antillen en Aruba daaronder begrepen, uit een aanbeveling voor de benoeming te doen. Het Hof maakt bij volstrekte meerderheid van stemmen een aanbevelingslijst op, bevattende de namen van ten hoogste drie kandidaten. 2. De regering stelt op haar beurt een aanbevelingslijst op en zendt deze aan de Koning. Bij het opstellen van de

- 92 -

aanbevelingslijst neemt de regering zoveel mogelijk de aanbevelingen van het Hof in acht. 3. Indien de regering voornemens is af te wijken van de aanbeveling van het Hof, wint zij daaromtrent, alvorens de lijst aan de Koning te zenden, het gevoelen van het Hof in. Het gevoelen van het Hof, alsmede de aanbeveling van het Hof worden bij de aan de Koning te zenden aanbevelingslijst gevoegd. De regering motiveert, waarom zij is afgeweken van de aanbeveling van het Hof. 4. Over het voornemen een advocaat-generaal te benoemen wint de regering vooraf het gevoelen in van de regering van het Koninkrijk. Artikel VI.23 De procureur-generaal is bevoegd tot het instellen en intrekken van hoger beroep van strafzaken. Tot het instellen van hoger beroep van strafzaken is mede bevoegd de procureur-generaal van de Nederlandse Antillen volgens regels, bij de Samenwerkingsregeling van de Nederlandse Antillen en Aruba gesteld. Artikel VI.24 1. De leden van het openbaar ministerie bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie worden ontslagen op de gronden, genoemd in artikel VI.15, eerste lid. Zij kunnen voorts worden ontslagen op de gronden, genoemd in artikel VI.17, eerste lid, onder 1°, 2° en 3°, en bij gebleken ongeschiktheid voor hun functie, anders dan uit hoofde van ziekte of gebreken. 2. De regering is bevoegd de procureur-generaal, de Raad van Advies gehoord, in afwachting van 's Konings beslissing te schorsen. De procureur-generaal geniet gedurende zijn schorsing zijn volle bezoldiging.

- 93 -

Artikel VI.25 De rechtspositie van de leden van het openbaar ministerie bij het Gemeenschappelijk Hof van Justitie wordt overigens bij landsverordening onder goedkeuring van de Koning geregeld. Artikel VI.26 1. De procureur-generaal is het hoofd van het openbaar ministerie en is belast met de zorg voor de justitiële politie. Hij is bevoegd aan de ambtenaren die met de politie belast zijn, zodanige instructies te geven tot voorkoming, opsporing en nasporing van misdrijven of overtredingen, als hij in het belang ener goede justitie nodig oordeelt. 2. De procureur-generaal waakt voor de richtige uitoefening van de taak der politie. Hij is bevoegd te dien aanzien aan de Ministeriële Samenwerkingsraad en aan de regering de voorstellen te doen die hem dienstig voorkomen. 3. De waarneming van de procureur-generaal bij belet of ontstentenis wordt bij landsverordening geregeld. 4. In geval van belet of ontstentenis van de procureurgeneraal voor langere duur wordt door of vanwege de Koning in de vervanging voorzien. Artikel VI.27 1. Wanneer het aan het Gemeenschappelijk Hof van Justitie voorkomt, dat de vervolging van strafbare feiten in Aruba behoort ingesteld of voortgezet te worden, is de procureur-generaal verplicht om dan aan een bevel van het Hof om verslag te geven en de daartoe betrekkelijke stukken over te leggen te voldoen.

- 94 -

2. De procureur-generaal is, behoudens de bepalingen van het Wetboek van Strafvordering, verplicht om op bevel van het Hof te vervolgen of te doen vervolgen. 3. Onverminderd het bepaalde in de beide voorgaande leden, zijn de ambtenaren van het openbaar ministerie verplicht om de bevelen na te komen, die aan hen in hun ambtsbetrekking door of vanwege de regering gegeven worden.

- 95 -

Hoofdstuk VII: Slotbepalingen Artikel VII.l 1. Bij landsverordening kunnen in de bepalingen van deze Staatsregeling wijzigingen worden aangebracht. Elk ontwerp dan wel voor dracht tot verandering van de Staatsregeling wijst de betreffende verandering uitdrukkelijk aan. 2. De Staten kunnen een zodanige ontwerplandsverordening niet goedkeuren, dan wel niet besluiten tot voordracht van een zodanige ontwerplandsverordening, dan met twee derden der stemmen van het aantal zitting hebbende leden. Artikel VII.2 Deze landsverordening kan worden aangehaald als Staatsregeling van Aruba.

- 96 -

Additionele Artikelen Artikel I Bij landsverordening worden voorzieningen getroffen, betreffende de verdere gelding als regelingen van Aruba van de op het tijdstip van de inwerkingtreding van deze Staatsregeling in Aruba geldende landsverordeningen en andere regelingen en besluiten van de Nederlandse Antillen, alsmede eilandsverordeningen en andere regelingen en besluiten van het eilandgebied Aruba, en betreffende de handhaving van de op dat tijdstip in Aruba bestaande organen van openbaar bestuur. Artikel II Artikel I.3 treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Het tijdstip van inwerkingtreding kan voor de onderscheidene toepassingsgebieden van artikel I.3 verschillend worden gesteld. Artikel III Artikel I.8 treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Artikel IV Artikel I.12, vijfde lid, voor zover dit betrekking heeft op het recht om inlichtingen te garen, treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Artikel V Artikel I.13, voor zover dit betrekking heeft op het recht tot betoging, treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking.

- 97 -

Artikel VI Artikel I.15, voor zover dit betrekking heeft op de uitoefening buiten gebouwen en besloten plaatsen van het in artikel I.15, eerste lid, omschreven recht, treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Artikel VII Artikel I.16, eerste lid, treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Het tijdstip van inwerkingtreding kan voor de onderscheidene toepassingsgebieden van artikel I.16, eerste lid, verschillend worden gesteld. Artikel VIII Artikel I.17 treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Tot dat tijdstip geldt de volgende bepaling: "In niemands woning mag tegen zijn wil worden binnengetreden dan op last ener macht, tot het geven van zodanige last bij landsverordening bevoegd verklaard, en met inachtneming der vormen bij landsverordening voorgeschreven." Artikel IX Artikel I.18, behoudens, voor wat betreft het briefgeheim, ten aanzien van aan de post of een andere openbare instelling van vervoer toevertrouwde brieven, treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking. Artikel X Artikel V.17 treedt eerst na vijf jaren of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking.

- 98 -

Artikel XI 1. De op het tijdstip van inwerkingtreding van deze Staatsregeling fungerende eilandsraad van Aruba verkrijgt op dat tijdstip de hoedanigheid van Staten van Aruba. 2. De ingevolge het eerste lid zitting hebbende leden van de Staten treden, vier jaren nadat zij als leden van de eilandsraad zitting hebben genomen, tegelijk af, behoudens ingeval de Staten eerder worden ontbonden. 3. Tot het in het tweede lid genoemde tijdstip geschiedt de vervulling van opengevallen plaatsen in de Staten met toepassing van de bepalingen die op 31 december 1985 op de eilandsraad van Aruba van toepassing waren. Artikel XII Artikel V.19 treedt eerst na een jaar of op een bij landsverordening te bepalen eerder tijdstip in werking.

- 99 -

Reglement van orde voor de Staten van Aruba Vindplaats : AB 1990 no. 20 Wijzigingen: AB 1998 no. 12

“I am not bound to win, but I am bound to be true. I am not bound to succeed, but I am bound to live by the light that I have. I must stand with anybody that stands right, and stand with him while he is right, and part with him when he goes wrong”. Abraham Lincoln - 100 -

HOOFDSTUK I Het onderzoek van de geloofsbrieven Artikel 1 De tot lid der Staten gekozene doet van zijn verkiezing blijken door overlegging van de bij wettelijke regeling voorgeschreven stukken, vor-mende zijn geloofsbrieven. Artikel 2 1. Met het onderzoek van de geloofsbrieven van de leden wordt telkens een commissie van drie leden belast, waarvan het eerst aangewezen lid voorzitter is. 2. Na periodieke aftreding of na ontbinding van de Staten wordt de commissie benoemd in een openbare bijeenkomst, waarin tenminste elf gekozen leden tegenwoordig zijn. Artikel 3 1. Deze commissie brengt, na onderzoek van de geloofsbrieven, van de andere vereiste stukken en van die, welke over de verkiezing van de leden zijn ingekomen, schriftelijk of mondeling verslag uit. 2. De geloofsbrieven en daarop betrekking heb-bende stukken worden op de griffie van de Staten neergelegd ter inzage van de leden. Artikel 4 Indien de commissie of de Staten ter be-oordeling van de wettigheid van de verkiezing overlegging van stukken of inlichtingen nodig achten, nodigen zij de minister van Algemene Zaken uit de stukken of inlichtingen aan hen te doen toekomen.

- 101 -

HOOFDSTUK II De voorzitter, de ondervoorzitter en de griffier Artikel 5 1. In de eerste na periodieke aftreding of na ontbinding te houden openbare vergadering gaan de Staten over tot het opmaken van de voordrachten voor voorzitter en ondervoorzitter. 2. Ingeval periodieke aftreding of ontbinding niet aan de opening van de zitting is voorafgegaan, geschiedt het opmaken van de voordrachten tijdig voor de opening van het nieuwe zittingsjaar. 3. Bij het tussentijds openvallen van het voorzitter- en/of ondervoorzitterschap gaan de Staten in de eerstvolgende openbare vergadering over tot het opmaken van een nieuwe voordracht. Artikel 6 De taak van de voorzitter bestaat voornamelijk in: het leiden van de werkzaamheden van de Staten; het nauwgezet in acht nemen en doen naleven van het Reglement van Orde; het handhaven van de orde bij de beraadslaging; het schorsen van de beraadslaging; het verlenen van het woord; het formuleren van de punten waaromtrent de Staten een beslissing moeten nemen; het aankondigen van de uitkomst van de stemmingen; het uitvoeren van de besluiten door de Staten genomen. De voorzitter vertegenwoordigt de Staten naar buiten. Artikel 7 Indien de voorzitter het woord wil voeren anders dan ter uitvoering van zijn taak als in het vorige artikel beschreven, verlaat hij de voorzit-tersstoel. Hij neemt die niet weer in zolang het onderwerp aan de orde is.

- 102 -

Artikel 8 1. Het voorzitterschap wordt bij verhindering of ontstentenis van de voorzitter, alsmede in het geval van het vorige artikel, waargenomen door de ondervoorzitter; bij verhindering of ontstentenis van deze wordt gehandeld op de wijze als bedoeld in artikel III.12, tweede lid van de Staatsre-geling. 2. De waarnemend voorzitter heeft dezelfde taak als de voorzitter. Artikel 9 Van de benoeming, de schorsing en het ontslag van de griffier der Staten wordt kennis gegeven aan de regering en aan de belanghebbende. Artikel 10 De griffier wordt, waar het nodig is, vervangen door een substituut-griffier of door de ambtenaar, die vervolgens het hoogst in rang is ter griffie. Artikel 11 1. Aan de griffier wordt de leiding van de griffie alsmede het beheer over de huishoudelijke aangelegenheden van de Staten en over de boekerij opgedragen. 2. De voorzitter, bijgestaan door drie leden, daartoe jaarlijks door de Staten te benoemen, oefent hierover het toezicht uit. Deze commissie wordt genoemd de Commissie voor huishoudelijke aangelegenheden. Artikel 12 De stukken, betrekking hebbende op de te behandelen zaken, worden door de zorg van de griffier vermenigvuldigd, zonodig gedrukt en aan de leden

- 103 -

toegezonden, dan wel voor hen ter inzage ter griffie neergelegd. HOOFDSTUK III De ontvangst en het uitgeleide van de Gouverneur Artikel 13 1. Wanneer de Gouverneur zich naar de zaal van de Staten begeeft om de zitting van de Staten te openen of om zijn ambt te aanvaarden, wordt hij door een commissie, daartoe vooraf door de voorzitter benoemd, aan de ingang van het hoofdgebouw opgewacht. 2. De leden van de commissie geleiden de Gou-verneur naar de voor hem bestemde plaats en nemen alsdan staande hun plaatsen in. Zowel bij aankomst als vertrek van de Gouverneur staan de overige leden op ter begroeting. 3. Bij zijn vertrek wordt de Gouverneur door de leden van deze commissie uitgeleide gedaan. 4. Het voorgaande is van overeenkomstige toe-passing op de waarnemend Gouverneur.

- 104 -

HOOFDSTUK IV De commissies, Centrale commissie, commissies Bijzondere com-missies

Vaste

Artikel 14 1. Er bestaan een Centrale Commissie, een Commissie voor de Landsuitgaven en vaste Com¬missies. 2. Van de Centrale commissie maken alle leden deel uit. 3. Bij de aanvang van elk zittingsjaar, alsmede in de eerste na periodieke aftreding of na ontbinding te houden openbare vergadering, delen de leden zich in in vaste commissies voor het onderzoek van zekere groepen van onderwerpen. 4. Zo nodig worden bijzondere commissies inge-steld onder meer voor het onderzoeken van bepaalde onderwerpen. 5. Ontheffing van het lidmaatschap van een vaste of bijzondere commissie kan op verzoek door de Staten worden verleend. 6. De commissies worden door de griffier bijge-staan. Artikel 14a Commissie Landsuitgaven Rechtmatigheid, doelmatigheid De commissie voor de Landsuit¬gaven, genoemd in artikel 14 eerste lid, wordt bij de aanvang van elke zitting samengesteld. Deze commissie heeft tot taak de Staten voor te lichten over de rechtmatigheid en de doelmatigheid van de Landsuitgaven, getoetst aan de landsverordening waarbij de begroting van het Land is vastgesteld. Het verslag van de Algemene Rekenkamer of van regeringswege bij de Staten ingezonden stukken die - 105 -

met de taak van de commissie verband houden, worden, tenzij de Staten anders besluiten, in haar handen gesteld. De commissie brengt aan de Staten verslag uit van haar bevindin¬gen. Voorzitter en plaatsvervangend voorzitter van de commissies Artikel 15 1. De voorzitter en ondervoorzitter van de Staten zijn respectievelijk voorzitter en plaatsver-vangend voorzitter van de Centrale commissie. 2. Elke commissie als bedoeld in artikel 14, derde tot en met vierde lid, en artikel 14a, wijst haar voorzitter en plaatsvervangend voorzitter aan. Hiervan wordt kennis gegeven aan de voorzitter der Staten. Rapporteurs Artikel 16 1. De voorzitters der commissies zijn tevens haar rapporteurs. 2. De voorzitter van elke commissie is gehouden aan de voorzitter van de Staten op diens aanvraag mededeling te doen van de loop en de stand van de werkzaamheden. 3. Bij het tussentijds openvallen van het lidmaatschap van een commissie, vindt aanvulling plaats op gelijke wijze als zij oorspronkelijk benoemd is. Artikel 17 1. De vergaderingen van de Centrale Commissie, uitgezonderd die voor de bespreking van de wijze van behandeling van een in handen van de commissie gesteld voorstel, stuk, ontwerp landsverordening of verzoekschrift, zijn openbaar, tenzij ingevolge het tweede lid van dit artikel ten aanzien van een bepaalde - 106 -

vergadering anders is besloten. De ge-dachtenwisselingen in deze vergaderingen geschieden conform het bepaalde in artikel 31 van dit reglement. 2. De deuren worden gesloten als de voorzitter het nodig acht of drie leden het vorderen. 3. De vergadering kan vervolgens niet dan met een meerderheid van de Staten besluiten dat met gesloten deuren zal worden beraadslaagd en beslo-ten. 4. De vergaderingen van de Commissie voor de Landsuitgaven en de Vaste Commissies zijn besloten, tenzij zij anders beslissen. Artikel 17a De gedachtenwisseling in een besloten commissievergadering is vertrouwelijk, met uitzondering van hetgeen de commissie daaromtrent in haar verslag vermeldt. Echter staat het, tenzij de commissie ten aanzien van een bepaalde vergadering anders besluit, een lid of een minister vrij, na afloop van een besloten vergadering van een com-missie bekend te maken wat men zelf heeft medege-deeld, mits daardoor de vertrouwelijkheid van door anderen gedane mededelingen niet geschonden wordt. Artikel 18 1. De commissies kunnen besluiten personen of instellingen uit te nodigen tot het verstrekken van nadere inlichtingen ten behoeve van het onderzoek als bedoeld in artikel 14. 2. Wil een commissie zich door ambtenaren doen voorlichten, dan nodigt zij hen door tussenkomst van de betreffende minister uit.

- 107 -

HOOFDSTUK V Het vooronderzoek Artikel 19 1. De commissies regelen het vooronderzoek op de wijze, die zij het meest geschikt achten. 2. Met betrekking tot ontwerpen van eenvormige landsverordeningen stellen zij zich door de zorg van de griffier in verbinding met de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen, teneinde in gemeenschappelijk overleg te bereiken dat het vooronderzoek van deze onderwerpen in de beide landen zoveel mogelijk gelijktijdig verloopt. 3. Met betrekking tot voorstellen van leden naar aanleiding van artikel V.4 van de Staatsregeling worden de in de bijlagen gevoegde procedureregels in acht genomen. Artikel 20 1. Een voorstel, stuk, ontwerplandsverordening, ontwerpRijkswet of verzoekschrift, dat bij de Staten binnengekomen is, wordt bij besluit van de openbare vergadering, waarin het voorstel gedaan of het stuk, ontwerp-landsverordening, ontwerp-Rijkswet of verzoekschrift binnengekomen is, gesteld in handen van een van de commissies, bedoeld in artikel 14. 2. Ingeval de voorzitter van de Staten van oordeel is, dat een bepaald onderwerp van zodanig spoedeisend karakter is, dat een besluit van de openbare vergadering niet kan worden afgewacht, is hij bevoegd het voorstel, stuk, ontwerp-landsverordening, ontwerp-Rijkswet of verzoekschrift zelf naar een commissie te verwijzen. Hiervan wordt in de eerstvolgende openbare vergadering mededeling gedaan. - 108 -

Artikel 21 1. De commissies maken een schriftelijk verslag op, dat door de voorzitter van de betrokken commissie ondertekend wordt. 2. Het verslag wordt, behoudens het bepaalde in het vierde en vijfde lid, rechtstreeks aan de Staten uitgebracht. Vaste of bijzondere commissies brengen verslag uit aan de Centrale commissie. 3. Een dergelijk verslag moet altijd een bepaald voorstel bevatten. Het wordt zo spoedig mogelijk aan de leden toegezonden. 4. Wordt een ontwerp-landsverordening gesteld in handen van een vaste of bijzondere commissie, als bedoeld in het derde en vierde lid van artikel 14, dan wordt het verslag aan de Centrale commissie medegedeeld, die het al dan niet gewijzigd aan de regering uitbrengt. Het gevoelen van de in de Staten vertegenwoordigde fracties wordt erin uitgedrukt. Van dit verslag wordt mededeling gedaan aan de leden. Op gelijke wijze wordt gehandeld in gevallen waarin een ontwerplandsverordening wordt gesteld in handen van de Centrale commissie, met dien verstande, dat die commissie alsdan haar eigen verslag uitbrengt. 5. Op overeenkomstige wijze, als bedoeld in het vierde lid, wordt gehandeld ten aanzien van binnengekomen ontwerpen van Rijkswet, met dien verstande, dat de Centrale commissie het verslag uitbrengt aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. 6. Ingeval het verslag wordt uitgebracht aangaande een ontwerp-eenvormige landsverordening, zendt de Centrale commissie een afschrift ervan aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen. - 109 -

Artikel 22 1. Indien de voorzitter van de Staten een onderwerp van spoedeisend karakter als bedoeld in artikel 20, tweede lid, zelf naar de Centrale com-missie heeft verwezen, wordt het verslag van de Centrale commissie geacht het gevoelen van de Staten weer te geven. 2. In alle gevallen, waarin de Centrale commis-sie zich met het spoedeisend karakter van het onderwerp kan verenigen, geeft zij haar mening omtrent het onderwerp te kennen.

- 110 -

HOOFDSTUK VI Het houden van openbare vergaderingen Artikel 23 1. De voorzitter belegt de vergadering zo dik-wijls hij dit nodig oordeelt of dit door drie leden schriftelijk met opgave van redenen is verzocht. 2. Hij bepaalt, met inachtneming van hetgeen omtrent de openbare vergaderingen in de Staatsregeling van Aruba is voorzien, dag en uur der vergadering. 3. Indien de vergadering op de ingevolge het eerste lid voorgeschreven wijze is aangevraagd, wordt zij binnen dertig dagen gehouden. Ingeval van schorsing dient deze vergadering binnen dertig dagen te worden hervat en afgerond. 4. De leden worden schriftelijk tot de vergade-ring opgeroepen. De oproepingsbriefjes worden spoedeisende gevallen uitgezonderd, tenminste 4 x 24 uur voor het houden van de vergadering aan de leden verstuurd. Zij vermelden zoveel mogelijk de zaken waarover de vergadering belegd is, alsmede de maximale duur van de redevoeringen van de leden. Tegelijk met deze oproeping worden dag, uur en agenda ter openbare kennis gebracht. 5. De stukken betrekking hebbende op de te behandelen zaken, worden door de zorg van de griffier aan de leden toegezonden dan wel voor hen ter inzage gelegd. Zoveel mogelijk geschiedt dit gelijktijdig met het verzenden van de oproepingsbriefjes voor de vergadering, waarin zij aan de orde zullen worden gesteld. 6. Met betrekking tot ontwerpen van eenvormige landsverordeningen stelt hij zich in verbinding met de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen, - 111 -

teneinde in gemeenschappelijk overleg te bereiken dat de behandeling van deze ontwerpen in de openbare vergaderingen van de Staten van de beide landen zoveel mogelijk gelijktijdig ver-loopt. Artikel 24 Indien een lid een of meer onderwerpen in de openbare vergadering wenst te bespreken, dient hij zich daartoe schriftelijk tot de voorzitter te wenden. De voorzitter bepaalt de vergadering, waarin het onderwerp (de onderwerpen) in bespreking zal (zullen) worden gebracht. Artikel 25 Ieder lid tekent bij het in de vergadering komen de presentielijst. Zodra deze door meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden getekend is, opent de voorzitter, indien het uur van bijeenroeping aangebroken is, de vergadering. De lijst blijft op de tafel van de griffier liggen voor ondertekening door later komende leden. Artikel 26 Indien een halfuur na het tijdstip, waarvoor de vergadering uitgeschreven is, het vereiste aantal leden niet tegenwoordig is, opent de voorzitter de bijeenkomst. Hij doet de namen van de leden oplezen en constateert, dat het vereiste aantal aanwezige leden om te beraadslagen en te besluiten ontbreekt. De voorzitter doet melding van de eventueel binnengekomen berichten van verhindering van de afwezige leden. Hiervan wordt procesverbaal opgemaakt. De vergadering wordt dan weer binnen vier werkdagen opgeroepen. De voorzitter doet melding van de eventueel binnengekomen berichten van verhindering van de afwezige leden. Hiervan wordt procesverbaal opgemaakt. De vergadering wordt dan weer zo spoedig mogelijk belegd.

- 112 -

Artikel 27 Wanneer het vereiste aantal leden niet meer ter vergadering aanwezig is, verdaagt de voorzitter, na zich door hoofdelijke oproeping van het aantal aanwezige leden te hebben verzekerd, de vergadering tot een nader tijdstip. Deze vergadering wordt dan weer binnen vier werkdagen opgeroepen. Artikel 28 1. Van elke openbare vergadering worden notulen opgemaakt. Deze behelzen behalve de namen van de aanwezige leden, van de ministers en de door hen ingevolge artikel III.18, derde lid van de Staatsregeling aangewezen personen, tevens de namen van de afwezige leden, de korte inhoud van alle ingekomen stukken en gedane mededelingen, een weergave van het gesprokene, een opgave van de uitslag van stemmingen met vermelding van de namen van de leden, die zich voor en tegen verklaarden, een om-schrijving van alle gedane mededelingen, kennisgevingen en voorstellen en van alle door de voorzitter of de vergadering genomen besluiten. 2. Het staat ieder lid vrij ten aanzien van een genomen besluit, zonder opgave van de redenen, te doen aantekenen, dat hij zich daarmee niet verenigt. Artikel 29 1. De door de griffier ontworpen notulen worden gedrukt, aan de leden en de regering toegezonden en zo spoedig mogelijk goedgekeurd. Goedgekeurd zijnde, worden zij door de voorzitter en de grif-fier ondertekend. 2. Wordt tot wijziging of aanvulling besloten, dan wordt daarvan melding gemaakt in de notulen van de vergadering, waarin tot deze wijziging of aanvulling besloten is en in een nota, welke gehecht dient te worden aan de notulen, waarop zij betrekking heeft. - 113 -

3. Het gedeelte van de notulen dat de be-handeling van een ontwerp-eenvormige lands-verordening behelst, alsmede een nota als bedoeld in het tweede lid, die op dit gedeelte der notulen betrekking heeft, wordt tevens aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen gezonden. Artikel 30 1. Na de opening van de vergadering doet de voorzitter een korte opgave van de sedert de laat-ste vergadering ingekomen stukken, met dien verstande dat hij ongetekende, onbegrijpelijke en beledigende stukken zonder nadere mededeling ter zijde kan leggen. Hij stelt zodanige processuele beslissing aan de Staten voor als de aard van de stukken medebrengt. Beraadslaging omtrent deze stukken betreft uitsluitend de te volgen procedure van behandeling. 2. Indien een ingekomen stuk betreft een verzoekschrift, dat niet ondertekend dan wel niet voorzien is van het vereiste zegel, wordt het door de voorzitter ter zijde gelegd. De voorzitter geeft van die terzijdelegging telkens kennis aan de vergadering en aan de belanghebbende. Artikel 31 1. Geen lid voert het woord dan na het aan de voorzitter verzocht en van deze verkregen te hebben. 2. De voorzitter verleent het woord in de volgorde, waarin het is gevraagd. Die volgorde zal blijken uit de inschrijving op een lijst, welke voor elk te behandelen onderwerp ter tekening bij de griffier ligt. 3. Nadat de ingeschreven leden het woord gevoerd hebben, geeft de voorzitter gelegenheid tot het maken van opmerkingen over het gesprokene. - 114 -

Artikel 32 1. De orde der spreekbeurten kan verbroken wor-den, wanneer een lid het woord vraagt over een persoonlijk feit, om een voorstel van orde te doen betreffende het in behandeling zijnde onderwerp of voor het stellen van een vraagpunt. 2. De voorzitter verleent het woord voor een persoonlijk feit niet, dan na een voorlopige aanduiding van het feit. De beslissing of iets een persoonlijk feit vormt, berust bij de voorzitter. 3. Een voorstel van orde kan gedaan worden het-zij door de voorzitter, hetzij door een lid. Artikel 33 1. Een lid dat het woord voert, kan daarbij moties over het in behandeling zijnde onderwerp indienen. Zulk een motie moet op schrift gebracht en door de voorsteller ondertekend zijn. Zij kan alleen in behandeling komen, indien zij door tenminste twee andere leden medeondertekend of ondersteund wordt. 2. De behandeling van moties vindt plaats tegelijk met de beraadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp, tenzij de Staten besluiten haar aan het einde van de beraadslaging over het aan de orde zijnde onderwerp te doen geschieden. Artikel 34 Een voorstel tot schorsing van de beraad-slaging moet door tenminste twee andere leden worden ondersteund. Artikel 35 Ieder lid spreekt staande en van zijn zitplaats of van de spreekplaats en richt zich tot de voorzitter.

- 115 -

Artikel 36 Geen spreker mag in zijn rede gestoord worden, tenzij hij door de voorzitter aan het naleven van het Reglement van Orde moet worden herinnerd.

Artikel 37 1. Indien een spreker van het onderwerp in beraadslaging afwijkt, wordt hem dit door de voorzitter onder de aandacht gebracht en wordt hij tot de behandeling van het onderwerp teruggeroepen. 2. Wanneer een lid beledigende uitdrukkingen gebruikt, de orde verstoort, zijn plicht tot geheimhouding schendt, of, zij het slechts tot het betuigen van instemming, aanspoort tot onwettige handelingen, wordt hij door de voorzitter vermaand en in de gelegenheid gesteld de woorden die tot de waarschuwing aanleiding hebben gegeven, terug te nemen. Maakt hij van die gelegenheid gebruik, dan worden die woorden in de notulen der vergadering niet opgenomen. 3. Wanneer een spreker geen gehoor geeft aan de vermaningen van de voorzitter, of van de gele-genheid in het vorig lid bedoeld geen gebruik maakt, dan wel voortgaat van het onderwerp af te wijken, beledigende uitdrukkingen te gebruiken, de orde te verstoren, zijn plicht tot geheimhouding te schenden, of, zij het slechts door het betuigen van instemming, aan te sporen tot onwettige handelingen, kan de voorzitter hem het woord ontnemen en gelasten dat de betreffende passages niet in de notulen van de vergadering worden opgenomen. 4. In de vergadering waarin aan een lid het woord ontnomen is, mag dit lid niet meer deelnemen aan de beraadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp. - 116 -

Artikel 38 1. De voorzitter kan een spreker, op wie het vorige artikel is toegepast en ieder ander lid, dat zich schuldig maakt aan gedragingen als in dat artikel zijn bedoeld, uitsluiten van de vergadering of van de vergaderingen, welke aanvangen op de dag, waarop de uitsluiting plaats heeft. Het uitgesloten lid is verplicht het Statengebouw onmiddellijk te verlaten en dat niet weer te betreden, voordat de uitsluiting is geëindigd. 2. De voorzitter kan de Staten tijdens de vergadering waarin de uitsluiting in het vorige lid bedoeld, plaatsvindt, voorstellen de uitsluiting voor ten hoogste een week te verlengen. Over dit voorstel, waarover niet wordt beraadslaagd, wordt in dezelfde vergadering een beslissing genomen. Bij aanneming mag het uitgesloten lid het Statengebouw niet betreden alvorens de termijn van uitsluiting is verstreken. 3. De voorzitter zorgt, dat het uitgesloten lid zo nodig tot het verlaten van het gebouw gedwongen wordt, en dat hij, indien hij het gebouw gedurende de uitsluiting weer betreedt, daaruit verwijderd wordt. Artikel 39 De voorzitter is bevoegd te gelasten, dat in de notulen van de vergadering niet worden opgenomen de gedeelten van het gesprokene, die tot het nemen van een of meer van de in de artikelen 37 en 38 genoemde maatregelen hebben geleid. Artikel 40 Van de beslissingen, ingevolge de artikelen 37 en 38 eerste en derde lid, door de voorzitter genomen, is beroep op de Staten niet toegelaten.

- 117 -

Artikel 41 Bij ieder in beraadslaging gebracht onderwerp of voorstel, dat in onderdelen of artikelen is gesplitst, wordt eerst beraadslaagd over het onderwerp of voorstel in het algemeen, vervolgens over de onderdelen of artikelen afzonderlijk.

Artikel 42 1. Wanneer de voorzitter van oordeel is, dat het onderwerp voldoende is toegelicht, stelt hij de vergadering voor de beraadslaging te sluiten. 2. De sluiting van de beraadslaging kan eveneens, om dezelfde reden, door drie leden worden voorgesteld. 3. Een besluit als bedoeld in het eerste en tweede lid, dient met algemene stemmen te worden aangenomen. 4. Alvorens een voorstel tot sluiting van de beraadslaging in stemming te brengen, vraagt de voorzitter aan de aanwezige ministers of zij nog het woord over het onderwerp wensen te voeren. 5. Van de sluiting van de beraadslaging aangaande een ontwerp-eenvormige landsverordening wordt door de griffier aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen mededeling gedaan, tenzij reeds een bericht als bedoeld in artikel 44, eerste lid, ontvangen is. Artikel 43 1. Indien de beraadslaging het ontwerp van een eenvormige landsverordening betroffen heeft, wordt tot de stemming niet overgegaan vooraleer de voorzitter door de griffier van de Staten van de Nederlandse Antillen - 118 -

verwittigd is, dat ook in dat college de beraadslaging over het ontwerp gesloten is. 2. Door de voorzitter of door drie leden kan worden voorgesteld, in afwachting van het bericht van de griffier van de Staten van de Nederlandse Antillen, een voorlopige stemming over de onderdelen of artikelen van het ontwerp en desgewenst tevens over het ontwerp als geheel te houden. Op deze voorlopige stemming zijn de bepalingen van dit Reglement van overeenkomstige toepassing. Het resultaat van de voorlopige stem-ming heeft slechts informatieve werking. 3. Indien een voorlopige stemming als in het voorgaande lid bedoeld heeft plaats gevonden, geeft de griffier van het resultaat daarvan met de meeste spoed kennis aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen en aan de voorzitter van de Ministeriële Samenwerkingsraad. Artikel 44 1. Een ontwerp-eenvormige landsverordening wordt niet aan een stemming als bedoeld in arti-kel 45 onderworpen, indien: 1- de voorzitter door de griffier van de Staten van de Nederlandse Antillen verwittigd is dat in die Staten voorstellen tot wijziging van het ontwerp zijn aanvaard; 2- het geval, bedoeld in artikel 50, zich voordoet; of 3- de voorzitter door de griffier van de Staten van de Nederlandse Antillen verwittigd is dat het ontwerp door die Staten verworpen is. 2. In de gevallen bedoeld onder 1- en 2- van het voorgaande lid wordt de behandeling van het ontwerp geschorst; in het geval bedoeld onder 3- wordt zij gesloten en het ontwerp ook als door de Staten van Aruba verworpen beschouwd. - 119 -

3. Indien een ontwerp-eenvormige lands-verordening ingevolge artikel 20, tweede lid, van de Samenwerkingsregeling Nederlandse Antillen en Aruba voor de tweede maal aan de Staten toegezonden is, wordt de openbare behandeling ervan niet heropend vooraleer het ontwerp opnieuw onderworpen is aan een vooronderzoek als bedoeld in Hoofdstuk V van dit Reglement. De openbare behandeling vangt wederom aan met een beraadslaging over het ontwerp.

- 120 -

Artikel 45 1. Nadat de beraadslaging gesloten is, gaat de vergadering tot stemming over. 2. Wenst geen der leden hoofdelijke stemming, dan wordt het in behandeling zijnde artikel, voorstel of onderwerp geacht met algemene stemmen te zijn aangenomen. Evenwel kunnen in de vergaderzaal aanwezige leden aantekening vragen dat zij geacht willen worden te hebben tegengestemd; in dat geval wordt het besluit geacht met de stemmen van de overige leden te zijn aangenomen. 3. Wenst een der leden hoofdelijke stemming, dan beslist het lot bij welk lid de omvraag een aanvang dient te nemen. De leden worden in de gelegenheid gesteld hun stem te motiveren. De duur van zulk een motivering mag de tijd van twee minuten niet overschrijden. De voorzitter brengt zijn stem het laatste uit. 4. Bij hoofdelijke stemming brengt ieder lid mondeling zijn stem uit met het woord "voor" of het woord "tegen", dan wel "pro" of "contra", zonder enige toevoeging. 5. Heeft een lid zich bij het uitbrengen van zijn stem vergist, dan kan hij deze vergissing herstellen voordat het volgende lid gestemd heeft. Bemerkt hij zijn vergissing eerst later, dan kan hij na afloop van de stemming aantekening vragen, dat hij zich vergist heeft. In de uitslag van de stemming brengt dit echter geen verandering. Artikel 46 1. Zodra de openbare beraadslaging over enig onderwerp of voorstel bepaald is, staat het aan ieder lid vrij ondertekende voorstellen tot wijziging aan de voorzitter in te zenden. Deze voorstellen worden vermenigvuldigd en met de meeste spoed onder de leden rondgedeeld. Een - 121 -

of meer exemplaren worden door de zorg van de griffier aan de regering gezonden, indien de voorstellen een ontwerp-landsverordening betreffen. 2. De toepassing van het voorgaande lid is uitgesloten, indien de openbare beraadslaging betreft een ontwerpeenvormige landsverordening als bedoeld in artikel 44, derde lid. 3. Van voorstellen tot wijziging van een ont-werpeenvormige landsverordening worden tevens een of meer exemplaren aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen toegezonden. Artikel 47 1. Elk voorstel tot wijziging kan door de voorsteller worden toegelicht. 2. Het kan geen onderwerp van beraadslaging uitmaken, tenzij het door tenminste twee andere leden wordt ondersteund. 3. De voorsteller is bevoegd in zijn voorstel tot wijziging veranderingen aan te brengen. Deze behoeven geen nieuwe ondersteuning, tenzij de vergadering anders beslist. 4. De voorsteller is ook bevoegd zijn voorstel tot wijziging in te trekken, doch indien de be-raadslaging gesloten is alleen met toestemming van de vergadering. Artikel 48 1. De behandeling van voorstellen tot wijziging vindt plaats tegelijk met de be-raadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp, tenzij de Staten ingevolge het volgende lid besluiten haar aan het eind van de beraadslaging te doen geschieden. - 122 -

2. Het voorstel tot uitstel van de behandeling van voorstellen tot wijziging kan door de voorzitter of door drie leden worden ingediend. 3. In dat geval wordt het voorstel eveneens rondgedeeld. 4. De bepalingen gelden ook voor veranderingen door de regering gedurende de beraadslaging in enig voorstel gebracht. 5. De behandeling van voorstellen, bedoeld in het eerste en het vierde lid, betreffende ontwerp-eenvormige landsverordeningen wordt uitgesteld, tenzij de vergadering van oordeel is dat de aangelegenheid een spoedeisend karakter heeft. Artikel 49 1. Wanneer niemand meer wijzigingen in het aan de orde zijnde artikel of in de beweegredenen wenst voor te stellen noch daarover het woord te voeren, wordt de beraadslaging over dat deel van het voorstel gesloten. 2. Daarna wordt tot stemming overgegaan en wel zodanig dat eerst de ondergeschikte wijzigingen aan de orde worden gesteld, daarna de wijziging zelve, waarop zij betrekking hebben. Vervolgens worden de artikelen of de be-weegredenen zelf, al dan niet gewijzigd, in omvraag gebracht. De wijziging, die de verste strekking heeft, heeft de voorrang. Bij geschil hierover beslissen de Staten. Artikel 50 1. Indien door een lid of leden van de Staten een of meer voorstellen tot wijziging van een ontwerp-eenvormige landsverordening zijn ingediend, wordt tenminste over de onderdelen of artikelen van het ontwerp die door de voorstellen tot wijziging getroffen worden, een - 123 -

voorlopige stemming als bedoeld in artikel 43, tweede lid, gehouden. Het derde lid van dat artikel 43 is ten deze van toepassing. 2. Indien en voor zover de meerderheid van de leden van de Staten zich voor de bedoelde voorstellen heeft uitgesproken, gelden deze als aanvaard in de zin van artikel 19, eerste lid, van de Samenwerkingsregeling Nederlandse Antillen en Aruba. Artikel 51 Behoudens het bepaalde in artikel 53 wordt na de beraadslaging over de onderdelen of artikelen het onderwerp of voorstel in zijn geheel, zoals het na die beraadslaging is vastgesteld, aan een eindstemming onderworpen. Het tweede lid van ar-tikel 43 is ten deze van toepassing. Artikel 52 Bij staken van stemmen wordt, indien de vergadering voltallig is, het voorstel geacht niet te zijn aangenomen. Is de vergadering niet voltallig, dan wordt het nemen van het besluit tot een volgende vergadering uitgesteld. Staken de stemmen opnieuw, dan wordt het voorstel geacht niet te zijn aangenomen. Artikel 53 Indien een ontwerp-landsverordening in de loop der beraadslaging een of meer wijzigingen heeft ondergaan, wordt de eindstemming over het ontwerp in zijn geheel tot een volgende vergadering uitgesteld, tenzij de Staten besluiten om de eindstemming onmiddellijk te houden. In die tussentijd kunnen door de leden wijzigingen, mits schriftelijk, worden voorgesteld. Over die wijzigingen, over veranderingen door de regering voorgesteld en over de daarmede in verband staande artikelen, kan, tenzij de Staten anders besluiten, voor de eindstemming worden beraadslaagd. Alleen die voorstellen van nieuwe - 124 -

wijzigingen, welke door de aangenomen wijzigingen of de verwerping van artikelen noodzakelijk zijn geworden, zijn hierbij toegelaten. Artikel 54 Van het resultaat van de eindstemming aangaande een ontwerp-eenvormige landsverordening geeft de griffier met de meeste spoed kennis aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen.

- 125 -

HOOFDSTUK VII Het recht van initiatief, het recht van interpellatie en het vragenrecht Artikel 55 1. Alle voorstellen van leden naar aanleiding van artikel V.4 van de Staatsregeling worden schriftelijk en ondertekend bij de griffier ingediend. 2. Het voorstel wordt vermenigvuldigd en aan de leden en de regering gezonden. Artikel 56 1. Op ontwerpen door leden voorgesteld overeenkomstig artikel 26 van de Samenwer-kingsregeling Nederlandse Antillen en Aruba is artikel 55 van overeenkomstige toepassing, met dien verstande dat zij tevens aan de voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen worden toegezonden. 2. Een dergelijk ontwerp wordt, nadat het vooronderzoek en de openbare beraadslaging overeenkomstig de in hoofdstukken V en VI van dit Reglement gestelde regels hebben plaatsgevonden, aan een voorlopige stemming als bedoeld in artikel 43 over de onderdelen of artikelen alsmede over het ontwerp als geheel onderworpen. 3. Indien zich bij de voorlopige stemming een meerderheid van de leden van de Staten voor het ontwerp heeft uitgesproken, zendt de voorzitter het ontwerp aan de voorzitter van de Ministeriële Samenwerkingsraad met het verzoek een ontwerp van dezelfde inhoud aan de Staten en aan de Staten van de Nederlandse Antillen aan te bieden. De voorzitter van de Staten van de Nederlandse Antillen wordt door de griffier van dit verzoek alsmede van het ontwerp waarop het betrekking heeft verwittigd. - 126 -

Artikel 57 1. Door leden overeenkomstig artikel 55 aanhangig gemaakte voorstellen worden op dezelfde wijze behandeld als door of vanwege de regering ingediende ontwerp-landsverordeningen, met dien verstande dat overal waar sprake is van het op-treden van een minister de initiatiefnemer of de initiatiefnemers in diens plaats optreedt onder-scheidenlijk optreden en dat de initiatiefnemers niet aan het onderzoek van het voorstel kunnen deelnemen. 2. Een of meer initiatiefnemers kunnen zich in de vergaderingen van de commissies en in de openbare vergaderingen doen bijstaan door ten hoogste twee door hen daartoe aangewezen personen. Artikel 58 1. Indien een lid verlangt, dat de Staten een of meer ministers zullen uitnodigen tot het geven van inlichtingen als bedoeld in artikel III.18, tweede lid van de Staatsregeling, zal hij daartoe een schriftelijk gemotiveerd voorstel indienen, dat in behandeling zal worden gebracht, wanneer het door tenminste twee andere leden ondersteund wordt. 2. Het voorstel, zoals door de vergadering aangenomen, wordt ten spoedigste aan de desbe-treffende minister(s) toegezonden. Artikel 59 1. Ieder lid kan naar aanleiding van artikel III.17 van de Staatsregeling aan een of meer mi-nisters vragen stellen. 2. Zodanige vragen moeten kort en duidelijk worden geformuleerd en mogen voorzien zijn van een korte toelichting. Zij moeten bij de Voorzitter worden - 127 -

ingediend onder de mededeling of de steller een mondeling of een schriftelijk ant-woord verzoekt. De Voorzitter zendt ze aan de daarbij betrokken minister(s) door tenzij bij hem, wegens vorm of inhoud van de vragen, daartegen overwegend bezwaar bestaat, in welk geval hij de steller terstond daarvan in kennis stelt. De doorgezonden vragen worden door de voorzitter ter kennis van de leden gebracht. 3. De Staten bepalen bij de aanvang van elk zittingsjaar, wanneer het vragenuur zal worden gehouden. 4. Heeft de steller van door de Voorzitter doorgezonden vragen een mondeling antwoord verzocht, dan worden ze tijdens het eerstvolgende vragenuur mondeling beantwoord, tenzij de minister daartoe niet in de gelegenheid is. In het laatste geval antwoordt de minister, naar keuze van de vragensteller, hetzij mondeling tijdens een volgend vragenuur, hetzij schriftelijk. 5. Tijdens het vragenuur kan de Voorzitter in overleg met de betrokken minister beslissen, dat vragen, welke op zo een tijdstip zijn ingezonden dat de minister niet behoorlijk gelegenheid heeft gehad zijn antwoord voor te bereiden, zullen worden afgehandeld in het eerstvolgende vragenuur. 6. De voorzitter bepaalt de volgorde, waarin door hem doorgezonden vragen mondeling worden beantwoord. 7. De vragen en de toelichting worden door de steller voorgelezen. Na de beantwoording kan de steller van de vragen voor ten hoogste twee minuten het woord voeren over hetzelfde onderwerp. Hij kan bij die gelegenheid geen verlof vragen tot het houden van een interpellatie noch een motie indienen.

- 128 -

8. Vervolgens kan de Voorzitter aan andere leden, ieder voor ten hoogste een minuut, het woord verlenen over hetzelfde onderwerp. Zij kunnen bij die gelegenheid geen verlof vragen tot het houden van een interpellatie, noch een motie indienen. 9. De Voorzitter bepaalt per vergadering het tijdstip van het einde van het vragenuur. Deze vergadering is openbaar tenzij een meerderheid van de Staten anders beslist. Tijdig ter mondelinge beantwoording ingediende vragen die dan nog niet beantwoord zijn, worden, naar keuze van de indiener, hetzij diezelfde dag schriftelijk beantwoord C tenzij de minister daartoe niet in de gelegenheid is, in welk geval het vierde lid van dit artikel van toepassing is C hetzij toegevoegd aan de vragen, in te dienen ter beantwoording tijdens het eerstvolgende vragenuur. 10. Heeft de steller een schriftelijk antwoord verzocht, dan wordt het antwoord schriftelijk gegeven, mits de minister er de voorkeur aan geeft het antwoord mondeling te geven. In het laatste geval worden de vragen toegevoegd aan de vragen, in te dienen ter beantwoording tijdens het eerstvolgende vragenuur. Artikel 59a De in artikel 55 bedoelde vragen worden, zodra zij door de Voorzitter aan de minister zijn doorgezonden, openbaar gemaakt. Bovendien worden ze met de ant¬woorden, indien ze mondeling zijn beantwoord opgenomen in de notulen en, indien ze schriftelijk zijn beantwoord, opgenomen in een aanhangsel van de notulen. Heeft de steller een schriftelijk antwoord gevraagd en is dit niet ingekomen, terwijl evenmin een mondeling antwoord gegeven is, dan worden de vragen zonder antwoord in het aanhangsel opgenomen. - 129 -

HOOFDSTUK VIII Het doen van benoemingen, voordrachten of keuzen van personen Artikel 60 1. Bij iedere stemming over personen voor benoemingen of voordrachten, in de Staatsregeling of het Statuut vermeld, benoemt de voorzitter drie leden tot stemopnemers. Nadat de voorzitter het getal van de aanwezige leden en de eerstbenoemde stemopnemer dat van de in de bus gevonden stembriefjes hebben opgegeven, wordt ieder stembriefje door de eerstbenoemde stemopnemer opgelezen en door de beide andere stemopnemers gecontroleerd en opgetekend. De griffier zal mede de stemmen optekenen. De eerstbenoemde stemopnemer maakt vervolgens de uitslag der stemming bekend. 2. Bijvoegingen op het stembriefje, welke niet tot het doel der stemming strekken, worden niet opgelezen. Artikel 61 Voor iedere kandidaat afzonderlijk wordt een stembriefje ingevuld, dat een duidelijke aanwijzing van de persoon moet bevatten. In geval van twijfel beslissen de Staten. Artikel 62 Niet of niet behoorlijk ingevulde stembriefjes worden ter bepaling van de meerderheid niet medegerekend onder het getal van de geldig uitgebrachte stemmen. Artikel 63 Een verkregen meerderheid van stemmen geldt niet, wanneer het getal van de in de bus gevonden stembriefjes groter is dan dat van de leden, die stemden, en dit bestaand verschil van invloed heeft kunnen zijn op de uitslag. - 130 -

Artikel 64 De stemming is nietig, indien het aantal geldig uitgebrachte stemmen niet groter is dan de helft van het aantal uitgebrachte stemmen. Artikel 65 Wanneer bij de eerste stemming niemand de volstrekte meerderheid van de geldig uitgebrachte stemmen heeft verkregen, heeft er een herstemming plaats tussen de twee personen, die de meeste stemmen op zich verenigd hebben. Artikel 66 1. Mocht een gelijk getal stemmen ten deel zijn gevallen aan twee of meer personen, die voor de herstemming in aanmerking komen, dan beslist het lot wie van hen met het lid, dat de meeste stemmen verkregen heeft, in herstemming komt. 2. Indien meer dan twee personen een gelijk aantal stemmen verkregen hebben, vindt een her-stemming tussen hen plaats. Het lot beslist eveneens, wanneer geen beslissing verkregen wordt. 3. Om een beslissing bij het lot te ver-krijgen, worden de geldige stembriefjes, be-hoorlijk toegevouwen, door een van de stemopnemers in de bus geworpen, waarna een andere stemopnemer er een uitneemt. De persoon, op het uitgetrokken stembriefje vermeld, is de gekozene. Artikel 67 De bovenstaande bepalingen omtrent de wijze van stemmen zijn mede toepasselijk op alle andere keuzen dan die, vermeld in artikel 60, tenzij de Staten in een

- 131 -

bijzonder geval mochten besluiten daarvoor andere regelen te doen gelden. HOOFDSTUK

IX

Artikel 68 De Staten, die ingevolge het bepaalde in artikel III.15, tweede lid, van de Staatsr-geling, met gesloten deuren vergaderen, kunnen omtrent het aldaar behandelde geheimhouding opleggen. Artikel 69 De geheimhouding wordt door alle leden en ook door hen, die later van het verhandelde kennis hebben genomen, bewaard. Zij kan door de Staten, met gesloten deuren vergaderend, opgeheven wor-den. Artikel 70 1. Van de vergaderingen met gesloten deuren waarvan geheimhouding is opgelegd, worden door de griffier notulen gehouden. Zij worden dadelijk of in een volgende ver-gadering met gesloten deuren voorgelezen en aan goedkeuring onderworpen. Deze notulen worden op de griffie achter slot bewaard, tenzij de Staten anders beslissen. 2. Ten aanzien van deze notulen wordt ge-handeld overeenkomstig het bepaalde in artikel 28, eerste lid.

- 132 -

HOOFDSTUK X De uitoefening van (enquête)

het

recht

van

onderzoek

Artikel 71 1. Een voorstel tot het instellen van een on-derzoek (enquête) ingevolge artikel III.19 van de Staatsregeling, wordt in schrift gebracht en ondertekend door een of meer leden bij de Staten ingediend. 2. Wanneer het voorstel gedaan wordt door een der commissies, bedoeld in artikel 14, naar aanleiding van een bij haar in overweging zijnd onderwerp, geschiedt dit bij verslag, in een openbare vergadering uit te brengen. Artikel 72 1. Het voorstel omvat een nauwkeurige om-schrijving van het onderwerp van het onderzoek en, zo mogelijk, de namen van getuigen en deskundigen. Het is, behoudens het geval in het tweede lid van het vorige artikel, vergezeld van een memorie van toelichting. 2. Het voorstel en de memorie van toelichting worden gedrukt en aan de leden en aan de regering toegezonden. Artikel 73 1. Wanneer de Staten, na het voorstel in een vergadering van de Centrale commissie te hebben onderzocht, tot het instellen van het onderzoek besluiten, wijzen zij de leden der Staten aan, die de commissie van onderzoek zullen vormen en bepalen zij tevens het aantal leden, waarvan de tegenwoordigheid wordt vereist voor het afnemen van de verhoren. De commissie zal bestaan uit een lid, tevens voorzitter, en tenminste vier andere leden.

- 133 -

2. De voorzitter zorgt voor de plaatsing van het besluit der Staten in het blad, waarin van overheidswege de officiële berichten worden geplaatst. Artikel 74 1. De Staten bepalen bij elk besluit tot het instellen van een onderzoek de termijn, binnen welke het onderzoek zal zijn afgelopen. 2. Die termijn kan op voorstel van de commis-sie door de Staten worden verlengd. Artikel 75 1. De getuigen en deskundigen worden door de voorzitter van de commissie ondervraagd. Ook de overige leden van de commissie kunnen, na van de voorzitter het woord te hebben verkregen, vragen stellen. 2. De schriftelijke aantekening van de afgelegde verklaringen of gegeven berichten geschiedt door de zorg van de griffier. Artikel 76 1. Wanneer de commissie een getuige ervan verdenkt, opzettelijk een valse verklaring onder ede of onder daarvoor in de plaats tredende belofte te hebben afgelegd, wordt daarvan een afzonderlijk proces-verbaal opgemaakt, bevattende de afgelegde verklaring van de getuige en de aanduiding van de gronden, waarop het vermoeden van valsheid berust. 2. De commissie stelt een door de griffier ondertekend afschrift van het proces-verbaal in handen van het openbaar ministerie bij het gerecht in eerste aanleg.

- 134 -

Artikel 77 De processen-verbaal van verhoor van getuigen of deskundigen, alsmede het afzonderlijke proces-verbaal bedoeld in het vorige artikel, worden door de aanwezige leden van de commissie en door de griffier ondertekend. Alle andere van de commissie uitgaande stukken, behalve die waaromtrent de Enquêteverordening de ondertekening van de aanwezige leden van de commissie vordert, worden door haar voorzitter en de griffier ondertekend. Artikel 78 1. Na afloop van het onderzoek of zo dikwijls als de commissie dit gedurende het onderzoek nodig oordeelt, of de Staten daartoe besluiten, doet de commissie van haar verrichtingen verslag aan de Staten. 2. De processen-verbaal van de gehouden verhoren en de overige bescheiden van het ingestelde onderzoek worden ter griffie van de Staten overgebracht. 3. De processen-verbaal van de verhoren worden openbaar gemaakt, tenzij de Staten daaromtrent anders beslissen. De Staten kunnen ook de openbaarmaking van andere stukken van het onderzoek bevelen. 4. De wijze van openbaarmaking wordt voor elk geval door de Staten beslist. Artikel 79 1. Van de ontbinding van de commissie wordt kennis gegeven in het blad, waarin van overheidswege de officiële berichten worden geplaatst. 2. In dat geval, alsmede in het geval, dat de bevoegdheid van de commissie eindigt wegens ontbinding van de

- 135 -

Staten, worden de stukken van het onderzoek ter griffie van de Staten overgebracht. HOOFDSTUK XI Het ontslag van de leden en van de gevolgen van de sluiting van een zitting Artikel 80 Een lid, dat met inachtneming van artikel III.6, tweede lid van de Staatsregeling zijn ontslag neemt, doet hiervan onverwijld mededeling aan de Staten. Artikel 81 Alle werkzaamheden van de Staten of van de krachtens dit Reglement gevormde of benoemde commissies - de behandeling van voorstellen van de regering daaronder begrepen - die bij de sluiting van een zitting onafgedaan zijn gebleven, worden in het volgend zittingsjaar hervat, tenzij de Staten anders beslissen.

- 136 -

HOOFDSTUK XII Bezoekers

en

toehoorders

Artikel 82 1. De voorzitter kan regels stellen voor de toelating van bezoekers tot het gebouw van de Staten en in het bijzonder van toehoorders tot de tribunes. Deze regels mogen het beginsel van de openbaarheid van de vergaderingen van de Staten, met uitzondering van die welke overeenkomstig dit Reglement met gesloten deuren worden gehouden, niet aantasten; wel kan daarbij een minimumleeftijd gesteld worden. 2. Alle tekenen van goed- of afkeuring zijn de toehoorders verboden. De voorzitter zorgt voor de handhaving van dit verbod en voor de bewaring van behoorlijke stilte. Hij kan bij overtreding degene, die de orde stoort of gestoord heeft, doen vertrekken en desnoods alle toehoorders of alleen die zich op een bepaalde tribune bevinden doen verwijderen. De toehoorders zijn verplicht de aanwijzingen van het personeel van de Staten en van het toezichthoudend personeel van de politie op te volgen. Bij overtreding hiervan heeft de voorzitter dezelfde bevoegdheden als hierboven vermeld. Voorts kan de voorzitter met het oog op de aard van het behandelde onderwerp opdracht geven kinderen beneden een door hem te bepalen leeftijd te doen vertrekken.

- 137 -

HOOFDSTUK XIII Slotbepalingen Artikel 83 1. Op voorstellen tot herziening van dit Reglement zijn de bepalingen van Hoofdstuk V van toepassing. 2. De Staten kunnen te allen tijde besluiten van de bepalingen van dit Reglement af te wijken, indien geen der leden zich daartegen verzet en indien de afwijking niet in strijd is met het Statuut, de Samenwerkingsregeling Nederlandse Antillen en Aruba, de Staatsregeling of een landsverordening. Artikel 84 Dit Reglement treedt in werking met ingang van de dag na die van haar plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba.

- 138 -

Reglement van Orde voor de ministerraad Vindplaats: AB 1999 no. 26

“I desire so to conduct the affairs of this administration that if at the end... I have lost every other friend on earth, I shall at least have one friend left, and that friend shall be down inside of me.” Abraham Lincoln - 139 -

REGLEMENT VAN MINISTERRAAD

ORDE

VOOR

DE

§1. Samenstelling Artikel 1 1. De ministers vormen tezamen de ministerraad. 2. De minister-president is voorzitter van de ministerraad. 3. Bij beschikking van de ministerraad wordt geregeld, welke minister in geval van ontstentenis of verhindering van de minister-president optreedt als waarnemend minister-president. 4. De ministerraad benoemt op voordracht van de minister-president de secretaris en één of meer plaatsvervangende secretaris(sen).

- 140 -

§ 2. Taak Artikel 2 1. De ministerraad beraadslaagt en besluit over het algemeen regeringsbeleid teneinde de eenheid in dat beleid te bevorderen. 2. In elk geval beraadslaagt en besluit de ministerraad: a. in voorkomende gevallen over het in te nemen standpunt bij de voorbereiding en behandeling van Koninkrijksaangelegenheden en bij aangelegenheden inzake onderlinge bijstand, overleg en samenwerking tussen de landen in het Koninkrijk; b. over de instructie voor de gevolmachtigde minister, mede in verband met de vergaderingen van de ministerraad van het Koninkrijk, met inachtneming van het gestelde onder a; c. over de ontwerpen van landsverordening en landsbesluit, houdende algemene maatregelen, alvorens deze bij de Raad van Advies worden ingediend; d. over de onder sub c genoemde ontwerpen, voor zover deze bij de Raad van Advies tot belangrijke aanmerkingen of bezwaren hebben aanleiding gegeven, tenzij de spoed welke de behandeling mocht vereisen, nader overleg in de ministerraad niet toelaat; e. over de voordrachten aan de Gouverneur inzake benoeming, bevordering bij keuze, schorsing en ontslag van ambtenaren, en van personen in gewichtige betrekkingen, meer bepaald: 1°. de voorzitter en de ondervoorzitter van de Staten.

- 141 -

2°. de voorzitter, de leden, alsmede de secretaris van de Raad van Advies; 3°. de gevolmachtigde minister in Nederland en de directeur van het Kabinet van de gevolmachtigde minister; 4°. de directeuren en de secretaris van de Centrale Bank van Aruba; 5°. de voorzitter, de ondervoorzitter en de leden van de Deviezencommissie; 6°. de advocaat-generaal, de officieren van justitie, alsmede de substituut-officieren van justitie; 7°. de notarissen; 8°. de griffier en de substituut-griffier van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba; 9°. de griffier en de substituut-griffiers bij het gerecht in eerste aanleg; 10°. de directeur en commissarissen van het Algemeen Pensioenfonds van Aruba. f. over voorstellen inzake overeenkomsten arbeidscontractanten en consultants;

met

g. over de uitzending van ambtenaren buiten Aruba; h. over het ontwerp-reglement van orde voor de Raad van Advies; i. over het ontwerp-reglement van orde voor de ministerraad; - 142 -

j. over de ontwerp-instructie voor de gevolmachtigde minister; k. over het uit te brengen advies nopens het overleg dat ingevolge het bepaalde in artikel VI.21, tweede lid, van de Staatsregeling van Aruba gepleegd wordt met de regering. Artikel 3 Over aangelegenheden bij welke het algemeen regeringsbeleid betrokken kan zijn, niet behorende tot die bedoeld in artikel 2, plegen de ministers overleg met de minister-president. Indien het overleg niet tot overeenstemming leidt, worden deze aangelegenheden in de raad gebracht. Artikel 4 In gevallen waarin het niet duidelijk is, welke minister in de eerste plaats verantwoordelijk is voor een bepaalde aangelegenheid, beslist de minister-president over die verantwoordelijkheid. Artikel 5 De minister-president kan, indien een aangelegenheid door de minister die daarvoor in de eerste plaats verantwoordelijk is, niet in de ministerraad aan de orde wordt gesteld, in overeenstemming met het gevoelen van de ministerraad, zelf zorg dragen voor de indiening van deze aangelegenheid bij de ministerraad.

- 143 -

§ 3. Werkwijze Artikel 6 De ministerraad vergadert in beginsel eenmaal per week. Voorts roept de minister-president de ministerraad zo dikwijls bijeen als hij dit nodig oordeelt of wanneer twee of meer ministers dit verlangen. Artikel 7 In geval van verhindering een vergadering bij te wonen geven de ministers daarvan tijdig kennis aan de ministerpresident. Artikel 8 1. Indien de minister-president of een minister zich tijdelijk buitenslands begeeft, stelt hij de Gouverneur daarvan schriftelijk in kennis, onder vermelding van de vermoedelijke duur van de reis. 2. Een minister geeft hiervan bovendien tijdig kennis aan de minister-president. Artikel 9 De vergaderingen van de ministerraad worden met gesloten deuren gehouden. Artikel 10 1. De minister-president stelt de agenda vast. Een exemplaar van de agenda wordt ten minste 24 uur voor aanvang van de vergadering aan de ministers gezonden. 2. De voor de ministerraad bestemde stukken dienen ten minste één week voor de behandeling in de ministerraad in het bezit te zijn van de ministers en van de secretaris. Zij zijn voorzien van een daartoe bestemd aanbiedingsformulier. - 144 -

Artikel 11 1. De minister-president werkzaamheden.

regelt

de

orde

der

2. In de vergadering van de ministerraad worden alleen op de agenda vermelde stukken behandeld, tenzij de minister-president in geval van hoge uitzondering toestemming verleent hiervan af te wijken. 3. Geen zaak wordt in de vergadering in behandeling genomen wanneer de minister wie de zaak in het bijzonder aangaat, niet tegenwoordig is, tenzij hijzelf had verzocht de zaak niet uit te stellen of de ministerraad van oordeel is, dat de behandeling geen uitstel gedoogt. 4. De ministerraad is bevoegd een zaak in handen van een of meer ministers te stellen teneinde daarover aan de ministerraad advies uit te brengen. 5. Op verzoek van een of meer ministers kan de ministerraad beslissen dat de vergadering ter voorlichting inzake met name aangewezen onderwerpen geheel of gedeeltelijk door derden wordt bijgewoond. Artikel 12 Ministers nemen niet deel aan besluitvorming over aangelegenheden die zijn huidige dan wel vroegere belangen, functies, familie- of zakenrelaties raken, voorzover deelneming in strijd zou kunnen komen met een goede ambtsuitoefening. Artikel 13 1. Voor het nemen van een beslissing is de tegenwoordigheid van meer dan de helft van het aantal ministers, de minister-president of waarnemend ministerpresident inbegrepen, vereist. - 145 -

2. De beslissingen van de ministerraad worden bij meerderheid van stemmen genomen, waarbij iedere minister één stem heeft. De minister-president stemt het laatst. 3. De stemming geschiedt mondeling. Onthoudt een minister zich van stemming, dan wordt de reden daarvan in het verslag, bedoeld in artikel 18, vermeld. 4. Bij staken van stemmen wordt het nemen van een beslissing tot een volgende vergadering uitgesteld. Staken de stemmen opnieuw, dan wordt de voordracht geacht te zijn verworpen. 5. Alle beslissingen van de ministerraad ondertekend door de minister-president.

worden

Artikel 14 1. Indien een minister een beslissing in strijd acht met zijn verantwoordelijkheid, geeft hij daarvan kennis aan de ministerraad. 2. Hij kan vorderen, dat van zijn afwijkend gevoelen aantekening wordt gehouden in het verslag, bedoeld in artikel 18. 3. In geen geval handelt een minister tegen een beslissing van de ministerraad. Artikel 15 De vergadering kan door de minister-president voor ten hoogste vierentwintig uur worden geschorst.

- 146 -

Artikel 16 1. De minister-president ziet toe op de totstandkoming van een samenhangend regeringsbeleid. 2. De minister-president ziet toe op de uitvoering van de besluiten van de ministerraad. 3. De minister-president kan in overeenstemming met het gevoelen van de raad nadere schriftelijke aanwijzingen vaststellen inzake de werkwijze van de ministerraad. Artikel 17 Schriftelijke voordrachten door de ministerraad aan de Gouverneur alsmede alle overige schriftelijke stukken die uitgaan van de ministerraad, worden ondertekend door de minister-president. Artikel 18 1. Van de vergaderingen wordt door de secretaris een besluitenlijst en een verslag opgemaakt. 2. De besluitenlijst wordt zo spoedig mogelijk na afloop van de vergadering aan alle ministers gezonden. 3. Het verslag, met inbegrip van de besluitenlijst, wordt in de eerstvolgende vergadering behandeld en vastgesteld, waarna het door de minister-president en de secretaris wordt ondertekend. Een afschrift van het vastgestelde verslag wordt ter kennisneming aan de Gouverneur gezonden. 4. In afwijking van het derde lid wordt het verslag van de vergadering van de ministerraad die door de Gouverneur wordt bijgewoond, vastgesteld nadat de Gouverneur in de gelegenheid is gesteld daarover zijn oordeel kenbaar te maken. - 147 -

§ 4. Geheimhouding Artikel 19 1. Al hetgeen ter vergadering besproken wordt, de besluitenlijst, het verslag dan wel een uittreksel of een gedeelte daarvan, is geheim, tenzij de minister-president of de ministerraad gehele of gedeeltelijke ontheffing van geheimhouding verleent. 2. Het bepaalde in het eerste lid is van overeenkomstige toepassing met betrekking tot de vergaderingen van de in artikel 20 bedoelde commissies uit de ministerraad.

- 148 -

§ 5. Commissies Artikel 20 1. De ministerraad kan bepaalde aangelegenheden ter voorbereiding toevertrouwen aan commissies, uit zijn midden aangewezen. 2. De voorzitter van deze commissies is de ministerpresident, tenzij de ministerraad anders beslist. 3. De secretaris van de ministerraad is tevens secretaris van deze commissies.

- 149 -

§ 6. Slotbepaling Artikel 21 De minister-president zorgt ervoor dat dit reglement in acht wordt genomen.

- 150 -

Landsverordening openbaarheid van bestuur Vindplaats: AB 1999 no. 12 Wijzigingen: AB 2006 no. 16

“My great concern is not whether you have failed, but whether you are content with your failure.” Abraham Lincoln

- 151 -

HOOFDSTUK 1 Definities Artikel 1 1. In deze landsverordening en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: de Minister: de minister wie het aangaat; document: een bij de Minister berustend schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat. 2. Onder een document als bedoeld in het eerste lid, wordt niet begrepen een schriftelijk stuk of ander materiaal, dat ingevolge een overeenkomst met een derde aan de overheid is afgegeven om daar te berusten.

- 152 -

HOOFDSTUK 2 Openbaarmaking op verzoek Artikel 2 1. Een ieder kan de Minister schriftelijk verzoeken om informatie, neergelegd in documenten. 2. De minister, belast met administratieve zaken kan nadere regels stellen omtrent de wijze van indiening van verzoeken om informatie alsmede omtrent de wijze waarop de informatie verstrekt wordt. Artikel 3 1. De Minister verstuurt aan de verzoeker onverwijld een bewijs, met daarop de datum van ontvangst, ter zake van de ontvangst van een verzoek om informatie. 2. Op een verzoek om informatie beslist de Minister zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen drie weken na de ontvangst van het verzoek. 3. De Minister deelt de beslissing op het verzoek schriftelijk aan de verzoeker mede; een gehele of gedeeltelijke afwijzing wordt gemotiveerd. 4. Is afhandeling binnen drie weken na ontvangst niet mogelijk, dan kan de Minister deze termijn eenmaal met ten hoogste drie weken verlengen. De Minister stelt de verzoeker hiervan tijdig schriftelijk en onder opgave van redenen op de hoogte.

- 153 -

Artikel 4 1. De Minister geeft gevolg aan het verzoek door van de documenten waarop het verzoek betrekking heeft: a. kopie te geven of de letterlijke inhoud in andere vorm te verstrekken, b. een schriftelijke samenvatting van de inhoud te verstrekken, c. lezing van de inhoud toe te staan, of d. mondeling informatie omtrent de inhoud te doen verstrekken. 2. Bij het kiezen van de vorm waarin aan het verzoek gevolg wordt gegeven, wordt rekening gehouden met de voorkeur van de verzoeker, met het belang van een vlotte voortgang van de werkzaamheden van de administratie en met de artikelen 8 en 9. 3. Indien informatie wordt verstrekt op een wijze als bedoeld in het eerste lid, onderdeel a of onderdeel b, is verzoeker daarvoor retributie verschuldigd.

- 154 -

HOOFDSTUK 3 Openbaarmaking uit eigen beweging Artikel 5 De Minister verstrekt uit eigen beweging en op een door hem te bepalen wijze, informatie over het beleid, de voorbereiding en de uitvoering daaronder inbegrepen, zodra dat in het belang is van een goed en democratisch bestuur. Artikel 6 1. Onverminderd het tweede lid, maakt de Minister openbaar: a. de adviezen die de Raad van Advies ingevolge artikel 17 van de Landsverordening Raad van Advies (AB 1992 no. GT 3) uitbrengt; b. de adviezen van de Algemene Rekenkamer; c. de adviezen van de bij landsverordening ingestelde vaste colleges van advies in zaken van wetgeving en bestuur; d. andere krachtens een landsverordening verplicht uitgebrachte adviezen. 2. De openbaarmaking van adviezen betreffende wettelijke regelingen geschiedt door de minister van Justitie. 3. Openbaarmaking geschiedt door een advies gedurende ten minste drie weken ter inzage te leggen in de Biblioteca Nacional. De terinzagelegging wordt bekendgemaakt in de Landscourant van Aruba. - 155 -

4. Van ter inzage gelegde documenten kunnen afschriften worden gemaakt. Artikel 7 1. De openbaarmaking van adviezen als bedoeld in artikel 6, eerste lid, geschiedt, voor zover het betreft: a. adviezen over door de regering bij de Staten ter goedkeuring aan te bieden ontwerpen van landsverordeningen alsmede adviezen over ontwerpen van rijkswetten: gelijktijdig met de indiening van het ontwerp bij de Staten; b. adviezen over ontwerpen van landsverordeningen door de Staten aan de regering ter vaststelling voor te dragen: gelijktijdig met de voordracht van het ontwerp aan de regering; c. adviezen over algemene maatregelen van rijksbestuur en van landsbesluiten, houdende algemene maatregelen: gelijktijdig met de plaatsing van de desbetreffende wettelijke regeling in het Afkondigingsblad van Aruba; d. adviezen over voorstellen tot goedkeuring van verdragen, voor zover deze goedkeuring niet in de vorm van een rijkswet geschiedt: binnen een week nadat het advies is uitgebracht. 2. Indien de openbaarmaking van adviezen als bedoeld in het eer ste lid, niet kan geschieden op het daar aangegeven moment, geschiedt deze zo spoedig mogelijk daarna. 3. De overige adviezen worden binnen vier weken nadat zij zijn uitgebracht, openbaar gemaakt, tenzij de Minister

- 156 -

tijdig in de Landscourant van Aruba een ander tijdstip heeft bekendgemaakt.

- 157 -

HOOFDSTUK 4 Uitzonderingen op de openbaarmaking Artikel 8 1. Het verstrekken van informatie blijft achterwege, voor zover dit: a. de eenheid van de regering in gevaar zou kunnen brengen; b. de veiligheid van het Land zou kunnen schaden; c. informatie betreft, afkomstig van een bestuursorgaan van een ander land van het Koninkrijk, die in het desbetreffende land op grond van de aldaar geldende wettelijke regelingen niet zou worden verstrekt; d. bedrijfs- en fabricagegegevens betreft, die door natuurlijke personen of rechtspersonen vertrouwelijk aan de overheid zijn medegedeeld. 2. Het verstrekken van informatie blijft voorts achterwege, voor zover het belang daarvan niet opweegt tegen een van de navolgende belangen: a. de economische of financiële belangen van het Land; b. de opsporing en vervolging van strafbare feiten; c. het toezicht voorschriften;

op

de

naleving

van

wettelijke

d. de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer; e. het belang dat de geadresseerde erbij heeft als eerste kennis te kunnen nemen van de informatie;

- 158 -

f. het voorkomen van onevenredige bevoordeling of benadeling van bij de aangelegenheid betrokken natuurlijke personen of rechtspersonen, dan wel van derden. Artikel 9 1. Het verstrekken van informatie over gegevens uit documenten, opgesteld ten behoeve van een beraad over een bestuurlijke aangelegenheid, blijft achterwege voor zover die gegevens nog in bewerking zijn of voor zover die gegevens betrekking hebben op opvattingen, voorstellen, aanbevelingen of conclusies van een of meer personen over het beleid van de Minister en de daartoe door deze of dezen aangevoerde argumenten. Over de in de desbetreffende documenten vervatte feitelijke gegevens en de daaruit afgeleide prognoses en beleidsalternatieven wordt, behoudens artikel 8, wel informatie verstrekt. 2. Onder een bestuurlijke aangelegenheid in de zin van het eerste lid wordt verstaan een aangelegenheid die betrekking heeft op beleid van de regering of de Minister, daaronder begrepen de voorbereiding en de uitvoering daarvan. Artikel 10 In afwijking van de artikelen 8 en 9, eerste lid, blijft het verstrekken van informatie uit documenten, ouder dan dertig jaren, slechts achterwege, indien sprake is van een omstandigheid als genoemd in artikel 8, eerste lid, aanhef en onderdeel c of tweede lid, aanhef en onderdeel d of f.

- 159 -

HOOFDSTUK 5 Overgangs- en slotbepalingen Artikel 11 Bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, kan de onderhavige landsverordening van overeenkomstige toepassing worden verklaard op zelfstandige bestuursorganen. Artikel 12 Artikel 17 van de Landsverordening Sociaal-Economische Raad (AB 1987 no. 103) vervalt. Artikel 13 1. Deze landsverordening treedt in werking op een bij landsbesluit te bepalen tijdstip. 2. Zij kan worden aangehaald als Landsverordening openbaarheid van bestuur.

- 160 -

Comptabiliteitsverordening 1989 Vindplaats: AB 1989 no. 72 Wijzigingen: AB 1999 nos. 34, 37

“You cannot escape the responsibility of tomorrow by evading it today.”

- 161 -

Abraham Lincoln

- 162 -

HOOFDSTUK I Definities Artikel 1 In deze landsverordening en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: kosten: in het verleden aangegane, huidige en toekomstige betalingsverplichtingen van het Land betrekking hebbend op één dienstjaar; investering: een betalingsverplichting van het Land, die het bedrag van Afl. 2.500,- te boven gaat en waarvan het nut van de daarmee verkregen zaak zich over meer dan één dienstjaar uitstrekt; middelen: in het verleden ontvangen, huidige en toekomstige inkomsten van het Land betrekking hebbend op één dienstjaar; schenking: iedere rechtshandeling, niet voortvloeiende uit de wet of een verbintenis, en niet zijnde de toekenning van een subsidie als bedoeld in de Subsidieverordening instellingen van openbaar nut (AB 1990 no. GT 34) of een subsidie als bedoeld in de Landsverordening kleuteronderwijs (AB 1992 no. 88), de Landsverordening basisonderwijs (AB 1989 no. GT 75), de Landsverordening voortgezet onderwijs (AB 1989 no. GT 103) of de Landsverordening Universiteit van Aruba (AB 1988 no. 100), waarbij om niet aan het Land toekomende lichamelijke of onlichamelijke zaak aan derden wordt overgedragen;

- 163 -

een openbare aanbesteding: het na een voorafgaande algemene bekendmaking bieden van de gelegenheid tot inschrijving door iedere natuurlijke of rechtspersoon voor de uitvoering van een werk, het doen van een levering of het verrichten van een dienst; een onderhandse aanbesteding: een gelegenheid tot inschrijving door een beperkt van ten minste twee natuurlijke of rechtspersonen voor de uitvoering van een werk, het doen van een levering of het verrichten van een dienst; een gunning uit de hand: een opdracht tot het uitvoeren van een werk, het doen van een levering of het verrichten van een dienst, zonder dat daaraan een openbare of onderhandse aanbesteding is voorafgegaan; een openbare verkoping: het na een voorafgaande algemene bekendmaking in het openbaar verkopen van een roerende zaak van het Land aan de meestbiedende; garantie: een overeenkomst tot borgstelling of wisselborgstelling, aangegaan door het Land ten behoeve van derden, behoudens de borgstellingsovereenkomst in verband met kosten van ziekte en verpleging.

- 164 -

HOOFDSTUK II Begroting van het Land Artikel 2 1. Iedere minister stelt voor het komende dienstjaar een ontwerp voor een landsverordening tot vaststelling van de begroting voor zijn ministerie op. Hij zendt het ontwerp vóór 1 april van het lopende dienstjaar aan de minister van Financiën. 2. In een ontwerp als bedoeld in het eerste lid, worden opgenomen: a. een raming van de kosten in het komende dienstjaar, b. een raming van de middelen ter dekking van de kosten van het komende dienstjaar, c. een raming van de investeringen in het komende dienstjaar. In het ontwerp voor het ministerie van Financiën is bovendien opgenomen een financieringsplan voor het komende dienstjaar. 3.De in het tweede lid vermelde ramingen worden onderverdeeld naar posten volgens een bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, vast te stellen financieel-economische classificatie. 4. Uitsluitend in het ontwerp voor het ministerie van Financiën wordt ten behoeve van in de loop van het komende dienstjaar onverwacht opkomende, en daardoor niet in de afzonderlijke posten geraamde, onontkoombare betalingsverplichtingen die geen uitstel gedogen, onder de raming van kosten opgenomen een post onvoorziene kosten.

- 165 -

Artikel 3 1. Een ontwerp voor een landsverordening tot vaststelling van de begroting van een ministerie voor een dienstjaar wordt vergezeld van een memorie van toelichting die een uiteenzetting bevat over het door de betrokken minister te voeren beleid en, wat de vaststelling van de kosten en investeringen en de middelen betreft, nauwkeurig en volledig de gronden en gegevens bevat, waarop elke raming berust, alsmede per post de raming voor het lopende jaar en de cijfers, voorkomende in de jaarrekening van het voorafgaande jaar. In geval van aanmerkelijk verschil tussen de ramingen van het komende en het lopende dienstjaar worden de redenen van dit verschil, alsmede de gronden voor de voorgedragen nieuwe posten vermeld. 2. Aan de memorie van toelichting op de ontwerpen voor de ministeries wordt een per 1 januari van het jaar, voorafgaande aan het dienstjaar, gespecificeerd overzicht van de vorderingen en schulden van het desbetreffende ministerie toegevoegd. Aan de memorie van toelichting op het ontwerp voor het ministerie van Financiën worden bovendien toegevoegd: - een per 1 januari van het jaar, voorafgaande aan het dienstjaar, gespecificeerd overzicht van de aangegane en verstrekte geldleningen; - een per 1 januari van het jaar, voorafgaande aan het dienstjaar, gespecificeerd overzicht van de gegeven garanties; - een liquiditeitsprognose van het Land over het komende dienstjaar.

- 166 -

Artikel 4 1. Een landsverordening tot vaststelling van de begroting van een ministerie treedt in werking met ingang van 1 januari van het dienstjaar waarop de begroting betrekking heeft. 2. Indien de plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba geschiedt na 31 december, treedt zij in werking met ingang van de dag na die van haar plaatsing in het Afkondigingsblad, en werkt zij terug tot en met 1 januari. Artikel 5 Het dienstjaar is het kalenderjaar. Artikel 6 1. Indien een landsverordening kan leiden tot hogere of lagere kosten, investeringen of middelen voor het lopende begrotingsjaar of voor latere jaren, dient de memorie van toelichting op het ontwerp voor de desbetreffende landsverordening expliciet de financiële gevolgen in een afzonderlijk onderdeel te vermelden, waarbij tevens worden aangegeven of, onderscheidenlijk in hoeverre, de financiële gevolgen begrepen zijn in de laatst ingediende begroting, en uit welke middelen deze uitgaven gedekt zullen worden. 2.Mededelingen aan de Staten met betrekking tot beleidsvoornemens van de regering bevatten een financieel onderdeel.

- 167 -

HOOFDSTUK III Het beheer van de begroting van het Land § 1. De administratie Artikel 7 1. Met betrekking tot de begroting waarover een minister het beheer voert, beschikt hij over de in de landsverordening tot vaststelling van zijn begroting toegestane bedragen, behoudens artikel 18, tweede lid. 2. Elk ministerie is belast met zijn begrotingszaken en het voerenvan zijn financiële administratie. Artikel 8 Er is een centrale begrotings- en financiële administratie die wordt gevoerd door de Directie Financiën van het ministerie van Financiën. Artikel 9 De controle op de administraties, bedoeld in de artikelen 7, tweede lid, en 8, wordt verricht door de centrale accountantsdienst van het Land. Artikel 10 Met het oog op het doelmatig beheer van en de controle op de administraties, bedoeld in de artikelen 7, tweede lid, en 8, stelt de minister van Financiën regels met betrekking tot de inrichting van deze administraties en tot de wijze waarop deze worden bijgehouden. Artikel 11 1. In een geval als bedoeld in artikel 4, tweede lid, kunnen de ministers om de overheidsdienst gaande te houden in de periode tot de inwerkingtreding van de aldaar bedoelde landsverordening beschikken over ten hoogste - 168 -

viertwaalfde gedeelte van de bedragen die voor gelijksoortige kosten zijn vastgesteld in de landsverordening tot vaststelling van de begroting van het voorafgaande dienstjaar. 2. Indien de eisen van de dienst dit onvermijdelijk maken, kan de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën beschikken over een groter gedeelte dan viertwaalfde van de in het eerste lid bedoelde bedragen. Een dergelijke ministeriële beschikking wordt terstond in afschrift toegezonden aan de Staten en de Algemene Rekenkamer.

- 169 -

§ 2. Het beheer door de minister van Financiën Artikel 12 1. De minister van Financiën is verantwoordelijk voor het beheer over de centrale Landskas en de aan het Land toebehorende of toevertrouwde geldswaardige papieren. 2. Bij landsbesluit kan worden bepaald, dat het beheer over andere kassen en geldswaardige papieren onder verantwoordelijkheid van een andere minister wordt gevoerd. De voordracht tot een zodanig landsbesluit wordt gedaan door de minister van Financiën, in overeenstemming met de betrokken minister. Artikel 13 De minister van Financiën en de in artikel 12, tweede lid, bedoelde andere ministers kunnen functies binnen de overheidsdienst aanwijzen, waarvan degene die die functie vervult, namens de desbetreffende minister belast is met het doen van ontvangsten en betalingen en de bewaring van gelden, dan wel met de ontvangst, de afgifte en de bewaring van geldswaardige papieren. De in artikel 12, tweede lid, bedoelde andere ministers doen van hun beschikking tot aanwijzing een afschrift toekomen aan de minister van Financiën. Artikel 14 1.Bij landsbesluit kan aan de machtiging worden verleend tot:

betrokken

minister

a. overschrijding van de in de begroting voor zijn ministerie geraamde kosten of het maken van niet in die begroting geraamde kosten; b. overschrijding van in de begroting van zijn ministerie geraamde investeringen of het doen van niet in die - 170 -

begroting geraamde investeringen, mits het betreft het aangaan van betalingsverplichtingen die geen uitstel gedogen tot het volgend begrotingsjaar. 2. De voordracht voor een landsbesluit als bedoeld in het eerste lid, wordt gedaan door de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën; de voordracht wordt niet gedaan, dan nadat de betrokken minister en de minister van Financiën het ontwerp van het landsbesluit, vergezeld van zowel de toelichting met betrekking tot de middelen ter dekking van de betrokken kosten, als het advies dat de Raad van Advies over het ontwerp aan de genoemde ministers heeft uitgebracht, aan de Staten hebben overgelegd en de Staten gedurende twee weken de gelegenheid is geboden hun wensen en bezwaren ter kennis te brengen van de betrokken minister en de minister van Financiën. 3. De betrokken minister stelt terstond na de totstandkoming van een landsbesluit als bedoeld in het eerste lid, een ontwerp voor een landsverordening tot wijziging van de Landsverordening tot vaststelling van de begroting van zijn ministerie op. Hij zendt het ontwerp zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval vóór 1 april van het daaropvolgende dienstjaar aan de minister van Financiën; op het ontwerp is artikel 3, eerste lid, van overeenkomstige toepassing. Artikel 15 Indien het aangaan van een betalingsverplichting zo dringend gewenst is, dat daarvoor niet de procedure als bedoeld in artikel 14, kan worden gevolgd, geschiedt het aangaan van die betalingsverplichting ten laste van de post onvoorziene kosten, bedoeld in artikel 2, vierde lid, - 171 -

bij landsbesluit, op voordracht van de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën.

- 172 -

Artikel 16 1. Bij landsbesluit kan aan de minister van Financiën machtiging worden verleend tot het doen van betalingen waarvoor op de begroting van het desbetreffende ministerie geen gelden zijn opgenomen, of geen gelden meer beschikbaar zijn. 2. De minister ten laste van wiens begroting de in het eerste lid genoemde kosten worden gemaakt, stelt terstond na de totstandkoming van een landsbesluit als bedoeld in het eerste lid, een ontwerp voor een landsverordening tot wijziging van de Landsverordening tot vaststelling van de begroting van zijn ministerie op. Hij zendt het ontwerp zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval vóór 1 april van het daaropvolgende dienstjaar aan de minister van Financiën; op het ontwerp is artikel 3, eerste lid, van overeenkomstige toepassing. Artikel 17 1. De minister van Financiën ziet toe op de besteding van 's Lands gelden, ook nadat bij landsverordening aan een minister uitdrukkelijk de nodige gelden zijn toegestaan. Dit toezicht omvat mede de toetsing aan het algemene financiële beleid. 2.Bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, worden regels gesteld met betrekking tot het verlenen van voorschotten aan: a. personen in dienst van het Land; b. personen die op grond van een overeenkomst tot het verrichten van enkele diensten contractueel verbonden zijn met het Land;

- 173 -

c. personen die werkzaam zijn bij een privaatrechtelijke instelling die op grond van een overeenkomst tot het verrichten van enkele diensten contractueel verbonden is met het Land. Daarbij worden in ieder geval voorwaarden gesteld met betrekking tot de besteding van de voorgeschoten gelden en het toezicht daarop, als mede op de aflossing van het voorschot. 3. Bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, worden regels gesteld inzake de procedure met betrekking tot de aanvrage en uitbetaling van subsidies aan instellingen van openbaar nut, niet zijnde instellingen voor weldadigheid, onderwijs of openbaar vervoer. Artikel 18 1. De minister van Financiën bepaalt, welke gegevens hem ten behoeve van het in artikel 17, eerste lid, bedoelde toezicht dienen te worden verstrekt. 2. Voorts kan hij ten behoeve van dit toezicht bepaalde posten van kosten en investeringen aanwijzen op de begrotingen van andere ministeries ten laste waarvan geen verplichtingen mogen worden aangegaan, voordat hij daarmede heeft ingestemd.

- 174 -

§ 3. De boeking investeringen

van

middelen,

kosten

en

Artikel 19 1. Kosten, investeringen en middelen worden geboekt op de daarvoor bestemde begrotingspost. 2. Geschillen met betrekking tot boekingen als bedoeld in het eerste lid, worden beslist door de minister van Financiën. Artikel 20 1. Indien aan aannemers en leveranciers in verband met door hen ten behoeve van het Land uit te voeren werken of leveringen zaken in eigendom worden afgestaan, wordt een bedrag, gelijk aan de waarde van die zaken, onder de middelen geboekt en gebracht ten laste van de begrotingspost waaruit de werken of leveringen worden bekostigd. 2. Soortgelijke boekingen ten bate van de middelen en ten laste van de kosten en investeringen geschieden wegens boeten die op vorderingen van aannemers en leveranciers zijn gekort, en voorts bij andere vergelijking van een schuld met een vordering. 3. Vergoedingen voor aan landseigendommen toegebrachte schade kunnen, voor zover zij de herstelkosten niet te boven gaan, in mindering worden gebracht op die kosten. Artikel 21 1. Verrekeningen tussen landsdiensten worden geboekt als middelen, kosten of investeringen. 2. De minister van Financiën geeft voorschriften met betrekking tot de verrekeningen, bedoeld in het eerste lid. - 175 -

HOOFDSTUK IV Privaatrechtelijke bepalingen § 1. Rechtshandelingen Artikel 22 1. Tenzij bij of krachtens landsverordening anders is bepaald, worden privaatrechtelijke rechtshandelingen namens het Land verricht door de daarbij betrokken minister of, krachtens algemene of bijzondere volmacht, namens deze. 2. Overeenkomsten kunnen slechts worden aangegaan voor een periode van niet langer dan vijf jaren. 3. Tot het aangaan of het verstrekken van geldleningen ten behoeve of ten laste van het Land wordt bij of krachtens landsverordening uitsluitend gemachtigd de minister van Financiën. Artikel 23 1. Op straffe van nietigheid blijkt uit geschrifte van het door of namens een minister verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling met een geldelijk belang. 2. De minister van Financiën kan een bedrag vaststellen, waarboven het verrichten van een privaatrechtelijke rechtshandeling slechts bij schriftelijke overeenkomst mag plaatsvinden. Artikel 24 1. De verkoop van een aan het Land toebehorende roerende zaak geschiedt door middel van een openbare verkoping na een beslissing daartoe van de betrokken minister.

- 176 -

2. De verkoop van een roerende zaak is slechts toegestaan, indien deze niet meer nodig is voor de overheidsdienst en met inachtneming van de door de minister van Financiën ter zake te stellen voorschriften. 3. In afwijking van het eerste lid kan bij beschikking van de betrokken minister worden bepaald, dat een roerende zaak met een geraamde verkoopwaarde van Afl. 1000,- of minder niet in het openbaar behoeft te worden verkocht. 4. De minister van Financiën kan nadere regels stellen met betrekking tot openbare verkopingen. Artikel 25 1. Een werk, een levering of een dienstverrichting waarvan de geraamde kosten Afl. 100.000,- of meer bedragen, wordt slechts toegewezen, nadat daartoe een openbare aanbesteding is gehouden. 2. Een werk, een levering of een dienstverrichting waarvan de geraamde kosten minder dan Afl. 100.000,-, maar meer dan Afl. 10.000,- bedragen, wordt slechts toegewezen, nadat daartoe een onderhandse aanbesteding is gehouden, tenzij de betrokken minister van oordeel is, dat een openbare aanbesteding noodzakelijk is. 3. Voor een werk, een levering of een dienstverrichting waarvan de geraamde kosten Afl. 10.000,- of minder bedragen, behoeft geen aanbesteding te worden gehouden en kan het werk, de levering of de dienstverrichting uit de hand worden gegund. 4. Bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, worden nadere regels gesteld betreffende het houden van openbare en onderhandse aanbestedingen en de wijziging, de schorsing of de staking van werken.

- 177 -

Artikel 26 1. Van het houden van een openbare aanbesteding kan bij beschikking van de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën worden afgezien indien: a. goede gronden doen verwachten, dat een openbare aanbesteding niet in het financieel belang van het Land zal zijn, of b. de aan het werk, de levering of de dienstverrichting te stellen bijzondere eisen niet tot hun recht zouden kunnen komen, of c. het werk van zodanige aard is, dat toezicht tijdens een keuring na de gereedmaking geen afdoende waarborg van deugdelijkheid verschaft, of d. een bijzondere aanbieding is ontvangen, waarvan de aanvaarding in het belang van het Land is. Indien de minister van Financiën de betrokken minister is, pleegt hij overleg met de minister-president. 2. Indien ingevolge het eerste lid wordt afgezien van het houden van een openbare aanbesteding, wordt het werk, de levering of de dienstverrichting toegewezen, nadat daartoe een onderhandse aanbesteding is gehouden. 3. Indien het houden van een openbare of onderhandse aanbesteding niet mogelijk is of bij beschikking van de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën ondoelmatig wordt geoordeeld, wordt het werk uit de hand gegund. De tweede volzin van het eerste lid is van toepassing.

- 178 -

4. Indien voor een werk, een levering of een dienstverrichting waarvoor de geraamde kosten Afl. 100.000,- of meer bedragen, geen openbare aanbesteding is gehouden, dient uit de ministeriële beschikking, bedoeld in het derde lid, te blijken, om welke redenen de gevolgde wijze van aanbesteding is gekozen. Artikel 27 1. De oprichting of mede-oprichting van een privaatrechtelijke rechtspersoon, dan wel de deelneming in een privaatrechtelijke rechtspersoon of vervreemding van een dergelijke deelneming, waarbij een geldelijk belang is gemoeid van Afl. 100.000,- of meer, geschiedt met machtiging, verkregen bij landsverordening. 2. De oprichting of mede-oprichting van een privaatrechtelijke rechtspersoon of de deelneming in een privaatrechtelijke rechtspersoon of vervreemding van een dergelijke deelneming waarbij een geldelijk belang is gemoeid van minder dan Afl. 100.000,-, geschiedt met machtiging, verkregen bij landsbesluit. 3. De voordracht voor een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, wordt niet gedaan dan nadat, de Raad van Advies gehoord, het ontwerp van het landsbesluit en een toelichting met betrekking tot de achtergronden van de desbetreffende aangelegenheid, voorzien van het advies van de Raad van Advies dienaangaande aan de Staten is voorgelegd en de Staten gedurende twee weken de gelegenheid is geboden hun wensen en bezwaren ter kennis te brengen van de minister van Financiën en de betrokken minister.

- 179 -

Artikel 28 1. Een schenking aan derden van een aan het Land toebehorende zaak met een waarde van Afl. 10.000,- of meer wordt verricht met machtiging, verkregen bij landsverordening. 2. Een schenking aan derden van een aan het Land toebehorende zaak met een waarde van minder dan Afl. 10.000,- maar meer dan Afl. 1000,- wordt verricht met machtiging, verkregen bij landsbesluit. 3. De voordracht voor een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, wordt niet gedaan dan nadat, de Raad van Advies gehoord, het ontwerp van het landsbesluit en een toelichting met betrekking tot de achtergronden van de desbetreffende aangelegenheid, voorzien van het advies van de Raad van Advies dienaangaande aan de Staten is voorgelegd en de Staten gedurende twee weken de gelegenheid is geboden hun wensen en bezwaren ter kennis te brengen van de minister van Financiën en de betrokken minister. 4. Een schenking aan derden van een aan het Land toebehorende zaak met een waarde van Afl. 1000,- of minder wordt verricht bij een met redenen omklede beschikking van de betrokken minister in overeenstemming met de minister van Financiën. Ingeval de minister van Financiën de betrokken minister is bij een schenking als bedoeld in de eerste volzin, geschiedt deze schenking bij een met redenen omklede beschikking van de minister van Financiën, in overeenstemming met de ministerpresident. 5. Een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, en een ministeriële beschikking als bedoeld in het vierde lid, worden in de Landscourant van Aruba bekend gemaakt. - 180 -

6. De overdracht van een lichamelijke of onlichamelijke zaak om baat wordt, indien de waarde van de tegenprestatie niet in een redelijke verhouding staat tot de op dat moment in het economische verkeer geldende waarde van die zaak, als schenking aangemerkt, voor zoveel als de waarde van de zaak de waarde van de tegenprestatie te boven gaat. Artikel 29 1. Gehele of gedeeltelijke kwijtschelding van een aan het Land toekomende civielrechtelijke vordering geschiedt, indien het kwijt te schelden bedrag Afl. 10.000,- of meer bedraagt, met machtiging, verkregen bij landsverordening. 2. Gehele of gedeeltelijke kwijtschelding van een aan het Land toekomende civielrechtelijke vordering geschiedt, indien het kwijt te schelden bedrag minder dan Afl. 10.000,- maar meer dan Afl. 1000,- bedraagt, met machtiging, verkregen bij landsbesluit. 3. De voordracht voor een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, wordt niet gedaan dan nadat, de Raad van Advies gehoord, het ontwerp van het landsbesluit en een toelichting met betrekking tot de achtergronden van de desbetreffende aangelegenheid, voorzien van het advies van de Raad van Advies dienaangaande aan de Staten is voorgelegd en de Staten gedurende twee weken de gelegenheid is geboden hun wensen en bezwaren ter kennis te brengen van de minister van Financiën en de betrokken minister. 4. Gehele of gedeeltelijke kwijtschelding van een aan het Land toekomende civielrechtelijke vordering geschiedt, indien het kwijt te schelden bedrag Afl. 1000,- of minder bedraagt, bij een met redenen omklede beschikking van de betrokken minister in overeenstemming met de - 181 -

minister van Financiën. Artikel 28, vierde lid, tweede volzin, is van overeenkomstige toepassing. 5. Een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, en een ministeriële beschikking als bedoeld in het vierde lid, worden in de Landscourant van Aruba bekend gemaakt. Artikel 30 1. Een overeenkomst ter beëindiging van een geschil omtrent een recht op een zaak wordt, indien het geldelijk belang Afl. 100.000,- of meer bedraagt, slechts gesloten met machtiging, verkregen bij landsverordening. 2. Een overeenkomst ter beëindiging van een geschil omtrent een recht op een zaak met een geldelijk belang van minder dan Afl. 100.000,- wordt gesloten met machtiging, verkregen bij landsbesluit. 3. De voordracht voor een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, wordt niet gedaan dan nadat, de Raad van Advies gehoord, het ontwerp van het landsbesluit en een toelichting met betrekking tot de achtergronden van de desbetreffende aangelegenheid, voorzien van het advies van de Raad van Advies dienaangaande aan de Staten is voorgelegd en de Staten gedurende twee weken de gelegenheid is geboden hun wensen en bezwaren ter kennis te brengen van de minister van Financiën en de betrokken minister. 4. Een landsbesluit als bedoeld in het tweede lid, wordt in de Landscourant van Aruba bekend gemaakt. Artikel 31 1. Een minister is uitsluitend bevoegd om op naam en voor rekening van het Land kosten te maken, indien hij daartoe is gemachtigd in de landsverordening tot vaststelling van de begroting van zijn ministerie voor het desbetreffende dienstjaar. Tot het verrichten van een - 182 -

rechtshandeling als bedoeld in artikel 22, 23, tweede lid, 27, eerste en tweede lid, 28, eerste en tweede lid, 29, eerste en tweede lid, en 30, eerste en tweede lid, is hij bovendien slechts bevoegd, indien hij te voren de voor deze rechtshandeling vereiste machtiging heeft bekomen. 2. Rechtshandelingen die door of namens een minister zijn verricht in strijd met de voorschriften van het eerste lid of van artikel 22, eerste lid en derde lid, verbinden slechts die minister in persoon. 3. Nietig is iedere door gevolmachtigde namens rechtshandeling:

een het

minister Land

of diens verrichte

a. die rechtsgevolgen heeft op een gebied waarvoor de desbetreffende minister ingevolge de Landsverordening instelling ministeries (AB 1991 no. GT 61) geen verantwoordelijkheid draagt; b. als bedoeld in de artikelen 27 tot en met 30 en in artikel V.14 van de Staatsregeling van Aruba, indien niet aan alle in die artikelen gestelde voorwaarden is voldaan; c. die de verwachting wekt dat het Land een rechtshandeling als bedoeld in onderdeel b, zal verrichten, nadat aan de daarbedoelde voorwaarden is voldaan; d. die de verwachting wekt dat het Land aan een derde een belastingfaciliteit zal verstrekken als bedoeld in de Landsverordening bevordering industrievestiging en hotelbouw (AB 1993 no. GT 25), de Landsverordening bevordering grondontwikkeling (Ab 1988 no. GT 8) of de Landsverordening renovatie hotels (AB 1987 no. 92).

- 183 -

4. Het inroepen van nietigheid als bedoeld in het derde lid, geeft jegens het Land geen aanspraak tot nakoming noch tot schadevergoeding.

- 184 -

§ 2. Verjaring Artikel 32 Een rechtsvordering ter zake van uit een landsverordening voortvloeiende of krachtens een landsverordening vastgestelde heffing, verjaart door verloop van vijf jaren na de aanvang van het jaar waarin die heffing invorderbaar is geworden, tenzij de desbetreffende landsverordening een andere verjaringstermijn bepaalt. Artikel 33 1. Een rechtsvordering ter zake van een geldschuld van het Land verjaart door verloop van twintig maanden na de aanvang van het dienstjaar waarin de schuld invorderbaar is geworden. 2. In afwijking van de Vierde Afdeling van de Zevende Titel van het Vierde Boek van het Burgerlijk Wetboek van Aruba, wordt de verjaring van een geldschuld van het Land uitsluitend gestuit door de indiening van een declaratie bij de Directie Financiën. Door of namens de directeur van de Directie Financiën wordt aan de schuldeiser op zijn verzoek een gedagtekend ontvangstbewijs gegeven. 3. In afwijking van het eerste lid, verjaart: a. een rechtsvordering inzake bezoldiging, pensioen, onderstand, rente en aflossing van een geldlening door verloop van vijf jaren en b. een rechtsvordering waarvan het bedrag vaststaat en de verevening niet afhankelijk is van de voorafgaande indiening van stukken door de belanghebbenden, door verloop van de termijnen, opgenomen in de Derde

- 185 -

Afdeling van de Zevende Titel van het Vierde Boek van het Burgerlijk Wetboek van Aruba.

- 186 -

HOOFDSTUK V Landsbedrijven Artikel 34 1. Bij landsverordening kunnen onderdelen van de dienst als landsbedrijf worden aangewezen. 2. Een landsbedrijf staat onder het toezicht van de betrokken minister en, wat zijn financiëel beleid betreft, onder het toezicht van de betrokken minister en de minister van Financiën gezamenlijk. 3. Bij of krachtens landsverordening worden regels gesteld met betrekking tot het beheer en de administratie, door een landsbedrijf te voeren. Artikel 35 In de begroting van het ministerie waaronder een landsbedrijf ressorteert, worden de posten opgenomen, die betrekking hebben op het exploitatieresultaat van dat landsbedrijf. De kapitaalsverhouding van het desbetreffende landsbedrijf met het Land komt tot uitdrukking in de balans van het Land. Artikel 36 Op de begroting en de jaarrekening van een landsbedrijf zijn de artikelen 2 tot en met 7, 9 tot en met 11, 14, 15, 19 tot en met 21 en 41 tot en met 45 van overeenkomstige toepassing.

- 187 -

HOOFDSTUK VI Bepalingen met betrekking tot overheidsparticipaties en bijzondere rechtspersonen Artikel 37 Met het oog op het bepalen van de vermogenspositie van het Land wordt de jaarrekening van een naamloze vennootschap of vennootschap met beperkte aansprakelijkheid waarvan het Land aandeelhouder is en waarbij een geldelijk belang is gemoeid van Afl. 100.000,of meer, terstond na vaststelling ervan in afschrift aan de minister van Financiën aangeboden door de bij die deelneming meest betrokken minister. Artikel 38 1. Bij landsverordening ingestelde rechtspersoonlijkheid bezittende bedrijven en instellingen zijn gehouden om jaarlijks binnen drie maanden na de afsluiting van hun boekjaar, hun jaarrekening aan te bieden aan de minister van Financiën. 2. De bedrijven en instellingen, bedoeld in het eerste lid, dienen vóór 1 april van het lopende dienstjaar hun ramingen als bedoeld in artikel 2, tweede lid, aan de minister van Financiën toe te zenden.

- 188 -

HOOFDSTUK VII Begrotingsfondsen Artikel 39 1. Bij landsverordening kunnen begrotingsfondsen worden ingesteld; daarbij wordt tevens de bestemming van batige saldi van deze fondsen geregeld. 2. Een begrotingsfonds staat onder toezicht van de betrokken minister en de minister van Financiën. Artikel 40 1. Begrotingsfondsen worden afzonderlijk beheerd. 2. De begroting en de jaarrekening van de begrotingsfondsen worden jaarlijks opgemaakt en vastgesteld overeenkomstig de bepalingen van deze landsverordening.

- 189 -

HOOFDSTUK VIIA De begrotingen van de Staten, de Raad van Advies en de Algemene Rekenkamer Artikel 40a 1. In afwijking van artikel 2, eerste lid, worden de ontwerpen voor de afzonderlijke begrotingen van de Staten, van de Raad van Advies en van de Algemene Rekenkamer opgesteld door de Staten respectievelijk de Raad van Advies respectievelijk de Algemene Rekenkamer. 2. De ontwerpen voor de begrotingen van de Staten en van de Algemene Rekenkamer worden in de vorm van initiatief-ontwerpen na overleg met de minister van Algemene Zaken vastgesteld. Hierbij blijven de totalen van de ramingen van de kosten en van de investeringen in die begrotingen binnen de in het ontwerp voor de landsverordening tot vaststelling van de begroting van het ministerie van Financiën aangegeven marges. 3. Het ontwerp voor de begroting van de Raad van Advies wordt na overleg met de minister van Algemene Zaken vastgesteld. De tweede volzin van het tweede lid is van overeenkomstige toepassing. Artikel 40b Bij de toepassing van de artikelen 3, 7, 11, 17, eerste lid, 18, 22 tot en met 30, en 41 geldt de minister van Algemene Zaken als de verantwoordelijke minister ter zake van de begrotingen en rekeningen van de Staten, van de Raad van Advies en van de Algemene Rekenkamer.

- 190 -

HOOFDSTUK VIII De jaarrekening van het Land Artikel 41 1. Iedere minister stelt na afloop van een dienstjaar een exploitatie-overzicht over dat dienstjaar samen. 2. Hij zendt dat exploitatie-overzicht, vergezeld van een toelichting, houdende een nauwkeurige en volledige verklaring van de gegevens in het exploitatie-overzicht, vóór 1 april van het daaropvolgende dienstjaar aan de minister van Financiën. Artikel 42 1. De minister van Financiën stelt jaarlijks de jaarrekening van het Land over het afgelopen dienstjaar samen en zendt deze vóór 1 juni aan de Algemene Rekenkamer. 2. De jaarrekening van het Land bestaat in ieder geval uit: a. een balans; b. een exploitatierekening; c. een staat van investeringen; d. een staat van herkomst en besteding der middelen; e. een overzicht van elk ministerie als bedoeld in artikel 41, tweede lid; f. een toelichting, houdende een nauwkeurige en volledige verklaring van de gegevens, opgenomen in de onderdelen a tot en met c.

- 191 -

Artikel 43 De inrichting van de in artikel 41, tweede lid, en artikel 42, tweede lid, genoemde bestanddelen van een jaarrekening geschiedt overeenkomstig bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, vastgestelde modellen. Artikel 44 De Algemene Rekenkamer doet haar rapport inzake de beoordeling van de jaarrekening van het Land binnen 12 weken na de datum van verzending toekomen aan de minister van Financiën. Artikel 45 1. Uiterlijk op 1 september van het jaar, volgend op het jaar waarop de jaarrekening van het Land betrekking heeft, wordt het ontwerp voor een landsverordening tot vaststelling van het saldo van de exploitatierekening aangeboden aan de Staten. Zij behoeft niet aan de Raad van Advies te zijn aangeboden. 2. De memorie van toelichting van het ontwerp, bedoeld in het eerste lid, wordt vergezeld van: a. de jaarrekening van het Land voor het desbetreffende dienstjaar; b. het rapport van de Algemene Rekenkamer als bedoeld in artikel 44.

- 192 -

HOOFDSTUK IX Slotbepalingen Artikel 46 In het belang van een goede uitvoering van deze landsverordening kunnen bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, nadere regels worden gesteld. Artikel 47 1. Het tijdstip van inwerkingtreding van deze landsverordening wordt vastgesteld in een landsverordening waarin tevens het invoerings- en overgangsrecht van deze landsverordening worden geregeld. 2. Zij kan worden Comptabiliteitsverordening 1989.

- 193 -

aangehaald

als

- 194 -

Regeling centrale begrotings- en financiële administratie Vindplaats : AB 1990 no. 98 Wijzigingen: AB 1994 no. 58

“Democracy is the government of the people, by the people, for the people” Abraham Lincoln - 195 -

HOOFDSTUK I Definities Artikel l In deze ministeriële regeling wordt verstaan onder: de Minister: de minister van Financiën; Directeur : de directeur van de Directie Financiën; de administratie : de centrale begrotings- en financiële administratie, bedoeld in artikel 8 van de Comptabiliteitsverordening l989 (AB 1989 no. 72); begrotingsbedrag : elk van de in een landsverordening tot vaststelling van de begroting van een ministerie opgenomen bedragen en de wijzigingen van deze bedragen; aangegane verplichting: een handeling door of namens een minister, waaruit een vordering op het Land voortvloeit; kostenvoorschot een voorschot, dat vooruitlopend op de definitiev afrekening direct ten laste van de desbetreffende begrotingspost(en) wordt gebracht.

- 196 -

HOOFDSTUK II De inrichting van de administratie § l. Algemeen Artikel 2 Voor de boeking van respectievelijk de rechten en de verplichtingen, de kosten en de middelen, de investeringen, de vorderingen en de schulden, wordt gebruik gemaakt van grootboekrekeningen die worden bijgehouden met inachtneming van de eisen die aan een systeem van dubbel boekhouden worden gesteld. Artikel 3 l. De grootboekrekeningen, bedoeld in artikel 2, hebben ten minste betrekking op: a. de afzonderlijke begrotingsposten; b. de financiële verhouding tot: - de kassen; - de banken/giro; - de landsbedrijven en - andere natuurlijke- of rechtspersonen. 2. Indien een grootboekrekening betrekking heeft op een post waarvan de toelichtende staat een specificatie bevat, wordt zij overeenkomstig die specificatie onderverdeeld.

- 197 -

Artikel 4 De Directeur draagt er zorg voor, dat de administratie en de daarbij behorende bescheiden systematisch en op verantwoorde wijze worden gevoerd, respectievelijk bewaard.

- 198 -

§ 2. De rechten en de verplichtingen Artikel 5 Het administreren van de rechten en de verplichtingen strekt zich uit tot: a. de posten die in de begroting voorkomen; b. de posten, bedoeld in artikel 18, tweede lid, van de Comptabiliteitsverordening l989; c. alle overige posten. Artikel 6 l. Iedere beslissing tot het aangaan van een verplichting wordt tijdig in de administratie vastgelegd, waarbij erop wordt toegezien, dat een voldoende bedrag op de desbetreffende post beschikbaar is, en dat goedkeuring van de Minister, indien deze noodzakelijk is, is verkregen. 2. De vastlegging omvat de omschrijving en het - zo nodig geschatte - bedrag, dat met de in het eerste lid bedoelde beslissing is gemoeid, de aard van de desbetreffende verplichting en, in voorkomende gevallen, de datum van goedkeuring door de Minister. 3. Uit de administratie dient te blijken, aan welke beslissingen tot het aangaan van verplichtingen nog geen uitvoering is gegeven. Artikel 7 l. Van iedere aangegane verplichting wordt het - zo nodig geschatte - bedrag, alsmede de datum en de aard van het desbetreffende stuk in de administratie vastgelegd.

- 199 -

2. Indien het bedrag, bedoeld in het eerste lid, wordt herzien, wordt in de administratie de vereiste correctie aangebracht. 3. Bij afsluiting van het dienstjaar worden slechts díe verplichtingen ten laste van dat dienstjaar gebracht, die daadwerkelijk zijn aangegaan.

- 200 -

Artikel 8 Van de afwikkeling van iedere aangegane verplichting wordt in de administratie op zodanige wijze aantekening gehouden, dat een juist inzicht in de stand van elke verplichting wordt verschaft. Artikel 9 Met betrekking tot uit een wettelijke regeling voortvloeiende verplichtingen die leiden tot periodieke kosten waarvan de omvang in een dienstjaar afhankelijk is van gegevens die vooraf niet nauwkeurig bekend zijn, bevordert de Directeur zoveel mogelijk, dat de gegevens worden verkregen, die nodig zijn voor een aanvaardbare schatting van die omvang voor de begrotingen van dat dienstjaar en voor nadere schattingen, gedurende dat jaar. Artikel l0 l. Het ontstaan van een recht wordt tijdig in de administratie vastgelegd. 2. De vastlegging omvat de omschrijving en het - zonodig geschatte - bedrag dat met het in het eerste lid bedoelde recht is gemoeid. 3. Artikel 8 is van overeenkomstige toepassing op de afwikkeling van een recht.

- 201 -

§ 3. De kosten, de investeringen en de middelen Artikel 11 1. Facturen worden onmiddellijk na ontvangst bij de Directie Financiën in de administratie vastgelegd. 2. Deze vastlegging en die betaalbaarstelling geschiedt op zodanige wijze, dat: a. op het tijdig afdoen van de facturen voortgangscontrole kan worden uitgeoefend; b. uit de administratie blijkt, welke facturen van een crediteur zijn ontvangen, en welke daarvan betaalbaar zijn gesteld. Artikel l2 Na verificatie wordt een factuur ten laste van de desbetreffende grootboekrekening(en) geboekt. Artikel 13 1. Terugbetalingen die ten laste van een middelenpost komen, worden op de desbetreffende grootboekrekening van die middelenpost geboekt. 2. Ontvangsten die ten gunste van een kostenpost respectievelijk een investeringspost komen, worden op de desbetreffende grootboekrekening van die kostenpost of die investeringspost geboekt. Artikel 14 1. Het boeken van kostenvoorschotten dient zodanig te geschieden, dat uit de administratie steeds de navolgende gegevens blijken: a. het dienstjaar, het nummer en de omschrijving van de post ten laste waarvan het voorschot is verstrekt; - 202 -

b. de naam van de persoon of de instelling waaraan voorschot is verstrekt; c. het bedrag; d. het totaalbedrag per post en per dienstjaar; e. informatie omtrent achterstand in de verrekening. 2. Uit de administratie dient te blijken, kostenvoorschotten nog niet zijn verrekend.

welke

Artikel 15 Een interne overboeking of een verrekening met de landsbedrijven geschiedt via een verrekeningsopdracht, waaruit onder meer de aard en de reden van de overboeking moeten blijken. Artikel 15a 1. De kosten wegens salarissen en sociale lasten worden geboekt onder het dienstjaar waaronder zij geboekt zijn ingevolge de artikelen 19 en 20 van de Regeling overige financiële administraties (AB 1991 no. 115). 2. De middelen, afkomstig van belastingen, worden geboekt onder het dienstjaar waaronder de desbetreffende belasting hetzij bij kohier is opgelegd, hetzij op aangifte is afgedragen.

- 203 -

§ 4. De vorderingen en de schulden Artikel 16 l. Uit de administratie dienen afzonderlijk te blijken: a. de vorderingen en de schulden, die voortvloeien uit kosten, investeringen en middelen ten laste, onderscheidenlijk ten gunste van de begrotingen; b. alle overige vorderingen en schulden. 2. De administratie wordt voorts zodanig ingericht en bijgehouden, dat daaraan de in hoofdstuk III genoemde gegevens kunnen worden ontleend. Artikel 17 De rekening "debiteuren" wordt zo spoedig mogelijk afgewikkeld.

- 204 -

§ 5. De garanties Artikel 18 Met betrekking tot de verlening van een garantie worden in de administratie vastgelegd: a. de navolgende gegevens, voor zover deze voor de desbetreffende garantie toepasselijk zijn: l°. de aard en de datum van het stuk of de stukken, waarin een verbintenis van het Land tot het verlenen van garanties is vastgelegd, het daarin genoemde gegarandeerde bedrag en de (vermoedelijke) looptijd van de garantie; 2°. de datum van de vaststelling van de landsverordening houdende de machtiging tot het aangaan van de garantie, alsmede het nummer van het Afkondigingsblad waarin de landsverordening is opgenomen; 3°. de aard en de datum van de overeenkomst waarbij de garantie is verleend, de naam van de persoon of de instelling aan wie en ten behoeve van wie de garantie is verleend, en het bedrag van de verleende garantie; 4°. de bedragen waarover het Land gedurende de looptijd van de garantie in feite risico loopt; 5°. de bedragen die als uitvloeisel van de garantieverlening ten laste van de begroting zijn betaald, en de bedragen die zijn terugontvangen, met vermelding van het desbetreffende dienstjaar en de desbetreffende begrotingspost. b. de overige gegevens waarvan de opneming door de Directeur in de administratie van belang wordt geacht.

- 205 -

HOOFDSTUK III De verslaggeving § l. De maandelijkse en overzichten en prognoses

de

kwartaalsgewijze

Artikel 19 l. Zo spoedig mogelijk na afloop van iedere kalendermaand worden de navolgende overzichten en prognoses opgesteld: a. een saldibalans per einde van die maand; b. een overzicht van de middelen en de rechten; c. een overzicht van de kosten en de verplichtingen daarop; d. een overzicht van de investeringen en de verplichtingen daarop; e. een liquiditeitsprognose voor de komende drie maanden. 2. Van de in het eerste lid genoemde stukken worden zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval binnen 20 dagen na afloop van iedere maand, exemplaren aan de Minister en de Algemene Rekenkamer gezonden. Artikel 20 De saldibalans, bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdeel a, bevat: a. het totaalbedrag van de kosten; b. het totaalbedrag van de middelen; - 206 -

c. het totaalbedrag van de investeringen; d. het totaalbedrag van de vorderingen en de schulden; e. de saldi van de grootboekrekeningen die geen betrekking hebben op de in de onderdelen a tot en met d bedoelde kosten, middelen en investeringen, vorderingen en schulden. Artikel 21 Onverminderd het bepaalde in artikel 20 worden: a. aan de saldibalans over de maanden maart, juni, september en december toegevoegd een opgave van de vorderingen en de schulden, ten minste gespecificeerd naar naam van de schuldenaar c.q. schuldeiser, ouderdom en bedrag; b. aan de saldibalans per 31 december naast de gegevens, bedoeld in onderdeel a, toegevoegd een opgave van de kostenvoorschotten, ten minste gespecificeerd naar begrotingspost, naam van de schuldenaar, ouderdom, dienstjaar, bedrag en informatie omtrent de afwikkeling van deze voorschotten. Artikel 22 Het overzicht van de middelen en de rechten, bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdeel b, bevat per post ten minste de volgende ge gevens: a. het nummer en de (eventueel verkorte) omschrijving van de post; b. het begrotingsbedrag; c. het bedrag van de tot en met de verslagmaand geboekte middelen en rechten; - 207 -

d. het verschil tussen de bedragen, bedoeld in de onderdelen b en c.

- 208 -

Artikel 23 Het overzicht van de kosten en de verplichtingen, bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdeel c, bevat per post ten minste de volgende gegevens: a. het nummer en de (eventuele verkorte) omschrijving van de post; b. het begrotingsbedrag; c. het bedrag van de tot en met de verslagmaand geboekte kosten en verplichtingen; d. het verschil tussen de bedragen, bedoeld in de onderdelen b en c. Artikel 24 Het overzicht van de investeringen en verplichtingen, bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdeel d, bevat per post ten minste de volgende gegevens: a. het nummer en de (eventueel verkorte) omschrijving van de post; b. het begrotingsbedrag; c. het bedrag van de tot en met de verslagmaand geboekte investeringen en verplichtingen; d. het verschil tussen de bedragen, bedoeld in de onderdelen b en c. Artikel 25 De liquiditeitsprognose, bedoeld in artikel 19, eerste lid, onderdeel e, wordt opgesteld overeenkomstig het bijgevoegde model.

- 209 -

§ 2. De jaarlijkse verslaggeving Artikel 26 De Directeur draagt zorg voor de opstelling van de jaarrekening, bedoeld in artikel 42, tweede lid, van de Comptabiliteitsverordening l989. Artikel 27 De in artikel 42 van de Comptabiliteitsverordening 1989 bedoelde stukken worden voorbereid op een zodanig tijdstip, dat, wat het ministerie van Financiën betreft, gevolg kan worden gegeven aan de voorschriften in de Comptabiliteitsverordening 1989 met betrekking tot termijnen.

- 210 -

HOOFDSTUK IV De betalingsprocedures § l. Algemene bepalingen Artikel 28 1. Facturen worden betaalbaar gesteld, nadat ze, overeenkomstig een door de Directeur vast te stellen instructie, zijn geverifieerd en akkoord bevonden. 2. De akkoordbevinding dient te blijken uit een paraaf van de verificateur op de facturen of op een daaraan gehechte boekingsslip. Artikel 29 De betalingen worden, met inachtneming van de voorschriften ter zake van de Directeur, verricht: a. ten laste van de kas van de Directie Financiën of b. ten laste van een bank- of girorekening van de Directie Financiën. Artikel 30 l. De Directeur wijst voor de ondertekening van de opdrachten tot betaling, bedoeld in artikel 29, ten minste drie personen aan. 2. Iedere opdracht tot betaling wordt steeds door twee personen gezamenlijk ondertekend. 3. Bij een aanwijzing wordt rekening gehouden met de eisen die uit een oogpunt van interne controle aan een doelmatige functieverdeling dienen te worden gesteld.

- 211 -

§ 2. De betalingen ten laste van de kas of de bank/girorekeningen Artikel 31 l. Het doen van betalingen geschiedt in principe door overschrijving en anders per bankcheque, gesteld op naam van de schuldeiser. 2. In afwijking van het eerste lid kan betaling ook in contanten geschieden, mits het betreft een bedrag van minder dan Afl. l000,=. Artikel 32 Van de opdracht tot bank/girobetalingen wordt steeds een copie c.q. een copielijst bewaard. Artikel 33 Voordat een betalingsopdracht wordt verzonden, wordt op de factuur of de facturen tot uitdrukking gebracht, dat deze betaalbaar is of zijn gesteld. Artikel 34 Met betrekking tot de daarvoor in aanmerking komende opdracht tot betaling wordt rekening gehouden met de door de Minister in het kader van het door het Land te voeren kasbeleid gegeven nadere voorschriften. Artikel 35 De Directeur draagt zorg voor een zodanige, mede op functieverdeling steunende, interne controle binnen Directie Financiën, dat fouten en onregelmatigheden met betrekking tot de ontvangsten en de betalingen zoveel mogelijk worden voorkomen.

- 212 -

Artikel 36 l. De interne controle, bedoeld in artikel 35, dient er mede opgericht te zijn in voorkomende gevallen zo spoedig mogelijk vast te stellen, dat betalingen ten onrechte of tot onjuiste bedragen hebben plaatsgevonden. 2. Met betrekking tot de betalingen van bank/girorekeningen wordt aan de hand van afrekeningen op de dag van ontvangst nagegaan, of daarop voorkomende posten overeenstemmen met copielijsten, bedoeld in artikel 32.

de de de de

Artikel 37 1. Deze ministeriële regeling treedt in werking met ingang van de dag na die van haar plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba. 2. Zij kan worden aangehaald als Regeling centrale begrotings- en financiële administratie.

- 213 -

LIQUIDITEITSPROGNOSE OMSCHRIJVING: PROGNOSE (x Afl. 1000) Maand I Maand II Maand III ONTVANGSTEN: Directe belastingen Indirecte belastingen Overige ontvangsten Kapitaalontvangsten Totale lopende ontvangsten Totale kapitaalontvangsten Voor derden ontvangen bedragen TOTALE ONTVANGSTEN ONTVANGSTEN: Directe belastingen Indirecte belastingen Overige ontvangsten Kapitaalontvangsten Totale lopende ontvangsten Totale kapitaalontvangsten Voor derden ontvangen bedragen TOTALE ONTVANGSTEN UITGAVEN: Goederen en diensten Personeelskosten Subsidies Overdracht aan instellingen Overdracht aan gezinnen Overdracht aan het buitenland Rente in Arubaanse florins Rente in vreemde valuta Investeringen - 214 -

Aflossing in Arubaanse florins Aflossing in vreemde valuta Lokale kredietverlening Totale kapitaaluitgaven Voor derden betaalde bedragen TOTALE UITGAVEN Saldo Banksaldi ultimo Betalingsachterstand

- 215 -

Landsbesluit openbare aanbestedingen Vindplaats : AB 1996 no. 58

Character is like a tree and reputation like its shadow. The shadow is what we think of it; the tree is the real thing. Abraham Lincoln - 216 -

§ 1. Algemene bepalingen Artikel 1 1. Voor de toepassing van dit landsbesluit wordt verstaan onder: de Minister: de minister ten laste van wiens begroting de uitvoering van een werk wordt aanbesteed; bestek: de documentatie met betrekking tot het aan te besteden werk; bijzonder trek-: rekeneenheid, gehanteerd ter aanduiding van de kingsrecht geldswaarde van het recht om op de internationale reserve van het Internationaal Monetair Fonds een wissel te trekken; inlichtingenver- : een door een ambtenaar, daartoe door of namens de gadering Minister aangewezen, geleide bijeenkomst waarbij inlichtingen kunnen worden ingewonnen met betrekking tot de specificaties van het werk; aanwijzing ter : een door een ambtenaar, daartoe door of namens plaatse de Minister aangewezen, geleid bezoek aan de plek waar het werk dient te worden uitgevoerd; aanbesteding : de gehele procedure die leidt tot het gunnen van de uitvoering van een werk.

- 217 -

2. Onder werk wordt in dit landsbesluit mede verstaan een goed of dienst. 3. Onder uitvoering van een werk wordt in dit landsbesluit mede verstaan de levering van een goed of het verrichten van een dienst. Artikel 2 Indien de laatste dag van een uit dit landsbesluit voortvloeiende termijn valt op een zaterdag, een zondag of een daarmee gelijkgestelde dag als bedoeld in artikel 1 van het Landsbesluit met zondagen gelijkgestelde dagen (AB 1989 no. GT 74), eindigt die termijn op de eerstvolgende dag.

- 218 -

§ 2. Bekendmaking en bestek Artikel 3 1. De Minister maakt zijn voornemen om de uitvoering van een werk openbaar aan te besteden bekend in de Landscourant van Aruba. 2. Een bekendmaking als bedoeld in het eerste lid, is gesteld in het Nederlands en vermeldt ten minste: a. een korte omschrijving van het werk; b. de termijn of de termijnen, waarbinnen het werk dient te wordenuitgevoerd; c. het adres waar, en vanaf welke datum een bestek verkrijgbaar is; d. het adres waar, en vanaf welke datum nadere schriftelijke inlichtingen met betrekking tot het werk ingewonnen kunnen worden; e. het adres waar, en vanaf welke datum, de openbare bescheiden met betrekking tot het werk ter inzage liggen; f. in voorkomend geval het tijdstip waarop een aanwijzing ter plaatse zal worden gehouden, of het tijdstip en de plaats, waarop een inlichtingenvergadering zal worden gehouden; g. het adres waar en het uiterste tijdstip waarop een inschrijving kan worden gedaan; h. de economische en technische vereisten, waaraan door de inschrijver zowel op het tijdstip van inschrijving als op dat van gunning moet zijn voldaan, alsmede de financiële

- 219 -

waarborgen en inlichtingen, die van de inschrijver worden verlangd; i. het ter verkrijging van het bestek verschuldigde bedrag aan retributie en de wijze waarop dit bedrag moet worden voldaan. 3. Uit de korte omschrijving, bedoeld in het tweede lid, onderdeel a, dienen te blijken de omvang, de algemene kenmerken en de plaats van uitvoering van dit werk, alsmede, indien het werk in gedeelten is verdeeld, de grootte van de gedeelten en de mogelijkheid om al dan niet te kunnen inschrijven op elk gedeelte afzonderlijk, op een aantal samengevoegde gedeelten of op alle gedeelten gezamenlijk. 4. Tussen het tijdstip van de bekendmaking, bedoeld in het eerste lid, en het tijdstip bedoeld in het tweede lid, onderdeel g, liggen zoveel dagen, als redelijkerwijze toereikend moet worden geacht om adspirantinschrijvers, gelet op de omvang en het mogelijk ingewikkelde karakter van het uit te voeren werk, in staat te stellen om hun inschrijvingen voor te bereiden en in te dienen, doch ten minste veertien dagen. Artikel 4 1. Indien de kosten van de uitvoering van een werk worden geraamd op een bedrag: b. gelijk aan de tegenwaarde in florins van 130.000 bijzondere trekkingsrechten of meer, en het betreft de uitvoering van een werk dat omvat de levering van goederen en of het verrichten van diensten; a. gelijk aan de tegenwaarde in florins van 5.000.000 bijzondere trekkingsrechten of meer, en het betreft de uitvoering van een werk, niet zijnde de levering van

- 220 -

goederen en of het verrichten van diensten; bedraagt de termijn, bedoeld in artikel 3, vierde lid, ten minste veertig dagen. 2. In gevallen als bedoeld in het eerste lid, wordt: a. een in de Engelse taal gestelde samenvatting van de bekendmaking in de Landscourant van Aruba gepubliceerd die ten minste bevat: 1°. een korte omschrijving van het werk; 2°. het adres waar en het uiterste tijdstip waarop een inschrijving kan worden gedaan; 3°. het adres waar en vanaf welk tijdstip een bestek verkrijgbaar is; 4°. de mededeling in welke taal of talen de inschrijvingen kunnen geschieden; b. de inschrijving steeds ook in de Engelse taal verricht, indien het bestek inschrijvingen in een andere dan de Nederlandse taal toestaat. 3. Terstond nadat de verdragsluitende partijen, aangesloten bij de in het kader van de Wereld Handel Organisatie gesloten Overeenkomst inzake overheidsopdrachten, het aantal bijzondere trekkingsrechten dat bepalend is voor de toepasselijkheid van deze overeenkomst op overheidsopdrachten, hebben gewijzigd, wijzigt de minister van Economische Zaken bij ministeriële regeling de in het eerste lid vermelde aantallen bijzondere trekkingsrechten ten einde deze te doen overeenstemmen met de door de verdragsluitende partijen vastgestelde nieuwe aantallen. Artikel 5 - 221 -

1. Indien de Minister het na de bekendmaking, bedoeld in artikel 3, eerste lid, doch nog voor het uiterste tijdstip waarop de inschrijvingsformulieren kunnen worden ingeleverd, noodzakelijk acht de specificaties van het werk of de omstandigheden waaronder dit werk dient te worden uitgevoerd, te wijzigen, wordt deze wijziging bekend gemaakt in de Landscourant van Aruba. 2. In gevallen als bedoeld in artikel 4, eerste lid, wordt van de in het eerste lid bedoelde wijziging in de Landscourant van Aruba tevens een samenvatting in de Engelse taal bekend gemaakt. 3. Tussen het tijdstip van de bekendmaking, bedoeld in het eerste lid, en het tijdstip, bedoeld in artikel 3, tweede lid, onderdeel g, liggen zoveel dagen, als redelijkerwijze toereikend moet worden geacht om adspirantinschrijvers, gelet op de aard van de wijziging, in staat te stellen om hun inschrijvingen aan de wijziging aan te passen, doch ten minste veertien dagen. Artikel 6 1. Een bestek vermeldt ten minste: a. een volledige omschrijving van het werk; b. de termijn of de termijnen, waarbinnen het werk dient te worden uitgevoerd; c. het adres waar, en vanaf welke datum nadere schriftelijke inlichtingen met betrekking tot het werk ingewonnen kunnen worden; d. het adres waar, en vanaf welke datum, de openbare bescheiden met betrekking tot het werk ter inzage liggen;

- 222 -

e. in voorkomend geval het tijdstip waarop een aanwijzing ter plaatse zal worden gehouden, of het tijdstip en de plaats, waarop een inlichtingenvergadering zal worden gehouden; f. het adres waar, en het uiterste tijdstip waarop een inschrijving kan worden gedaan; g. de economische en technische vereisten waaraan door de inschrijver zowel op het tijdstip van inschrijving als op dat van gunning moet zijn voldaan, alsmede de inlichtingen, die van de inschrijver worden verlangd; h. de taal waarin of de talen in één waarvan de inschrijving dient te geschieden, met dien verstande dat uittreksels uit officiële registers in het land van herkomst van de inschrijver in de taal van dat land mogen zijn gesteld tezamen met een door een notaris gewaarmerkte vertaling in het Nederlands of Engels; i. de wijze waarop betaling voor de uitvoering zal plaats vinden, alsmede de munteenheid waarin deze betaling zal worden verricht; j. de plaats waar en het tijdstip waarop de opening van de bus en de voorlezing van de inschrijvingsformulieren zal plaatsvinden, en de personen die daarbij aanwezig mogen zijn; k. de criteria voor de gunning van het werk, die bij de beoordeling van de inschrijvingen in aanmerking zullen worden genomen, alsme de de kostenelementen waarmee bij de beoordeling rekening zal worden gehouden. 2. In gevallen als bedoeld in artikel 4, eerste lid, dient het

- 223 -

bestek te vermelden of de inschrijving ook in het Engels kan geschieden. 3. Een bestek wordt steeds vergezeld van een inschrijvingsformulier, gesteld in de taal waarin ook het bestek is gesteld, en, zonodig, van tekeningen. 4. De ingevolge het eerste lid, onderdelen g en k, in het bestek opgenomen vereisten dienen objectief en eenduidig te zijn, alsmede in een redelijke verhouding te staan tot de aard en de omvang van het werk. 5. Indien de Minister zich het recht voorbehoudt om met het oog op de naleving van de uit de gunning voortvloeiende verplichtingen een zekerheidsstelling te bedingen, dient zulks in het bestek vermeld te zijn. Artikel 7 1. Een bestek voor een aanbesteding wordt vastgesteld bij beschikking van de Minister. 2. In de ministeriële beschikking wordt vermeld, tegen betaling van welk bedrag het bestek kan worden verkregen, en op welke wijze dit bedrag moet worden voldaan. 3. De ministeriële beschikking en het bestek waarop zij betrekking heeft, liggen uiterlijk 14 dagen na de datum van de bekendmaking, bedoeld in artikel 3, eerste lid, tot en met het uiterste tijdstip waarop inschrijvingsformulieren kunnen worden ingeleverd, voor een ieder ter inzage op het in artikel 3, tweede lid, onderdeel e, bedoelde adres. Artikel 8 Van het aanschaffen van een bestek wordt door een ambtenaar, daartoe door of namens de Minister aangewezen, aantekening gemaakt in een te dien einde te - 224 -

houden register. De aantekening wordt gedateerd en vermeldt de naam van de koper, alsmede in voorkomend geval de instelling of het bedrijf, ten behoeve waarvan het bestek is gekocht.

- 225 -

Artikel 9 1. Telkens wanneer de aard van het werk of de aanbesteding van het werk daartoe naar zijn oordeel aanleiding geeft, kan de Minister besluiten om een voor een ieder toegankelijke inlichtingenvergadering of aanwijzing ter plaatse te houden. 2. Iedere inlichtingenvergadering of aanwijzing ter plaatse dient ten minste één week voordat zij plaatsvindt, bekend te zijn gemaakt in de Landscourant van Aruba. 3. Tussen de dag waarop de inlichtingenvergadering of aanwijzing ter plaatse wordt gehouden en de dag waarop de inschrijvingsformulieren uiterlijk kunnen worden ingeleverd, dienen ten minste zeven dagen te liggen. 4. Op een inlichtingenvergadering of aanwijzing ter plaatse zijn ten minste twee deskundige ambtenaren aanwezig waarvan een belast is met de leiding van de vergadering of aanwijzing. Tijdens de vergadering of aanwijzing kunnen aan deze ambtenaren vragen worden gesteld met betrekking tot de technische aspecten van het werk, welke vragen door deze ambtenaren naar vermogen mondeling zullen worden beantwoord. 5. Van iedere inlichtingenvergadering of aanwijzing ter plaatse die heeft plaatsgevonden, wordt onverwijld een ondertekend verslag opgemaakt door de in het vierde lid bedoelde ambtenaar; het verslag maakt deel uit van het bestek. 6. Een afschrift van het verslag, bedoeld in het vijfde lid, wordt toegezonden aan al degenen die een bestek hebben aangeschaft.

- 226 -

Artikel 10 1. Indien geen aanwijzing ter plaatse of inlichtingenvergadering wordt gehouden alsmede indien nog niet bekend is of zodanige aanwijzing of vergadering zal worden gehouden, heeft een ieder het recht om schriftelijk inlichtingen te vragen met betrekking tot de technische aspecten van het werk of de daarmee verband houdende bescheiden. 2. Inlichtingen als bedoeld in het eerste lid, worden onverwijld en uitsluitend schriftelijk verstrekt door een daartoe door of namens de Minister aangewezen ambtenaar, die van ieder verzoek afzonderlijk een schriftelijke aantekening maakt; de verstrekte inlichtingen maken deel uit van het bestek. Artikel 9, vijfde lid, is van overeenkomstige toepassing. 3. De gevraagde inlichtingen behoeven niet onverwijld te worden verstrekt, indien reeds voor het tijdstip waarop het verzoek om inlichtingen wordt ontvangen, overeenkomstig artikel 9, tweede lid, een inlichtingenvergadering of een aanwijzing ter plaatse is aangekondigd. 4. De gevraagde inlichtingen behoeven evenmin onverwijld te worden verstrekt, indien de Minister in de verzoeken om inlichtingen aanleiding ziet om alsnog een inlichtingenvergadering of een aanwijzing ter plaatse te houden; alsdan kan worden volstaan met een verwijzing naar deze nog te houden bijeenkomst, alwaar de gevraagde inlichtingen zullen worden verstrekt. Artikel 11 1. Een ieder die kan aantonen, dat door hem of te zijnen behoeve een bestek is aangeschaft, heeft het recht kennis te nemen van details van daarin vermelde - 227 -

hoofdconstructies en onderdelen, alsmede van monsters die het algemene karakter van een werk aangeven. 2. Desgevraagd wordt degene die ingevolge het eerste lid van details of van monsters kennis wenst te nemen, in staat gesteld die details of die monsters te waarmerken.

- 228 -

§ 3. Inschrijving op een werk Artikel 12 1. Inschrijving op een openbaar aan te besteden werk geschiedt door indiening van een volledig ingevuld en ondertekend inschrijvingsformulier, te deponeren in de daarvoor bestemde afgesloten en verzegelde bus op het in artikel 3, tweede lid, onderdeel g, bedoelde adres. 2. Inschrijvingen kunnen worden gesteld: a. in het Nederlands; b. zo dit een andere taal is dan het Nederlands, de taal waarin het bestek is gesteld; c. enige andere taal waarvan in het bestek is bepaald, dat inschrijvingen ook daarin kunnen worden gesteld. 3. Een ieder die in aanmerking wenst te komen voor de gunning van een werk, dient er zorg voor te dragen dat zijn inschrijving uiterlijk op het tijdstip, bedoeld in artikel 3, tweede lid, onderdeel g, plaats heeft. 4. Het inschrijvingsformulier dient steeds vergezeld te zijn van: a. een verklaring van de inschrijver dat hij zijn aanbieding gestand zal doen gedurende ten minste negentig dagen na de datum waarop de inschrijving uiterlijk dient te geschieden, tenzij de bekendmaking, bedoeld in artikel 3, eerste lid, of het bestek een andere termijn vermeldde, in welk geval in de verklaring die andere termijn moet worden genoemd; b. indien het bestek zulks vereist, een ondertekende staat met verrekenprijzen; - 229 -

c. indien de inschrijver een rechtspersoon is, een bewijs van rechtspersoonlijkheid alsmede een verklaring waaruit blijkt, dat de natuurlijke persoon of personen die de rechtspersoon bij de aanbesteding vertegenwoordigen, alleen of tezamen bevoegd is, onderscheidenlijk zijn, om de rechtspersoon voor alle verplichtingen die uit de overeenkomst tot uitvoering van het werk kunnen voortvloeien, te verbinden; d. indien de inschrijving door of vanwege twee of meer personen of rechtspersonen wordt gedaan, een geschrift of verklaring waaruit blijkt, dat een ieder van hen zich als hoofdelijke medeschuldenaar verbindt om het werk uit te voeren, met dien verstande dat zodanig geschrift of zodanige verklaring niet behoeft te worden verstrekt, indien het inschrijvingsformulier door al deze personen of, met inachtneming van onderdeel c, namens al deze rechtspersonen is ondertekend. 5. Indien in het bestek is bepaald, dat bij de inschrijving andere gegevens zijn vereist, dient de inschrijver die gegevens, door hem ondertekend, bij het inschrijvingsformulier te voegen. 6. Indien de aanbesteding een werk betreft van onbepaalde grootte, doch tegen een vastgestelde prijs, wordt in het bestek medegedeeld, hoe de verklaring van de inschrijver op het formulier moet luiden. Artikel 13 Een inschrijver die zijn inschrijving wenst in te trekken, kan zulks tot uiterlijk het moment waarop de bus wordt geopend, doen door middel van een daartoe strekkende, door hem ondertekende verklaring. Op deze verklaring

- 230 -

zijn artikel 12, eerste tot en met derde lid, van overeenkomstige toepassing.

- 231 -

Artikel 14 1. Indien in het bestek het werk is verdeeld in gedeelten, kan worden ingeschreven op het totaal der gedeelten, op elk gedeelte afzonderlijk en tevens op een aantal samengevoegde gedeelten. 2. Indien in het bestek varianten als zodanig worden omschreven, kan op één of meer van deze varianten worden ingeschreven. 3. Het bestek kan vereisen, dat voor iedere variant, onderscheidenlijk ieder deel van het werk, waarop wordt ingeschreven, een afzonderlijk inschrijvingsformulier met de ingevolge artikel 12, vierde en vijfde lid, vereiste gegevens en bescheiden dient te worden ingediend. Alsdan dient op het inschrijvingsformulier ook duidelijk tot uitdrukking te worden gebracht, op welke variant, onderscheidenlijk welk deel van het werk, de inschrijving betrekking heeft. Artikel 15 1. Een ieder kan aanbieden om het werk op een andere wijze of met andere materialen of hulpmiddelen uit te voeren dan in het bestek is voorgeschreven. Deze alternatieve aanbieding kan naast of in stede van een aanbieding om het werk op de voorgeschreven wijze uit te voeren worden gedaan. 2. Iedere alternatieve aanbieding moet worden ingediend door middel van een afzonderlijk inschrijvingsformulier, gestoken in een gesloten omslag die duidelijk vermeldt, dat het een alternatieve aanbieding bevat, en vergezeld gaan van de ingevolge artikel 12, vierde en vijfde lid, vereiste gegevens en bescheiden.

- 232 -

§ 4. De voorbereiding van de gunning Artikel 16 1. Op de in de ministeriële beschikking, bedoeld in artikel 6, eerste lid, onderdeel j, vermelde plaats en tijdstip worden de verzegelde bus en de zich daarin bevindende omslagen met inschrijvingsformulieren door of namens de Minister in het openbaar geopend. 2. Van de inschrijvingsformulieren worden telkens duidelijk opgelezen de namen van de inschrijvers, alsmede de bedragen of het aantal eenheden, waarvoor zij hebben ingeschreven, dan wel, indien het betreft de uitvoering van een werk als bedoeld in artikel 12, zesde lid, de hoeveelheid werk die zij wensen te verrichten. Inschrijvingsformulieren die een aanbieding als bedoeld in artikel 15, eerste lid, bevatten, worden steeds als laatste voorgelezen. 3. Indien op een inschrijvingsformulier een bedrag of een aantal eenheden zowel in cijfers als in letters is vermeld en deze niet met elkaar overeenstemmen, geldt het bedrag in letters. 4. Indien op een inschrijvingsformulier of op daarbij behorende bescheiden een aanbieding zowel in de taal van het bestek als in een andere taal is gesteld en deze aanbiedingen niet met elkaar overeenstemmen, geldt de aanbieding die is gesteld in de taal van het bestek, ten ware het dat de andere taal de Nederlandse taal is, in welk geval de aanbieding in de Nederlandse taal geldt.

- 233 -

Artikel 17 1. Van het verloop van de in artikel 16, eerste en tweede lid, vermelde handelingen wordt na afloop onverwijld een verslag gemaakt, dat door of namens de Minister wordt ondertekend door ten minste twee ambtenaren die, daartoe door of namens de Minister aangewezen, bij het verrichten van de vorengenoemde handelingen aanwezig zijn. 2. Het verslag bevat ten minste het tijdstip van opening van de bus, de naam van degene die de bus heeft geopend alsmede de naam van degene die de inschrijvingsformulieren uit hun omslagen heeft gehaald en de in artikel 16, tweede lid, bedoelde gegevens heeft voorgelezen, de namen van de inschrijvers en de bedragen of het aantal eenheden waarvoor zij hebben ingeschreven, alsmede de in het oog vallende onregelmatigheden in de inschrijvingsformulieren, indien die leiden tot het niet in beschouwing nemen van de daarin vervatte aanbieding. In voorkomend geval wordt bovendien melding gemaakt van omstandigheden als bedoeld in artikel 16, derde en vierde lid. 3. Het verslag, bedoeld in het eerste lid, is openbaar en ligt gedurende dertig dagen ter inzage op de ingevolge artikel 3, tweede lid, onderdeel e, bekend gemaakte adres. Van het verslag wordt kos teloos een afschrift verstrekt aan iedere inschrijver die daarom schriftelijk verzocht. Artikel 18 1. Bij de beoordeling van de aanbiedingen worden de inschrijvingsformulieren die blijkens verklaring als bedoeld in artikel 13, zijn ingetrokken, alsmede degene die niet alle vereiste gegevens bevatten, niet zijn - 234 -

ondertekend of die niet vergezeld zijn van alle vereiste bescheiden, buiten beschouwing gelaten. Intrekkingen die onvoldoende duidelijk zijn, of zijn gesteld in een andere taal dan een taal waarin de inschrijving kan geschieden, kunnen buiten beschouwing worden gelaten. 2. Alternatieve aanbiedingen als bedoeld in artikel 15, eerste lid, worden bij de beoordeling van de aanbiedingen buiten beschouwing gelaten, indien zij naar het oordeel van de Minister niet ten minste tot een gelijkwaardig resultaat kunnen leiden als uit het bestek voortvloeit. 3. Indien zulks bij de beoordeling van de aanbiedingen wenselijk wordt geoordeeld, kan de Minister de inschrijvers verzoeken om de in casu toepasselijke termijn van gestanddoening met een door hem te bepalen periode te verlengen. 4. Aan het afwijzen of inwilligen door degene tot wie een verzoek als bedoeld in het derde lid, is gericht, kunnen door hem geen rechten worden ontleend. Artikel 19 De Minister kan in het algemeen belang besluiten om een werk niet te doen uitvoeren en de aanbesteding van dat werk te beëindigen; van de daartoe strekkende ministeriële beschikking wordt in de eerstvolgende Landscourant van Aruba mededeling gedaan.

- 235 -

§ 5. De gunning Artikel 20 1. Voor de gunning van een werk komt uitsluitend in aanmerking de inschrijver die: a. een bestek heeft gekocht of te zijnen behoeve heeft doen kopen, en b. in Aruba woonachtig respectievelijk gevestigd is, dan wel in Aruba domicilie heeft gekozen, en c. alle bij of krachtens dit landsbesluit vereiste gegevens verstrekt heeft, en d. zowel op het tijdstip van indiening van zijn inschrijvingsformulier als op dat van gunning aan alle gestelde vereisten en voorwaarden voldoet, en e. redelijkerwijs in staat mag worden geacht om het werk vakkundig en op regelmatige wijze uit te voeren. 2. De uitvoering van een werk wordt slechts gegund aan een rechtspersoon, indien uit de ingevolge artikel 12, vierde lid, onderdeel c, vereiste verklaring blijkt, dat deze rechtspersoon rechtsgeldig vertegenwoordigd wordt; evenzo wordt de uitvoering van een werk slechts aan een samenwerkingsverband van personen of rechtspersonen gegund, indien alle deelnemers aan dit samenwerkingsverband hebben verklaard als hoofdelijk medeschuldenaar voor de uitvoering van het werk te zullen instaan. 3. Het eerste lid, onderdeel b, vindt geen toepassing, indien de uitvoering van een werk wordt aangeboden voor een bedrag: - 236 -

a. gelijk aan de tegenwaarde in florins van 130.000 bijzondere trekkingsrechten of meer, en het betreft de uitvoering van een werk dat omvat de levering van goederen en of het verrichten van diensten; b. gelijk aan de tegenwaarde in florins van 5.000.000 bijzondere trekkingsrechten of meer, en het betreft de uitvoering van een werk, niet zijnde de levering van goederen en of het verrichten van diensten. Artikel 4, derde lid, is op dit lid van overeenkomstige toepassing. Artikel 21 1. De Minister gunt, onverminderd artikel 19, de uitvoering van een werk aan degene die, gelet op de verhouding tussen de kwaliteit en, indien het betreft een werk als bedoeld in artikel 12, zesde lid, de hoeveelheid van het aangeboden werk enerzijds en de daarvoor te betalen prijs anderzijds, de voor het Land gunstigste aanbieding heeft gedaan. 2. Alvorens te gunnen kan de Minister, wanneer hij twijfelt aan de juistheid van de aanbieding, de inschrijver vragen deze aanbieding schriftelijk te bevestigen of, indien de aanbieding ongebruikelijk gunstig is, de inschrijver verzoeken om schriftelijk nadere informatie te verstrekken met betrekking tot deze ongebruikelijke gunstigheid. 3. Een ingevolge het tweede lid verkregen verklaring van de inschrijver dat zijn aanbieding inderdaad onjuist is, vermag de aanbieding niet te herstellen; zij kan er slechts toe leiden dat de inschrijving buiten beschouwing wordt gelaten.

- 237 -

Artikel 22 1. Indien twee of meer inschrijvers gelijkelijk voor de gunning van het werk in aanmerking komen, beslist het lot over de vraag aan wie van hen de uitvoering van het werk wordt gegund. 2. Een loting als bedoeld in het eerste lid, vindt plaats in het openbaar. Van de plaats, het tijdstip en de wijze waarop de loting wordt gehouden, worden de desbetreffende inschrijvers ten minste 24 uren te voren schriftelijk door of namens de Minister in kennis gesteld. 3. Van de loting wordt een verslag gemaakt, dat ten minste de namen bevat van de inschrijvers die gelijkelijk voor de gunning in aanmerking kwamen, alsmede de uitkomst van de loting. Artikel 17, eerste en derde lid, is op dit verslag van overeenkomstige toepassing. Artikel 23 1. Van de gunning van het uitvoeren van een werk wordt door of namens de Minister aan de inschrijver kennis gegeven door middel van een schriftelijke mededeling. 2. De overeenkomst tot het uitvoeren van het werk komt tot stand door en op de datum van het verzenden van de mededeling, bedoeld in het eerste lid. 3. Tegelijk met of zo spoedig mogelijk na de verzending van de mededeling, bedoeld in het eerste lid, wordt aan de betrokkene toegezonden: a. een gewaarmerkt bestek; b. een door of namens de Minister gewaarmerkte kopie van diens inschrijvingsformulier met de eventueel daarbij behorende staat met verrekenprijzen; - 238 -

c. een door of namens de Minister gewaarmerkte van de verslagen, bedoeld in artikel 17, eerste lid, voorkomende gevallen van de verslagen, bedoeld artikelen 9, vijfde lid, 10, tweede lid, en artikel 22, lid.

kopie en in in de derde

4. Voorts wordt de gunning van de uitvoering van het werk uiterlijk veertien dagen, nadat zij plaats heeft gehad, in de Landscourant van Aruba bekend gemaakt, met vermelding van de naam van de begunstigde inschrijver. 5. Aan een niet-begunstigde inschrijver die daarom schriftelijk heeft verzocht, wordt door of namens de Minister eenmalig een schriftelijke uitleg gegeven, waarom zijn inschrijving is afgewezen. Artikel 24 Indien een Minister ingevolge artikel 6, vijfde lid, de mogelijkheid van een zekerheidsstelling heeft bedongen kan als bedrag van die zekerheidsstelling nimmer meer gevraagd worden dan een tiende gedeelte van de som waarvoor aangeboden is het werk uit te voeren.

- 239 -

§ 6. Bijzondere bepalingen Artikel 25 1. Indien een werk wordt aanbesteed in het kader van de ontwikkelingssamenwerking tussen Nederland en Aruba, dient zulks in de bekendmaking, bedoeld in artikel 3, eerste lid, en in het bestek te worden vermeld. Voorts dienen in het bestek de bijzonderheden met betrekking tot de wijze van uitvoering van het werk, die voortvloeien uit de in het kader van de ontwikkelingssamenwerking tussen Nederland en Aruba gemaakte afspraken, te worden vermeld. 2. Een werk als bedoeld in het eerste lid, wordt door de Minister slechts gegund in overeenstemming met de minister van Financiën. 3. In afwijking van de artikelen 21, eerste lid, en 22 wordt een werk als bedoeld in het eerste lid, niet aan een inschrijver gegund, die niet voor het laagste bedrag heeft ingeschreven of, indien het betreft een werk als bedoeld in artikel 12, zesde lid, niet het meeste werk aanbiedt, dan na overleg met de Minister voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken van Nederland. Artikel 26 Op aanbestedingen van een werk waarvan de uitvoering in het kader van de samenwerking tussen Aruba en de Europese Gemeenschap, zoals bedoeld in het Besluit van de Raad van 25 juli 1991 betreffende de associatie van de landen en gebieden overzee met de Europese Economische Gemeenschap (Publikatieblad van de Europese Gemeenschappen, 34e jaargang (1991), L 263/1) of een regeling die dat besluit vervangt, geheel of ten dele door de Europese Gemeenschap wordt gefinancierd, zijn, voor

- 240 -

zover nodig in afwijking van dit landsbesluit, de in voornoemd Besluit van de Raad gegeven bijzondere regels voor aanbesteding van toepassing.

- 241 -

§ 7. Overgangs- en slotbepalingen Artikel 27 Indien vóór de datum van inwerkingtreding van dit landsbesluit bekendmakingen zijn verschenen voor openbare aanbestedingen of uitnodigingen zijn verzonden voor onderhandse aanbestedingen, worden deze afgewikkeld overeenkomstig de daarop toepasselijke bepalingen van het Reglement openbare aanbesteding, vastgesteld bij besluit van het Bestuurscollege van het Eilandgebied Aruba van 1 oktober 1974. Artikel 28 1. Dit landsbesluit treedt in werking met ingang van de dag na die van zijn plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba. 2. Het kan worden aangehaald als Landsbesluit openbare aanbestedingen.

- 242 -

Lincoln D. Gomez mr. Lincoln Gomez is toegelaten tot de balie van de Nederlandse Antillen en Aruba. Hij is naast meester in de rechten ook bachelor in de natuurwetenschappen en heeft een masters in internataional fiscaalrecht. Hij is auteur op het gebied van ondernemingsrecht en uitgever/redacteur van verschillende rechtswetenschappelijke boeken. Naast de algemene rechtspraktijk praktiseert mr. Gomez voornamelijk op het gebied van Ondernemingsrecht, Intellectueel Eigendomsrecht, en Luchtvaartrecht Financiering. Gomez is thans Deken van de Orde van Advocaten van Aruba. Hij is getrouwd met Gigi en is vader van Gavril (8) en Gavin (6.75). Gomez & Bikker www.gobiklaw.com

- 243 -

Eerder verschenen Arubaanse arbeidswetgeving en aanverwante regelegeving 1998 Arubaanse arbeidswetgeving en aanverwante regelegeving 2001 Burgerlijk Wetboek van Aruba 2003 Gedenkboek 50 Jaar Statuut een Koninkrijksbundel 2005 Liber Amicorum Gouverneur mr. Olindo Koolman 2005 Series Arubaans Ondernemingsrecht mr. L.D. Gomez De Arubaanse Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid 2009 Series Arubaans Staatsrecht mr. L.D.Gomez Deel 1 Handboek voor de Staten en de Regering van Aruba Editie 2009/2010 Arubaanse arbeidswetgeving en aanverwante regelegeving 2013

- 244 -