2014

1

Inhoud Voorwoord .................................................................................................................................................... 2 Commissie van Beroep Eindexamen........................................................................................................... 3 Examinatoren HAVO-4 ................................................................................................................................ 4 Overzicht van praktische opdrachten en toetsen ........................................................................................ 5 Toetsen en praktische opdrachten .............................................................................................................. 6 Godsdienstonderwijs / Levensbeschouwing ................................................................................................ 7 Nederlands ................................................................................................................................................... 8 Frans ............................................................................................................................................................ 9 Duits ........................................................................................................................................................... 10 Engels ........................................................................................................................................................ 11 Maatschappijleer ........................................................................................................................................ 12 Geschiedenis ............................................................................................................................................. 14 Aardrijkskunde ........................................................................................................................................... 15 Wiskunde A ................................................................................................................................................ 16 Wiskunde A ................................................................................................................................................ 16 Wiskunde B ................................................................................................................................................ 16 Natuurkunde .............................................................................................................................................. 17 Scheikunde ................................................................................................................................................ 18 Biologie ...................................................................................................................................................... 19 Natuur, Leven en Technologie (NLT) ........................................................................................................ 20 Economie ................................................................................................................................................... 22 Management & Organisatie ....................................................................................................................... 23 Culturele en kunstzinnige vorming............................................................................................................. 24 Kunst (Beeldende Vormgeving) ................................................................................................................. 25 Kunst (Muziek) ........................................................................................................................................... 27 Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM) ................................................................................................... 29 Bewegingsonderwijs .................................................................................................................................. 30 Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) ................................................................................................ 31 Profielwerkstuk........................................................................................................................................... 31

HAVO-4

2013/2014

2 Voorwoord Misschien voelt het nog niet zo, maar HAVO-4 is al een examenklas. Vanaf nu werk je aan je examendossier. Om te weten hoe het (school)-examen in elkaar zit, wat er van je verwacht wordt, welke regels er gelden en wat je rechten zijn, is er een Programma van Toetsing en Afsluiting samengesteld (in het dagelijkse spraakgebruik PTA genaamd). Daarin kun je al deze zaken vinden. Voorlopig heb je alleen nog maar te maken met het PTA voor H4. Aan het begin van het volgende cursusjaar wordt het aangevuld met het PTA voor H5. Per jaar krijg je, na een toetsperiode, een overzicht van de tot dan toe behaalde cijfers, voor zover die meetellen voor het examen. Je toetsen en praktische opdrachten, die samen met de handelingsdelen je examendossier vormen, worden op school in het archief bewaard. Veel succes toegewenst. M. Bouwmeester W. Hulsteijn Teamleiders HAVO-bovenbouw

HAVO-4

2013/2014

3

Commissie van Beroep Eindexamen De samenstelling van de Commissie van Beroep Eindexamen voor de afdeling HAVO is in het schooljaar 2013-2014 als volgt: a. voorzitter: Mr. A. Jobse; b. secretaris: H. Kiel, teamleider; c. lid: R.J. Meier, docent; d. lid: mevrouw M.A. Holstein, docent; e. lid: dhr. J. Lucieer, namens de ouders; reservelid: vacant, reserve voor c en d. Alle leden zijn aangezocht door de sector HAVO-VWO. Correspondentie dient gericht te worden aan: Commissie van Beroep Eindexamen p/a Centrale Administratie V.C.O.W. Postbus 541 4330 A.M. Middelburg

HAVO-4

2013/2014

4 Examinatoren HAVO-4 Voorzitter van het examen: H.L.M. Grooten, directeur Secretaris van het examen: L.J.C. Rozendaal, teamleider Vak Examinatoren Godsdienst J. Lukasse mw. C.A. Scheers mw. J.L. de Visser-van Saane mw. S. Hollebrandse Nederlands mw. A.C.M.X. de Jong-Vos mw. C.W.J. v/d Meer-den Bouwmeester mw. A. Saman mw. C.G. van Wallenburg Frans mw. M.L. de Visser Duits mw. I. v/d Wege-Hofman mw. Y.J.J. de Jonge-Kuipers Engels mw. I.M. Jacobs mw. M.C. Kole mw. J.M.H. Weber Maatschappijleer L.J.A.V. Vandezande Mw. S. Hollebrandse Geschiedenis A. Louws J.J. de Witte Aardrijkskunde N. Brinkhuis Wiskunde A mw. L.W. den Boer mw. W.J. Nagelkerke mw. E.A.M. Scheppers Wiskunde B mw. W.J.Nagelkerke mw. E.A.M. Scheppers Natuurkunde J.B. Coenen R.J. Meier Scheikunde mw. M.A.S. van Ginhoven-de Baere mw. E.H. Glass-Visscher Biologie mw. H. Bouma E. Mostert NLT mw. H. Bouma R.J. Meier Economie P. de Waal Management en organisatie J. Bomert Culturele en kunstzinnige vorming mw. J. Beth-Kramer A.F.D. Kappert Kunst (Beeldende Vorming) mw. J. Beth-Kramer Kunst (Muziek) H.H. Veenker BSM Mw. J.E. Kerkhof Bewegingsonderwijs E.F.J. Buijs S.J. Koets R.P. Poppe Mw. A. Witteveen-Willemsen

HAVO-4

2013/2014

5

verzicht van praktische opdrachten en toetsen

Periode 1

P&T-week 1

Periode 2

P&T-week 2

Periode 3

P&T-week 3

Periode 4

P&T-week 4

som

gd

T

513

30%

30%

ne

M

513

20%

20%

fa

PO

du

M

513

10%

10%

513 10%

PO

en

PO

ma

T

513 20%

T

523 20%

PO

533

513

523

10%

10%

20% 10%

20% T

543

20%

T

553

20% 100%

T

513

30%

T

523

20%

50%

T

523

25%

40%

wa

T

513

20%

20%

wb

T

513

20%

20%

T

523

10%

20%

T

513

20%

20%

10% T

513

25%

gs ak

PO

na

PO~

513

15%

513 10%

sk bi

PO

523

PO

533

15%

nlt* ec

T

513

10%

m&o

T

513

30%

PO**

513

40%

40%

T

523

20%

40%

513

bv

PO

513 10%

PO

533

3%

PO

533

8%

PO

533

0%

T

523

10%

PO

533

15%

T

543

15%

50%

T

513

15%

PO

523

20%

T

533

15%

50%

8% T

513

15% PO***

523

7%

PO

533

6%

47%

mu

* iedere module bij het vak NLT kent één of meerdere toetsen; samen vormen die één cijfer in kolom 513. ** Deze practische opdracht vindt in P&T-week 4 plaats. *** BSM PO-cijfer is combinatiecijfer met PO in Havo 5, vormt samen 30%. ~PO-natuurkunde wordt in P&T-week 2 en 3 gehouden. HAVO-4

10%

T*

30%

ckv

bsm

533

50%

2013/2014

6

Toetsen en praktische opdrachten Toetsen worden afgenomen in een programma- & toetsweek (P&T-week), praktische opdrachten veelal in een periode. Hieronder vind je een overzicht wanneer de periodes zijn en wanneer de programma- & toetsweken dit schooljaar plaatsvinden. In een enkel geval zal, i.v.m. het grote aantal toetsen, de toetsperiode meer dagen beslaan dan de genoemde programma- & toetsweek.

Periode 1: Periode 2: Periode 3: Periode 4:

19 augustus t/m 25 oktober 2013 4 november t/m 10 januari 2014 20 januari t/m 21 maart 2014 31 maart t/m 27 juni 2014

P&T week P&T week P&T week

1: 2: 3:

P&T week

4:

week 44 week 3 week 13 (week 14 week 26

28 oktober t/m 1 november 2013 13 januari t/m 17 januari 2014 24 t/m 28 maart 2014 31 maart t/m 4 april 2014) 23 t/m 27 juni 2014

Herkansingen H4/V4/V5 vinden plaats op donderdag 10 juli 2014. Alle behaalde resultaten maken deel uit van het schoolexamendossier, maar zullen ook als cijfer op het rapport meetellen van H4/V4/V5.

HAVO-4

2013/2014

7 Godsdienstonderwijs / Levensbeschouwing

Schriftelijk toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom:

Beoordelingscriteria:

HAVO-4

PERSPECTIEF, godsdienst en levensbeschouwing voor de tweede fase hoofdstuk 2,3 en Stromingen blz. 192 t/m 221 60 minuten (incl. lessen 40 sbu) In P&T week 4 30 % van het schoolexamencijfer 513 De leerling beschikt over voldoende kennis en inzicht met betrekking tot de leerstof. De leerling kan de thema’s van hoofdstuk 2 en 3 in een levensbeschouwelijk perspectief plaatsen en de betekenis ervan vanuit de behandelde levensbeschouwingen beschrijven en evalueren. Eveneens kan hij zijn eigen visie t.a.v. de behandelde thema’s beargumenteerd verwoorden.

2013/2014

8

Nederlands Domein B: Mondelinge taalvaardigheid Discussie Stofomschrijving

Wijze Duur Datum Weging Kolom Beoordelingscriteria

HAVO-4

Mondelinge taalvaardigheid Nieuw Nederlands: Cursus spreken H.2 Cursus Argumenteren H.1 en 2 Leerlingen discussiëren in groepjes van 5 of 6 over een van te voren vastgesteld onderwerp. 50 minuten, waarvan 30 minuten voorbereidingstijd. In P&T week 4 20% 513 Het cijfer wordt vastgesteld aan de hand van een vooraf vastgesteld en op elo gepubliceerd beoordelingsformulier.

2013/2014

9

Frans Praktische opdracht Stofomschrijving: Vorm: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Taaltaak Stofomschrijving: Inleverdata: Beoordelingscriteria:

Beoordeling:

spreekvaardigheid Diverse situaties uitwerken zoals aangeboden in de methode Je werkt met een partner; je mag gebruik maken van multimediale toepassingen, om de gekozen thema’s te illustreren 10-15 minuten. In periode 3 10% van het schoolexamencijfer 513 Worden vooraf bekend gemaakt via de ELO. literair verslag 1 literaire taak Zie ELO. Uit de opdracht dient te blijken welke indruk het literaire fragment / de film scene bij je heeft achtergelaten, gebaseerd op het gelezen fragment of op de bekeken scene. SO (2x) geldt niet als SE-cijfer

Taaltaak Stofomschrijving Inleverdata Beoordelingscriteria

schrijfvaardigheid Leerlingen maken een keuze uit verschillende schrijfopdrachten Periode 2 en 3 Voldoende/onvoldoende Maakt deel uit van het taalportfolio

Taaltaak Stofomschrijving:

leesvaardigheid Twee series van door de docent geselecteerd materiaal. Dit materiaal wordt geselecteerd uit artikelen uit kranten, tijdschriften of van de site van Libre Service. De eerste serie wordt aangeboden in periode 2. De tweede serie wordt aangeboden in periode 3. Periode 2 en 3 Voldoende/onvoldoende Maakt deel uit van het taalportfolio

Inleverdata: Inleverdata Beoordelingscriteria

Taaltaak Stofomschrijving: Inleverdata: Beoordelingscriteria

HAVO-4

Kijk/luistervaardigheid Taakblad “Franse film” , maakt deel uit van het taalportfolio Periode 4 Voldoende/onvoldoende Maakt deel uit van het taalportfolio

2013/2014

10

Duits 1. boekpresentatie Stofomschrijving: Presentatievorm: Duur: Datum: Weging: Kolom:

een literair werk, gekozen uit een lijst die door de Duitse sectie is samengesteld, zelfstandig gelezen in tweetallen; voertaal is Duits 10 minuten In periode 2 en 3 10% van het schoolexamencijfer 513

Taalportfolio: In H4 wordt een begin gemaakt met de samenstelling van een taalportfolio. Dat is een dossier dat proeven (taaltaken) bevat van vaardigheden, gerelateerd aan het Europees Referentie Kader. Aan het eind van het cursusjaar H4 wordt de inhoud van het portfolio becijferd. Het cijfer telt mee voor het tweede rapport. Taaltaken: I Zoek twee teksten uit van tenminste 1 A4, al dan niet van internet, met als thema mode, sport of muziek. Schrijf van deze twee teksten een samenvatting in het Nederlands van een half A4. (Voeg de teksten toe aan je portfolio, vermeld ook duidelijk je naam, klas, vak, docent en denk aan de bronvermelding). II Kijk naar een informatief sportprogramma of naar een documentaire en stel over het programma 10 vragen op van algemene aard in het Duits en geef natuurlijk ook antwoord hierop (in het Duits). Vermeld duidelijk de bronnen, hoe laat, welke zender enz. en titelblad met naam en klas. III Je leest advertenties van hotels in Duitsland. Je verzamelt de gegevens en boekt een kamer in een Duitstalig gebied. Je doet dit in de vorm van een brief of een e-mail, gericht aan het hotel. Je levert de brief dan wel e-mail in, met de gevonden hotel informatie. (Graag lettertype Arial, 12 punten, regelafstand 1 ½.). Zorg ook hier weer voor een titelblad met de nodige gegevens. (Voeg de hotelinfo toe aan je portfolio, vermeld ook duidelijk je naam, klas, vak, docent en denk aan de bronvermelding). Inlevermomenten: I in week 40, II in week 49, III in week 06. Als voorbereiding op de literatuuropdrachten in H5 worden er in H4 twee titels gelezen van de HAVO bovenbouwlijst, in totaal 4 punten. Deze boeken worden getoetst en tellen mee voor het rapport. Praktische opdracht Stofomschrijving:

Excursiedatum: Weging: Kolom:

HAVO-4

Aken Aan het eind van de cursus H4 vindt er een excursie naar Aken plaats. Deze excursie wordt door de leerlingen zelfstandig voorbereid tijdens o.a. een lesuur per week in periode vier. Ter voorbereiding van de excursie moeten er verschillende opdrachten worden uitgevoerd, zoals het schrijven van een e-mail, het voeren van een telefoongesprek e.d. Tijdens de excursie moet er een gesprek gevoerd worden met een native speaker. Na de excursie wordt door de leerlingen een presentatie gehouden over de excursie en wordt het werk van de leerlingen in zijn totaliteit beoordeeld. In P&T week 4 10% van het schoolexamencijfer 523

2013/2014

11

Engels Praktische opdracht Stofomschrijving: Vorm: Duur: Datum: Weging: Kolom:

Films, soaps, books, songs. In drie- of viertallen; er mag gebruik gemaakt worden van multimediale toepassingen. 10 – 15 minuten. In periode 4; tijdens een les Engels. 10% van het schoolexamencijfer 513

Taaltaken: Literatuur Reading: Stofomschrijving:

Inleverdata:

Toetsing: Beoordelingscriteria: Beoordeling:

HAVO-4

3 boeken, vrij uit een lijst of klassikaal; de (niet verkorte) boeken dienen in oorspronkelijk Engels geschreven te zijn; elk boek bevat minimaal 150 pagina’s en per schrijver mag 1 boek gelezen worden. boek 1: periode 1 boek 2: periode 2 boek 3: periode 3 Portfolio/Toetsen worden klassikaal gemaakt. Cijfer boektoetsen: weging 2 per gelezen werk. Een mondeling kan als basis dienen voor een cijfer spreekvaardigheid.

2013/2014

12

Maatschappijleer 1. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

2. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

3. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

4. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Uit: Thema’s Maatschappijleer: hoofdstuk 3: ‘Parlementaire Democratie’, par. 1 t/m 9 (blz. 68-107) 45 minuten Een nader te bepalen moment na P&T-week 1. 20% van het schoolexamencijfer 513 op het opgavenformulier wordt het maximaal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring of uitleg vereist is, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Uit: Thema’s Maatschappijleer: hoofdstuk 2: ‘Rechtstaat’, par. 1 t/m 9 (blz. 28-62); 45 minuten In P&T-week 2 20% van het schoolexamencijfer 523 op het opgavenformulier wordt het maximaal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring of uitleg vereist is, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Uit: Thema’s Maatschappijleer: hoofdstuk 4: ‘Pluriforme Samenleving’, par. 1 t/m 8 (blz. 112-147); 45 minuten In P&T-week 3 20% van het schoolexamencijfer 543 Op het opgavenformulier wordt het maximaal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring of uitleg vereist is, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Uit: Thema’s Maatschappijleer: hoofdstuk 5: ‘Verzorgingsstaat’, par. 1 t/m 7 (blz. 152-181) 45 minuten In P&T-week 4 20% van het schoolexamencijfer 553 Op het opgavenformulier wordt het maximaal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring of uitleg vereist is, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

2013/2014

13 3. Praktische opdracht Stofomschrijving: De praktische opdracht bestaat uit een groepsopdracht, waarbij de leerlingen onderzoek doen naar een sociaal-maatschappelijk vraagstuk. De leerlingen zullen tijdig schriftelijk instructies krijgen over de opdracht en de eisen die eraan gesteld worden. Presentatievorm: schriftelijk verslag + presentatie voor de klas Datum: In periode 3 Weging: 20% van het schoolexamencijfer Kolom: 533 Beoordelingscriteria: volgens een beoordelingsmatrix, die van te voren aan de leerlingen wordt uitgereikt.

HAVO-4

2013/2014

14

Geschiedenis Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Handboek historisch overzicht: Hoofdstuk 5, 6 en 7. Opdrachtenboek: Hoofdstuk: 5, 6 en 7. Getoetst worden kennis, inzicht en vaardigheden over de leerstof van de tijdvakken 5, 6 en 7. Tijdvak 5: De tijd van ontdekkers en hervormers Tijdvak 6: De tijd van regenten en vorsten. Tijdvak 7: De tijd van pruiken en revoluties 60 minuten In P&T-week 3 30% van het schoolexamencijfer 513 vastgelegd in antwoordmodel. De puntenverdeling staat op de toets vermeld.

Katern GWP Rechtsstaat en democratie. Handboek historisch overzicht: Hoofdstuk 8. Opdrachtenboek: Hoofdstuk: 8 Getoetst worden kennis, inzicht en vaardigheden over de leerstof van tijdvak 8 en de rechtsstaat en democratie. Tijdvak 8: De tijd van burgers en stoommachines 60 minuten In P&T -week 4 20% van het schoolexamencijfer 523 vastgelegd in antwoordmodel. De puntenverdeling staat op de toets vermeld.

2013/2014

15

Aardrijkskunde 1. Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom:

2 Praktische opdracht Stofomschrijving: Wijze van toetsing: Periode: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Tekstboek en werkboek BuiteNLand HAVO-4; Bestuderen: - Hfst 1: paragraaf 1, 2, 3, 4. - Hfst 2: paragraaf 1, 2, 3, 4. - Hfst 4: geheel. - Daarbij behorende werkboekopdrachten - Aanvullend lesmateriaal 90 minuten In P&T-week 4 25% van het totale schoolexamencijfer 523 e NB: voor het SE dien je zelf een bosatlas van de 54 druk mee te nemen!

Keuze uit het boek “Eigen omgeving”. Te bepalen in overleg met de docent In periode 3 15% van het schoolexamencijfer 513 Worden in de laatste 2 weken voor de meivakantie bekend gemaakt.

2013/2014

16 Wiskunde A 1. Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

Getal en Ruimte havo A deel 1: - H1 Handig tellen - H2 Tabellen en grafieken - H3 Lineaire modellen - H4 Statistiek 90 minuten In P&T-week 3 20% van het schoolexamencijfer 513 Op het opgavenformulier wordt het maximum aantal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening vereist is, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.

Wiskunde B 1. Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Getal en Ruimte havo B deel 1: - H1 Formules en grafieken - H2 Oppervlakte en inhoud - H3 Vergelijkingen en ongelijkheden - H4 Veranderingen 90 minuten In P&T-week 3 20% van het schoolexamencijfer 513 Op het opgavenformulier wordt het maximum aantal te behalen punten per vraag vermeld. Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening vereist is, worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt.

2013/2014

17

Natuurkunde 1. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Nova Natuurkunde Havo 4: hoofdstuk 1, 2 e Hulpmiddelen: G.R., geodriehoek, kleurpotloden en ander schrijfgerei, BINAS 5 druk Duur: 90 minuten Datum: In P&T-week 3 Weging: 10% van het schoolexamencijfer Kolom: 523 Beoordelingscriteria: er worden een aantal vragen en/of vraagstukken over de natuurkunde en/of de contexten die in genoemde hoofdstukken behandeld wordt/worden. De kennis of toepassing daarvan kan ook in een andere context of situatie gevraagd worden, waarbij de in de vraag aangeboden informatie dan voldoende houvast biedt bij de beantwoording van de vraag. Bij de beantwoording worden de volgende criteria gehanteerd: er is een maximum score per vraag. Deze wordt alleen toegekend bij een volledige en geheel juiste beantwoording van de vraag. Er worden geen of minder punten toegekend indien: de vraag onjuist of onvolledig is beantwoord; rekenfouten zijn gemaakt; de bij de beantwoording benodigde wiskunde niet of niet juist wordt toegepast; conventies en/of toegestane vuistregels m.b.t. de nauwkeurigheid niet of niet juist zijn toegepast. Dit geldt zowel voor de berekeningen, tekeningen, schetsen, bepalingen als metingen. een gevraagde redenering, uitleg of toelichting geheel of gedeeltelijk niet juist is of ontbreekt. Indien meer antwoorden, redeneringen etc. worden gegeven dan er gevraagd worden, worden alleen de eerste tot en met het gevraagde aantal beoordeeld. 2. Praktische opdracht Stofomschrijving: Presentatie: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Aan de hand van de reader voert de kandidaat een opdracht uit. schriftelijk verslag P&T-week 2 en 3 10% van het schoolexamencijfer 513 deze worden voorafgaande aan de praktische opdracht bekend gemaakt.

2013/2014

18

Scheikunde Schriftelijke toets Stofomschrijving: Hulpmiddelen:

e

Chemie 4 HAVO 6 editie: hoofdstuk 1 t/m 5 en delen van hoofdstuk 6 e BINAS tabellenboek 6 editie en rekenmachine (niet grafisch) In P&T-week 3 90 minuten 20% van het schoolexamencijfer 513

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: er wordt een aantal vragen en/of vraagstukken voorgelegd over de scheikunde die in de genoemde hoofdstukken behandeld wordt, en/of contexten die betrokken zijn op de scheikunde uit die hoofdstukken. Voor elke vraag is er een maximum score. Dit maximum wordt alleen toegekend bij een volledig en geheel juist resultaat. Er worden minder of geen punten toegekend indien: - de vraag geheel of gedeeltelijk onjuist of onvolledig is beantwoord; - rekenfouten zijn gemaakt; - conventies en/of toegestane vuistregels m.b.t. de nauwkeurigheid niet of niet juist zijn toegepast. Dit geldt zowel voor berekeningen, schetsen, tekeningen en bepalingen als voor metingen; - een gevraagde redenering, uitleg of toelichting geheel of gedeeltelijk onjuist is of ontbreekt. Indien meer antwoorden, redeneringen en dergelijke zijn gegeven dan dat er werden gevraagd, worden alleen de eerste tot en met het gevraagde aantal beoordeeld.

HAVO-4

2013/2014

19

Biologie Praktische opdracht Stofomschrijving:

Waar: Presentatievorm: Inleverdatum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

1. Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Wijze van toetsen:

Het doel van deze praktische opdracht is het uitvoeren van een gedragsobservatie van twee diersoorten tijdens een excursie naar Blijdorp (Rotterdam) en van deze observatie een schriftelijk verslag te maken (eventueel kan deze opdracht ook “thuis” worden uitgevoerd, tijdens de excursiedag wordt dan gewerkt aan een andere opdracht, de inleverdatum blijft dezelfde). De waarnemingen in Blijdorp (Rotterdam) worden uitgevoerd tijdens een excursie in P&T week 3. Schriftelijk verslag 3 weken na de excursie: april 2014 10% van het schoolexamencijfer 513 Het verslag wordt beoordeeld volgens een van te voren bekend gemaakt beoordelingsformulier.

Stofomschrijving: Nectar Biologie HAVO bovenbouw deel 1 Hoofdstuk 1 Gedrag Hoofdstuk 7 Onderzoek doen Hoofdstuk 2 Soorten en Populaties Hoofdstuk 3 Cellen Hoofdstuk 4 Voortplanting en seksualiteit Hoofdstuk 8 Ecosystemen en evenwicht 90 minuten In P&T-week 3 25% van het schoolexamencijfer 523 De criteria zullen voorafgaand aan de toets bekend gemaakt worden. De toets zal open en gesloten vragen bevatten.

2. Praktische opdracht Het doel van deze praktische opdracht is het uitvoeren van een ecologisch Stofomschrijving: onderzoek en over dit onderzoek een Power Point Presentatie te houden. Power Point presentatie Presentatievorm: In periode 4 Datum: mei 2014 Inleverdatum: 15% van het schoolexamencijfer Weging: 533 Kolom: De Power Point presentatie wordt beoordeeld volgens een van te voren Beoordelingscriteria: bekendgemaakt beoordelingsformulier.

HAVO-4

2013/2014

20 Natuur, Leven en Technologie (NLT) NLT is een modulair opgezet vak, met in HAVO 4 vier modules (in voorlopige opsomming): 1. Forensisch Onderzoek periode: september/oktober/november 2. Nul-energie-huis periode: november/december 3. Medische beeldvorming periode: januari/februari/maart (april/mei/juni) 4. Dynamische modellen periode: april/mei/juni (januari/februari/maart) Elke module telt in gelijke mate (10%) mee voor het schoolexamencijfer, dat tegelijk het eindexamencijfer is. Bij aanvang van elke module wordt in het format van het PTA meegedeeld welk toets(en) en/of praktische opdracht(en) meetellen voor het schoolexamencijfer, in totaal steeds twee. Eenmaal gedaan, maken de mededelingen deel uit van het PTA. Het PTA-format beschrijft: - de leerstof of opdracht - de wijze van toetsen - de datum of periode - de duur van de eventuele toets - de weging - de beoordelingscriteria - het kolomnummer waarin het schoolexamencijfer wordt opgenomen in Magister.

Module 1: Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Praktische opdracht Stofomschrijving: Wijze van toetsen: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Module 2: Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Forensisch Onderzoek reader Forensisch Onderzoek 50 minuten oktober/november 2013 5% van het schoolexamencijfer. De schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer. 513 de vragen dienen juist en volledig te worden beantwoord.

reader Forensisch Onderzoek Onderzoeksdossier oktober/november 2013 5% van het schoolexamencijfer. De schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer. 513 (deelcijfer) Het onderzoeksdossier wordt op vorm en inhoud beoordeeld. Nul-energie-huis reader Nul Energie Huis, de theorie 50 minuten december 2013/januari 2014 5% van het schoolexamencijfer, de schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer de vragen dienen juist en volledig te worden beantwoord.

2013/2014

21 Praktische opdracht Stofomschrijving: Wijze van toetsing: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria: Module 3: Eindopdracht Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Beoordelingscriteria: Praktische opdracht Stofomschrijving: Wijze van toetsing: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

Module 4: Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Beoordelingscriteria: Praktische opdracht Stofomschrijving: Wijze van toetsing: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

reader Nul Energie Huis, resultaten eigen onderzoek presentatie december 2013/januari 2014 5% van het schoolexamencijfer; de schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer 513 (deelcijfer) de presentatie wordt op vorm en inhoud beoordeeld. Medische beeldvorming Reader medische beeldvorming (algemeen deel). 50 minuten maart 2014 of juni 2014 5% van het schoolexamencijfer De vragen dienen juist en volledig te worden beantwoord. Reader medische beeldvorming (keuze onderwerp). presentatie maart 2014 of juni 2014 5% van het schoolexamencijfer; de schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer. 513 (deelcijfer) De presentatie wordt op vorm en inhoud beoordeeld aan de hand van een van te voren bekend gemaakt beoordelingsformulier. Dynamische modellen Reader dynamische modellen 50 minuten maart 2014 of juni 2014 5 % van het schoolexamencijfer De vragen dienen juist en volledig te worden beantwoord. Reader dynamische modellen (keuze onderwerp) Verslag maart 2014 of juni 2014 5 % van het schoolexamencijfer; de schriftelijke toets en de praktische opdracht vormen samen één schoolexamencijfer. 513 (deelcijfer) Het verslag wordt op vorm & inhoud beoordeeld aan de hand van een van te voren bekend gemaakt beoordelingsformulier.

2013/2014

22

Economie 1.Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

2.Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

3.Keuzeonderwerp Stofomschrijving:

Duur: Datum inleveren: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

Literatuur: Economie in Context Havo deel 1. Hoofdstuk 3, 4, 5 en 6 De stof voor de toets omvat eveneens alle aantekeningen, stencils en (oefen)opgaven, die bij de behandeling van de desbetreffende hoofdstukken ter sprake zijn gekomen. Aan de orde komen: - Risico en verzekeren - Huren en kopen - Levensloop - Marktvraag 90minuten In P&T-week 3 10% van het schoolexamencijfer 513 Bij de schriftelijke toets(en) wordt een puntenverdeling op het opgavenblad vermeld; de definitieve normering wordt na correctie van de toets(en) vastgesteld. Literatuur: Economie in Context Havo deel 1. Uit dit deel hoofdstuk 7, 8, 9 en 10. De stof voor de toets omvat eveneens alle aantekeningen, stencils en (oefen)opgaven, die bij de behandeling van de desbetreffende hoofdstukken ter sprake zijn gekomen. Aan de orde komen: - Arbeidsverdeling en productie - Een eigen bedrijf - Omzet, kosten en winst - Marktaanbod 90 minuten In P&T-week 4 20% van het schoolexamencijfer 523 Bij de schriftelijke toets(en) wordt een puntenverdeling op het opgavenblad vermeld; de definitieve normering wordt na correctie van de toets(en) vastgesteld. Literatuur: Economie in Context Havo deel 1. Voor het maken van deze opdracht zal er aanvullende informatie worden aangeleverd door de docent. 2 dagdelen (8 uur) In P&T-week 4 10% van het schoolexamencijfer; dit cijfer telt niet mee voor het rapport H4. 533 De beoordelingscriteria zullen bij de introductie van de opdracht aan de leerlingen bekend gemaakt worden.

Binnen de lessen economie zullen twee zogenaamde klassen experimenten uitgevoerd worden. De leerling moet aan deze experimenten hebben deelgenomen. HAVO-4

2013/2014

23

Management & Organisatie 1. schriftelijke toets Stofomschrijving:

Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

‘Management&Organisatie in Balans’, Theorieboek 1a Havo, Nijgh Versluys,6e druk, 2006, hoofdstuk 1 t/m 3 en 9 t/m 15 Alle aantekeningen, stencils en (oefen)opgaven die bij de behandeling van de desbetreffende hoofdstukken ter sprake zijn geweest Aan de orde komen de volgende begrippen: - basisbegrippen - rekenvaardigheden - beginselen van het boekhouden - rechtsvormen - eigen vermogen - vreemd vermogen op korte en lange termijn - berekeningen met enkelvoudige en samengestelde interest 120 minuten april 2014 (In P&T-week 3) 30% van het schoolexamencijfer 513 Bij de schriftelijke toets(en) wordt een voorlopige puntenverdeling op het opgavenblad vermeld; de definitieve normering wordt na correctie van de toets(en) vastgesteld.

2013/2014

24

Culturele en kunstzinnige vorming Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) heeft alleen een schoolexamen. Voor het schoolexamen moet een Kunstdossier gevormd worden. De leerling bouwt zelf het kunstdossier op en bewaart het. In het schooljaar stelt de leerling deeldossiers samen en levert dat in ter beoordeling in op het afgesproken tijdstip. Kunstdossier deel 1 - introductie van CKV

ingeleverd in projectweek 1

Kunstdossier deel 2 ingeleverd in projectweek 2 - Dubbelgangers - Verwerking van 3 culturele activiteiten, waaraan de leerling heeft deelgenomen. Kunstdossier deel 3 ingeleverd in projectweek 3 - De Stad - Verwerking van 3 culturele activiteiten, waaraan de leerling heeft deelgenomen. Kunstdossier deel 1,2,3 + 6 verslagen

inleveren eind april 2014

Kunstdossier deel 4 - Keuzethema

op nader te bepalen moment inleveren om cijfer te bepalen

Beoordelingscriteria Opdrachten moeten naar inhoud, vorm en omvang voldoende uitgewerkt zijn. Verwerkingen van culturele activiteiten moeten worden gemaakt volgens richtlijnen van de CSW. Zorgvuldige uitwerking van de opdrachten, een persoonlijke inbreng van de leerling en een goede verzorging van het geheel vergroten de waarde en de kwaliteit van het kunstdossier. De deeldossiers krijgen de beoordeling: voldoende (6 of 7) of goed (8 of 9); onvoldoende is onacceptabel. Culturele activiteiten Voor HAVO 4 geldt: Verslag doen van in totaal 6 culturele activiteiten. Gekozen wordt uit: Beeldende Kunst, Dans, Drama, Film en Muziek. Eén discipline mag twee keer worden gekozen. N.B. Alles moet bewaard blijven tot na de afronding aan het eind van de cursus. De leerling is daarvoor zelf verantwoordelijk. Afsluiting CKV CKV wordt afgesloten met een gesprek n.a.v. het gehele kunstdossier. Inleverdatum: eind april 2014 Afsluitend gesprek: mei 2014 Kolom: 513 Beoordeling: voldoende of goed Beoordelingscriteria: Kwantitatief moeten vorm en inhoud aan de opdrachten en voorschriften voldoen van de methode Palet. Kwalitatief is de persoonlijke verwerking en inbreng van de leerling van belang.

HAVO-4

2013/2014

25 Kunst (Beeldende Vormgeving) Het examen bestaat uit: A. Kunst- en Cultuurhistorie (schoolexamen); B. Praktijk / Vaktheorie (schoolexamen). A. Theorie: Zowel in periode 1 , 2, 3 en 4 wordt één uur in de week besteed aan kunst- en cultuurhistorie. De stof wordt getoetst en de cijfers worden gemiddeld met de beoordelingen van het praktische werk. Aan het eind van de cursus wordt de stof getoetst in een schoolexamen. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

e

Cultuur van het moderne van de 20 eeuw. De Bespiegeling, hoofdstuk 2 en 3 90 minuten Periode 4, P&T week 2014 15% van het schoolexamencijfer 543 worden bij de toets bekend gemaakt.

B. Praktijk: 1. Praktische opdracht Stofomschrijving: Voor dit onderdeel moet de leerling in een werkperiode naar aanleiding van een opdracht en/of thema een aantal werkstukken maken. Daarbij moet de leerling in een “Kunstdagboek”: * gegevens verzamelen; * ideeën ontwikkelen; * schetsen; * een werkplan en – waar nodig- werktekeningen maken; * voorstudies maken; * beeldende producten, die gemaakt worden, documenteren; * schriftelijk verslag maken van het werkproces. Periode 1 en 2 augustus 2013 t/m januari 2014 De werkperiode begint met het aanbieden en verkennen van de beeldende praktijk n.a.v. een beeldend probleem en/of opdracht. Presentatievorm: Presentatie praktisch werk Datum: januari 2014 Weging: 10% van het schoolexamencijfer Kolom: 513 Periode 3 en 4 Presentatievorm: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

januari 2014 t/m juni 2014 Onderzoek beeldend probleem n.a.v. experimenten met materiaal en techniek. Presentatie praktisch werk juni 2014 15% van het schoolexamencijfer 533 Volgens een van tevoren beschikbaar gesteld beoordelingsformulier. N.B. Alleen werk dat onder begeleiding van de kunstvakdocent is vervaardigd komt voor beoordeling in aanmerking.

2013/2014

26

Vaktheorie: 2. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

Materialen en Technieken (theorie van de praktijk, begrippen en vaktermen) De onderwerpen worden aangegeven in een reader/studiewijzer. 90 minuten Periode 3, P&T week 2014 10% van het schoolexamencijfer 523 worden bij de toets bekend gemaakt.

2013/2014

27

Kunst (Muziek) Het examen bestaat uit: A. Kunst- en Cultuurhistorie B. Praktijk/Vaktheorie

(centraal examen) (schoolexamen)

A Kunst- en Cultuurhistorie: Over het hele jaar wordt één uur in de week besteed aan kunst- en cultuurhistorie. De stof wordt getoetst en de cijfers worden gemiddeld met de beoordelingen van het praktisch werk. De leerstof heeft betrekking op beeldende vormgeving, muziek, dans en drama. Aan de orde komen in ieder e e geval: Cultuur van het moderne van de 20 eeuw en Massacultuur van de tweede helft van de 20 eeuw. Daarnaast wisselend: keuzeonderdeel uit andere perioden van de cultuurgeschiedenis die telkens voor twee e jaar wordt vastgelegd. Aan het eind van het jaar, in de SE-week van de 4 periode, SE-toets over Cultuur van e het moderne van de 20 eeuw. Schriftelijke toets Stofomschrijving: Duur: Datum: Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

e

Cultuur van het moderne van de 20 eeuw. De Bespiegeling, hoofdstuk 2 en 3. 90 minuten Periode 4, P&T week 2014 15% van het schoolexamencijfer 533 worden bij de toets bekend gemaakt.

Praktijk: Praktische opdracht Stofomschrijving: Voor dit onderdeel moet de leerling in een werkperiode naar aanleiding van een opdracht en/of thema een werkstuk maken. Daarbij moet de leerling:  achtergrondinformatie verzamelen;  ideeën ontwikkelen en beschrijven;  een werkplan maken;  muziekstuk(ken) instuderen en uitvoeren: zowel individueel als in groepsverband;  beeldende producten, die gemaakt worden documenteren;  schriftelijk verslag maken van het werkproces. Periode: Presentatievorm:

Weging: Datum: Kolom: Beoordelingscriteria:

Vaktheorie: Schriftelijke toets Stofomschrijving:

HAVO-4

Januari t/m juni 2014 De werkperiode begint met het aanbieden en verkennen van de opdracht en/of het thema. De resultaten van deze praktische opdracht kunnen in een speciale les aan elkaar ten gehore gebracht worden. Dit kan een gewoon lesuur zijn, maar ook een openbare les of een uitvoering met publiek. 20% van het schoolexamencijfer Uiterlijk eind juni 2014 523 Volgens een van te voeren beschikbaar gesteld beoordelingsformulier. N.B. Alleen werk dat onder begeleiding van de kunstvakdocent is gemaakt komt voor beoordeling in aanmerking.

Toets muziektheorie met open en gesloten vragen, inclusief beeld- en geluidsvoorbeelden Een keuze uit muziekstukken van (film)componisten van de 20e eeuw in diverse stijlen. Zowel klassieke muziek als zogenaamde lichte muziek en volksmuziek. De onderwerpen worden aangegeven in een reader/studiewijzer. 2013/2014

28 Duur: Periode:

Weging: Kolom: Beoordelingscriteria:

HAVO-4

90 minuten maart-april 2014, P&T week 3 De werkperiode begint met het aanbieden en verkennen van de opdracht en/of het thema. 15% van het schoolexamencijfer 513 worden bij de toets bekend gemaakt.

2013/2014

29 Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM) Schriftelijke toets Stofomschrijving:

Datum: Duur: Weging: Kolom: N.B.

Boek "Be Sports-Minded" H 1.1 - 1.5, pag. 14-113 en H 2, pag. 170-215 Boek “sportblessurevrij EHBSO” en aanvullende stencils. Stencils “begeleiden & organiseren” en “leiding geven”. Theorie en spelregels van: Atletiek (speerwerpen, kogelstoten, discuswerpen, ver- en hoogspringen.) Handbal Volleybal Acrogym Turnen (springen) Bewegen Op Muziek In P&T week 3 60 minuten 15% van het schoolexamencijfer 513 Alleen de schriftelijke toets valt onder de herkansingsregeling.

Praktische opdracht 1 Organiseren en leiding geven (vormt 30% van het schoolexamencijfer voor BSM)

a. Begeleiden en organiseren 1 Periode: Weging: N.B. Kolom PO 1:

januari/juni 2014 7% van het schoolexamencijfer voor PO 1 In het PTA voor H5 worden nog twee onderdelen van deze PO opgenomen 523

Praktische opdracht 2 Eigen vaardigheden (vormt samen met kolomnummer 563 41% van het schoolexamencijfer BSM) a. Atletiek a.1.werpen Periode: september /oktober 2013 Weging: 3% van het schoolexamencijfer voor PO 2 a.2. springen Periode: Weging:

juni 2014 2% van het schoolexamencijfer voor PO 2

b. spel b.1. volleybal Periode: Weging:

december 2013 / januari 2014 4% van het schoolexamencijfer voor PO 2

b.2. handbal Periode: Weging:

juni 2014 4% van het schoolexamencijfer voor PO 2

c. Turnen c.1.acro HAVO-4

2013/2014

30 Periode: Weging:

december 2013 / januari 2014 4% van het schoolexamencijfer voor PO 2

c.2. springen/zwaaien Periode: Weging:

april 2014 4% van het schoolexamencijfer voor PO 2

d. Dans d.1. stapeldans Periode: Weging: Kolom:

april 2014 4% van het schoolexamencijfer voor PO 2 533

Bewegingsonderwijs Handelingsdeel: De leerlingen hebben deelgenomen aan de volgende activiteiten: Spel: Basketbal Voetbal Korfbal Softbal Tsjoekbal Volleybal Hockey Badminton Turnen: Minitrampoline springen Trapeze zwaaien Ringen zwaaien Schommelactiviteiten Atletiek: Verschillende loopvormen Speerwerpen Zelfverdediging Schermen Bewegen op muziek: Dansvormen gebaseerd op jazzdans, aerobics en ritme en bewegen Circusachtige activiteiten: Vormen van balanceren en jongleren

HAVO-4

2013/2014

31 Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) Handelingsdeel In Havo 4 en 5 moet de leerling zich oriënteren op geschikte vervolgopleidingen door LOB-activiteiten te ontplooien. LOB staat voor Loopbaan Oriëntatie en -begeleiding. Voor de activiteiten die bij het LOB dossier horen is een totale studielast van 40 sbu verplicht binnen het vrije deel. Het LOB dossier staat op de ELO. Voor elke opdracht is het aantal SBU’s vastgesteld. In het LOB dossier zijn de activiteiten beschreven die zelfstandig of in samenwerking met de mentor en de decaan worden uitgevoerd. Een aantal activiteiten zijn verplicht voor iedereen. Andere activiteiten kunnen gekozen worden. Door het doen van deze opdrachten moet er een duidelijk beeld ontstaan van de vervolgopleiding(-en) die het beste past (passen) bij de leerling, van de beroepen die met die opleiding(-en) uitgeoefend kunnen worden en van de vaardigheden die daarvoor nodig zijn. Zo kan de leerling een verantwoorde keuze maken voor zijn/haar loopbaan na het Havo. 4 HAVO : Verkennen en Verdiepen. Doel: 1. Je kunt een persoonlijk profiel van jezelf geven: -Wie ben ik, wat kan ik , wat wil ik inzake studie en beroep. 2.Nadere oriëntatie op vervolgopleidingen: - Het vergaren van de juiste informatie over studierichtingen die voor jou van belang zijn. - Een globaal beeld krijgen van de beroepen waartoe deze studierichtingen opleiden. - Het bepalen van de studierichting van je eerste en je tweede keuze.

Profielwerkstuk Het profielwerkstuk is een afsluitende praktische opdracht over een zelf gekozen onderwerp uit één van de examenvakken. Een aanvulling vanuit een ander vak is mogelijk. Het profielwerkstuk wordt samen met iemand anders gemaakt, tenzij dat getalsmatig onmogelijk is. In het profiel CM mag alleen gewerkt worden. Aan het profielwerkstuk moet in totaal 80 SBU besteed worden. Het profielwerkstuk wordt uitgevoerd in HAVO 5. Het profielwerkstuk wordt met een cijfer beoordeeld en telt mee in het combinatiecijfer. In HAVO 4 wordt een begin gemaakt met het profielwerkstuk. In periode 4 zul je de handleiding en een aftekenkaart uitgereikt krijgen. Bij het uitreiken van de opdracht wordt de inleverdatum bekend gemaakt. Op deze datum moet bij de teamleider het volgende ingeleverd worden: keuze van vak, partner en onderwerp. Tevens moet de aftekenkaart getekend worden voor akkoord met vak en onderwerp door de vakdocent.

HAVO-4

2013/2014