Hoe gaat het met de jongeren in Den Helder? Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 Voor een onderbouwd jeugdgezondheidsbeleid is onder andere inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van de jongeren in de gemeente. De GGD verzamelt deze gegevens met behulp van Emovo, een vragenlijstonderzoek via internet. In dit gemeenterapport staan de resultaten van de jongeren uit de 2 e en 4e klas van het voortgezet onderwijs die in schooljaar 2013/2014 hebben meegedaan aan Emovo en in de gemeente Den Helder wonen. Inleiding In het schooljaar 2013/2014 is voor de 3e keer Emovo uitgevoerd op scholen voor voortgezet onderwijs in de regio Noord-Holland Noord. Dit onderzoek is eerder uitgevoerd in 2005 en 2009. Emovo wordt op school uitgevoerd waardoor de respons hoog is. Thema’s die in Emovo aandacht krijgen zijn onder andere lichamelijke en psychosociale gezondheid, roken, alcohol, drugs, voeding, beweging, sociale media, gamen en seksualiteit. Direct na het invullen van de vragenlijst krijgen de jongeren een persoonlijk gezondheidsprofiel met voorlichtingsadviezen gebaseerd op de gegeven antwoorden. Vervolgens kunnen ze doorklikken naar websites met meer informatie over de onderwerpen uit hun profiel. Voor de samenstelling van de vragenlijst en de voorlichtingsadviezen is gebruik gemaakt van de landelijke standaardvragen en –adviezen uit de monitor Jeugdgezondheid van het RIVM. GGD Hollands Noorden heeft Emovo gelijktijdig met de overige GGD-en in Noord-Holland uitgevoerd. In totaal deden meer dan 50.000 jongeren uit NoordHolland mee aan Emovo. Met de resultaten van Emovo kunnen gemeenten, scholen en GGD het gezondheidsbeleid onderbouwen en activiteiten opzetten en uitvoeren om de gezondheid en het welzijn van jongeren te verbeteren. Leeswijzer
De nadruk van dit gemeenterapport ligt op onderwerpen die binnen de beleidskaders van de gemeente vallen. Deze onderwerpen komen steeds in een afzonderlijk hoofdstuk aan bod.
In elk hoofdstuk staat een overzichtstabel met de resultaten van de jongeren in Den Helder en van alle jongeren in de regio Noord-Holland Noord (NHN); waar mogelijk worden ook de resultaten van Emovo 2009 weergegeven.
In de analyses zijn de resultaten van de jongeren in Den Helder vergeleken met die van de jongeren in NHN en met de resultaten uit 2009. Alleen significante verschillen ten opzichte van de regio NHN of Emovo 2009 zijn weergegeven in de tekst. In die gevallen is de kans dat het waargenomen verschil op toeval berust kleiner dan 5% (getoetst met een p-waarde <0,05).
In het bijbehorende tabellenboek vindt u alle resultaten van uw gemeente en van alle jongeren in NHN, uitgesplitst naar geslacht, klas, schooltype en gezinssituatie. Hierdoor is vergelijking mogelijk tussen groepen binnen de gemeente en tussen vergelijkbare groepen in de regio. Significante verschillen tussen gemeente en regio en tussen 2013 en 2009 zijn weergegeven.
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Den Helder Kenmerken deelnemers Emovo 2013 (%)
Welke jongeren deden mee aan Emovo In totaal hebben 11.997 jongeren uit de regio NHN de
Den Helder
NHN
Emovo-vragenlijst 2013 ingevuld. In de gemeente Den
(n=942)
(n=11.997)
Helder deden 942 jongeren mee aan Emovo: 475 2e
Jongens
48,0
48,7
klassers en 467 4e klassers. Er deden 490 meisjes en
Meisjes
52,0
51,3
452 jongens uit Den Helder mee. 24,9% van de jongeren
Po/vmbo-bk
24,9
19,9
Vmbo-gt
31,3
24,7
Havo/vwo
43,7
55,4
Autochtoon
81,4
85,5
6,0
6,0
Allochtoon niet-westers*
12,7
8,5
Eenoudergezin
17,1
9,8
in Den Helder volgt praktijkonderwijs, vmbo basis of kader, 31,3% volgt vmbo gemengde of theoretische leerweg en 43,7% volgt havo of vwo.
Allochtoon westers*
In de tabel zijn alle kenmerken van de deelnemers uit gemeente Den Helder en de regio NHN weergegeven. In 2009 deden 10.486 jongeren mee aan Emovo,
*jongeren van allochtone afkomst hebben tenminste één ouder die in
waarvan 911 jongeren uit Den Helder.
het buitenland geboren is
Samenvatting In het algemeen gaat het goed met de jongeren in Den Helder, maar er is onder jongeren nog een aanzienlijke gezondheidswinst te boeken met preventie, onder andere via het bevorderen van gezond gedrag. Op hoofdpunten wordt aangegeven hoe de situatie van de jongeren in Den Helder zich heeft ontwikkeld in de periode 2009-2013 en of de huidige resultaten van Emovo in Den Helder al of niet afwijken van NHN.
Gezondheid en welzijn In de gemeente Den Helder zijn de jongeren in vergelijking met 2009 vaker psychisch ongezond, hebben zij vaker allergieën en rapporteren zij vaker mishandeling. Het percentage jongeren met gedachten aan zelfdoding is gedaald. De ervaren gezondheid, het aantal jongeren met chronische aandoeningen en met een risico op sociaal-emotionele problemen is niet veranderd ten opzichte van 2009. Vergeleken met de regio zijn er in 2013 in Den Helder meer jongeren met allergieën, meer jongeren die psychisch ongezond zijn en meer jongeren met sociaal-emotionele problemen; ook zijn er naar verhouding meer jongeren die ooit mishandeld zijn. Jongeren in Den Helder hebben vaker ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt; het gaat met name om ruzies tussen ouders en echtscheiding.
Voeding en bewegen Ten opzichte van 2009 zijn de jongeren in Den Helder iets vaker gaan bewegen, zijn ze vaker lid van een sportvereniging en zitten ze minder vaak langdurig achter een beeldscherm. Er is geen significante verandering in het dagelijks ontbijten en het dagelijks eten van groente en fruit. Vergeleken met de regio ontbijten jongeren in Den Helder minder vaak dagelijks en eten zij minder vaak regelmatig groente. Er is geen significant verschil met NHN op het gebied van fruitconsumptie. Jongeren in Den Helder drinken minder vaak water, bewegen minder, zijn minder vaak lid van een sportvereniging en zitten vaker langdurig achter een beeldscherm (tv of computer).
Genotmiddelen In Den Helder roken minder jongeren dan in 2009; ook drinken jongeren minder alcohol en gebruiken zij minder softdrugs. Het gebruik van harddrugs is niet significant veranderd in de afgelopen jaren. In vergelijking met NHN zijn er in Den Helder meer jongeren die ooit gerookt hebben, ooit alcohol hebben gedronken en afgelopen maand waterpijp hebben gerookt. Het actuele alcoholgebruik, dronkenschap en het gebruik van soft– en harddrugs verschilt niet van de regio. In Den Helder zijn ongeveer net zoveel ouders met een positieve houding ten opzichte van het alcoholgebruik van hun kind als regionaal.
Sociale media, gamen en internetervaringen Er is geen vergelijking met 2009 mogelijk op deze onderwerpen. Jongeren in Den Helder verschillen niet van de jongeren in de regio op het gebied van problematisch gebruik van sociale media en gamen, pesten via internet en het tegen zijn/haar zin verspreiden van foto’s of filmpjes via internet. Jongeren in Den Helder ontvangen vaker online ongewenste seksuele voorstellen dan regionaal.
Seksualiteit Vergeleken met 2009 hebben jongeren in Den Helder een positievere houding ten opzichte van homoseksualiteit. Minder jongeren hebben ervaring met geslachtsgemeenschap. Er is geen significant verschil met betrekking tot de leeftijd bij 1e keer geslachtsgemeenschap, veilig vrijen en ongewenste seksuele ervaringen. In vergelijking met NHN hebben meer jongeren in Den Helder ervaring met geslachtsgemeenschap en zijn jongeren vaker jonger dan 14 jaar bij de 1e keer. Veilig vrijen, houding ten aanzien van homoseksualiteit en ongewenste seksuele ervaringen wijken niet af van de regio.
Omgeving Gevoelens van onveiligheid en het slachtoffer zijn van een strafbaar feit is tussen 2009 en 2013 in Den Helder niet significant veranderd. Ten opzichte van de regio zijn er in Den Helder meer jongeren die zich weleens onveilig voelen en slachtoffer zijn van een strafbaar feit.
-2-
1
Gezondheid en welzijn
Een goede gezondheid omvat meer dan alleen het ontbreken van ziekten. Het gaat ook over goed in je vel zitten, gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Dit hoofdstuk geeft een beeld hoe de jongeren zich voelen. Ervaren gezondheid
Psychosociale gezondheid
Hoe een jongere de eigen gezondheid ervaart, geeft een
Sociaal-emotionele problemen kunnen negatieve invloed
goed beeld van de huidige gezondheid. Daarnaast
hebben op de ontwikkeling van jongeren. Deze
voorspelt het ook de gezondheid in de toekomst.
problemen kunnen thuis en op school leiden tot
Jongeren in gemeente Den Helder zijn over het
beperkingen in het dagelijks functioneren. Daarnaast
algemeen tevreden met hun gezondheid: 79,5% noemt
kunnen emotionele- en gedragsproblemen in de jeugd
de eigen gezondheid goed of heel goed, 17,0% zegt
een voorbode zijn voor stoornissen bij jongvolwassenen.
‘gaat wel’ en 3,5% noemt zijn of haar gezondheid niet zo
In Emovo is de Strengths and Difficulties Questionnaire
best of slecht.
(SDQ) opgenomen; de totaalscore op deze vragenlijst meet het risico op sociaal-emotionele problemen. Van
Chronische aandoeningen en allergieën
de jongeren in Den Helder heeft 17,5% een verhoogd
Voor een aantal aandoeningen is gevraagd of de
risico op sociaal-emotionele problemen. Daarnaast kan
jongeren deze in het afgelopen jaar hebben gehad.
met de SDQ het risico op verschillende typen sociaal-
41,6% van de jongeren heeft minstens één chronische
emotionele problemen worden vastgesteld. 13,5% van
aandoening. De meest voorkomende chronische
de jongeren heeft een verhoogd risico op emotionele
aandoeningen zijn migraine of regelmatige hoofdpijn
problemen, 14,9% op gedragsproblemen, 28,0% op
(17,6%), astma of bronchitis (10,8%), chronische
hyperactiviteit, 14,7% op problemen met
vermoeidheid (10,6%), eczeem (9,4%) en langdurige
leeftijdsgenoten en 18,3% op problemen met prosociaal
buikklachten (7,9%).
gedrag. Prosociaal gedrag betekent onder andere dat je
Meer dan een derde van de jongeren heeft één of meer
rekening houdt met de gevoelens van anderen,
allergieën. Allergieën voor pollen of stuifmeel (19,7 %),
vriendelijk bent en vrijwillig hulp aanbiedt. Meisjes
huisstofmijt (15,4 %), huisdieren (14,2 %) en bepaald
hebben in het algemeen vaker emotionele problemen
voedsel (11,6 %) komen het meest voor. Het percentage
dan jongens. Gedragsproblemen, problemen met
jongeren met allergische klachten is tussen 2009 en
leeftijdsgenoten en problemen met prosociaal gedrag
2013 toegenomen. Ook hebben in Den Helder meer
komen vaker voor bij jongens. Ten opzichte van 2009 is
jongeren allergische klachten dan in NHN.
het percentage jongeren met sociaal-emotionele problemen niet significant veranderd. Jongeren in Den Helder hebben vaker sociaal-emotionele problemen dan jongeren in de regio.
Risico psychosociale problemen naar probleemgebied (%)
totale probleemscore SDQ hyperactiviteit problemen met prosociaal gedrag
meisjes gedragsproblemen
jongens
problemen met leeftijdsgenoten emotionele problemen 0
5
10
-3-
15
20
25
30
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Den Helder Psychische gezondheid
Mishandeling
De psychische gezondheid is gemeten met de Mental
Een goed overzicht van het voorkomen van
Health Inventory-5 (MHI-5). De uitslag wordt bepaald
mishandeling, zowel thuis als buitenshuis, is moeilijk te
door de antwoorden op vijf vragen naar gevoelens van
geven. Het is lastig om via een vragenlijst een
geluk, somberheid en angst en geeft de balans weer
betrouwbaar beeld van dit gevoelige onderwerp te
tussen de mate van negatieve en positieve gevoelens.
krijgen. Van de jongeren in Den Helder geeft 8,0% aan
Hoe hoger de score, des te beter de psychische
dat zij ooit lichamelijk mishandeld zijn (bijvoorbeeld
gezondheid.
geschopt, geslagen, vastgebonden). Ook is gevraagd of
Er wordt een onderscheid gemaakt in vier klassen:
de jongeren weleens getreiterd, gekleineerd of
psychisch gezond, licht psychisch ongezond, matig
uitgescholden zijn (geestelijke mishandeling). 26,0% van
psychisch ongezond en ernstig psychisch ongezond. Op
de jongeren geeft aan dat zij ooit geestelijk mishandeld
basis van de MHI-5 is 16,3% licht psychisch ongezond,
zijn. In totaal geeft 28,3% van de jongeren dat hij of zij
4,6% matig psychisch ongezond en 3,3% ernstig
ooit geestelijk of lichamelijk is mishandeld. Ten opzichte
psychisch ongezond. Het percentage jongeren dat
van 2009 is het percentage jongeren in Den Helder dat
psychisch ongezond is, is gestegen ten opzichte van
ooit mishandeld is gestegen. Vergeleken met de regio
2009; ten opzichte van NHN zijn in Den Helder meer
zijn in Den Helder meer jongeren die ooit mishandeld
jongeren die psychisch ongezond zijn.
zijn.
Zelfdoding
Ingrijpende gebeurtenissen binnen het gezin
Overlijden door zelfdoding is onder jongeren zeldzaam,
Soms krijgen jongeren te maken met ingrijpende
maar het aantal jongeren dat een poging overweegt of
gebeurtenissen binnen het gezin. Deze gebeurtenissen
doet ligt hoger. Van de jongeren in Den Helder zegt
kunnen van grote invloed zijn op het welzijn van
20,6% het afgelopen jaar weleens serieus gedacht te
jongeren. Veel jongeren hebben te maken (gehad) met
hebben om een einde aan het leven te maken: 16,1%
echtscheiding, ruzies tussen ouders, geldproblemen en
heeft hier een enkele keer of af en toe over nagedacht
werkloosheid van de ouders. In Den Helder heeft 33,8%
en 4,6% (heel) vaak. 3,2% heeft daadwerkelijk een
(regelmatig) te maken gehad met ruzies tussen ouders,
poging tot zelfdoding ondernomen. Ten opzichte van
27,7% met echtscheiding, 18,2% met geldproblemen van
2009 is het percentage jongeren met gedachten aan
de ouders en 17,3% met werkloosheid met één van de
zelfdoding in Den Helder gedaald. Naar verhouding zijn
ouders. Jongeren in Den Helder hebben in vergelijking
in Den Helder ongeveer evenveel jongeren met
met NHN vaker te maken met ruzies en echtscheiding.
gedachten aan zelfdoding als regionaal. Gezondheid en welzijn (%) Den Helder
2009 Ervaren gezondheid niet zo best of slecht
Noord-Holland Noord
2013
2009
2013
2,5
3,5
2,7
3,1
Eén of meer chronische aandoeningen
39,0
41,6
38,5
38,8
Eén of meer allergieën
33,5
41,6
32,1
32,1
Psychisch ongezond
20,5
24,1
17,5
20,6
Risico op sociaal-emotionele problemen
16,1
17,5
13,2
13,9
Afgelopen jaar weleens over zelfdoding gedacht
23,3
20,6
18,8
19,8
3,2
3,2
2,8
3,4
24,1
28,3
22,4
23,7
Afgelopen jaar poging tot zelfdoding ondernomen Ooit lichamelijk of geestelijk mishandeld
Ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt:
Regelmatige ruzies ouders
-
33,8
-
29,7
Echtscheiding
-
27,7
-
22,2
Geldproblemen ouders
-
18,2
-
16,7
Werkloosheid van ouders
-
17,3
-
17,2
-4-
2
Voeding en bewegen
Gezonde voeding en voldoende beweging zijn van groot belang voor een goede gezondheid. Een verkeerde balans tussen voedselinname en de hoeveelheid beweging is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van overgewicht. Overgewicht op jonge leeftijd vergroot de kans op overgewicht op volwassen leeftijd en kan leiden tot veel gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en gewrichtsproblemen. Daarbij hebben jongeren met overgewicht het vaak moeilijk op school. Wanneer iemand eenmaal overgewicht heeft, is het moeilijk om dat weer kwijt te raken. Voorkomen is dus beter! Voeding Gezond eten is belangrijk voor een gezond gewicht en
Water drinken levert een positieve bijdrage aan de
het voorkomen van ziekten. Eetgewoonten worden vaak
preventie van overgewicht en gaatjes in tanden en
al in de jeugd gevormd. Dagelijks ontbijten is een goede
kiezen. Het is een dorstlesser zonder calorieën. Van de
gewoonte die de concentratie op school en daarmee de
jongeren in Den Helder drinkt 57,3% dagelijks water. In
leerprestaties bevordert. Daarnaast zorgt ontbijten
Den Helder drinken naar verhouding minder jongeren
ervoor dat er minder ongezonde tussendoortjes worden
dagelijks water dan in NHN.
gegeten. 78,2% van de jongeren in Den Helder ontbijt minder dan vijf dagen per week. Minder dan vijf dagen
Bewegen
per week houdt in dat een jongere minstens één
Lichamelijk actief zijn heeft een positief effect op de
schooldag niet ontbijt. 10,8% van de jongeren ontbijt
conditie, het welzijn en het lichaamsgewicht. Het
(bijna) nooit. Ten opzichte van 2009 is het percentage
verkleint daarmee de kans op gezondheidsproblemen
jongeren dat minimaal 5 dagen ontbijt gelijk gebleven.
die in het latere leven ontstaan, zoals hart- en
Regionaal ontbijt 85,5% regelmatig; dit percentage is
vaatziekten en diabetes. Ook vergroot sporten het
hoger dan in Den Helder.
zelfvertrouwen. Het Nederlands Instituut voor Sport en
Voldoende groente en fruit eten beschermt tegen
Bewegen adviseert aan jongeren van 12-18 jaar om elke
diverse vormen van kanker en hart- en vaatziekten.
dag minimaal 1 uur matig intensief te bewegen
29,4% van de jongeren eet op minstens 5 dagen per
(Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NNGB). Via Emovo
week groente en 31,8% eet minimaal op 5 dagen per
is vastgesteld of jongeren gemiddeld minimaal 1 uur per
week fruit. Vergeleken met 2009 eten jongeren in 2013
dag lichamelijk actief zijn: 59,6% van de jongeren is
even vaak regelmatig groente. Ten opzichte van NHN
dagelijks een uur of meer lichamelijk actief.
eten jongeren in Den Helder minder vaak regelmatig
Ten opzichte van 2009 is het percentage jongeren dat
groente.
‘normactief’ is gestegen. Jongeren in Den Helder zijn echter minder vaak normactief dan jongeren in de regio.
Water drinken
Na de basisschool neemt de lichamelijke activiteit van
In zoete dranken, zoals frisdrank, sportdrank en
jongeren snel af. Dit heeft onder ander te maken met
vruchtensap, zit suiker. Suiker levert energie en te veel
concurrerende activiteiten, zoals huiswerk, tv kijken en
suiker kan bijdragen aan het ontstaan van overgewicht.
computeren en bijbaantjes. In Den Helder is 65,2% van
Ook is er een grotere kans op gaatjes in tanden en
de jongeren lid van een sportvereniging. Ten opzichte
kiezen als te veel gezoete dranken worden gebruikt.
van 2009 zijn er meer jongeren lid van een sportvereniging. In vergelijking met NHN zijn er echter minder jongeren lid van een sportvereniging.
Voeding en bewegen (%) Den Helder
2009
Noord-Holland Noord
2013
2009
2013
Ontbijt >5 dagen per week
77,7
78,2
84,1
85,5
Groente eten >5 dagen per week
31,3
29,4
31,9
32,4
Fruit eten >5 dagen per week
34,2
31,8
36,1
34,2
-
57,3
-
64,6
Gemiddeld >1 uur per dag bewegen
52,1
59,6
67,9
67,8
Lid van een sportvereniging
57,4
65,2
70,4
72,9
Veel computeren/tv kijken (>2 uur per dag)
68,2
60,6
62,6
52,8
Drinkt dagelijks water
-5-
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Den Helder
3
Genotmiddelen
De puberteit is een levensfase waarin veel jongeren experimenteren met genotmiddelen, zoals tabak, alcohol en drugs. Experimenteren hoort bij deze leeftijd, maar aan het gebruik van deze middelen zitten ook risico’s voor zowel de lichamelijke als psychische gezondheid. Roken
Waterpijp
Roken is nog steeds de belangrijkste oorzaak van ziekte
De laatste jaren is het gebruik van de waterpijp populair
en sterfte in Nederland. Ernstige ziekte door roken zien
geworden onder jongeren. De waterpijp wordt gezien als
we bij jongeren niet of weinig, maar rokende jongeren
een sociale activiteit en jongeren gebruiken de waterpijp
hebben wel vaker astmatische symptomen en mond- en
met name in de vriendengroep. Het roken van waterpijp
tandproblemen. Hoe jonger iemand start met roken, hoe
is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken,
groter de kans op tabaksverslaving. Van de jongeren in
minstens even schadelijk als het roken van sigaretten.
Den Helder heeft 34,8% weleens een sigaret gerookt,
Mogelijk is het zelfs schadelijker. Los van het al of niet
9,1% rookt minstens eenmaal per week en 6,7% rookt
gebruik van nicotine in de waterpijp komen er
dagelijks.
schadelijke stoffen vrij bij de verhitting van de waterpijp
Het percentage regelmatige rokers (minstens 1x per
en is dieper inhaleren gebruikelijk. Van de jongeren in
week) is tussen 2009 en 2013 afgenomen. Het
Den Helder heeft 27,9% heeft weleens een waterpijp
percentage jongeren in Den Helder dat regelmatig rookt
gerookt en 12,4% heeft dit in de afgelopen maand
wijkt niet af van het percentage regelmatige rokers in
gedaan. In Den Helder hebben meer jongeren de
NHN.
afgelopen maand waterpijp gerookt dan in NHN.
Genotmiddelengebruik (%) Den Helder
2009
Noord-Holland Noord
2013
2009
2013
Weleens gerookt
48,1
34,8
41,0
30,9
Regelmatig roken (minstens 1x per week)
17,7
9,1
14,0
8,8
Weleens waterpijp gerookt
-
27,9
-
27,9
Afgelopen maand waterpijp gerookt
-
12,4
-
9,7
Ooit alcohol gedronken
63,7
55,5
61,9
50,3
Afgelopen maand alcohol gedronken
50,7
39,2
49,8
38,6
Binge drinken (afgelopen mnd >5 drankjes bij 1 gelegenheid)
37,5
26,9
36,6
26,6
Afgelopen maand dronken of aangeschoten geweest
22,4
18,1
24,7
20,0
Ouders positief over alcoholgebruik*
54,9
57,3
54,0
58,1
Ooit softdrugs gebruikt
22,2
11,2
17,8
11,3
Softdrugs gebruikt afgelopen maand
10,5
6,3
7,9
5,6
Ooit harddrugs gebruikt
4,2
3,3
3,2
2,8
Harddrugs gebruikt afgelopen maand
1,2
1,3
1,7
1,2
*heeft alleen betrekking op de jongeren die alcohol drinken
Drugsgebruik Het gebruik van softdrugs (hasj en wiet) leidt bij langdurige en regelmatig gebruik tot geestelijke afhankelijkheid en gezondheidsrisico’s, zoals luchtwegaandoeningen. Ook vermindert softdrugsgebruik het reactievermogen, het concentratievermogen en het korte termijngeheugen. Dit kan onder meer leiden tot slechte schoolprestaties. In Den Helder heeft 11,2% ooit softdrugs gebruikt en 6,3% heeft in de afgelopen vier weken softdrugs gebruikt. Ten opzichte van 2009 gebruiken jongeren nu minder softdrugs. Vergeleken met de regio is het gebruik van softdrugs in Den Helder vrijwel gelijk. Belangrijke gezondheidseffecten van harddrugs zijn intoxicaties en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen. 3,3% heeft ooit harddrugs gebruikt en 1,3% gebruikte de afgelopen maand.
-6-
Binge drinken Noord-Holland Noord naar leeftijd (%) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 13 jaar en jonger
14 jaar
15 jaar
16 jaar
2009
17 jaar en ouder
alle leeftijden
2013
Alcoholgebruik Nederlandse jongeren drinken vaak en veel alcohol
Ouders hebben een belangrijke invloed op het
vergeleken met hun Europese leeftijdsgenoten. Alcohol
alcoholgebruik van hun kind. Maar wat vinden ouders
is schadelijk voor jongeren, omdat de hersenen en
van jongeren die alcohol gebruiken van het
andere organen nog in ontwikkeling zijn en daardoor
alcoholgebruik van hun kind? Van de jongeren die
kwetsbaar zijn. Daarom is met ingang van 1 januari
alcohol gebruiken keurt 42,7% van de ouders het
2014 de leeftijd waarop jongeren alcohol mogen kopen
alcoholgebruik af: ze raden het af of verbieden het.
verhoogd van 16 jaar tot 18 jaar. Andere negatieve
57,3% van de jongeren geeft aan dat zijn of haar ouders
gevolgen van (overmatig) alcoholgebruik zijn
hun alcoholgebruik goedkeuren of er niets van zeggen.
alcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrag, agressie en (verkeers)ongelukken. Van de jongeren in Den Helder heeft 55,5% weleens alcohol gedronken en heeft 39,2% de afgelopen 4 weken alcohol gedronken. 26,9% van de jongeren dronk de afgelopen 4 weken minimaal 5 drankjes bij één gelegenheid; dit wordt ook wel binge drinken genoemd. 18,1% is de afgelopen maand dronken geweest. Het percentage jongeren in Den Helder dat alcohol drinkt is tussen 2009 en 2013 gedaald; dit geldt zowel voor het gebruik van alcohol ooit en afgelopen maand, maar ook voor binge drinken en dronkenschap. Ten opzichte van NHN is het percentage jongeren dat ooit alcohol heeft gedronken in Den Helder hoger; de overige maten met betrekking tot het gebruik van alcohol wijken niet af van de regio. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren in Den Helder voor het eerst alcohol drinken is 13,1 jaar; in NHN is dit 13,4 jaar. Ten opzichte van NHN starten jongeren in Den Helder eerder met het drinken van alcohol. In NHN is de gemiddelde startleeftijd tussen 2009 en 2013 gestegen met meer dan een half jaar; in 2009 was de startleeftijd nog 12,8 jaar. De lichte stijging in startleeftijd in Den Helder is niet significant; in 2009 was dit 13,0.
-7-
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Den Helder
4
Sociale media, gamen, internetervaringen en gehoorschade
De meeste jongeren zijn actief op internet via sociale media. Daarnaast spelen veel jongeren in hun vrije tijd (online) games. Naast de positieve effecten als plezier, vriendschap en het gevoel om bij een gemeenschap te horen kunnen negatieve aspecten als cyberpesten, contact met vreemden, schending van privacy en ongewenste seksuele of commerciële benadering een rol spelen. Onherstelbare gehoorschade bij jongeren door harde muziek is een groeiend probleem. Door de oren goed te beschermen kunnen jongeren hun leven lang blijven genieten van muziek afgespeeld via hun eigen koptelefoon maar ook tijdens festivals, concerten en feesten. Sociale media
Internetervaringen
Sociale media is de verzamelnaam voor verschillende
In Emovo is gevraagd naar positieve en negatieve
internettoepassingen waarbij de gebruikers onderling
ervaringen op internet. 90,7% van de jongeren in Den
online informatie kunnen delen. Populair onder jongeren
Helder kreeg wel eens een complimentje via internet en
zijn onder andere Facebook, Youtube, Whatsapp en
29,5% heeft verkering gekregen via internet. 41,0% is
Instagram. Wanneer een jongere moeite heeft om het
wel eens beledigd en 27,9% is wel eens belachelijke
gebruik van sociale media onder controle te houden
gemaakt via internet. 17,1% van de jongeren in Den
wordt gesproken van problematisch gebruik.
Helder kreeg wel eens een ongewenst seksueel voorstel
Kenmerken hiervan zijn: overmatige aandacht voor
en van 13,7% zijn wel eens tegen zijn of haar zin
sociale media, buitensporig gebruik, verwaarlozing van
vervelende foto’s of filmpjes verspreid. 3,4% heeft wel
huiswerk of school, gebrek aan controle over het
eens voor de webcam borsten, geslachtsdelen of billen
gebruik en het verwaarlozen van sociale contacten.
laten zien of iets anders seksueels gedaan. Meestal was
In Emovo is met behulp van 6 afzonderlijke vragen
dit voor iemand die hij/zij kende. In Den Helder hebben
bepaald of een jongere problematisch gebruik van
meer jongeren dan in NHN weleens een ongewenst
sociale media vertoont. In Den Helder vertoont 10,4%
seksueel voorstel gehad.
van de jongeren problematisch gebruik van sociale media. Naar verhouding vertonen meisjes vaker
Gehoorschade
problematisch gebruik van sociale media dan jongens.
Veel jongeren luisteren naar muziek met een koptelefoon. 24,9% van de jongeren in Den Helder zet
Gamen
het volume van de muziekspeler meestal op ‘hard’.
Problematisch gamen vertoont grote gelijkenissen met
Hierdoor lopen zij risico op problemen met het gehoor;
andere verslavingen, waaronder gok- en
gehoorschade is onomkeerbaar. In Den Helder zijn
middelenverslavingen. Er is steeds meer bewijs dat het
relatief meer jongeren dan in NHN die de volumeknop
voor sommige jongeren zeer moeilijk is om te stoppen
van hun koptelefoon omhoog draaien.
met hun game-activiteiten, dat ze langer en meer spelen dan ze van plan waren, dat ze te weinig slapen
Sociale media, gamen, internetervaringen en gehoorschade (%)
door het gamen, dat ze denken dat ze eigenlijk minder
2013
zouden moeten gamen en dat school en sociale activiteiten lijden onder hun gamegedrag.
Den
NHN
Helder 10,4
9,4
Problematisch gamen
7,4
6,3
algemeen vaker problematisch gamegedrag dan
Wordt regelmatig gepest via internet
6,3
5,9
meisjes.
Pest regelmatig anderen via internet
4,9
4,5
In Den Helder vertoont 7,4% van de jongeren problematisch gamegedrag. Jongens vertonen over het
Cyberpesten
Problematisch gebruik sociale media
Internetervaringen:
Kreeg een compliment
90,7
89,4
Kreeg verkering
29,5
20,2
telefoon. Het kan bestaan uit het online verspreiden van
Is beledigd
41,0
36,8
valse of gemene geruchten, het sturen van gemene of
Is belachelijk gemaakt
27,9
25,2
bedreigende berichten en online iemand systematisch
Kreeg een ongewenst seksueel voorstel
17,1
13,0
Tegen de zin foto’s/filmpjes verspreid
13,7
12,0
Voor webcam billen of geslachtsdelen 3,4
2,7
24,9
20,6
Cyberpesten omvat pesten via internet en de mobiele
buitensluiten, negeren en isoleren. In Den Helder is 6,3% de afgelopen 3 maanden gepest via internet en 4,9% heeft anderen gepest.
laten zien/iets seksueels gedaan Zet volume koptelefoon hard
-8-
5
Seksualiteit
Veel jongeren hebben hun eerste seksuele ervaringen in de puberteit. Het is daarom belangrijk dat jongeren leren over veilig vrijen om ongewenste zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen. Daarnaast is het voor een gezonde seksuele ontwikkeling belangrijk dat jongeren zelf beslissingen kunnen nemen, waarbij zij rekening houden met en respect hebben voor zichzelf en de ander. Veilig vrijen
Ongewenste seksuele ervaring
Jongeren die seksueel actief zijn, maar geen condoom
Ongewenste seksuele ervaringen kunnen ingrijpend zijn
gebruiken lopen risico op een ongewenste
en ernstige gevolgen hebben voor het welzijn van
zwangerschap of een soa. Toch vinden veel jongeren het
jongeren. In Emovo is gevraagd of jongeren weleens
lastig om over condoomgebruik te beginnen. In Den
tegen hun zin een seksuele ervaring met iemand hebben
Helder heeft 20,8% van de jongeren ervaring met
gehad. Een seksuele ervaring wordt hierbij uitgelegd als
geslachtsgemeenschap en van deze jongeren heeft
álles van zoenen, intiem betasten tot met elkaar naar
56,5% met meerdere partners geslachtsgemeenschap
bed gaan. 6,7% van de jongeren in Den Helder heeft ooit
gehad. Van de seksueel actieve jongeren heeft 51,1%
een ongewenste seksuele ervaring gehad.
weleens geslachtsgemeenschap gehad zonder condoom. Veel genoemde redenen om zonder condoom te vrijen
Houding ten opzichte van homoseksualiteit
zijn: ‘we gebruiken een ander voorbehoedmiddel zoals
Als de maatschappij een positieve houding heeft ten
de pil’, ‘we hebben vaste verkering’, ‘we vertrouwen
aanzien van homoseksualiteit, is het makkelijk voor
elkaar’ en ‘vrijen met condoom is niet zo lekker’. In
homoseksuele jongeren om uit te komen voor hun
Emovo is gevraagd om een inschatting te maken van het
seksuele geaardheid. In gemeente Den Helder
eigen risico op het oplopen van een soa; 43,3% van de
beschouwt 65,5% van de jongeren homoseksualiteit als
seksueel actieve jongeren denkt ten onrechte geen risico
normaal en is 16,5% van mening dat je hiervoor op
te lopen op een soa.
school eerlijk kunt uitkomen. In vergelijking met 2009
Ten opzichte van 2009 hebben minder jongeren
zijn jongeren toleranter geworden ten aanzien van
seksuele ervaring. Vergeleken met de regio zijn er in
homoseksualiteit. Ten opzichte van de regio hebben
Den Helder meer jongeren met ervaring met
jongeren in Den Helder even vaak een positieve houding
geslachtsgemeenschap en is het percentage jongeren
ten aanzien van homoseksualiteit. Wel vinden jongeren
dat jonger is dan 14 jaar bij de 1 keer hoger.
in Den Helder minder vaak dat je op school eerlijk kunt
e
uitkomen voor homoseksualiteit.
Seksualiteit (%) Den Helder
2009
Noord-Holland Noord
2013
2009
2013
Ervaring met geslachtsgemeenschap
29,6
20,8
21,1
15,9
<14 jaar bij 1e keer geslachtsgemeenschap*
23,7
29,4
26,9
20,8
Geslachtsgemeenschap met meerdere partners
52,3
56,5
50,9
55,3
Niet altijd condoom gebruikt*
45,0
51,1
46,2
51,5
8,2
6,7
7,1
5,9
49,3
65,5
49,9
68,2
-
16,5
-
22,4
Weleens een ongewenste seksuele ervaring gehad Positieve houding ten aanzien van homoseksualiteit Van mening dat je op school eerlijk kunt uitkomen voor homoseksualiteit * van de jongeren met ervaring met geslachtsgemeenschap
-9-
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Den Helder
6
School, veiligheid en omgeving
School speelt een belangrijke rol in het leven van jongeren. Ze brengen er een groot deel van hun tijd door. Het is een plek om dingen te leren, maar ook om sociale contacten op te doen en vrienden te maken. Behalve thuis en op school speelt een deel van het leven van jongeren zich af in de eigen woonbuurt. Belangrijk is dat jongeren zich veilig voelen en dat er voor hun gelegenheid is om elkaar te ontmoeten. Schoolbeleving
Schoolverzuim
Plezier op school is belangrijk voor het psychisch en
Regelmatig verzuim van school hangt vaak samen met
sociaal welbevinden van jongeren en komt de
problemen op school of in de thuissituatie. Veel verzuim
schoolprestaties ten goede. De deelnemers aan Emovo is
kan leiden tot voortijdig schoolverlaten. Frequent
gevraagd hoe zij hun school waarderen en wat de
spijbelen blijkt daarnaast een risicofactor voor
redenen zijn om het niet leuk te vinden op school. Van
vandalisme, diefstal en geweld. Van de jongeren in Den
de jongeren in Den Helder vindt 40,8% het (hartstikke)
Helder heeft 18,2% in de afgelopen 4 weken minimaal 3
leuk op school, 47,7% zegt ‘gaat wel’ en 11,6% vindt
dagen school gemist door ziekte. 6,6% heeft de
school ´niet leuk’ of ‘vreselijk´. Veel jongeren hebben
afgelopen 4 weken minimaal 3 uur gespijbeld. In het
vertrouwen in de docenten: 82,4% zegt met een docent
algemeen wordt ‘geen zin hebben in school’ het vaakst
van school te kunnen praten als zij ergens mee zitten.
genoemd als reden om te spijbelen. Vergeleken met 2009 wordt er minder gespijbeld. In vergelijking met de
Gepest worden kan negatieve gevolgen hebben voor de
regio spijbelen jongeren in Den Helder vaker 3 uur per
lichamelijke en sociaal-emotionele gezondheid van
maand of meer.
jongeren. Schoolprestaties kunnen afnemen, net als de motivatie om naar school te gaan. Ook jongeren die zelf pesten ondervinden hiervan problemen. Zij zijn meestal niet zo populair, worden soms buitengesloten en maken moeilijk vrienden. Van de jongeren in Den Helder wordt 7,9% regelmatig gepest op school en 6,4% pest zelf. Ten opzichte van 2009 worden minder jongeren gepest op school en pesten ze minder vaak zelf. In vergelijking met NHN worden jongeren in Den Helder vaker gepest en pesten zij ook zelf vaker.
School, veiligheid en omgeving (%) Den Helder
2009
Noord-Holland Noord
2013
2009
2013
Vindt school (hartstikke) leuk
42,3
40,8
47,1
47,6
Kan praten met een docent
84,8
82,4
82,9
84,7
Wordt regelmatig gepest op school
8,3
7,9
7,2
6,0
Pest regelmatig anderen op school
12,8
6,4
10,4
4,5
Afgelopen maand >3 dagen afwezig door ziekte
23,5
18,2
21,0
13,5
Afgelopen maand >3 uren gespijbeld
10,1
6,6
7,0
4,2
Voelt zich weleens onveilig
42,1
43,4
38,3
37,8
Afgelopen jaar slachtoffer strafbaar feit
33,5
31,4
30,1
27,9
Vindt dat er onvoldoende wordt georganiseerd in de buurt
66,3
59,3
52,4
48,4
Mist één of meer ontmoetingsplekken
65,9
59,3
58,9
53,7
- 10 -
Veiligheid
Omgeving
In Emovo is gevraagd naar gevoelens van veiligheid in en
Wat vinden jongeren eigenlijk van hun buurt? Worden er
om huis en naar strafbare feiten waar jongeren
in de buurt voldoende leuke dingen voor jongeren
afgelopen jaar slachtoffer van zijn geworden (zie
georganiseerd? Missen zij bepaalde plekken zoals een
figuren). Van de jongeren in Den Helder voelt 43,4% zich
skatebaan, voetbalveld of jeugdhonk? Van de jongeren
weleens onveilig. De plekken waar jongeren zich het
in Den Helder vindt 59,3% dat er onvoldoende
vaakst onveilig voelen zijn: op straat buiten de eigen
georganiseerd wordt in de buurt en 59,3% mist één of
buurt (13,5%), het station (12,2%) en het openbaar
meer ontmoetingsplekken in de buurt. In 2009 vonden
vervoer (8,8%). Ten opzichte van 2009 zijn er in Den
meer jongeren dat er onvoldoende in buurt werd
Helder ongeveer evenveel jongeren die zich weleens
georganiseerd en misten meer jongeren
onveilig voelen. In vergelijking met NHN zijn er in Den
ontmoetingsplekken. Ten opzichte van de regio missen
Helder meer jongeren die zich weleens onveilig voelen.
jongeren in Den Helder vaker ontmoetingsplekken in de
Gevraagd naar een aantal strafbare feiten blijkt dat het
buurt en vinden zij vaker dat er meer georganiseerd
afgelopen jaar 31,4% van de jongeren in Den Helder
moet worden voor jongeren.
slachtoffer is geweest van één of meer strafbare feiten.
De meest genoemde plekken die jongeren in Den Helder
Dit percentage wijkt niet af van 2009, maar is hoger dan
missen zijn:
in de regio. De meest genoemde strafbare feiten zijn
hangplekken (26,6%)
vernieling van spullen (16,4%), bestolen van geld (8,8%),
pleintjes (19,1%)
bedreiging (7,1%) en bestolen van fiets (6,8%).
jeugdhonk (18,5%)
voetbalveld (14,8%)
grasveld (13,3%)
Plekken waar jongeren zich onveilig voelen (%)
Afgelopen jaar meegemaakt(%)
bij sport
in e lkaar gesla ge n op school gechanteerd
thuis
fiets ge stolen
winkelcentrum in de buurt
bedreigd
uitgaan
geld ge stolen openba ar ve rvoer
bestolen anders
station
spullen vernield
buiten de buurt 0
2
4
6 NHN
8
10
12
14
0
5
10 NHN
Den Helder
- 11 -
15
Den Helder
20
Tot slot Dit gemeenterapport beschrijft kort de belangrijkste resultaten van Emovo 2013/2014 voor de gemeente Den Helder. Naast dit gemeenterapport is er ook een tabellenboek met alle resultaten van de gemeente Den Helder en de regio Noord-Holland Noord. In dit tabellenboek zijn de resultaten apart weergegeven naar geslacht, klas, schooltype en (voor de grote gemeenten) naar gezinssamenstelling. Ook zijn hier vergelijkingen gemaakt tussen 2005 (waar mogelijk), 2009 en 2013. In de loop van 2015 verschijnen er themarapporten waarin dieper wordt ingegaan op een bepaald onderwerp. Voor vragen of meer gedetailleerde informatie over een bepaald onderwerp kunt u contact opnemen met de afdeling epidemiologie (zie colofon).
Geraadpleegde bronnen
Factsheet Gezondheid, welzijn en leefstijl van leerlingen in de regio Gooi & Vechtstreek 2013/2014
Jongerenenquête Noord-Holland Noord Gemeenterapportage Emovo 200/2010
Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging, Factsheet Waterpijp 2013
www.jouwggd.nl
www.trimbos.nl
www.rivm.nl
www.monitorgezondheid.nl
www.ivo.nl
Colofon Uitgave:
GGD Hollands Noorden Grotewallerweg 1, Postbus 324 1740 AH Schagen
Auteurs:
Corrien Waardenburg, Esther Duin en Miriam Levijn
Kenmerk:
Epi 201501/02
Datum:
januari 2015
Meer informatie:
Afdeling communicatie: via 088-01 00 500 of
[email protected] Epidemiologie:
[email protected]
Met dank aan de epidemiologen van GGD Amsterdam cluster EDG/JGZ, GGD Gooi en Vechtstreek, GGD Zaanstreek-Waterland en GGD Kennemerland
