05/02/2014
Kwartstofproblematiek in de bouwnijverheid het probleem en de aanpak Dr. Ir. Evelyn Tjoe Nij Consultant arbeidshygiëne en epidemiologie Datum: 04 Februari 2014
1. Overzicht van de huidige wet en regelgeving 2. Gezondheidseffecten van blootstelling aan kwartsstof in de bouwnijverheid 3. Praktische oplossingen
Inhoudsopgave Evelyn Tjoe Nij
2 04/02/2014
1
05/02/2014
• Voor de risico-inventarisatie en -evaluatie moet de werkgever de blootstelling aan kwartsstof beoordelen. • In het Arbobesluit staat in artikel 4.61 dat het verboden is te stralen met een stof die meer dan 1% aan kwarts of een andere vorm van vrij kristallijn siliciumdioxide, bevat. • De wettelijke grenswaarde van kwarts voor een 8-urige werkdag is 0,075 mg/m3. • Kwarts staat op de lijst met kankerverwekkende stoffen. • Arbocatalogi bouwnijverheid: Voorgeschreven regels voor het werken met kwartshoudend materiaal.
3
1. Wettelijke verplichtingen Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Feb t/m aug 2012: intensieve inspectie 178 slooplocaties • SZW: Themabijeenkomst ‘Gevaarlijke stoffen in de bouw’ 28 mei 2013 • http://www.youtube.com/watch?v=tSgsLdSGdW8 • Inspectie SZW: laatste 3 maanden van 2013: intensieve inspectie kwartsstof
Ervaringen? Evelyn Tjoe Nij
4 04/02/2014
2
05/02/2014
Aankondiging begin 2013 Evelyn Tjoe Nij
5 04/02/2014
6 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
3
05/02/2014
• Handhaving Inspectie SZW: controle op het begrip "zichtbaar stof" vrijkomende naar de ademzone van de werknemer bij de verschillende bewerkingen (zoals boren, hakken, slijpen, zagen etc.). • De werkgevers hebben ook de verplichting aan te tonen dat de werkzaamheden "gezond" worden uitgevoerd. • Blootstellingsmetingen op de werkplek, • of:
• Gebruik van gevalideerde gereedschapssystemen (combinatie van gereedschap, afzuigmodule en stofzuiger of andere beheersmaatregel).
Handhavingsbeleid van de Inspectie SZW Evelyn Tjoe Nij
•
04/02/2014
http://www.inspectieszw.nl/Images/BIM-kwartsstof_tcm335-343663.pdf
Opgenomen maatregelen: • Arbouw: keuzewijzer gemaakt ‘Zoek een stofzuiger voor uw gereedschap’ • TNO: prestaties van emissiearme gereedschappen die gebruikt worden bij de bewerking van kwartshoudende materialen.
Basisinspectiemodule kwartsstof 22 juli 2013 Evelyn Tjoe Nij
8 04/02/2014
4
05/02/2014
• 178 slooplocaties • 37 keer gehandhaafd op gevaarlijke stoffen • 20 keer overtreding asbestregelgeving (12%) • 10 overtredingen met betrekking tot kwartsstof (6%)
Resultaat inspecties op slooplocaties (feb t/m aug 2012 ) 9 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Aanleiding onderzoek • Outline onderzoek • Prevalentie • Blootstelling aan kwartsstof in de bouwnijverheid • Blootstelling-effect
2. Kwartsstof in de longen van de bouwvakker Onderzoek naar luchtwegeffecten van kwartsstof 1997 – 2002
10
Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
5
05/02/2014
Bouw Hawks Nest Tunnel Tragedie in de periode 1930 – 1935
-
Hakken in zandsteen >> 90 % kwarts Acute silicose 476 doden Acute silicose als beroepsziekte erkend.
http://www.youtu be.com/watch?v= GtYErK9KjQ8
• 1997: IARC classificatie als categorie 1 carcinogeen verlaging van de MAC waarde (van 0,15 mg/m3 naar 0,075 mg/m3) • Literatuur gaf geen uitsluitsel over risico op silicose en longkankerrisico bij bouwvakkers • Blootstellingniveaus aan kwarts waren hoog.
Aanleiding onderzoek bouwvakkers (1997) Evelyn Tjoe Nij
12 04/02/2014
6
05/02/2014
• Silicose • “Gemengd stof pneumoconiose • Long kanker (IARC: klasse 1 carcinogeen) • COPD Emfyseem Chronische bronchitis Tuberculose
13 Aandoeningen geassocieerd met Evelyn Tjoe Nij 04/02/2014 kwartsstofblootstelling
Inhaleerbaar ≤100μ
Respirabel ≤ 4μ
7
05/02/2014
Outline onderzoek • 1998: dwarsdoorsnede onderzoek • # 1335 bouwvakkers • Vragenlijst: • Beroepshistorie • (respiratoire) klachten • PBGO • Röntgenfoto van de thorax • Beoordeling door 3 Breaders • Long functie • spirometrie
• 2002 (nested case control) • # 93 bouwvakkers • Vragenlijst • Beroepshistorie • (respiratoire) klachten
• Röntgen thorax • 2-3 B-readers + radioloog • HRCT • 3 beoordelaars + radioloog • Long functie • Spirometrie zonder en met medicatie, TLC bepaling, transferfactor
15 Evelyn Tjoe Nij
Radiologie
04/02/2014
1998 (n=1291)
2002 (n=79)
Categorie ≥1/0 Aanwijzing pneumoconiose
10.2%
7%
Categorie ≥ 1/1 pneumoconiose
2.9%
3%
Silicose
0.8%
17%
Emfyseem/pleurale afwijkingen Longfunctie
37% / 47% N=37: categorie ≥1/1
FEV1
-270 ml
FVC
-180 ml
Radiologie en longfunctie Evelyn Tjoe Nij
16 04/02/2014
8
05/02/2014
Respiratoire symptomen Gediagnosticeerde bronchitis
1998 (n=1335) 12%
2002 (n=96) 13%
Gediagnosticeerd emfyseem
0.4%
1%
Chronische hoest
13%
20%
Chronische hoest met sputum
10%
14%
Kortademig tijdens normale activiteit
9%
19%
Piepen
10%
13%
Voorkomen van klachten Evelyn Tjoe Nij
17 04/02/2014
CASE
18 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
9
05/02/2014
19 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
20 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
10
05/02/2014
Respirabel kwarts kwarts (mg/m3) Groep
N
Gemiddelde (min-max)
Totaal
68
0.35 (0.002-3.77)
Voegenhakkers
10
0.56 (0.089-1.65)
Sleuvenfreezers/ betonboorders
14
0.84 (0.028-3.77)
Slopers
22
0.25 (0.038-1.26)
4
0.043 (0.016-0.084)
12
0.032 (0.002-0.097)
6
0.005 (0.002-0.015)
Binnenmuur werkers Bouwplaats schoonmakers Achtergrond blootgestelden
MAC waarde respirabel kwarts: 0,075 mg/m3
21
Meetresultaten 1998 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
Blootstelling-respons 1998 25
Prevalence rate for profusion category 1/1
Categorical analysis 20
Smoothed exposure response curve
15
10
5
0
0
10
20
30
exposure index duration of exposure
Evelyn Tjoe Nij
40
50
22 04/02/2014
11
05/02/2014
Conclusies onderzoek • Kwartsstofblootstelling in Nederland: Frequent > MAC; • vooral bij sleuvenfreezers, voegenhakkers en betonboorders; • Luchtwegklachten treden op in 10 -20%; • Radiologische afwijkingen komen regelmatig voor: 20-40%, echter moeilijk herkenbaar op X-thorax; • Longfunctie: tot 10% lagere FEV1 bij radiologische afwijkingen; • Alleen vermijden van inademing is effectief
23 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
n
Kwarts (min-max)
Voeger
12
0.02 (0.01-0.04)
Timmerman
21
0.02 (0.01-0.09)
Betonboorder
46
0.31 (0.01-1.36)
Sloper
45
0.20 (0.01-0.91)
Voegenhakker
25
0.23 (0.02-0.80)
149
0.20
Totaal
• Grenswaarde respirabel kwarts in 60% van de metingen overschreden! (metingen <2011) • Uitschieters tot 20x boven de grenswaarde • Meer achtergrond van deze metingen: (http://www.arbeidshygiene.nl/~uploads/text/file/NVvA2012_Erik%20van%20 Deurssen_sessie%20D.pdf)
Recente blootstellingsstudie TNO
24
Bron: van Deurrsen, 2013
12
05/02/2014
•
Bron: Blootstelling aan kwarts in de bouwnijverheid. Stand der techniek op het gebied van beheersmaatregelen. Hilhorst en Lumens, 1999
25
Kwartsgehalte bouwmaterialen Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Arbocatalogi • www.stofvrijwerken.nl • www.stofvrijwerken.tno.nl
3. Praktische oplossingen Evelyn Tjoe Nij
26
04/02/2014
13
05/02/2014
• http://www.arbocatalogi-bouwnijverheid.nl/ • Slopen • Bestratingen (let op: onderdeel kwarts is afgekeurd door I-SZW !) • Betonmortelindustrie • Betonproductenindustrie • Bouw en infra • Keramische procesindustrie • Natuursteen
arbocatalogi Evelyn Tjoe Nij
27 04/02/2014
28 04/02/2014 Evelyn Tjoe Nij
14
05/02/2014
Organisatie
Stofvrij werken
Gedrag
Techniek
Stofvrij werken door aanpak diverse elementen
29
Bron: van Deurrsen, 2013
• kies het minst schadelijke materiaal; • kies de minst schadelijke werkmethode; • gebruik gereedschap met afzuiging en/of watertoevoer; • zorg voor voldoende ventilatie en een schone werkruimte; • voer werkzaamheden waarbij kwartsstof vrijkomt uit in een aparte ruimte en zorg voor taakroulatie; • deel persoonlijke beschermingsmiddelen uit.
Arbeidshygiënische strategie Evelyn Tjoe Nij
30
04/02/2014
15
05/02/2014
•
2003-2005: Arboconvenant Bouw •
•
Ontwikkeling (TNO) prototypen
2005-2010: Samenwerking met marktpartijen •
Productontwikkeling met Makita, Hilti, Numatic, Dustco, Bosch, DeWalt e.a.
• 2009: Stofvrijwerken.nl (Arbouw) •
2010: Validatie commerciële stofvrije gereedschappen •
TNO prestatietoets
•
2012: Stand der Techniek STERK verbeterd
•
2013: Hernieuwd handhavingsbeleid Inspectie SZW
Ontwikkelingen in de tijd
31
Bron: van Deurrsen, 2013
• Bron: Arbouw
Stof in de bouw Evelyn Tjoe Nij
32 04/02/2014
16
05/02/2014
Beheersing: met betere technieken
33 04/02/2014
Bron: Arbouw
Beheersing: afzuiging Evelyn Tjoe Nij
34 04/02/2014
Bron: Arbouw
17
05/02/2014
Voorbeeld technische beheersmaatregel Boormachine met afzuiging
Beheersing: afzuiging + maskers Bron: Arbouw Evelyn Tjoe Nij
36 04/02/2014
18
05/02/2014
• Kwaliteit van de stofzuiger is cruciaal Een goede stofzuiger herken je niet van buiten
Stofzuiger geschikt voor de bouwplaats Blootstelling Aanvullende ABM soms noodzakelijk • www.stofvrijwerken.nl
Keuze wijzer Arbouw Evelyn Tjoe Nij
37
04/02/2014
• Benodigde volumestroom • Benodigde snelheid in slang • Stofproductie • Type stof • Slangdiameter en vernauwingen
Parameters voor passende stofzuiger (Spee& Onos, 2008) 38
19
05/02/2014
www.stofvrijwerken.nl Evelyn Tjoe Nij
Beheersing: met water bron: Arbouw Evelyn Tjoe Nij
39 04/02/2014
40 04/02/2014
20
05/02/2014
Beheersing: met water bron: Arbouw Evelyn Tjoe Nij
41 04/02/2014
Bron: Arbouw
Beheersing: maskers Evelyn Tjoe Nij
42 04/02/2014
21
05/02/2014
TNO website: stofvrijwerken.tno.nl
43
Stand der Techniek (="Hoogste niveau van technische ontwikkeling”) Stofvrije gereedschappen: Systeem waarmee de grenswaarden van schadelijke stoffen (respirabel kwarts, houtstof van hardhout e.a.) NIET worden overschreden. Effectiviteit = gevalideerd • Gereedschappen Bouw / Hout / Metaal
• Extra voorwaarde Inspectie SZW: twee of meer commerciële aanbieders zijn van Stand der Techniek stofvrije gereedschappen 44
22
05/02/2014
• Bewerking van kalkzandsteen, beton, steen: - Combihamers; - Diamantboormachines; - Hak- en sloophamers - Pneumatische hakhamers; - Haakse slijpers • Bewerking van hout: - Schuurmachines; - Invalcirkelzagen; - Handschaafmachines; - Decoupeerzagen 45 Evelyn Tjoe Nij
Stand der Techniek
04/02/2014
46
23
05/02/2014
• Gereedschappen houtbewerking
47 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
• Attendering van opdrachtgevers en onderaannemers van gebruik stofvrije handgereedschappen per 1-1-2014 • Gereedschappen zijn getoetst en gevalideerd aan geldende wetgeving • Erkend door de Inspectie SZW • Doelstelling: realiseren van een stofvrije werkplek
Intentieverklaring tot gebruik van stofvrije (hand)gereedschappen Evelyn Tjoe Nij
48
04/02/2014
24
05/02/2014
49 Evelyn Tjoe Nij
04/02/2014
•
Proefkameronderzoek
•
Testen complete systemen
•
Gelijkwaardigheid (tabel voor stofzuigers)
www.stofvrijwerken.tno.nl
Prestatietoetsen TNO Evelyn Tjoe Nij
50 04/02/2014
25
05/02/2014
Verantwoord gebruik: 625 dozen per 8urige werkdag in KZS 1000 dozen in beton/baksteen
Voorbeelden twee alternatieve bewerkingen Evelyn Tjoe Nij
52 04/02/2014
26
05/02/2014
53
54
27
05/02/2014
TNO Classificatiesysteem Industriële stofzuigers
Type stofzuiger
Operationele capaciteit (m3/uur)*
TNO label
A-klasse B-klasse C-klasse
> 150 > 100 < 100
5 - 8 uur 2 - 4 uur 1 uur
55
Stofvrij Boren (accuboorhamers) Reductiefactor: 25 maal
56
28
05/02/2014
Stofvrij BOREN (ringafzuiging) Reductiefactor: 65 maal
57
Stofvrij BOREN (holle boren)
Reductiefactor: 150 maal
58
29
05/02/2014
Stofvrij BOREN
59
Hilti: https://www.hilti.nl/stofvrijwerken Makita:
www.dagstof.nl Stofoplossingen van Makita in één overzicht
Primex: www.primexbv.nl/stofvrij-werken-2014 Voorbeelden van wat bedrijven doen Evelyn Tjoe Nij
60 04/02/2014
30
05/02/2014
Vragen?
Dank voor uw aandacht Evelyn Tjoe Nij
61 04/02/2014
31
