Memo HASKONING NEDERLAND B.V.
Aan Van Datum Kopie Onze referentie
: : : : :
Betreft
:
BUILDINGS
Arjen Raue 20 september 2012 /M/905267/Amst Verslag Healthy Buildings Conference, 8-12 juli 2012 in Brisbane
Deze memo geeft de aantekeningen weer die ik tijdens het congres heb gemaakt van de lezingen die mij aanspraken. Ongetwijfeld heb ik een groot aantal belangrijke lezingen gemist; die missen ook in dit verslag. Ik heb mijn aantekeningen niet gecontroleerd op juistheid of volledigheid. Voor het overnemen van bevindingen verwijs ik daarom naar de artikelen in de conference proceedings.
Aantekeningen van lezingen die ik heb bijgewoond: Bettina Hauge (University of Copenhagen) - Gaat in op allerlei functionele, esthetische en sociale motieven achter gebruikersgedrag mbt licht en ventilatie. Waarom verrichten gebruikers bepaalde handelingen? - O.a. het rituele aspect van het licht aan doen of het raam openzetten: dit geeft geest en lichaam houvast in de dag en markeert overgangen in de rol van de gebruiker gedurende de dag, bijvoorbeeld van werk naar vrije tijd. De bewoner komt thuis, doet het licht aan en voelt zich daarbij begroet door het huis. Henrik Knudsen (Aalborg University) Bewoners van low energy houses in Denemarken zijn over het algemeen tevreden. Tegenvallers zijn hoge temperaturen in de zomer (68%), lage temperaturen in de winter (27%) en een hoger energiegebruik dan verwacht. Dit wordt o.a. verklaard door gebruikersgedrag, bijvoorbeeld doordat bewoners de complexe installaties niet goed weten te gebruiken. Philippa Howden-Chapman (NZ Centre for Sustainable Cities) keynote - Huizen in Nieuw Zeeland zijn slecht geïsoleerd en hebben vaak maar in één ruimte verwarming. Voordeel: erg laag energiegebruik. Nadeel: bewoners kruipen dicht op elkaar en worden sneller ziek; meer sterfte in de winter. - In goed geïsoleerde huizen is minder ziekteverzuim en minder doktersbezoek. - Een huis goed isoleren kost ongeveer $1.800, vergelijkbaar met een dag ziekenhuisverblijf.
A company of Royal Haskoning
20 september 2012
/M/905267/Amst
1/7
Clive Beggs (University of Bradford) keynote - Over overdrachtsmechanismen in ziekenhuizen is nog veel onbekend. - In ziekenhuizen werd tot 2007 vooral ingezet op gedrag (handenwassen) om infecties te voorkomen. Volgens een model van Beggs levert dat boven 30-40% naleving nauwelijks nog verbetering op, en de routine is in praktijk al vlug meer. In elk geval bleven infecties toenemen. - Sinds 207 verschuiving aandacht naar schoonmaakbeleid. Schoonmaakactie in Engelse ziekenhuizen in 2007 heeft geleid tot jarenlange afname van infecties. Combinatie van eenmalig goed schoonmaken (deep cleaning), inspecties, verbeterd schoonmaakprogramma en 15 andere maatregelen. Het is niet bekend welke van die maatregelen effectief zijn. Meer dan 50% afname infecties. - Meer aandacht voor overdracht via oppervlakken, belangrijkste: airborne particles, bijvoorbeeld van huidschilfers. Rond mens slaan circa 1200 CFU/m2/s neer via huidschilfers.
Jan Kaczmarczyk (Silesian University of Technology, Polen) Bij een kortdurende meting van thermisch comfort moeten invloeden door gebruikersgedrag worden meegewogen. Bij een langdurige meting middelen deze effecten elkaar uit. Barbora Krejcinkova & Arsen Melikov (DTU) Convectieve koeling verbetert waargenomen luchtkwaliteit sterker dan stralingskoeling. Koeling met personalised ventilation scoort het beste. Verder: - Meer SBS-symptomen bij denkwerk met tafelventilator dan met niks. - Personalised ventilation óf stralingspaneel + tafelventilator helpt wel bij denkwerk. - Personalised ventilation helpt het beste tegen hoofdpijn; tafelventilator of stralingspaneel helpt minder goed. - Arousal is het beste bij personalised ventilation. Bij tafelventilator of stralingspaneel slechter dan met niks! Tafelventilator + stralingspaneel is wel beter dan niks. - Luchtsnelheid van de ventilator lijkt niet het probleem, maar het in omloop brengen van vervuiling.
20 september 2012
/M/905267/Amst
2/7
Jin Woo (RMIT University, Melbourne) - In een complexe en/of dienstverlenende organisatie is Productivity moeilijk meetbaar. Dit artikel stelt voor Quality of Work Life (QWL) -indicatoren te gebruiken als alternatief. - Het artikel geeft aanwijzingen dat QWL van individuele medewerkers WEL van invloed is op de Organisational Productivity, meetbaar in ziekteverlofdagen en het aantal jaren dat mensen voor de organisatie blijven werken. - Indicatoren die direct zijn verbonden aan de werkomgeving (Overall Environmental Comfort en Overall Environmental Satisfaction) blijken NIET direct van invloed op productiviteit op organisatorisch niveau. Er zijn WEL aanwijzingen dat er een indirect verband is, omdat de werkomgeving invloed heeft op werk-gerelateerde factoren (Work Performance en vooral Quality of Work Life) - In duurzame gebouwen wordt doorgaans veel aandacht besteed aan een goede Work Environment. Conclusie: vooral in duurzame gebouwen is Quality of Work Life een goede voorspeller voor productiviteit. Mijn interpretatie van dit verhaal: Quality of Work Life - Communication with colleagues - Colleagues’ help with problems - Job stress - Work as interesting and stimulating (SIC) - Overall job satisfaction - Satisfaction with wage
Work Environment Overall environmental comfort Overall environmental satisfaction
Work Perfomance High Quality of work Accomplishment of work
Organisational Productivity Absenteeism (sick leave days) Employee retention (work years)
Shin-Ichi Tanabe (Waseda University, Tokyo) Door de tsunami is er in Japan veel minder energie beschikbaar, maar het effect op productiviteit is beperkt. Allerlei cijfers over productiviteit en tevredenheid a.g.v. minder stroom. Bijvoorbeeld: taakverlichting leidt tot meer tevredenheid en minder energiegebruik voor verlichting en koeling. Keiichi Furuya (Waseda University) Uitgangspunt: het Japanse COOLBIZ-programma, waarbij een setpoint van 28°C is voorgeschreven om CO2-emissies te verminderen. Bij die omstandigheden blijkt Personalised Ventilation positief voor comfort en productiviteit, vooral als de luchthoeveelheid instelbaar is. COOLBIZ dwong de Japanners te breken met strenge kledingvoorschriften. Opvolger was SuperCOOLBIZ en er is nu sprake van COOLBIZ-3: korte mouwen, korte broek en sandalen. Zhonghua Gou (University of Hong Kong) Minder Sick Building-klachten bij toepassing van planten of te openen ramen. Afscherming van de werkplekken met schotten had geen effect t.o.v. een open werkruimte. Mensen die de werkomgeving laag waardeerden vertoonden meer SBS-symptomen. Conclusie: er zijn aanwijzingen dat tevredenheid en perceptie belangrijke voorspellers zijn voor SBS.
20 september 2012
/M/905267/Amst
3/7
Pawel Wargocki, John Goins, Monika Frontczak, Ed Arens (DTU & Berkeley) - Perceived Amount of Space is de belangrijkste omgevingsfactor voor Workspace Satisfaction. - Temperatuur, lawaai en luchtkwaliteit zijn de belangrijkste factoren voor Self Estimated Job Performance. - Self Estimated Job Perfomance wordt sterk beïnvloed door Overall Job Satisfaction. - 33% van de medewerkers denkt dat de prestatie met 5% wordt verminderd door omgevingsfactoren. - Er is bij het onderzoek geen onderscheid gemaakt tussen open en gesloten werkruimten.
Anthony Marklund (Umow Lai) Uit literatuuronderzoek blijkt dat productiviteitsverbetering van ziekenhuispersoneel ten minste 5% kan zijn, bij implementatie van de IEQ-credits uit Green Star Healthcare. Daglicht is de belangrijkste factor. Onvoldoende gegevens gevonden om iets over gevolgen voor patiënten en bezoekers te zeggen, zoals patiënt-bedtijd of infectiebeheersing. Jørn Toftum (DTU) Lawaai op kantoor heeft nauwelijks invloed op prestaties (dictation performance en addition performance). Kanttekening AR: het betreft een proefkameropstelling met artificieel lawaai – een geluidsinstallatie die kantoorgeluid weergeeft. Yoorim Choi (Yonsei University, Seoul) Metingen van hersengolven tonen aan dat proefpersonen bij lagere temperatuur (PMV -1 bij 20,5°C) zich beter kunnen concentreren dan bij neutrale omstandigheden (PMV 0 bij 24°C).
20 september 2012
/M/905267/Amst
4/7
Yuguo Li en Arsen Melikov (University of Hong Kong en DTU) Ziekenhuispatiënt kan comfortabel blijven in wijdere range van omstandigheden dan meestal wordt aangenomen: - In de winter vanaf 15°C met een stralingspaneel - In de winter van 10 tot 15°C met een stralingspaneel en een elektrische deken. - In de zomer tot 35°C met personalised ventilation en een gekoeld matras. Charlotte Bayer & Whitney Austin (Health in Buildings Roundtable) Pleidooi voor een meer holistische benadering van gezondheidseffecten in gebouwen waarbij, behalve fysiologische, ook emotionele en sociale factoren worden meegenomen. “How can a building reduce PTSS?” Whole person approach.
Angela Simone (DTU) In westerse landen werken veel mensen in de horeca; in de VS is het de grootste branche. Toch zijn er geen instrumenten bekend om het binnenklimaat in een bedrijfskeuken te beoordelen. PMV is hier bijvoorbeeld niet geschikt voor, omdat het een non-uniforme omgeving is. DTU heeft twee nieuwe instrumenten ontwikkeld om de subjectieve perceptie van medewerkers in zulke omgevingen te onderzoeken. Arsen Melikov (DTU) Verschillende sociologische indices kunnen worden gebruikt om responsieverschillen te verklaren bij een enquête in verschillende landen. Hofstede’s Cultural Dimensions. Cheryl Desha (Curtin University, Perth) Biophilia is de menselijke neiging om zich emotioneel te verbinden met andere levende organismen. In de gezondheidswetenschap en psychologie zijn de positieve effecten hiervan al langer bekend; nu begint dit ook in de gebouwde omgeving door te dringen.
20 september 2012
/M/905267/Amst
5/7
Peter Newman (Curtin University) keynote Wereldwijd neemt autogebruik sinds 2004 af. Vooral jonge mensen nemen minder vaak de auto. Pleidooi voor verstedelijking, minder urban sprawl, meer Biophillic Cities = steden met heel veel groen. “Singapore is biophillic capital of the world”. Marina Bay Resort in Singapore: 20% van het normale energiegebruik. Biophillic ziekenhuis vertoont een lagere hartslag en bloeddruk. Aileen Marie Egan (Australian National University) Microklimaat (planten, bomen) kan worden gebruikt om koellast te verminderen. Bewezen door combi van metingen en simulaties. Op het noordelijk halfrond is de vegetatie meestal geschikt; op het zuidelijk halfrond kan het ook negatief uitpakken, dus goed oppassen. Hiroshi Matsumoto (Toyohashi University of Technology) Planten hadden nauwelijks effect op het fysieke binnenmilieu; er is hooguit iets minder formaldehyde in de lucht. Het ervaren binnenmilieu werd echter wel beter met planten in de kamer, vooral op de aspecten luchtkwaliteit en thermisch comfort. Uit slijmmonsters bleek dat medewerkers met planten minder onderhevig waren aan stress. Bovendien nam de zelf gerapporteerde productiviteit significant toe. Raymond Tellier (University of Calgary) keynote - Kleinere deeltjes blijven langer in de lucht, tot 67 minuten. Bij niezen komen veel meer deeltjes vrij dan bij hoesten. - Influenzavirussen in de lucht overleven beter in een lage relatieve vochtigheid. - BCK Wong: overdracht van influenzavirus in ziekenhuis Hongkong door onbalans in ventilatiesysteem, zodat overdruk ontstond t.p.v. een geïnfecteerde patiënt. - Ventilatie heeft invloed, evenals RV, temperatuur en UV-licht bovenin de ruimte. Maar het belangrijkste is dat mensen niet in elkaars gezicht niezen. Charlie Weschler (University of Medicine and Dentistry, New Jersey /Robert Wood Johnson Medical School & Rutgers University) Keynote Recente ontwikkelingen in luchtkwaliteit & gezondheid: - PCB’s verhogen het risico van type-2 diabetes. - Er zijn aanwijzingen voor de hygiënehypothese (minder weerstand door een te steriele omgeving). - Huidschilfers kunnen een grote rol spelen bij de verspreiding van bacteriën. Ze zijn overal, bijvoorbeeld de belangrijkste vorm van vervuiling in openbare WC’s. - Meer ozon in de buitenlucht hogere sterftecijfers - Hogere ventilatievoud in steden hogere sterftecijfers dus meer of minder ventileren? - Ventilatievoud hoger dan 4 minder verkoudheid - Fijstof (PM2,5) is belangrijkste factor voor verminderde levensverwachting in de populatie. Daarna komt tabaksrook, etc. Binnenkort is meer aandacht te verwachten voor: - Brandvertragers. “Het enige nut hiervan is winst voor 2 à 3 bedrijven”. - Fornuizen in derdewereldlanden. Sterke verbetering luchtkwaliteit in huizen mogelijk door toepassing van een schoorsteen. - Elektronische neuzen: belangrijke verbeteringen. - Katalyse als middel om de lucht te reinigen. Gebeurt nu al d.m.v. coatings op radiateurs van sommige auto’s. Zetten ozon om in zuurstof. Link 1 link 2
20 september 2012
/M/905267/Amst
6/7
Fraaie opmerkingen - “Indoor air worthy of a Michelin star” (Ole Fanger, geparafraseerd). - “Modern diseases are linked to modern chemicals” (Jan Sundell). - “Hospital acquired diseases would not occur if we all wash our hands, all wash our hands, all wash our hands?” (Clive Beggs). - “The life span of a school is more than four years”. (Jan Vilhelm Bakke, over het gebrek aan langetermijnvisie bij politici). - “No politician likes to open a new maintenance program, they like to open new schools” (iemand in de zaal).
20 september 2012
/M/905267/Amst
7/7
