LANDSCHAPSENERGIE IN DE PRAKTIJK 21/11/14 Bocholt (B)
Ludwig Vandenhove gedeputeerde provincie Limburg • Leefmilieu, natuur, waterlopen • Voorzitter Limburgse Regionale Landschappen
Ilse Ideler, directeur RLLK
TWECOM Interreg 4B Project
1/01/2013 – 31/12/2015
budget 2.700.000 €
1. Regionaal Landschap Lage Kempen vzw (lead partner) (B) 2. Boerenbond Projecten (B) (Agrobeheercentrum Eco² ‐ Innovatiesteunpunt) 3. Inagro (B) 4. Organic Research Centre (UK) 5. Phillips University Marburg (D) 6. Zuidelijke land‐ en tuinbouw organisatie (NL) Het TWECOM project wil op duurzame wijze ‐nu niet gebruikte‐ biomassa uit landschapselementen valoriseren voor lokale energie TWECOM wil laten zien dat deze korte keten economisch rendabel is èn een meerwaarde biedt voor de andere functies van deze landschapselementen. In het kader van TWECOM worden 2 pilootprojecten uitgewerkt, waarvan één in Bocholt
Energetisch landschap: ffffffuncties landschap Traditioneel multifunctioneel
Modern gebruik van landschap met respect voor alle functies
Piloot: Energetisch landschap in Bocholt Noodzakelijke voorwaarden Samenwerken natuur & landbouw Lokale afzetmarkt Gedragen globaal houtkantenplan Digitaal beheersysteem (DIPLA) Machinetrein & opleiding Communicatie, educatie & draagvlak
Concrete stappen 1. Plan: globaal > detail 2. Exoten bestrijden 3. Oogsten: achterstallig > regulier hakhoutbeheer 4. Verzamelen & verwerken 5. Lokaal verwarmen
VOORMIDDAG Maurice Ballard ‐ Duurzame economie Joep Fourneau ‐ Historisch & Biodiversiteit Ilse Plessers ‐ Exotenbestrijding Bart Schoukens ‐ Korte keten landbouw Jos Plessers ‐ Lokale coöperatie ketel Hans Jochems ‐ Ervaring succesfactoren
NAMIDDAG Workshop : PLANNEN Hans Jochems Houtkantplan Bart Paesen DIPLA Workshop : OOGST&NATUUR Robin Guelinckx Biodiversit. Kathleen Bervoets Agro|Aan
Praktisch (paar aanpassingen tov programma) 09.30 Welkom en inleiding 10.00 Sprekers (3) 10.45 Pauze 30’ in Brouwerijmuseum (beneden) 11.15 Sprekers (3) 12.15 Vragen 15’ 12.30‐13.30/14.00 broodjes (beneden) Infostand CVBA DIPLA Stand RLLK film Oostenrijkse biomassahoven Demo mobiele houtoven: afhalen vers gebakken dessertje: Beukenhof (Bezichtigen stookinstallatie helaas nog niet mogelijk) 13.30 Vertrek bus naar Workshop buiten, aan Kerkplein 14.00 Start Workshop binnen Houtkantenplan + DIPLA 16.00 Receptie streekbier 16.30 Vertrek shuttlebus naar Hasselt station
De toekomst is maakbaar SYMPOSIUM ‘LANDSCHAPSENERGIE IN DE PRAKTIJK’
Bocholt Vrijdag 21 november 2014
Maurice Ballard Voorzitter CleanTechPunt vzw Met steun van LSM, Limburg Sterk Merk, GreenVille, Center of CleanTech & Gemeentebestuur Houthalen-Helchteren
1
Wat is CleanTech?
Clean Tech = Clean Technology. is een selectie van producten, diensten en processen die op basis van technologieën het gebruik van onze natuurlijke hulpbronnen optimaliseren (verspilling vermijden) en de negatieve milieu-impact minimaliseren! Belangrijk is het uitzicht op economisch toegevoegde waarde in combinatie met milieuwinst. Daarbij is het gebruik van hernieuwbare grondstoffen én energiebronnen zeer belangrijk. www.CleanTechPunt.be
2
Opbouw van energiedrager en motor van industriële revolutie
Tussen 359 en 299 miljoen jaar geleden (Carboon, steenkooltijdperk). Weelderige flora. Eerste reptielen.
Grote moeraswouden overvloedig organisch materiaal. Zuurstofarme omgeving. 25 meter organisch materiaal (hout) nodig voor 1 meter steenkool en gas!
Enorme hoeveelheid planten veel fotosynthese kooldioxide aan de atmosfeer onttrokken zuurstof aan de atmosfeer! 3
Relatie opbouw / verbruik van fossiele brandstof (steenkool)
Opbouw steenkool gedurende 60.000.000 jaar (299 - 359 miljoen jaar geleden) en verbruik van deze fossiele brandstoffen in 400 jaar.
Voor 1 jaar energie hebben we 150.000 jaar fossilisatie nodig!
En voor 1 dag wereldwijde energie- bevoorrading was 410 jaar fossilisatie nodig! (bron: Geologie van Vlaanderen, een schets. Ministerie van de Vlaamse gemeenschap Dhr. L. Broothaers)
4
Wat is CleanTech?
www.CleanTechPunt.be
5
Mega Joul per Kgr. (Mj/kg) 75% 15% 0% Min Gem Max Loofhout 9,1 15,2 16,8 Naaldhout 10,2 16,8 17,8 Bruinkool 18,0 Cokes 28,5 Steenkool 28,8 Anthraciet 32,2 Stookolie 42,5 Butaan 46,0 Propaan 50,2 RDF 3 17,0 35 Huishoudelijk Afval 10,0 Kunststoffen 40,0 Gedroogd slib 12,0 Bronnen: Afdeling Bos en Natuur (B), Novem (NL) Energie eenheid Vochtgehalte
6
Energie stockeren en produceren
Verhouding energie hout v/s steenkool +/- factor 2 De tijdsduur om energiehout te produceren +/- 10 jaar max. De tijdsduur om steenkool te produceren (Carboon) is min. 60.000.000 jaar. Dus “korte omloophout” is en blijft de snelste en meest milieuvriendelijkste vorm om energie te produceren én te stockeren! Maar… www.CleanTechPunt.be 7
Energiehout als energie drager?
Hoeveel hout hout productie hebben we nodig hoeveel ha voor wereldwijde energiebevoorrading realistisch? De tijdsduur om energiehout te produceren +/- 10 jaar (max.) is dus 60.000.000 / 10 of 6.000.000 maal sneller dan onze vervuilende energiedrager steenkool! Maar… Is dit wel ernstig, is dit wel haalbaar gezien onze energie behoefte wereldwijd…
8
Realistisch…?
Maar…
Opbouw steenkool, tijdens 60.000.000 jaar (299 359 miljoen jaar geleden) en verbruik van fossiele brandstoffen in 400 jaar.
Voor 1 jaar energie hebben we 150.000 jaar fossilisatie nodig!
En voor 1 dag wereldwijde energie- bevoorrading was 410 jaar fossilisatie nodig! 9
Winst
Afname van
Hergebruik van grondstoffen
CO2 emissies
Nieuwe bedrijfskansen
Kosten
Werkgelegenheid
Storten van afval
Natuurlijke processen
Gebruik nieuwe grondstoffen
Innovatie
Industrieel water verbruik
Nieuw kapitaal
Chemische vervuiling
Kennis overdracht
Transport
Kennis verwerving
Risico’s
Toename van
Gevaarlijk afval
RLLK = topvoorbeeld van CleanTech
Hout en bosaanplanting, ook in gebieden die nu niet vanzelfsprekend zijn CleanTech Energie extracties met verlies aan bos areaal a.g.v. milieuvervuiling keren CleanTech Ontwikkeling van minder energie behoeftes door ‘slimme’ energie consumptie CT Wij hebben de tijd (en fossiele energie) om deze transitie in te zetten en… Wij hebben project RLLK als voorbeeld CT www.CleanTechPunt.be
11
De menselijke evolutie en onze “tijdshorizon”
New ideas
Onze toekomst is maakbaar Do more withstart less as a Often bright ideas strange remark, like using wind power, solar energy, installing Geothermal Heat Exchanger, RLLK … It’s then that ‘CleanTech’ transition starts 12
Dank U…
13
HOUTKANTEN een eeuwenoud verhaal Joep Fourneau Regionaal Landschap Lage Kempen 21 november 2014, Bocholt
Wat zijn houtkanten? Worstelen met taal…. • Vandaag: HOUTKANT = lijnvormig landschapselement met bomen struiken langs wegen, akkers, weilanden… • Vroeger: HAAG = lijnvormig landschapselement met bomen struiken langs wegen, akkers, weilanden, … WAAR HOUT UIT GEOOGST WERD ‐ werd doelbewust aangeplant ‐ kappen/oogsten van hout volgens het principe van hakhout was een essentieel kenmerk van een ‘haag’ (economisch) ‐ nu betekent een ‘haag’ een geschoren haag (beuk, meidoorn) • HAKHOUT = kappen van boom/struik waarna het weer uitgroeit • cyclus van kappen = ongeveer 10 jaar ‐> KOH avant la lettre • Knotten: hakhout op hoogte ‐> verschillende types/technieken… DUS: ‘HOUTKANT’ omvat: ‐ de ‘hagen’ van vroeger, nu meestal ‘buiten gebruik’ ‐ spontane opslag van struiken en bomen langs wegen, akkers… ‐> delen van Bocholt ‐ Recent aangeplante ‘houtkanten’ (vb. natuur, beheerovereenkomsten, …)
Beelden van vroeger
Aanleg van hagen Aanleg hagensysteem = • Akkers • Wallen • Grachten • Beplanting • Poelen
=> Hagensysteem was heel sterk gelinkt met het potstalsysteem en hooilandensysteem
Multifunctioneel Franciscus De Coster, 1775 Vraag: Antwoord op de vraeg of het gebruyk der afsluytsels, aengenomen in Engeland, zulks als de natuer van den grond het toe zal laeten, voordelig is aen de opbrekingen der gronden; en welk den alder‐ gereedsten middel is om de landen, nieuwelings opgebroken, vrugtbaer te maeken. Mémoires sur les Questions proposées par l’Académie Impériale et Royale des Sciences et Belles‐Lettres de Bruxelles, qui ont remporté les prix en 1774, Brussel, 77 blz.
Deel van antwoord: Voor het grootste deel van nieuwe ontginningen zijn afsluitingen niet alleen voordelig, maar noodzakelijk. De afsluitingen zal men bouwen met grachten en met hoog opgezette aarden wallen. Men zal deze afsluitingen met hout beplanten; er zijn verschillende redenen om dat te doen. Ten eerste leveren de houtkanten op de afsluitingen schaarhout. Ten tweede beschermen de houtkanten de vruchten bij storm en tegen schrale wind. Op hoge, droge gronden, verhinderen de afsluitingen vervliegen van de grond. Ten derde zorgen de afsluitingen, met grachten en hout, tot drainage van de grond. Ten vierde laten ze toe vee op het akkerland in te sluiten, of het vee van het bouwland weg te houden. De afsluitingen worden gemaakt met hoge aarden wallen. Indien men geen hout nodig had, zou dergelijke wal op zich tot afsluiting kunnen dienen. Wanneer ze met houtgewas beplant zijn, hebben de afsluitingen als dubbel voordeel dat ze hout leveren en dat ze voor een betere en meer zichtbare afpaling van het nieuwe land zorgen. (Capittel I Noodzaek der afsluytsels)
Functie: drainage en beïnvloeding waterhuishouding
akker
heide
gracht
gracht
gracht
Functie ‘energieleverancier’
opslag van mutsaarden, ‘mutters’
stoken van de bakoven
Ten westen van Gent
Schelde Linkeroever
Lummen, Willekensberg
Bocage, Rennes, Bretagne F. (1950)
Dynamiek in een houtkantenlandschap
Dynamiek in een houtkantenlandschap
Biodiversiteit en houtkanten
Biodiversiteit en houtkanten
Houtkanten vandaag
Conclusie Hakhoutgebruik/‐beheer op landschapsschaal • was vroeger wijd verspreid, algemeen • had verschillende, duidelijke functies
‐> multifunctioneel
• bracht een enorme dynamiek in het landschap • is vandaag verdwenen => statisch houtkantenlandschap (met vele gaten) • heeft allicht een invloed op bepaalde soorten en biodiversiteit in het algemeen • welke? moeilijk in te schatten • dezelfde als vroeger? allicht niet…
Hernieuwd hakhoutgebruik op landschapsschaal biedt interessante opportuniteiten
Dank u! Contact: Joep Fourneau Projectcoördinator TWECOM Regionaal Landschap Lage Kempen 0032 (0)11 78 52 59 e‐mail:
[email protected] TWECOM: www.twecom.eu
Exotenbestrijding Een noodzakelijke voorwaarde voor houtkantenbeheer Ilse Plessers Regionaal Landschap Lage Kempen 21 november 2014, Bocholt
Houtkanten: een interessant biotoop
Amerikaanse vogelkers: een vervelende soort INVASIEF = ze vermeerderen zich zo massaal dat ze inheemse soorten kunnen verdringen of zelfs doen verdwijnen. Verscheidenheid aan dieren en planten vermindert Ecologische schade Economische schade
Aanplant vanaf 1940 in onze dennenbossen ‐> strooisel =bodemverbeteraar In 1960 werd het invasieve karakter duidelijk: STOP! Vanuit de bossen ‐> houtkanten Am. vogelkers groeit gemakkelijk en snel Veel licht: sterke groei en veel zaad Verspreiding door vogels en zoogdieren tot enkele kilometers houtkanten: ideaal biotoop voor Am vogelkers!
Oogsten in houtkanten
– Oogsten creëert lichtinval ‐> kieming van zaden – Oogsten betekent (lichte) bodemverstoring ‐> kieming van zaden Zonder de invasieve soorten onder controle te krijgen, zouden deze op korte termijn enorm uitbreiden, ten nadele van andere plantensoorten
= Monocultuur’ van Amerikaanse vogelkers
Samenwerken rond het terug dringen van woekerende (invasieve) planten in Noord‐ Limburg
Doelstelling Duurzame bestrijding van invasieve uitheemse plantensoorten door intense samenwerking tussen partners op relevant ruimtelijke schaal.
Werkingsgebied
Partners in het project Stuurgroep Regionaal Landschap Lage Kempen vzw (RLLK) Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw (RLKM)
houtkanten
Limburgs Steunpunt voor Rurale Ontwikkeling vzw (LiSRO) Watering De Dommelvallei
Gemeenten • Peer • Hechtel‐Eksel (Eksel) • Meeuwen‐Gruitrode • Bocholt • Neerpelt (St‐Huibrechts‐Lille) • Hamont‐Achel
Betrokken actoren • ANB • Natuurverenigingen • Bosgroepen • Waterbeheerders • VLM • Provincie Limburg
waterlopen
Platform Invasieve Soorten in N‐Limburg
Uitvoering
1 januari 2012‐31 december 2014 Landbouwers Opleiding op maat Controles
Inventarisatie: RLLK
Opleiding op maat In samenwerking met Centrum voor Duurzaam Groen en Inverde
Aan de slag! Instructiefilmpjes: www.rllk.be/publicaties/videos
www.rllk.be/zelf‐doen
Resultaten 2013 • • • • •
14 landbouwers Hamont‐Achel: 34, 7 km hoofdbehandeling + 1e nabehandeling (openbaar en privé) Meeuwen‐Gruitrode: 18 km hoofdbehandeling Neerpelt: 5 km hoofbehandeling + 1e nabehandeling Bocholt: 75 km hoofdbehandeling + 1e nabehandeling
Resultaten 2014 • • • • •
7 landbouwers Bestrijding houtkanten in Peer (openbaar): 25 km Bestrijding in houtkanten in Eksel (openbaar en privé): 10 km 3e nabehandeling Neerpelt Nazorgplannen voor elke gemeente
PAUZE
Machinetrein en landbouwers aan het werk in Twecom Bocholt Bart Schoukens 21 november 2014
Van plannen naar oogsten Plannen‐opvolgen ‐> Overkoepelend houtkantenplan ‐> Databank systeem DIPLA (meten, plannen, beheren, volumes, traceren, vergunnen, OVAM, ‘stockbeheer’…)
Regionaal Landschap Samenwerkingsovereenkomst : lastenboek voor partners ivm nieuwe beheer (charter)
Oogsten‐verhandelen ‐> Machine aankoop ‐> Werk: kappen, hakselen, transporteren, drogen, verkopen, leveren, … ‐> (Groeps)BeheerOvereenkomsten
Verwarmen ‐> Instaleren warmtenet en kachels ‐> Beheren stookgebeuren ‐> Verkopen ‘warmte’
Agro| Aanneming
coöperant coöperant
coöperant
Cvba landschapsenergie Scholen
gemeente.
RLLK
A|a
Machinetrein
Bandenkraan 8 à 12 ton
Meeste houtkanten liggen langs veldwegen. Rupskraan dus meestal niet nodig (snelkoppeling maakt uitwisselen echter mogelijk)
Velkop
Hakselaar
Hakselaar met eigen opvangcontainer Hoge kwaliteit snippers
Houtsnippers Er is een voorraad houtsnippers opgebouwd : • Enkele houtkanten met populier zijn gekapt in opdracht van RLLK • Experimenten met dadelijk hakselen en snippers laten drogen versus takken eerst laten drogen en dan hakselen. • Stockageruimte gehuurd bij lokale landbouwers • Eerste ervaringen met drogen snippers onder geotextiel • Landbouwers ingeschakeld voor hakselwerkzaamheden
Stockage en drogen snippers 1. Decentraal 2. Betonplaat – sleufsilo – loods 3. Geforceerd drogen vs schouw-effect 4. containers
8
Uitgevoerde werken - winter 2013-2014 Rood = vellen Blauw = opslag Groen = geforceerd drogen
9
Resultaten Bocholt Totaal bocholt vellen
m/u 58
kg/u 3.309
hakselen 1. gele hoek (populier ‐10m breed)
166
9.455
m/u
kg/u
Vellen
60
3.245
hakselen 2. Weerterweg (eik ‐2m breed) vellen hakselen Totaal Kelchterhoef Vellen hakselen
160
8.653
m/u 57 168
kg/u 3.333 9.776
0
8.410 9.100
10
Geplande werken winter 2014-2015 • • • • •
11
Rood = houtkanten Groen = ABG opgericht Oranje = werk uitgevoerd zomer ’14 Blauw = stockage snippers Ongeveer 60dagen
locatie
geschatte duur
hakseldagen
20/06/2014 demo + houtkant knippen en hakselen 6/07/2014 demo 2/09/2014 knippen kelchterhoef 20/09/2014 hout wijngaerdbosstraat hakselen 19/10/2014 demo 29/10/2014 plantage fagard 4/11/2014 talud containerpark 14/11/2014 houtkant fagard 17/11/2014 populieren giliswinhofstraat Berg 18/11/2014 knotessen sluizen 21/11/2014 demo tijdens symposium
kruissstraat, velm alden biesen kelchterhoef houthalen tongeren zutendaal Tongeren Tongeren Tongeren Tongeren Tongeren Bocholt
2 dagen 1 dag 1 week halve dag 1 dag 2 dagen 10 dagen 2 dagen 3 dagen 3 dagen 1 dag
0 1 1 1 5 1 3 3 1
24/11/2014 hout napoleonsdijk, bocholt hakselen 25/11/2014 hakselen kelchterhoef? 2/12/2014 taluds spoorweg infrabel 16/12/2014 winterbeek houthalen 1/01/2015 laanbeplanting verwijderen 1/01/2015 houtkant knippen en hakselen 1/01/2015 houtkant knippen en hakselen 1/01/2015 5 km houtkanten bocholt
bocholt Kelchterhoef Genk Houthalen Peer Bovenstraat, Eversel Beringen Bocholt
halve dag? 1 dag 2 weken? 2 weken 1 dag 300 meter 250 meter 1 week
0,5 2 5 5 1 1 1 3
datum
type werk
Welkom Symposium 21/11/2014
HOUTKANTEN
DE FINANCIELE KANT VAN HET VERHAAL
Overzicht van vandaag 1
• Kostprijs v/h project
2
• Subsidies
3
• Ondernemingsvorm
Overzicht van vandaag 4
• Kosten
5
• Inkomsten
6
• financiering
1 - Installatiekosten: 307000 euro warmtenet 43% ketel 28% stookplaats 29% opstartkosten 9%
2 - Wijze van financiering Subsidie Provincie Limburg 59% Ecologiepremie
8%
Subsidie Vlaamse Overheid 6% Eigen middelen/Lening 27%
3 – Ondernemingsvorm ● ● ● ● ●
coöperatie - cvba soorten aandelen ruime statuten 7 vennoten volstort kapitaal
4 – kostenstructuur 28000 euro vaste kosten 20% variabele kosten 31% grondstoffen 50%
Ontleend
Annuiteit – vaste kapitaalsflossing
Looptijd
5 – Opbrengst binnen de cvba
• Warmteprijs 60 euro/Mwh • Gasprijs/mazoutprijs
conclusie
• Project is rendabel • Beslissingsorgaan volledig bij de cvba • Voorbeeldfunctie
Succesfactoren voor projecten Landschapsenergie Hans Jochems, RLLK 21/11/2014
Succesfactoren landschapsenergie Plannen ‐> Overkoepelend houtkantenplan ‐> DIPLA
• Oogsten‐bewerken
Coöperaties
‐> Investeren machines ‐> Oogst‐Transport‐Processing ‐> Regioschaal: biomassawerf
Verwarmen ‐> Investeren warmtenet en kachels ‐> Beheren stookinstallatie ‐> Verkopen ‘warmte’
Beleid ‐> Integraal beleid (ipo) ‐> Actieplan Biomassa 2015‐2020
Het is uw Landschapsenergie! Energie uit ons landschap => Houtkantenplan en DIPLA Landbouwers oogsten houtkanten => Hakhout Afstemming vraag en aanbod => Biomassawerf Snipperkachels => Middenschalige projecten Pilootproject Bocholt => Coöperaties Mooi meegenomen => Gereedschap voor uw organisatie
TWECOM lessons learned
Succesfactoren Houtkantenplan Energie leren zien begint in de planfase! • • • • • • •
Met partners samengesteld én sectoroverschrijdend Vlot toepasbaar in uw regio Compatibel met DIGITAAL PLATFORM LANDSCHAP (DIPLA) Op schaal landschap en op lange termijn Lerend model gebouwd op robuste, laag‐variabele data Met goede voorspellende capaciteit (prognoses) Met focus op het houtkantdeel van de dwarssectie
• Houtkant‐habitat > houtkant • Afstemming met andere sectoren/wetgeving • Meer info: workshop planning
Succesfactoren hakhoutbeheer (
Hedgelink UK, Normandië
Coppice & Chip: houtig gewas afgezaagd net boven de grond (“cyclish hakhoutbeheer”) in trajecten van 50‐75m ‐ snel ‐ efficiënt met relatief lage kosten ‐ doelbewust: snelle omvorming mogelijk ‐ lonend: grootste deel van biomassa beschikbaar (80%) ‐ lonend: maximale hergroei (manshoog op jaarbasis) ‐ duurzaam: houtkant behoudt integriteit (samen met overstaanders)
)
Succesvol efficiënt oogsten Structureel overleg, Houtkantenplan, DIPLA
Landschapsbeheer is HANDWERK met VUIST‐regels
Succesfactoren lokale biomassa‐economie Eindrapport “Groen goud uit landschapsonderhoud” Wageningen, 2012
‐ Voor rendabiliteit: ‐ Betaalbare en goede installaties ‐ Vlotte toegang tot fondsen ‐ Hoog aandeel vollast‐uren (>70% van de tijd) ‐ Korte, transparante logistieke productieketen ‐ Stabiel product “houtsnippers” ‐ Hoge aardgasprijs ‐ Lokaal draagvlak ‐ Netwerk van Biomassawerven
Biomassawerf: functie
Succesfactoren Biomassawerf Eindrapport “Groen goud uit landschapsonderhoud” Wageningen, 2012
‐ Middelgrote projecten ‐ Kwaliteit houtsnippers ~ gemiddelde ketelvermogens ‐ Concurreert met groepsaankopen van aardgas ‐ Coöperatief business plan (“warmtenet als idee”) ‐ Geografische spreiding / perimeter 15km ‐ Ondanks variabele houtfracties => goeie mix ‐ Jaarrond ‐ Betrouwbare kwaliteit en kwantiteit ‐ Op maat van de klant Verantwoordelijkheid zoveel mogelijk lokaal verankerd => Coöperatievorming in CVBA’s
Succesfactoren coöperatie = samenwerking ‐ Succes: 80% van CVBA’s overleven eerste 3 jaren (Michel Bauwens, De wereld redden met P2P)
‐ Coöperatie van gelijken, elk met eigen expertise ‐ Dekking van 3 geografische niveau’s: ‐ Vlaanderen en hoger (DIPLA) ‐ Limburg (CVBA) ‐ Lokaal (oogst) ‐ Inspraak: Klant is mede‐vennoot ‐ Inspraak: Producent van houtsnippers is mede‐vennoot ‐ Online beheersysteem: DIPLA + HKP ‐ Professionele statuten: advies van Febecoop ‐ Financiëel plan, Charter ‐ Verantwoordelijkheid aan de basis (Vlaams Regeerakkoord, 2014) CVBA Landschapsenergie / publicatie staatsblad 9 Mei 2014
Beheer korte keten in een complex landschap voorwaarden om door de bomen het bos te zien Een sterk ‘magazijnbeheer’ ‐ Gedrag van een product monitoren ‐ Alle stockgehaltes beheren ‐ Real‐time informatie geven over: ‐ Herkomst / Locatie / Kwaliteit en kwantiteit / Op elk moment Succesfactoren: ‐ Identificatie van de juiste partners in een vroeg stadium ‐ Positieve houding van de partners voor transitie ‐ Beheersysteem: traceerbaarheid, status van kwaliteit en kwantiteit op elk moment •
Compatibel met idee van een “Limburgs Label”
COMMUNICATIE EN EDUCATIE IN FUNCTIE VAN DRAAGVLAK Brede publiek (jongeren‐kinderen, volwassenen) • • • • • • •
Infobladen: Bocholt Maggezien Educatief pakket Houtkanten in Beeld: lespakket basisonderwijs + mobiele bakoven Filmpje vanuit vraagstelling door kinderen Folder 4x werken in houtkanten Landschapskrant Werfborden Persmomenten
Lokale actoren • • • • •
Vergaderingen, gesprekken in functie van bezorgdheden Lespakket opleiding natuur‐technische wetenschappen PVL Cleantech ambassadeurs Samenkomsten in functie van opmaak houtkantenplan Open Landbouw‐ en milieraad
Specialisten, partnerorganisaties • •
Artikels, bv. Tijdschrift ‘Ruimte’ Symposium ‐ demonstraties
COMMUNICATIE EN EDUCATIE IN FUNCTIE VAN DRAAGVLAK hakhoutbeheer is een positief verhaal !
Succesvol Beleid IPO werkgroep Energieke Landschappen Screenen beleid en beleidsadvies vanuit verschillende sectoren en beleidsvelden
Actieplan “Duurzaam gebruik van Biomassa” (2015‐2020) Advies aan Vlaamse regering => Geïntegreerde beheerplanning => HKP en DIPLA => Cascadering van gebruik van biomassa (Lansink‐schaal): ‐ Voeding > materiaal > energetische valorisatie ‐ Cascade helpt om biomassa langer in kringloop te houden => Duidelijke definitie en afbakening van biomassa als
kwaliteitsproduct
Dank voor uw aandacht!
Workshop Planning
Oefening 1: Beheerplanning
Welke F‐functies worden gedekt in de beheerplannen waar u nu mee werkt?
Oefening 2: Sectoren actief in het buitengebied Welke data wenst u te verzamelen bij beheerplanning?
Oefening 3: Kwantitatieve data
Welke data kan u nu al kwantificeren?
HKP als Model Model moet het landschap weerspiegelen: Zoeken naar kleine beheerbare set variabelen! • • • •
Sterker model Grote capaciteit voor prognoses Beter te extrapoleren naar uw context Beter te exporteren naar uw regio/sector
HKP als Model Robuste data: Bodemkaart Vlaanderen (Geopunt WMS) Bodem vochtklassen = binnen bodemkaart Soort = boom en struik (niet kruidlaag) Diameter van houtige biomassa • Continue variabele • In klassen van k‐waarde • Test: Smartphone en meetlat • • • •
• Onafhankelijke variabelen worden gevoed aan DIPLA • Afgeleide berekende variabelen: hoogte, breedte, oogstfrequentie, indices van “kwaliteit”, aandeel besdragende struiken, uw variabelen‐set
HKP als Typologie hakhout
struik
Variabelen => DIPLA KRACHT Over sectoren heen GIS + kwantificatie in lerende databank Schaal Landschap
overstaander
Productstromen uit hakhoutbeheer Materiaalhout Brandhout Houtsnippers Ligno‐cellulose
DATA
HKP Oogst
Processing
Stockage
Types Biomassawerf: Spel van vraag en aanbod, vermarkting DIPLA: online GIS, opgemeten en berekende variabelen in databank
HKP als draagvlak Ontwikkeling: Basisprincipe: 5F‐functies Beschrijving van de beleidscontext en opbouw in tekst Deel opbrengsten, ramingen bevindt zich digitaal in DIPLA Interviews met betrokken partners: • Boerenbond, Natuurpunt, Gemeente Bocholt, Agentschap voor Natuur en Bos, Erfgoedsector, LIKONA, OVAM, St. Hubertusvereniging • Bevraging per sector: “Hoe ziet uw ideale houtkant eruit?” • Structuurvariabelen, Biotische variabelen, socio‐culturele context • => Geïntegreerde verwerking in één HKP
• • • •
• => Eerste sectoroverschrijdende beheerplan in Benelux
Wie ben ik?
Food
Feelgood
Fuel
Fiber
Iedere speler vertelt kort; • zijn naam, • de organisatie waar hij voor hier is, • welke F het beste bij hem past en plakt post‐it op naamkaartje
Flower
Fluisterspelletje
Alle spelers zitten in een kring. Eén speler bedenkt een zin en fluistert die zin in het oor van zijn linkerbuurman. Deze fluistert de zin in het oor van zijn linkerbuurman. Zo gaat de zin de kring rond. De laatste persoon in de kring zegt de zin nu hardop. Blijft er nog iets over van de eerste zin.
Doorgeef zin: Zet een ursusraster van 1,2m hoog 13 draads van 200m met 4 hoeken in de merelstraat 13 te lummen met: • om de 3m een kastanje paal van 1,75m diameter 6/8 gekloven • en iedere 10de paal twee kastanje strevers 6/8 rond van 2,5m • en hoekpalen zijn ronde kastanje palen 10/12 1,75m met dezelfde strevers. • Bovenop de palen moet een prikkeldraad op de top.
Resultaat: • • • • •
Hoekpalen: 4 Palen: 67 palen + 4 extra kapot slaan. Rollen ursusdraad : 5 en deel over, kanten omdraaien Rollen prikkeldraad;: 1rol meepakken helft over Strevers: 40 strevers
Data integriteit Data digitaal doorgeven van plan tot veld en terug Data moet altijd juist zijn. • 1 keer inbrengen voor iedereen beschikbaar. • 1 plaats overal aanpassen. Data moet controleerbaar zijn. • Wanneer is er iets fout gegaan? • Iedereen in de keten moet dit kunnen zien. • Wat is hier in het verleden gedaan? Data moet aanvulbaar zijn. • extra info verrijkt en verduidelijkt basisinfo foto’s, uren, biomassahoeveelheden, enz.. • Iedereen in keten levert een bijdrage in de opdracht. Versmallen van uitvoerdatum Extra veldgegevens Naam aannemers Data moet vertaalbaar zijn naar je doelgroep. • Ploegbaas wil andere dingen weten dan verdeler. Dat moet steeds bereikbaar zijn. • Data in cloud • Beschikbaarheid via website en app
Hoe plant ik een gemengde haag aan?
Aantal stuks van wat op 100m? Welke machines?
Palen of niet?
Hoe onderhoud ik een gemengde haag?
Normen als basis voor een lerende organisatie Defenitie Norm(en); maatstaf, regel, richtsnoer: naar een vaste norm of Nauwkeurig omschreven eisen en specificaties waarmee de prestatie van een product, proces of een organisatie kunnen worden vastgesteld
Hoe werkt een organisatie versus persoon •
Is het een plan van organisatie x of is het een plan van persoon y binnen organisatie x
Meetbaar, controleerbaar en voorspelbaar maken •
Normen geven je de mogelijkheid eigenschappen te voorspellen. Als je deze voorspelling dan kan bijsturen met veldmetingen kom je tot een lerende organisatie
is een softwareplatform om je landschap digitaal en efficiënt te beheren. zorgt ervoor dat je steeds de vinger aan de pols houdt bij de complexe planning en uitvoering van alles wat onderhoud nodig heeft. is ontwikkeld vanuit de wereld van het groenonderhoud en laat je toe om groenelementen op een digitale kaart uit te tekenen, het onderhoud ervan in de tijd te plannen door gebruik te maken van eenvoudige en onderhoudsschema.
Architect (maker plan)
Opdracht regisseur
• Tekent plan uit (lijn/ vlak/ punt) op (gratis) gisserver • Koppelt deze aan genormeerde acties en bestekken/ tech.plannen ‐> rapporten • Krijgt info over • Kostprijs, nodig materiaal en werkuren eerste inrichting • Kostprijs, materiaal, uren en planning in tijd nazorg/reg. beheer • Opbrengst (kuub hout) • Effectieve uitvoering (feedback‐lus) • (werken andere actoren in de buurt)
• Krijgt overzicht plannen en taken • Maakt planning ploegen en geeft werk door ‐> aannemer • Ziet live waar ploeg werkt • Krijgt info begin en eind werfdag en finaliseren opdracht
Analyse (normen bepalen) • Intern beleid / afspraken over standaard acties
• Continue update over status ‘hun’ acties
DATABANK DIPLA
• • • •
Rekent, maakt rapporten Centraliseert data en beveiligt Uniformiseert handelingen div. actoren Meet en koppelt continu terug
Websites en app’s
Partners/ beleid/bestuur
• • • •
Opdrachtverdeler (coördinator Winning)
Maken gebruik van centrale data Kost‐ en werkbesparend Koppeling ‘live’ werken mogelijk Koppeling andere webservices mogelijk
Melder (wandelmeter)
Via APP • Meldt klacht met GPS en foto • Krijgt info over uitvoering werk
• • • •
Krijgt takenlijstje met GPS Verdeelt werk naar ploegen Ziet live waar ploeg werkt Krijgt info begin en eind werfdag en finaliseren opdracht
Ploegbaas
Via APP • Krijgt taak – GPS locatie • Meldt begin en eind werf • Stuurt foto door
Noodzakelijke voorwaarden organisatie • (willen) Werken op een bepaald schaalniveau • Willen investeren in ‘analyse fase’ – Taak‐ functie profielen – Normeringacties – Samenwerkingsflow
• Nood hebben aan centrale en uniforme afstemming (intern/extern) • Willen investeren in verhogen (kost)efficiëntie in de organisatie • Leercurve: 1 Dipla‐kenner per organisatie (ca 1‐2 dagen opleiding nodig)
Verandering is steeds moeilijk geweest ;), video https://www.youtube.com/watch?v=pQHX‐SjgQvQ
