g 2013 /2014 ersla Jaarv
1
Stichting Te c h n a s i u m
gave dsop Inhou
6
Organisatie
6.1 Bestuur 6.2 Participantenraad 6.3 Adviesraad
1 Onderwijs 1.1
6.4 Expertisecentrum technasium
O&O-projecten
6.5 Netwerkcoaches
1.2 mijnTechnasium 2.0
6.6 Toekomst
1.3 [T]-portfolio 1.4 Examenprogramma O&O 1.5 Samenwerking met hoger onderwijs 1.6 Technasium TOP Award 2014
7
Uit de netwerken
2 Symposium 10 jaar technasium 8
Financiën
3 Deskundigheid 3.1
Scholingsweken
3.2
Evaluatie
3.3
Certificering
3.4
Technasium Trainer
3.5
Schrijverscoach
3.6
Toekomst Bijlagen Netwerken
4 Kwaliteit
Cijfers
4.1 Beoordelingsindicatoren 4.2 Technasium Audit 4.3 ‘Critical Friends’
5 Nieuwe kwaliteitssystematiek samen met scholen ontwikkeld
2
Colofon Samenstelling: Roel Kerkhof Vormgeving: DBDdesign, Ruurd de Boer
W
oord vooraf
De stichting zal daarin een ondersteunende rol blij-
Dit schooljaar vierden
ven spelen. Er zal onderzoek worden gestart naar de
we de tiende verjaardag
kwaliteit van de meesterproef. Er zullen initiatieven
van het technasium. Het
worden gesteund van scholen die voorop willen gaan
technasium heeft in die
bij de inrichting van de technasiumstroom. En er zal
tien jaar een vaste plek
een nieuwe, eigentijdse, digitale werkomgeving voor
verworven in het landschap van het voortgezet on-
docenten worden ontwikkeld, die past bij de ontwik-
derwijs. De formule slaat aan bij leerlingen en ouders
kelingen die zich aandienen en die we initiëren.
en het bedrijfsleven investeert en ziet de waarde van dit onderwijs. Steeds meer technasia bieden na jaren
Onze inspanningen zullen erop gericht blijven om de
van ontwikkelen een volledige, doorlopende leerlijn
kwaliteit van het technasiumonderwijs te verhogen
aan van klas 1 tot en met het examen op havo en
en om het eigenaarschap van de scholen te vergro-
vwo. En op steeds meer technasia is een moderne
ten.
werkplaats gebouwd, die het visitekaartje van het technasium is. Leerlingen en docenten zijn er trots
Drs. H.J. Pijlman,
op.
Voorzitter Stichting Technasium
De tiende verjaardag is door stichting, expertisecentrum, technasia en samenwerkingspartners gevierd met een symposium. Daar werden producten gepresenteerd, die het resultaat zijn van de keuze om voorlopig niet te groeien en energie te steken in inhoudelijke ontwikkeling. Resultaten die de vrucht zijn van samenwerking van expertisecentrum en technasia met kennispartners. Zo presenteerde het SLO het nieuwe examenprogramma van het vak Onderzoek & Ontwerpen en onderwijskundige Jos de Kleijn een publicatie over kennisniveau in projectonderwijs. Op het symposium werd druk van gedachten gewisseld over historie en toekomst van het technasium. Er is veel bereikt en de technasia zijn klaar voor de volgende stap: rond het vak Onderzoek & Ontwerpen een volwaardige stroom inrichten, die is verankerd in de moderne wereld van bètatechniek.
3
1 Ond erwi js
sium geïnvesteerd in de capaciteit en de professionaliteit van de redactie. Dit heeft ertoe bijgedragen dat er 97 nieuwe O&O-projecten in de bibliotheek zijn geplaatst. In juli 2014 stonden er ruim 300 O&O-
H
et technasiumonderwijs heeft in tien jaar tijd een
projecten in de bibliotheek.
1.2 mijnTechnasium 2.0
duidelijke en herkenbare
Dit jaar is hard gewerkt aan de nieuwe opzet van
plaats verworven binnen
mijnTechnasium, het digitale platform waarop docen-
havo en vwo. Het eindexa-
ten (samen)werken aan de ontwikkeling van nieuw
menvak Onderzoek & Ont-
lesmateriaal, O&O-projecten uit de bibliotheek halen
werpen (O&O) wordt door het ministerie van OC&W
en het eigen technasiumportfolio bijhouden. Na een
erkend als profielkeuzevak in de profielen Natuur en
aantal jaren kwamen er echter ook enkele tekort-
Techniek en Natuur en Gezondheid. Denken en doen
komingen aan het licht. Extern projectleider Bouwe
worden bij O&O gekoppeld: leerlingen ontwikkelen
Koopal van ADkwADraat deed op verzoek van Stich-
competenties door in samenwerking oplossingen te
ting Technasium daarom uitgebreid onderzoek naar
bedenken voor relevante en actuele vraagstukken.
de functionele, technische en financiële aspecten van
Ze leren te denken en te werken als bètatechnische
mijnTechnasium. Mede op basis van de werkwijze en
professionals, met inzet van kennis en kunde. Al
wensen van de gebruikers kwam hij tot de conclusie
doende maken ze kennis met verschillende bètatech-
dat de gesloten Microsoft-omgeving van mijnTechna-
nische beroepen en interessante opleidingen in het
sium niet makkelijk aan te passen is aan de wensen
hoger onderwijs.
van de gebruikers en de organisatie.
1.1
Bouwe Koopal is vervolgens samen met ICT-ont-
O&O-projecten
wikkelaar David Damen (Mediagrip) gestart met de
Leerlingen werken op het technasium in elk leerjaar
ontwikkeling van mijnTechnasium 2.0 op basis van
aan vier O&O-projecten. Docenten schrijven O&O-
een nieuwe ‘open source’ omgeving, Drupal , waarbij
projecten in samenwerking met de redactie, die de
tegen lagere kosten veel meer (standaard)functies
kwaliteit toetst. Na een test in de praktijk en een
modulair te ontwikkelen zijn. Dit biedt de flexibiliteit
eindbeoordeling door de redactie wordt een goedge-
om op termijn nieuwe onderdelen te kunnen ontwik-
keurd O&O-project in de bibliotheek geplaatst van de
kelen en inpluggen. Doel is te komen tot één plat-
digitale werkomgeving mijnTechnasium. Daar zijn ze
form dat de mogelijkheid biedt om de website van
beschikbaar voor alle O&O-docenten. In het school-
het technasium, de huidige functies van mijnTechna-
jaar 2013-2014 heeft het Expertisecentrum Techna-
sium en administratieve processen zoals inschrijving
4
voor scholing, certificering, in-, door- en uitstroomgegevens te integreren en allerlei communityfunc-
1.3 [T]-portfolio
ties op verschillende niveaus (school – netwerk –
In het technasiumonderwijs staat het ontwikkelen van
landelijk) vorm te geven.
competenties van leerlingen centraal. Om de ontwikkeling van leerlingen te monitoren en leerlingen de eigen ontwik-
De ontwikkeling vindt plaats volgens de SCRUM-
keling te laten volgen maken veel scholen gebruik van
methode waarbij cyclisch wordt gewerkt aan de
een leerlingportfolio, het [T]-portfolio. De brochure ‘Het
verschillende kernonderdelen. Per kernonderdeel
technasiumportfolio, een handreiking om ermee aan de
is een kernteam met deelnemers uit de scholen
slag te gaan’, die netwerkcoach Evelien Ketelaar opstelde
samengesteld. In een aantal feedbackrondes wordt
in opdracht van het Expertisecentrum Technasium, biedt
de omgeving steeds bijgesteld. Tijdens de Participan-
scholen een handreiking bij het invoeren van een portfolio.
tenraad op 18 maart is een eerste demo getoond. De lancering van de nieuwe technasiumwebsite staat voor het najaar van 2014 gepland. De complete om-
1.4 Examenprogramma O&O
geving zou eind 2014 in gebruik moeten zijn en wordt
De Stichting Leerplanontwikkeling Nederland (SLO) ont-
geschikt voor alle systemen: Windows-pc, Android,
wikkelde in opdracht van het ministerie van Onderwijs,
Mac, iPad, iPhone. Stichting Technasium hoopt met
Cultuur en Wetenschap (OCW) en in samenwerking met
deze stap dat de omgeving van mijnTechnasium een
Stichting Technasium voor het vak Onderzoek & Ont-
geïntegreerd onderdeel wordt van de organisatieont-
werpen het examenprogramma en een handreiking bij
wikkeling en zo beter in te spelen op de behoefte van
het schoolexamen O&O. Het examenprogramma en de
gebruikers, nu en in de toekomst.
handreiking voorzien in een behoefte, want steeds meer technasia zijn zo ver gevorderd met de invoering van het technasium dat zij hun leerlingen het examenprogramma aanbieden. SLO presenteerde het examenprogramma tijdens het symposium ter gelegenheid van 10 jaar technasium. Het examenprogramma is in een 2,5 jaar durend cyclisch ontwerp- en evaluatieproces tot stand gekomen. O&Odocenten, technatoren, leerplanontwikkelaars van SLO en Stichting Technasium werkten daarbij nauw met elkaar samen. De technasiumnetwerken, het hoger onderwijs en het bedrijfsleven participeerden in een veldraadpleging. Dit resulteerde in het eerste competentiegerichte examenprogramma voor een vak in de bovenbouw van havo en vwo.
5
1.5 Samenwerking met hoger onderwijs
1.6 Technasium TOP Award 2014
Het vak O&O wordt vanaf de eerste klas havo en vwo
In samenwerking met Techniektalent.nu organiseer-
gegeven. In de bovenbouw is het een profielkeuzevak
de het technasium voor de zevende keer de Technasi-
voor de beide N-profielen. In het eindexamenjaar van
um TOP Award, de ontwerpwedstrijd voor leerlingen
het technasium wordt het vak O&O afgesloten in het
uit de tweede klas van het technasium. Liefst 3.547
schoolexamen, met een meesterproef. Daarin wer-
leerlingen (943 teams) van 68 technasiumscholen
ken de leerlingen in teamverband aan een opdracht,
deden mee, een nieuw record. Via schoolcompetities
maar daarnaast is er ook ruimte voor individuele
en regiofinales plaatsten de twaalf teams met de
verdieping. Op basis van gedeelde interesse vormen
beste ontwerpen zich voor de landelijk finale die op 11
eindexamenleerlingen teams en als team zoeken zij
en 12 april bij het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) in
een opdrachtgever met een uitdagend en actueel
Arnhem plaatsvond.
bètatechnisch vraagstuk. Bij dit vraagstuk zoeken zij een relevant vakgebied in het hoger onderwijs
Opdrachtgever dit jaar was Brandweer Nederland.
en daarbinnen een expertdeskundige, die inhoude-
Voor hun opdracht moesten de leerlingen in de huid
lijke ondersteuning biedt en het eindresultaat mede
kruipen van een Fire Safety Engineer, een expert op
beoordeelt.
het terrein van brandwerendheid van constructies en brandpreventie in gebouwen, om een systeem te
De samenwerking met het hoger onderwijs is één
bedenken en ontwerpen dat tijdwinst oplevert na het
van de pijlers van het technasiumonderwijs. Het
uitbreken van een woningbrand. Nederland telt na-
technasium positioneert zich als schakel in de keten
melijk wekelijks zo’n honderd woningbranden, waarbij
po-vo-ho. Bij de meesterproef maken leerlingen
in totaal tien gewonden en één dode vallen. De teams
kennis met een vakgebied dat hun interesse heeft. De
moesten tijdens de tweedaagse finale een ontwerp
samenwerking met een expert-begeleider is hierin van betekenis: Hij introduceert de leerlingen in zijn vakgebied en dat draagt bij aan een gemotiveerde keuze voor een vervolgopleiding. De technasiumnetwerken en Stichting Technasium spannen zich in om meerjarenafspraken te maken met instellingen voor hoger onderwijs. In convenanten worden afspraken vastgelegd rond de begeleiding van examenleerlingen die de meesterproef O&O doen.
6
“
én een werkend prototype maken en deze vervol-
“Voordat we het met het idee van de nevel-cv aan de
gens presenteren aan een deskundige jury. De finale
slag gingen hadden we al een heleboel andere ideeën
was ook live te volgen via Twitter en Facebook.
gehad. Omdat geen van allen goed werkte en andere groepjes ook al met onderdelen ervan aan de slag wa-
De nevel-cv van het team van het Markland College
ren adviseerde onze leraar om ze allemaal overboord
uit Oudenbosch kwam uiteindelijk als winnaar uit
te gooien en opnieuw te beginnen. We hebben toen op
de bus. Deze cv-installatie spuit water wanneer er
internet gezocht en kwamen uit bij een sprinklerinstal-
brand uitbreekt. Teamleden Melissa Gerritsen, Bas
latie. Daaruit kwam het idee van de cv-installatie voort.
Hagenaars en Floor Machielse ontvingen de award
Elk huis heeft via de cv een groot watersysteem in huis
uit handen van Stephan Wevers, voorzitter van de
dat je kunt gebruiken om een brand te blussen.”
Raad van Brandweercommandanten Nederland en acteur Sebastian Wulff (bekend van Spangas en
“Nadat we de regiofinale hadden gewonnen, hebben we
Ravelijn). Tevens mochten ze begin juni een dag op
alle kritiekpuntjes aangepakt. Bijvoorbeeld dat het sys-
training gaan bij het brandweertrainingscentrum in
teem ook aan wettelijke eisen zou voldoen. Omdat we in
Tilburg.
de finale zeker wilden weten dat ons idee ook in de praktijk zou werken, hebben we dit getest bij de brandweer
Juryvoorzitter Wevers was zeer te spreken over de
in Oudenbosch. Na het weghalen van de tussenmuren in
vindingrijkheid van de tweedeklassers. “Bijzonder
een poppenhuis ontstond één grote ruimte, die vervol-
indrukwekkend. De teams kijken duidelijk met een
gens in brand is gestoken. Door met nevel te sproeien
heel andere, frisse blik. Er zitten heel veel bruikbare
koelde de rook heel snel af van 300 naar 50-60 graden
ideeën tussen.” De tweede plaats ging naar een
Celsius. Dat stelt mensen bij brand in staat te ontsnap-
brandblussende robot, die brand detecteert met
pen, reddingswerkers kunnen eerder naar binnen.”
behulp van sensoren, van het Calandlyceum uit Amsterdam. CSG Het Streek uit Ede won de derde prijs
“De finale was spannend maar gezellig. Omdat we de
voor hun ontwerp van een knuffelbeer die kinderen
eerste dag al heel ver waren gekomen met ons proto-
bij brand waarschuwt met de stem van hun ouders.
type, konden we de tweede dag al vroeg beginnen met het voorbereiden van de presentatie. Dat haalde de druk
Voor de tweede keer is ook een publieksprijs uitge-
er wat af. De award winnen was mooi en het bezoek aan
reikt, waarvoor via de website van de Technasium
het trainingscentrum was heel gaf, maar de grootste
TOP Award kon worden gestemd. De E-bridge, een
beloning was toch wel dat we wonnen met iets dat
speciale router die een alarmsysteem of mobiele
werkte. Daar waren we heel trots op. Zelf iets bedenken
hardware op de hoogte brengt van brand en vlucht-
dat dan ook echt wordt gemaakt vind ik het leuke aan
route, van het Eckartcollege uit Eindhoven kreeg de
techniek.”
meeste stemmen. De publiekprijswinnaars wonnen een dag meelopen op de brandweerkazerne in
Melissa Gerritsen won met het team van het Markland
Eindhoven.
College uit Oudenbosch de Technasium Top Award 2014
7
sium 2 Sy mpos 10 ium jaar tech na
H
et technasium bestond dit schooljaar tien jaar. Dat is op 18 maart 2014 groots gevierd met een goed bezocht symposium op Papendal. Nadat Judith Lechner en Boris Wanders in 2003 aan de
keukentafel het technasiumconcept bedachten, nam het technasium een grote vlucht en groeide het uit tot een heuse innovatieve beweging in het voortgezet onderwijs. In het schooljaar 2013-2014 waren er 83 technasia met circa zestienduizend leerlingen. Om de komende tijd op de kwaliteit van de onderwijsformule te kunnen focussen is echter tijdelijk een stop op de groei van het aantal technasia gezet. Tijdens het symposium konden 350 docenten, leerlingen, schoolleiders en gasten deelnemen aan een gevarieerd programma, bestaande uit diverse workshops en presentaties van onderzoek naar het technasium. Geheel in de stijl van het technasium: denken én doen. Duidelijk werd dat het technasium met de eigen didactiek een herkenbaar gezicht heeft gekregen, dat de kwaliteit van het onderwijs goed is en dat het in de behoefte voorziet, zoals Ineke Dezentjé Hamming, voorzitter van FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, als één van de inleiders van het symposium nog maar eens benadrukte. Tegelijk beseft iedereen dat het werk nog niet af is en dat er nog genoeg te verbeteren valt, zoals ook de presentaties van de verschillende onderzoeken die in de aanloop naar het symposium zijn uitgevoerd bevestigden. Er wachten het technasium nog tal van uitdagingen, zoals het meetbaar maken van kwaliteit
8
en opbrengsten, het aanhalen van de banden met hoger onderwijs en bedrijfsleven, het verbeteren van de effectiviteit van de scholingsweken, het bewaken van het niveau van de meesterproef en een soepeler implementatie van het technasium op de scholen. Het technasium heeft in korte tijd veel bereikt, maar zal zich nu écht moeten gaan bewijzen als een blijvende onderwijsformule, stelde daarom HAN-lector Frans de Vijlder, die uitgebreid onderzoek deed naar tien jaar technasium. Stichtingsvoorzitter Henk Pijlman sprak gelijkaardige woorden. ‘We zijn in de afgelopen tien jaar ver gekomen, maar we hebben nog een wereld te winnen.’
Publicaties
Onderzoekers Irma van de Neut en Rob Vink ontwikkelden in samenwerking met vijf technasia en Stichting Technasium een instrumentarium waarmee
Tijdens het symposium zijn een aantal nieuwe
technasia de effecten van hun technasium, de pres-
publicaties gepresenteerd. Drie daarvan vormen de
taties van leerlingen en hun keuze voor een vervolg-
neerslag van onderzoeken die in het schooljaar 2012-
opleiding in beeld kunnen brengen. Dit resulteerde in
2013 van start gingen.
de uitgave ‘Het effect van technasia op de motivatie en studiekeuze van leerlingen – de ontwikkeling van
In het boek ‘Innoveren vanachter de keukentafel –
een onderzoeksinstrumentarium’.
een onderzoek naar de ontwikkeling van het technasium 2003-2013’ duidt Frans de Vijlder, lector bij de
Op verzoek van het netwerk Brabant-Oost onder-
Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN, lectoraat Goed
zocht Migchiel van Diggelen van de Eindhoven School
Bestuur en Innovatiedynamiek in Maatschappelijke
of Education (ESoE) bij de TU/e samen met collega
Organisaties) samen met Dorine Bakker en Myrthe
Perry den Brok implementatieverschillen tussen
van der Blink de ontwikkeling en verspreiding van
technasia. In ‘Implementatie van technasia – een
het technasiumconcept als innovatie. Het onderzoek
onderzoek in het technasium netwerk Brabant-Oost’
vond plaats in opdracht van Stichting Technasium.
valt te lezen dat de invoering overwegend positief
Naast een analyse van de ontstaansgeschiedenis van
verloopt, maar dat onderwijskundige inbedding en
het technasium beschrijft het boek uitdagingen voor
vakinhoudelijke ontwikkeling verder vorm moeten
de komende jaren.
krijgen. De publicatie doet vervolgens enkele concrete aanbevelingen.
9
Examenprogramma als leerproces
In ‘Leren van professionele projecten – over kennis in projectonderwijs’ geeft onderwijskundige Jos de Kleijn zijn visie op hoe technasiumdocenten leerlingen moeten begeleiden. Het werken voor een echte opdrachtgever en aan professionele projecten vraagt een andere sturing dan nu het geval is. In zijn boek geeft De Kleijn andere ontwerpregels voor het schrijven van voorbeeldige projecten: projecten die leerbaar zijn en het ontwikkelen van nieuwe kennis sturen.
Tijdens het symposium ter gelegenheid van 10 jaar technasium presenteerde de Stichting Leerplanontwikkeling Nederland (SLO) het nieuwe examenprogramma O&O. Tegelijk werd een handreiking gepubliceerd die docenten moet helpen vorm te geven aan het vak. De opstellers stonden voor een grote uitdaging. “We moesten ondernemend en creatief zijn: precies wat het vak O&O van de leerlingen vraagt”, zegt Lucia Bruning van SLO. Het vak Onderzoek & Ontwerpen onderwijskundig verantwoorden en laten beschrijven volgens landelijke standaarden was noodzakelijk geworden omdat steeds meer technasiumleerlingen het kozen als profielkeuzevak in de bovenbouw en examen gingen afleggen in het vak O&O afgesloten met een meesterproef. Eind 2011 werd SLO daarom gevraagd mee te denken over het formuleren van eindtermen en het opstellen van een examenprogramma O&O. Dat bleek nog niet zo eenvoudig. Want hoe beoordeel je competenties? Wat wil je nu eigenlijk dat leerlingen weten en kunnen om succesvol O&O te hebben gevolgd? “Dat is een lastig vraagstuk dat bij alle vakken speelt waar andere dingen dan vroeger van leerlingen worden verwacht”, stelt Bruning. “Daarnaast waren er grote verschillen tussen scholen en zagen we een verschil tussen het beleid van Stichting Technasium en de praktijk.
10
Voor ons was bovendien het proces nieuw. Normaal
Naast het examenprogramma schreef Bruning sa-
ontwikkelen we een vak dat in de praktijk groeit. Dat
men met Herman Schalk de ‘Handreiking schoolexa-
duurt 5-10 jaar. Nu moesten we werken vanuit de
men Onderzoek & Ontwerpen in de tweede fase’, een
bestaande praktijk en was de tijd beperkt.”
toelichting voorzien van voorbeelden. In het najaar
Drie medewerkers van SLO vormden samen met
van 2013 werden examenprogramma en handreiking
twee technatoren, twee O&O-docenten en de onder-
afgerond. Bruning is tevreden met het proces en het
wijsregisseur van het expertisecentrum een werk-
resultaat. “Door het bijeenbrengen van verschillende
groep die anderhalf jaar werkte aan de totstandko-
expertises – mensen uit de praktijk, de bedenkers
ming van complete concept examenprogramma’s
van het technasium en wij als leerplanontwikkelaar
havo en vwo. Bruning spreekt van een interactief
– is een kader geschapen waarbinnen de praktijk zich
ontwikkelproces waarbij ‘out of the box’ moest wor-
verder kan ontwikkelen. De voornaamste uitdaging
den gedacht. “We wilden het op een andere manier
vormt nu de toetsing. We hebben wel een beoorde-
aanpakken, eigenlijk in de geest van het vak O&O
lingsmodel aangereikt, maar er is bijvoorbeeld be-
zelf: intensief samenwerken, veel brainstormen,
hoefte aan meer concrete aanwijzingen hoe je tussen
inventief zoeken naar innovatieve oplossingen, gele
leerlingen kunt discrimineren.”
memobriefjes plakken met concrete en vage ideeën. Vervolgens alles ordenen, kansrijke thema’s selecteren en die in een leerplankundig kader onderbrengen. Net als bij O&O moesten we al experimenterend onze weg vinden. Er was nog niet eerder een examenprogramma gemaakt voor een bètavak met zo’n competentiegericht karakter.” Na veel mailwisselingen en drie bijeenkomsten in het voorjaar van 2012 lag er een eerste concept dat in het najaar van 2012 aan de technasiumnetwerken en andere deskundigen werd gepresenteerd. Daar kwam een schat aan commentaar op. Bruning vond het enthousiasme en de inzet van technatoren en O&O-docenten zeer stimulerend. “Het commentaar was echter ook zo fundamenteel dat we de domeinindeling moesten heroverwegen.” Dit leidde tot een nieuwe indeling met vier domeinen die anders zijn dan bij de reguliere schoolvakken en beter aansluiten bij het praktijkgerichte karakter van O&O.
11
3 De skun dighe id
3.1 Scholingsweken In het schooljaar 2013-2014 zijn voor de derde maal de landelijke scholingsweken georganiseerd. Met de komst van drie nieuwe netwerken zijn de regio’s iets anders ingedeeld. Daarbij heeft elke regio in een andere periode van het schooljaar deelgenomen aan de scholingsweken. In het schooljaar 2013-2014 vonden de volgende scholingsweken plaats: Midden: 23-27 september 2013, Kontakt der Kontinenten in Soesterberg Netwerken: Midden-Nederland, Randstad-Noord,
M
Zuid-Holland, Rivierenland, Gelderland en Rijnland
et de groei
Noord: 18-22 november 2013, Buitengoed Fredes-
van het aantal technasia en de invoering van het vak O&O
Netwerken: Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Flevoland
in de verschillende leerjaren, groeit ook
Zuid: 10-14 maart 2014, Huize Bergen in Vught
de community van O&O-docenten en assistenten.
Netwerken: Rijnmond, Zuid-West Nederland, West-
Naast beginnende docenten zijn er docenten met
Brabant, Brabant-Oost, Zuid-Oost Nederland en
jarenlange ervaring in het geven van het vak O&O. In het schooljaar 2013-2014 hebben een zestal ervaren O&O-docenten de kans gekregen om een opleiding tot Technasium Trainer te volgen. Deze opleiding leidt tot de accreditatie Technasium Trainer voor één van de basiscertificaattrainingen. Op deze manier wil het expertisecentrum de ervaring van gevorderde O&Odocenten beschikbaar stellen voor overige docenten en op deze wijze investeren in professionalisering van docenten, in samenwerking en in kennisdeling.
heim in Steenwijk
Zuid-Limburg Het aanbod van de scholingsweek bestaat uit de basiscertificaattrainingen voor docenten en toa’s en trainingen voor docenten met een aantal jaar ervaring met O&O. Het aanbod van de trainingen wordt mede bepaald op basis van wensen uit de regionale netwerken en reacties van deelnemers van de scholingsweken. Er zijn dit jaar enkele nieuwe trainingen aangeboden, zoals de gevorderdentraining
12
‘Creatieve denktechnieken’. Ook nieuw was de
3.2 Evaluatie
praktische training ‘Maquettebouw’, waarin deelnemers zelf aan de slag gaan en materiaalkennis
Evenals voorgaande jaren is het scholingsaanbod
en maquettebouwvaardigheden meenemen naar
door de deelnemers geëvalueerd. De evaluaties wor-
school. De netwerken Brabant-Oost en Zuid-Oost
den met de trainers besproken en waar nodig wordt
Nederland hadden eerder positieve ervaring
een training aangepast. Het totaalbeeld is onveran-
opgedaan met de trainers maquettebouw waarop
derd goed.
de training in de landelijke scholingsweken is aangeboden.
3.3 Certificering
In 2012-2013 trokken de drie trainingsweken 508
Het behalen van het certificaat voor de O&O-docent
deelnemers die 1085 keer een training volgden. In
is verplicht voor de docenten die Onderzoek & Ont-
2013-2014 waren er 568 deelnemers die 1099 keer
werpen geven. Het hiervoor ontwikkelde scholings-
een training volgden, een lichte stijging ten opzichte
programma bestaat uit zes onderdelen (trainingen)
van het voorgaande jaar.
die worden aangeboden in de scholingsweken. In juni 2014 waren er 454 O&O-docenten en 76 O&O-assistenten gecertificeerd. Dit is een toename van 138 O&O-docenten en 26 O&O-assistenten ten opzichte van juni 2013.
Tabel 1 Deelnemers scholingsweken Scholingsweek
Aantal deelnemers
Aantal gevolgde trainingen
Noord, november 2013
177
318
Midden, september 2013
185
363
Zuid, maart 2014
206
418
TOTAAL
568
1099
Tabel 2 Evaluaties scholingsweken Scholingsweek
Gemiddeld training
Inhoud training
Bruikbaarheid training
Accommodatie
Catering
Noord, november 2013
7,7
7,8
7,5
7,9
8,0
Midden, september 2013
7,8
7,9
7,9
8,1
8,2
Zuid, maart 2014
7,5
7,5
7,6
8,2
8,1
13
Daarnaast hebben, evenals de twee voorgaande
een training en hoe doe je dat – geheel in lijn met het
jaren, 19 studenten van de drie technische universi-
vak O&O – op een coachende manier.
teiten – Universiteit Twente, Technische Universiteit Eindhoven en Technische Universiteit Delft – van de
Tijdens de drie scholingsweken zijn de Technasium
mogelijkheid gebruik gemaakt om tijdens hun oplei-
Trainers in hun ontwikkeling gevolgd en geëvalueerd.
ding het O&O-certificaat van Stichting Technasium te
In de eerste twee scholingsweken verzorgden de
behalen.
trainers in duo’s de certificaattrainingen. De scholingsweek in september werd afgesloten met een
3.4 Technasium Trainer
evaluatiedag waarin Ammerens Menage en Janine
Tijdens de scholingsweken verzorgden ook zes
ling van het Expertisecentrum Technasium, inhou-
ervaren O&O-docenten trainingen. Zij volgden eerder
delijk feedback gaven. In de tweede scholingweek in
de opleiding tot Technasium Trainer. Via een interne
november evalueerde een externe beoordelaar van
vacature hadden zich elf docenten met meer dan
het ECNO de trainers. In de derde scholingsweek in
drie jaar ervaring als docent O&O voor deze training
maart verzorgden de trainers hun training alleen en
gemeld. Vlak voor de zomervakantie van 2013 zijn
volgde de definitieve beoordeling door het Expertise-
zes docenten die na de sollicitatieprocedure overble-
centrum Technasium.
van der Kooi, medewerkers Opleiding en Ontwikke-
ven via een driedaagse cursus in Groningen klaargestoomd voor de nieuwe functie van trainer voor één
In mei kregen tijdens een feestelijke bijeenkomst met
van drie certificaattrainingen: ‘Schrijven O&O-pro-
alle trainers in Utrecht vier van de zes Technasium
jecten’, ‘Begeleiden: Plan van Aanpak’ en ‘Beoordelen
Trainers de accreditaties uitgereikt voor ieder één
en evalueren’. Docenten konden zelf aangeven voor
certificaattraining. De twee andere docenten krijgen
welke training ze graag opgeleid wilden
een herkansing tijdens de eerste scholingsweek van
worden. De cursus behandel-
het nieuwe schooljaar 2014-2015. Daarnaast kregen
de enerzijds de inhoud
twee interne en twee externe trainers een accredita-
van de trainingen
tie uitgereikt op basis van eerder verworven compe-
van de scho-
tenties. In totaal waren er in juni 2014 acht mensen
lingsweken en
geaccrediteerd als Technasium Trainer.
anderzijds trainer-
Aan het eind van het schooljaar heeft een sollicitatie-
vaardig-
procedure voor en selectie van vier nieuwe docenten
heden:
plaatsgevonden voor de opleiding tot Technasium
hoe
Trainer. Zij worden opgeleid voor de volgende certifi-
ontwerp/
caattrainingen: ‘Introductie op het technasiumonder-
geef je
wijs’ en ‘Bedrijfscontacten’. De training ‘Begeleiden: gesprekstechnieken’ blijft extern gegeven worden.
14
3.5 Schrijverscoach
de scholingsweken en de activiteiten op scholen en
In een werkgroep is de nieuwe rol van schrijvers-
elkaar kunnen aansluiten en elkaar kunnen verster-
coach ontwikkeld. Een schrijverscoach is een ervaren
ken. Op die manier wil Stichting Technasium samen
en gecertificeerde O&O-docent, die collega’s op
met de technasiumcommunity investeren in profes-
school coachend ondersteunt bij het schrijven van
sionalisering van de O&O-docent.
netwerken in het kader van professionalisering op
“
een nieuw O&O-project. De werkgroep was samen-
gesteld uit gecertificeerde docenten van de scholen van netwerk West-Brabant en stond onder leiding
van netwerkcoach Evelien Ketelaar en onderwijsre-
gisseur Boris Wanders. Lopende de pilot sloten twee gecertificeerde docenten uit netwerk Overijssel aan. De werkgroep heeft in een aantal bijeenkomsten en op basis van praktijkervaring een profiel opgesteld voor de schrijverscoach en criteria opgesteld voor een kwaliteitstoets van nieuwe O&O-projecten. De
“Ik sta voor meer dan honderd procent achter het
werkgroep heeft geconstateerd dat de nieuwe rol
technasiumconcept. Dat wil ik graag overbrengen op
van schrijverscoach voorziet in een behoefte op de
collega-docenten. Docenten hebben vooral moeite
technasia. Het Expertisecentrum Technasium zal in
met de rol van coach/begeleider en beoordelaar
het komende schooljaar een scholingsprogramma
binnen het technasiumonderwijs. Dat is toch anders
aanbieden, waarmee nieuwe schrijverscoaches kun-
dan lesgeven voor de klas en cijfers geven op basis
nen worden opgeleid.
van toetsen. Zelf begon ik in 2007 als technasiumdocent. Ik herken daarom de problemen waarmee de
3.6 Toekomst
mensen die voor me zitten worstelen. De kwaliteit van de scholingsweken is verbeterd doordat ervaren
Het Expertisecentrum Technasium heeft voor de ko-
O&O-docenten de certificaattrainingen verzorgen: we
mende jaren een professionaliseringsplan opgesteld.
weten wat een docent in de dagelijkse praktijk tegen-
Dit plan is voorgelegd aan het bestuur van Stichting
komt. Als technasiumtrainer krijgen we daarbij veel
Technasium, de Adviesraad en de Participantenraad.
vrijheid om hoe we de cursus geven zelf in te vullen,
In dit plan staat onder andere dat het expertisecen-
maar wel samen als team. Echt technasium dus.”
trum het gevorderdencertificaat wil ontwikkelen voor O&O-docenten. In het schooljaar 2014-2015
Peter Moll, docent Pontes Pieter Zeeman Zierikzee en
zullen hiervoor de eerste trainingen worden aange-
technasiumtrainer
boden. Daarnaast wil het expertisecentrum samen met de scholen zoeken naar een manier waarop
15
4 Kw alite it
4.1 Beoordelingsindicatoren Scholen worden aan de hand van de volgende twaalf indicatoren beoordeeld:
I
1 Input
n het schooljaar 2013-2014 is begonnen met de implementatie van de nieuwe kwaliteitssystematiek, die in het voorgaande schooljaar is ontwikkeld door technasia en Stichting Technasium. In de vernieuwde
kwaliteitssystematiek wordt de kwaliteit van het technasium en het technasiumonderwijs getoetst aan twaalf indicatoren en wordt het ontwikkelings-
niveau beschreven met behulp van een model dat is afgeleid van het INK-model.
a Inrichting O&O volgens format
b Gecertificeerde docenten
c Werkplaats
2 Primair proces
a O&O-lesmateriaal
b Begeleidersrol O&O-docent
c Samenhang met andere vakken
3 Ondersteunend proces
a Visie en beleid
b Organisatie en kwaliteitszorg
c Externe samenwerking
4 Output (prestatie) | outcome (effect)
a In-door-uitstroom richting bètatechniek
b Niveau meesterproeven
c Prestaties/doelen van de school zelf De audit geeft een beoordeling van elke indicator en een eindbeoordeling, die wordt voorzien van een advies aan het bestuur van Stichting Technasium over het verlengen van het predikaat technasium. Het advies kan zijn om het predikaat te verlengen, om het predikaat voorwaardelijk te verlengen of om de predikaatverlenging aan te houden. In het tweede en derde geval krijgt de school een herstelperiode, waarin
de school in samenwerking met de partners uit het netwerk aan verbetering kan werken.
16
“
4.2 Technasium Audit
Scholen krijgen eens in de vier jaar een audit voor
predikaatverlenging. De audit wordt uitgevoerd door een auditteam, dat is samengesteld uit een externe auditor en twee vertegenwoordigers uit een colle-
giaal technasiumnetwerk. Van Beekveld & Terpstra
Organisatie Adviesbureau uit Hoorn is verkozen om de Technasium Audits uit te voeren.
“Door met drie mensen met een verschillende
In april en mei 2014 hebben de scholen van de
achtergrond audits uit te voeren, waarbij ieder eigen
netwerken Groningen, West-Brabant, Drenthe en
gesprekken voert, wordt breed beeld van een school
Zuid-Oost Nederland en het Jeroen Bosch College uit
verkregen: zowel bestuurlijk, beleidsmatig, procesma-
’s-Hertogenbosch (netwerk Brabant-Oost) de nieuwe
tig als voor alle facetten rondom het proces. Hierdoor
Technasium Audit doorlopen. De resultaten zijn dat
is de kwaliteit van de audit in mijn ogen enorm toege-
tien maal het predikaat is verlengd, dat zeven maal
nomen. Voor mij als schoolleider is het daarnaast fijn
het predikaat voorwaardelijk is verlengd en dat voor
om een hele dag inhoudelijk met het onderwijs bezig
twee scholen de predikaatverlenging is aangehou-
te kunnen zijn. Door de audits af te nemen word ik
den.
gedwongen mij diepgaand in de kwaliteitssystematiek te verdiepen. Van die kennis hebben we als netwerk
4.3 ‘Critical Friends’
Friesland mooi gebruik kunnen maken. Het kostte
Ook in de jaren tussen de audits wordt de kwaliteit
De auditbezoeken zijn een bron van inspiratie. Het is
van het technasium bewaakt. In het tweede jaar na
mooi om te zien wat andere scholen doen en waar ze
de audit vindt op de technasiumschool een adviesge-
in hun ontwikkeling staan. Maar ook valkuilen worden
sprek plaats met onderwijsregisseur Boris Wanders
beter zichtbaar en er komt een arsenaal aan oplossin-
en de netwerkcoach. In de jaren 1 en 3 monitoren de
gen in beeld waarvan ik denk: daar ga ik binnen mijn
scholen de kwaliteit zelf, als ‘critical friends’, waar-
eigen school en het eigen netwerk wat mee doen.”
weliswaar tijd, maar je krijgt er ook veel voor terug.
bij collega’s uit het netwerk kritisch en opbouwend
feedback geven. De netwerken hebben de vrijheid om
Han Kullberg, conrector Linde College Wolvega en
zelf invulling te geven aan deze kwaliteitstoets.
voorzitter netwerk Friesland
17
5 N i e uwe kwal s y iteit stem s a t i e met k same scho n len o ntwi kkeld
H
et technasium telt momenteel 85 technasia in zeventien netwerken verspreid over heel Nederland. Een mooi resultaat in tien jaar technasium. De groei bracht evenwel ook zorgen over het
bewaken van de kwaliteit. Vorig schooljaar is daarom besloten voorlopig geen nieuwe technasia meer toe te laten en te focussen op kwaliteitszorg. Dit resulteerde in de herziening van de kwaliteitssystematiek, die dit schooljaar op de scholen is ingevoerd. “We hebben het samen met de scholen ontwikkeld”, zegt directeur Judith Lechner. Het traject dat leidde tot de nieuwe kwaliteitssystematiek begon feitelijk al bij het schrijven van het Strategisch Plan 2012-2016, dat eveneens werd ingegeven door de groei van het aantal technasia en het daaruit voortvloeiend gevoel van toenemende afstand tussen stichting en scholen. In het plan zijn de kernwaarden van het technasium als netwerkorganisatie vastgelegd, waaronder ‘We willen het samen doen’ en ‘Technasium, dat zijn we zelf’. Lechner: “Vanuit die kernwaarden is ook het Strategisch Plan geschreven, in samenwerking met de scholen. Die lijn hebben we bij de herziening van de kwaliteitssystematiek doorgetrokken. Doordat we indicatoren en werkwijze gezamenlijk hebben opgesteld, wordt het door de scholen breed gedragen.” Voor het schrijven van het Strategisch Plan maakte Lechner gebruik van de aanpak van ‘Appreciative Inquiry’, waarbij samen wordt onderzocht wat goed gaat in plaats van wat verkeerd gaat. De focus ligt op positieve waardering, respect voor verschillen in op-
18
vatting, achtergrond en ambitie, leren van elkaar en
schooljaar 2012-2013 alle reviews en adviesge-
samen nieuwe perspectieven creëren. Dit zijn tevens
sprekken op om in het schooljaar 2013-2014 met
de uitgangswaarden die terugkeren in de herziene
een schone lei te kunnen beginnen. Op 3 oktober
kwaliteitssystematiek. “We hebben gekeken naar wat
2013 is het rapport over de opzet en invulling van de
we hebben en hoe we daarop verder konden bouwen,
nieuwe systematiek besproken in het bestuur van
zonder het goede weg te gooien. Dit keert ook terug
Stichting Technasium en in de adviesraad. Daarna is
in hoe scholen nu geaudit worden: ontwikkelingsge-
het rapport beschikbaar gesteld aan alle scholen. In
richt in plaats van beoordelingsgericht.”
november voerden twee bureaus op zes scholen een proefaudit uit. Vervolgens is in de Adviesraad van 6
De gehanteerde beoordelingssystematiek vormde
februari 2014 de opdracht om de audits te gaan uit-
bij het opstellen van het Strategisch Plan 2012-2016
voeren aan Van Beekveld & Terpstra Organisatie
voor de scholen één van de belangrijkste thema’s
Adviesbureau gegund. “De keuze voor
voor nieuw beleid. De hele kwaliteitssystematiek, de
een drie- of tienpuntsschaal om
audit in het bijzonder, heeft dan ook een ingrijpende
tot een eindoordeel te komen
gedaanteverwisseling ondergaan. Het aantal beoor-
is toen doorgeschoven”,
delingscriteria slonk van twintig naar twaalf. Criteria
vertelt onderwijs-
die niet meer relevant waren werden verwijderd,
regisseur Boris
nieuwe indicatoren die van belang zijn voor de kwali-
Wanders.
teit van het onderwijs zijn toegevoegd. Daarnaast kunnen scholen via een zelfevaluatie het eigen gezicht laten zien en is met een tweejaarlijkse monitoring volgens het principe van ‘critical friends’ meer verantwoordelijkheid bij de netwerken komen te liggen. Scholen mogen bij een audit niet meer voor verrassingen komen te staan. De winst van de werkwijze is tweeledig. De verslagen die er uit voortkomen bieden het bestuur de informatie die nodig is om een weloverwogen beslissing over predikaatverlenging te kunnen nemen, terwijl scholen een instrument in handen hebben om de ontwikkeling van hun technasium verder vorm te geven. Vooruitlopend op de nieuwe kwaliteitssystematiek schortte Stichting Technasium halverwege het
19
In april en mei 2014 zijn de eerste audits volgens de
geweest. Waar de trend bij groeiende organisaties
vernieuwde systematiek uitgevoerd. Het bestuur van
een toenemende regeldruk is, zijn er binnen het
Stichting Technasium heeft de reactie op de versla-
technasium juist minder regels gekomen. Aan het
gen naar de netwerken gestuurd in plaats van de
eind van de Participantenraad die op de dag van het
individuele scholen. Om te bepalen of een school het
symposium werd gehouden zei één van de schoollei-
technasiumpredikaat met vier jaar mag verlengen is
ders dat we erin geslaagd waren van het technasium
een ‘interventieladder’ opgesteld. Bij één onvoldoen-
te veranderen in een lerende organi-
de volgt predikaatverlenging, bij twee onvoldoendes
satie, waarin we allemaal
wordt het predikaat voorwaardelijk verlengd, maar
opnieuw samen aan
moeten scholen de kritiekpunten binnen twee jaar
het leren zijn.”
verbeteren. Wanders: “Scholen krijgen niet zozeer een voldoende of onvoldoende, maar er wordt een stand van zaken opgemaakt van waaruit scholen zich verder kunnen ontwikkelen. Uit een eerste evaluatie blijkt dat de scholen het zeer waarderen dat ze worden beoordeeld door leden uit de eigen community, met mensen in het auditteam die uit ervaring weten hoe het technasium functioneert. Ook de vertegenwoordigers van de scholen in de auditteams waren zeer te spreken over hun werk. Een blik in de keuken van andere scholen beïnvloedt hoe naar de eigen school wordt gekeken.” Tijdens het symposium op Papendal ter gelegenheid van 10 jaar technasium merkte Lechner dat Stichting Technasium met de nieuwe samenwerking de juiste weg is ingeslagen. “We zitten nu halverwege de beleidsperiode van het Strategisch Plan 2012-2016. Het symposium is een groot reflectiemoment
20
“Ik wil Stichting Technasium een compliment geven. We konden meteen goed uit de voeten met het unieke auditsysteem dat de stichting samen met de netwerken ontwikkelde. Het is een systeem dat gezag uitstraalt met duidelijke criteria waaraan de scholen moeten voldoen. Dit gezag wordt mede ontleend aan het feit dat ze mét de scholen zijn opgesteld, waardoor het draagvlak groot is. De samenwerking met vertegenwoordigers uit de technasiumnetwerken binnen een auditteam blijkt vruchtbaar: naast de objectieve blik van buiten, de kennis van mensen uit de dagelijkse praktijk die weten wat er speelt en daardoor de juiste vragen kunnen stellen. Het stelt scholen in de slag om de leerling in staat het technisch profiel naar de externe omgeving adequaat te profileren en te legitimeren.” Harm Klifman, senior adviseur Van Beekveld & Terpstra Organisatie Adviesbureau
21
6 Or ganis atie
besluit van ISG Arcus om te stoppen met de invoering van het technasium. In overleg met de technasia van het netwerk Flevoland heeft Almere College uit Dronten de vrijgevallen plaats ingenomen. Daarmee is opnieuw een volwaardig netwerk ontstaan. In het netwerk Zuid-Oost Nederland deed zich de situatie voor dat het voortgezet onderwijs voor havo en vwo in Weert opnieuw werd georganiseerd. Het technasium van Het College ging een samenwerking aan met Philips van Horne SG. Deze school is toegetreden
H
tot het netwerk. Daarmee bleef technasiumonder-
et technasium
wijs op havo en vwo behouden in Weert. In juni 2014
is georganiseerd als
kwam daarmee het aantal scholen met het predikaat
een netwerkorganisatie,
technasium op 85. Zij zijn georganiseerd in zeventien
waarin Stichting Techna-
netwerken.
sium samenwerkt met technasia, scholen die het
predikaat technasium hebben verworven. Technasia
6.1 Bestuur
werken in een netwerk van circa vijf partnerscholen
Het bestuur van Stichting Technasium bestaat uit vijf
aan de invoering en ontwikkeling van een kwalitatief
leden. Er deden zich in het schooljaar 2013-2014 geen
hoogwaardige technasiumopleiding. Zij onderhou-
wijzigingen voor in de bestuurssamenstelling. Het
den contacten met bedrijven en hoger onderwijs in
bestuur bestond uit:
de eigen regio. De netwerken worden begeleid en ondersteund door een netwerkcoach en het Experti-
• Henk Pijlman, voorzitter
voorzitter van het College van Bestuur van de
secentrum Technasium.
Hanzehogeschool Groningen
• Jan van Driel, secretaris
In augustus 2013 gingen drie nieuwe netwerken van start: Gelderland, Rijnland en Zuid-Limburg. Voorlo-
hoogleraar bètadidactiek en directeur ICLON bij
pig komen er geen nieuwe technasia en netwerken bij.
de Universiteit Leiden
Na jaren van groei richten Stichting Technasium en de scholen zich de komende tijd op inhoudelijke ontwikkeling en een verdere verbetering van de kwaliteit.
• Hergen Datema, penningmeester
organisatieadviseur bij Artefaction
• Sietske Waslander, bestuurslid
hoogleraar sociologie bij TiasNimbas
In twee gevallen is een uitzondering gemaakt. In
• Erna Scholtes, bestuurslid
consultant bij Twynstra Gudde
netwerk Flevoland kwam een plek vrij door het
22
6.2 Participantenraad
bureau uit Hoorn werd gekozen om de Technasium Audits te gaan uitvoeren.
Het bestuur van Stichting Technasium en de schoolleiders van de technasia (de participantenraad) van gedachten te wisselen over strategische onder-
6.4 Expertisecentrum Technasium
werpen. De jaarlijkse participantenraad kwam dit jaar
De Stichting Technasium is een netwerkorganisatie
bijeen voorafgaande aan het symposium ter gele-
waarbinnen het Expertisecentrum Technasium zorgt
genheid van 10 jaar technasium op 18 maart 2014 op
voor de landelijk coördinatie. Het expertisecen-
Papendal.
trum ondersteunt scholen bij de invoering van het
ontmoeten elkaar één keer per jaar om met elkaar
technasium en ontwikkelt en bewaakt samen met de De participantenraad werd geopend door prof dr
scholen de formule van het technasium.
Thijs Homan, met een lezing over organisatieontwikkeling in de netwerkorganisatie van het technasium.
Op personeel gebied zijn veel zaken in beweging. Het
Daarna zijn de volgende onderwerpen besproken: de
technasium doorloopt de ontwikkeling van pionieren
vernieuwde kwaliteitssystematiek, het professiona-
naar volwassenheid. Hierdoor veranderen functies
liseringsplan en de nieuwe digitale werkomgeving
qua inhoud, verschuiven taken en ontstaan nieuwe
mijnTechnasium 2.0.
taken. De leidinggevende taak lag tot nu toe bij de directeur, maar is vanaf dit schooljaar
6.3 Adviesraad
gesplitst. De algemeen directeur
De adviesraad is op verzoek van de scholen ingesteld
het expertisecentrum
om de scholen dichter bij het bestuur te brengen
aan. De onderwijsre-
en om meer gezamenlijke slagkracht te krijgen in
gisseur stuurt de
besluitvormende processen. De adviesraad bestaat
netwerkcoaches
uit de voorzitters van de netwerken, het bestuur van
aan.
stuurt de medewerkers op
Stichting Technasium, twee netwerkcoaches en de directie van het expertisecentrum. In de adviesraad wordt twee keer per jaar met Stichting Technasium nieuw beleid besproken en advies gegeven. De eerste bijeenkomst was op 3 oktober 2013 en stond in het teken van de opzet van de nieuwe kwaliteitssystematiek. In de tweede bijeenkomst op 6 februari 2014 stond de evaluatie van de proefaudits en de keuze van het bureau dat de audits gaat verzorgen centraal. Van Beekveld & Terpstra Organisatie Advies-
23
6.5 Netwerkcoaches
De bezetting van het expertisecentrum was in het schooljaar 2013-2014:
De stichting werkt met een klein expertisecentrum
• Judith Lechner, directeur • Boris Wanders, onderwijsregisseur • Mirjam Steenbergen, scholingscoördinator • Janine van der Kooi, medewerker Opleiding en
en met zeventien netwerken die zichzelf organiseren
• Ammerens Menage, medewerker Opleiding en
netwerk en het expertisecentrum technasium. Elke
• Marjolein Sinclair, managementassistent,
overleg met het expertisecentrum. Dan vindt uitwis-
en hun eigen samenwerkingsverbanden ontwikkelen met bedrijfsleven, hoger onderwijs, overheden en instellingen. De netwerkcoach ondersteunt de technasia in het netwerk en is intermediair tussen het
Ontwikkeling
zes weken hebben de netwerkcoaches gezamenlijk
Ontwikkeling
seling en afstemming plaats en worden inhoudelijke
per 1-4-2014 opgevolgd door Iris Bergman
thema’s verkend. Daarnaast werken Annet Steenbruggen en Lonneke Fust als freelance redacteuren op parttime basis
In het overleg en in een gesprekscyclus van elke
voor het expertisecentrum. Door de Flines heeft op
netwerkcoach met onderwijsregisseur Boris Wan-
tijdelijke basis de opdracht gekregen om lesmodules
ders wordt tevens de veranderende invulling van
voor het technasium te schrijven: de ‘Bouwstenen
de rol van netwerkcoach besproken. Aanvankelijk
bovenbouw’.
had de netwerkcoach vooral een belangrijke rol in het opbouwen van netwerken. In toenemende mate
Begin januari 2014 verhuisde het expertisecentrum
worden nu onderwijskundige verdieping en coaching
van Stichting Technasium naar een nieuw onderko-
kernkwaliteiten voor de functie. Dit vraagt om an-
men op het Zernikepark in Groningen. Voor de inrich-
dere competenties.
ting is een architect uitgekozen die eerder de technasiumwerkplaats van één van de technasiumscholen in Groningen inrichtte. De nieuwe huisvesting is de technasiumwerkplaats geworden van de stichting: het is een hippe, moderne werkruimte die past bij wat het technasium als dynamische organisatie wil uitdragen. Flexibele zit-sta werkplekken weerspiegelen de opdracht waar het expertisecentrum voor staat: oog hebben voor ontwikkeling, ondernemerschap en innovatie stimuleren.
24
In het schooljaar 2013-2014 waren de volgende net-
Van Paul Toonen is de tijdelijke aanstelling niet
werkcoaches actief:
verlengd. Netwerkcoaches Evelien Ketelaar en Wilco Zwennis hebben tijdelijk ondersteuning geboden aan
Martha Hoebens – netwerken Brabant-Oost, Zuid-
de netwerken Zuid-Holland, Rijnmond en Rijnland.
Oost Nederland en Limburg
Aan het eind van het schooljaar hebben Marieke Rin-
Geke Hooge – netwerken Drenthe, Friesland en
ket en Geke Hooge afscheid genomen als netwerk-
Groningen
coach. Erwin van Dijk is aangesteld als opvolger van
Evelien Ketelaar – netwerken West-Brabant en Zuid-
Geke Hooge. Voor Marieke Rinket was in juli 2014 nog
West Nederland
geen opvolger gevonden.
Marieke Rinket – netwerk Overijssel, Rivierenland en Gelderland
6.6 Toekomst
Wilco Zwennis – netwerken Flevoland, Midden-Nederland en Randstad-Noord
Op het expertisecentrum wordt aandacht besteed
Paul Toonen – netwerken Zuid-Holland, Rijnmond en
aan samenwerking tussen staf en netwerkcoaches.
Rijnland
Ook wordt gewerkt aan het ontwikkelen van knowhow op alle kerndomeinen, zoals: coaching, onderwijskunde, kwaliteitszorg, communicatie, ICT. Het opbouwen van expertise zal in de komende jaren verder worden uitgebreid. Tot nu toe werkte Stichting Technasium daarbij grotendeels met deeltijdfuncties. Vanaf dit jaar stuurt de stichting erop aan dat, waar mogelijk, grotere banen ontstaan. De verwachting is dat dit de kwaliteit, betrokkenheid en continuïteit ten goede zal komen. Het aantal netwerkcoaches werd dit jaar door vacatures al teruggebracht van zes naar vijf. Ook werd de gesplitste functie van medewerker Opleidingszaken door het vertrek van één van de medewerkers samengevoegd tot één arbeidsplaats.
25
7 Uit de ne twer ken
Netwerk Brabant-Oost In opdracht van de technatoren van het netwerk Brabant-Oost heeft een groep vierdeklassers van het Eckart College in Eindhoven een eigen netwerkwebsite ontwikkeld: www.technasiumbrabantoost. nl. Aanleiding vormde de jaarlijkse netwerkbijeenkomst waar leerlingen en bedrijven elkaar konden ontmoeten. De nieuwe website moest een platform gaan bieden waar leerlingen en bedrijven elkaar het hele jaar door zouden kunnen informeren en ontmoeten. In de praktijk bleek dit te complex, waarop is besloten om met ingang van het komende schooljaar 2014-2015 de site te vereenvoudigen en vooral in te zetten voor het tweede doel dat de zes scholen ermee beoogden: het gezamenlijk naar buiten treden en profileren als netwerk.
D
e technasiumnetwerken
Netwerk Drenthe De kwaliteit van lesgeven van do-
stellen elk schooljaar een
centen O&O is met de huidige
jaarplan op waarin de
observatietechnieken moeilijk
activiteiten en ontwikkelingen binnen het
meetbaar. Om dat te verbe-
netwerk zijn opgeno-
teren hebben MT-leden en technatoren in het netwerk
men. De netwerken hebben daarbij een redelijke mate van vrijheid om dit binnen de formule van
Drenthe gezamenlijk een
het technasium naar eigen inzicht in te vullen en
kijkwijzer voor een O&O-les ontwikkeld. De leidinggevende kan
eigen initiatieven te ontplooien. De bloemlezing van activiteiten en initiatieven uit de netwerken die hierna
deze gebruiken om de docent/coach te observeren
volgt, vormt een weerspiegeling van de ontwikkeling
en te beoordelen. Omdat een uur observatie te kort
die het technasium op regionaal en landelijk niveau
is om alle onderdelen in de kijkwijzer goed – of über-
doormaakt.
haupt – te kunnen beoordelen is geëxperimenteerd met een leerlingenenquête afgeleid van de kijkwijzer.
26
Voordelen hiervan zijn dat observatie door leerlingen
technasiumconcept. EduScrum is gebaseerd op het
gedurende het hele O&O-project plaatsvindt, terwijl
scrummen dat bij grotere ICT-projecten al geruime
gedrag van docent/coach en leerlingen niet worden
tijd wordt toegepast. Een scrum maakt gebruik van
beïnvloed door de aanwezigheid van de observeren-
een strakke structuur, zowel in personele bezetting
de leidinggevende. De eerste resultaten op basis van
als in tijdsindeling, waarbinnen creatief, probleem-
door twee klassen ingevulde lijsten van circa vijftig
oplossend wordt gewerkt. In kortere sprints worden
kijkwijzervragen zijn hoopgevend.
delen van het uiteindelijke product ontwikkeld en gepresenteerd aan de opdrachtgever. Ellen Reehorst
Netwerk Flevoland
van eduScrum zocht samen met de docenten van
Het netwerk Flevoland
het technasium. De verwachting is dat het lastig te
is dit schooljaar een
beoordelen proces, wat tot een product moet leiden,
unieke samenwerking
op deze wijze beter in beeld kan worden gekregen en
aangegaan met IVN
gecoacht.
het netwerk naar de optimale vorm hiervan voor
Flevoland, Instituut voor Natuureducatie en
Netwerk Gelderland
Duurzaamheid. IVN organiseert jaarlijks Duurzame
Het netwerk Gelderland is één van de drie nieuwe
Dinsdag waarbij particulieren en bedrijven projecti-
netwerken die dit schooljaar van start zijn gegaan.
deeën kunnen indienen op het gebied van duurzaam-
De focus lag op de invoering van het technasiumon-
heid. IVN selecteert hieruit een aantal initiatieven
derwijs in de scholen. Hoogtepunt voor de leerlingen
die vervolgens door docenten van de Flevolandse
van de vier deelnemende Gelder-
technasia in overleg met de indieners worden uitge-
se scholen vormde de eerste
werkt tot een technasiumproject. Leerlingen gaan
projectpresentatie bij de
hier vervolgens mee aan de slag en presenteren de
bedrijven in de buurt. Leer-
eindresultaten aan de opdrachtgevers en de provin-
lingen raakten enthousiast
cie Flevoland tijdens een slotsymposium. Bedrijven
doordat ze met vragen die
en particulieren kunnen dan ook weer nieuwe ideeën
echt bij bedrijven leven aan
indienen voor Duurzame Dinsdag van het jaar erop.
de slag gingen, ontdekten dat bedrijven in de eigen omgeving
Netwerk Friesland
producten maken die door heel Nederland, en soms ook internationaal, worden verkocht en maakten
Het netwerk Friesland is dit
kennis met de verschillende interessante beroepen
jaar gestart met de integratie
en vakgebieden die de wereld van de techniek te
van eduScrum binnen het
bieden heeft.
27
Netwerk Groningen
geving van en voor leerlingen, wat resulteerde in een werkend prototype gebouwd in Drupal en gebaseerd
Onder de noemer ‘Rondje Groningen’
op een enquête onder leerlingen. Beide producten
hebben de technatoren van de
zijn binnen de planning opgeleverd op de school en
Groningse technasia elkaar
tevens gepresenteerd aan de stichting in Groningen.
onderwerpen gepresenteerd waar ze trots op zijn. Zo kent
Netwerk Overijssel
het technasium van het Ubbo Emmius in Stadskanaal naast de
Het netwerk Overijssel organiseerde tijdens de jaar-
gebruikelijke dagopening ook een
lijkse
weekopening, waarin onderwerpen met
netwerkdag een meesterproefwedstrijd. Vijf teams van
een bètacomponent worden behandeld. Binnen
verschillende techna-
het Praedinius Gymnasium in Groningen herbergt
siumscholen streden
elk keuzeproject een individuele opdracht om te
tegen elkaar om de
waarborgen dat elke leerling van een projectgroep
meesterproef wisselbo-
daadwerkelijk de belangrijkste kennis tot zich neemt.
kaal. De competitie vond
De individuele opdracht kan bestaan uit het schrijven
plaats op het Bonhoeffer
van een wetenschappelijk artikel, het maken van een
College in Enschede en werd
powerpoint of een poster, et cetera.
gewonnen door een team van de Thorbecke Scholengemeenschap uit Zwolle. Het team bedacht een
Netwerk Midden-Nederland
oplossing voor ouderen om een elektrische fiets
Luuk Goossen, Daniel van Dartel
houden. De vakjury bestaande uit de netwerkcoach
en Jasper Sustronk van CSG
en een afgevaardigde van Universiteit Twente was
Het Streek in Ede lever-
onder de indruk van de presentatie. Het is de bedoe-
bij lage snelheid beter onder controle te kunnen
den als keuzeproject in
ling dat de meesterproefwedstrijd uitgroeit tot
opdracht van Stichting
een vast onderdeel van de jaarlijkse netwerkdag in
Technasium en Bouwe
Overijssel.
Koopal (extern projectmanager van ADkwADraat) een bijdrage aan de ontwikke-
Netwerk Randstad-Noord
ling van de nieuwe versie van mijnTechnasium spe-
Raquel Humphris, Sanne Buisman, Nick
ciaal voor leerlingen: onsTechnasium. Hier moeten
Klarenbeek en Stijn Mouris van het
leerlingen samen met klasgenoten, overzichtelijk en
Keizer Karel College uit Amstel-
centraal, al hun projecten online kunnen beheren. Ze
veen hebben dit schooljaar de
maakten een ontwerp van een elektronische leerom-
28
eerste prijs gewonnen tijdens de internationale finale van de INESPO duurzaamheidsolympiade. Met hun
Netwerk Rijnmond
meesterproef ‘Draaien op natuurwarmte’ klopten ze
Team Libanon Lego van het
teams uit 44 verschillende landen. Het team vond
Libanon Lyceum in Rot-
een manier om de biologische afbraak van afval-
terdam won de hoofdprijs
houtsnippers te optimaliseren om zo duurzame
in de finale van de First
energie te produceren. Komend schooljaar reizen
Lego League Benelux. In
zij met z’n vieren af naar de Verenigde Staten voor
de Beneluxfinale gingen
deelname aan de Intel ISEF conferentie waar ze hun
500 kinderen van 9 tot
onderzoek nogmaals zullen presenteren aan een
16 jaar de strijd met elkaar
internationaal gezelschap van bedrijven en instel-
aan. Met een zelfgebouwde en geprogrammeerde
lingen.
robot voerden zij missies uit rond het thema natuurrampen. Dankzij hun overwinning mocht het tien technasiumleerlingen tellende team afreizen naar
Netwerk Rijnland
de wereldfinale in het Amerikaanse St. Louis, waar tachtig teams uit 41 landen om de prijzen streden.
Dit schooljaar zijn de vier technasiumscholen van het
Hier wisten ze met hun ‘Dutchy’, een soort robottank
netwerk Rijnland offici-
die over obstakels heen kan rijden en voorwerpen uit
eel met het technasium
moeilijke situaties kan ‘redden’, een derde prijs in de
van start gegaan. Er is
categorie hardware in de wacht te slepen.
in het eerste jaar flink
Netwerk Rivierenland
aan de weg getimmerd. Het Maris College in Den
In november 2013 hebben de scholen tijdens de Net-
Haag ondernam daarbij veel in de samenwerking met het primair onderwijs. De
werkmiddag Rivierenland de kwaliteit van de O&O-
school organiseerde samen met het Museon voor
projecten met en bij elkaar beoordeeld. Dat gaf veel
een groot aantal basisscholen in Den Haag een pré
energie. De directieleden hebben op die middag een
technasiumprogramma waarin zestig leerlingen van
rector van één van de al langer bestaande technasia,
groep 8 gedurende vijf woensdagmiddagen kennis
het Newmancollege in Breda,
konden maken met het technasium. De mogelijkheid
uitgenodigd om van hem te
tot kennismaking zal verder gestalte krijgen in het
horen hoe hij het techna-
technasiumatelier waar cursussen voor basisschool-
sium duurzaam ontwik-
leerlingen uit groep 7 en 8 worden gegeven.
kelde in zijn school. Op die manier is de expertise van buiten het eigen netwerk naar binnen gebracht.
29
Netwerk West-Brabant
Netwerk Limburg
Docenten van het netwerk West-Brabant buigen zich met collega’s uit het
Het netwerk Limburg ging dit schooljaar officieel van start met drie scholen. Alle drie de scholen
netwerk Zuid-West Nederland over
konden meteen met een groot aantal technasium-
een vertaling van de leerlingcom-
klassen beginnen. Zo koos op het Bernardinuscol-
petenties, met het doel leerlingen
lege circa zestig procent van de
en docenten handvatten te geven
havo- en vwo-leerlingen voor
om te evalueren en te reflecteren.
het technasium, wat goed
Verschillende scholen in het netwerk
is voor zeven klassen. Het
experimenteren met vormen van evaluatie en
Sophianum en het Graaf
reflectie. Zo is het Newmancollege in Breda bezig
Huyn College bleven daar
met de ontwikkeling van een geautomatiseerde
niet ver bij achter. Ook de
tool die het mogelijk moet maken dat leerlingen ge-
belangstelling vanuit het be-
makkelijker kunnen evalueren en reflecteren zonder
drijfsleven was goed te noemen.
tussenkomst van de docent.
De drie technasiumscholen werken daarnaast intensief samen met Zuyd Hogeschool, dat op de officiële
Netwerk Zuid-Holland
openingsdag colleges gaf over moderne motoren
Het netwerk Zuid-Holland kent de traditie van een
gebouwd met alternatieve technieken.
en leerlingen de gelegenheid bood in karts te rijden
jaarlijkse inspiratiedag voor het netwerk. Dit jaar vond deze dag plaats bij IIC, een innovatief bedrijf
Netwerk Zuid-Oost Nederland
dat onder andere designproducten ontwikkelt. Het bedrijf beschikt over een designlab voor productont-
Tessa Coenen en Milena Thijs-
wikkeling en beoordeling, een technasiumwerkplaats
sen, leerlingen 5 vwo van het
in het groot. Tijdens de inspiratiemiddag kregen
Mondial College in Nijmegen,
docenten, technatoren en schoolleiders inzicht in de
deden op verzoek van Stich-
cyclus van ontwerp en productontwikkeling zoals
ting Technasium in het kader
ICC deze toepast. Daarbij werd duidelijk dat ‘trial en
van het keuzeproject O&O
error’ ook een vorm van onderzoek is. Het zette
een onderzoek naar de motivatie van bovenbouwleerlingen
docenten aan het denken over variatie in de aanpak van O&O-
voor het technasium. Het thema werd
projecten. Tevens spraken
via interviews, een enquête en geschreven verhalen
docenten en experts van IIC
onderzocht. De beide leerlingen presenteerden de
met elkaar over het beoor-
uitkomsten van hun onderzoeksrapport ‘Motivatie
delen van ontwerpen.
voor het technasium’ tijdens het symposium ter ge-
30
legenheid van 10 jaar technasium. De voornaamste uitkomsten: leerlingen kiezen voor het technasium omdat er aan oplossingen voor echte problemen wordt gewerkt en omdat het technasium een goede voorbereiding is op een bètatechnische vervolgopleiding.
Netwerk Zuid-West Nederland Al een aantal jaren begeleiden
[T]
[T]
[T]
professoren van de Univer-
[T] [T]
siteit Antwerpen technasi-
[T]
[T]
van de scholen in het netwerk van hen is professor Van [T]
Mechelen, die heeft mee-
[T]
[T]
[T]
[T]
Zuid-West Nederland. Eén
[T]
[T]
[T]
[T]
geholpen aan het bouwen
[T]
van de LHC (Large Hadron
[T]
[T] [T]
[T]
deeltjesversneller ter
[T]
wereld – van het nucleaire
[T] [T] [T]
onderzoeksinstituut CERN [T]
in Genève. De samenwerking met de Antwerpse Uni-
[T][T][T] [T] [T] [T] [T]
[T] [T]
[T]
[T]
Dit schooljaar werkten vijf leerlingen van drie scholen samen aan
[T]
[T]
[T]
[T] [T]
[T]
[T]
[T]
[T]
[T] [T]
[T] [T]
[T]
[T] [T]
[T]
[T] [T]
hun meesterproef om een elementair
[T]
deeltje te herontdekken. De communicatie verliep grotendeels via videoconferenties met
[T]
een programma van CERN. Komend najaar bren-
[T]
gen de leerlingen ook een bezoek aan het CERN.
[T]
31
[T] [T]
[T]
[T] [T]
[T]
[T]
[T]
[T]
[T] [T]
[T] [T]
[T]
[T]
[T]
[T]
[T]
Collider) – de grootste
meesterproeven is een succes.
[T] [T]
umleerlingen uit 5 en 6 vwo
versiteit in keuzeprojecten en
[T][T] [T]
[T]
8 Fin ancië n
LASTEN Ontwikkeling Uitvoering nieuw beleid
53.797
Beheer mijnTechnasium
14.154
Ontwikkeling mijnTechnasium
77.144
Scholingsweken 172.764
D
Kwaliteitsborging 100.898
e jaarrekening 2013-2014
Symposium 10 jaar technasium
van Stichting Technasium
Bijeenkomsten
34.899 9.118
loopt van 1 september 2013 t/m 31 augustus 2014 en is
Personeel
beoordeeld door
Personeelslasten 469.607
Accountantsbureau J. Klip.
Ingeleend personeel
92.1 43
De financiële administratie van Stichting Technasium
Deskundigheidsbevordering 17.505
wordt gevoerd door AZ Stafdiensten. Het positieve
Reis- en verblijfskosten
saldo is te danken aan de opbrengsten vanuit de
Overige kosten
scholingsweken. Conform het Strategisch Plan 2012-
Doorbelasting projecten
2016 wordt € 60.000 van het positieve saldo ingezet
voor nieuw beleid in het komend jaar. Een deel van
Materiaal
het saldo wordt toegevoegd aan het opbouwen van
PR
een reserve ten bate van een sociale voorziening. Een
Huisvesting 36.1 15
ander deel wordt ingezet voor de versnelde ontwik-
Dotatie oninbare debiteuren
5.000
keling van een nieuwe versie van mijnTechnasium.
Afschrijving inventaris
7.385
43.006 13.1 68 – 8.720
18.963
Materiaal/bureaukosten 42.154
BATEN
Bijdrage scholen:
Totaal lasten
1.199.100
Totaal baten
1.277.740 1.199.100
o Algemeen
459.820
o Netwerkcoach
294.420
o mijnTechnasium
55.693
Totaal lasten
Bijdrage Hoger Onderwijs
30.000
Saldo 78.640
Retour scholen
– 30.000
Bijdrage scholingsactiviteiten
331.978
Overige opbrengsten
135.829
Totaal baten
1.277.740
32
Netwerk Groningen
• • • • •
H.N. Werkmancollege, Groningen rsg de Borgen / Lindenborg, Leek Praedinius Gymnasium, Groningen Ubbo Emmius, Stadskanaal Zernike College, Haren
Netwerk Overijssel
• • • • •
Bonhoeffer College, Enschede Het Erasmus, Almelo CSG Reggesteyn, Nijverdal Thorbecke Scholengemeenschap, Zwolle De Waerdenborch, Holten
Netwerk Midden-Nederland
• • • • •
Candea College, Duiven Gerrit Rietveld College, Utrecht Meridiaan College ’t Hooghe Landt, Amersfoort Merletcollege, Cuijk CSG Het Streek, Ede
Netwerk Brabant-Oost
• • • • • •
Dr.-Knippenbergcollege, Helmond Jacob-Roelandslyceum, Boxtel Eckartcollege, Eindhoven Varendonck-College, Asten d’Oultremontcollege, Drunen Jeroen Bosch College, ‘s-Hertogenbosch
• • • • •
Het Goese Lyceum, Goes Pieter Zeeman, Zierikzee RSG ‘t Rijks, Bergen op Zoom SSG De Rede, Terneuzen SSG Nehalennia, Middelburg
Netwerk West-Brabant
• • • • • •
Dongemond college, Raamsdonksveer Markland College Oudenbosch Markland College Zevenbergen Newmancollege, Breda 2College Cobbenhagen, Tilburg Walburg College, Zwijndrecht
Netwerk Drenthe
• • • • •
Hondsrug College, Emmen De Nieuwe Veste, Coevorden Roelof van Echten College, Hoogeveen Dr. Nassau College, Assen CSG Dingstede, Meppel
Netwerk Zuid-Oost Nederland
• • • • • •
Mondial College / Lindenholt, Nijmegen College Den Hulster, Venlo Het College, Weert-Cranendonck Philips van Horne SG, Weert Raayland College, Venray Lyceum Schöndeln, Roermond
Netwerk Randstad-Noord
• • • • •
33
Keizer Karel College, Amstelveen Kaj Munk College, Hoofddorp Calandlyceum, Amsterdam Ichthus Lyceum, Driehuis Goois Lyceum, Bussum
ge
Netwerk Zuid-West Nederland
Bijla
Technasiumnetwerken
Netwerk Flevoland
Netwerk Rijnland
• • • • •
• • • •
Emelwerda College, Emmeloord RSG Slingerbos / Levant, Harderwijk Helen Parkhurst, Almere Scholengemeenschap Lelystad Almere College, Dronten
Netwerk Friesland Linde College, Wolvega CSG Bogerman, Sneek RSG Simon Vestdijk, Harlingen Leeuwarder Lyceum, Leeuwarden CSG Liudger, Drachten Stellingwerf College, Oosterwolde
Netwerk Rivierenland
• • • • • •
Cals College, Nieuwegein
• • • • • • •
Johannes Fontanus College, Barneveld RSG Lingecollege, Tiel Cambium College, Zaltbommel Merewade College, Gorinchem Niftarlake College, Maarssen
Northgo College, Noordwijk ISW Hoogeland, Naaldwijk Christelijk Lyceum Delft Melanchthon Bergschenhoek
Netwerk Rijnmond
• • • • •
Antoniuscollege, Gouda Maris College, ‘s-Gravenhage
Veluws College Walterbosch, Apeldoorn CC Schaersvoorde, Aalten Ulenhofcollege, Doetinchem Almende College, Silvolde
Netwerk Limburg
Netwerk Zuid-Holland
• • • •
Groene Hart Lyceum, Alphen aan den Rijn
Netwerk Gelderland
• • • • • •
Da Vinci College Kagerstraat, Leiden
Cosmicus College, Rotterdam Libanon Lyceum, Rotterdam Sg Spieringshoek, Schiedam Helinium, Hellevoetsluis Dalton Lyceum Barendrecht
34
Bernardinuscollege, Heerlen Graaf Huyn College, Geleen Sophianum, Gulpen
Cijfers Toelichting bij gegevens van de technasia
Toelichting bij grafieken vervolgopleidingen
Via een inventarisatie hebben alle technasia gege-
Platform Bèta Techniek hanteert als definitie voor
vens verstrekt over hun technasiumleerlingen. Deze
‘bètatechnische studie’: studies die binnen cluster 1
gegevens zijn verwerkt in de grafieken en tabellen.
‘Opleidingen die behoren tot Natuur en Techniek’ en
De tabellen over de doorstroom zijn gebaseerd
cluster 2 ‘Opleidingen met meer dan 50% bètatech-
op gegevens van 66 technasia, die in zowel in het
niek’ vallen. Stichting Technasium hanteert deze
schooljaar 2012-2013 als in het schooljaar 2013-2014
definitie ook. Daarnaast maakt het Platform onder-
van beide leerjaren gegevens hebben aangeleverd.
scheid tussen lerarenopleidingen binnen de bètatechniek (cluster 3) en opleidingen met minder dan 50% bètatechniek (cluster 4). Omdat Stichting Technasium de uitstroom naar technische opleidingen wil bevorderen, zijn naast de ‘harde’ bètatechnische studies ook de uitstroom naar studies die onder cluster 3 en 4 vallen opgenomen in het overzicht. Tot slot zijn in het overzicht overige opleidingen opgenomen. Dit zijn opleidingen die bestaan uit niet-bètatechnische vakken, de zogeheten alfa- en gammastudies. Bij het overzicht wordt de kanttekening gemaakt dat vervolgopleidingen zij hebben gekozen. Dit komt doordat deze informatie niet bekend is bij de school.
Bijla
ge
van een deel van de leerlingen niet bekend is welke
35
Groei aantal technasiumleerlingen 9000
8000
7000
Aantal T-‐leerlingen
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0 leerjaar 1 oriënta-e
leerjaar 1 technasium keuze
leerjaar 2
leerjaar 3
leerjaar 4
leerjaar 5
leerjaar 6
2006-‐2007
790
239
479
92
223
86
13
2007-‐2008
1900
100
530
275
345
145
20
2008-‐2009
2000
553
1147
648
448
281
30
2009-‐2010
2481
1338
1407
1058
591
415
199
2010-‐2011
3403
1721
2128
1333
709
430
225
2011-‐2012
5687
1926
3123
1882
937
611
217
2012-‐2013
5136
2702
3642
2383
1013
660
286
2013-‐2014
7633
3461
4637
3385
1510
1017
374
36
Groei totaal aantal technasiumleerlingen 25000
20000
Aantal T-‐leerlingen
15000
10000
5000
0
Totaal per schooljaar
2006-‐2007
1922
2007-‐2008
3315
2008-‐2009
5107
2009-‐2010
7489
2010-‐2011
9949
2011-‐2012
14383
2012-‐2013
16039
2013-‐2014
22017
37
Verhouding meisjes jongens in 2013 - 2014 9000
8000
7000
6000
48%
5000 [T] meisjes 4000
30%
3000
32%
2000
[T] jongens
30%
52% 70% 68%
1000
70%
28% 31% 72%
69%
0 1 1 keuze oriënta4ejaar technasium
NEDERLAND
2
3
4
5
34% 66% 6
[T] jongens
[T] meisjes
Totaal aantal [T] lln
1 oriëntatiejaar
3949
3684
7633
1 keuze technasium
2368
1093
3461
2
3264
1373
4637
3
2350
1035
3385
4
1088
422
1510
5
699
318
1017
6
248
126
374
13966
8051
22017
TOTAAL
38
Schoolpopulatie en % technasiumleerlingen 2013 - 2014 100%
Het aantal leerlingen van leerjaar 1 is samengesteld uit de leerlingen die hebben gekozen en leerlingen die de oriëntatie doen.
90%
80%
70%
60%
50% % niet technasium
40%
% technasium 30%
20%
10%
0% leerjaar 1
leerjaar 2
leerjaar 3
leerjaar 4
leerjaar 5
leerjaar 6
TOTAAL
Totaal aantal havo/vwo
Totaal aantal leerlingen
leerlingen
technasium
leerjaar 1
15425
11094
72%
leerjaar 2
13673
4637
34%
leerjaar 3
12610
3385
27%
leerjaar 4
13421
1510
11%
leerjaar 5
8212
1017
12%
leerjaar 6
2426
374
15%
TOTAAL
65767
22017
33%
39
% leerlingen technasium
Doorstroom 2012-2013 naar 2013-2014 Aantal leerlingen dat doorstroomt naar het volgende leerjaar O&O 2012-2013
2013-2014
percentage
Leerjaar 1 2
8055
4199
52,13
Leerjaar 2 3
3642
3144
86,33
Leerjaar 3 4
2383
1424
59,76
Leerjaar 4 5
1013
934
92,20
Leerjaar 5 6
416
343
82,45
De aantallen zijn gebaseerd op volledige gegevens van 66 scholen voor beide schooljaren.
Percentage doorstroom gespecificeerd naar niveau en geslacht havo jongens
havo meisjes
vwo jongens
vwo meisjes
Leerjaar 1 2
52
27
86
57
Leerjaar 2 3
71
65
101
110
Leerjaar 3 4
68
74
54
52
Leerjaar 4 5
85
93
98
92
Leerjaar 5 6
n.v.t.
n.v.t.
82
83
De percentages zijn gebaseerd op volledige gegevens van 66 scholen voor beide schooljaren.
40
Aantallen uitstroom HBO
aantal
%
235
70
2
1
Studie <50% bèta
36
11
Overige opleidingen
62
19
TOTAAL
335
100
Bèta-technische studie Lerarenopleiding bèta-techniek
18%
11% 1%
Bèta-‐technische studie
70%
Lerarenopleiding bèta-‐techniek Studie <50% bèta Overige opleidingen
WO
aantal
%
Bèta-technische studie
189
70
Studies <50% bèta
36
13
Overige opleidingen
45
17
TOTAAL
270
100
Gezakt
31
doorstroom HAVO-VWO
9
17% 13% 70% Bèta-‐technische studie Studies <50% bèta Overige opleidingen
TOTAAL VERVOLGSTUDIES
HBO & WO
645
aantal
%
424
54,6
Lerarenopleiding bèta-techniek
2
0,3
Studies <50% bèta
72
9,3
Overige opleidingen
107
13,8
Onbekend
110
14,2
Gezakt
31
4,0
Bèta-technische studie
Doorstroom HAVO naar VWO
9
1,2
Overig (bv. buitenland)
14
1,8
naar MBO
8
1,0
777
100
TOTAAL
4%
1% 2% Bèta-‐technische studie
1%
14%
Lerarenopleiding bèta-‐techniek Studies <50% bèta
55%
14%
Overige opleidingen Onbekend
9%
Gezakt Doorstroom HAVO naar VWO Overig (bv. buitenland)
0%
41
naar MBO
