2014

Exploratie Berlijn The International Award For Young People 28/06/2014 - 01/07/2014

Deel nemers : Rebecca Bel mer, Ti a ra Avé, I ri s Sta l , Ja nneke Kl uvers & Shi va ny Ma ta i

Inhoudsopgave Algemene gegevens Programma Berlijn Reisverslag Zaterdag 28 juni Zondag 29 juni Maandag 30 juni Dinsdag 1 juli Onderzoek Evaluatie

3 4 5 5 8 11 20 22 27

2

Algemene gegevens Reisschema: Zaterdag, 28 juni 2014 Dinsdag, 1 juli 2014

Verzamelen in de stationshal Hilversum om 9.00 uur Trein vertrekt om 09.22 uur vanaf perron 2 Vertrek vanaf Berlin Hbf om 14.36 uur vanaf perron 13 Aankomst in Hilversum on 20.38 uur

Adres accommodatie: Jugendgästehaus Central Nikolsburger Straße 2 - 4 10717 Berlin 0049 - 30 - 8730188 Begeleiders: Claudia Jelders Olga Visser

0031 6 42103047 0031 6 13915493

Onderzoeksvraag: “Om welke reden vinden mensen Berlijn zo’n aantrekkelijke stad?” Taakverdeling: Tiara Avé

Shivany Matai

Iris Stal

Rebecca Belmer

Janneke Kluvers

Achtergrondinformatie East Side Gallery Reisverslag Evaluatie Programmaboekje Reisverslag Evaluatie Programma Potsdam Achtergrondinformatie Evaluatie Resultaten onderzoek Stadswandeling Evaluatie Resultaten onderzoek Stadswandeling Evaluatie Verslag in elkaar zetten

3

Programma Berlijn Zaterdag 28 juni tot en met dinsdag 1 juli Zaterdag 28 juni 09.00 - verzamelen op station Hilversum (stationshal) 09.22 - vertrek vanaf Hilversum 15.15 - aankomst in Berlijn 16.00 - aankomst in jeugdherberg 16.30 tot 18.00 - buurt verkennen 18.00 - eten 20.00 - koepel Rijksdag Zondag 29 juni 08.00 - ontbijten 08.30 tot 18.00 - Potsdam 19.00 - avondeten Maandag 30 juni 08.00 - ontbijten 08.30 tot 17.30 - Stadswandeling 18.30 - eten Dinsdag 1 juli 08.00 - ontbijten (van tevoren inpakken) 08.30 tot 12.30 - Gedächtnisstätte Mauer 13.00 - terug in hostel (spullen ophalen) 14.00 - station Berlijn Hbf 14.36 - vertrek vanaf Berlijn 20.38 - aankomst in Hilversum

4

Reisverslag Zaterdag 28 juni Onze reis naar Berlijn begon op Hilversum Centraal om 9 uur ’s ochtends. Na een lange treinreis waren we eindelijk aangekomen in de jeugdherberg. Nadat we daar hadden gegeten, gingen wij op weg naar de Reichstag. Wij mochten daar de koepel in en kregen daarbij een audiotour over de omgeving (het centrum van Berlijn). De koepel is erg indrukwekkend. In het midden staat een enorme trechter met daarop spiegels die het zonlicht reflecteren en daardoor ook warmte leveren. Als je boven staat, zie je dat de koepel niet dicht is. Hij heeft een gat met een diameter van 10 meter, waardoor de trechter regenwater kan opvangen. Vanuit de koepel kun je door de glazen panelen in het midden van de vloer naar de vergaderzaal beneden kijken waar het parlement vergadert. Het is heel bijzonder dat je daar gewoon naar beneden kunt kijken en in de vergaderzaal zelf zijn er ook publieke tribunes. Het parlement is dus heel open naar het volk en dat laat de Duitse regering op deze manier zien.

5

6

7

Zondag 29 juni Op zondag zijn we naar Potsdam geweest. Potsdam is een plaats waar veel Nederlanders wonen en hebben gewoond (in de Hollandsche Viertel). Na een stevig ontbijt vertrokken wij om 9 uur. Daar hebben we Slot Sanssouci bezocht, maar er mochten helaas geen foto’s gemaakt worden. Vanbinnen was het slot rijkelijk versierd en elke kamer had een ander thema. Na dit bezoek hebben we geluncht en zijn we door de Hollandse wijk gelopen. Potsdam had eigenlijk geen betrekking tot ons onderzoek. We zijn hier naartoe geweest, omdat één van onze reisgenootjes haar profielwerkstuk hierover ging. Voordat we konden beginnen aan de trip door Potsdam moest er eerst een reis worden gemaakt van ongeveer anderhalf uur; bussen, trams en metro’s. Zelfs nog een kleine treinreis. De eerste bestemming was de Hollandse molen. Eigenlijk was het eerst Sanssouci, maar door problemen met het kopen van de kaartjes, kwam de molen eerder. Na de molen, kwam Sanssouci aan de beurt. We namen een audiotour van drie kwartier en liepen zo rond door het kasteel. Sanssouci was een klein maar indrukwekkend kasteel door nogal overdreven, maar sierlijke ornamenten. Ze waren met zorg aangebracht en dat is nog te zien doordat ze nog zo mooi in stand zijn gebleven na een paar honderd jaar. Daarna namen we de bus naar de Hollandse wijk en gingen even op een terrasje lunchen. Iris ging ondertussen een uurtje snel naar het Jan Bouman Huis voor een interview voor haar PWS, terwijl de rest van de groep de Hollandse Wijk bekeek. Na de Hollandse wijk gingen we terug naar het hotel om onze spullen in het hotel af te leveren waarna we in de avond naar het plein van de Brandenburger Tor zijn gegaan om de voetbalwedstrijd Nederland tegen Mexico te kijken. Slot Sanssouci Sanssouci is een kasteel dat werd gebouwd in opdracht van de Pruisische koning Frederik de Grote gedurende de periode 1745-1747. Het is een klein zomerkasteel gebouwd in rococo-stijl, die vaak ‘mijn wijngaard’ werd genoemd door de koning hemzelf. Het was ontworpen door Jan Bouman, een architect van Nederlandse afkomst. Hollandse Molen van Sanssouci Deze molen is gemaakt gedurende de periode 1737 tot 1738 onder opdracht van Frederik de Grote en staat vlak naast Slot Sanssouci. Het was gebouwd op een houten constructie die de molen kon laten draaien in de windrichting. Een halve eeuw later moest de molen door omstandigheden herbouwd worden onder opdracht van Friedrich Wilhelm II Holländisches Viertel De Hollandse wijk, oftewel de Holländisches Viertel, is een wijk in Potsdam met zo’n 134 woningen gebouwd in Hollandse stijl compleet met de traditionele rode bakstenen uit Amsterdam. Het werd gebouwd in de periode 1737 tot 1740 naar het ontwerp van Jan Bouman.

8

9

10

Maandag 30 juni Op het programma van maandag stond een kunstzinnige stadswandeling. We zijn op eigen houtje de stad ingegaan om mensen te interviewen over hun ervaringen met betrekking tot kunst in Berlijn. We begonnen bij de Siegessäule, door de Berlijners Else genoemd, waar veel mensen verschillende meningen over hadden. De een vond het een mooie zuil met een mooie betekenis; een overwinning. De ander vond daarentegen dat het alleen maar macht en ego uitstraalt. Na de Siegessäule zijn we via de Tiergarten naar de Brandenburger Tor en de Reichstag gegaan om daar nog enquêtes af te nemen. Hier waren de meningen over het algemeen hetzelfde; iedereen vond de gebouwen mooi en kenmerkend voor Berlijn. Voor de lunch hebben we ook nog bij de Fernsehturm, ook wel bekend als Alex, wat mensen ondervraagd. Het viel op dat er hier een stuk minder toeristen waren in vergelijking met de andere plekken. Na de lunch zijn we naar het Holocaust monument geweest en vervolgens naar East Side Gallery. We zijn vrij snel weer weg gegaan bij het Holocaust monument omdat we ook nog naar de East Side Gallery wilden. Achteraf begrepen we pas welke betekenis bij dit monument hoort. Het is namelijk een enorm veld met allerlei blokken. Als je erdoorheen loopt voel en zie je dat de grond golvend is gemaakt. Als je er zelf doorheen loopt raak je na een tijdje gedesoriënteerd en je hebt geen idee meer waar je naartoe gaat. Als je naar andere mensen kijkt, verdwijnen de mensen opeens. Je kan ze eerst nog een tijdje volgen, maar opeens zijn ze helemaal weg. En het lijkt ook alsof ze nooit meer terugkomen. Dit was natuurlijk ook het gevoel wat mensen in de Tweede Wereldoorlog hadden. Ze hadden geen idee wat er zou gebeuren en hadden ook geen idee wat er al was gebeurd met de mensen die gedeporteerd waren. Bij East Side Gallery hebben we ook weer mensen geïnterviewd. De indrukken waren over het algemeen positief en iedereen vond de kunst erg mooi. Zelf vonden wij dit ook en we vinden het vooral erg jammer dat zo’n mooi stukje kunst en geschiedenis er binnenkort niet meer zal zijn. De muur wordt namelijk binnenkort platgelegd, omdat de regering hier een appartementencomplex wil gaan bouwen. Siegessäule De Siegessäule is een monument ontworpen door Hendrich Stracks en bevindt zich op de Großer Stern, een groot verkeerspunt in de Großer Tiergarten. Het is erezuil dat was gebouwd ter ere van de overwinning van Pruisen op Denemarken. Toen de zuil af was, waren er ondertussen nog meer overwinningen behaald en werd daarom het bronzen beeld er nog aan toegevoegd. Reichstag De Reichstag is een parlementsgebouw gebouwd in eclectische stijl, ontworpen door Paul Wallot. Het is vanaf 1991 pas echt weer het parlementsgebouw. In dit gebouw zat tot 1933 de Reichstag, het vroegere parlement. Het huidige parlement heeft de naam Bundstag. Bovenop het dak van de Reichstag staat een grote glazen koepel, die onder andere wordt gebruikt voor het verwarmen van het gebouw.

11

Brandenburger Tor Brandenburger Tor is de enige bewaard stadspoort van Berlijn, het is daarom ook de belangrijkste poort van de stad. Het was gebouwd in 1788 naar het ontwerp van de Propyleeën, een toegangspoort bij de Akropolis. De poort bevindt zich aan de Pariser Platz. Op deze poort staat een beeld van een wagen met vier paarden ervoor gespannen. Fernsehturm Dit is een van de twee televisietoren in Berlijn en is met z’n 368 meter hoogte het hoogste gebouw van de stad. Het bestaat uit een dikke betonnen mast met twee liftschachten, een bol van plaatstaal met een uitkijkplatform en een restaurant en een televisieantenne. Vanwege zijn ligging in de buurt van Alexanderplatz, wordt hij ook weleens de Alexandertoren genoemd. De Berlijnse muur en de East Side Gallery Het langste overgebleven stuk van de Muur vind je nu in Friedrichshain, aan de Mühlenstrasse. Hier staat een stuk van maar liefst 1316 meter dat in 1990 beschilderd is door 118 kunstenaars uit de hele wereld. Door vandalisme in de jaren negentig van de vorige eeuw is een groot deel van de oorspronkelijk graffiti beschadigd geraakt. Sinds het jaar 2000 heeft men een groot deel van de kunstwerken hersteld. Wie het officiële monument East Side Gallery bezoekt zal opvallen dat er een stuk uit de muur ontbreekt. Dit deel met een lengte van 40 meter is in 2006 verplaatst naar een plekje tussen de Muur en rivier de Spree. Daar staat het parallel aan de oorspronkelijke muur. De reden van de verplaatsing is om een looproute tot stand te brengen tussen de rivier en O2 World, een grote overdekte Arena die 17.000 bezoekers kan ontvangen. In tegenstelling tot veel andere delen van de Berlijnse Muur bestond de muurzone hier uit slechts één muur. De buitenmuur was hier overbodig omdat de Spree een natuurlijke barrière vormde. Een ander deel van de muur vind je in Berlin-Mitte. Aan de Niederkircherstrasse staat een stuk buitenmuur. Dit deel van de Muur staat net als de East Side Gallery op de monumentenlijst.

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Dinsdag 1 juli Na het ontbijt en het inpakken van onze tassen zijn we op weg gegaan naar de Gedächtnisstätte Mauer. Dit heeft echt een grote indruk bij ons achtergelaten. Je hoort natuurlijk van alles over wat er bij de muur is gebeurd, maar op deze manier beleef je het toch anders. Het is heel indrukwekkend en eigenlijk ook een beetje ongelooflijk. Je ziet de foto’s van mensen die bij de muur zijn doodgeschoten en dit maakt echt een enorme impact. Er zijn foto’s van baby’s, kinderen, mannen en vrouwen. Het voelt echt heel surrealistisch dat zij op deze plek zijn vermoord. Hierna zijn we weer terug naar de hostel gegaan om onze spullen te pakken en daarna naar de trein te gaan.

21

Onderzoek Vragenlijst 1. Waar komt u vandaan? a. Berlijn b. Duitsland c. Europa d. Wereld 2. Waarom bent u naar deze bezienswaardigheid gekomen? a. Interesse b. Bekende plaats c. Toeval 3. Vindt u deze beziendswaardigheid mooi? a. Ja b. Nee 4. Waarom bent u naar Berlijn gekomen? a. Bezienswaardigheden b. Werk c. Sfeer d. Winkels e. Eten f. Woonplaats g. Overig 5. Welk monument is volgens u het meest kenmerkend voor Berlijn? a. Siegessäule b. Brandenburger Tor c. Fernsehturm d. East Side Gallery e. Reichstag

22

Waar komt u vandaan? 12

10 8 6

Berlijn

4

Duitsland

2

Europa

0

Wereld

Waar komt u vandaan? Uit de antwoorden op deze vraag is af te leiden dat de meeste mensen die naar Berlijn komen uit Europa en Duitsland zelf komen. Het zou heel goed kunnen dat de mensen uit Berlijn niet graag naar de bezienswaardigheden gaan, het is daar immers druk en er lopen vooral toeristen rond. Wij denken dat de mensen van buiten Europa vinden het waarschijnlijk vooral een lang eind reizen. Of ze reizen in grotere gezelschappen, terwijl wij die grote groepen juist probeerden te omzeilen.

Waarom bent u naar deze bezienswaardigheid gekomen? 14 12 10 8 6 4 2 0

Interesse Bekende plaats Toeval

Waarom bent u naar deze bezienswaardigheid gekomen? Het antwoord wat het meest werd gekozen is toeval. Dit verbaast ons heel erg. Zelf dachten we dat mensen vooral naar de bezienswaardigheden zouden komen omdat het een bekende plaats is, eventueel omdat ze van tevoren al geïnteresseerd waren in de kunstvorm. Maar blijkbaar liepen veel mensen toevallig tegen een bezienswaardigheid aan en leek het hen een goed idee om het van dichterbij te gaan bekijken.

23

Vindt u de bezienswaardigheid mooi? 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

Ja Nee

Vindt u de bezienswaardigheid mooi? Hier is het natuurlijk nogal opvallend dat bijna iedereen de bezienswaardigheid mooi vindt, behalve bij de Fernsehturm. Waar bij de andere dingen het antwoord ‘nee’ maximaal 4 punten scoort, is het bij Fernsehturm 15 van de 20 gevraagden. De mensen die het de Fernsehturm wel mooi vonden, vonden het vooral erg indrukwekkend dat mensen zoiets imposants kunnen bouwen. Dus eigenlijk vonden ze het gebouw zelf niet heel mooi, en eerlijk gezegd geven we ze geen ongelijk.

Waarom bent u naar Berlijn gekomen? 14 12 10 8 6 4 2 0

Bezienswaardigheden Werk Sfeer Winkels Eten Woonplaats Overig

Waarom bent u naar Berlijn gekomen? De meeste mensen komen toch echt voor de bezienswaardigheden naar Berlijn, vooral de kunst en de bekende gebouwen scoren hoog. Dit kan natuurlijk ook komen omdat wij onze interviews hebben afgenomen bij de bezienswaardigheden. De mensen die komen om te shoppen, zullen misschien wel meer te vinden zijn in de winkelstraten. Daarbij waren er ook een aantal mensen die verplicht naar Berlijn moesten voor school of omdat ze op bezoek waren bij vrienden.

24

Welke bezienswaardigheid is volgens u het meest kenmerkend voor Berlijn? 8%

Brandenburger Tor 15%

Siegessäule Fernsehturm

11%

57% 9%

East Side Gallery Reichstag

Welke bezienswaardigheid is volgens u het meest kenmerkend voor Berlijn? Het is volgens ons vrij duidelijk dat voor de gemiddelde toerist de Brandenburger Tor het meest kenmerkend is voor Berlijn. Wij denken ook dat de meeste mensen gelijk een beeld voor ogen krijgen als iemand het over de Brandenburger Tor heeft, terwijl maar heel weinig mensen weten hoe de Siegessäule er nou eigenlijk uitziet. Om welke reden vinden mensen Berlijn een aantrekkelijke stad? Omdat we tijdens het afnemen van de interviews ook met de mensen hebben gepraat, hebben we ook wat opmerkingen meegekregen die niet bij het antwoord op onze vragen hoorden. We hoorden bijvoorbeeld heel vaak dat mensen de sfeer zo gezellig vinden, vooral Potsdamer Platz en Pariser Platz waren bijzonder in trek bij de mensen die we hebben geïnterviewd. Ook zijn veel mensen op doorreis of maken een stedentrip door Europa. Behalve alle gezellige pleinen en het goede metrosysteem, is Berlijn natuurlijk vooral een stad met heel veel geschiedenis. Behalve de redenen die uit ons onderzoek voortkomen, hebben we zelf ook nog een antwoord geformuleerd: Volgens mij is de hoofdreden voor mensen om naar Berlijn te gaan de kunst en de geschiedenis. Berlijn is een super kunstzinnige stad en zit vol met geschiedenis. Er is heel veel te bezichtigen waardoor het voor toeristen een erg aantrekkelijke stad is. Natuurlijk zullen er ook mensen zijn die een weekendje naar Berlijn gaan om te shoppen of gewoon voor de gezelligheid, maar volgens mij is de voornaamste reden de bezienswaardigheden. Shivany Matai Ik vond vooral de sfeer in Berlijn aantrekkelijk. Toen ik daar kwam voelde ik mij meteen welkom, maar misschien kwam dat ook een beetje doordat ik er al eerder was geweest en dingen herkende. Daarnaast vond ik de (meeste) mensen erg vriendelijk. Ik denk dat dit ook een belangrijk punt is voor toeristen die naar Berlijn komen, want als je je ergens niet welkom voelt, zul je er niet zo snel naartoe gaan, zelfs niet voor de toeristische plekjes.

25

Berlijn is ook een stad met veel cultuur en geschiedenis en dat trekt natuurlijk ook veel mensen. Tiara Avé Ik moet eerlijk zijn en zeggen dat ik daarbij niet precies de vinger op de wonde kan leggen. De stad heeft namelijk zo veel en zoveel verschillende dingen dat het moeilijk te zeggen is wat het aantrekkekijkste is. Je hebt natuurlijk de monumenten en bezienswaardigheden, zeker leuk om te zien. Maar de stad heeft ook een gevoel. Klinkt heel raar, maar er hangt een hele aoarte en orettige sfeer die je zeker niet snel zou verwachten bij een grote stad zoals Berlijn. Er zijn natuurlijk nog veel meer pluspunten van Berlijn op te noemen, maar deze twee zijn voor mij het belangrijkst. En het is dan ook de combinatie tussen deze twee dingen die het aantrekelijk maakt: mooie dingen bekijken met een goed gevoel. Rebecca Belmer Voor mij is Berlijn aantrekkelijk omdat er zowel moderne als klassieke kunst te zien is. Zo is Reichstag gebouwd in eclectisistische stijl wat betekent dat er allemaal stijlen door elkaar zijn gebruikt. Je kan hierin prachtig zien hoe je de kenmerken van verschillende stijlen kan gebruiken om één mooi kunstwerk te maken. Daarnaast is bijvoorbeeld ook de East Side Gallery een prachtig voorbeeld van de kunst die te vinden is in Berlijn. De graffiti-kunst op de muur is alleen gemaakt door echte kunstenaars. Door goed naar de kunstwerken te kijken zou je veel ideeën kunnen opbrengen voor nieuwe ontwerpen of zelfs hele nieuwe technieken. Iris Stal

Ik denk dat Berlijn mij van tevoren zo leuk leek omdat er zoveel bekende plaatsen zijn, je ziet bijvoorbeeld de Brandenburger Tor en de East Side Gallery wel eens op televisie of in tijdschriften. Ik had ook heel erg het gevoel dat ik al wist hoe alles eruit zou zien en hoe de sfeer zou zijn, terwijl mijn beeld achteraf eigenlijk niet klopte. Om er echt te zijn was heel anders, het is bijvoorbeeld heel intrigerend dat Berlijn zo lang verdeeld is geweest in Oost-Berlijn en West-Berlijn. Ik denk dat Berlijn zo bijzonder is omdat je zowel het nu als de geschiedenis goed kan terugvinden in de stad. Janneke Kluvers

26

Evaluatie Ik vond dit een erg leuke en vooral ook leerzame reis. Ik vond de exploratie een leuke ervaring, omdat we een praktijkonderzoek deden. Bij de voorgaande expedities zijn we vooral bezig geweest met het reizen; lopen/zeilen/etc. Hier lag de focus daar niet op, maar het ging echt om interactie met mensen. Ik vond het zelf een hele ervaring om mensen te interviewen in een andere taal (Engels en Duits). Ik had in eerste instantie verwacht dat ik veel moeite zou hebben met het Duits, maar uiteindelijk bleek ik toch wel wat te verstaan. Ook was het erg fijn dat we goede afspraken hadden gemaakt met de begeleiders en als er wat niet helemaal soepel verliep dan konden we dat met hen bespreken. De groep was erg leuk en we hebben samen veel lol gehad. De taken hadden we goed verdeeld, waardoor de samenwerking zonder problemen verliep. De stad was erg indrukwekkend en zat echt vol met kunst. Het hoogtepunt van de reis vond ik toch echt de East Side Galerie. Ik vond de graffiti op de muur erg mooi en de meeste hadden ook hele diepe betekenissen. Shivany Matai Het was voor mij niet de eerste keer dat ik in Berlijn was. De eerste keer was ik 10 en heb ik er niet zo veel van meegekregen. Daarom dacht ik dat Berlijn niet zo’n interessante stad was, maar deze exploratie heeft het tegendeel voor mij bewezen. Ik heb veel meer van Berlijn gezien en heb ervan genoten. Het is een stad met veel cultuur en geschiedenis en daarnaast is het ook nog heel levendig. Door ons onderzoek heb ik ook meer mogen ervaren wat andere mensen van Berlijn vinden en heb ik mijn Duits weer een beetje opgehaald. Naast het cultuur snuiven, mochten we ook mensen snuiven en dat was ook weer een hele ervaring. Ik vind het erg leuk om met mensen te werken en we mochten nu wildvreemden interviewen, wat natuurlijk ook wel een beetje spannend is. Omdat onze groep ook zo leuk was hebben we er heel wat vanaf gelachen. Daarnaast hebben we natuurlijk ook heel serieus kunnen werken en met die combinatie verliep de samenwerking erg goed. Ikzelf vond de East Side Galerie het meest indrukwekkend, omdat het tegelijk geschiedenis en kunst is en omdat dit misschien wel de laatste keer was dat ik het kon zien. Tiara Avé Ik vond het een hele leuke ervaring en ik vond het speciaal dat we een keer echt naar het buitenland gingen in plaats van dat we in Nederland bleven. In Nederland was ook heel gaaf, maar helemaal naar de andere kant van Duitsland was toch net iets gaver. Het viel me gelukkig mee hoe de organisatie verliep. Ik had verwacht dat het veel rommeliger zou gaan, maar het ging best soepel. Het verliep in het begin wel echter een beetje lastig, maar snel daarna ging het weer goed. Verder was Berlijn naar mijn zeggen een hele mooie stad, en groot ook. We zijn er vier dagen geweest, ik denk dat we wel tientallen dingen hebben gezien. Toch hebben we de helft volgens mij nog niet gezien. Ik vond vooral Sanssouci, Reichstag en de Brandenburgertor erg gaaf! Wat ik mooi vond aan bijvoorbeeld Sanssouci was de details van al het kunst en de beelden, van de Brandenburger Tor vond ik vooral de beelden van paarden mooi als ze ’s avond verlicht waren in het donker. Iris Stal

27

Allereerst wil ik zeggen dat ik een enorm leuke exploratie heb gehad. Dit zegt natuurlijk al iets over hoe de zaken waren geregeld. In het begin zat ik nog niet bij deze groep, dus het idee om naar Berlijn te gaan kwam niet van mij. Des al niet te min vond ik het een super leuk idee, toen ik wel was aangesloten. We moesten met z'n allen de hoofdvraag nog perfectioneren en plannen maken hoe wij deze konden gaan beantwoorden. Achteraf gezien hebben we de hoofdvraag vaak gewijzigd, maar ik denk dat dat alleen maar goed is geweest. Door een nieuwe hoofdvraag te bedenken konden we ook een goed verslag inleveren. Ik ben blij met de resultaten die we hebben verkregen uit het onderzoek. Van te voren had ik deze resultaten niet kunnen voorspellen, dit omdat ik nog nooit in Berlijn was geweest. Maar achteraf vind ik het best wel logisch en kan je ook wel verschillen zien die ik nu wel zou verwachten. We hebben de enquete klein gehouden en ik denk dat dat een goede beslissing is geweest omdat het niet af heeft gedaan aan de kwaliteit van het onderzoek. Misschien heeft dit het zelfs beter gemaakt, want mensen willen sneller wat voor je invullen als het minder lang duurt. De samenwerking tussen de groep was erg prettig. Iedereen had haar dingetjes die ze moest doen en die werden dan ook gedaan. En als iemand ergens niet uitkwam, gooide ze dat in de groep en dan kwamen we met z’n allen tot een oplossing. De sfeer vond ik.ook heel.prettig. Het belangrijkste is natuurlijk het onderzoek, maar als de sfeer niet lekker is loopt alles automatisch ook minder lekker. Vandaar dat het mooi was en uiteraard gezellig dat die bij ons wel snor zat. Rebecca Belmer Deze exploratie naar Berlijn was superleuk. Niet alleen omdat het zo’n leuke stad is, maar ook omdat we alles goed in orde hadden en de sfeer gewoon echt gezellig was. Het was echt ontzettend leuk met z’n vijven, we hebben heel veel gelachen en gepraat. Hoewel het niet de eerste keer was dat ik naar Berlijn ging, was het wel iets nieuws voor mij om alleen rond te lopen in de stad. We moesten zelf uitzoeken wat we wilden gaan doen en welke kant we daarvoor op moesten. En daarbij was het ook best leuk om in krakkemikkig Duits of redelijk Engels vragen te stellen aan de mensen die er rondliepen. Het was weer eens wat nieuws om op reis te gaan zodat we een doel konden bereiken in plaats van dat de reis zelf het doel was, zoals bij een expeditie. Het enige kritiekpuntje zou kunnen zijn dat onze begeleiders wat te dicht bij ons stonden. Het was ontzettend fijn dat er al voor ons was geregeld dat we de Reichstag in konden, en dat we op de eerste dag een beetje geholpen werden met het vinden van de juiste U-bahn. Maar ze zaten ook in dezelfde jeugdherberg als wij en we zagen ze dus minimaal 2 keer per dag. Dit was voor ons niet echt een probleem, maar het past volgens mij toch niet helemaal met de invulling van de Gouden Exploratie. Ik denk dat we veel meer onze eigen verantwoordelijkheid hadden moeten laten zien wanneer er een begeleider was meegegaan die onbekend voor ons was. Nu hadden onze begeleiders toch steeds de neiging om de leiding te nemen en ons de goede richting aan te wijzen. Het is echter niet zo dat ik het niet prettig vond dat onze begeleiders erbij waren, want dit was niet het geval. Ik denk juist dat we hele gezellige momenten hebben gehad, bijvoorbeeld in de trein en bij het avondeten. Naar mijn idee was het alleen niet de invulling zoals door de award bedoeld is, maar het zou ook kunnen dat ik het verkeerd begrepen heb. Janneke Kluvers

28