2/3/2014
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder
ONZICHTBARE PIJN BIJ MIGRANTEN
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven · Sponsoring
Bedrijfsnamen Sanofi Takeda Nederland BV Teva Nederland Novartis Pharma B.V. VGZ
DOKH, dag vd 1e lijn 15 jan 2014 Marga Vintges 1
de hulpverlener en de patient: hun verhalen
programma (1 uur) • • • •
introductie theorie SOLK (NHG standaard) migranten met SOLK praktijk
3
• herkenbaar? • wat roept het op? • wat is het moeilijkst voor u?
4
onzichtbare pijn: SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten DEFINITIE • lichamelijke klachten duren langer dan enkele weken en bij adequaat medisch onderzoek is geen aandoening gevonden die de klachten voldoende verklaart • een werkhypothese
Somatisatie: De neiging lichamelijke klachten te ervaren, te uiten en toe te schrijven aan lichamelijke ziekte en daar hulp voor te zoeken, terwijl geen somatische pathologie wordt gevonden die de klachten voldoende verklaren “het lichaam zegt wat op een ander manier niet gezegd kan worden”
NB somatisatie is niet hetzelfde als simulatie! 5
1
2/3/2014
SOLK cijfers • Ongeveer 30% van de huisarts consulten betreft klachten zonder goede somatische verklaring • meestal gaat het binnen een jaar over • 20-30% wordt het erger: langdurige klachten
7
SOLK (NHG standaard, mei 2013) anamnese: • klachtexploratie dmv SCEGS dimensies: somatisch, cognitief, emotioneel, gedragsmatig, sociaal • veel laten praten • vragen van de patient inventariseren lichamelijk onderzoek en evt aanvullend (lab) 8
SOLK (NHG standaard) diagnose (evaluatie) • mild • matig-ernstig • ernstig • uitsluiten: depressie, PTSS, angststoornis 9
behandeling (aanpak): • milde SOLK: huisarts zelf • matig ernstige: samen met andere 1e lijners (SPV, POG-GGZ, fysio/oefen-therapeut, psycholoog) • ernstig: verwijzen naar 2e lijn, multidisciplinaire aanpak 10
behandeling/ aanpak effectief? essentiele factoren (blijkt uit o'zoek) • communicatie • vertrouwensrelatie • zich begrepen voelen • overeenstemming over aanpak
11
SOLK (NHG standaard)
behandeling/ aanpak effectief? • Altijd alles uitleggen wat je doet • Begrijpelijk: gebruik de taal en de woorden van de patiënt • Acceptabel en zinvol: plan moet aansluiten bij wat de patient denkt (verklaringsmodel)
12
2
2/3/2014
Neurobiologische modellen Lichamelijke reacties op chronische stress
verklaringsmodellen
Stress> dysfunktioneren van hypothalamus en limbische systeem, gevolg: – endorfine overproductie -> sloomheid en vervlakking – cortisol overproductie : continue arousal ->
• psychologische modellen, draagkacht/draaglast, emoties, stress, vroege jeugdtrauma's, hechting, .... • biopsychosociaal model • neurobiologische modellen
• slapeloosheid, agressie, impulsiviteit • uitputting • angst
– geheugen vermindering – emoties alleen nog uitgedrukt in lichamelijke sensaties Erick Vloeberghs Evert Bloemen: uit Lijfsbehoud, lichaamsgericht werken met vluchtelingen in de GGZ Pharos 2005
13
niet-westers • In niet-westerse culturen wordt vaak GEEN onderscheid gemaakt tussen lichaam en geest • Oorzaken en oplossingen van problemen externaliseren (goden/geesten/ boze oog/ djinns) • islamitisch geloof: straf/ wil van God/ Allah veel hangt af van opleidingsniveau
15
migranten en SOLK • hebben migranten vaker SOLK? • verloopt SOLK anders? • andere aanpak nodig? Onderzoek: patienten en hulpverleners (huisartsen) ontevreden 16
cultuur sensitieve aanpak SOLK
cultuur sensitieve aanpak SOLK Pharos' onderzoek, resultaat: implementatie adviezen voor huisartsen tbv patienten met een migranten achtergrond (adviezen en 'how to...'s ') belangrijkste aandachtspunten
17
(vaak ook voor autochtone nederlanders)
algemene adviezen • benadruk uw beroepsgeheim • iedere patiënt is anders • wees oprecht nieuwsgierig naar deze patiënt – praat eens over iets anders – stel vragen i.pv. veronderstellingen maken • vertrouwensrelatie kost tijd (plan meerdere contacten) 18
3
2/3/2014
cultuur sensitieve aanpak SOLK
cultuur sensitieve aanpak SOLK
(vaak ook voor autochtone nederlanders)
algemene adviezen (verv) • • • • •
check opleidingsniveau (belangrijker dan taal) nooit met lege handen wegsturen (vervolgafspraak) gebruik eens een tolk! vergeet de familie niet erken altijd de (ernst van de) klachten
19
anamnese • SCEGS wordt SGSCE (van buiten naar binnen: veilig naar onveilig) • vragen naar eigen mening op indirecte manier (niet: wat vind u er zelf van....) • let op hints • verholen psychosociale problemen uitvragen: niet perse klacht gebonden 20
– cultureel interview – handreiking limburg/lutjenhuis
psychosociale factoren • Migratiegeschiedenis • Vluchtelingen: denk aan PTSS • Problemen verblijfsvergunning • Gezinssamenstelling • Inwonende familie? • Opvoedingsproblemen? • Leefomstandigheden • Huisvesting (lawaai? Privacy?) • financiën • Andere Stressoren • Discriminatie op werk / school / wijk? • Roddels binnen gemeenschap? • Ziekte / Overlijden familie
cultuur sensitieve aanpak SOLK Lichamelijk onderzoek • erg! belangrijk, telkens weer: ga eerst naar het punt van de pijn (series nemen)
22
gespreksvoering: hoe? 1. uitvragen psychosociale factoren 2. uitleggen wat er aan de hand is 3. overeenstemming bereiken over de aanpak (vervolgafspraak-termijn etc)
23
uitleggen mw Mahraoui (35jr) heeft sinds 2 jaar pijn in haar rechter lichaamshelft. De pijn komt uit de schouder en straalt uit naar boven en naar beneden. Lokaal is er drukpijn en alle bewegen gaan moeizaam en met pijn gepaard. Herhaald (specialistisch) onderzoek heeft geen afwijkingen aangetoond. Mevr. M. gelooft dat zij iets ernstigs onder de leden heeft, dit zou de voorbode zijn van een beroerte. U kent het gezin en weet dat er veel problemen zijn met man en kinderen. Mw. heeft geen werk en zit veelal thuis. Zij is slechts 2 jaar naar school geweest. Hoe legt u aan patient (en familie) uit wat er aan de hand is? Ga tevens na of dit voor mw. acceptabel is? (metaforen?) 24
4
2/3/2014
metaforen
metaforen • De organen reageren op stress en dat kan echt pijn doen. • uw lichaam, uw motor is oververhit geraakt door de stress. alsof je met 1 voet op de rem trapt en met de andere op het gaspedaal. zo verlies je de controle over je lichaam • met de handen voordoen hoe spanning tot verkramping leidt • de zenuwbanen naar uw rug zijn gevoelig afgesteld • een strakke badmuts op het hoofd • ongetraind een hoge berg opfietsen • een rugzak vol bagage • de accu is op • teveel denken geeft pijn
25
26
don'ts niet: • zeggen dat het niks is, bagatelliseren • aangeven wat het allemaal niet is (niet uw hart, niet uw hoofd, etc) • meteen over problemen beginnen • het woord 'stress' is heel goed bekend, maar kan verzet oproepen. aftasten. 27
SOLK behandeling • milde SOLK: huisarts zelf • matig ernstige: samen met andere 1e lijners (SPV, POG-GGZ, fysio/oefen-therapeut, psycholoog) • ernstig: verwijzen naar 2e lijn, multidisciplinaire aanpak
28
aanhoudend twee sporen beleid • somatisch • psychosociaal
SOLK behandeling • Cognitieve Gedrags Therapie (migranten?) • Multidisciplinaire aanpak (consultatie psychiater?) • Actieve participatie van patient beter dan passief voorbeelden: combinatie van – Lichaamsgericht (ontspannen – activeren) – Psycho educatie (relatie stress – lichaam) – Empowerment – Sociale vaardigheden
29
5
2/3/2014
SOLK voorbeelden van behandelingen • • • • •
POH GGZ Fysio / ademhalingsoefeningen (vergoeding!) GGZ groepstherapie Huisarts: energie in balans SOLK poli Leiden
take home messages • • • • •
LET OP: communicatie specialist en andere verwijzers
31
Titel presentatie
DE allochtone patient bestaat niet Benadruk uw beroepsgeheim stel veel vragen gebruik metaforen Open staan en begrip voor andere culturen verbetert de arts patient relatie.
32
huisarts-migrant.nl
dank voor uw aandacht 33
6
