24/02/2014
EXTERNE KOSTEN PERSONENVERVOER Griet De Ceuster
Studie voor MIRA Externe kosten van transport in Vlaanderen
Griet De Ceuster, 25/02/2014
2
1
24/02/2014
Scope • 2000-2008 • Vervoerswijzen: – – – – –
Wegverkeer: 15 types + extra Fietsen Spoor: passagiers (3), goederen (1 type) Binnenvaart: 3 types Zeevaart: 7 types
• Alle kosten van vervoer: – Kosten gebruiker – Belastingen en subsidies – Externe kosten Griet De Ceuster, 25/02/2014
3
Overzicht • Internalisatie • Externe kosten (€/100 vkm) • Prijzen van vervoer (€/100 vkm)
Alle cijfers zijn in prijsniveau 2009.
Griet De Ceuster, 25/02/2014
4
2
24/02/2014
Wat zijn externe kosten? Kosten (aan de maatschappij) waar een gebruiker geen rekening mee houdt in zijn of haar gedrag. Voorbeeld: Als iemand van Gent naar Brussel moet reizen, zal hij overwegen wat het snelst, goedkoopst en comfortabelst is: de trein, bus, auto….. Hij kiest, met andere woorden, op basis van minimale private (of interne) kosten (in tijd, geld en comfort). Wat hij niet meeneemt is welke keuze de minste luchtvervuiling teweegbrengt, welke keuze tot de minste externe kosten leidt. Het resultaat is dat we met meer luchtvervuiling zitten dan we maatschappelijk aanvaardbaar vinden. Hetzelfde geldt voor geluidhinder, klimaatverandering, ongevallen, etc. Griet De Ceuster, 25/02/2014
5
Wat zijn MARGINALE externe kosten? • Eén voertuig MINDER in het systeem. • Leidt tot minder files, luchtvervuiling, geluidhinder, ongevallen (MEER maatschappelijke welvaart).
Dus alle auto’s afschaffen?
Griet De Ceuster, 25/02/2014
6
3
24/02/2014
Wat is internalisatie? • Eén voertuig MINDER in het systeem. • Leidt tot minder files, luchtvervuiling, geluidhinder, ongevallen (MEER maatschappelijke welvaart). • Leidt tot minder privé activiteiten, langer onderweg zijn met wandelen of fietsen, minder bagage kunnen meenemen (MINDER privé welvaart). • Maar ook tot minder uitgaven aan verkeer (MEER privé welvaart) Dus: EVENWICHT ZOEKEN Griet De Ceuster, 25/02/2014
7
Maatschappelijk evenwicht • Als alle privé & maatschappelijke baten & kosten in evenwicht zijn. • Er is teveel verkeer wanneer een extra voertuig méér kosten veroorzaakt dan hij baten opbrengt. – Kosten: • Eigen kosten • Kosten aan maatschappij
– Baten: • Eigen baten
Griet De Ceuster, 25/02/2014
8
4
24/02/2014
Wat is internaliseren? euro
Taksen
Externe kosten
Private kosten
Private kosten
Kosten gebruiker
Kosten samenleving
Griet De Ceuster, 25/02/2014
9
In hoeverre zijn de kosten van het verkeer geïnternaliseerd? (Vlaanderen, 2008)
Griet De Ceuster, 25/02/2014
10
5
24/02/2014
Wat is het belang van gedifferentieerde taksen voor wegverkeer?
Griet De Ceuster, 25/02/2014
11
Externe kosten: welke zijn berekend voor Vlaanderen? • Emissies – Klimaatverandering – Luchtvervuiling (PM, SOx, NOx,..)
• • • • •
Ongevallen Geluidhinder Schade infrastructuur Files Gezondheid
Griet De Ceuster, 25/02/2014
12
6
24/02/2014
Hoe externe kosten berekenen? • METEN: b.v. gram, aantal km weg, decibel, aantal zwaargewonden, … • VERGELIJKEN: door te monetariseren. • METHODES: – – – – –
stated preference (enquête) revealed preference (bv. tijdskosten) hedonistische prijszetting (bv. geluidhinder) schadekostenmethode (impact pathway) (bv. luchtvervuiling) preventiekostenmethode (bv. airbag).
Griet De Ceuster, 10 oktober 2013
13
Luchtkwaliteit & klimaatverandering • Luchtkwaliteit: SO2, Nox, NMVOS, zware metalen, PM2.5 en PM10 • Klimaatverandering (CO2, CH4 en N2O) • Emissies in kg per vkm * kosten emissies in € per kg • Kosten: VITO project • Emissies: – Wegverkeer: MIMOSA model – Spoorverkeer en scheepvaart: EMMOSS model
Griet De Ceuster, 25/02/2014
14
7
24/02/2014
Ongevallen Hangt af van: • Risico op ongevallen (r) • Kosten ongevallen (a,b en c) • Risico elasticiteit: verandering in risico bij volumeveranderingen (E) • Aandeel kosten van ongevallen vanwege het voertuigtype in het totaal (θ) • MEAC=r(a+b)(1- θ+E)+r(1+E)c Noot: Voor spoorwegen is enkel een gemiddelde over de 8 jaren berekend voor passagiers, zelfdodingen niet inbegrepen. Griet De Ceuster, 25/02/2014
15
Files wegverkeer: Tijdsverlies uit speedflow functies gebaseerd op gemeten data
Table 1: parameters congestion curves, Flanders, 2007
Road network Highways – Vlaamse Ruit Highways – outside Vlaamse Ruit Regional road network Urban road network Source: own calculations Griet De Ceuster, 25/02/2014
Tff 36.21 34.39 67.02 58.69
C 3138944 2828288 5900202 3355506
α 0.17 0.18 0.21 0.40
β 2.75 1.74 1 1
16
8
24/02/2014
Files wegverkeer Marginale externe kosten tijdsverlies = VoT * marginaal tijdsverlies * verkeersvolume • Value of Time: TREMOVE & SCENES • Tijdsverlies: speed-flow functies Resultaat: veel lagere cijfers dan literatuur. Cijfers: € / 100 vkm hoofdwegennet Vlaamse Hoofdwegennet buiten Regionaal wegennet Stedelijk Wegenet ruit VR piek dal piek dal piek dal piek dal Personenwagen 4.397 3.643 0.038 0.034 5.161 2.563 7.904 Motorfiets 2.198 1.822 0.019 0.017 2.581 1.281 3.952 Lichte vrachtwagen 4.397 3.643 0.038 0.034 5.161 2.563 7.904 Zware vrachtwagen 8.794 7.286 0.077 0.067 10.323 5.125 15.808 Bus 8.794 7.286 0.077 0.067 10.323 5.125 15.808
Alle wegen
Voertuigtype
3.845 1.923 3.845 7.691 7.691
Griet De Ceuster, 25/02/2014
3.973 1.987 3.973 7.946 7.946
17
Files bij spoor en waterwegen Niet berekend. • Spoor – Kosten vanwege niet-optimale tijdsplanning. – Tijdsverlies vanwege vertagingen.
• Binnenvaart – Tijdsverlies bij sluizen en bruggen.
• Zeevaart
– Tijdsverlies in havens.
Griet De Ceuster, 25/02/2014
18
9
24/02/2014
Geluidhinder blootstelling
• • • • •
nacht
Lokaal en temporeel Drempel: hinder boven 65 dB(A) Berekening van aantal gehinderde personen Waardering: 10 euro/persoon Methodologisch probleem: hogere verkeersvolumes leiden tot meer hinder, maar triggeren ook milderende maatregelen, en leiden tot minder gehinderden
Griet De Ceuster, 25/02/2014
19
Schade aan de infrastructuur Inbegrepen: – hogere onderhoudskosten – reparatiekosten
aan de weg, spoorweg of waterweg door extra voertuigen Niet inbegrepen: aanlegkosten regulier onderhoud (vervangen toplaag, winterdienst, onderhoud sluizen, …), reguliere operationele kosten (verlichting, …). Griet De Ceuster, 25/02/2014
20
10
24/02/2014
Externe baten (bij fietsen) • Als mensen meer fietsen – Vermindering gezondheidskosten – Vermindering obesitas – Betere arbeidsproductiviteit
• Externe baten als de mensen hiermee geen rekening houden in hun gedrag • Bedrag: – 240 euro/jaar => 11,63 euro/100 vkm
Griet De Ceuster, 25/02/2014
21
Marginale externe kosten personenverkeer
Griet De Ceuster, 25/02/2014
22
11
24/02/2014
Internalisatie van externe kosten Hoeveel betalen we nu al voor het verkeer? • Privé netto kosten • Taksen (en subsidies)
Griet De Ceuster, 25/02/2014
23
Prijzen wegverkeer 1/2 Brandstofkosten
– Brandstofverbruik (bron: MIMOSA) – Brandstofprijzen benzine en diesel (bron: FOD Economie (maximum prijs, BTW), BPF (accijnzen en andere taksen)) – Brandstofprijzen gas en elektriciteit: prijs voor gemiddelde power mix
Aankoop voertuig – – – – –
Aankooprijs en BTW (bron: Febiac, De Lijn, Van Hool, …) Belasting op inverkeerstelling LPG subsidie Taks op nummerplaat tot 2006 Federale eco subsidie voor auto’s
– – – – – – – –
Verkeersbelasting Accijnscompenserende belasting op dieselauto’s tot 2008 Radiotaks tot 2002 Onderhoud + BTW (bron: ANWB, TREMOVE) Verzekering + BTW (bron: huishoudenquêtes) Technische inspectie Eurovignet voor vrachtwagens boven 12 ton Vervoersvergunning voor vrachtwagens
Jaarlijkse kosten
Griet De Ceuster, 25/02/2014
24
12
24/02/2014
Prijzen wegverkeer 2/2 Fietsen – Aankoop: 400€ + BTW (8 jaar), accessoires: 100€ (5 jaar), onderhoud 50 €/jaar. Fietsvergoeding bedrijven niet ingerekend.
Loonkosten voor vrachtwagens en bussen – Bruto uurkosten, ARAB vergoeding (koffie, sanitair,…) – Verblijfsvergoeding, nachtvergoeding, bonussen
Belastingen bedrijven en loonbelastingen: Aftrekbaarheid kosten Subsidies openbaar vervoer De Lijn – In 2008 was de prijs/kosten 15% (2000: 30%)
Griet De Ceuster, 25/02/2014
25
Prijs per voertuig-km voor wegverkeer in 2008
Griet De Ceuster, 25/02/2014
26
13
24/02/2014
Prijzen spoor, binnenvaart, zeevaart • Treinen
– Reizigers hebben een brede variatie aan tarieven, 12% betaalde de volle prijs in 2003. – Directe subsidies en BTW reductie (6% vs. 21%, ook een subsidie) – Kosten berekend uit de NMBS jaarrekening, voor reizigers en goederen
• Binnenvaart
– Drie scheepstypes – Vaste kosten: personeel, onderhoud, reparatie, afschrijving schip, verzekering. – Variabele kosten: brandstof, vaarrechten, energiebelasting
• Zeevaart
– Zeven scheepstypes – Kosten: personeel, onderhoud, reparatie, afschrijving schip, verzekering, administratie, brandstof, havengelden (taks) – €/dag naar €/km, heel variabel
Griet De Ceuster, 25/02/2014
27
Prijs per voertuig-km voor spoor, binnenvaart en zeevaart in 2008
Griet De Ceuster, 25/02/2014
28
14
24/02/2014
Conclusie • Wegverkeer: grote variatie in externe kosten, ook grote variatie in plaats en tijd – Taksen moeten ook gevarieerd worden in plaats en tijd – Voorzichtig zijn met te gecompliceerde taksen – Sommige voertuigtype/tijd/plaats combinaties betalen al te veel
• Andere vervoerswijzen: grote externe kosten maar bijna geen taksen!
Griet De Ceuster, 25/02/2014
29
Belang van gedifferentieerde taksen voor wegverkeer
Griet De Ceuster, 25/02/2014
30
15
24/02/2014
Internalisatie van externe kosten Dieselauto, stedelijke weg, piekuur 16 € 14 € 12 € 10 € 8€ 6€ 4€ 2€ 0€
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Transportbelastingen
5,950
5,883
5,863
5,788
5,818
5,683
5,397
5,023
4,585
MEK congestie
8,661
7,640
7,316
7,379
7,473
7,836
7,789
7,791
7,904
MEK directe emissies
4,726
4,131
3,627
3,24
2,917
2,413
2,205
2,021
1,751
MEK ongevallen
1,403
1,331
1,237
1,160
1,090
1,094
1,099
1,117
1,080
MEK geluid
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
MEK infrastructuur
0
0
0
0
0
0
0
0
0
MEB gezondheid
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Griet De Ceuster, 25/02/2014
31
Internalisatie van externe kosten
Benzineauto, snelweg buiten Vlaamse Ruit, daluur 10 € 9€ 8€ 7€ 6€ 5€ 4€ 3€ 2€ 1€ 0€
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Transportbelastingen
9,330
9,206
9,183
9,035
9,250
9,227
9,324
9,201
9,045
MEK congestie
2,391
2,056
2,110
2,201
2,203
2,107
2,216
2,326
2,379
MEK directe emissies
1,223
1,110
1,003
0,911
0,817
0,725
0,652
0,562
0,428
MEK ongevallen
0,400
0,368
0,305
0,249
0,234
0,276
0,299
0,282
0,294
MEK geluid
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
MEK infrastructuur
0
0
0
0
0
0
0
0
0
MEB gezondheid
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Griet De Ceuster, 25/02/2014
32
16
24/02/2014
Internalisatie van externe kosten Dieselbus ‘De Lijn’ 60 € 40 € 20 € 0€ -20 € -40 € -60 € -80 € -100 € -120 € -140 € Transportbelastingen
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
-106,068 -110,946 -110,348 -117,500 -119,104 -121,887 -123,765 -124,380 -129,519
MEK congestie
8,994
7,724
7,710
7,868
7,962
8,018
8,110
8,326
MEK directe emissies
13,412
11,491
8,364
7,284
6,249
5,635
5,124
4,356
3,498
MEK ongevallen
16,340
16,093
5,841
4,634
12,006
7,986
9,087
7,266
14,606
MEK geluid
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
0,052
MEK infrastructuur
2,832
2,832
2,832
2,832
2,832
2,832
2,832
2,832
2,832
0
0
0
0
0
0
0
0
0
MEB gezondheid
8,449
Griet De Ceuster, 25/02/2014
33
Internalisatie van externe kosten Nationale passengierstrein 200 € 0€ -200 € -400 € -600 € -800 € -1.000 € -1.200 € -1.400 € Transportbelastingen
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
-745,754 -738,639 -741,575 -747,485 -743,082 -1252,395 -1303,403-1281,579 -1285,846 0
0
0
0
0
0
0
0
0
MEK directe emissies
6,549
5,603
4,347
3,386
2,753
2,003
1,914
1,880
1,839
MEK ongevallen
9,043
9,189
9,120
9,110
9,042
9,278
9,037
8,771
9,310
MEK geluid
3,303
3,303
3,303
3,303
3,303
3,303
3,303
3,303
3,303
MEK infrastructuur
3,133
3,133
3,133
3,133
3,133
3,133
3,133
3,133
3,133
0
0
0
0
0
0
0
0
0
MEK congestie
MEB gezondheid
Griet De Ceuster, 25/02/2014
34
17
24/02/2014
Voorbeelden van internalisatie met prijsbeleid • Parkeertarieven in zowat elke stad • Stedelijke tol in Londen, Stockholm, Milaan • Brandstoftaksen benzine met / zonder lood Voorbeelden van maatregelen die externe kosten verminderen zonder direct prijsbeleid (maar wel met kosten): - Lage emissiezones - Euronormen, roetfilters - Geluidsschermen - Infrastructuur optimaliseren of uitbreiden - Airbags - … Griet De Ceuster, 25/02/2014
35
DANK U!
Griet De Ceuster, 25/02/2014
36
18
