054

HOUT TWEEDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS september 2006 LICAP – BRUSSEL D/2006/0279/054

HOUT TWEEDE GRAAD BSO LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP – BRUSSEL D/2006/0279/054 (vervangt het leerplan D/1998/0279/053 met ingang van september 2006) ISBN 978-90-6858-697-8

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

Inhoud Lessentabel ........................................................................................................................5 1

Uitgangspunten.....................................................................................................7

2

Studierichtingsprofiel ...........................................................................................8

2.1 2.2 2.3

Profiel .................................................................................................................................................8 Instroom .............................................................................................................................................8 Uitstroom ...........................................................................................................................................8

3

Verticale leerlijn.....................................................................................................9

3.1 3.2 3.3

Logisch curriculum bso studiegebied hout ...................................................................................9 Beginsituatie......................................................................................................................................9 Hoofddoelstellingen........................................................................................................................10

4

Horizontale samenhang......................................................................................11

4.1 4.2

Bij parallelle klassen in dezelfde studierichting ..........................................................................11 Horizontale samenhang met aanverwante studierichtingen ......................................................11

5

Open en geïntegreerd .........................................................................................12

5.1 5.2

Een open leerplan ...........................................................................................................................12 Een geïntegreerd leerplan ..............................................................................................................12

6

Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken .................................................................................................................13

6.1 6.2

Begrippenkader ...............................................................................................................................13 Realisaties hout...............................................................................................................................14

7

Algemene pedagogisch-didactische wenken ...................................................26

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Projectmatig aanpak .......................................................................................................................26 Werkvormen.....................................................................................................................................26 Algemene pedagogische wenken..................................................................................................27 CAD en ECDL-attest........................................................................................................................27 Welzijn op het werk en VCA ...........................................................................................................27

8

Evaluatie ..............................................................................................................28

8.1 8.2 8.3

Procesevaluatie ...............................................................................................................................28 Productevaluatie .............................................................................................................................29 Evalueren van attitudes..................................................................................................................29

9

Minimale materiële vereisten .............................................................................31

10

Nuttige adressen .................................................................................................36

11

Bibliografie ..........................................................................................................39

2de graad bso Hout

3 D/2006/0279/054

Lessentabel Pedagogische vakbenaming Minimum-maximum

uren/week

Administratieve vakbenaming

32-36

32-36

Godsdienst

2

2

AV Godsdienst

Lichamelijke opvoeding

2

2

AV Lichamelijke opvoeding

Maatschappelijke vorming

0/2

0/2

AV Maatschappelijke vorming

Nederlands

0/2

0/2

AV Nederlands

Project algemene vakken

6/0

6/0

AV Project algemene vakken

Wiskunde

0/2

0/2

AV Wiskunde

Informatica

1

1

21-25

21-25

Realisaties Hout

TV Hout/Toegepaste informatica 15-18 15-18 6-7

6-7

PV Praktijk Hout TV Hout

Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen.

2de graad bso Hout

5 D/2006/0279/054

1

Uitgangspunten

•

Vernieuwde visie op tso en bso die moet leiden naar een duidelijke profilering van de studierichtingen Bouw- en houtkunde, Houttechnieken en Houtbewerking.

•

Actualisering van technieken, technologieën, normen, voorschriften, werkvormen ...

•

De leerplandoelstellingen, in combinatie met de leerinhouden, moeten het verwachte beheersingsniveau duidelijk aangeven. Er wordt afgestapt van complexe en moeilijk hanteerbare taxonomieën.

•

Bewaken van de verticale samenhang met het leerplan van de derde graad.

•

Integratie van theorie en praktijk in de leerplandoelstellingen en leerinhouden.

•

De mogelijkheid voor de school om een complementaire keuze te maken (voor maximum 4 uur – zie lessentabel). We adviseren om binnen het complementair gedeelte uren op te nemen voor ‘Realisaties hout’. Dit maakt het mogelijk om te differentiëren en om bepaalde leerinhouden grondiger in te oefenen.

•

De leerplandoelstellingen binnen het vak ‘Toegepaste wetenschappen’ uit het vorige leerplan zijn volledig herwerkt en geïntegreerd binnen het vak ‘Realisaties hout’.

•

Een aantal leerinhouden (werkmethode, materialenstaat, eenvoudige prijsberekening …) kunnen geïntegreerd worden met het vak ‘Toegepaste informatica’.

•

De hoofdstukken 1, 2, 10 en 11 zijn de pijlers waarop het leerplan is gebaseerd.

•

De hoofdstukken 3 tot en met 9 dienen als wegwijzer voor de leraar waar de te bereiken doelstellingen en de visie van het leerplan omschreven zijn.

2de graad bso Hout

7 D/2006/0279/054

2

Studierichtingsprofiel

2.1

Profiel

Onder begeleiding leert de jongere opdrachtelementen van eenvoudige uitvoeringen (klein meubilair, basistoepassingen van schrijn- en timmerwerk) ontleden, oordeelkundig realiseren, afwerken en plaatsen. Hij leert fragmenten van het productieproces voorbereiden (opmeten, schetsen, tekenen, CAD, werkmethode …). Hij leert basismachines instellen en bedienen. Hij maakt op een praktische manier kennis met de eigenschappen en de mogelijkheden van de materialen waaruit de constructies zijn gemaakt. Hij leert zijn werkomgeving veilig organiseren. Door het toepassen van kwaliteitscontroles en zelfevaluaties, leert hij uit zijn bevindingen en stuurt hij bij. De basisvorming (algemene vakken) is gebaseerd op de eindtermen. In de tweede graad Hout wordt de totale persoonlijkheid gevormd. De beroepsgerichte context situeert zich om onder begeleiding, realisatiegerichte competenties (kennis, vaardigheden, attituden) te verwerven, binnen een duidelijk omschreven opdracht en volgens een gepaste methode.

2.2

Instroom

De logische instroom voor deze studierichting is de eerste graad Beroepsvoorbereidend leerjaar. Van leerlingen die instromen uit andere studierichtingen is een minimum aan technisch inzicht en praktische aanleg aan te bevelen.

2.3

Uitstroom

De logische uitstroom is naar Houtbewerking of Houtbewerking-snijwerk derde graad bso.

8 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

3

Verticale leerlijn

3.1

Logisch curriculum bso studiegebied hout

Meubelgarneren

Stijl- en designmeubelen

Modelmakerij

Restauratie van meubelen

Industriële houtbewerking

3de leerjaar

Bijzondere schrijnwerkconstructies

3de graad

Interieurinrichting

Restauratie van schrijnwerk

bso

3de graad 1ste en 2de

Houtbewerking

Houtbewerking-snijwerk

leerjaar 2de graad 1ste en 2de

Hout

leerjaar 1ste graad 1ste en 2de Beroepsvoorbereidend leerjaar – beroepenveld Hout leerjaar

3.2

Beginsituatie

In het 2de leerjaar van de 1ste graad Beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL), beroepenveld ‘Hout’, hebben de leerlingen al kennis gemaakt met: •

het leren werken in een veilige en krachtige leeromgeving,

•

een vereenvoudiging van het technologisch proces,

•

eenvoudige voorbeelden van verwerken van hout en toepassingen uit de houtbewerking,

•

verrassende mogelijkheden van de techniek,

De kans is dat leerlingen uit een ander beroepenveld of een basisoptie komen. Dit vraagt voor de leraar de nodige aandacht om de instap mogelijk te maken.

2de graad bso Hout

9 D/2006/0279/054

3.3

Hoofddoelstellingen

Het studierichtingsprofiel werd vertaald in zeven hoofddoelstellingen die verfijnd worden in leerplandoelstellingen en leerinhouden. Deze worden onder begeleiding aangeleerd. (Zie hoofdstuk 6) 3.3.1

De veilig georganiseerde werkomgeving van een eenvoudig proces onder begeleiding ontleden. (Doelstelling 1)

3.3.2

Een eenvoudige uitvoering (opdracht, project) onder begeleiding faseren. (Vanaf doelstelling 2)

3.3.3

Een eenvoudige uitvoering onder begeleiding voorbereiden (tekenen, keuzes maken, werkmethode …). (Vanaf doelstelling 8)

3.3.4

Elementair machinegebruik onder begeleiding voorbereiden en linken met enkele basismechanismen. (Vanaf doelstelling 14)

3.3.5

Een eenvoudige uitvoering (opdracht, project) onder begeleiding vakkundig realiseren. (Vanaf doelstelling 25)

3.3.6

Een eenvoudige uitvoering (opdracht, project) onder begeleiding vakkundig afwerken. (Vanaf doelstelling 31)

3.3.7

Onder begeleiding kwaliteitscontrole en zelfevaluatie toepassen, op advies de vaststellingen bijsturen. (Vanaf doelstelling 32)

10 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

4

Horizontale samenhang

4.1

Bij parallelle klassen in dezelfde studierichting

Het komt voor dat een grote klas gesplitst wordt in kleinere groepen voor onder andere Realisaties hout. Overleg binnen het lerarenteam is hier van primordiaal belang. Zorg dat de doelstellingen evenwichtig in de groepen worden aangeleerd. Het gezamenlijk opstellen van een jaarplanning (graadsplanning) en een goede spreiding van de leerplandoelstellingen moet ervoor zorgen dat de horizontale samenhang gegarandeerd blijft. Het hanteren van een uniform evaluatie-instrument zorgt ervoor dat ongelijkheden worden weggewerkt. De leerlingen kunnen op een identieke manier permanent worden geëvalueerd en bijgestuurd.

4.2

Horizontale samenhang met aanverwante studierichtingen

Binnen de 2de graad bso zijn het vooral de attitude- en de evaluatiegerichte doelstellingen die overeenkomsten vertonen. Deze horizontale samenhang is bijvoorbeeld terug te vinden in het: •

onder begeleiding leerfragmenten uitvoeren,

•

dragen van verantwoordelijkheid,

•

zichzelf leren evalueren en bijsturen,

•

veiligheidsbewust handelen …

2de graad bso Hout

11 D/2006/0279/054

5

Open en geïntegreerd

5.1

Een open leerplan

De scholen hebben een grote vrijheid voor wat betreft het implementeren en realiseren van de doelstellingen in samenhang met de leerinhouden. Geen enkele doelstelling is gebonden aan een uitvoering of voorgesteld project. Hier ligt de keuze volledig bij het lerarenteam dat het leerplan moet realiseren. De mogelijkheden om de doelstellingen en leerinhouden te combineren en te vertalen in projecten, zijn onbeperkt.

5.2

Een geïntegreerd leerplan

In de leerplannen van de 3de graad tso en bso van het studiegebied Hout, wordt de integratie van de technische vakken (TV) en praktijk (PV) vooropgesteld. Ook in de 2de graad vormt de integratie een fundamenteel uitgangspunt. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er in de opbouw geen onderverdeling is volgens vakken. Dit betekent dus geen afzonderlijk leerplanonderdeel voor tekenen, technologie en praktijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat de praktijk en de theorie als een geheel worden ervaren, waardoor de afstemming van de theorie op de praktijk optimaal wordt. Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om degelijke samenhang te brengen tussen praktijk en theorie. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geintegreerd leerplan. De samenhangende delen zijn geclusterd in ‘Realisaties hout’. Het onderscheid tussen PV en TV is louter omwille van administratieve redenen behouden. De versnippering in vakken van enkele uren is niet efficiënt, het is interessanter om op bepaalde ogenblikken pakketten als geheel aan te bieden. Door versnippering gaat de samenhang verloren en ontstaan tal van overlappingen. Door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een duidelijker referentiekader om doelgericht en projectmatig te werken. De leerplandoelstellingen en leerinhouden van ‘Realisaties hout’ dienen door het lerarenteam, in overleg met de technisch adviseur(s), gepland en gespreid te worden. Permanent opvolgen via teamvergaderingen is noodzakelijk. Aangezien ‘Realisaties hout’ steeds in relatie staat met het technologisch proces, zijn leerplandoelstellingen en bijbehorende leerinhouden geïntegreerd uitgeschreven.

12 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

6

Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogischdidactische wenken

6.1

Begrippenkader

Onder begeleiding Bij de hoofddoelstellingen worden de woorden ‘onder begeleiding’ gebruikt. Dit is een duidelijke verwijzing naar het niveau waarbinnen de doelstellingen zich afspelen. Veelal kunnen doelstellingen bij bso-leerlingen slechts bereikt worden als de werkvormen en de leermethoden kaderen binnen een gestructureerde en soms intensieve begeleiding. Het kan gebeuren dat enkele leerlingen van een tweede graad enkele doelen zelfstandig bereiken, in combinatie met een goede begeleiding. Geïntegreerde leerplandoelstellingen De leerplandoelstellingen en de leerinhouden zijn gekaderd binnen de bovenstaande hoofddoelstelling. De leerinhouden staan in relatie met de leerplandoelstelling en de hoofddoelstelling. Ze zijn deels geïntegreerd. Sommige leerinhouden kunnen ook geïntegreerd worden met andere doelstellingen. Uitbreiding (U) Dit leerplan heeft zich voornamelijk beperkt tot de basisdoelstellingen. De leerinhouden bakenen de doelstelling af. Hier en daar zijn uitbreidingsdoelstellingen en -leerinhouden (U) aangegeven. Met het oog op het grondig verwerven van bepaalde basisdoelstellingen bevelen we aan om via zelf gekozen leerinhouden (aangepast aan de eigenheid van de school) en alternatieve houtbewerkingsprojecten of opdrachten (als uitbreiding) hieraan te werken. De opgesomde leerinhouden zijn dus niet beperkend. Indien nodig en mogelijk kunnen ze worden aangevuld. Uitvoeringsgerichte voorbereidingen Dit houdt alle voorbereidende technische werkzaamheden in om tot de praktische uitvoering over te kunnen gaan, zoals het kiezen uit een aantal materialen, het maken van tekeningen en het bepalen van de uitvoeringstechnieken. De leraar reikt in de tweede graad meestal de voorbereidingen aan. Traditioneel tekenen Hier worden gedetailleerde uitvoeringstekeningen manueel gemaakt. Het traditioneel tekenen komt nog deels aan bod. Een aantal vaardigheden en inzichten bij het traditioneel tekenen vinden transfereerbare toepassingen in de praktijk. Denk onder meer aan het afschrijven van constructieonderdelen op ware grootte, het uitzetten van constructies, het vervaardigen van mallen... Andere tekentoepassingen worden zoveel mogelijk gemaakt met een CAD-pakket. Schetsen Is de tekentechnische vaardigheid om op een vlugge en eenvoudige manier waarnemingen en ideeën te concretiseren. Dit betekent een ruwe schets maken bij het geven van technische uitleg of bij het toelichten van een uitvoeringsdetail, een situatieschets maken, een schets ter verduidelijking van een werkingsprincipe... Opdelen Hiermee wordt het optimaal verdelen van plaatmaterialen bedoeld, zodat er een minimum aan restmateriaal is. Het is niet de bedoeling om softwarepakketten, zoals die bijvoorbeeld bij een opdeelzaagmachine, in de tweede graad aan te leren.

2de graad bso Hout

13 D/2006/0279/054

Uitsmetten Dit is het ruw aftekenen van de stukken op het massieve hout, om nadien uit te zagen. Realisaties (projecten, opdrachten) Iedere leerling dient individueel of in groep, eenvoudige realisaties uit te voeren uit het domein van de houtbewerking. De klemtoon ligt op het praktisch ervaren van eenvoudige uitvoeringen. Een realisatie kan opgevat worden •

als een project waar alle elementen van de realisatie (uitvoeringsgerichte voorbereidingen, tekeningen, uitvoering …) geïntegreerd zijn. Bij een project wordt de volledige werkgang doorlopen.

•

als een opdracht; een opdracht is een fragment van een project.

6.2

Realisaties hout

Onder begeleiding de werkomgeving veilig organiseren volgens een eenvoudig proces (hoofddoelstelling 3.3.1)

1

LEERPLANDOELSTELLINGEN De eigen werkomgeving van de werkbank en de 1.1 machines volgens de veiligheidsvoorschriften en de productie-eisen organiseren. •

De veiligheidsvoorschriften bij hun werkomgevingen toepassen.

LEERINHOUDEN Welzijn op het werk als rode draad − Veiligheidsbewust maken − Werkplaatsreglement − Evacuatieplan − Veiligheidsvoorschriften − Milieuzorg − Ergonomie − Goede verlichting, verluchting en verwarming … − …

1.2

Persoonlijk en gemeenschappelijk gereedschap − Stellen − Hanteren − Opbergen − Zorg − …

14 D/2006/0279/054

1.3

Relatie met doelstellingen 14, 23 t.e.m. 28

1.4

Orde en netheid

1.5

Structuur

2de graad bso Hout

Eenvoudige uitvoering onder begeleiding faseren (hoofddoelstelling 3.3.2)

2

LEERPLANDOELSTELLINGEN Tekening lezen en de delen herkennen in functie 2.1 van de opdracht of het project. •

De juiste positie (plaats) van de delen van een 2.2 tekening bepalen. 2.3 2.4

3

4

Technische documentatie raadplegen, begrijpen, 3.1 selecteren en ordenen in functie van de opdracht of het project.

5

Correcte verhoudingen toepassen.

De tekening voor een opdracht of project maken.

Bladschikking en lay-out Titelkader Tekennormen −

Aanzichten

−

Doorsneden

−

Bemating

−

Materiaalgebruik

−

…

Zoekstrategieën: cursusmateriaal, boeken, tijdschriften, brochures, digitaal (cd-rom, internet …)

3.2

ICT en multimedia

3.3

Hoofdzaak - bijzaak

3.4

Algemeen – essentieel

Eenvoudige elementen meten en schetsen om op 4.1 basis hiervan de werktekening voor te bereiden. 4.2 •

LEERINHOUDEN De tekenopdracht: duidelijke opdrachtomschrijving, gegeven, gevraagde, transparantie evaluatiemethode

Schets als waarnemingstekenen Schets als communicatiemiddel

4.3

Meet- en schetsgerei: tekenpapier, potlood, meter …

5.1

Tekenmiddelen: teken- en schetsgerei, soorten papier, computer, CAD-programma

5.2

Basiselementen van vormgeven aanreiken: verhoudingen, lay-out, bladschikking, functiegerichtheid, arcering …

5.3

Het belang van de tekening

5.4

Ware grootte en schaal

5.5

Positief, negatief

5.6

De authentieke vormen respecteren

5.7

Relatie tekening en uitvoering

5.8

Technisch tekenen: werktekening, detailtekening, ploftekening … −

Delen: corpus, deuren, laden, blad

− Constructies: ° Verbindingen massief: lengte-, breedte- en dikteverbindingen, T- en hoekver-

2de graad bso Hout

15 D/2006/0279/054

bindingen ° Verbindingen plaatmaterialen ° Verbindingen andere materialen ° Hulpmiddelen symbolisch voorstellen zoals nagels, schroeven, bouten, eenvoudig beslag, drevels, lijmen… − Componenten: profielen (groeven, sponningen, lijsten), verstek, schoudering … − Aanzichten volgens Europese projectiemethode − Doorsneden met kleuraanduiding − Noodzakelijke maataanduiding − Materiaalaanduiding − Tekennormen

5.9 6

De werkvolgorde opstellen in functie van de 6.1 opdracht of het project. 6.2 •

•

•

Eenvoudige perspectief, geometrische vorm– en, ontmanteling Volgens de opdrachtomschrijving De duidelijke opdrachtomschrijving bespre– ken en ontleden: gevraagde elementen…

Delen van de werkvolgorde voorbereiden indien mogelijk met behulp van eenvoudige ICT- 6.3 toepassingen. 6.4

Beeldvorming van het eindresutaat

Op basis van tekeningen de materialenstaat opstellen. 6.5

Stappenplan: ordenen van activiteiten

De eenheidsprijs van de materialen opzoeken. 6.6 6.7

Volgens de tekening

Veiligheidsaspecten: veilig organiseren Milieugerichte aspecten: spaarzaam produceren, recyclagegericht, materialen met certificaat

6.8

Omgaan met afspraken

6.9

Taakverdeling

6.10 Materialenstaat, ware grootte stukken 6.11 Materiaalkostprijs, prijsbewust

6.12 ICT (Informatie en CommunicatieTechnologieën): tekstverwerking, rekenblad, internet, CAD, specifieke programma's 7

Elke fase van de werkvolgorde uitleggen in 7.1 functie van de opdracht of het project. 7.2 7.3

16 D/2006/0279/054

De structuur van de werkvolgorde Gebruiken en opvolgen van de werkvolgorde Beperkt dossier −

Inhoudstabel

−

Tekeningen

−

Materialenstaat

2de graad bso Hout

−

Werkvolgorde

−

Evaluatiemoment

7.4

Varianten in uitvoeringen en methodes (U)

7.5

Stukwerk, seriewerk

7.6

Individueel werk, groepswerk

Eenvoudige uitvoeringen onder begeleiding voorbereiden (hoofddoelstelling 3.3.3)

8

9

LEERPLANDOELSTELLINGEN Massief hout herkennen in functie van de opdracht 8.1 of het project. 8.2

Loofhout en naaldhout (-bomen): kenmerken, handelsafmetingen, toepassingen…

8.3

Onderdelen van de boom

8.4

De groei van de boom

8.5

Houtvaten, harsgangen, houtstralen …

Massief hout sorteren in functie van de omschreven 9.1 opdracht of het project, volgens de werkvolgorde. •

LEERINHOUDEN Technische fiche gebruiken

Het verzagen en het werken van massief hout 9.2 kennen. 9.3

Te gebruiken houtsoorten

Schors, spinthout, kernhout, vezelrichting… Dos, vals kwartier, kwartier

9.4

Langshout, kopshout

9.5

Werken van hout

9.6

Drogen van hout, natuurlijk en kunstmatig

9.7

Stapelen van nat en van droog hout

10 Oordeelkundig uitsmetten van massief hout in functie 10.1 Uitsmettingsmethode van de opdracht of het project. 10.2 Structuurverschillen in hout 10.3 Gebreken opsporen: kleurverschillen, spint, aantasting, barsten, scheuren, andere fouten 11 Plaatmaterialen en fineren kennen en herkennen 11.1 Technische fiche gebruiken in functie van de opdracht of het project. 11.2 Gebruikte plaatmaterialen: fabricageprocessen, kenmerken, handelsafmetingen, vezelrichting, toepassingen, stapel en opberg methodes … 11.3 Gebruikte fineer: fabricageproces, kenmerken, toepassingen … 11.4 Zorgzaam opbergen van plaatmaterialen en fineren 12 De basisprincipes van het verdelen van 12.1 Optimaal verdelen plaatmaterialen toepassen in functie van de opdracht of het project.

2de graad bso Hout

17 D/2006/0279/054

13 Andere materialen integreren in functie van de 13.1 Te gebruiken andere materialen: glas, opdracht of het project. metalen, kunststoffen … •

Oordeelkundig gebruiken van andere materialen. 13.2 Zorgzaam opbergen van andere materialen 13.3 Bevestingsmogelijkheden nagaan

Elementair machinegebruik onder begeleiding voorbereiden en linken met enkele basismechanismen (hoofddoelstelling 3.3.4)

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 14 Gereedschappen, houtbewerkingsmachines, 14.1 Relatie met doelstelling 1 veiligheidsapparatuur en verspaningsmiddelen kennen en kiezen in functie van de opdracht of het project. 14.2 Meet- en aftekeninstrumenten 14.3 Gereedschappen (onderdelen, eigenschap– pen, toepassingen …) : zagen, schroeven– draaiers, rasp, vijlen, hamers, tangen, drijvers, … 14.4 Machines (onderdelen, eigenschappen, toe– passingen …) − Handmachines: decoupeerzaagmachine, boormachines, schroevendraaiers − Lintzaagmachine − Paneelzaag − Afkortzaag − Vlakschaafmachine − Vandikteschaafmachine − Verticale en horizontale boormachine − Penmachine − Freesmachine − Band- en schijfschuurmachine − Vlakpers − Slijpmolen − Draaibank − Koppeling met afzuiginstallatie, perslucht

14.5 Verspaningsmiddelen (snijgereedschappen): beitels, schaafmessen, boren, frezen, voor– snijders... 14.6 Schuurmiddelen 15 Voorbeelden aanhalen van de begrippen rust, 15.1 Begrippen rust, beweging, baan, beweging, baan, zin, snelheid, tijd en afgelegde weg. snelheid, tijd en afgelegde weg

18 D/2006/0279/054

zin,

2de graad bso Hout

15.2 Voorbeelden kiezen uit de leefwereld van de leerlingen. 15.3 Relatie met bewegende houtbewerkingsmachines.

delen

van

16 De symbolen van de grootheden afgelegde weg, 16.1 Eenheden en symbolen snelheid en tijd kennen en de eenheden omzetten. 16.2 Afgelegde weg, snelheid en tijd

16.3 Link met voorbeelden uit het vakgebied hout 17 De formule voor de beweging toepassen. •

eenparige

rechtlijnige 17.1 De formule is een gegeven

Voorbeelden aanhalen van rechtlijnige beweging.

17.2 Verband tussen afgelegde weg, snelheid en tijd

17.3 Voorbeelden zoals: voedingsbeweging op een draaibank, montageband, aanvoer vandiktebank, aanvoerapparatuur bij frees– machines 17.4 Aanvoeren van werkstukken elementen 18 Voorbeelden aanhalen van eenparige 18.1 Mechanische cirkelvormige beweging en de rotatiefrequentie machinewerkplaats (het toerental) aflezen op een snelheidsdiagram. •

uit

de

De formule van de eenparig cirkelvormige bewe- 18.2 Snelheidsdiagram ging toepassen. (U) 18.3 Relatie rotatiefrequentie (toerental) en aanvoersnelheid met het gewenste resultaat en standtijd snijgereedschappen. 18.4 Rotatiefrequentiegegevens (toerentalgege– vens) op snijgereedschappen 18.5 De formule is een gegeven (U)

19 Bij een machine de mechanische aandrijvingen 19.1 Indirecte en directe aandrijving herkennen. 19.2 Voorbeelden uit de werkplaats of uit de praktijk: elektrische schuif- en kantelpoort, aandrijving van het snijgereedschap, aanvoer van de werkstukken 20 Schroefdraadverbindingen herkennen.

20.1 Schroefdraadverbindingen

20.2 Voorbeelden uit de werkplaats: spanschroef, manuele hoogteregeling zaagas, opspanmechanisme van een lintzaag 21 Bij een machine de mechanische overbrengingen 21.1 Overbrengingen herkennen. − Ketting •

• •

De onderdelen bij een riem-, tandwiel- en kettingoverbrenging herkennen en benoemen.

−

Tandwielen: evenwijdige, haakse…

−

Riem

De draaizin aangeven bij overbrengingen. Enkele eenvoudige en herkenbare toepassingen van mechanische overbrengingen uit het vakgebied kennen.

−

Tandheugel

−

Wrijvingswielen (U)

2de graad bso Hout

19 D/2006/0279/054

−

Nokken (U)

−

Kruk-drijfstangmechanisme (U)

21.2 Overbrenging van cirkelvormig naar rechtlijnig 21.3 Overbrenging van rechtlijnig naar cirkelvormig 21.4 Overbrenging van cirkelvormig naar cirkelvormig

21.5 Slijtage, mogelijke mankementen of drei– gende breuken (voorbeeld: versleten riem, gebarsten tandwiel, waarnemen van brand– geur)

21.6 Voorbeelden uit de werkplaats of uit de praktijk: de toepassingen van platte, getande en V-riemen, hoogteverplaatsing van de vandiktebank en bandschuurmachine, wielen van het aanvoerapparaat, overbrengingen bij onder andere de langgatboor- en frees– machines, drukbalken bij de vandiktebank 21.7 Andere voorbeelden: voortbeweging van de fiets, windmolenmechanisme 22 De snijsnelheid (omtreksnelheid) en de rotatie– 22.1 Rotatiefrequentie (toerental) instellen in frequentie (het toerental) aflezen van tabel (of functie van het te gebruiken snijgereedschap. diagram), vertrekkend van een concreet voorbeeld in 22.2 Berekeningstabellen en diagrammen functie van de verspaning. 22.3 Rotatiefrequentiebepaling bij enkelvoudige overbrenging (U) • De rotatiefrequentie (het toerental) bepalen bij een enkelvoudige overbrenging. (U) 23 Gereedschappen, houtbewerkingsmachines, 23.1 Relatie met doelstelling 1 veiligheidsapparatuur en verspaningsmiddelen volgens de gebruiksaanwijzing en de veiligheidsvoorschriften instellen en bedienen in 23.2 Instellen gereedschappen, machines, functie van de concrete opdracht of project. aanvoerapparaten, toebehoren, specifieke veilig–heidsapparatuur … • De werkstukken correct hanteren. 23.3 Hanteertechnieken 23.4 Verspaningstechnieken 23.5 Aanvoerprincipes, toerental, snijsnelheid… 23.6 Efficiënte en kostenbesparende technieken

23.7 Welzijn op het werk − Veiligheidsaspecten − Veiligheidsinstructiekaarten − Machinefiches

20 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

− Gebruiksaanwijzingen − PBM (persoonlijke beschermingsmiddelen): veiligheidskledij, handschoenen, bril, gehoorbescherming, veiligheidsschoenen … 23.8 Mallen en hulpstukken 24 Gereedschappen, houtbewerkingsmachines, 24.1 Relatie met doelstelling 1 veiligheidsapparatuur en verspaningsmiddelen onderhouden in functie van de concrete opdracht. 24.2 Slijpen en afwetten van de handgereedschappen 24.3 Smeren van bewegende en niet bewegende delen van de basismachines

24.4 Verwisselen onderdelen (U)

24.5 Onderhoudskaart 24.6 Onderhoudsafspraken

Eenvoudige uitvoeringen onder begeleiding vakkundig realiseren (hoofddoelstelling 3.3.5)

LEERPLANDOELSTELLINGEN 25 De opdracht of het project realiseren.

LEERINHOUDEN 25.1 Volgens de werkmethode 25.2 Volgens de uitvoeringstekening 25.3 Volgens de taakverdeling: teamgericht …

individueel,

25.4 Volgens de evaluatiemethode: validiteit, betrouwbaarheid, efficiëntie, objectiviteit, transparantie en normering

25.5 Belang attituden 25.6 Belang veiligheidsaspecten 25.7 Belang veiligheidsinstructiekaarten 25.8 Belang machinefiches 25.9 Belang van didactische fiches (fragmenten uit de cursus) 25.10 Belang checklisten bij machines 26 Massieve houtconstructies kennen en kwalitatief 26.1 Werkmethode en tekening als leidraad verwerken in functie van de omschreven opdracht of 26.2 Evaluatie-instrument als kwaliteitsbewaker het project, volgens de werkmethode. 26.3 Klein dossier als scenario

26.4 Uitvoerings- en verspaningstechnieken massief hout − Zagen, schaven

2de graad bso Hout

21 D/2006/0279/054

− Paringstekens, afschrijven − Boren, pennen, frezen − Vergaren − Lijmen − Schuren, afwerken − … 26.5 Verbindingstechnieken massief hout 26.6 Bevestigingstechnieken massief hout

26.7 Monteren en demonteren van massief hout

26.8 Zorgzaam stapelen van massief hout 27 Plaatmateriaalconstructies kennen en kwalitatief 27.1 Relatie met doelstelling 1 verwerken in functie van de omschreven opdracht of het project, volgens de werkmethode. 27.2 Werkmethode en tekening als leidraad 27.3 Evaluatie-instrument als kwaliteitsbewaker 27.4 Klein dossier als scenario

27.5 Uitvoerings- en plaatmaterialen:

verspaningstechnieken

− Paringstekens, coderen, markeren − Zagen, opdelen − Boren, frezen − Lijmen − Beplakken − Vergaren − Schuren, afwerken − … 27.6 Verbindingstechnieken plaatmaterialen 27.7 Bevestigingstechnieken plaatmaterialen

27.8 Monteren en demonteren van plaatconstructies

27.9 Zorgzaam stapelen van plaatconstructies 28 Fineerhout verwerken in functie van de omschreven 28.1 Relatie met doelstelling 1 opdracht of het project, volgens de werkmethode. (U) 28.2 Werkmethode en tekening als leidraad 28.3 Evaluatie-instrument als kwaliteitsbewaker

22 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

28.4 Uitvoeringstechnieken fineer − Paringstekens − Snijtechnieken − Vergaar- en lijmtechnieken − Schuren − Afwerken − …

28.5 Zorgzaam opbergen van fineer 29 Vergaar- en verlijmingstechnieken kennen en 29.1 Lijmen toepassen in functie van de omschreven opdracht of − Soorten het project, volgens de werkmethode. − Eigenschappen − Terminologie: opentijd, temperatuur, lucht- en materiaalvochtigheid … − Toepassingsgebieden − Veiligheid en milieuzorg − … 29.2 Vergaartechnieken 29.3 Lijmtechnieken, aanbrengmethoden 29.4 Opspantechnieken: apparatuur 29.5 Omstandigheden: temperatuur, lucht- en materiaalvochtigheid 30 Beslag en andere materialen voor houtconstructies 30.1 Technische documentatie kennen en aanbrengen in functie van de omschre– ven opdracht of het project, volgens de werkmethode. 30.2 Beslag voor vaste constructies 30.3 Beslag voor deuren, laden… 30.4 Andere materialen: glas, kunststof, metaal…

30.5 Bevestigingstechnieken 30.6 Monteren en demonteren 30.7 Zorgzaam opbergen

Eenvoudige uitvoeringen onder begeleiding vakkundig afwerken (hoofddoelstelling 3.3.6)

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 31 De afwerking uitvoeren zoals de werkvoorbereiding 31.1 Al of niet schuren voorschrijft. 31.2 Machinaal schuren • De afwerkingvoorschriften toepassen. • Leren manueel afwerken. 31.3 Manueel schuren 31.4 Schuurmiddelen

2de graad bso Hout

23 D/2006/0279/054

31.5 Borstel, rol, vod, spons 31.6 Afwerkingsproducten (en fiches) 31.7 Verduurzamingsproducten 31.8 Afwerkingstechnieken: kleuren, vernissen, beroken, olieën, verven … 31.9 Milieu PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN •

Maak gebruik van een zeer goed gestructureerde, eenvoudige en overzichtelijke cursus (fiches). Vermijd lange teksten. De fasen van de werkmethoden werk je best puntsgewijs uit.

•

Het is belangrijk dat de leraar samen met de leerlingen relevante informatie opzoekt en deze effectief en efficiënt gebruikt. Een documentatiecentrum uitgerust met technische boeken, tijdschriften, brochures, ICT (cd-rom’s, internet …) is noodzakelijk, zodat men het gericht opzoeken en verwerken van informatie kan aanleren.

•

Het tekenen is een combinatie van schetsen, manueel tekenen en CAD. Belangrijk is dat het getekende object realiseerbaar is. Het is best mogelijk dat er bij de aanvang van deze tweede graad wat meer op de traditionele manier getekend wordt dan met CAD.

•

Het aanleren van CAD-vaardigheden dient steeds gekaderd in de context van de te vervaardigen constructies, dus zoveel mogelijk met oefeningen die rechtstreeks bijdragen tot de opleiding. Het werken met projecten is hierbij aan te bevelen.

•

Het geïntegreerd gebruik van de computer in Realisaties hout is een must. We adviseren minimum 2 uur per week in elk leerjaar.

•

Gestructureerd handelen is een heel belangrijke vertrekfase. Leerlingen moeten weten wat ze tekenen. Iedere lijn op een tekening moeten ze kunnen definiëren.

•

Geef de leerlingen vaak schetsopdrachten om vormgeving en uitvoeringsmethoden toe te lichten.

•

Begin de leerlingen prijsbewust te maken. Gebruik actuele prijzen om de materiaalkostprijs van een project te berekenen.

•

Gebruik in de opdrachten of projecten verschillende soorten massief hout en verschillende plaatmaterialen. Het is belangrijk dat de leerlingen vooral de mogelijkheden en de beperkingen van massief hout ervaringsgericht toepassen.

•

De basismechanismen worden gelinkt aan elementair machinegebruik. Breng zo weinig mogelijk theorie aan. Maak bewegingen, overbrengingen, aandrijvingen… duidelijk met behulp van voorbeelden in de machinezaal. Bied deze inhouden aan in ‘veilige omstandigheden’. Verwijs naar de gegevens die vermeld staan op de snijgereedschappen i.v.m. rotatiefrequentie (toerental).

•

Hanteer een transparante (doorzichtige) evaluatiemethode. Dat betekent dat de geëvalueerde leerling alle informatie moet krijgen die hij nodig heeft om te zorgen voor een optimale voorbereiding en een adequate uitvoering van de evaluatieopdracht. Dat impliceert ook duidelijkheid omtrent de voorgestelde doelstellingen (wat geëvalueerd wordt), over de criteria en standaarden die zullen gehanteerd worden (hoe geëvalueerd wordt) en een zicht op de manier waarop een bepaald resultaat tot stand komt. Hetzelfde geldt voor de eventuele gevolgen van een evaluatie.

•

Het is belangrijk dat ouders en leerlingen een volledig en duidelijk beeld krijgen van de gemaakte vorderingen van de verschillende fases van de uitgevoerde projecten. Plaats de vorderingen en de evaluaties in een projectdossier of een projectrapport.

24 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

•

De evaluaties van de projecten (of van de verschillende fases) moeten nagaan of de (hoofd-) doelstellingen, met de te verwerven competenties (kennis, vaardigheden en attituden), gehaald worden.

•

Als kennismaking kan op het einde van het tweede leerjaar een onderdeel van een opdracht of project, via demonstratie gerealiseerd worden met een CNC-machine. (U)

•

Een bezoek brengen aan bedrijven, meubelmakerijen, schrijnwerkerijen... is aangeraden.

Onder begeleiding controlegericht en zelfevaluatie gestuurd handelen (hoofddoelstelling 3.3.7)

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 32 Op basis van aandachtspunten en met behulp van 32.1 Evaluatiemethode: validiteit, een eenvoudig evaluatie-instrument, een fragment betrouwbaarheid, efficiëntie, objectiviteit, van de opdracht of het project evalueren. transparantie en normering •

•

Meet- en controlegereedschappen correct ge32.2 Meetinstrumenten: vouwmeter, winkelhaak, bruiken. meetlat, schuifmaat … Resultaat van bewerkingen controleren. 32.3 Afspraken en toleranties

32.4 Kwaliteitsaandachtspunten

32.5 Conclusies trekken: andere methode, ver– vanging bot gereedschap, juiste schaaf– richting … 33 De evolutie van de uitvoering en de afwerking 33.1 Procesevaluatie evalueren. 33.2 Checklisten 33.3 Productevaluatie 33.4 Zelfevaluatie 33.5 Steekkaarten nagaan 34 Zelfevaluatie toepassen, bespreken, conclusies 34.1 Vaststellen trekken en de tekorten bijsturen. 34.2 Zelfevaluatie-instrument 34.3 Communiceren (verbaal, via schets) met leraar 34.4 Bijsturing en remediëring

2de graad bso Hout

25 D/2006/0279/054

7

Algemene pedagogisch-didactische wenken

7.1

Projectmatig aanpak

Eén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is de integratie van theorie en praktijk. In de leerplannen ‘2de graad bso Hout’ en ‘3de graad bso Houtbewerking’ adviseren we een projectmatige aanpak, waarbij de leerplandoelstellingen uit ‘Realisaties hout’ door de leerlingen als één samenhangend geheel worden ervaren. We hanteren hierbij het model van het technologische proces. (Zie figuur hieronder)

Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen

Opdoen van de relevante voorkennis en verzamelen van de nodige gegevens

bijsturen evaluatie

OK

Voorbereiding, planning en organisatie

evaluatie

bijsturen

OK

Uitvoeren, realiseren

bijsturen

evaluatie

bijsturen

OK

Einde project

7.2

Werkvormen

Het is uiteraard, zoals in elke vorm van onderwijs, aangewezen om een diversiteit van werkvormen te gebruiken. Werkvormen die we onder begeleiding in het bijzonder aanbevelen zijn: begeleid zelfstandig leren, zelfevaluerend handelen, werken in kleine groep …

26 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

7.3

Algemene pedagogische wenken

•

Het realiseren van de doelstellingen is een opdracht van een klein lerarenteam. Probeer zo weinig mogelijk te versnipperen.

•

Stel gezamenlijk de graadsplanning op.

•

Hou geregeld teamvergaderingen en ga na of de doelen bereikt zijn.

•

Het projectmatig werken bevordert de integratie.

•

Probeer op een gestructureerde wijze cognitieve en psychomotorische tekentechnische vaardigheden aan te leren, om het ruimtelijk inzicht en voorstellingsvermogen te vergroten. Deze vaardigheden hebben als doel concepten uitvoeringsgericht te realiseren.

•

Technisch tekenen is de taal van de vakman. Deze communicatievorm wordt gekenmerkt door getekende voorstellingen en/of genormaliseerde symbolen. Bij technisch tekenen maakt men veelal het onderscheid tussen schetsen, traditioneel tekenen en CAD.

7.4

CAD en ECDL-attest

Integratie van de informatie- en communicatietechnologie (ICT) De leerlingen verwerven tijdens de vorming een aantal inzichten en vaardigheden, onder meer op het vlak van CAD. De mogelijkheden van ICT kunnen voortdurend worden toegepast in de context van alle vakken en in het bijzonder de vakken ‘Informatica’ en ‘Realisaties hout’. We verwijzen onder meer naar: •

Tekstverwerking: eenvoudige technische informatie verzamelen en verwerken …

•

Rekenblad: eenvoudige berekeningen van materiaalhoeveelheden en materiaalkostprijs…

•

Internet: opzoeken van informatie

•

Gegevensbeheer (catalogi, producteigenschappen ...) opzoeken op informatiedragers

•

Typische software binnen de houtsector gebruiken: CAD

In de derde graad wordt dit voortgezet zodat de leerlingen normaal gezien in staat zullen zijn om zonder bijkomende opleidingen het ECDL-CAD attest te behalen. Het afnemen van het ECDL-attest dient te gebeuren door erkende testcentra.

7.5

Welzijn op het werk en VCA

In de tweede graad maken de leerlingen verder kennis met basisveiligheid. Het aanleren van een veiligheidsbewuste attitude staat centraal in de opleiding. In het kader van de certificatie (VCA2000/03) dat elke werknemer (in een bedrijf) een opleiding basisveiligheid moet volgen (Zie K.B. van 27 maart 1998, over het welzijnsbeleid tegenover werknemers), kunnen leerlingen in de derde graad deze VCA (Veiligheidschecklist voor Aannemers) behalen. Dit certificaat is 10 jaar geldig.

2de graad bso Hout

27 D/2006/0279/054

)

Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail ([email protected]) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. Langs dezelfde weg kunt u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.

8

Evaluatie

Evalueren is een permanente activiteit die zich gedurende het hele schooljaar afspeelt, op basis van concrete (objectiveerbare) waarnemingen, vaststellingen door de leraar, de lerarengroep en in groeiende mate door de leerling zelf (zelfevaluatie) met als doel: •

•

aan de leerling en de ouders inzicht te geven vanuit een positieve bezorgdheid voor elk individu −

over zijn/haar mogelijkheden, beperkingen en vorderingen om zo het leerproces van de leerling te ondersteunen en te bevorderen

−

met tegelijk waar nodig een concreet voorstel tot remediëring, bijsturing en/of verdieping

−

indien nodig, een passende oriëntering voor te stellen;

aan de leraar concrete suggesties te geven voor bijsturing van zijn didactisch handelen

ten opzichte van: •

de eigen mogelijkheden van de leerling

•

vooraf bepaalde en aan de leerling expliciet vermelde doelstellingen.

De verschillende doelstellingen worden in het evaluatieproces betrokken. Het gaat om kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes die zowel voor de verdere schoolloopbaan als voor de instap in de samenleving en in het arbeidscircuit belangrijk zijn. Hierbij komen cognitieve inhouden, algemene en specifieke vaardigheden, algemene en specifieke attitudes in aanmerking. Dit in overeenstemming met het profiel van de studierichting. Bij de eindevaluatie worden zowel het samengaan van de algemeen vormende, de theoretisch-technische en de technisch-praktische componenten in rekening gebracht. Er dient op een evenwichtige wijze rekening gehouden te worden met zowel het proces als het product.

8.1

Procesevaluatie

Bij procesevaluatie brengt men de stappen in rekening die leiden tot het (juiste) resultaat en analyseert men het leerproces dat de leerling doormaakt. In de scholen gebruikt men procesevaluatie in twee verwante betekenissen: •

enerzijds als ‘gespreide evaluatie’, d.w.z. de evolutie die blijkt uit geregelde toetsmomenten,

•

anderzijds gaat de leraar na hoe de leerling zijn leren aanpakt, hoe hij te werk gaat om tot een bepaalde prestatie te komen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij oefeningen of waar het technologisch proces een belangrijke rol speelt in het leren van de leerling.

28 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

Mogelijke vragen •

Doet hij inspanningen om tot betere prestaties te komen?

•

Gaat de leerling gestructureerd en efficiënt te werk?

•

Ontwikkelt de leerling zelfredzaamheid bij het gebruik van bijvoorbeeld zijn werkmethode?

•

Worden de mogelijkheden van de tekening efficiënt gebruikt?

•

Gaat de leerling logisch en zorgvuldig te werk?

•

Voert de leerling spontaan controles en zelfevaluaties uit, om de juiste conclusies te trekken?

•

Welke evolutie maakt de leerling door?

•

In welke mate maakt hij vooruitgang?

•

Waar en waarom loopt het goed?

Fouten, tekorten, hiaten kunnen verband houden met de kennis van de leerling, met zijn inzicht maar ook met zijn inzet, interesse en aanpakgedrag. Ze kunnen ook tekorten in het didactisch handelen als oorzaak hebben. Het opsporen en lokaliseren van tekorten is dus niet alleen belangrijk als feedback naar de leerling. Het is ook interessant voor het bijsturen van het eigen didactisch handelen. De evaluatie van het leerproces wil het leren op zichzelf optimaliseren. Op termijn moet dit resulteren in een positieve evolutie van het leerresultaat.

8.2

Productevaluatie

De vraag naar het leerrendement stelt men vooral bij productevaluatie: in welke mate zijn de onderwijsdoelstellingen bereikt? De leraar controleert in welke mate de leerling nieuwe competenties verworven heeft en of hij die op een adequate manier kan gebruiken. Ook gaat hij na of de leerling vooruitgang gemaakt heeft. Mogelijke vragen •

In welke mate kent de leerling …? (Cognitie)

•

In welke mate heeft de leerling inzicht in ...? (Cognitie, technische vaardigheden)

•

In welke mate kan de leerling …? (Cognitie, communicatie en technische vaardigheden)

•

In welke mate beantwoordt de realisatie of … aan …? (Technische vaardigheden)

•

In welke mate gedraagt de leerling zich ... ? (Attitudes)

•

…

Vormen •

Individuele gesprekken, groepsbesprekingen en overleg.

•

Realisaties vergelijkingen met de norm.

•

Realisaties vergelijkingen met de opdracht.

•

…

8.3

Evalueren van attitudes

Attitudes hebben te maken met houding en gedrag en daar komen heel wat affectieve elementen bij kijken, maar attitude-evaluatie mag niet verward worden met het sanctioneren van gedragsproblemen. Attitudes worden vaak omschreven als ‘zin hebben voor’, ‘bereid zijn te ‘, ‘bewust zijn van ‘, enz. en zijn dus intentionele houdingen. Deze zijn niet duidelijk te beoordelen. Het gaat hier met andere woorden om complexe gedragsveranderingen die leerlingen op een eigen wijze, via een leerproces, integreren in hun persoon.

2de graad bso Hout

29 D/2006/0279/054

Vormen •

Algemene attitudes zoals zin voor sociale gerichtheid, zin voor discipline, zin voor samenwerking, kritische zin, respect, zelfstandigheid.

•

Specifieke attitudes zoals werkmethodiek, kostenbewustzijn, aandacht voor veiligheid en milieu.

•

Leerattitudes zoals bereidheid om te leren en te werken, zin voor efficiënt werken, voor doorzetting, resultaatgerichtheid.

Bij de leerattitudes kan men ook de attitudes rekenen die opgenomen zijn in de lijst van de vakoverschrijdende eindtermen. Het evalueren en bijsturen van attitudes is een permanente opdracht. Voor het evalueren verwijzen wij onder meer naar de SAM-schaal. Bron: Diocesane Pedagogische Begeleiding. Evaluatie, een genuanceerd verhaal. Bisdom Gent, oktober 2004.

30 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

9

Minimale materiële vereisten

Met ’minimale materiële vereisten’ bedoelen we “een beschrijving van wat minimaal noodzakelijk wordt geacht om de doelstellingen van het leerplan op een verantwoorde wijze te kunnen realiseren.” “Noodzakelijk” wil niet zeggen “verplicht op school aanwezig” maar wel “beschikbaar en voor alle leerlingen toegankelijk”, bv. in een nabijgelegen bedrijf, via een RTC. Welke uitrusting effectief op elke school aanwezig is, is een beslissing van de school zelf. Bij de beslissing spelen volgende elementen een rol: •

gebruiksfrequentie en –efficiëntie;

•

kostprijs en levensduur;

•

regelgeving: wat verplicht wordt door van kracht zijnde wetten en reglementen

•

specificiteit van de leerlingen populatie.

De minimale materiële vereisten slaan uitsluitend op de verwezenlijking van de basisdoelstellingen en niet op eventuele uitbreidingsdoelstellingen. Minimale materiële vereisten vallen uiteen in uitrusting en infrastructuur. Met uitrusting zijn bedoeld: leermiddelen, machines en gereedschappen, beschermingsmiddelen... Infrastructuur staat voor vaklokalen, werkplaatsen… De aantallen of het volume dienen uiteraard in relatie te staan met het aantal leerlingen. Met persoonlijke uitrusting bedoelen we de uitrusting die elke leerling ter beschikking moet hebben. De persoonlijke uitrusting wordt bepaald door de noodwendigheid van het gebruik (bv. door de regelgeving). De school bepaalt welke persoonlijke uitrusting door haarzelf ofwel door de leerling wordt aangekocht. We bevelen scholen aan om een groeipad voor minimale materiële vereisten uit te tekenen in het kader van een masterplan. De uitrusting en de infrastructuur, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en de laboratoria, dienen te voldoen aan de van kracht zijnde wetten en reglementen betreffende het Algemeen Reglement voor Arbeidsbescherming (ARAB), de Codex, het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) en de Vlarem wetgeving. Alle machines en arbeidsmiddelen vanaf 1995 moeten voldoen aan de machinerichtlijn en CE-gekeurd zijn (KB. 5 mei 1995). Arbeidsmiddelen van vóór 1995 moeten voldoen aan de arbeidsmiddelenrichtlijn (KB.12 augustus 1993). De stofafzuiginstallatie is aangepast aan de van kracht zijnde wetgeving. Bestaande stofafzuigingen dienen te voldoen aan het KB 26 maart 2003 gebaseerd op de Europese richtlijn 99/92/EG de zogenaamde ATEX 137 richtlijn. Alle snijgereedschappen dienen te beantwoorden aan de van kracht zijnde wetgeving en de norm EN 758 (MAN gereedschap). De spuitkabine (-lokaal) moet vanaf 2007 voldoen aan de vooropgestelde normen i.v.m. watergedragen lakken en vernissen.

9.1

Veiligheidsvoorzieningen

Gemeenschappelijke beschermingsmiddelen •

Brandblusapparaten

•

Technische fiches van de producten

•

EHBO-dienst

•

Veiligheidsinstructiekaarten

•

Evacuatieplan

•

Werplaatsenreglement

•

Ontsmettingsmiddelen

•

…

2de graad bso Hout

31 D/2006/0279/054

Pictogrammen Persoonlijke beschermingsmiddelen •

Gehoorbeschermers

•

Veilige werkkledij

•

Veiligheidsbril met zijbescherming

9.2 • • • •

9.3

•

Veiligheidsschoenen (enkel verplicht op advies van de preventieadviseur)

•

…

Vaklokalen en vakmediatheek Catalogi van materialen, gereedschappen, machi- • nes • Computers, randapparatuur, software, internet, … • Didactische modellen • Materiaalstalen •

Mogelijkheid tot multimediale projectie Relevante tijdschriften Schoolmeubilair Technische voorlichtingen Boeken in verband met houttechnologie

•

…

Kleedruimte met wasgelegenheid

•

Handdoeken

•

Zeep

•

Wastafels

•

…

9.4

Tekengerei en handgereedschappen

Gemeenschappelijk •

Aanzetstaal

•

Passer

•

Bankschroef

•

Petroleumbusje

•

Bitsenset

•

Schuifmaat

•

Boren: langgatboor, potscharnierboor, verzink- • boor, … • Borstels, verf-, vernis-, kleur• Draaibeitels • Handkitpistool • Houtrasp • Inbussleutels • Kaderspanner • Kastspanners • Kleefband • Kruishout •

• • • • • • • • •

32 D/2006/0279/054

Slis en schuurpapier Spanschroeven en lijmknechten Steekpasser Steekringsleutels Verlengsnoeren Verstekhaak Vijlborstel Vijlen: houtvijl, metaalvijl, … Voeg- en kleefbandapparaat Zaagvijlklem Zaagzettang

2de graad bso Hout

•

Lijmborstel

•

Zagen

•

Lijmemmer

•

Zwaaihaak

•

Lijmkam, lijmrol

•

…

Individueel •

Afschrijfpotlood

•

Afwetsteen ik bakje

•

Blokschaaf

•

Schrijnwerkershamer

•

Els (priem, steker)

•

Schrijnwerkerspotlood

•

Gom

•

Schroevendraaiers

•

Gradenboog

•

Schuurblokje

•

Handdoek

•

Spanschroeven (2)

•

Houten hamer

•

Steekbeitels

•

Kleurpotlood (rood/blauw)

•

Tekendriehoeken

•

Lat

•

Toffelzaag

•

Nageldrijver

•

Vijlen: houtvijl (plat, halfrond), zaagvijl

•

Paraffine

•

Vod

•

Rasp

•

Vouwmeter

•

Ringmap

•

Winkelhaak

•

Rugzaag

•

…

•

Schraapstaal

9.5

Houtmagazijn

9.6

Geïsoleerde werkplaats, machinezaal, machines

•

Aanvoerapparaat

•

Afkortzaag

•

Freesmachine

•

Houtdraaibank

•

Kolomboormachine

•

Langbandschuurmachine

•

Langgatboormachine

•

Lintzaagmachine

•

Onderhoudsmateriaal

•

Paneelzaagmachine

•

Penmachine

•

Persluchtvoorziening

•

Schragen

2de graad bso Hout

33 D/2006/0279/054

•

Schuurmachines

•

Slijpmolen

•

Transportmiddelen

•

Vandikteschaafmachine

•

Vlakpers

•

Vlakschaafmachine

•

Werkposten, werkbank

9.7

Stofafzuiginstallatie

9.8

Persluchtinstallatie

•

Kabelhaspel, persluchtdarm

•

Aansluitingspunten

•

Compressor

9.9

Ingericht gereedschappenmagazijn

•

Boren: klokboren, langgatboren …

•

Decoupeerzaagmachine

•

Freesmallen

•

Frezen, bossing, groef-, sponning- …

•

Handboormachine

•

Handbovenfreesmachine

•

Handtrilschuurmachine of exentrische schuurmachine

•

Kantenfreesmachine

•

Lamellen freesmachine

•

Meeloopringen

•

Meet- en uitzetapparatuur

•

Opspandoornen en spanhulzen

•

Profiel- en tegenprofielfrezen

•

Profielfrezenset

•

Schaafkop

•

Schaafmessen

•

Schroefmachine op accu

•

Schuurbanden

•

Smeer- en glijmiddelen

•

Tussenringen

•

Verbindingsfrezen

34 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

•

Verstekzaagmachine

•

Verstelbare hoekfrezen

•

Zaagbladen

•

Zaaglinten

9.10

Explosie-, brand-, vorst- en lekvrije opslagruimte voor afwerkingsproducten

•

Stapelrekken

•

Lijst van de producten

•

Veiligheidsvoorschriften

•

Afwerkingsproducten

•

…

9.11 •

Afwerkingslokaal (spuitlokaal) met afzuiging

Droog- en/of stapelrekken

2de graad bso Hout

35 D/2006/0279/054

10

Nuttige adressen

BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie) Brabançonnelaan 29 1040 BRUSSEL Tel. 02 520 22 33 Website: http://www.bin.be E-mail: [email protected] Cobosystems nv Excelsiorlaan 57 1930 ZAVENTEM Tel. 02 725 31 61 Fax 02 725 44 01 E-mail: [email protected] Website: www.cobosystems.be KVIV (Koninklijke Vlaamse Ingenieurs Vereniging) Desguinlei 214 2018 ANTWERPEN Tel. 03 216 09 96 E-mail: [email protected] Website: http://www.ti.kviv.be/critto FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid) Koningsstraat 45 bus 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 210 03 33 E-mail: [email protected] Website: http://www.fvbffc.be/ NAVB (Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in de bouwnijverheid) Sint-Jansstraat 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 552 05 00 E-mail: [email protected] Website: http://www.navb.be Nationale federatie voor de houthandelaars Centrum Galerij - blok 1 - 5de verdiep Kleerkopersstraat 15/17 1000 Brussel Tel. 02 229 3260 Fax 02 229 32 64 E-mail: [email protected] Website: http://www.nfh.be (bevat linken naar nagenoeg alle relevante organisaties) Bouwunie Spastraat 8 1000 BRUSSEL Tel. 02 238 06 05 E-mail: [email protected] Website: www.bouwunie.be

36 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

Opleidingscentrum Hout Hof ter Vleest dreef 3 1070 Brussel Tel. 02 558 15 51 E-mail: [email protected] Website: www.och-cfb.be Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden Tervurenlaan 463 1160 BRUSSEL Tel. 02 773 16 80 E-mail: [email protected] Website: www.vkw.be VCB (Vlaamse Confederatie Bouw) Tweestationstraat 80 1070 BRUSSEL Tel. 02 545 56 00 Fax 02 545 59 00 Website: http://www.vcb.be VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) Leuvenseplein 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 219 42 99 Fax 02 219 81 18 E-mail: [email protected] Website: http://www.vlor.be VMM (Vlaamse Milieumaatschappij) A. Van De Maelestraat 96 9320 EREMBODEGEM Tel. 053 72 64 45 Website: http://www.vmm.be/ VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) Guimardstraat 1 1040 BRUSSEL Tel. 02 507 07 30 Fax 02 511 33 57 E-mail: [email protected] Website: http://www.vvkso.be WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) Maatschappelijke zetel Violetstraat 21-23 1000 BRUSSEL Tel. 02 502 66 90 E-mail: [email protected] Website: http://www.bbri.be

2de graad bso Hout

37 D/2006/0279/054

Belgian Woodforum (vzw Hout) Het Arsenaal, Gebouw Q Vrijwilligerslaan 2 1040 Etterbeek Tel. 02 219 28 32 Website: www.hout.be Portaalsite voor de houtbewerker E-mail: [email protected] Website: www.wood-it.be Houtstudiecentrum voor het technisch onderwijs Waarloossteenweg 39 2570 Duffel Tel. 015 31 32 80 E-mail: [email protected]

38 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout

11

Bibliografie

11.1

Handboeken

Titel Auteur Uitgever ISBN

Houtvademecum S.I. Wiselius Kluwer 90 901 2443 9

Titel Auteur Uitgever ISBN

MDF het veelzijdig plaatmateriaal Ir. J.A.M. Kickken TNO-bouw-centrum houttechnologie Kluwer 90 557 6081 1

Titel Auteur Uitgever I Titel Uitgever

Verspaningstechnieken A. Van de Velde A. Van de Velde

Titel Auteur ISBN

OSB oriented strand board Ir. J.A.M. Kickken 90 7638 397 9

Titel Auteur Uitgever ISBN

Zakboekje hout Ir. J.A.M. Kickken Ter Hagen Stam 90 440 0083 7

Titel Auteur Uitgever ISBN

Tabellenboek voor Hout/bouwtechniek Jan De Wit – Jos Pelgroms – Marcel Vandeweyer Plantijn 90-301-6160-4

Titel Uitgever ISBN

Het houtboek Zomer en Keuning Boeken B.V. Ede / Antwerpen 90-210-01411

Titel Auteur Uitgever ISBN

ABC van de chemie – basisbegrippen P. Lambers - F. Smet – E. Van Hoye Uitgeverij Pelckmans 90 289 0979 6

Titel Uitgever

Rapporteren VVKSO / Licap

Titel Auteurs Uitgever

Evaluatie op de testbank. Over het ontwikkelen van alternatieve evaluatievormen. Peter Van Peteghem, Jan Vanhoof Wolters Plantyn

2de graad bso Hout

Het drogen van hout TNO - Delft

39 D/2006/0279/054

Titel Auteurs Uitgever

Anders evalueren. Assessment in de onderwijspraktijk Dochy F. & Schelfhout W. & Jannsens S. Lannoo 2003

Titel Auteurs Uitgever

Polyvalente opleiding houtbewerking delen 1 en 2 A. Depecker, A. Vandenberghe, W. Wauters De Sikkel

Titel Auteurs Uitgever

Technisch tekenen houtbewerking, Richtlijnen Normen M. Ott De Sikkel

11.2

Syllabi

Titel Uitgever

MDF verwerking en afwerking Opleidingscentrum hout

Titel Uitgever

Houtdocumentatie (mappen) Ter Hagen Stam

Titel Uitgever

Cursus houthandel VZW - Hout

Titel Uitgever

Veiligheidsinstructiekaarten OCH

Titel Auteur Uitgever

Evaluatie, een genuanceerd verhaal Diocesane Pedagogische Begeleiding (Bisdom Gent) DPB Gent

Titel Auteurs Uitgever

Schaal voor attitudemeting VKW VKW / Antwerpen, juni 2005

11.3

Vaktijdschriften

Titel Uitgever

Houtnieuws vzw Hout vzw Hout

Titel

Houthandel en nijverheid

40 D/2006/0279/054

2de graad bso Hout