13E DIABETESSYMPOSIUM Shared care voor de persoon met diabetes:” Zorg voor Tufan en Mohammed”. Hamddan Lachkar Mahjouba
Sociaal Vpk/ Diabeteseducator UZ Brussel Kinderz. Medeoprichter en 2de ondervoorzitter van de Vereniging voor kinderen met diabetes te Tétouan, Marokko
1
Diabetes bij allochtonen 2 tot 6-voudige stijging bij allochtonen ten opzichte van autochtonen
2
1
Alles gaat goed,als je begrijpt wat ik bedoel,… educatie zonder grenzen……
3
1ste generatie Marokkaanse allochtoon:
Taalprobleem en Taalbarrière? Invloed non-verbaal gedrag? Interculturele bemiddelaars? Cultuurprobleem? Hoe anamnese afnemen? Hoe vertrouwen opbouwen?
Met welke gewoontes moet er rekening gehouden worden? Wat met lang verblijf in geboorteland? Hoe voorlichting geven aan allochtonen? NM sessie Foldermateriaal & hulpmiddelen? NM sessie 4
2
Allochtonen
DE allochtoon bestaat NIET, Elke mens heeft zijn/haar eigen verleden, soc.achtergrond, culturele bagage,religieus bewustzijn , normen en waarden. Pas wanneer je weet wie je patiënt is, kun je een goede communicatie of educatie aangaan.
5
Marokkaanse allochtonen: Door een combinatie van gezondheidsklachten, geldzorgen, huisvestingsproblemen, toekomstperspectief, spanningen binnen de familiale sfeer is de zorgbehoefte van een allochtone ouder vaak gecompliceerd vanwege: Communicatieprobleem Ontbreken van een vertrouwensrelatie Cultuurverschil
6
3
Taalbarrière 1.
Gebrekkige kennis van de taal door:
Analfabetisme of semi- analfabetisme Motivatie ontbreekt Weinig contacten met autochtonen Beperkte algemene kennis
Resultaat: Moeilijke communicatie of miscommunicatie
7
Taalbarrière Inschatten van taalniveau gebeurt weinig Grote kans dat men vanaf het begin elkaar niet begrijpt
8
4
Goede communicatie
Spreken en luisteren van belang Verbale -en non verbale communicatie
1. 2. 3. 4.
Houding Oogcontact Gebaren en bewegingen Uiterlijk
9
Non-verbaal gedrag bij Marokkaanse patiënten:
Neerslaan van de ogen Niet tegenspreken Vaak “ja” knikken, geen “nee “durven zeggen Geen hand willen geven Hun kledingsstijl
10
5
Inschakelen van interculturele bemiddelaars
Zeer goed, maar……….. Niet iedereen heeft deze mogelijkheid Er wordt soms gebruik gemaakt van prof.tolken Onpersoonlijk karakter Tijd? Kostprijs?
……….
11
Inschakelen van allochtoon personeel De kwaliteit van de vertaling? Info omtrent medisch geheim Veel tijd voor allochtone medewerker
12
6
Inschakelen familie
De kwaliteit van de vertaling? Ongewenste info bewust kleuren of achterhouden Privacy is lastig Familielid krijgt “ongewenst rol” Leeftijd van de vertaler? Patiënt wordt in passieve rol gedrongen
13
Taalbarrière 2.
Onvoldoende kennis over de organisatie van de hulpverleningssector
3.
2 # Taalkloven door:
Kloof tussen taal van de medische expertise en taal van de patiënt Culturele kloof
14
7
Ziekte, ziektebeleving & ziektegedrag Medische wetenschap heeft haar definities van ziekte Mensen zonder scholing,med.achtergrond en allochtoon = mensen met eigen ideeën,kennis,waarheden en gevoelens over ziekte
15
Ziektegedrag Wat mensen doen met hun ziekteklachten: - het uiten, - het zoeken naar genezing, - zelfs het negeren ervan.
16
8
Cultuurprobleem: Niet geschoolde patiënt → biologische basiskennis ontbreekt Lichamelijk klachten worden nogal eens overdreven geuit Bovennatuurlijke ziekteoorzaken spelen een rol, vooral bij de 1ste generatie Het verrichten van lichamelijk onderzoek en vooral bijkomende ondz. worden gezien als erkenning van de klacht. Medicatie wordt altijd verwacht
17
Cultuurprobleem: Gezondheid en ziekte is een gave van Allah Alles wat in het leven gebeurt heeft een betekenis, niets is zinloos Als men ziek is → lichamelijke oorzaak Veel respect voor de beroepsgroep: Arts
18
9
Cultuurprobleem: Diabetes wordt vaak onderschat, vandaar zeggen Mohamed en Fatima, ALLES GAAT GOED……..
19
Hoe anamnese afnemen?
Neem voldoende tijd De taal Herkomst ( cultuur , achtergrond ) Geboortedatum Religie Hygiene en uiterlijke verzorging Medicatie Voeding en dieet Het gezin / familie
20
10
Welke vragen zeker nagaan bij anamnese?
Waar bent U geboren? Wilt U een tolk Wat voor opleiding heeft U gehad? Kent U de cijfers, Kan U tellen?
21
Welke vragen zeker nagaan bij anamnese? Kunt U NDL lezen? Kunnen familieleden lezen in het NDL of eigen taal? Hoe is uw kennis van het menselijk lichaam?
22
11
Vertrouwensrelatie opbouwen:
Een goede anamnese of eerste contact Basis voor een open communicatie Culturele bagage nodig → kennis hebben van de gewoonte van de patiënt
23
Welke gewoontes: Voeding
Suikerfeest / Offerfeest
Ramadan
Rituele wassing& gebed 24
12
Welke gewoontes: Kledingdracht Bedevaart naar Mekka
Gebedsdag in de Moskee Familiebanden Relatie man-vrouw 25
Foute informatie die circuleert onder de allochtone groep met betrekking tot diabetes 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7.
Eet veel honing dat is heel erg goed als je diabetes hebt Eet nooit kalfs-of schapenvlees als je diabetes hebt Als je diabetes hebt mag je niets meer eten Zonder brood kan er niet gegeten worden Mensen die veel snoepen krijgen suikerziekte, als je stopt met snoepen is het over Als je diabetes hebt moet je s’morgens alleen citroensap drinken Als je diabetes hebt moet je dagelijks een bosje tijm in water koken en in één keer helemaal 26 opdrinken
13
Foute informatie die circuleert onder de allochtone groep met betrekking tot diabetes 8. Dagelijks verse brandnetels drinken is goed voor suikerziekte 9. Diabetes is te genezen met de juiste middel via de traditionele geneeskunde 10. Door een meegemaakte shock heb ik diabetes gekregen 11. Ik heb maar een beetje suiker, het is toch niet erg… 12. Mijn diabetes is goed onder controle omdat ik nog nooit een hypo-gevoel heb meegemaakt 13. Als je je niet ziek voelt of geen pijn meer hebt stop dan de medicatie 14. …….. 27
Wat met lang verblijf in het buitenland? Lang verblijf in land van herkomst brengt vaak diabetesontregeling met zich mee Vergeten voldoende medicatie mee te nemen of raken ze kwijt Niet alle insulines en orale medicatie zijn te verkrijgen in Marokko en zeker niet op korte termijn. Bezoeken een traditionele genezer Bij raadpleging arts wordt niet de volledige medische achtergrond vertelt 28
14
29
30
15
Wat kunnen wij als “hulpverlener” doen? Zorg dat uw patiënt een medisch verslag meekrijgt in het FRANS Zorg dat de benaming van de medicatie een internationale benaming is Geef contactgegevens van het diabetesteam: telefoon en mailadres Raad uw patiënt aan extra materiaal mee te nemen. Geef praktisch richtlijnen omtrent hun behandeling Indien mogelijk, bezorg ze een aantal adressen waar ze terecht kunnen bij problemen. 31
TIPS om voorlichting te geven aan allochtone patiënten: Ken je doelgroep Stem je voorlichting af op de doelgroep Sluit aan bij de behoefte & kennis van de doelgroep Bepaal de mate van aanpassing van uw voorlichting Benadruk positieve elementen bij de patiënt Werk samen met specialisten Maak een realistische tijdsplanning op afhankelijk van de patiënt
32
16
Info te onthouden: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Taal en Tolk Vertrouwensrelatie Sociale achtergrond Kennis en begrip Bespreekbaarheid van de ziekte Zorgaanbod Ziektebeleving Sociale steun Andere genezers Lichamelijke verzorging Therapietrouw
33
Conclusie: Gezegde van AL Halladj, Arabisch mysticus gestorven in 922
De kostbaarste bagage van vreemdelingen is hun anders zijn, als je je concentreert op wat afwijkt, op wat verschillend is, krijg je flitsen van inzicht.
34
17
Bronnen:
Scriptie de allochtone zorgvrager: http://www.ziekenverzorgende.nl/zv81/scriptie-allochtonezorgvrager.htm Allochtone burgers in nood: is hulpverlening aan allochtonen iets apart? De noodzaak van (professionelle) interculturele communicatie, door Marie Scheirlinck (2de, uitgebreide versie): http://www.flw.ugent.be/cie/CIE/scheirlinck2.htm Boek: Diabetes mellitus bij marokkanen: Fs Malki, diabetesverpleegkundige Slotetvaartziekenhuis Amsterdam L.A. Waterval, diëtist Thuiszorg Amsterdam Allochtonen en gezondheid: www.nigz.nl Allochtonen gevoeliger aan suikerziekte: http://www.mo.be/node/19914 Diabetes wereldwijd: Vlaams Diabetes vereniging vzw Marokkanen: wikipedia Tijdschrift: Diabetes Specialist, oktober 2003, jaargang 2, versie: 8 Voorlichting in een multiculturele samenleving, gepubliceerd in Gent, B. van & J. Katus (red.): Voorlichting in een risicovolle informatiemaatschappij. Theorieën, werkwijzen en perspectieven Samsom, Alphen aan den Rijn, 2000, pp. 145-162 Sociaal-medische begeleiding allochtonen: STECR platform reïntegratie Handboek: Cultuur en Migratie, Interculturele bemideling in de gezondheidszorg H.Verrept, jaargang 18, nummer 2 jaar 2000/2001
35
18
