* " ï'miïwfv.^ïfc?-^** f--* 5 *.** : * \:;ç-r' &-

:•*

\:;ç-r'•• &-••

5

f--* *.**

'-**.»/*

*^'

>:

"Xy*"*'**

"'^*rf ' S ' K*

fv.^ïfc?-^**1»»^^•ï£--'-Y

"•ï'MiïW-

•'• »-t%'.ï' * ? > * • sPSr"^'"S -"-- •'•'-'• - • ~-'*^tf?'*1£ "' ' " * ""

'"

H O L L A N D S C HË

PLEIT-ZAAL, OF

MA G A

2

YN

VAN

SINGULIERE

PROCESSEN* Dienende to t een vervol g va n dé

A C A D E M I E DER

JONGE PRACTIZYNS * Opgefleli tot Infltuctie en ten dienjtè van Aanki* mlingen , welke zig in de eerjie Gronden der fPetktuigdyke DeeUn van de Rechtspleging zoeken te bekwaamen. DOOR

Ma, F . LIEVEN S KËRSTÈMAN j Svhryver van de Academie der Jong e Practi tyns, en meer andere Rechtsgeleerde Wtrken. Te AMSTERDAM,

By

J. B

;E

L W Ë.

MDeCLXXKlS*

I N L E I D I N G ,

W

MiÉ de

anneer i k i n de n jar ê 1765. het laatfte ftuk va n myn e A e A D E r JONG E F R A C T I Z Y N S vol

-

ieedig ha d afgefchreve n j e n d e Eerft d druk va n het eompleeteWerk* bevatten* de d e allereerfl e Proeve n va n myn ö Rechtsgeleerde Verhandelinge n » nog t ö midden va n da t Jaa r he t Lich t zag * had ik i n hé t Negert en tmntigfte Hoofddeel i pag. 408 en '409. b y gelegentheid da t ik aldaa r ove r d e Genèraale e n Speciale] Effecten va n K O O P e n H u u R handele n moest * my in Notis plechti g verbonde d om tege n he t aa n volgend e Jaa r i?66. een Nieu w e n uitvoeri g Traetaa t ove r de Rechtsplegin g t e zulle n uitgeve n * fcekflraam o m aa n deez e volwichtig e ma *

**

te*

iv I N L E I D I N G

.

terie, waarui t doorgaan s ónde r d e Bur gerlyke Maatfchapp y d e meest e Proces fen ontdaan , e n di e ik i n het voorgemelde Hoofddeel flegtsonvolledig aangeroer d had, wa t meerde r Lich t t e kunne n byzetten; daarto e bediend e i k my va n de volgende Aanmerkin g , die i k verplich t ben hie r woordely k t e plaatze n , om dat z y va n mynen kant ee n noodzakelyke Uitlegging vordert , di e klaa r betooge n zal da t ee n uitfte l va n 23 Jaaren, waarn a dit lan g geprojecteerd e Werk voordeeer ftemaal t e voorfchyn t komt , buite n d e fchuld vande n Autheu r i s gefchied : „ Hier meede word bedoeld het Werk „ waarvan in ' t Voorbericht deezer A c A„ D E M I E pag. XIII gewag is gemankt, „ en met de Befchryving van welke], de „ Autheur van dit Werkje, en zommige „ Juristen van Naam zig belast hebben ; „ Dit uitvoerig en injlructif Tractaat over „ de Rechtspleging , dat twee volkomen „ Deelen in Quarto /laat te begrypen 9 „ zal waarfchynelyk in 't midden van 't „ aap*

I N L E I D I N G .v „ aanvolgende Jaar 1766 het licht zien, „ onder den Titul w N E D E R L A N D S „ P L E I T - Z A A L . of Algemeen M A G AJ}

ZY N van

SINGULIER E PROCES

-

„ SEN , dewelke va n ty d to t ty d voo r „ de Hove n va n Justiti e , mitsgaders „ voor d e Gerechten van d e Steeden , en „ ten platt e Land e onde r he t Rechts „ gebied e n d e byzonder e Distric „ ten de r V E R E E N I G D E N E D E R L A N -

„ D E N , geventileer d e n voorgevallen zyn:

En worden ondertusfchen alle Heeren Practizyns en anderen, de Practyk exerceerende, fpecialyk verzogt, en geinviteerd, wanneer zy zig gedisponeerd vinden* iets tot perfectie van het gcprojecteerde Werk toetebrengen , om de fuppediteerende Stukken die zy met melding y an haare Naamen daarinne begeeren geplaatst te hebben, ditectelyk aan den „ Drukker van de A C A D E M IE der J o N-

„ „ 9, „ „ „ „ „ „

„ GE P R A C T I Z Y N S oyer te zenden en „ te doen bezorgen. *3

Be-

VI

I N L E I D I N G .

Behalven da t n u verfcheide n onvoor * ?riene omftandighede n d e vertragin g va n de Uitgaa f va n di t Werk , he t wel k al s pen Vervol g o f Aanhangze l o p de ACA D E M I E de r J O N G E P R A C T I Z V N S

be*

hoort t e worde n geconfidereerd , onver* mydelyk e n wetti g hebbe n gemaakt , gelyk onde r andere n d e Befchryvin g va n de z o overbekend e Rechtsgeleerd e Wer den, getyteld : Rechtsgeleerd Woordenboek çn d e Sleutel der Crimineele Practyk, die fceide van gee n minde r aanbelan g waren, zoo heef t he t berucht e Proce s i n Cas Crimineel, waaii n w y zeder t de n Jaar e 1773. tegen de n toenmalige n Hoof d Of- r licier der Sta d Rotterdam gewikkeld wier* den, een e vroegere Uitgaa f va n dit Traktaat genoegzaa m onmogely k gemaakt , pm dat , ho e zee r w y doo r ee n fpecial e vergunning, geduurend e onz e Gevange- * nis, va n he t vry e gebrui k der Pen , gau deeren mogten , nochtan s daardoo r d e toegangen afgefnede n waren , om va n al-

INLEIDING.

vu

alles zul k ee n naauwkeuri g onderzoe k te kunne û doen, di e to t d e bewerkin g van deez e Hollandfche Pkit-Zaal vol ftrékt gerequireer d wierde n ; Ondertusfchen i s he t zeker , da t d e Aankomelin gen, welke zi g o p d e Judicieele Practyk willen toeleggen , by di e vertraging niet s verloren zulle n hebben , eendeels o m reden da t een e meerder e ryphei d va n Ondervinding aa n d e zyd e va n de n Au theur he m niet allee n va n de n blaa m van een onnoodzakelyk e vertragin g discul peeren e n zuivere n ka n , maar boven dien ee n waarfchynely k Credie t aa n he c Werk zel f byzette n moe t ; anderdeels uit oorzak e da t d e Hollandfche Pkit-Zaal in de n zelfde n fmaa k al s de Academie der Jonge Practizyns, welk e doo r haa r on bedenkelyken Herke n aftre k gee n aan pryzing benodig d heeft , uitgewerkt i s geworden, e n bove n di t alle s bevatte n zal d e Notulen, welke i n allerhand e Cri mineele e n Civile Procesfe n plaats kun nen hebben , e n di e d e Werktuigelyk e * 4 Dee -

vin I N L E I D I N G

.

Deelen van eene Rechtsgeding uitmaken, ter Roll e t e leere n ftelle n » behalven meer ander e no g dagelyk s voorvallen de Burgerlyk e Rechtszake n , welke i n de Academie der Jonge Practizyns by ver* gisfing waren overgeflagen ,

HOL-

HOLLANDSCHE PLEIT-ZAAL , OF

MA G A Z Y N VAN

SINGULIERE

PROCESSEN.

ÊERSTE HOOFDDEEL. Over allerhande Notule n in het generaal, m hoedanig dezelve naftyl van de Practyk ter Rolle dienen gefield te worden, ffat verfiaat men in de Rechtspleging door de benaming van Notuien ?

E

en Kuntswoord va n de'JudieieelePraöyk, t e kennen gevende d e werktuigelyke Deele n waa r o p de fundamente n va n ee n Proce s o f Rechtsgeding , beide i n Civile e n Qrdinaris Crimjneel e zake n ei g-mlyk berusten . Verklaar eens nader, wat men in de Litis Contes •> * taf it voor de Werktuigelyke Deelen van een Proces htuden moet'? Allerlei zoorte n va n bekend e Exceptien , Contra Excepties en particulier e Verzoeken, die zoo o p d e Frovifie, al s ten Principal e doo r Partyen Litfgante n AJ na

C w)

«sar vereise n va n zaken gedaa n , en doo r derzelve r Procureurs ex tempore te r Roll e gedi&eerd worden . Geef eens een Voorbeeld, op wat wyze het voor de Hoven va n Justitie in H O L L A N D , naarde Jlyl van de Praetyk gebruiklyk is, de Notulen ter Rolle te dicteere»? Volgens he t Formulier , gevonde n wordend e i n de Manie r va n Procedeere n , voor de n Hove van H O L L A N D Cap. 111. Num. io . worden doorgaan s de Notule n o f Dingtale n doo r d e Procureur s va n Partyen Litigante n onde r anderen , aldu s te r Roll e gedicleerd : EXEMPLI GRATIA

!

Pieter, doet Eysch Concludeert en Verzoekt provi. fie, pr o ut i n fcripti s Paulus, Dag op morgen Paulus, Redoubleerende het interdict antwoord, tnde verzoekt meede provifie, pro ut i n fcriptis . Pieter, over , en dag Pieter, renuncieert de infiantie Paulus, Dag. Paulus, accepteert de gedane renunciatie , mits lub • bende aijudicatie van zyn Eysch ende Conclufie in reconventie met de Kosten. Pieter, fustineerd dat de Gedaagiens en de Eys. f chers, haare Conclufie niet anders als Jimpelyk zat worden geadjudiceerd, nopende de Recredentie is U vredcn te betalen de Kosten Paulus, Perjlsteert by zyn gefustineerde. Pieter, Re/ilieerende van zyne gedane renunciatie en nopende de Reconventie,fastineert metde renunciatie in Conventie gedaan te mogen volftaan. PJUIUS, verzoekt dien volgende abfolutie van de in' flantie in Comentie met Çondemnatie van Kosten, ende alzoo de Verweerder [in gebreeke blyft te antwoorden, in Reconventie verzoekt voor 't profyt van V yerjlek, adjudtcatie van de recredentie, admisfie om In-

rH )

Intendit over te leggen , tnde een ander Mandament etc 't zelva te zien verifieeren. „ 'T HO F obfolveert deGedaagdens van de Infta/r „ fie in Conventie, enie Condetiineert den Impétrant in „ ée Kosten van dezelve injlantie, adjudiceert by pro9 , Vj/?i? , voorts de Gedaagden* in de recreientie in recon,, ventie, enie admitteert haar Lieden haar Intendit tt over te leggen, ende een ander Mandament met inv timatie. floedanige Notule n zyn algemeenlyk voor de Rechtbanken in de Steden, zoo in Crimineele als in Civile zaken, meest practicabel? Alvoorens t e handele n ove r d e particulier e Ver * eoeken, weïke naa r gelegenhei d va n Perzone n e n zaaken, ui t rede n va n noodzaakelykhei d zomtyd s Jcunnen plaat s hebbe n , en die al s dan by wyz e van Notulen ter Roll e worde n gedaan , zoo behore n d e Procureurs zi g i n deez e werktuigelyk e ta k va n d e Practyk byzonde r to e t e legge n o p zodanig e Notulen, alleen relati e hebbende to t een e de r dri e Hoofd Éxceptien, in d e Rechtsplegin g bekend . Waarin bejiaan dezelve? Inzonderheid i n d e Éxceptie n D É C L I N A T O I R ,

PILATOIR,e n PEREMPTOIR .

Beeft ten aanzien van de eerstgemelde Exceptie , Declinatoir > oek eene byzondere Cerdeeling plaats, die opmerking verdient? Ja zekerlyk , wan t z y beftaa t eigenly k ui t drieder lei onderfcheiden zoorte n waa r op zorgvuldi g gere flecteerd dien t te worden ; Al s (i.) I n he t Verzoe k van Renvoy wanneer d e Jurisdietie va n de n Rechte r voor welk e iemand betrokke n wor d notoi r incompe tent i s , f2 . In Litispendence, dat is , al s de zaa k no g voor ee n ande r Rechte r hang t : hn i n Litisfinhie , pla.ats hebbende, als de geventileerd e zaa k bevoo rens

( iO rens door ee n andere Rechtbank by Voncisf e définitif is getermineerd, beflis t o f afgedaan . Welke Definitie is omtrent het Perzoek van Renvo y in de Academie de r jong e Practizyn s tort, en hoofdzakelyk gegeven? Aangaande dit écrit e Onderdeel, rakend e d e Ex ceptie Declinatoir, waar va n in Cas Crimineel, zonder op d e Conclufi e va n Eyfc h te n Principal e t e ant woorden, de Notulen (taande Rolle gedicteer d wor den, gely k zulk s a l meed e gefchiederi ka n i n zora mige Civile Procesfen, uitgezonderd i n a l zulke,al waar een Gedaagd e by zyne contrarie Conclufi e onverkort deez e zoor t va n Exceptie n bereid s geant * woord heef t g^eha d , hebben w y i n he t Dertiende Hoofddeel aldaa r pag . aoi . onde r anderen geremar queerd ; dat het verzoe k van Renvoy, zodanig als dezelve oo k by Notulen ter Roll e kunne n worde n gefield, voornaamely k i n tweederle i opzichte n prac # licabel is : als in de eerft e plaats , wannee r een Ge » daagde of Verweerder , te r oorzake van zyn Perzoo n bf Woonplaats , betrokken zynd e voo r ee n Recht bank, di e hy niet fubjec t is , over zulks naarde gronden va n onz e Rechtsplegin g incompetenti e vàn Jurisdictie proponeere n e n voorwende n kan; o f in d e tweede plaat s in het meer bedenkely k geva l da t d e Excipient, fchoon voo r zy n üoraiciliaire n Rechte r geconvenieert of betrokken geworden , echter daarom niet i n di e Inftanti e va n zaken , waarover Questi e ontftaat, onder derzelve r Rechtsgebied reforteert . Wat valt 'er vervolgens ten refpecte van de Litispen» dentie, zynde het tweede Onderdeel van de Exceptie D E C L I N A T O I K , aantemerken , ts het geval dat men zulks , het zy by Conclufie van Antwoord, het zy by Notulen ter Rolle proponeert ? In beid e gevalle n behoor t geconfidereer d t e wor den, d e Excepti e va n Litisptndentie alleen plaat s t e heb-

( 13 ) hebben, wanneer dezelfd e zaak , waarover op nienw Litiscontestatie valt , bereid s vooreen ander e Rechtbank dient , met da t effec t da t aldaa r tusfche p Par tyen Litigante n no g wsrkelyk gelitisconteerd wor d , of volgens d e overhellend e fentimente n de r meest e Rechtsgeleerden, zoo dra ' de Gedaagde doo r he t exploicteeren va n d e eerft e Citati e of Dagvaardin g bank vast gemaakt is, gely k oo k al s d e Questie aan de uitfpraa k va n Arbiter s bevooreh s wa s gefubmit teerden verbleve n geworden , o m dat he t i n de on derftelde gevalle n va n zelv e fpreekt , da t ee n Proces o f Recbtshangend e zaa k voo r gee n twe e dif ferente-Rechters te r zelve r ty d kan noc h ma g worden geventileerd. Wat verfiaat men nu door het der ieoflaatjie Onder, deel van de. Exceptie D E C L I NA T o I R , namenIjk ah 'er ter Rolle Lïtisfiniti e by Notulen^/* Cenclujte van Antwoord* zonder in de principale zaai te treeden, moét geexctpieerd'irordenï Conform d e Verkjarïng , welke daarva n yolzakely k in d e Academie de r Jwge Practizyns .gegeven is , moet me n daardoo r veiitaa n da t d e Except' e va n Litisfinitie i n geer-e ander e gelegenhede n me t hoo pe va n fucces van^gebrui k kan-wezen , da n al s he t discuteerend geva l doo r ee n Rechteriy k VoDni s beflist, doo r Transacti e o f onderling Verdra g vernie tigd, ofwel , he t geen altyd ee n zonderlinge ingres fie in de Rechtspleging heeft , doo r finaale uitfpraa k van Arbiter s is getermineerd enafgedaa, n geworden , ten opzicht e 'va n welk e laatft e decifi e inzonde n heid i n confiderati e komt , zo o wannee r by Acte Gompromisfair doo r Partye n Litigante n te r wedef r zyden renunciatie va n Relief en Reductie is gedaan .

Geef

('4) Cetf Hu eens een Formulier, hoedanig tneü het éerfiè Onderdeel van de Exceptie D E C L I N A T O I R J mmelyk het f et zoek van Renvoy, beide in Cri* tnineele en Civile zaken, ter 1 Rolle zoude beht~ ren te dicteer en ? TITÜLÜS

I.

E X E M P L I GRATIA Nö. L

—

,

FORMULIER van een NOTO L ter Rolle , houdende het Ferzoek Vatt Renvoy in een Ordinaris Crimineel Proces.

De Procureu r va n de n Heer e Eysfcbe r doe t Eysch, e n Concludeer t al s pro ut infcripiis De Procureur va n de n Gevange n e n Verweer der neem t Dag, e n verzoekt , onverminder d zyne Exceptie n di e h y daartegen zoud e kun » nen allegueereri , Copy va n dezelve Conclufid van Eysch,.onde r protestati e va n zi g i n d ë principale zaa k voo r al s no g nie t t e wille n inlaten. A. al s Procureur van den Hee r EysfCher lever t Copy van den Eyseh en concludeer t to t adjudicati c van dezelve B. al s Procureur van de n Gevangen e n Verweerder; Dag om te antwoorden, ofte exeipieere n zooh y geradelyk vinden zal. , Bi als 1 Procureur va n de n Gevange n e n Verweer der, aïvoorens te antwoorden, deede zegge n da£ vermits d e Gevange n e n Verweerde r zederf i meer dan 20 Jaren binne n d e Sta d L * met zy n Huishouden gedomiciieerd, en aldaar met Vrouwf en Kindere n no g werkely k woocagti g was , er i bovendien he t pretenf e Delic t te n zyne n Last e ingebracht hier, ter Plaatze niet, is geperpetreerd, nog

C 15 ) îioch hy alhie r op eenige Misdaad hoé genaamd ia fiugranti Delicto wa s bevonden geworde n , derhalven fustineerd e da t d e Jurisdicti e va n Hee ren Schepene n deeze r Sta d te n zyne n opzich ten i n Cas Crimineel (onder reverentie ) te n ee nenmaale' wa s incompeten t ; verzoekende be houdens d e Eerwaardighei d va n deeze n Edelen achtbaren Gerechte , dat deez e zak e met all e d e Gevolgen e n aankleeve n va n die n mog e wor den gerenvoyeer d aa n de s Gevange n e n Ver weerders domiciliaire, dagelykfche , en competente Kechce r , zynde Heere n Schepene n de r Stad L * voormeld: e n onverminder d dezelv e Exceptie Declinatoir , doende voo r zo o vee l des Nood s nade r Verzoek , n a wel expresfely k alle de pofidven van befchuldigin g b y Conclulie van Eisch , te n Lasten va n de n Verweerde r geftcld, ontkend te hebben, dat hy Gevangen en Verweerder by Provifi e onder handtastin g za l worden ontflage n ui t d e Detenfi e waari n h y althans zi g bevind, fubpoena Confesfe £f Convie* ti of Cautj e i s ' t noo d te r discreti e va n deeze n Ede/en achtbaren Gerechte. A. al s Procureur va n de n Hee r Eisfche r fusdneer c dat d e Verzoeken va n wege n de n Gevange n en Verweerder respectively k i n beid e gevalle n gedaan, zy n ongefundeerd , e n perusteer d voo r Replicq. B. al s Procureu r va n de n Gevange n e n Verweer der verzoek t o p de geproponeerd e Exceptie , of wel o p het proviüotfee l ontfla g va n de n Gevan gen Condemnatie , perfisteerende onde r benefici e van dien daa r meede voor Dupiicq . „ Schepenen de r Sta d R . * ordonneeren da t deez e „ zaken o p de geproponeerd e Excepu e voo r wel „ gemelde Collegie zal worden bepleit , tese n huide n j , ove r agt dagen , zullend e zy n den 19Maart eerst . „ Mo*

( 16 ) „ „ „ „

komende, en declineeren voor als nog he t Verzoe k van proviüonee l ontfla g by den Gevange n e n Verweerder gedaan , om redenen deeze n Edelen Acht* baren Gerechte daarto e moveerende, enz .

No, H, FORMULIE R van een Notul ter Rolle gedicteerd wordende in een Civil Proees, houdende het fer zoek van Renvo y tot den Competenten Rechter. C. al s Procureu r van denEysfcher dien t Van Eyschj en concludeer t al s pro ut infcriptis. D. al s Procureu r voo r de n Gedaagd e zeg t deezt f zake niet gedisponeer d t e z\n , o m daarop te ö Principale t e antwoorden , i n confiderati e da t de Gedaagde , al s zynde een Inboorlin g e n Burger va n d e Hoog e e n Vry e Heertykhei d va n M** alwaar , het Contrac t althan s i n Questi e gefloten.was, (onde r reverentie ) d e Judicature van deeze n Edelen Zichtbaren Gerechte dienvol gens nie t fubjec t ka n weze n ; en uit kracht e van dien, pfoponeerend e de"Excepti e vanjlncompe * tentie e n Renvoy, doend e va n wege n de n Ge daagde verzoek , te n eind e der zaken ia Questi e behqudens derzeïverEerwaardigheid, mogen worden gerenvoyeer d aan de n domiciiiaire n Rechtef in deeze r competent : makend e vervolgen s o p allesEysch va n Kosten oft e to t anderen , enz . C. al s Procureu r va n de n Eysfçher declineerendo het verzoe k va n Renvoy i n deeze n gedaan , al s zynde frivoo l e n (ongegrond , verzoekt da t d e Gedaagde za l worde n gecondemneer d perem * toir t e antwoorden, e n perfisteer t onde r beneficie va n dien by de Middelen va n zyne n Eysc h voor Replicq . D. al s Procureur van den Gedaagde, zonde r zig op eenigerlei wyz e in ee n detail van zaken tenprin -

(17) cipalen i n t e laten, perfisteert by be t verzoek van Renvoy, e n onder faveur van dien concludeert al s ut/upra me t d e Kosten* enz . „ Schepenen de r Sta d A * * * na verhoo r va n Partye n te n fine va n Accoor d , admitteeren d e »i geproponeerd e Excepti e va n wege n de n Gedaag ,, de te r Roll e gedaan e n renvoyeere n dienvolgen s „ deeze zaak e ter Judicature va n de Hoogeen Vry e „ Heerlykheid va n M**., al s zynd e d e domictlai . ,, re Rechte r i n deezen competen t me t compenfa „ ti e va n Kosten, enz . ft

TITÜL.US

II.

Schets eens enige Formuliere n op vat wyze men alle de Onderdeden van de Exceptie Ü i L A I o ia in onderfcheiiie gevallen van Rechtspleging by Notulen ter Rolle dicteeren moet ? E X E M P L I GRATIA

.

No. III . — FORMULIER van een Notu l houdende de Exceptie L) i L A T O I K in Cas van StaterÎDg. E. al s Procureur van de n Eisfcher doet Eisch , en concludeert al s pro ut in fcriptis. F. als Procureur van den Gedaagde n verzoekt Copy van den Eysch, en onverminderd all e Kxceptie n die he m te fUde zullen komen , Da g o m te r naaster Roll e te antwoorden . E. i n Qualitei t vôorfchreven , levert Copy va n den tfysca en refereert zig to t he t geconcludeer de als ut/upra, B

F. a! s

( 18 ) als Procureu r van de n Gedaagden, alvorens opden Eys.cn te n Principal e t e antwoorden , pro poneerende d e Excepti e Dilatoir, zegt to e fun dament va n dien , da t nademaa l d e Gedaagd e in de noodzakelykhei d verfeert , o m te r zyne r Defenfle e n to t Probati e va n zy n goe d rech t enige bewyze n o f Verklaringe n ui t Portuga l , Spanjen, e n meer andere verafgelege n Landstreken t e moete n inwinnen ; derhalve n o m rede oen al s gemel d verzoe k doende , ten fine deeze zake, geduurende de tyd van zes Maanden, mo ge worden geftatueer: , en me t d e verder e Li . tiscontestatie va n dezelv e zoo lange zal worde n gefupercedeerd to t d e benodigde.Bewysftukken , binnen den voorgemelden bepaalden tyd ten voordeele en to t decharge vande n Gedaagden zulle n zyn ingewonne n : ongeprseiudiceerd e n onver kort he t rech t he t wel k de ' Eisfcher naderhan d zoude wille n fustineere a e n te r zak e va n he t voorfchreven retardement wettig t e eompfc teeren. als Procureur va n de n Eisfche r zi g oppofeeren . de tege n he t verzoe k va n Suuering by den Ge daagden te r Rolle gedaan , al s zynd e capticu s en onnodig , verzoek t da t d e zelv e mog e wor den geordonneer d te n Principal e op denilïyscr * te antwoorden ; confenteerend e nie t t e mi n i n het verzoe k va n de n Gedaagde , mits (lellend e Cautie va n het Gewysde , e n voo r he t retardement daardoor veroorzaakt . als Procureu r va n de n Gedaagd e accepteer t d e voormelde Prœfentatîe van den Eisfche r indier voegen, als dezelv e gedaa n i s , verklarende (fchoon.ongehoudên) t e vred e te zyn , d e ge requireerde Cauti e r n beid e refpecten t e wille n geftand doen ; verzoekend e daaro p Condemna * tie by Interlocutoire dispofiti e va n deeze n Edelen Achtbare Gerechte, IN-

( 19 )

INTERLOCUTOIR VONNIS

.

,, Schepenen a l gehoord , verklare n Partye n me t i, hunn e Prsefentarie n i n deeze n te n wederzyde n ., gedaan, respectively k t e kunne n voldaan ; con,, demneeren dezelv e to t prestati e va n die n voo r ,, zoo vee l de s noods : ordonneere n verde r inge ,, volge va n die n da t deeze zak e geduurende de ty d „ Van zes Maanden infiatu quo zal blyven , mits aan ,, de zyd e van de n Gedaagden illico zal worden ge* „ (leid, fuffifant e e n deugdelyk e Cauti e voo r he t „ Gewysde, mitsgader s voorde Koste n va n de n Re„ tardemente daardoo r veroorzaak t to t Contente . ,. ment e n genoege n van de n Eisfche r e n refer * ,, veeren wyder s d e Kosten o p deez e incidente ge* „ vallen tot'de n uiteind e va n de n Procesfe'* . Ac* tum enz . NB Partyen tig met dette Interlocutoire Dispo ficie geconfirmeerd hebbende , is de Gedaagde uit krachte van derive verplicht binnen driemaal vier en twintig Uuren de gereçuû eerde Cautie te moeten presteeren. Tot nade r interpretari e aanbelangend e he t eerfl e Onderdeel va n d e Excepti e Ü I L A T O I R houdend e he: Verzoek va n Statering geef t d e eerft e Commentator ove r he t Wer k va n M E R U L A , nam;lv k Mr. G E R A R D de H A A S aldaa r Lib. 4 . Cap. 5 in Notis twe e merkwaardige voorbeelde n rakende deeze fpecie va n dilatoire Éxcepcien zodani g al s dezel ve te n respecte van die beide gevallen, b y wyze van Notulen te r Rolle zoude n kunne n worde n gedic teerd. EERSTE VOORBEELD

.

., A. wor d gedagvaar d o m zyn e Acti e t e inflitu „ eeren binne n ze s weken. A kan binne n die n j , ty d zyne Accie nie t inftitueerea , omda t d e

Ba „ I

n

(2 0)

ïnftrumeoten, die h y daartoe nodi g heeft , uit ve r gelege n Plaatfe n moete n ontbode n worden. A. verzoek t (tatering . Doc h alz o het verzoe k va n ftaterin g i s een e Oilitoir e Exceptie , en fpeculati e zoud e kunne n val J } len , o f daar by wel .gepersisteerd ma g wor » „ den, zoo zoud e cege n A. verfle k va n Ant„ woord verzog t kunne n worden . Daaro m „ zoude het raadzaa m zyn , da t A . antwoord e „ onder benefici e van»deez e praefentatie , dat ,, hy A. t e vreden rs , zyn e Acti e t e inftituee „ ren binnen een Jaar of zodanigen convenabe „ len tyd , als waarmeede de n Rechte r zal arbi „ treeren, da t A. d e Inftrumenten za l kunne n 5 , bekome n > om zy n Proce s meed e t e inftru 9, eeren. "

„ „ „ „ „

T W E E D E VOORBEELD

.

,A. e n B . doe n i n Compagnie . A. heef t t e Ca„ dix het Comptoir van d e Compagnie waargei9 nomen . A. hie r t e Lande komend e wor d „ door B . gedagvaard o m Kekenin g Bewy s e n „ Reliqua va n zy n Be wied t e doen" . , B. heef t Eysc h gedaan ; daa r o p Iaa t A. in zy n „ Conclufie prajmicceere n enig e middele n e n „ redenen , dat h y niet in ftaat is om zyn e De„ fenfie o f Rekening t e kunne n dóe n voo r da t ,, hy d e Boeke n , Rekeningen en2 . te Cadix ,, nog zynde, daa r va n d3a n za l hebbe n beko „ men ; mits welk e 'e r ander e redene n enz . „ zyn Procureur , alvoorensjte antwoorden, ver„ zoekt te n eind e d e zak e ma g worde n gefta „ teert (i n ftate gehouden ^ (ti l za l ftaan) te r „ tyd e n wyle n to e d e Voorfz . Boeken, Rekej , ninge n enz . va n Cadix hier te Land e zy n s, gearriveerd. Binne n zekere n convenabele n „ tyd daar to e by den Reente r te arbitreeren" . Bo-

(21)

Boven genoemd e Commentator remarqueert verde r ter aangehaald e plaatf e no g he t volgend e ; Nu gebeurt het wel dat de Party (namely k d e Éisfcher ) fustineert dat de Gedaagde of Verweerder by zodanig Fkrzoek van Staterin g niet perfisteren mag, maar dat hy met eentn ter Principale moet antwoorden: Da n zulks is (onder verbeterin g gezegd ) ee n onnoze l ar gument o m da t z o dr a d e wettig e redene n to t d e Statering va n he t Proce s nie t aanflond s geprobeer d worden„ de Rechter doorgaan s gewoo n i s aa n de n Gedaagden t e ordonneere n o m onverminder d zyn e lixceptie te n twe e fine t e moete n antwoorden , a l was het flegts dat d e noodzakelykheid va n die n ge grond was , o m de Luiscontestati e nie t finaa l a f i e fn y den , wan e zonder da t zoude he t aa n eene n Ge daagden of Verweerder,.o m tyd te winnen, gemakfee lyk valle n onde r allerle i futile e n opgeraapte voor wendselen eene Recht s hangende zaa k fleepende te houden, te n eind e d e Condemnati e to t zy n nadee l zoo lan g mogelyk doo r he t proponeere n va n een e Dilatoire Exceptie t e ontwyken , en gely k w y be leefd hebben , b y No(ul te r Roll e verzoe k t e doe n dat d e zake zoo lange tn ftatu quo mogte bly ven to e dat d e benodigde liewyzen , waarvan de n Gedaagd e ter zyne r Defenfi e Producti e wild e doen , ui t Bata* via zoud e zy n gearriveerd ; hoedani g verzoe k va n fiatering door den Rechr.tr nie t wier d geaccordeerd , dan onde r conditi e da t de Excipien t alvoorens cautie voo r he t Gewysd e en d e Kosten van de n Pro cesfe moest (lellen , invoege n al s by den Gedaagden in gevolg e va n deez e Interlocutoir e Dispofiti e da a ook dadely k gepresteerd wierd . No. IV. —

FORMULIER va» ten Notu l houdende de Exceptie D I T . A T O I K i n Cas van Guarand of Vrywaring.

G» al t Procureur van de n Éisfcher dien t van Eystfr , en concludeer t al s pre ut in fcriptis.

B 3 H.

ate

C« ) als Procureu r va n de n Gedaagde n neem t ove r Copy van de n Eysch , e n Da g o m t e ant woorden o f t e excipieren . als Procureu r va n dezelve,alvooren s te n Prin cipale t e antwoorden , proponeer t d e Excepti e Dilatoir is Cas va n Guarani, fustinéerende da t de itisch e n Conclud e doo r ofte va n wege n den Eysfche r te n zyne n Last e gedaa n e n ge nomen, voor als nog i s informee l e n te n eene maaien ongefundeerd ; e n derhalve n verzoe k doende Concludeert , da t d e Acti e waarove r de Gedaagd e Guarandeu r te n onregt e i s ge convenieerd e n betrokke n geworden * zoolang e mag worde n gefurcheer d to t d e Principale zak e by deeze n Edelen zichtbaren Gerechte za l wezen afgedaan. Immer s en i n alle n gevallen , da t aa n hem ee n zekere bepaald e tyd , te r Discretie van den Recruer , moge vergun d worde n o m ; zyn verhaal jegen s de n Origireele n Gedaagde n 't e zoeken te r plaatz e daa r zulk s behoor t e n d e Jurisdictie va n die n voor als dan competent za l bevonden zy n , of te n minfte n da c d e Procedu ren rake r de d e Priccipal e zake zon lang e mog e blyven opgefchor t , tot by den Eisfche r al s Verkoper va n d e geguarandeerd e goedere n i n Questie za l weze n gedeclareerd , o f h y de n Origineelen 'Gedaagd e i n he t principal e Pro ces wi l adfisteere n da n niet ; makend e by re fuus va n die n o p alle s Eysc h va n Kosten . sis Procureu r va n de n Eisfche r verzoek t dat ' der> Gedaagde n i n Cas van Guaran d zal r worden gecóndcmn'eer d té' n Principal e re antwoor den, onverkor t zodanig e Exèepti e al s h y t e raade worde n zal , ,, SchéOenen hiero p gedelibereer d hebbende, or donnecren Partye n o m te n Principale n voor t r e pioceiieeten onverminder d d e Excepti e va n de n

» Ge

(«3 ) .j, Gedaagden , Guarandeur om ten twee finen te kun '„ nen antwoorden, hy zulk s geradelvk vinde n za l ; 0 ) referverend e de Kosten o p deez e Incidente n ge , , vallen to t d e zake by Vonnisf e définitif van dee,, zen Gerecht e za l wezen getermineerd » H. nis Procureur va n den Gedaagden antwoordend e ten twe e finen , perfisteert by zyne gepropo neerde Exceptie , e n fusrïneer t da t d e fysc h en Conclufi e i n Ca s van Guaran d o p e n de jegens denzelven Gedaagden gedaan e n genomen , voor als nog behoort t e worde n ontzeg t me t Condemnatie va n Kosten . C . al s Procureur va n de n Eisfche r perfisteer t by de middele n va n zyn e Conclufi e va n Eysc h voor Replicq . H. al s Procureu r va n den Gedaagden, zonder vau de geproponeerde Excepti e t e glisfcere n o f a f t e gaan, perfisteert te n Principal e voo r Duplicq . „ Schepenen o p alle s geconfidereer d e n gele t hebbende » admiueere n d e Excepti e va n wege n de a Gedaagde n i n Cas van Guaran d te n Procesf e ge „ proponeerd ; ontzeggen voo r al s no g de n Eysc h ,, en Conclufi e doo r de n Eisfche r i n he t zelv e Cas ,, op ende jegens den G e Jaagden ten Principale ge. „ daan e n genome n .• fupercedeerende de n voorc ,, gang te r Procedur e te r zaak e voorfchreve n to t ,, zoa lang e de differenten tusfehe n de n Eisfche r e n ,, Orlgineden Gedaagden fioalykby deezen Gerech. „ te zulle n zy n getermineerd , en Compenferend e 5, de Kosten va n den Procesf e om redenen" . 4, 3,

NB. Ondertusfche n va U aangaand e d e Excepti e n materi e va n Guarand hoofdzakely k te obferveeren, da t he t voo r den Hove va n Justitie in Holland ee n Costumier recht is , dat al s Iemand , tegens wien word verzogtMandamen t va n Gvarandt Procureur in Judicio heeft , mea he m Litem motam B 4 daarDILATOIR i

(24)

daarvan denunciad e doet; indie n h y d e zaak e nie t wil aanneme n , verzoekt me n Mandarnen t tegen s zynen Meester , te r prefenti e va n zynen Procureur , mits protesterende va n Kosten. In actione Perjonali h het genoe g da t he t Guaraud gedien d heeft gehad , om den Gedaagden te conftringeere n vant e antwoorden. E n volgen s d e Practyc q van de n Hove, voldaan twee Defaulten in Cas van Guarand, maar komt de Aanlegge r zelf s i n rechte n niet , zo o verkryg t de Gedaagd e Oorlof , e n i s daarn a nie t mee r gehouden t e guarandeeren . He t i s i n de Rechtspleging ee n Confiant gebruik, dat wanneer ee n Kopt r origineele Gedaagde zyne n Autheu r daar h y he t gekogte van heeft, i n cas van Guarand dagvaart , zo o is daarva n allee n di t effect , da t d e principal e zak e zoo langfti l ftaat,tot da t by den Autheur , o f Ver kooper gedeclareerd is, of hy den Origineelen Gedaagde wil guarandeeren , o f hém i n het Principal e Pro ces wil adfisteren. Doch iDdien daAutheu r fustineer c dat h y ongehoude n i s den Origineele n Gedaagden te guarandeeren , en daarove r Proce s tusfche n de n Origineelen Gedaagden , e n de n Autheu r ontftaat , zoo blyft d e principal e zake tusfchendenOrigineele n Impétrant, e n den Origineele n Gedaagde n daaro m geenzins zoo ian g gefurchïerd , tot da t he t Proce s in Cas van Guaran d tusfehe n de n Origineele n Ge daagden , en den Autheur is getermineerd . Zi e M FR U L A Lib. 4 . tit. 33 . Cap. 5 . Num. 1 . in nttis. Een Impétrant is niet gehoude n te confenteere n in «enige Interventi e of Guarand , dan voor behoudenshem zy n rech t ingevall e va n Triumph e o m zyn e Exceptie ; e moge n dirigeere n , zo we l o p de n Prin cipale" Geda3!>«ipn , al s den Intervenient , end e da t zoo we l voo r de Kosten, al s voo r d e principale za ken. Zi e G A I L Lib. 1. Obf. 69 £ ƒ feqq- daari a accorderende me t d e inftructi e vande n HOVE van U • tii c n r Tit va n Guarand, en Intervertit Art. t,.fub ifO . K n i s verde i Oofervatoir , da t i n zaken vtn ,-\cces , oft e Abui s gee n Guaran d valt , maa r v.eJ r.oo men he t noem t voeginge ; blyvend e d e Prin-

(«s;

Principalen Gedaagd e i n Proces . Ham in dtlictis aque mandatarius ac mandans obligatur fc?tenetur.Zie B E R L I C H I U S Pract part t. Conclu/. 24 Num. 77 . waarmeede fchyn c t e confirmeere n d e Injlructit va n den H O G E

N RAD Ei o

HOLLANT.

Art.

23».

AI he t welk e zee r vo.Ieedi g verhandel d word , in het Rechtsgeleerd Woordenboek, pag. 153. dat voo r Âankomelingen ten uitertte n recommandabe l is. No. V. —

I.

FORMULIER van een Notu l houdende de Exceptie i ) 1 L * T O I R in driederlei byzondere gevalle», alsNon Qualificatie, Verzoe k van Cautie , en inhabilitei t van een Procureur.

als Procureu r va n de n Eysfche r doe t Eysc h en Concludeer t al s pro ut in fcriptis. Primo Loco in Cat van Non Qualificatie

K. al s Procureu r va n den Gedaagden , alvoorens t e antwoorden, zonde r zi g d e judicature va n dee zen Edelen Achtbaren Gerechte te wille n ont trekken , en dus onverhoor d zyn e Defenfi e te n Principale, proponeerde d e Excepti e va n Non Qualificatie, als fimineerende da t d e Eysfche r niet genoegzaa m no g wettigly k i s gequalifi ceerd, o m jegens de n Gedaagde n ee n Acti e i n Judicio aanteleggen ; En mitsdien verzoe k doend e , da t d e ICysfcher b y deeze n Edeltn Acht* baren Gerechte za l worde n gecondemneerd, eer de Gedaagde , zig i n d e verder e Lkiscontesti tie inlaat , behorelyk e Producti e va n Bewyze n te exhibeeren , waarui t blyk t da t h y doo r zyn e Principalen to t he t doe n va n deez e Acti e wettig geauthorjfeerd gewees t is, endatbygebreek e van dien , die Gedaagde daarva n Kos t e n Schadeloos word e geabfolveerd . BS

Se-

C 26 ) Secondo Loco in Cos van Verzoek van Cautie. K. al s Procureur van den Gedaagden, alvoorens te n Principale t e antwoorden , proponeerd e d e Exceptie Dilatoir te n zulken effect e va n Verzoe k van Cauti e voo r het Gewysde, mitsgader s voo r de Koste n va n de n Procesfe t e doen , als zynd e de hysfche r ee n Vreemdeling , hie r te r Plaat fe nog woonagtig no g gegoed zynde , maar on der d e Jurisdictie , van ee n ande r Rechte r zy n Domicilium houdende, waardoor d e Gedaagd e jn geva l van Triumphe een e notable prœjudicie zoude kome n te lyden ; Onder prasfentati e aa n de zyd e va n de n Gedaagde n o m te r zak e va n dien va n zynen kan t gelyk e Cauti e t e willen ftellen : En by Non prsstati e va n d e gerequireer de Cttuti e aan d e zyde va n den Eysfche r to e ab« folutie va n deeze inftantie me t de Kosten. Tertio Loco in Cas van Inhabilité/1 van een' Procureur. K. al s Procureur va n den Gedaagden, alvoorens ren Principale t e antwoorden, proponeerd e d e Ex ceptie Procuratoris inhabilité als zynd e d e Procureur va n de n Eysfcher , no g dooreen general e nog door een fpeciaal e Procurati e gevolmagtig d om d e gefascineerd e Acti e voor deeze n Edelen achtbaren Gerechte uit Naa m va n zyne n Mees ter te n Last e va n de n Gedaagden t e inftituee * ren, en hebbend e dienvolgen s i n deez e o p ei gen amhoritei t t e werk gegaan,zonder vaneen e Volmacht voorzie n t e weze n ; Waarom d e Gedaagde wegen s d e Inhabiliteit va n de s Eys * fchers Procureu r verzoek t exhibiti e va n zyn e Volmacht, en by ontllentenisf e van die n abib lucie van deeze Inllanti e met d e Kosten. T I-

(*7) T I T ü L Ü S III. Befchryf eens eenige Formulieren, hoedanig me* de verfcMllende Onderdeelen van de Exceptie P E R. E M Î O I R in de Rechtspleging by Nöcuien ter Rolle dicteeren kan ? E X E M P L I GRATIS £T0# v i. — —

.

FORMULIEREN van Notule n houdende de Exceptie P E R E M ToiR in Cas van Kedrog , onaart getelde Gelde n , Betalin g by Qji tantie , Misrekening , Novatie , of Schuldvernieuwin g en Liquidatie van Rekening .

L. aï s Procureu r va n d e Eysfcheresf e (onderfteld. wordende i n all e de bovenftaand e gevallen te dienen va n Eysch ) Concludeer t al s pro ut in fcriptis, Definitie van de eerjle No TU L in Cos van Bedrog. M. al s Procureur van de n Gedaagden, proponeerd e de Excepti e Peremtoir , fustirieerend e ongehouden t e zyn, ten dceze n op ' de Principale zak e te antwoorde n , aangezien i n he r Conrracreere n van d e Sponfalia o f Trouwbeloften , geduuren . de d e Minderjarigheid va n de n Gedaagde n ee n Notoir Bedrog , ee n Meius o f Vrees , j a zelf s Violentie heef t plaat s gehad , zoo al s ui t twe e bcëedigde Verklaringen , waarva n d e Exhibiti e àkhwi in Judicio gedaan word , zonneklaa r za l komen t e blyken , e n bove n die n d e Onderte kening va n dezelv e Trouwbelofte , buite n d e Minderjarigheid va n de n Gedaagden , aan zyn e z^de i n dmnkenfchap i s gefchied, he t welk al leen i n Rechte n excufabe l i s , met da t effec t vas

OS) van daaro p d e Excepti e Peremtoir te kunne n fundeeren; Verzoekend e derhalve n da t d e Gedaagde o m geallegeerde redene n illico van dee ze onwettig e Acti e roog e worde n geabfolveer d mer d e Kosten. Definitie van de tweede N o T UL t n Cas van waaangetelde Gelden. M. al s Procureur va n de n Gedaagde n alvooren » t e antwoorden , proponeerde d e Exceptie d e Non numérota Pecunia , of va n onaangeteld e Gel den , onder Pasfentati e va n me t folemneele n Eede t e willen verklaren , directelyk o f indirectelyk gehee l o f te n deele n eenig e Penninge n t e hebben ontvange n ui t hoofde va n zeker e Obli gatie by den Gedaagde n ondertekend , e i ui t krachte va n welk e d e Eysfcher althan s fraudu leufelyk ageert ; fustineerend e i n all e gevalle n tnet dezelvePrœfentatie t e kunnen voldaan , e n onder Benefici e va n deez e Excepti e Peremtoir verzoekende abfoluti e va n d e lnüancie me t d e Kosten. Definitie van de derde N O T D I in Cos van Bc» Uiing van Quitantie, 2A. al s Procureur ' va n de n Gedaagde a zonde r de n Eysch t e rescontreeren , proponeerde d e üx ceptie Peremtoir en produceert'alhier in Judicio de eigenhandig e Quitantie van de n Eysfcher ; Verzoekende daaro p Condemnati e ftaande Rolle cura expenfis. Definitie van de vierde N O T B L in Cos van Misrekening. M . al s Procureur va n den Gedaagden , zonde r t e disavoueeren zyn e Ondertekenin g va n zeker e Promesfe te n behoeve va n den Eysfcher gedaan, pro»

f*9) proponeert alvooren s i n deeze n te n Principal e te antwoorde n d s Excepti e de Errore Calculi, en produceer t to t ee n farisfactoi r tfewys va n de by hem geallegeerd e Misrekenin g , twee Ori gineele Brieven va n de n Eysfeher , waarva n d e Gedaagde in Judicio Exhibiti e doet , waarui t blykt da t d e Gedaagd e o p d e gecontracteerd e Schuld meerde r Penningen betaal d heef t gehad , dan he t montant van d e Promesfe, waa r ui t aa n de zyd e va n de n Eysfehe r althan s geageer d word, bedraagt ; Sustineerend e vervolgens me e dezelve Verificatoir e Bewyze n to t abfoltiti e va n den Eysc h t e kunne n voldaan , en onde r Be neficie va n de geproponeerd e Excepti e Ptremtoir op alle s Eysc h va n Koste n makende. Definitie y an de vyfde N O T U L in Cos van Novatie yan Schuld. M. al ? Procureur va n de n Gedaagden, alvoorens ten Principale t e antwoorden , proponeer t d e Ex ceptie Peremtoir, overleverend e alhier injudkio Copie Autbenticq va n zeke r Contract , waaruit blykt da t 'e r Novati e o f Schuldvernieuwin g tusfehen de n Eysfehe r e n Gedaagd e plaats heeft gehad, e n da t d e eerft e Act e Obligatoi r , uit krachte va n welk e d e Eysfehe r althan s doh malo of ter kwade r Trouwe i n Rechte n ageert , daardoor is gemortificeerd.en vernietig d gewor den; Verzoekend e derhalvs n onde r benefici e van d e geëxhibeêrd e Act e va n JNovati e va n Schuld Condemnati e tot abfolutie va n de n Eyjc h met d e Kosten . Definitie van de zesde N O T Ü L in Cas van Liquid datie van Rekening. M. al s Procureu- r va n de n Gedaagden , fustrneer t ongehouden te zyn te n Principal e t e antwoor den

( 3<0 den, als zynd e d e Excepti e Peremtoir 'mdee* zen gefundeer d te r oorzak e da t 'e r Liquidati e van Rekening tusfche n de n Eysfcher e n Gedaagden plaat s heef t , conform zeke r mutuee l er e onderhandschGefchrift daarva n zynde , respec * tivelyk doo r Partye n eigenhandi g ondertekend , waarvan d e Gedaagd e in Judicio exlribilio doet, verzoekende daaro p abfolvatoir e Condemuati e Cum sxpenfis. T I T U L U S

IV.

Wat Formulie r van Notu l is naar ftylvan de Practjjfc gebruikelyk ter Rolle te dicteer en, als men doet om Getuigen te horen? EXEMPLI GRATIA No. VII .

.

FORMULIER van een Notul , houdende Verzoek, om Getuigen te horen.

N. al s Procureu r va n K . Requïrant , Contra E * Gerequireerde, o m Verzoe k t e doen . De voornoemde Procureu r Concludeerd e te n fine, d e Gerequireerd e za l hebbe n t e geve n Getuigenis, de r waarheid o p zeker e Articulera, alhier ter Roll e overgeleverd, e n waarva n by 't doen de r Cirati e Copie is overgeleverd . Cum expenfis i n Cas van Refuys , Dilay , o f Contra dictie. O. al s Procureu r va n de n Gerequireerden , Dag t e drie dagen n a bxpresûV tegens wien, e n in wac zaak de Requ^an t d e overgeleverd e Jnterroga torien za l willea employeere n onverminder d zyne Exceptie. N. zei -

(31 ) N. zeïd e dat de Requiran t d e overgeleverde Inter, rogatorien, en daaro p t e doen e depofitie n za l employeeren i n zeker Proces , zoo i n Cas va a lnjurien al s anders, ' t wel k h y genoodzaak t i s geworden tege n B . . voor de n Gerecht e de r Stad . . . . te Infticueeren . O. zeid e da t d e Gerequireerd e o p he t voormeld e Verzoek t e dri e Dagen finaal zal ancwoorden. „ „ „ „

„ Schepenen al gehoord , Condemneeren de n Ge requireerden binne n dri e Dage n Getuigeni s de r waarheid t e doen , o p peen e va n te r requifiti e va n den Requiran t daartoe byGyzelin g t e zulle n worden geconftringeerd" .

NB. He t i s bedenkely k onde r d e Rechtsgeleer den , of d e ampliatie van eene Conclufie oo k ka n gefchieden by wegen va n Elucidati e e n nadere Inter pretatie va n de n Eysch welke den Impétrant of Eys* fcher i n de n beginn e van den Procesf e gedaa n e n genomen heeft , mitsgader s af aa n d e zyde va n den Gedaagden daartege n ka n worde n gerecipieer d he t zyby bxcepti e Dilatoir of Peremtoir; Dit laatfte voor zoo vee l w y geheugeni s dragen , en o p d e onder , vinding fteuot, i s i n d e HoUandfch e Rechtsplegin g geheel impracticabe l : Maar wa t d e Ampliati e o f Interpretatie va n eene Conclufie va n Eysc h betreft , dezelve ka n volgens onz e Practy k by wyz e van Notul aldu s te r Roll e gedicteerd worden. E X E M P L I GRATIA No. VIII . —

.

FORMULIER, van een Notti l waarby de Ampliati e of Inter pretacie van een Conclufie ran Eyssh ter Rolle gedicteerd word.

Compareerde voo r de n H O V E van H O L L A N D . P. „ als Procureu r va n Y V : Ende deed e zeggen , »> dat

(SO „ dat voor haa r aa n d e zyde va n d e Impetran * ,, te n b y de Conclude va n Eyscb we l i n he t ge„ neraal wa s geconcludeerd , da t d e Gedaag „ dens zoude n worde n gecondemneer d he t „ Dogterken brede r te n Froctsf e vermel d , „ overteleveren onde r d e Mag t e n Opvoedin g „ van d e Impetrante n * zonder uittedrukke n „ waar e n o p wa t plaatf e dezelv e opvoeding e „ flood te gefchiede n ; En o f U ED. M o e . „ niet e n zouden moge n denke n da t derzelve r ,, Impetranten haar e Intenti e zoud e zy n va n , , de opvoedin g va n da t zelv e Kin d t e laate a „ gefchiedm buite n he t Territoi r va n deeze n „ Hove , om alzoo U w E D . M o G. teonttrek „ ken he t geza g ' t gee n U W E E D . M o O. al s ,, Oppervoogden ove r he t zelv e Kind Compe „ teerde: Da t mitsdie n de Impetranten , omme ,, allefpecul.itien daaromtren t te vermyden, goed „ gedacht hebben , dezelve Conclufi e voo r zo o ,, veel di e generaliter i s genomen» t e elucidee ,, ren, e n zulks doend e t e verklaaren, da t de r „ Impetranten intenti e no g meening e nie t e n „ is, oo k nooi t en is geweest, he t voorfz. Dog» „ terken elder s t e doe n optrekken , e n opvoe „ den onde r haa r gezag , da n i n een P/aatsres . , , forteerende onde r he t Territoi r e n Resfor t „ van deezen Hove, en da t ook haar e iutenti e „ niet verde r heef t gegaa n in he t verzoeken van „ Condemnatie to e last e va n d e Gedaagden» , ,, daarom hetzelv e Kind onde r baa r gezac h t e „ doen optrekke n onde r he t Territoir , e n d e „ Jurisdictie va n deeze n Hove: fustineerend e ,, met dezelve nader e Elucidatie en Verklaringe j , t e mooge n volftaan , e n da t hetzelv e alzo o „ b y deezen Hove zal worde n verklaard , e n „ onder benefici e va r die n peifisteer t al s Do g „ b y zynen Evsc h e n Conclufi e in Actis ge " ;, daan. Cum Expenfis".

TWEE*

(33)

TWEEDE HOOFDDEEL . Over Enqueste Valetudinair , hoe dezelve in de Hollandfche Practyk plaats heeft , en de Formuliere n van Reqüest e die daartoe betrekkelyk zyn. Waarvoor zoude men het hulpmiddel van Enqueste Valetudinair, in zaken van Rechtspleging, eigen aartig of liever by Allufie kunnen befchouwen?

V

oor ee n Rechtsgeleerde Aderlating, die by Voorzorg gefchied , e n waarva n d e Noodzakelyk heid i n verfchdde opzichte n gefundeerd is . Wat betekent dan eigentlyk dit Kunstwoord van de Practyk, en hoedanige Effecten worden aan dezelve tcegefchreten? Enquetten Valetudinair is ee n Manie r o m Getui gen by prœcautie of Voorzor g t e doe n hore n voo r de Litiscontestatie, j a zelfs alvoorens 'er eenig e Actie in Rechten aangeleg d is, waarva n de Effecten on> der andere n hieri n beftaan, dat men naderhand daarvan in een Proces , van wel k zi g no g gee n d e min fte apparenti e opdoet , gebrui k ka n maken. In welke gevallen heeft dit plaats ? Dit hulpmidde l wer d voomamely k gepractizeer d C al s

(34) ais men, bedogt voor ee n Proces zynde,zig by Voor* raad va n Cewyze n voorzie n wil , e n du s i n all e zo danige gevallen , waarin Periculum in mora plaats ka n hebben, gely k onde r andere n wegen s hooge n Ou derdom, gevaarlyk e ziekte , e n voorgenomen uitlan digheid va n Perzoonen, welkers Getuigenisfen to t het aanleggen e n defendeere n va n ee n Proce s noodza kelyk gerequireerd worden ; Waarom hetzelve naar d e gronden va n de Judicieel e Practyk, voo r d e beid e Hoven van Justitie in Holland, e n meer andere Rechtbanken , nog werkelyk in Obfervanti e gebleven is. Hebben geënt Rechtsgeleerde Autheuren over deeze interes/ante materie gefchreven , of daarvan eene vohàkelyke Definitie aao de hand gegeven ? Ja zekerlyk , en byzonde r heef t ove r deez e zeld* zame ta k va n de Rechtsplegin g zee r volledig en uit voerig gehandeld , M E RU L A Lib. 4 . Tit. 65 . Cap. 18. pag. 58 8 e n 589 - Waarvan w y kortheidshalv e zullen.aanhaalen he t gee n te r zak e va n die n in Notts geremarqueer d wor d , e n hoofdzakely k hierop uitlooptt „ Enguesle Valetudinair kan plaat s hebbe n , „ als 'e r no g geen Proce s i n d e Waerel d i s , „ of 'e r we l reed s ee n Proce s begonne n i s , „ maar dat 'e r Periculum in Mora is ; zo dat d e ,, Getuigen moete n gehoor d worde n , Arte ,, terminum productions. W. D E G R O O T In « „ leiding to t de Practycq. Lib,i. Cap.4 . Nam. „ 3 1 . Derhalven kan Enqueste Valetudinair wel „ gefchieden n a d e Litiscontestatie . By den „ Hoogen Raad word oo k we l Commisfie Vale „ tudinair verleend , fchoo n daa r gee n Proce s „ voor hangt , o f hange n zal . E n worde n dan „ de Informatien door den Commisfaris me t zy n

„ „ „ „

(35) zegel verzegeld , e n i n d e Griffi e bewaar d : Naderhand worde n d e Inforrnatie n aa n de n Ordinaris Rechter, waar voor he t Proces wor d geventileerd, beflote n overgezonden" .

Wat hebben andere Rechts Doctoren al verder oyer deeze gewichtige materie aangemerkt 1 Dat he t i n all e gevalle n zeke r i s , zoo al s te r voorgemelde plaat s by M ER U L A in notis verde r word geargumenteerd , da t di e eenige Actie of Pre teDfie to t Iemand s laste n meent te hebben, gemeen lyk naa r ftyle van Practycque gee n Getuige n ka n la . ten hore n als » na d e Litiscontestati e , ten z y o m wettige redene n by Enqueste Faletudinair. Maa r die geconvenieerd , of te r zak e voorfz . i n Rechte n betrokken ka n worden, i s altydbevoegd o m Getui gen doo r he t midde l va n Enqueste faletudinair t e doen hore n ; De reden van onüerfcheid i s pertinent , aangezien Ieman d al s Aanlegger va n ee n Rechtsge ding kan ageeren al s h y wil, doch he t ftaat aa n de n Debiteur niet , wanneer zy n Crediteu r he m conve * nieeren , of in Rechten roepe n zal - Zi e o p dat fub ject V R O M A N , De foro Competenti. Lib. 3 . Cap. *7> §• 4 * 5» & 8.< En wat meer? Enqueste Vaktudinair, heef t volgen s d e algemee * ne opinie va n verr e d e meest e Rechtsgeleerden oof t plaats, al s ee n Vrou w hoo g zwange r is, o m dat 'e r gevaar de s tyd s i n ' t uitftelle n va n he t geve n va n Getuigenis is,waaro m da n va n de n gcmeenen Rege l en ftyl va n Procedere n wor d afgewekee . Zi e hie r over F A R I N A C I O S Lib. 3 . tit. 8 . Quest. 76 . part. 3 . JSlum. 91 £ ? 92 . Byzonde r kan deez e re medie van Justitie in het hore n van Getuigen in C a voor -

(3«) voorraad, al s 'e r no g gee n Proce s gemoveer d is , worden géappliceerd , indie n d e Perzone n , wiens Depoficien gerequireer d worde n , haar bevinde n o p plaatfe daa r de Pes t grasfeert . Vid e A S T O N . F A BER ad Cod Lib. 4 . tit. 14 . Def. t. E n me t nog meer fundament , als 'e r ee n prasfumti f gevaa r ver . feert, dat de Getuigen, door d e langduurighei d van tyd, de waarhei d e n omftandighede n va n zake n waarop z y gehoord worden , uit he t geheugen zou den kunne n verliezen . Volgen s de opinie va n ROS BA CH Procesf. jfudie. Civ. tit. 59 . Num. 4 . 'tgeen vooinamely k zyn e relati e heef t to e hoogbe jaarde,, kranke, o f zwakke Perzonen . Wat Formuliere n va» Requesten, omme tt obtineeren linquest e Valetudinair , zyn doorgaans in Rechtspleging het meest practicabel 'i Belulven va n twe e byzonder e gevallen , waarva n de Formulieren van Requesten, b y Mr . W I L L E M " van A L P H E N i n zyn Papegaay 1. Betl\pag. 596 en 597. onder Num. 1.2 . vinden kan , e n die naar den Styl va n d e toenmaalige Practyc q genoegzaa m vol ftaan konnen , zoo volgen alhier twee andere- Formulieren van eige n Compofkie , welk e voorbeelde n va o verfchillende natuu r e n al s va n meerde r gewig t , heel zeldzaa m in de Judicieele Rechtspleging voor vallen, e n daaro m te r inilanti e va n Aankomelingen, zonder grootfpraakig e aanpryzing , te n uiterfte n re commandabel zyn , omopgevolg d t e worden : Hoe danige Formulieren van Requesten by Enqueste Faittuditiair in óndstrfcheide gevalje n gebruikely k zy n f alhier onde r twee byzondere Tkule n zulle n worde n geinfereerd. No. 1.

(37) No. I . i

IM ;

. FORM ULIER van een Request, houdende Perzoek in hetzelye Cas. Aan den

H O V E van H O L L A N D .

„ Geeft reverentelyk te keone n A. ho e dat „ h y Suppliant genoodzaakt word, voor deeze a „ Hov e Proces te fustineeren, enz. ,, End e de Suppliant bedug t i s , dat han„ gend e de Procesf e , vee l tyd s verlore n za l „ worden, e n dat middeler ty d eenig e va n d e t t Getuigen , hebbende kennisfe va n d e voorfz . „ zake, zoude moge n komen tefterven, al s zyn„ de al oude Luiden. „ Zoo verzoekt h y Supplian t da t ' t Ho f ge», lieve te verleenen Commisfie Valetudinair, op „ een van my n Ed. Heere n van de n Raade , „ daar by dezelve werd e geauthorifeerd ; Om „ me op zeker e articulen , te hoore n a l zulk e „ Getuigen al s de Suppliant voo r he m zal wil,, len produceeren, dit doend e enz. A P P O I N C T E M E N T . „ F I A T Request e i n Judici o , ter prtfentte van „ Partyen ofte haar Luider Procureur". Gedaan in den //age, ttu»

C3

No. I L

(38; T;T Ü Lu

s

L

II. — — FORMULIER van een Request, mme te hebben Enquest e Valetudi nair. Aan den

H O V E van

HOLLAND.

„ Geeft reverentely k t e kennen A . Koopman „ wonende t e Amfierdam, da t h y Suppliant , „ als Impétrant i n Cas d'Appel Proces ongede „ cideerd hangend e heeft , voo r deeze n Ho „ ve, op ende jeegen s B . wonende t e Meden„ blik, Gedaagd e i n ' t zelvd e Cas, te r zake „ van ee n meikelyk e quantitei t Quikzilve r di e „ hy Gedaagd e aangenome n heeft , me t zyn e „ Schepen va n Venetien te voere n to t Amfter„ dam, e n d e aldaar welgeconditioneer d t e le ,, veren aa n den Suppliant, zulk s h y nie t ge . „ daan, maar'doo r faute end e verzuimenisfe hec „ voorfz. Quikzilve r heef t late n fpillen » „ Ende alz o he t Proce s za l moete n beplei t „ worden i n feiten , end e zo o mit s ' t veragte „ ren van d e Roll e al s Trei n va n Procesfe n , „ een ruimen ty d zal over ftryken, eer 't voorfz . ,, Proces zal kunne n gebrag t werden , in ter„ minis pioductionis , ende da t d e Supplian t ,, verfcheide Getuige n heef t t é produceeren , „ daarvan eenig e Scheepvarend e Luide n zyn , „ ende ander e bejaard e Perzonen , die voo r ,, dien ty d zoude n moge n kome n t e fterven, „ (gelyk aireed e ee n geftorven is ) da t oo k d e „ Suppliant to t zyne r Intenti e gerade n vin d , ,. voor ee n Commisfari s va n deeze n Hove, te „ exhibeeren ertelyk e tonnekens , eeKaskens , „ daar ' t voorfz . Quikzilve r i n i s geweest, e n » van

(39) „ van d e geftakenisfe end e gelegentheid van de„ zelve t e doen Deme n pertinent e Informatie , j , ' t wel k al s n u bekwamelyke r ka n gefchie „ den, da n zo o wannee r d e meerder ty d ver j , loope n zoud e zyn", „ Verzoekt;de Suppliant , da t 't Ho f gelie * „ ve te verleene n Commisfie Valetudinair o p een j , va n d e Heere n va n deeze n Kaad e , daarby „ dezelve geauthorifeer d word e d e voorfz. vol „ Ie Tonneken s end e Kasken s t e vifiteeren , „ ende voort s o p zeker e articulen . t e hore n „ zodanige Getuigen al s d e Supplian t gerade n 3t za l vinden t e produceere n ; Dit doend e enz . S3 Ende was geetekend: D * de Jonge. APPOINCTEMENT. 'T H O F Committeert de Heer Johan Oo m van Wyngaarden Raad in deezen Hove, ten fine als in deezen gedaan in den Raadt ; den 14 October 1633 . T I T U L U S II . No. III, — — FORMULIER, van een Request in een gedistiggueerd geval, houdende Verzoek van Enqueste Valetudinair . Aan den

H O V E van H O L L A N D

„ Geeft me t verfchuldigd e Eerbie d t e ken . ee n , habelle Blos , meerderjarige Dochte r „ woonende alhie r i n de n Hage , voo r zo o „ veel de s nood s geadfisteer d me t haare n Va C 4„ der 3,

C4o) „ der e n Oo m Paternel CofneJh en Abraham „ Plas; Da t z y Suppliante geduurende twe e „ of dri e Jare n me t volkome n Confent , on „ derling genoegen , en onde r wederzydfch e „ approbatie va n Ouder s e n Vriende n ee n or,, dentelyke verkeerin g gehoude n hebbende , „ met zekeren tneerderjaarigen Jongmanigenaamd „ Karel Courtel, Makelaar wonend e binne n d e „ Stad Amfierdam, te n zulke n effect e da t dee „ ze Converfati e te n gevolg e geha d hebbeD „ de , het Contracteere n va n Sponfali a o f 3, Trouwbelofte tusfche n d e voornoemd e Ka„ rel Courtel te r eenre , en d e Suppliant e te r „ andere zyde , onde r fpeciaa l bedin g da t he t „ voorgenomen Huwely k binne n d e ty d va n „ een Jaa r e n ze s weke n tusfche n de Çontra „ henten zoud e worde n voltrokken , o p poen e „ dat d e Contracteerend e Part y welk e zoud e „ will"n difficulteeren , deeze folemneel e Ver ,, bintenis n a voorgaand e aanmaning e o p de n , , bepaalden ty d t e volbrengen , ten behoeve n ,, van he t Diaconi e Hui s deeze r Plaatz e zou „ de verbeuren , e n vervolgen s gehoude n zy n „ te betale n , een fomm a va n ee n duizend " „ Silvere Ducatons , gely k hierva n manifeste „ !yk Confteere n ka n ui t d e Copy authen ,, ticq va n d e onderhandfch e Act e van'l rouw. „ belofte te n deeze n geannexeerd : Da t ho e „ zeer d e meergemeld e Karel Courtel, niette „ gen (taande all e mi#nelyk e interpellatie n aa n „ d e zyd e va n d e Suppliant e gedaan, to t „ nog to e i n gebreek e gebleve n wa s , het „ voorfz. folemnee l Engagemen t te n opzicht e ,, van de Suppliant e gelyk behoor d ha d t e „ vervullen, maa r bove n die n doo r d e Non w prjestati e va n dezelv e Trouwbeloft e d e be ,, dongen Geldboet e te n behoeve n va n he t ,, Diaconie Hui s deeze r Plaatze , onde r ver „ fchejden frivol e Voorwendzele n voo r al s *i no g geweiger d heef t ui t t e keeren , d e Sup -

„ plian-

(40

», pliante nochtans he t i n beid e respecte n „ daarby zoud e hebbe n laate n berusten , aan• „ gezien z y geen Perzoon to t ee n Echtgenoo t j , pretendeerde , wiens Inclinati e zo o wispel ,, tuurig was , immer s zo o lan g haa r fîer e n „ reputatie daarb y kon blyve n geconferveerd" . „ Dan da t de Suppliant e me t genoegzame „ Volzekerheid te r Kennisf e gekome n zynde , „ dat d e voornoemd e Karel Courtel zeder t ee „ nige Maande n i n veifcheid e openbaar e Ge „ zelfchappen meermale n va n zodanig e hoo „ nende expresfien gebruik heef t gemaakt >waar„ door d e Ee r e n onbevlekt e Naa m va n haa r „ Suppliante merkelyk was geblesfeer d gewor ,, den, invoege n da t z y Suppliante zi g tot re j , purati e va n die n moogly k i n ty d e n wyle n in „ de Jioodzakelykheid zoud e kunne n bevinden , „ om tegen denzelven Karel Courtel of diegeen e „ welke zi g i n zyne plaatz e zoude n willen üel „ len , Actie van Injurie t e inftitueeren; Doc h „ dat de Suppliant e niet zonde r rede n regtma * >, tig bedug t is , da t de Getuigen, welk e z y te r „ zake va n die n genoodzaak t i s t e employee » „ ren , zoo door hooge n Ouderdom, verval va n „ Lichaams krachte n i al s doo r waarfchynel y », ke uitlandighei d va n zommig e va n dezelv e „ haar Suppliante zoude kunne n frustreeren va n „ de Getuiienisfe,van welk e zyjSuppliante te r „ zyner ty d by productie ee n wetti g gebrui k „ in jfudicio zoude behoren t e maake n : Waar„ om z y Suppliante geradelyk geworde n is, he t „ remedie va n Enqueste VaUlwHimr i n deezen „ te moeten employeeren" . Mits wel&ede Suppliante zig tot U E D . M o o. keerende « ; Reverentelyk ver» zoekende Authorifatie yaUtudinair op een C 5 der

C40 der Heeren Commisfarisfen uit liet mlddtn van deezen Hove te Committeeren , ten fine de Perzonen van A. B. en C. ter reçuifitie en ten Koste van de Suppliante op interrogatorien onder Eede mogen worden gehoo'd , derzelver gerecolkerde Verklaringen verzegeld en in de Griffie van deezen Hove zoo lange gefeponeerd mogen blyven, tot tyd en wylen de Suppliante geradelyk zalvinde* ter reparatie van haart gejchonden Eer in Cas van lnjurien daarvan gebruik te maken, 'T W E L K D O E N D E , enz .

No. IV. f» FORMULIE R van em Request , rakende een ander gedistingueerd geval; en houdende verzoek van lin queste Valetudinair . Aan den

H O V E van

HOLLAND.

„ Geeft mec behorelyke fubmisfie t e kennen , ,, Balthafur va n W . Rencmeeste r e n Therefo „ rier by

(43) „ b y het make n va n haa r uiterft e will e geble „ ken is , krankzinni g t e zy n geweest, waar „ door de Suppliant ee n merkelyk e praejudici e „ of verkorting zoud e kome n t e ondergaan , i n „ geval daaraa n nie t efficacieufely k voorzie n „ wierd, met da t effec t da t d e Supplian t doo r „ valable Getuigen d e gefupponeerd e Krank . „ zinnigheid va n de Testatrice , te r zaake va n „ het maken va n haar e Testamentair e Dispofi . „ ti e niet in Judicio konde probeeren : Ë n ter . „ wyl de Perzonen, welk e van deez e zak e met „ een volkome n zekerhei d Getuigeni s kunne n „ dragen , laboreerende zy n aa n gevaarlyk e „ Liehaamskwaalen , en wettig e redene n di e „ haare praefentie hie r t e Lande nie t noodzake„ lyk maken , waardoor te n behoev e va n de n „ Suppliant he t hulpmidde l va n Enqueste Fa„ letudinair by voorraad nodi g i s t e employee „ ren". Zoo keert de Suppliant zig tot deezen Hovet underdaniglyk verzoekende Jluthorifatie Valetudinair, uit krachte van welke een der Heeren Commisfarisfen uit het midden van dezelve moge worden gequalificeerd , ten einde Pi ETER en P A U L U S alt Getuigen by de voorfchreven Teflamentaire Dispofitie geadfisteerd hebbende , per Verbum Credi t ve l no n op Vraagarticulen mogen worden gehoord, en daarvan ten faveure van den Suppliant blykende , derzelver Depofitien mogen verzegeld , en blyven gefeponeerd onder deezen Hove , ter tyd en wylen de Suppliant geradelyk zal vinden , zyne wettige Actie in deeze te injtitueeren. 'T W E L K D O E M D E , enz .

DER.

C44)

DERDE HOOFDDEEL . Oyer de Effecten van Koo p en Huur , met de Inftrumenten (lie daartoe van gebruik kunnen zyn. ffoedanige Ob/ervatien Jpecteeren tot de Generaak en ïpeciaale Effecten tan Koo p en Huur ? at d e eerft e deeze r beide r materie n betreft , hebben w y i n de Academie de r Jonge Practi* W zyns met vee l empresfemenc aangerade n * om op de

Generaale e n Speciaal e Effecte n va n Koop zorgvul dig reflexi e t e flaan, waarom w y de uitwerkin g va n deeze gcextendeerd e Verhandelin g to t d e uitgaa f van ee n vollediger Rechtsgeleer d Wer k befpaar d hadden, gelyk w v i n de Inleiding va n deez e RoU landfche Pleit-Zaal breeder hebben aangetoond ; O m DU den draa d verde r o p t e vatten, van het gee n ten opzichten va n Koop en Huur i n de bovengemelde Academie der Jonge Practizym kortely k i s geremar » queerd geworden, dienen wy alvoorens by een beknopt uittrekzetalhier aantehalen , het wel k wy i n de explicatie va n he t Negenentwintigfte Hoofddeel pag. 400. {ffeqq. i n beide respecten hebbe n aangemerkt , hoofdzakelyk hie r op uitlopende: Al s i n de eerft e plaats, da t volgen s d e Lex 2 . Cod. de Refc. Fend. geen Koo p beftaa n kan , waa r doo r ee n Kope r bo « ven d e helft de r waarde bedonge n is, nog oo k alwaar aan d e zyde va n de n Verkoope r o f Kooper in 't doe n va n d e Koöphandelin g ee n Animum Fraudandi gerefideerd heef t gehad} waarvan behalven ander e Autheurs te zien is, V O E T ove r d e IV. Boeken va n J Ü S T I N I A H U S Lib. 3 . part. 24. Num. 5. G R O T1U9

(45; T t o s Inleid. Lib. 3 . part. 17 . Num. 7 . G A I L * Lib. i. Obf. 1 . E n principaal D A M H O U D E R pract. civ. cap. 48. 0 s 51 . Welke remedi e zi g ook uitftrekt to t zodani g Bedrog, waar door ee n Koope r de Goedere n onde r d e helft e de r waard e gekog t heeft, daa r va n uitgezonder d zynd e , wanneer d e Verkooping va n 't Goe d by fubhastatie of openbar e Veilinge voo r ' t Gerech t gedaan , egte r voo r min der da n d e helf t de r waard e wa s gekogt , i n wel k geval d e Koop daaro m nie t zoud e weze n gerefcin » deerd, of vernietigd , nademaa l d e Wetten in dat op zicht di e leeren : Nam re decreto Judicis intercédante , vilisfimo etiam distracta pratio , rejiitutioni in integrum, quo ad refcindendam venditionem , locus non est. Dat, i n d e tweed e plaats , ee n de r voornaamfl e Fffecten va n Huur, di e me n t e obferveere n heeft , eigentlyk beftaa t i n d e Avantuurlyk e gevalle n , waaruit fchaad e e n benaadeelin g aa n he c gehuurd e goed geoccafioneer d worde n , gelyk onde r andere n IJrand, i n d e fchaad e va n welk e vcrftaa n wor d de Huurde r gernzim s gehoude n t e worden , wan neer zodani g ongelu k buite n zy n fchul d o f toe doen veroorzaak t wier d ; vid. Gi t o T IU S Lib 3 . part. 19 . Num. 38 . E n behoort zelv e ee n Huur der i n dcez e e n ander e onvoorzien e Ongelukken , alsOor'og, Watervioed , Onvrugtbaarheide n Door braaken va n Dyke n , verligting va n Huurpennin gen t e genieten , zoo al s i n diergelyk e gevalle n by de n Hove van Holland wel ée r gefentemieer d is, naa r d e Getuigenis va n L O E N I U S Decif.&Ob ferv. Caf. 33. Maar wannee r de onvoorzigcighei d en ongeprcmediteerd e Handelwyz e va n de n Huur der gelegenthei d to t d e afbrandin g va n ee n Hui s gegeeven h3 d , zou h y d e vejoorzaakt e fchad e gehouden zy n t e refundeeren , e n t e vergoede n y waarvan ee n applicable pasfage gevonde n word , in d e U T K E C H T S G H B C O N S C L / T A T I E N 2 deel Caf.

(46) Caf. 94- En^ vervolgen s te n deeze n betrekkin g daarvan by G A I L Leb. 2. Obf. 23. een üngulie r \oorbeeId wor d geallegueerd , .nopende d e Con» demnatie va n ' c Kamer Gerecht te S P I E R S , ove r een Edelma n te r zak e va n Bran d by he m veroorzaakt , door be t fchiete n me t ee n Vuurroe r naa r een Duif . Behoorend e wyder s to t d e fpeciaal e Ef fecten va n Huur, da t ee n Verhuurde r i n Ga s va n wanbetalinge e n onvoldoenin g de r Huurpenninge n preferentie heef t o p d e Meubilair e e n andere Goederen va n de n Huurder,o p zyne n gron d gevonde n wordende, e n we l omne Creditum prcecedit. Welk regt zi g nie t allee n extendeer t te n opzicht e va u de verschuldigd e e n agterftallig é Huurpenningen , maar oo k voo r zo o vee l d e toegebracht e fchad e en benadeelin g va n ' c Verhuurd e Hui s o f Lan d aangaat. Wat valt 'er, boven het geallegeerde in de Academie der Ji nge Practizyns , ten opzichte vai Koo p en Verkoop, al verder is het particulier te obferveeren? Drie fubflantieele requifiten , waarop i n he t ftuk van Koop e n Verkoop zonderling dien t t e worde n gelet, om dat z y het fundament , de Groodfla g e n de Zie l daarvan uitmaaken . Waarin bejlaan eigentlyk deeze drie requifitewï Ten (!•) in d e Overeenkomst, ten (a.) i n d e Verkogte zaken, en ten (3.) in den Koopfchat ,

Zyn

e 47) Zyn deeze drie byzondere bovenfiaanie Requifiten vol/trekt noodzakelyk tot de Confistenue van een Koop-Contract? Abfolutelyk J a !. want indie n ee n va n dezelv e mogte ontbreken , zoud e i n Cas van Litiscontestati e het fubftantieel e va n d e Koop als Koo p gerekend , ipfo Jure nul en van Onwaarde zyn,a!fchoo n d e Conventie zel f tusfche n d e Contrahente n te r goede r trouwe was gefloten e n aangegaan . Bewys dit eens op eene t/yzt, die met de dispojitit van het befchreven Recht en met de Hollandfche Cw tumen te Cmpasfeeren is ? Behalven da t ui t d e Lex 3 . Codicis de Contrahenda emptione zulk s middagklaa r blykt, - zo o Confteer t het ui t he t gee n d e Rechtsgeleerd e P A U L U S over de Lex 55. ff. hoc titulo heef t gefchreve n , namelyk da t ee n bloot e e n immaginair c Verkopin g zonder deez e noodzakelyk e requifiten , al s nie t ge daan wezende, behoort aangemerk t t e worder ; wes. halven me n daardoo r verftaa n moe t da t z y als niet gedaan i s, voor zo o vee l z y nie t ka n beftaa n al s Verkoop, o m de t by voorbeeld he t laatft e requifi c van dezelve , t e weten d e bedonge n Koopfcha t ont brekende, d e geheel e folemnitei t va n ee n geflote n Koopt va n boedaoig e Natuu r di e ook weze n mag , daardoor i n haar e eig e fubftanti e dcficieert : Waa ï meede da n vervolgen s volmaak t concordeert , o f overeenftemt genoegzaa m all e onz e Plaatzelyk e Costumen e n £7/asf»"«i»,hie r t e Land e i n materi e van Koo p i n Obfervaat'i e zynde . Maar

C4*> Maar zyn 'er boven dit alles geene andere Requifitett van meerder aang elegentheid te obferveeren die tot liet zamenfiellen van een Koop Contract behoren ? Het i s indisputabe l zeker , dât daartoe zeve n potable e n onderfcheid e Articuler ! gerequireer d worden, al s begrypend e he t ganfch e zamenflelva n Koop , mitsgaders he t gee n to t deez e materi e een e directe o f indirect e betrekkin g heeft , e n waaro p dienvolgens i n Cas van Litiscontestati e doo r d e Practizyns zorgvuldi g dien t t e worde n gelet . Waarin confisteeren deeze zeven uitzonderende Af ticulen van Noodzikelykheii in materie vau Koop? E X E M P L I G R A T I A

.

f i.) Wanneer ««Koop naar rechten voor voltrokken tn gefloten gerekend word, (2.) Welke Verzonnen gequalificeerd en ongeçualificeerd zyn om te Koopen of te Vet kopen ; ( 3 ) Wat Goederen gepermitteerd en welke verhoden zyn te Kopen en te Verkopen , (4. ) Wat eigcntlyk Keopsgevolg i j , dat is te zeggen wat men door de Ccneraal e en Speciaal e Effecte n van een K 0 0 P verjlaan moet : (5.) Oyer de Cunditien en byzonderejUpnlatien van een K o o p, e n hoe dezelve in een Koop contract behoor ente worden ingefteld, (6 ) Waartoe de Koper zoo wel als de Verkoper respectivelyk wederzyds verobligeerd of gehouden zyn , ttn opzichte v.n de praitatie van een gefloten Koop , en ; 7.) uit hoedanige Oorzaken een Koop volgens de Befchreven en Plaatzelyke Wetten gedisthgueerd en vernietigd kan worden , het geen men in ds Judicieele Practycq gewoon is Koopbraak te noemen.

Wat

(49) Wat valt 'e r aangaande het eerfl e Artjcul , rakende[een Conventie van Koop, in het particulière aantemerken? Onder anderen dat het naarrechten Confiant, en buiten alle Contradictie is, da t een Koop die zoo wel mondeling da n fchriftelyk , e n Confequentely k oo k by Misfive gefchiede n kan , voo r gearresteerd , geflo ten , en volcrokke n wor d gehoude n , zo dra a d e Prys derzelv e tusfche n de n Koper e n Verkope r on derling is vastgeftel d e n bepaald , alfchoo n noc h d e betaling, noch de dadelyke levering van de Verkogte Goederen daaro p nie t gevolg d ware . Waar uit Confteert iatï Boven e n behalve n da t daarva n pertinen t is , d e l.ex 2. § . i.ff. de contrah. empt de Lex i . § . 2. ff. de Rer. per Mutât, en de Lex 8. ff. depericul. fcfCowimot. rei rend, pro inftit. de empt. &f vend. ; zoo ka n tot meerde r affirmati e va n di t algemee n geadopteerd gevoelen der Rechtsgeleerde n hie r ove r worde n na gezien , G A I T . lib. a . Obf. 13 . Mr. S I M O N van L E K U W B N Roomsch Hoilandsch Recht Lib. 11. part. 17. num. i. G KOTi«s Inleiding Lib. 3 . part. 14 . IVum 60. e n O R T W I N , pag, 283. Maar terwyl in de Rechtspleging genoegzaam in al' ler/ei Litis contester ende zaken Exceptie plaats hebben , zou het eerfte Articul in materie van Koop dan ook, in zommige gevallen aan geene uitzon • deringen geasfujetteerd of onderworpen zyn? Ja zekerly k , als d e zak e daarto e gedisponeer d is, hebbe n die n aangaand e verfcàeiden uitzonderingen plaats , welk e i n het Rechtsgeleerd Woordenboek, ü OB

»

(5o) ofifder de n Titu l van Ktop duidelyk, doen te r loop s aangehaald zyn ; Gelyk by voorbeeld indie n de Koop Conditioneel wa s gefloten , da t is , al s dezeiv c gt > fchied war e onde r d e expresf e voorwaard e da t d e Verkochte Goederen.eeisr . zoude n moete n worde n gezien, gewaardeerd , o f Confumti e waare n zyn d e , eers t zoude n moete n geproef t wezen , i n hoedanige gevalle n diergelyk e Condirioneel e Koop niet eerde r voo r voltrokka n wor d gereken d , dan wanneer aa n de Conditie voldaa n is , zoo al s onde r meer ander e Recht s Autheure n o p folid e gronde n lemarqueert, G R O T I Ü S te r geallegueerd e plaatf e Num. 63 - en met welk e LeerfteJlin g oo k inzonde n beid quadreert , de Lex 3 4 § . 5. de Contrah. empu Zyn 'er nog geen andere excusable redenen te heden* ken, waardoor dit eerjle Articul in materie van Koop in rechten illu/oir en onbeftaanbaar kan worden gemaakt ? Wel degely k zo u d e Krachtelooshei d o f Nulli teit va n ee n Koopshaodelin g i n d e Rechtsplegin g kunnen worde n geëxcipieerd , in geval he t o p cen e probable wyz e den Rechte r genoe g zynde , kwa m te blyke n da t 'e r aan d e zyde va n den Kope r o f Verkoper ee n gro f erreur of misverftand ha d plaat s gehad te n zulke n effecte , da t 'e r aa n ee n va n beid e kanten de r Contracterend e Partye n o p een e onge * permitteerde manie r va n Simulati e o f Bedro g wa s gebruik gemaakt ; Hoedanig e wettig e redene n o m een Contract va n K O O P ipfofacto te doen vervallen , veelerlei e n va n verfchilleod e Natuu r zyn , waaro m zy ook dikwyls i n d e Practy k voorkome n , en vervolgens aanleidin g to t kostbare Procesfe n geven . «E*.

( 5 Ô Expliceert dit wat nader door zommige Voorbeelden? j By Exempel.' Al s in de eerfte plaats aan de wezentlyke Quafitei t o f Quantltei t va n d e verkocht e zaa k iets ontbrak, principaa l indie n eenigeGoederen ver . kocht ware n o p Conditi e va n Nieuw e t e zyn,.e o naderhandhetContrarie va n die n geprobeer d e n be wezen wierd; I n d e tweede plaats , wannee r de verkochte zaa k to t merkelyk e prœjudicie, verkorting en zichtbar e fchade n va n de n Koper , o p d e gefli puleerde ty d doo r de n Verkope r nie t gelever d wa ren: O f i n d e derd e plaats , ingeva l men b y voorbeeld, Tin voo r Zilver , en Koper voo r Gou d ver Jcocht had , en generaly k i n alle zodanig e handelin gen van Koop, i n welk e prsefumtie va n bedrog of lie ver ee n frauduleuf e handelwyz e aa n d e zyd e vanden Koper of Verkoper gerefideerd heef t gehad . Welke Obfervatien verdienen voornamelyk eetie finguliere reflectie ten aanzien van het tweed e Ar ticul belangende een Conventie van Koop ? Inzonderheid deez e navolgende : Da t all e Perzo nen zonde r d e minde distincti e o f onderfchei d ge qualificeerd e n bevoeg d zyn , o m ee n Contract va n Koop aantegaan , en Confequentcly k o m t e kunne n Kopen o f verkopen , behalve n allee n die geene welke door d e Wette n verbode n 2yn , te moge n Con tracteeren , uit krachte va n de geadopteerd e ftclregel van rechten dicteerend e da t ee n Eigenaa r mach t heeft o m zy n eige n Goe d t e kunne n vervreem den, veralieneeren , belasten o f bezwaaren , wan neer he m zulk s by dispofitie o f authorifati e va n den Rechter , te r plaatz e daa r h y wóonagti g i s , niet fpeciaa l i s verbode n , Conform d e Lee r va n H UWER i n zy n Hedendaagfcht Rechtsgeleerdheidé part, i . Num- a . pag. 418. Da Fer*

(SO Verklaart tens hoeianige Ptrzonen door ie Wettiri onçeçualificeerd zyn te Contracteeren , en aan welke dienvolgens uit krachte daarvan by uitzondering gtprohibeerd en verboden' zyn te Kopen en te Verhpent Ingevolge het geftatueerde by het Roomfcbe Rech t niet alleen , maa r Zelfs o p fundamen t va n onz e ei gene Statuten, worden fpecialy k daa r onde r gecom prehendeerd, o f begrepe n aile Dolle,] Krankzinnig e , Innocente , Sto m e n t e gtly k Doo f geboren . Menfchen, all e Minderjarig e Perzóne n zo o va n het Mannelyke al s van het Vrouwelyk e geflagt; Mit'ga ders aU e zodanig e di é al s Pfodigus , of voo r Ver kwister verklaar d , Hof e n Stad s Kindere n , genoemd worden, gely k oo k alleonderCurateele(tarn de Perzone n » fchoon Meerderjari g zynde , al s welke ftaande het Curateelfchap , buicen Confent e n Appro batie va n derzelver Ouders , Voogden o f Curator s niet vermoge n t e Contracteeren , e n daaro m gedau rende hetzelv e gee n Légitimant perfouam Jiandi in Judicio zy n hebbende ; vervolgen s gee n getrouwd e vrouwen zonde r me t haar e Manne n geadfi-teerd , en by abfemie va n d e laatft e doo r dezelv e wetti g gequalificeerd t e zyn , he t gee n voo r zo o vee l d e Steden e n Plaataen va n Holland, Zeeland, e n IVesxvriesland betreft, zoo verr e wor d getrokke n , dar. allerlei Contracie n ö f Handelinge n doo r getrouwd e Vrouwen, zonder wettige Qualincatie van haare Man* nen aangegaan, üit d e Natuur krachteloo s e n onbe itaanbaar zyn , onaangeziena ! zulke getrouwde Vrouwen haar zelve dit recht by Huweiykfcbe Voorwaar de gereferveer d hadden , uitgezonder d i n zaken ra kende haar e particuliere Negoti e o f Neringen , di e zy o p haa r eige n Naa m e n voo r derzelver privat e Rekening mogen voeren , als waartoe zy geene voorgaande Qualificatie o m te Kopen o f ( e Verkopen van, haare Mannen f zoo als algemeen by de Recht s Doc toren verdaa n word ) zoude n behoeve n j E n einde lyk,

(53.) lyk, da t to t he t aangaa n va n all e zoorte n va n Con tracten, hoegenaamd , ongequalificeerde n uitgeflo ten zy n , Dronken aft>efchonke n Menfchen , da t i s te zeggen , de zulke onder haar , welke door overmatige Dronkenfcha p volftrek t onbekwaa m zyn , haa r zelve i n zaken va n Koop t e kunne n verbinden , agtervolgens het geen me t folide argumenten gedoceerd word b y G R O T I U S , Inleiding Lib. 3 . part. 14. Num. 7 . Alleguetrt eem een Voorbeeld, waaruit gebleken is, dat een Koo p gecontracteerd door ten Perzoon, die naderhand als Prodigus word verklaard , en bygevo/g ter zake van dien onder Curateelt was gefield, by Sententie van den Rechter geapprobeerd is geverden en gelden moest ? In»de,zaake van W * * * i n zy n Leve n Commis van d e Convoyen e n Licenten , voor he t Ed. Mog. Collegie te r Admiralitei t o p de Maze, geventileerd geweest, i n de n Jar e 1755. voor de n Gerecht e de r Stad R . * *, alwaar na voorgaand e Procedure n e n na dat d e gemeld e Commis, wegens he t Koopen va n een Kasteel of Buitengoed, gelege n in de Baron ie van Breda, he t wel k h y voor een exhorbitante Pry s ha d aangekocht, o p verzoe k va n zyn e Huisvrouw e al s Prodigus verklaard , en te r zelve r ty d onde r Cura teele gefield, en boven dien i n een Verbeterhuis geconf]neerd wa s g.-worden , b y Vonnisf e définitif van Schepenen derzelv e Sta d wier d verdaa n , dat d e Verkoper va n he t verkocht e Buitengoe d i n zyne n Eysch wa s gefundeerd, om redenen* dat de bovengemelde Commis in Qualiteit al s Keper, ten tyd e va n het Contracteere n de r Koop al s geen Prodigus of Verkwister verklaard , noch toenmaa l onde r he t Cura teelfchap gefiel d wa s geworden; Ondertusfchenge beurde he t da t he t aangekocht e Kastee l naderhan d by openbare VeiliDg e ,voor Rekenin g e n PviCc o va n D 3 de

(54) de Huisvrou w van de n Geconfîneerden Commi s W * * verkocht zynd e geworden , de daarvan ge proveaieerde Kooppenningen honder d goude n R.y ders meerde r bedroeg , dan waa r van he t zelv e by den Verklaarde n Prtdigus gekoch t was , he t wel k immediatdyk zy n ontfla g ui t he t Curateelfcha p e n het Confinement te n gevolg had , aangezien me n zeer wel begreep dat Iemand, die zulk een importan te aanwinning by Koop voo r zy n Huishoude n kwa m te doen, naar rechten voor geen Prodigus kon verlieten worden, é n dit was apparentely k d e Oorzaak waar om in vervol g va n tyd aa n d e Erfgenamen va n de n Verkoper!, welk e d e honder d goud e Ryder s recla meerden , op fundamen t da t all e Contracte n doo r een Pfodigut geflote n va n Onwaard e e n onbestaan baar waren , iuare n Eysc h e n Conclufi e te n die n fine met Condemnati e va n Kosten wier d ontzeid . Hoe verdeelt men het derde Articul , betreffende een Conventie van Koop? In tweederle i verfchillend e opzichten , al s i n d e eerfte plaat s wat Goedere n volgen s d e Wette n ge permitteerd zy n t e Kopen, e n t e Verkopen ; E n i n de tweed e plaat s hoedanig e Goedere n ui t kracht e van ee n expre s verbod daarvan uitgezonder d zyn . Geef eene volledige Defcriptie van het geen onder de Benaming van gepermitteerde zake n in materie van Koop generalyk en particulierlyk. voor' komen kan? Generalyk ma g Ieman d zonde r d e minft e Limita tie en bepalin g alles Kope n e n Verkopen , he t gee n onder d e bena m rzg va n vr y e n eige n Goed eenig * zins begrepe n ka n worden ; E n i n he t particulie r

cm) behoren by voorbeeld daaronde r zo o we l roerend e dan onroerende Goedere n , gelyk onde r andere a Leengoed e n Erfpacht, mitsgader s a l wat voorkomt onder d e hoedanighei d va n Lichametyk e e n Onlic hamelyke zaken, en gevolglyk i n fpeci e nie t allee n Huizen, Landen , Landeryen , Thuinen , Schuuren , Stallen , Schepen , Molens, e n allerhand e zoorten ran Beesten, maar vervolgen s oo k Obligation, Lyfrenten , Schepenkennisfen , Kustingbrieven, Actië n i n d e Oost-e n West-Indifch e Com pagnie deeze r Landen . Zyn V , boven de gefpecifïceerde zaken , geene eender* die volgens de Wetten in materie van Koo p alt Gepermitteerd kunnen aangemerkt worden? Indispu tabel Ja ! Gelyk b y uitzondering het recht van ee n Ervenisfej o f ee n zeke r gedeelt e va n dien , het z y zulk s de n Verkope r by Testament, of b y fuccesfie ab Intestato mogt e aangekome n zy n ; Mitsgaders Uoekfchulden, voord e deugdelykheid.e n nie t voor de Voldoening van welke, den Verkope r i n Cas van Transpor t o f overdrach t responfabe l e n verant wöordelyk blyfe , ten z y b y Contract van Koop an ders geconditioneer d wa s : Als meed e Procesfen o f Rechtsgedingen no g ongedecideer d hangend» , insgclyks ee n twyffelagtig e Acti e of Pretenüe , welk e •voetltoöts, da t i s zoo goeden kwaa d al s dt'e is , ver kogt word , zonde r voorde gevolge n o f wanbetaling te caveeren , uitgezonder d al s doo r ee n expre s be ding , tusfehen de n Koper e n Verkoper, he t contrari e v an dien wa s gèftipüleerd , als wannee r d e Zi n e n Meening va n he t Koop Contract boven he t befchre ven Recht en onze Statutaire Wetten i n deezen zou den behore n t e prtevaleere n , en te n laatfte n ee n Seryituit o f recht va n Dienstbaarheid , al s by Exempel Waterlozing, e n Recht va n O verpanding va n een fl.uk Land , da t eender aangrenzende fiuurlieden toekomt} D 4

(5« ) komt; All e welke voorenftaande Goedere n e n zake n resforteeren o f gehore n onde r da t geene , waarvan de Koop abfolutely k e n indisputabe l i s gepermit teerd. Wat verftaat men tot interpretatie van het zelfde Derde Articul, rakende de materie van Kuop, ten aanzitn van zulk: Goederenden zaken weU kt by het befcheven Recht en onze PlaatzeIjke Statuten roljlrektelyk ongepermit » teerd zyn te Kopen en Verkopen ? BèhaJven mee r ander e Goederen e n Zaken, welke de Hollandfche Rechtsplegin g i n het Geval van Koop als ongepermitteerd aa n d e han d geeft , hoort me n ten die n respecte voornamely k op he t navolgen de t e reflecteeren ; Al s ( i ) Lands, Stads, effKer kelyke Goederen , waarva n d e Zoop , zonde r wet * tige Auctaorifatie va n d e Overighei d de r Provincië n of Stede n va D dien, ui t zi g zelf s zoo'krachteloo s en nieti g i s , dat alfchoo n d e Kope r e n Verkope r dezelve wetend e of onwetende gekoch t e n verkocht hadden, aa n beid e zyde n te r zak e va n die n gee nerhande acti e in Judicio ka n jverdén :aangedaa n , overeenkomftig de Rechtsdoctnne vafc V O ET Lib, 3. Tit., 24. Num. 6. waarmeede ConCöfdeer t he t eenparig fentirnçnt van d e meeste . Hoüandfch e Rechtsgeleerden : (2. ) Dat volgens d e Keure n va n zommige Stede n vplilrek t ongepermitteer d i s Ge bouwen, en Huize n a f t e breeken , zonde r 'andere in d e plaa t fe t e ftellcn, e n du s me t oogmer k o m den Gron d ledi g t e laten , t e Kope n o f té'Verko * pen , a!s (bekkend e to t demeHorati e e n Ontzie * ring va n zodanig e Steden' , o f al s ee n Huis , i n gevaar zynd e va n doo r Ouderdo m in . te florten, e n door onvermogendhei d va n de n Eigenaa r nie t we der ke n wordçn opgebouwd, zul k ee n Verkopin g op expiesf e Authorifati e va n de n Magiftraa t de r Plaat-

CS7)

Piaatzè, waaronde r di e bouwvallig e Goedere n ge legen waren » gefehiede » (3.) Is he t oo k ongeper mitteerd t e kopen, en t e verkopen all e zoorten van bekend vergift , gely k onde r andere n Arsenicum of Rottehuid, al s alleen o m te mengen, o f wanneer he c tot ee n noodzaakly k gebrui k dient , om zi g va n Rotten, Muize n e n ande r plagen d Ongediert e t e ont doen, e n da n zulk s allee n no g maa r aa n beken de Ingezetene n , en geenzin s aa n Vreemdelinge n of onbekende Perzonen , vee l minder aa n Innocente, Krankzinnige e n ander e fufpect e Menfchen , waarVan een overheerlyk e definiti e gevonde n word, b y M O B È R Hedendaag/che Rechtsgeleerdheid, part. 1. Hum 3. pag. 44J. Al s welke de Oorzaken daarva n met verfcheid e gedenkwaardig e Exempelen terorer tuiging va n die n adftrueer t ; En (4 ) dat onde r d e Clasfe va n ee n ongepermitteerde Koop, ook by uitzondering gecomprehendeer d zy n Geftole n Goede ren , op Pcen e en Straffe al s by debefchreven Rech ten geftatueer t geworde n zyn, namely k da t zodani ge geftoole n Goedere n aa n de n Eigenaa r moete n •worden gereftitueerd , zonde r reftituti e o f wedergeving van de uitgefcho'en Penninge n , waarvoor de zelve doo r de n Koper aangekoch t waren , uitgeno men wannee r dierge l yke Geftoole n e n naderhand , verkogte Goedere n te r goede r Trouw e op een vry e Jaarmarkt openbaa r verkoch t e n gekoch t zyn , 'i n hoedanig geva l d e Kooppenningen aa n de n Koper , zoo vee l h y onder Ked e Verklaard daar voor betaal d te hebben , behore n te worden gereftitueerd: Zi e op dat Tespect nade r G R O f 1 o s Inleiding Lib. 2. part. 3. Num. 13 . eu is dien-Conform o p de n a 6 January 1674. b y den-Heve va n Holland geattentieerd , vol pens he t verhandeld e in Bellum Juriiicum o f de n Oorlog der Advocaten, Cafus 1.

D5

Zou-

C 58 ) Zouden 'er ten respecte van ge/loc/en Gtederen gee» ne uitzonderingen te maken zyn, die de attentie van den Rechter verdienen, ten opzichten van een ongepermitteerd e Koop ? Waarom niet? wan t behalve n da t ee n Kope r di e geprœfumeerd word gewete n t e hebbeu, dat h y geitoolen Goedere n heef t gekocht , verplich t i s zi g onder expurgati e va n Ked e van die n blaa m t e zui veren , eensdeels o m daar doo r t e ontgaa n d e ftraffen, ingevolg e onz e Wette n daartege n geftatucerd , en te n anderen o m reftitutie t e hebben van de q inge; kochten pry s de r geftole n e n gereclameerde Goede ren, zoo moe t te n deeze n opzicht e me t relati e tor , een Lombar d o f Ban k va n Leening , di e Gel d ó p geftolen Goedere n [gefchoote n heeft , ee n aanmer kelyk onderfchei d gemaakt worden , al s welk e te r aake voorfchreve n to t geen e reftituti e o f terügge ving va n Geftole n Goedere n I s verplichc , dan n l voorgaande Betalin g va n d e beleend e Penninge n , en d e verlope n Interesfe n va n die n ; Maar gehee l anders zoud e he t i n Rechtsplegin g verftaa n worde n als de Directeur , o f BedieDdens , va n ee D Bank van Leening, ter behorelvk e ty d doo r de n Eigenaa r o f van zy nentwegen gepraeaö verteerd en gewaarfchouwd, zynde , aangaande d e Quahtei t e n Quancitei t de r Geftolen Goederen , ten einde ^daarop geen Geldbeleringe t e doe n , en onaaogezie n ;zpdanig e waar ichouwing handelende , als-daB daarover culpabe l e n ft ta f baar /oude n wezen , he t z y me t deportemen t yan haàre Offiden o f anderzint s , ter Arbitragi e va n den Rechter , immers te n zulke a effiect e va n te n mipften voo r haa r priv é aap den Eigenaar , kost-e n fchadeloos, d e waard e van > de geftole n Goederen * tegen d e gedan e waarfchouwin g by haar beleend , te moete n reftitueeren : Da n ho e zee r zulk s o p geen Geza g va n pofitiv e Wetten , no g va n plaat * zelyke Ord^nnantie n e n Statute n gefundeer d zyn d e , o m di e rede n by zommig e Rechtsgeleerden

C59) dïsputabel fchynt , e n du s i n d e Rechtsplegin g veel tegenfpraak ontmoet , zoo " is da c nochtan s Conflr matoir aa n he t eenftemmi g gevoele n de r raeeite Kechtsdoctoren. Welkt uitzonderingen vallen al verder te ob/erveeren met betrekking tot het tweede Lid van het DerdeArticulra£era*& een ongepermitteerde Koop? Daaromtrent is byzonder reflectabel , da t d e oud e Kleer Verkoper s of Uitdrager s aan den Eigenaar van geftolen goedere n tot geen wedergeving van dezelve, zonder voorgaand e réftituti e ran den betaalde n Pry s kunnen worde n geconftringeer d behDudely k da t z y haar reguleerde n n a het gearresteerd e by net Placaat vanden 17 Maart de s Jaars 1663. ingevolge van welke de oud e . Kleeryerkopers o f Uitdrager s geordon neerd e n gelast ! worden al| e ingekocht e Goederen % acht agtèreenvolgend e Dagen,publyc q "voor hunn e Huizen te n foontè'hangen. E n is b y Keure van den Magiftraat van 's Gravenhage va n dat o 6 October I7«9« t e vigde p i n d e gedrukt e Keuren e n Ordonnantien aldaar , pag. , 909 . fpeciaiyk vas t ge » fleld, da t geen e Jode n eerjig e gekocht e Goederen , van wa t zoor t dezelv e oo k zpude h móge n wezen , zullen moge n Verkopen, ten z y df e bevorens dri e dagen hebbe n voorgehangen ; Da n hoewe l d e in troductie deeze r Keure principaa l is . gefchie d me t het Salutai r Oogmer k o m de n opkoo p va n Gefto len Goedere n krachtdadi g t e weeren , zo worde n egter doo r d é gewoon e fubtiliteite n e n Sinister e Handelingen va n di e va n d e Joodfcb e Natie , pro fesfie makend e o m oud e Kleeren , e n onde r di e be naming indifferentely k all e Goedere n zonde r on derfcheid t e kopen , en t e verkopen , de opgemelde Ordonnantie dikwyl s iliufoi r gemaakt , e n daardoo r Occafie gegeve n da t geftole n Goedere n veelmale n mo.

C6e) momentelyk verdonkerde n verkog t worden , zon der ooi t wede r aa n de n reebte n Eigenaa r t e gera* ken; Weshalve n he t t e wenfehe n war e da t zoda nige Opkoper s va n geftolen Goederen, caarRigeu r van Placaten o p da t ftuk geSmaneert , zonder d e minfte conniventi e ofOogluiking , eve n ai s d e Die ven zelve wierde n geftraft, ten minften met een Lyf* ftraffe, o f eenig e Jaren opfluitjn g i n een Tuchthuis, of anders met Bannisfemen t ui t den Lande, ajs zyn « de i n onz e Crimineel e f ractyk gerecipieer d d e be « kende ftokregel va n Rechten , de Heelder is zo goed als de Steelier. Het gee n alle n va n applicati e i s ten opzicht e vân de zulk e di e uitkopen , me t ee n volle bewusthei d e n zekerhei d , dat he t geftole n Goederen zy n geweest , waarva n to t meerde r Elu cidatiekan nagezie n worden , D A M H O O D E R Prat' tyk Crimineel, Cap u p . als welk e ove r deez e ma « terie zéé r folidely k raifonneert . tVat begrypt in het generaal het vierd e Articül , wel he MOdzàkeLyk tot het Muiten van een Conventie van Koop gerequireerd word? Dat vierde Articul, he t wel k me t rech t voord e Ziel en ganfch é fubftanti e va n ee n Koep aàùtemerken is- , begrypt principaly k i n het algemee n de zoo ongemakkelykey al s zo o fterk aa n dispute n onder , worpen bepalrngen ^ wa t eigeritïy k naar d e gronden van he t belchreve n Rech t e n he t gebrui k va n d e Practyk voo r Koopsgevolg t e houde n is , o f o m he c door een nader e Verklariug beter te distingueeren, alles wa t men doo r d e Generale en Special e Efccte n van ee n Koop verftaa D moet . II*»-

(6t) Hoedhnige Ob/hvatien en Onderzoekingen lubben daaromtrent in het particulier plaats ? Dat tot ee n fundamen t of grondflag daarva n dient te worde n gelegd , dat Koopsgevolg o f ander s de Ef fecten va n Koop zy n va n tweederlei Natuur , en haare betrekkin g hebben , zo o i n d e eerd e plaat s to e de Perzone n va n den Kope r en Verkoper , al s in de tweede plaat s to t d e zaak die gekocht e n verkoch t word. Wat behoort onder de eerfie van deeze tweeledig* Objecten van Onderzoek'! Inzonderheid d e Ontlasting van de Vraag ,waarvan hier voore n onder Articu l I. ter loop s mentie i s ge . maakt, namelyk , wi e va n beide , d e Kope r o f Verkoper , de fchad e , Lasten, en Nadeden , mitsgaders de Baat - en Voordeelen , op d e Verkocht e Goe deren n a de Kôops voltrekking vallende , zoude moeten draage n e n genieten? Ove r deeze ftoffe word by «ie Rechtsgeleerden zomwyie n gedisputeer d e n me t Authoriteit va n Wetten fhe t Pro & Contra ten die n opzichte ftaande gehouden , en valle n i n de r daa d daar omtrent oo k eenige particulier e onderfcheidin gen t e maken, welke de Vraag i n Questi e va n ge daante veranderen , o f naar'gelegentnei d va n zake n beflisfen kunne n ; Ondertusfchen wor d generalyk i n lechten e n naar ftyle va n de Practy k geobferveer d , ja wa t meer is , voo r ee n Itilzwygend e Conditi e i n materie va n Koop gehouden , dat alle fchaden, avanturelyke gevare n e n onvoorzien e Madeele n a3n verkochte e n gekocht e Goederen, na het fluiten van de Koop ontftàande, het z y dpzelv e by Ongeluk, of op een e ander e wyz e veroorzaak t waren , allee n komen te n Laste n va n de n Koper , onaaogezie n hec Transpor t e n d e Leverin g va n die n no g nie t ge*

C«* )

gefchied was. : • Waaruit by Confequentie, dan- te verliaan is', da t te n behoev e e n profyt e ya ö de n Ko « per insgelyk s moeten valle n alle dn Vruchten, Baten en Voordeden aa n de Verkochte zaak gerecrocheerd , volgens §. 4. van de Lex 10 . infi. de en/»/, vend, e n de Lex 11 . Ced. de pericuL Welke gefundeerde redenen kan men, zonrfer Va* gisfing te begaan, tot Bewys van dien aan-de hand geven? Onder andere n deeze : Dat een Koop eenmaa l ge floten en voltrokke n zynde, de n Kope r rech t heef t om al s h y wi l illico den eigendo m va n d e gekocht e zaak t e verkrygen , e n dienvolgen s va n d e Koop3 voltrekking af , voo r Eigenaa r daarva n gehoude n word, confor m d e geamplecteerd e Rechtsgronde n vervat, i n arg. Lex 35 . en Lex 174 . ff. de Regul, Jut. Wat gevoelt het Orakel der Holland/cke. Rechtsgeleerdheid nopens deeze bedenkelyke Quettie? G R o T1 u s in zyne Inleiding Lib. %.part. 14. Num. 8!. aliegueert tot ftaving va n di t voorenftaand e ar gument he t volgende : —— De Koop van t ee „ nige zake n voltrokke n zynde , ho e we l d e Ko „ per nog gee n Eigenaar zy, en no g geen Levering „ gefchied is , zo o Haa t de zaak tot Las t e n Schad e „ van de n Koper , overzulk s d e Kope r va n die n „ tyd a f volge n alle Vruchten, oo k aanwas va n he c ,, Land ; Wederom indie n he t Verkocht e Goet l 3i vergaa t o f verergert , zulks komt tot de s Kopers „ fchade : Wel verftaand e da t d e Vérkope r to t d e n Leverin g to e fchuldi g is * voo r d e bewaring ( wy „ zouden zeggen voord e Gonfervatie en het behoud » van

( 63 ) „ „ „ „ ,, ,,

van d e Verkocht e zaak) t e zorgen , zulk s al s een liruik/eener zoud e doen , of i s ander s gehoude n tot Vergoeding , te n war e d e Kope n n a d e be ftcmde tyd , o f n a redelyke ty d e n vermaning e i n gebreke war e geweest , va n be t Goe d t e om vangen". Zyn 'er geen Rechts Doctoren die het Contrarie van dien fuslineeren ofjtaande houden?

Men vin d 'e r verfcheide , welke met bekleed e redenen beweren , da t all e d e Voordèelen , zo o we l als all e d e fchaden e n gevaren tusfche n de n ty d va n de K oops vol trekking, e n he t doe n va n ee n wetti g Transport o f Opdracht va n d e verkochte Goedere a aan dezelv e ontfiaande , voo r Rekenin g e n Rific o van de n Verkope r blyve n moeten , op fundament , dat zo o lan g onroerend e Goederen nie t voo r de o Gerechte i n de Stede n e n Plaatfe n wetti g getrans » porteerd zyn , aa n d e zyd e va n de n Kope r gee n recht va n Eigendom ka n worden gepretendeerd , en vervolgens da t o m die reden een Koper, z o lan g h y geen Posfesfeu r o f Eigenaar va n d e gekocht e Goe deren is , noch d e Voordede n daa r va n kunn e ge nieten , noch de fchaden va n die n behoort te dragen* als zynde ee n zaa k die hem , nog ongetransporteer d zynde, nie t gezeg d ka n worden wettigly k toetene horen. Zyn deeze oppervlakkige en willekeurige Sentimenten, zoo Contradictoir en ftryé'g aan het gevoelen, van G R O T I U S en andere voorname Reehtsejtleerden, niet ongerymd en onaannemelyk ? Het moes t zekerly k ee n onkundi g Practizy n we zen, di e zulk s aanftond s nie t begreep ; Want be bal-

C64) halven da t de tyd cusfche n he t fluiten van de Koop9 en he t doen van het Transport, zonderling by openbare Veilinge van Huize n e n Landeryen, ee n zoor r van prasrogati f o f Voorrech t is , die ingevoerd i s ge • "Worden, allee n to t faveu r e n te n gevall e va n de nKoper te n eind e hem in ftaat t e (lellen , ot n binnen het verloop van den gefti puleerden tyd ''dee benodigd hebbende) eenige Penninge n to t betaling van de door hem gekochte zaak te negotieeren, zo o gelden , volgens d e Costumen by ons i n Obfervantie, geenzins de laatstgemeld e argumente n .dienende o m t e fusti neeren» da t ee n Kope r zo o va n d e Baten , al s van de fchaden aa n he t gekochte Goed n a het fluiten vân den Koop en voo r d e Levering va n dien voorvallen d e , aan de eene zyd e gefrusteerd , e n aan d e ander e zyde daarvan bevryd zoude zyn: ündertusfehe n wor den 'er deeze n aangaande eenige valable e n door d e Wetten aangenome n distioctie n gevonden , welk e een Kope r va n het ee n e n ander , da t i s t e zegge n in beid e gevalle n eximeere n e n bevryde n kunnen , als by voorbeeld, indie n d e Verkoper , onaange zien d e interpellatie o f aamaninae va n d e zyd e va n den Koper gedaan, in gebreke blee f o m he t Trans port e n bygevol g d e Leverin g va n d e verkocht e eaak, o p d e geaccordeerde ty d t e doen , i n voegen als tot bewy s daarvan decifoirly k geleer d word , in A S T O N . FABER . adCod. Lib. 4 . Tit. 34 . def. 04. Num. 3 . en Titulut 40. def- 8. Num. 9 . waartoe behalven ee n menigte applicable Wetten by het Room» fche Rech t geflatueerd, i in deeze n koitheidshalve n gerefereerd word , als wordende aldaa r me t beklee. deredenen gedemonftreer d e n aangetoond , da t d e Verkoper, doo r zodanig e nalatigheid , itilzwygeh de gehoude n is , het gevaar e n d e fchade n va n he t verkochte Goe d to t zyne n Last e t e moete n nemen.

Zow

( 6s ; Zouden in de Rechtspleging geene uitzonderende gfvaf . ien bekend zyn , die zulke Voorbeelden, tenderende om te hewyzen (Jat de Baten en Schaden van de verkochte Goederen abfolutHyk , tot de Op dracht en Leyeripg fan dien , alleen voor 'rekening v n Jen Verkoper blyven , vol j komen kunnen aàftrueeren? EXEMPLI GRATIA

.

Als d e Koop Conditioneel , dat.i s t e zegge n ori der ee n Indien, o f expre s bedin g wa s aangegaan, , en da t hangend e d e Conditi e o f he t fpeciaa l beding , de geheel e verkocht e zaa k vergaat , doo r Brand, Wfatervlded , Bederf , o f ander e onvoor ziene Ongelukken , zonde r da t no g aa n he t Indien voldaan was , al s wannee r all e dezelv e geappor teerde Nadeele n indisputabe l voo r refcenin g van . den Verkoper , e n nie t va n de q Kope r My ven ; Behalven da t di t oo k fiogulier plaat s heef t . in Cas d e Verkoper, by het fluiten e n vokrekke a van de n Koop, d e refulteerend e Gevare n e n Na deelen to t de ty d và n het Transporte n d e Le vering te n zyne n pericul e e n Rifico genomen had : Insgelvks al s ee n bederfbaar e zaa k by Gewicht, Elle, Getallen, of b y de Maa t verkoch t zynde » nog nie t gewoge n gemete n o f toegetel d ware , o f het gee n i n onze n Koophande l voo r ten Costumier recht ontegenzeggely k geobferveer d e n onderhou den word , indie n ee n zaa k o p d e proe f verkoch t wezende >. gelvk allerhand e zoórte n va n Wyne o doorgaans* op di e Conditi e verkoch t worden , ver volgens doo r de n Kope r by de Proe f wierde n afgekeurd, ö n geweiger d te - ontvangen, als kun nende diergelykeen meer andere zïken , onde r zoda nige reftricti e gekoch t , nog alty d worde n afge keurd , ten die n effect e da t d e Koop daardoo r geëx tingueerd of vernietig d blyft . 6 Ü Wh

(öö) Wit geeft daarvan tot probatie de beste, ktrtbondige Definitie of Verklaring*. Mr. : S I M O N va n L E E U W E N i n zy n Roomsch Hollandsen Recht y di e Lib. ,4. Paft. 1?. Num. 2 . in fine, daaromtrent " de Volgeod e interpretati e aa n de hand geeft : — — „ Zoo loopt oo k het gevaar op „ het verkocht e teq baste van de n Verkope r al s de „ Koop onde r zeke r Indien is aangegaa n , zoo lan g j , he t Indien Eie t i s voldaan , gcly k o f i k zeker e ,, Wvnen ofGraane n o p een andere . plaats hadge „ "kogt, i n Holland of elders t e leveren, zoudende„ zelve Wynen ofGraanen , onderwe g i n het over „ brengen, verongelukkende , d e fchadê n kome n j , te n Laste n va n de n Verkoper" Wat behoort onder het laatfle van- deeze tweeledig* Objtcten van Onderzoek rakende Koopsgevolg , en al metde reforteerende onder het Vierde Articül van. Koo p t Aangaande d e •beantwoording' va n deez e Vraag t valt voora f t e remarqueren , dat voo r zo o vee l d e Gekogteen Verkogte zaken aangaan dezelve wederom gedisdngueerd of onderfcheiden moet worden in tweederlei afzonderlykeen verfchillend e Obligatien, waar van de eerde zig bepaal t hoedanig he t recht van een vrye en volle Levering, o f Opdracht van vaste en onroerende Goederen, die verkocht zyn ,- naar de gronden va n he t Befcbreve n Rechc , e n d e ElaMtzeiyk e Costumen binne n d e Provincie va n Rolland en IVestyrteiZand gepractifeerd word ; E n waarva n d e laatfl e Obfervatie begryp t d e noodzakclykhei d o m zon der vergisfinge n t e verklaren , wat krach t e n ef fect d e woorde n van Aard-, Nagel-, e n Wortehast in ee n Koop-Coutrac t hebben . Waar.

(ér)

Waartoe fpecteert eigentlyk de eerstvernulde dèitit beide Obfervatie», voor Zoo} viel het oftier de hoedanigheid van KoopsgevoJg begrepen it? Dat in de eerfte plaat s d e Levérin g o f de wettig e Oerdracht va n d e verkochc e Goederen , e n a l ' c gunt daarto e directelyk e n iudirectelyk behoort , i a zyn gehee l e n volkomen , da t i s me t aü e rech t e n aankleven va n dien', mitsgaders op den geftipuleerde n tyd moe t gefchiede n nie t allee n . volgens he t gedicteerde by de Lex 3 . § . 1 . ff. de dà. empt e n d e Lex ao» ff. de rei vend, maar da t vervolgen s oo k de Verkoper.de getranfporteerd e e n geleverd e Goederen moe t vrve n e n waaren , da t i s aa n de n Ko perden volle n e n wettige n Eigendo m va n die n doen;bezorg«n en . behouden ; Ondertusfche u wi l Ifcyén e n waaftn naa r zyn e eigentlyk e betekenis , ten.opzichte va n Goedere n di e verkoch t worden , by uiîzondering te kenne n geven , Iemand t e gua landeeren e n fchadeloo s t e houden , wegen s all e aaofpraken, Namaningen , o f prœtenfien, dewelke een derd e Perfoo n i n tyde n e n wyle n o p d e ver * kqçhte e n getransporteerde Goedere n zoud e wille n fmtineeren, of naderhan d kome n t e maken. en i n dien zi n l'chyn r d e interpretatie , di e M E Y P R . i n zyn bekende n Woorden Schat, aan het woord Wiwren geeftï da n oo k te moecen wurde n opgevat : E n ind e tweede plaat s fpecteert to t o'e laatst vermeide deeze r bede Obiervatien , behoiende cor het rweed e Ob « ject va n Onderzoe k rakend e K'Opsgevolg, d e zo o algemeen bekend e doc h echre r zee r eenvoudig e Questie, wat me n doo r d e z3mengekoppe!d e Ciau . fuien va n Aard- en aVa^/vajt^einfereerd in een Con* ditie va n Kwp, o f i n ee ü uerechtelv k Tranfpor t van vast e Goederen , zakely k e n i n fpeci e t e ver » ftaan heeft, da t i s te zegge n hoedanig e influeerend e en Obligatoir e gevo'^en d e voorgemeld e zamen'o » pende Ciaufule a va a Aard e n Nagelvast, o p he c

C°S) wezen e n beftaan va n ee n gefloten Koop, noodzaa k lyk moeien hebben. Is deeze Obfervatie van zoo veel aanbelang in de Ju.dicieele Practyk , dat 'er in Cas van Litiseoniestaiie gebruik van kan warden gemaakt? Dat de Confequentie va n deez e ftofre gmot e n g e wichtig, immer s van deuiterft e aangelegentheid , i n de Rechtsplegin g moes : gehoude n Worden , i s in contestabel e n buite n aile bedenking; Wan t behal ven da t te r zak e va n die n doorgaan s ee n meenigr e Procesfen e n Cavillatie n geboren worden, zoo heb ben verfeheid e Rechtsgeleerden : zeder t ee n ' paar Eeuwen herwaard s hu n Hoof d hie r meed e gebroo ken, zonder di e materi e volledig t e behandelen, èn » de meeste va n hu n hebbe n zich vergenoegd , o m \n plaats va n vast e bepalinge n die n aangaand e aa n d e hand tegeeven , diej n Cas van Litiscontestau e al s decifoire regule n zoude n kunne n worde n gevolgd , jlegts doo r algemeen e fpeculatien , welke me n al s geen gronde n va n zekerhei d i o d e Rechtsplegin g aliegueeren kan , de zaa k beflisbaa r t e maken . Jïoedamge sfutheuren, welke ovtr deeze Stoffe g* [chreven hebben , kan men tot bewys van dit gevoelen aanhalen?. Onder anderer r G R O T i n s , Inleiding; Lib. i. part. x . Aam . 4. alwaar h y konely k zegt : Wat i\ard- en Nagelvast is, word gehouden als een gevolg van het ontilbaare. E n Lib. 3 . part. 14. Num. ,40 en 50. vind me n he t volgend e ; Land zynde verkucht ; woeden ook verfiian de Fruchien verkocht te zyn die op het Land Jiaun, en een Huis verkocht zyhde, al het gunt Aard - en Nagelvast is. Vervolgens .

*v

co»

(69) noteert W A S S E N A A R i n zy n Practyk Notariaal 'Cap. 11. § 10 . over di t (lu k deez e kor f bondige aanmerking; ,, Zoo meed c al s me n eeni g j , vas t Goe d fimpelyk verkoopt , zonder ander be„ ding, zo o word verftaa n da t al s ee n gevol g va n ,, hetzelve meed e i n de n Koop komt , al he t gee n , , daarin e n aa n /lard- e n Nagelvast is". Weshal ven daarui t klaa r te zie n i s dat diergelyke algemeen e Definitien weini g bekwaa m zy n om Ieman d t e doen begrypen » in ho e verr e d e Effecte n va n Aard- en Nagelvast, zj g in zake n va n Koop uitftrelcken ; Ondertuslchen geef t A R E N T L Y B R E G H T S i n zy n Redeneerend Ver mg ove r he t Notaris Amptpart.
E 3

Wki

(70)

JVord 'er boven\sn"hthahen dit 'alles geen fpeciaaltr, of liever meer verftaanbare definitie gerequireerd , die onderfcheidentlyk aantoont, hoedanige zaken in een fiilzwygtnden Koop, waarrn geene bepaling of uitzonderende Conditien ten dim fine zyngemaakt, onder Armi , en N'aeeU vast begrepen, dan niet begrepen zyn? Zekerlyk J a ! En o m vervolgens to t alzulke nood zaaklyke Verklarin g ove r t e gaa n , behoort voo r eerst zonderlin g gfc!et r e worden, dat in een' eigene lykenzingeneralyfconder d e eerft e zoor t gecompre hendeerd is , a l wat in Gebouw , n of i n Tuine n ge metzeld , gefpykeid e n Aardvast i s gemaakt, en dus in he i byzocde r vas t gemetzeld e yzere , ftaaüde e n liggende fchooiftee n plaaten , Kaste n e n Hedftede n die i n de n Muu r gewerkt zyn, houte Heininge n e n Sttene Muuren , dienend e to t affcheidirg e va n K p v e , me t a l he t La u e n Spykerwer k daaraa n ge hecht ; Vervolgens oo k Steen e Bakovenr » » alle Vruch'dragende e n ander e Bome n i n d e Tuinen , of o p he t Lan d gewortel d zynde , mitsgader s all e vooreen va n Aardgewasfen , wortel gefchoot ( n hebbende, e n mee r ander e dingen , de r verkocht e zaak eige n zynde , geJyk oneigentiy k oo k onde r de bewoordingen va n A&rdi e n Nagelvait, voor zo n veel de s zaak s eige n is ; particulie r begrepe n wór den , Sleutels , Put- e n Regenba k Defc'zels . losf e Trappen van Solder s en Vlieringen , daa r me n zon , der behul p va n die n nie t cp . komen kan. ,, insgelyks rok vas t gefrykeid e o f gemetzeld e Banke n i n d e Tuinen o f elder s (taand e : Maar onde r d e hoeda nigheid va n Aard e r Nagelvast , worden nr. g ei r gentlyk no g oneigentiy k gereken d yzer e ftaande Plaaten di e los en niet iodeSchcorfteenen gemetzel d zyn , en byzonde r gee n koper e o f yzere Oven dek-< zeis, oo k gee n Uithargborden , o f Zonn e blinden , die buite n he t Hui s Stoepwaard s vallen , z o al s i n een Notabel Proces , voor een der Hollandfche Kech*

baa.

C70 banken geventileer d geweest , vooreenig e weinig e Jaren by Sententie te r eerfte r Inftanti e i s verftaan ; .Als oo k gee n Onderlage n va n Bedftede n nie t vas t gefpykerd wezende , en principaa l niets van he t geene in Tuine n o f Lande n afgehouwe n e n uitgegra ven is , alfchoo n he t in tyde van den Koop o p den ver* kochten grond was leggende : ziejdaaroverto t meer * der adfirmatle, H un E R Hedendmgfche RechtsgeUerdr heid Nijm. s y & 40- E n i s in den Jar è «761. te Zalt Bommel in Gelderland Proces ontïhnn o f een Glaze n Voordeur, di e me n i n Winke l Huize n geduurend e den Da g in plaat s va n ee n houte n Deu r fielt , on der he t verkochte Hui s wa s begrepe n da n niet ! D e Advocaten di e voo r de n Requiran t advifeerde n , hebben voo r he t adfirmativ e ?efustineer d gehad , o p fundament da t ee n Glaze n bove n deur , aîs d e verkochte zaa k eigen , »verltaa n moes t worde n onde r den Koop va n he t Hui s t e behore n ; Dan terwyl w y hierover door den Gerequireerde n geconfuleer d zyn de, va n ee n Contrari e begri p waren , hebbe n w y (onder verbetering ) voo r he t Negative geadvifeerd, tot rede n gevend e , dat ee n Glaze n bove n deu r als ee n gefepareerd e zaa k , welke nie t gefpyker d ofaan he t Hui s vast gemaak t was, onder d e qualiteit , effecten e n gevolge n va n Aird e n Nagelvast nie t kon gerekend , maa r vee l eer geconfidereer d diend e te worden, gèlyk het doorgaans aangemerkt wierd, als ietsdat to t Ornament , Verzierin g o f Gemak, e n dus geenzins to t een e particulier e noodzakelykhei d va n het verkocht e Hui s verftrekte: Zynd e dan ook Conform on s uitgebracht e Advy s by uitfpraak, van Ar biters , door ee n Compromis daarto e alvooren s wettig gequalificeerd, e n aan welk e Party e deez e beuzel agtige en nie t waardig e Questi e verbleve n hadde , ten voordecl e van den Gerequireerde n Cum expenfie gedecideerd e n beflis t gewordea . E4

Wat

(70 Wat behelst nu het Vyfd e Articul , met opzicht tot een Conventie van Koop? Voor eers t d e Conditien , Voorwaarden e n byzon dere itipulatien, welke ee n Contrac t va n Koop Com pofeeren o f zamenftellen. , e n vervolgen s d é wyz e hoe die naar zyn Orde r dienen geconcipieerd o f opgeiield te worden, alszynde van geen minder importantie en aanaelegentheid , dan d e voorig e vie r verhandelde Articule n , welke tot d e zamenftellin g e n hoedanigheid ya n ee n geflote n Koopshandelin g nood zaaklyk gerequireer d woiden . Wat behoort ten dien Opzichte in het generaal te worden gereflecteerd? Dat ee n Koop onde r all e zodanige Conditien , die eerlyk beftaan&aar , e n gepermitteer d zyn , o f o m het bete r ui t i e drukken , nie t tege n d e befchreve n Wetten e n Plaaczelyk e Statute n ftryden,-mag ge fchi'eden, zonde r d e minfte onderfchei d vanwat'Na . tuur di e Conditie n oo k moge n wezen . Zyn 'er echter geen flilzwygende Claufulen in mi'erie van Koör > bekend, wdke van gelyke kracht zyn, of ten minjlen in de Rechtspleging het zelfde effect foTteerenmneten, als cfzy by een openbaar In/irument ter zake yan dien çeftipuleerd en uitgedrukt waren? Ja, gelyk onde r mee r ander e , byaldien i n he t Knop-Ccntract geenty d o f termynen va n betalin g de r Kooppenningen gefiel d o f bepaal d was , al s wan neer naa r rechte n verflaan , word o m Contant Gel d verkocht t e zy n geweest , volgen s d e Lex 14 . ff.

(73) fie Reg, Jur. 6 ? de Lex 013 . de Verb. Signif.\ Desgelyks oo k al s in een Contract va n Koop vergete n was te melden , voor ho e lan g ee n verkocht Hui s of Percee l Lan d verhuur d ware , zoude daarom voor zoo veel de Provinciën van Holland, Utrecht eneenige andere Plaatzen van 2V«fcr/and concemeert, de Huurjaren doo r de n Koper moete n worde n gepresteerd , op fundament va n den bekenden regel va n Rechten , Huur gaat voor Koop\ Waarmeed e behalve n N E O sTADius Cur. Supr. decif. 30. zig conforrneere n G R O T I I U Inleiding Lib. 'i. part. 19. in fine , en G un F. L I N . de Jur.. Noviff. Lib. 3 Cap. 7. Vervolgens opereer t ee n ftilzwygende Claufu l oo k '\azonderheid jn het geval al s de Verkoper, he t zy geprsemediteert, het zydooronvoomchtigheid, eenig e reëele e n Perzoneel e Lasten , affectatien , o f Ver banden o p de verkogte i Goederen (taande , by het fluiten van de n Koo p verzwege n hadden , wannee r hy me t allee n gehoude n i s , zodanige verzwege n Lasten, Kos t e n fchadeloo s a f t e doen , maa r bo ven die n to t feeuritei t e n Verzekering va n de n Koper, al s deeze zulk s requireert , fuffifant e Borge n te IhHe n voo r d e Evictie of Vrywaaringe n va n all e verdere bekende en onbekende Lanen , Verbanden , en ander e bezwarenisfe n o p de verkochte zaa k uitgaande, o f daar meed e belas t zynde , ho e wel zulks in he t Contract van Koop niet fpecialy k bedonge n ware geweest, zi e tot meerde r ophelderin g va n zodanige refuheerende Questien , W A S S E N A A R i n zyu 'fractyk Notariaat Cap- 12 . §• ao. Uoedanige Stipulatien behoren, dan eigentlyk tot de Conftantie, zamenjlelling, ,0/Befcfiryving van een Koop-Conditie, wanneer die door een Notaris of ander Publico Perzoon worden gepasf*rfi Inzonderheid da t me n hoofdzaakelyk e n zorgvulE.5 dig

C70

ài% obferveere , dat onder meer andere Claufulenva a minder belang, daarinn e d e volgend e zake n geinfe reerd worden ; Al s ( r . ) d e Name n va n de n Verko * per e n Koper , (*.) de Qualiteite n de r Comparan » ten, dat is te verdaan o f z y voo r hunn e eigen privé en Rekening , da n al s Las t hebbend e voo r hunn e Principalen, Kope n e n Verkopen , (3) de Namen , hoedanigheid, en Quantitei t de r verkocht e Goede ren: C4. J Al s he t vast e Goedere n zy n , een dui delyke infertie o f omfchryvin g va n d e Plaat s al waar dezelv e gelege n zyn , (5.) de geaccordeerd e Kooppenningen, of een e juist e defcn'pti e va n d e bepaling va n de n pry s waardoo r dezelfd e Goederen verkocht zy n , (6.) De wyze hoedanig , en de ty d wanneer d e betalin g de r geftipuleerde Kooppennin gen, volgen s onderling e Overeenkomst dë r respective Contractanten, gefchiede n za l (7.) De ftipalatie de r ty d o p welk e he t Transpor t e n d e Le vering de r verkocht e Goedere n za l moete n gedaa n worden (8 ) Ue zo o noodzakelyk e al s uitdrukkely ke befchryvic g va n all e Ordinaire al s lixtraordina u re Verpondingen , Renten , Hypothecation, Krf l pachten, Thynzen , lydend e e n domineerend e Servituiten o f Dienstbaarhedc n waarmeed e d e ver kochte Goedere n belas t o f bezwaar d zyn , mits gaders d e Privilegië n , Vrydommen e n Gerechtig heden daaraa n geacrocheer d o f verknoch t wezen de; f o.) I n geva l d e Koop i n vast e Goedere n 'beftaat, eene precif e e n klar e invoegin g va n d e Be lendingen e n Aangrenzing derzelve , (by voorbeeld) be!end te n Oosten Pieter, te n Wetten Claas, re n Koorden Alraha.m\ e n te n Zuiden Dirk, (10.) De particuliere belofte n va n de n Verkope r o m he t verkochte Goe d te n behoev e va n de n Kope r t e zullen Vryen e n Waaren ( n . \ Oe althan s practicable Conditie, te n wien s pericul e o f Rific o d e fchnde e n Nadeele n va n de verkocht e zaa k vallen de, tusfehe n d e ty d de r Koopsvoltrekking , en di e waarop he t Transpor t o f d e Leverin g va n die n bepaald is 5 za l lope n (12.) De fpecial e Voorwaarde n en

0*5)

en'Bedingen, tusfche n den Koper e n Verkoper, wie van he n de 4ofte e n 8oft c Penninge n aa n he t Gemeene Lan d rakende, ee n Koop van Goederen het zelve fubject zynde , mitsgader s d e verder e Onkos ten o p het Transport vaHende , zal moete n dragen , en (13.) de wederzydfche Overgifr e de r respective Contractanten to t he t verzoeke n de r willig e C©rï demnatie, waarb y no g oudtyd s gevoeg d wier d d e renurciatie aa n heid e zyden va n ali e Exceptien e n Bereficien va n Relief of he t midje l va n htrftellin g , zonderling va n d e Excepti e Dolt of va n Bedro g , doch zulk * is tegenwoordig , in de Koop-Contracte n ten Opzicht e va n vast e Goederen , gehee l buite n practyk, e n al s ee n overvloedig e Claufu l hie r t e Lande in ongebrui k geraakt . fVat valt 'e r vervolgens aangaande het Zesd e Ar ticul, met betref king tot een Conventie van Koop, als omermydelyke Perplichitngen , naauwkeurig te remarquetun? De réciproque en onderlinge Verplichtingen, waartoe de n Kope r e n Verkope r respectively k i n hunn e Qualiteiten to t nakoming e va n he t Koop-Contrait verobjigeerd e n gehoude n zyn . Verklaar eens omftandig , en by manier van een volledige Definitie, al het geen waartoe de Fer koper en Koper respectivelyk tet* wederzyden verobligetrd en gehouden zyn ? Tot nader e informatie va n da t zesde Articul dien t voornamelyk. dat aan ds zyd e va n de r Verkope r i a de eerfte plaat s moe: worden geobferveerd , da t h y abfolutelyk genoodzaak t e n verplich t is, te prestee ren oft e levere n a l het gun t h y verkocht beeft , zo danig en op di e wyz e als by Koop Contract is gecorf-

(7Ö;

dkioneerd e n bedongen geworden , volgen s he t geadviseerde i n d e H O L L A N D S C H E C O N S U L T A T I E N part. t . Conf. 224. aangezien h y by nalatig* heid of onwilligheid va n dien i n gebrek e bly vende, deConditien van een gecontr acteerdenKoop t e volbrengen , of o p zyn ty d t e vervulle n , daartoe by Gyzeling,kan worde n geconftringeer d e n gedwongen . Waarom word in Cas fubftct by voorvallende diffe' rentenen Ver{chilien, zooftreng tegen een'Verkoper in onze Rechtspleging geprocedeerd? Waarfchvnelyk allee n o m die Oorzaak , te n eind e de goede Trouw , i n zaken va n Koopshandelingera , zoo vee l moogly k ftaadd e t e houden , de Negoti e daardoor t e favorifeeren , e n i n 't particulie r o m dezelve va n all e bedriegeiyke Caviüatie n e n Pleitziek e Ondernemingen t e bevryden o f t e ontlasten. Wat word ,er ten respecte van de Verplichtingen concerneerende den Verkoper al verder geretireerd 2 Dat hy vervolgen s i n d e tweed e plaat s aa n zyn e xyde gehouden i s het* Contract va n Koop eers t te moeten voldoen ; E n dat zulks i n Cas van Litiscontesta tie als per Je of onwederfprekelyk i n d e Hollandfch e Rechtspleuing aangemerkt word , blyk t evidentely k daaruit, da t zonde r di t voorafgaand e Requif k ee n Verkoper i n rechte n nie t gehoord , j a WJt nieer is , nog vee l minde r to t Namptis/tment o f provifioneel e Handvulling va n de bedongen Kooppenninge n con tendeeren mag : Wan t behalve n da t he t d e abfurdi teit zelv e zoud e zyn , da t Ieman d e n in ' t particu lier ee n Verkope r ex Contracta voldoening e zoude pranenieeren, daa r h y zelfs aan zyne zyd e he t Koop' Contract hst eers t ocgepresteer d gelate n had , zo o com,

(77 ) competeert volgen s d e DtspoGti e va n onze Nationale Wetten, een Kope r i n Cas van Onbereidwiilig heid e n Nonprestati e aa n d e zyd e va n de n Verko per te n die n opzichten gedaa n , blyken he t Jus « tentionis of he t Rech t va n inhoudin g de r Kooppenningen, to t zo o lang e by de laatstgemeld e aa n de n inhoud va n het Koop-Contract effectively k e n letter lyk i s voldaan . Refideeren aan de zyde van den Koper insgelyks niet uni ge Verplichtingen , tot prestatie van welks hy in 'f Jluk van Keop onvermydelyk gehouden isl Onder dë Obligatoire zaken, welke ten zyne n opzichte recommendabel zyn, bevinden zi g by uitzondeiing deez e navolgend e ; Dat hy op de ty d by het Contract va n Koop geltipuleerd , o f zo o me n he c an ders uitlegge n wi l , b y het Transpor t va n d e ge dochte zaa k d e betalin g va n die n prœsteeren moet» en by gebreeke daarva n doo r Gewysd e va n de n Rechter Condemnabe l is , to t opleggin g va n d e In teresfen de r Kooppenningen , a tempore more, mits trekkende d e Vruchte n e n Baate n va n d e gekocht e Goedereu zedert di e ty d af : Da t hy bove n die n verplicht i s te refundeeren o f t e vergoeden all e zodanige Koste n by den Verkoper , n a dato vandeKoops voltrekking aa n de Verkocht e zaak uit noodzakelyk heid gedaan , en da t hy onaangezie n d e Koop a l ree de gefloten e n voltrokke n was , zi g nuchcansdePos fesfie o f he t Bezit va n dien o p eige n Authorkeit nie t mag aanmatige n , zonder voorgaand e betaling e de r geaccordeerde Kooppenninge n , of zonde r ee n wet tig Transport, mitsgader s zonde r ande r sequipollee rend bewy s va n Eigendo m daa r to e fpecialyk t e zy n bevoegd, nademaal ee n Kope r d e Posfetfi e va n he t gekochte Goed buite n deez e geamplecteerde Voor zorgen , op eige n geza g aanvaardende , in onz e K echts-

C?0 Rechtspleging by een Rove r gecompareer d e n ver geleken w o r d , gely k me t folid e argumente n aange toond i s , i n zeke r ^dvys (taand e i n d e H O L L A N D ,

S C H E C O N S U L T ATIES part.

i . Conf.

209.

Welke Objervatien fpecteeren tot het laatfte of zevende Articu' , behorende tot een Conventi e van Koop , befond onderden Naam van Koopbraak , uit krachte van welke volgens de Befchreven enPlaaizelyhe WeV en aa n de n Land e rrioe t beaaï d •worden: Ondertutfche n is b y de Otdmnantie o p he t fubject va n de n 4 Oei P-.-nnin-^in da<> y iVle y 1744. Art. 8. uiid'ikke'yl* geftitueerd ; —— . , Dat indien s, hit Goei wel v^rhcht maar no« niet getran porteeri >, U » en de Verkoper door Je abfvlute Onmacht van » den

C79 ; „ den Koper genoodzaakt word dat zelve Verkochte Goei „ aan zig ie behouden, in dat geval alleen, eens den s» üoften Penning zal worden betaald". Kdedanig e voorgevende Onvermoge n theid vanden Kope r nochtans alvorens doo r een valabe l Bewy s aa n d e zyd e van de n laatstgenoemden geprobeer d dien t t e wor den. f2. ) Me t telan g to t de Tweede Oorzaak,, i s het ee n ongedisputeerd e zaak , da t allerhand e Con tracten va n Koop noodzakely k ui t haa r zelve h ver vallen e n vergaan , zonderdiergelyk e wederzvdfch e geconfenteefde renunciati e e n öntflagin g va n die n benodigd t e hebben , als de Koopshandeling in Dronkenfehap o f ta dronken Gelage n gearresteer d e n ge» floten is , mit s betalende he t gee n to t Wynkoop ver teerd o f bedonge n i s geworden , waarva n nade r tç. zien is , he t gee n Mr. S I M O N van L E E U W E N i a zyn Roomsch Hollandsch Regt, Lib. 4- part. 20. Num. 6. daarover aangemerk t heeft ; E n f°. ) be ^ treffende d e laatfte Oorzaak heeft Koopbraak plaat s door bedrog , of indie n 'e r ee n Animum fraudandi dat i s een Oogmer k o m t e bedriegen , aa n de zyd è van de n Verkope r o f Kope r exteert : Zi e daarove r tot meerde r elucidati e e n opklarin g van zake n onde r meer andere Rechtsgeleerde Autheuren, G R O T I Ü S ; D A M HOUDER,

H U B E R , e n va n Z Ü T P H E H

welke all e ove r deez e materi e zee r ampe l gefchre ven hebben , doch i s te n die n opzichte n byzonde r Tecommendabel he t Traccaa t va n de n Profe?fo r V O E T ove r d e IV. Boeken van J U S T I N J A N U S X.»*. 3 . part. 24. Num. 5 .

,

Hae word deeze derde ef laatfle Oorzaak, concerneerendt een Koopbraak, ontjlaandt uit een Dolus of Bedrog, nader verklaard'? Dat Confor m d e Lex s . Cod de Refc. Vend, en de eenparige Sentimente n de r zo o eve n aangehaal de Recht s Doctoren , eigently k voo r üedro g i n ma*

(So)

materie van Koop gehoude n word , al s Ieman d 'm de Pry s boven - d e helfte . de r oprecht e waard e i s bedrogen, e n alhoewel di t by ori s Costumier Recht eertyds maa r allee n de n Verkope r Compeieerd e , zonder da t dit prorogati f zi g tot de n Kope r be. paalde, zo o heef t zulk s althan s te n respecte van beide plaats , invoege n al s deeze n aangaand e ge * doceerd word , i n d e H O L L A N D S C H E C O N S U L T A T I E N part. a . Conf. 4 1 . ; Weshalven al s ee n Confiante regel i n d e Hollandfch e Pïacty k obfer vatoir i s , dat zo o we l ee n Kope r di e bove n d e helfte de r waarde , i n de n Pry s va n ee n Koophan deling i s bedrogen, als ee n Verkoper, di e te n aan zien va n d e verkocht e Goedelen , i n he t zelfd e ge val verfeert , te r zak e va n dien relevabe l o f herftel baar zoud e wezen, uitgezonderd, wannee r d e Ver koping by fubustati e of openbaar e Veilin g gefchie d ware, al s i n wel k geval : onaangezienIeman d voo r meer da n d e helft e va n d e reé'el e waard e i n de n Prys bedroge n was , noc h Kope r noc h Verkope r daar an zouden moge n worde n gereleveerd : On dertusfchen ka n me n onde r deez e Derde Oorzaak , waardoor ee n Koop gerefcendeer d o f vernietig d zoude kunnen worden , inzonderheid oo k begrype n , indien d e verkocht e zaa k eeni g onzichtbaa r o f ver borgen gebre k heeft , waarvan d e Kope r te n tyd e van d e Koopshandelin g niet s heef t gewete n , en overzulks al s h v da t gewete n had , prsefumtivelv k uit di e Oorzaak d e Koo p zoude agtergebleve n zyn , gelyk b y voorbeeld inee n Paard , dat metd e Worm , heimelyke Blindhei d , Overkooting, Spatte n o f Galle befme t is, welk e gebreke n voo r he t Oo g niet kenbaa r zyn .

Zyn

( 8t ; Zyn 'er geene Uitzonderingen in de Rechtspleging tè maken, aangaande een g> fus tineerde Koopbraak , waarin Bedrog plaats heeft gehad, en op fundament van welke evenwel de gefloten Koo p nut kan worden geëxtingueerd en vernietigd 'i Ja, wan t to t adftructi e va n dien wor d d e n:vol « gende distincti e of Ondcrfcheidin.e ; aangetekend, b y Mr. S i MO N van L E E U W E N Roomseh HoUanisck Recht, Lib- 4. part, iÇ.JVum 11. alwaar hyzegt:—— , , Lierhalven by ons i n d e Paardekopery, i n welke ,, de meest e gebreke n kennely k zyn , b y di e gee„ ne die haar daaro p verftaan , voo r geoorlofd wor d , , gehouden, da t den eende n andere n (da t i s muta' „ tit mutandis zoo we l Kope r al s Verkoper ) me t „ Kopen e n Verkope n ma g bedriegen , behouden s ,, heimelyke Blindheid , Overkootin g o f Spatten , j , en Galle, welke Gebreke n uiterly k nie t we l ken „ baar zyn , volgens de n algemeene n aangenome n ,, Stokregel onde r de Paardekopers practicabel , van „ zes/en Rlaar\ da t i s vie r goed e Voeten , en twe e ,, goede Qogen" . Behalvc n da t nopen s Bedro g rakende he t (tu k va n Koop i n d e Rechtsplegin g vas t ftaat, dat ee n Verkoper he t zichtbaa r gebre k va n de verkocht e zaak , nie t behoef t t e refundeere n e n ie vergoeden , o f te r wederoverneming daarva n ka n worden geconltringeerd, o m da t d e Kope r gepre fumeerd word , te n minite n zo o capabe l i e zyn,da c hy zyn eigen oogen moec kunnen vertrouwen , waarvan pertinen t gehandel d word , i u d e aangehaald e Lex 1. §. 1 . Zoude boven en behalve» de gementioneerde zeve n Articulen , betrekke/yk tot de materie \an Koop , nog eenige verdere aanmsrkingen plaats hebben? Dat d e afzonderlyk e Obfervatie o di e ia Cas van

F Pro

-

(8i)

Proces , van ee n groot e influenti e te n deeze n op zichte i n d e Judicieele Praccy k zyn , verdienen d e oplettendheid va n all e Rechtsgeleerden ; En we l in de eerfte plaats, da c indie n ee n Contract van Koop duister, dubbelzinni g e n tw}ffelagti g is , zodani g dat daarove r Quesci e ontlhat , zo o gefche d d e in terpretatie aky d to t voordee l va n de n Koper , e n tot nadee l va n de n Verkoper , volgens he t gead •vifeerde i n de H O L L A N D S C H E C O N S U L T A » T I E N , part. 3. Conf. 101. In d e tweede plaats da c in een Koop va n vast e Goederen, toebehorende aa n Minderjarige Kindere n , niet allee n bet Decreet van den Rechte r noodzakely k gerequireer d word , maar dat bove n die n nodi g i s t e obïerveere n d e uitzon deringen, die W A S S E N A A R i n zy n Practyk Notariaat Cap. ia §. 3 6 & 37 . aliegueert, e n aldaa r breedvoerig kunnen'worde n gevonden . I n d e derde plaats, da t by Keure van zommig e bieden' , expres felyk i s geftatueer d , dat Nieman d by openoaare Veilinge eenige vast e Goederen , he t z y Huize n o f Landeryen, zullen mogen inmyne n ofopeenigTrek geld t e hoogen , o f i n t e Hellen , ten z y h y b y de hand hebbe tweefuffifant e Borge n to t Contentement van den Verkoper , o p poen e va n dadelyk i n hegtenisfe -geflel d en geftrâf t te worde n , ter arbitrag e van Schepenen, zie bie r ove r de Keur va n d e Magîftraat van'f Gravenhage, vande n i3Decemb . 104t. Mitsgaders dQ e Ampliatie va n die n va n dato j January 17*5 - I tfe kierde plaats , dat wannee r Ieman d by de Conditie n va n Koop belooft , e n aangenome n heeft, aa n de n Kope r by het doe n va n Transpor t overteleveren, zodanige Inftrumente n va n Brieve n van Eigendo m al s h y machti g is , o f werkely k be zie, d e Kope r al s da n va n de n Verkope r geene andere ka n vorderen , he t zyi n zy n priv é , het zy i n zyn Qualitei t al s Lasthebbende , e n vervolgen s ui t krachie va n d e Koop-Conditie, Contentement dient te nemen me t zodanig e Brieven va n Eigendom , welke he m by de Overdrach t wórde n overgeleverd ; Gelyk onde r andere n aidu s op den. 11 September des Jaars.

(83) Jaars 1734. b y Vonnisfe va n de n Gerecht e van's Hage verdaan , in de zake va n Dirk Claasz. B . . wonende i n de n Ambacht e va n Alphen , Contra Hugo van R * *. Notaris in V Gravenhage gegyzelde ,waarby de laatstgenoemd e gecondemneer d wier d aldaa r Gyzeling t e houdeu , tot dat l; y aa n d e Candemna tie va n de n vporfz . Gerecht e va n de n 13 Februar y 1734. zoude nebbe n voldaan, e n over zulk s genoe . gen t e moete n nemen , me t d e Overlevering va n d e Brieven çn JJefcheiden , ofwel Extracte n Authen . licq o f Copye n va n dien , tot d e gekochte zaa k ge horende, voor zoo veel hy Impétrant die machtig 'isl En voort s in de Kosten va n de n J*rocesfe , zie no pens di t fiogulier geval , A R E N T L Y B R R G H T S Redeneereni Vertoog ove r he t Notaris Ampt, part. 9. Cap. 14. Num. io . alwaar dit merkwaardig Exempe l volledig geallegeer d wor d : In d e vyfdt plaats, dat naar ftyle van de Hollandfch e Practy k Sententi e ge gaan zynde , ten Last e va n een ' Guarandeur , ook tegets de n Koper te r zelver ty d executi e ka n wor den gelegd , zoo wannee r h y to t de n eind e to e i a het Proce s gebleven is geweest , we l teverftaanvoo r zooverre d e Guarandeu r zi g eers t al s infolvent ha d verklaard, qnaangezien w y echter deez e zoor t va n fubtiliteiten i n d e Rechtsplegin g , hoe zee r o p d e goedkeuring de r meest e Rechtsgeleerde n berusten de , voor On s particulier nie t zouden wille n amplec teeren, om reden dat 'er o p di e wyz e zee r gemak » kelyk ee n Dolus , o f Bedrog plaat s zoud e kunne a hebben, >n geval zodani g ee n Guarandeur , o m va n Gerechtelyke pourfuite , en ee n daaro p gevolgd e Condemnatie va n den Rechter , bevry d t e blyve a , voorbedachtelyk zul k een Infolventie to t zyn e Ont lastiging practifeerde; Me n ka n to t verder e infïrue tie over deez e materie nazien , M E au t A , Lib. 4 . tit. 93 . Cap. 4. Num. 3 . in Notis, e n de verder e Rechts Doctoren , tot (laving .van zy n gevoelen al daar by hem aangehaald . I n d e zesde plaats, al s twee, drie o f mee r Perzone n i n ee n Gontract van Koop, Optie referveeren , o m de s goedvindend e de a F 2 K«op

( 84 )

Koop t e houden , of daarva n t é kunne n rccitieeref t of afgaan , zo o kan ee n o f twe e der Kopers va n zo» danige Conditioneele Koop ten alle n tydo n voo r he t Transport daatva D renunciati e e n a f flard doen , al fchoon d e ander e Kope r , of Kopers , welke d e ge kochte zaak in Compagniefehap hadde n aangekocht' , zig aa n d e vervullin g van he t Contrac t bleve n hou den, volgens het gee n me n geadvifeerd vind , i n d e H O L L A N U S C H ' E C o N S » LT A T I EK part.

4

Conf.

310. ün eindely k i n d e zevende plaats , waarmeede wy voo r althan s deez e wydlopig e e n zwaarwichtig e materie van Koop zulle n befluuen , dat volgen s ftyl van Negoti e te Rotterdam in ' t (luk van Koop gepractizeerd word, da t als Iemand iets koop t e n gee n ty d van betaling (lipuleerd, Üilzwygende verftaanword , de zaa k voo r Contan t Gel d verkoch t hebben , oaaangezien d e betaling , terftoud , o f binne n d e zesvreeken gefchïed, e n de n Koper da t recht heef t ee n Per Cento, o f een Gulde n va n he t honderd , voo r prompce betalin g t e moge n korte n ; En da t al s Ie mand t e Atnfierdam, eenig e Koopraanfchappe n cp dag verkoopt, aa n ee n Kope r di e twe e o f dri e da gen daarn a infolvent word , of Bankroe t fpeelt , de Verkoper gee n rech t heeft , o m d e verkocht e Goe deren , alhoewel dezelve no g 'm den Boedel va n ée n infolvemen o f voortvlugtige n Kope r gevonden wiel den, t e reclameeren o f wede r naa r zi g t e neme n , maar moe t eve n al s o p all e ander e nagelate n Goe deren va n de n Koper , me t e n neven s d e overig e Ferzoneele Schul d eisfcber s concurreefe n , PondsPonds gelyk, zoo als to t meerde r affirmati e t e zie n is, in de JVilUkeuren der Stad dtnfterdam gedrukt i a het jaa r 1639, pag. 100.

Zyn

(85) 2$nin materie van Huur, boven 'en behalvgn de generale Effecten , waar van by den aanvang van dit Hoofddeel konelyk gewas it gemaakt, nog eenige zaken te ohferveeren ? 5a, onde r andere n hebbe n wy , i n he t P R A C T I n de n Jir e 1779. voorde eer . fte maa l uitgegeven, pag. 108 en 109. daaromtrent het volgend e geremarqueer d : • • , , -Huur van , Hirizen, «na.-wor d voo r geflote n gehouden , al s ', men in dePrysgeaccordeerd is; Nieman d mag Lan' den verhuure n , zonder Schnftelyk e Huurcedull e *, te hebben , o p een ] Zegel; binne n ze s maande n na.hct ingaa n va n d e Huur, en ' van d e Huiden , binnen dri e maanden ; Huurde r e n Verhuurde r l, misverftan d óve r he t Loo n hebbende , zo o i s de ^ handelin g nietig; TtGouda heef t d e Verhuurde r „ geloof, o p alle Condkien va n Huur, al s 'er gee n „ Schiift o f Getuige n va n zy n ; Een Lyftochte r 9, va n onroerende Goederen , mag dezelv e verhuu ,, ren ; maar me t den Doo d eindig t de Huur; Maa r „ indien Ieman d gemaak t wa s he t gebrui k van die .„ Hu-i« of datLaad , zo o zoud e h y hetzelv e nie t „ mogen verhuuren , sa d e tweed e Huurde r i s z o „ wel al s d e eerd e verbonde n aa n de n Eigenaar , 3, doçh niet verder, al s hy het bewoon d of gebruik t .„ heeft. Huur moe t voo r ee n ty d aangegaa n wor ,, den, € B hetzelve moet i n he t Schrif t neven s d e „ fomme uitgedrukt worden , om he t Zegel s wille , •., Onroerende Goedere n konne n nie t lange r ai s ie . \t Jaa r verhuur d , ten war e d e Huurcedull e verle ,, den wa s voo r he t Gerech t daa r he t Goe d ge . „ iegen is : Sententie van 't Hof van Hol/and 1609. „ hetzelve Ho f heef t verklaard , va n waard e ee n „ Huw va n 20 Jaren, eu na expirati e va n die n „ 10 , io à 30 Jaren Opti e i<56* . d e Huurcedull e „ was Notariaat. Ee n Huurde r mag he t verhuurd e „ weder overdoen , tenwar e ander s bedongenwas ; 0, Dof h dit heef t gee n plaat s i n Huur vaa Diens t F 3 *«n Ï Y S S ZAK-J3OE K i

( 88 )

, ', ', ', ',

en aangaand e de Huizen, i s ook zulk s by de Keu* ren va n d e meest e Sceden verboden, zonde r des Eigenaars bewilliging , en moe t d e Huurde r den Eigenaar offereeren , of h y he t wil aanneme n o f niet". Op wat wyze worden de Formulierp n van Koopcontracten naar Jlyle van de Practyk doorgaans gedresfierd of opgejleld? Invoegen al s hie r volgt . T I Tü L U S

I.

No. I. '— • .i FORMULIK R van een Koop-Con tract, van Lander^ycnmet Overneming van een Hypotheec q daar op gevestigd. ,, Op huiden enz . Compareerden enz . W . e n F . „ in qualiteit al s Erfgename n ab inttstato, van hun„ nen Vader. H . i n leve n enz . wonend e de n eer „ (ten Comparan t alhier , en de n tweede n Compa ,, ran t te N . te r eene ; e n A,Bouma n , wonende i n „ 't Ambacht e va n enz . e n zynd e me t de n twee „ den Comparan t alhie r i n de n Hage, te r ander e », ryde". „ En bekenden z y eerft e Comparanten verkocht , j , e n h y laatft e Comparan t gekoch t te hebben , ee n „ Woning, Huia , Bouwhui s e n Stalling e met zyn e j , Landerycn ; Croot , ruim , twe e e n derti g Mer „ gen Lards, h y dtn hoo p zonde r maat $ flaand e ), endé gelege n onde r d e voornoemd e Ambacht e „ van enz. zytid e d e . . . . Cavel : belend te n Oos „ ten

f *9 ) „ ten . . » . ten Zuide n . . , . ten Weste n e n te o ,, Noorden d e Heere n weg , than s by den Kope r „ in Huur e gebruik t wordende, - Voort s me t a l 'C „ geen daarin Aard , Wortel , e n Nagelvas t is , d e ,, Verkoper toebehorende . VVyder s me t zodanig e j , lydend e e n domineerend a Ser^ituite n al s 't ver „ kochte heeft , oft e fubjec c zoud e moge n zyn , „ volgens d e Brieve n daarva n zynde , di e aa n de n „ Koper by den Opdrach t overgelever d zulle n wor „ den, ende dat voo r d e fomme va n . . . „ „ „ „ „

„ Nemende d e Kope r to t zy n Laste n , om aa n zyne gemeld e Kooppenninge n t e korren , eenHy potheecq v a n . . . . op he t gemeld e Effec t ge vestigd ,• Lopende tege n dri e Gulde n perCent o in 't Jaar, aankomend e de n Heer N . . • eneindigende den . . . " .

„ De Verkoper s zulle n ' t verkochte , voort s le „ veren vr y e n onbelast , nie t daaro p (taand e da n ti d e Hee r N . . . zyn Recht , e n neven s d e ver ,, lopen Intereste n , van ' t voorgezeid e Hypo » „ theecq, e n van d e Verpondingen e n ander e Las„ ten, Confor m d e daarvan gepasfeerd e Huurcedu l „ van de n n Ma y 17 . . huiveren to t de n laatfte n M Decembe r aanftaande. " „ „ „ „ „ „ ,,

„ Wyders i s geconvenieer d , dat d e Opdrach t van 't gemelde verkocht e gedaa n end e ontvange n zal moete n worden o p den . . . . Als meed e da t de 4oft e Pennin g e n tiend e Verhoging , mit.sgaders Schryve n e n Zegele n de r Opdrachtbrief . e n wat daa r aa n dependeerend e is , al s meede deez e Acte, wederzyd s voo r d e helft gedrage n en betaald worden zal" . F4

3JÎC

C88) „ Belovende zy Verkopers ' t verkochte t e zulle n „ Vryen e n te YVare n als rech t is". Tot nakomin g enz . Aldu s gedaa n enz . 2.nu ""er geen ander Voorbeeld te allegeeren %yn , waar• door een Formulie r van Koop.Contract . ten dee~ zen ajplicdbel kan worden gemaakte Ja! on^c r andere n in he t navolgende geval, alwaar by de Cordicien va n Koop ter zçlve r ty d een Kut' ting-bi ief plaats heeft . Geef eens een Exempel daarvan? No. II. — — FORMULIER van een Contract van Koop, waarby de Koper aan den Verkoper geduurende zyn Leven , een half jarige JJitkeerin^ belooft . onder Jt« entiteit van een Rusting-brief. ,, Op buide n enz . Compareerd e enz . A. W . ter „ eenre; e n I. K. te r ander e zyde , e n beid e wo j , nend e alhier" . „ En bekend e h y eerft e Comparan t verkocht , t, e n h y tweed e Comparan t gekoch t t e hebbe n , y, zy n Verkopers ze s Huizen, me t ee n Tui n daa r „ annts ; ftaande e n gelege n aa n ö e Noordzyd e „ vsn, . . alhier Belend enz. B n dat met a l 't gee n „ daarin Aard - rVagel- , en WoTtelvast is.denVer ,, keper toebehorend e , mitsgaders me t zodanig e „ lyderde e n coir.ireerend e Ser v kuiten al s ' t ver ia keeht e i s hebbende ; Kctle zulk s voo r d e fomm e » vaa

( 89) „ va n twe e duizend Guldens, welke fomm e doo r „ den Koper of zyn e Succesfeur s zal. worden vol ,, daan, aa n den Verkoper , ieder verfcheene n hal f „ Jaar, ingaand e me t de D da g de r Opdrachte , e n ,, zulks zv n Verkoper s leve n lan g gedurende , al s „ een Lyfren t t e betale n tachti g guldens" . „ Ter verzekerin g va n de voornoemd e halfjarig e „ betalinge, za l h y Koper , te n behoeven va n den ,, Verkoper, te n dag e de r Opdrachte , e n te n z y „ nen Kosten , pasfeeren behoorlyk e Kustingbrie f ,, ter fomm e va n twe e duizend Guldens, op ' c ver j , kocht e t e vestigen : Welk e Kustingbrief , o p ' t ,, overlyden va n de n Verkope r za l kome n t e ces,, feeren e n t e nie t gaan, e n mitsdien al s da n voo r j , gerojeer d gehoude n worden" .

„ ,, ,, „ „

„ De Opdrachte va n he t voornoemd e verkocht e zal gedaan, en ontfangen moete n worde n o p de n eerlten Me y aanftaande ; E n za l d e Kope r d e Kuure moeten prssteere n volgen s de Huurçedul len daarva n zynde , mit s genietende d e Huurpen ningen".

,, De Koper zal betale n de n 4often Penning , iode ,, Verhoging en Softe Penning , mitsgaders 'tSchry „ ven e n Zegele n de r .Brieve n va n Opdrachte , ê a „ 't geen daaraa n dependeerende , al s meede ' t pas . ,j feere n deeze r Acte", „ De Verkoper za l ' t Verkocht e levere n vr y e a j , onbelast , niet s daa r op ftaande dan d e Hee r zy n „ recht, en ' t zelv e zuivere n va n d e Ordinaris e a „ txtriordinaris Verpondingen to e den laatften De *

F 5„

cem>

C 9o) ft cembe r jongstlede n é n voort s * t zelve t e vrye n „ en waren als recht is" . Tot nakomin g enz . Aldu s gedaan enz . Zou men geen vaste Handleiding tf Formulie r toi injlructie van Aankomelinzen kunnen Concipieeten van een Cnnrtitie ofVoorwaarde , welke in eene openbare l^rüing of f'erkoping van vatU Goederen te pas komt ? Daaromtrent i s preferabel he t Voorfchrift va n den Kundigen Notaris, A R E N T L Y B R E R H T S i n zyn beredeneerde Practyk ove r he t Notaris Am.pt , pag. JOT. &feqq. het wel k bove n all e deFormulierfchry veren aanpryzin g verdient , waaro m w y he t zelv e alhier woordelyk en, voor zoovee l w y weten, naard e Letter, zonde r daa r iet s by gedaan o f afgelate n t e hebben, zulle n plaatfen . No. III . • ' —

,, „ „ „ „ „

FORMULIER van een Conditi e en Voorwaarde, op welke de Publicque Peiling , of Verkoping van een Huis en Erve gefchied.

„ Men za l de Verkoping doen , om Gulden s va n twintig Stuivers het ftuk te betalen i n zilverGeld , of goud e Rydérs , maa r me t gee n goud e Schel lingen, en i n gee n minde r fpecie n da n Sesthal ven; t e betale n by 't doe n der Opdrachte , wel ke gedaan e n ontfange n za l moete n worden , o p den ïfte n Me y 4es aanftaande Jaars 1740.

De

oo

„ „ „ „

„ De Verkoper s zulle n aa n de n Koper overieve . ren zodanig e Eigendom , Urieven al s z y machti g zyn: Zonde r i n eenig e fpecial e Waarborg e ge ' houden t e wezen , niet tegenftaand e de Costum a ter contrarie" .

„ Indien de n Roepe r he m kwa m t'abufeeren , o f „ wel Questie gevie l in ' t Mynen , zo o i n de n Af . „ flag op deez e Veilinge , al s i n de n Op - oMffla g „ op den dig der gunninge, d e Verkopers aa n zi g 5, referveeren ' t zelv e te richten naar hunne mening , y, e n de n Trekpennin g o f Koo p t e gunnen die n ' c 3, hen goeddunken zal" . ,, Die in ' t hoogft e Bo d i s , en d e Trekpennin g ,, kome t e genieten, zal zyn woor d geftand moete n ,, doen to t aanftaand e Vrydag , ' s avonds d e Klok ,, ke acht Uuren , een hal f Uur onbegrepen" . „ De Kope r za l gehoude n zy n , onverminderd ,i zyn e ui t t e loven Kooppenningen , t e betalen de n „ 4often Pennin g en iod e Verhooging ; mitsga,, ders de n Soften Penning (indie n he t t e verkope „ ne daar aa n onderworpen is ) ' t Schryve n e n Ze „ gelen de r Brieve n va n Opdracht e e n ' t gee n daa r „ aan dependerende is" . ., ,, „ „ „ „ „ „

„ Wyders al s he m d e Koo p za l worde n aange zeid, oft e bydeszelf s abfentie , aa n den Casteki n der Castelenye va n de n Hov e va n Holland gegund, gehoude n zy n gereed aan de respective Gemachtigdens, tot randzoe n gel d t e betalen eenen Stuiver, mitsgader s no g ee n quart Stuiver, ccm cemeerende ' t pondgel d de r Magiftraa t van' s Ha» ge, end e zulks van iede r Galden , die b y hem in Koope zal wezen beloofd" . «Nog

Cs») „ Nog za l d e Kope r gehoude n zy n t e betalen , „ voor ' t minuteere n e n grosfeere n deeze r Voor „ waarden me t he t Zege l , . . .voor de n Arme n „ deezer Sted e . . . .Mitsgaders de Copie Authen„ ticq deezer Voorwaarde , volgen s 'trecht vande n 9, respective!! Hove" . ,, De Koper zal to t zyne n laste n nemen , om aan ,, zyne Kooppenninge n t e korte n , een Capitaa l j , va n . . . . Guldens; lopend e tege n dri e Gulde n », en tie n Stuiver s perCent o Interes t i n 't Jaar . aan >, komende M . . . . gevestigd o p he t t e veile a >, Huis e n Erve , en za l kome n t e expireere n o p 3, den . . . . des Jaars." . . . ,, De Verkoper s zulle n voort s d'o p t e veile n », Partye levere n vry , end e onbelast , niets daaro p „ ftaande da n d e Hee r zy n Rech t , en zuivere n s, va n d'Ordinari s e n Hxtraordinaris Verpondinge n j , to t de n laatfle n Decembe r deeze s Jaar s 1739; », mitsgaders de r verfchuldigd e Intereste n va n ' t „ voorgemelde Hypotheec q to t de n laatfte n Apri l »i 174°"fgti Laatftely k za l di e geene , welk e d e Trekpen „ ning korn c genieten, mitsgader s die Kope r word , ai te r Contentemen t va n d e Verkopers, gehoude n „ zyn, aanllond s t e ftellen twee fufficant e Borgen , „ onder expresfe renunciati e va n d e rJeneficie n Or„ dinit excusfimis 6? divifionis , houdende he n zel„ ven va n de krachte n va n die n onderrech t : tende „ zulks voo r d e nakoming e van d p vorenftaand e „ Conditien end e Voorwaarden , mitsgaders onde r „ Verband va n hunn e Perzonen e n Goederen , fpe ., cialyk me t fubjecti e aa n de n Ed. Hov e va n Hol„ land; end e zulle n tevrede n moete n zyn , he n ia n *den inhoud e deeze s by den voorfz. Hoy e ten hun „oei

(93; „ nen kosten, goedwillig t e doe n ende te laten con„ demneeren. Te n die n eind e onwederroepely k j , Confticneerende W . H. e n P . Procureurs voo r ,, den gemelde n Hove, zo o om de Condemnatie t e j , verzoeke n al s daari n t e confenteere n respec „ tive". „ Op all e welk e Conditie n end e Voorwaarden . „ word geveild , ee n Hui s e n Erve ; ftaande end e „ gelegen aa n d e Westzyd e va n d e . . . . alhier : „ Belend te n Zuide n . . . . ten Weste n . . . . ten ,, Noorden . . . . en te n Ooste n d e Heer e Straat , j , me t a l ' t gee n daa r i n Aard- en Nagelvast is , d e s> Verkopers i n hunn e Qualitei t toebehorende : j> Voort s met zodanige lydende en dominerende Ser,, vituten al s ' t geveild e fubjec t oft e hebbend e is : f, Ingevolg e d e Oud e Brieve n daa r va n zynde" . Opgeftoken to t Trekgel d .. ƒ Geboden by • . , . Borgen< Opgehangen . . . . Afgeflagen Ende daa r voo r opgehoude n . • .

Sebtti

(94) Schets vervolgens nu eens een, » ƒ meerder Formulïe icD, zoclanie als die doorgaans in geval van Huur t» verhuurin g f ratticabd zyn? TITULÜSU

.

No. IV. - , — FORMULIER van een Huur-Cedul van een Huis waar by Man en Vrouw wederzyis Borgen zyn. ,, Op hukte n enz . Compareerd e A. ter eenre; e n „ B. te r andere zydé, e n beid e wonende alhier" . i, E n bekende n y eerft e Comparant'verhuurd , e n h y tweed e Comparant gehuur d t e hebbe n , zyns „ Verhuurders Huis , ftaande eud e gelege n aa n d e M Westzyd e va n d e Wagenftraa t alhier , daa r uir ,, hangt enz . linde , zulks voo r de n ty d va n dri e „ Jinm ; welke zy n aanvan g za l neme n me t de n „ jften Me y 17 . . • en eindigen dp n laatfte n Apri l „ 1 7 . . . Mitsgaders voo r no g drie agcereenvol „ gende Opti e Jaren: End e zulk s jaarlyk s voo r d e „ lomme va n drie-honder d Guldens , t e betale n ie» J, der vierandeel Jaars ee n vierd e part va n dien" . s,

„ Wyders i s geconvenieer d , dat wannee r d e „ Huurder't een e vierendee l Jaars , Huishuu r in' c andere lie t verlopen , deez e Huur e doo r denVer „ huurder begeer d wordend e aanftond s , ("of o p „ drie maande n n a h y i n gebrek e i s geweest, ' t 5, eerite vierendee l Jaar s Huur t e voldoen ) za l ko» „ men t e cesfeeren" . , , Mitsgaders da t d e Huurde r ' t gemeld e Huis , ,, co g i n 't gehee l no g te n deel e aa n Ieman d za l „ zal

(95) „ aal mogen verhuuren , da n met Schrifrelyk Con* fen t va n de n Verhuurder , lin i n Ca s van Ont „ ruiming, me t zy n Winke l o f me t zy n Huisge ,, zin, ' t zelve aanitond s za l overgaa n i n de Macht s, van de n Verhuurder, o m daar mede t e doennaa r s, zyn welgevalle n ; Zonder da t zulk s hem eenigen „ afilag i n d e Huurpenninge n ftrekkeri zal". s,

„ De Verhuurder beloof t ' t zelv e i n ordentelyk e „ Reparatien t e zullen onderhouden , e n h y Huur „ der ' t zelv e te bewonen, gely k betamely k is". , , Laatftelyk i s geconvenieerd , dat by expiratie „ der opgemelde Huurjaren , z y Comparante n de n j , andere n viermaanden|voor de n Vervalda g behoor5, lyke op - oft e aanzegging e zullen doe n '. „ „ „ „

„ Nog Compareerde n voo r my Notaris e n Getuigen, A . en B. echt e Lieden , zynd e z y Compa ranten doo r de n Comparan t geauthorifeerd , to t het pasfeerendeeze r Borgtochte , e n wonende me» de alhier" .

„ Dewelke verklaarden, en zy CcmparameD onder ,, renunciatie va n d e lieneficie n , Senatus Confulti „ feilejani &? authentica, fi qua muiier , als meede , , 't Keen t va n haar e Huwlykfch e Voorwaard e , „ voor zo o verr e i n deez e t e ftad e zoud e komen , ,, en nog met en nevens haare n voornoemden Man, ,, de Ordinis excusjtonis £ p Divifionis , zypde d e ef ,, fecten de r Beneficie n doo r my Notaris he n on j , derrecht , zig zelve n t e {telle n al s Borge n è n „ principale Schuldenaars, voo r d e voldoening de r „ opgamelde Huurpenninge n e n te r prestatie, (zoo „ 'er eenige i n dezelve n gevonde n mochte n wor « „ den) va n de geaccordeerde Conditie" .

» Tot

(96 ) „ Tot nakoming e va n d e respective Huur e n ,, Optie Jaren ; mitsgader s d e verder e Conditien , j , verbinde n z y Comparante n hurjn e Perzone n e n , Goederen; dezelv e fubjecteereod e aa n d e Judi tt catur e van den Ed . Hov e va n Holland ende n Ed, „ Achtbaren (Gerecht e deeze r Sted e ; Te vrede n , zynde, zi g by de n opgemelde n Hov e e n Gej , recht e goedwilügly k i n de n inhoud e deezes , ,, ten hunne n Kosten , t e doe n end e t e late n Con, demneeren : Vervolgens Conftitueerende A . B . „ en C . Procureur s voo r de n op^emeUe n Hove, „ D» li . e n F . Procureur s voo r de n gemeide n „ Gerechte, zo o o m d e Condemnati e t e verzoe , ken, al s daari n t e Confenteere n respective". Aldus gedaan enz . No. V. —

FORMULIER van ten Huur-Ce dul , van eene boere Woning , met zyne daaraan dependeer ende Landeryen.

„ Op huide n enz . Compareerde n voo r my enz. ,. de Heer . . , - enz. wonend e alhier , te r eenre ; „ En E . W . Bouma n , wonende i n . • . zynde n than s alhier , te r ander e zyde" . ,", En bekend e h y eerd e Comparan t verhuurd , end e h y tweed e Comparan t gehuur d t e hebben , „ zyn Comparants Woning: Al s Huis , Schuur , „ Stallingen , Bergen, en Landerye n , zynde d e „ . . . Cavel i n d e bedykt e '. . . . (uitgezonderd „ de bove n Voorkame r aa n d e Ryweg , di e h y „ Verhuurder to t zy n eige n gebrui k i s houdende ) „ zynde g röot . . . x Merge n VVey-Lands, zo o „ als dezelv e Cave l tusfehe n zyn e belende n i s leg„ gende * nochtans me t d e hoo p zonde r maa t ; >, Kade da c voo r de n ty d va n . . . , achtereeovol»> gentt

(97) „ gende Jaren, ingegaa n zynde , te n respecte van w d e Landeryen , met de n eerften January joDgst„ leden, end e te n regard e va n ' t Huis , Schuur , „ Stallingen e o Bergen , zy n aanvan g (laa t t e ne „ men me t den eerften Me y aanftaande, e n ' t ein „ digen me t de n eerfte n January e n laatften Apri l „ 1 7 . . . Ende zulks jaarlyks voo r d e fomm e va n „ . . . boven e n behalve n ee n Kinnetj e Bote r e n „ twee-zoetemelkfche Kaazen , di e doorhe m twee „ de Comparant iede r Jaar , op de n ty d door he m ,, eerften Comparan t t e (telle n ,/aa n he m zulle n „ moeteD geleverd worden , welke voorzeide Huur „ penningen zulle n moete n worde n betaald , ieder „ half Jaa r precies., d e helft va n dien . I s ten die n „ einde tusfche n hè n Comparanten , wel byzonde r „ geconditioneerd, da t ingeva l h y Huurde r binne n „ zes weke n n a iede r t é verfchyne n hal f Jaar , de „ zelve nie t kwam e t e voldoe n d e Huu r de r ge „ melde Wonin g e n Landerye n , de Verhuurde r „ des begerende , u k d'opgemeld e Huur e zy n zal" . „ Eoven welk e Huurpenningen, h y Huurde r nog „ zal moeten betale n , de ordinari s Verpondin g va n „ de voorfz . Wonin g e n Landerye n ; mitsgadets „ Dyk- Sluis-, e n Molengelden'*. ,, „ „ ,,

,, De voorfz. Wonin g zal de n eerften Comparant » volgens Costume van . . • in behoorlyk e Repara tien onderhouden , e n h y tweed e Comparan t be looft, en neem t aa n dezelv e i n all e ordentelyk * heid t e zullen bewonen , e n t e gebruiken" .

„ Ten aanzien van d e voorfchreve Landeryen, zal „ d e Huurde r gehoude n wezen , dezelv e beboor „ lyktegreppen, d e Sloten op t e fchi<*en , e n d e „ fchotaarde ove r d e Landerye n t e ftröoyen , de „ Sloten o p haar c behoorlyk e wydt e en diept e t e G >, ma-

(98) „ maken, en daari n t e onderhoude n ; mitsgaders „ den weg , Va n de voorzeid e Wonin g leggende , „ als meed e d e Landeryen, behoorlyf c ui t de fchonj , w c te houden, zo o va n Dykgraa f e h HeemraJe n „ van . . . . Als meede va n de Schoute n . . . . van s alle s waa r te * nemen e n t e athtet f voort „ volgen ' t geene he m dieft aangaande , b y Biljetten 3 , mocht e worde n gekeur d oft e geordonneerd , zon „ der iets daar voor r e mogen pretendeeren . E n in „ Cas van verzuim of nalatigheid , zulle n all e Scha* „ deti, Breuke n o f Boeten daar op vallend e to t zy „ nen Laste n komen ; e n he m eerde n Comparan c „ daar voor kos t e n fehadeloo s moete n bevryden' % „ Wyders i s geconvenieerd, dat hy'Huurde r de „ zelve Landerye n behoorly k za l havene n e n zui j , veren , zo o vee l al s ' t he m docnly k is , Va n all e „ Biesfen, Bos-fche n e n ande r kwaa d 'Onkruid , e n „ b y nalatigheid va n dien , de «erft e Comparant , „ ten koste n va n hem tweede n Comparant , ' t zelv e „ door ee n ander za l moge n late n doen , en voort s „ dezelve Landerye n , ten eind e de r voorfchrev e „ Huurjaren, i n dien ordentelyken (laat wederom aan „ bem eerften Comparan t te zulle n overleveren" . „ De Huurde r za l 't voorfchreve n Land , noc h in t gehee l noc h te n deele n , vermogen i n t e fte„ ken, bezaayen oft e bepioegen , dan allee n . . . „ Mergen (een e halv e Merge n onbegrepen ) gele „ ,gen o v e r . . . en geen e andere aan deze «yde leg9 , gende . Welk e voorzeide . . . Mergen door liein 9 , Verhuurde r zulle n aangeweze n worden , e n da n , 't zelv e zal mogen bezaayen, met zodanige zoor* ,, ten va n Granen, als h y Verhuurde r bes t ente n ., oirbaarfte za l kome n goe d t e vinden" .

r„ *

», Voorts

99 ) .. Voorts za l d e Huurder , Wei- to t Wei - e n „ Hooi- tot Hooilan d moeten gebruiken , end e nie c „ meerder al s . . . Mergen moge n behooyen , s» mitsgaders d e voorfchrev e Wonin g e n Lande . 9i rye n aa n Ieman d te n deele , o f te n geheel e t e s, moge n overdoe n , dan me t fchriftely k Confen c „ van den Verhuurder } op pœne va n va n d e ,vol3j gende Huurjare n verfteke n t e zyn" . „ Is meed e geconditioneer d ? da t d e Huurder „.geen Hooi , Stroo , oft e eenig e Beestenvoeder , „ op ' c voorfchreve n Lan d gewasfen , za l moge n „ verkopen j maa r 't zelv e op de Wonin g alle s to e „ Mist t e doe n maken, noc h de voorfchreven ofan „ dere Mis t mogen verkopen , of va n daar , te voe „ ren". ,, ,, „ „ ,, „ ,,

„ Dat d e Huurder , te n eind e d e voorfchreve n Huurjaren , geen Boelhuis of Verkoping van Kôejen en andere Beesten zal vermogen te houden, da n alleen i n de Maand April, en d e geduurend e die n laatften geheefe n Winter , de ftal met Koebeesten zal moeten beflaan, ten minfte n zo o vee l al s o p die gemeld e Landerye n gewei d zulle n kunne n werden".

„ „ „ „ ,, „ „

„ 't Hoo i of Stro o dat alsdan , op de voorfchrev e Woning, overi g mogt e zyn , als' mede de Fruit of ander e Bomen, welke door den Huurder aldaa r geplaatst mogten wezen , za l al 't zelv e daar moc ten laten , zonder iet s i n zyn e Huurpenninge n daar voo r t e mogen korten , da n allee n he t gee n hem d e Bomen ? te n tyd c der PJantwge , hebbe n gekost". Ga

«De

( ioo ) „ De Huurde r za l nie t vermoge n eenig e Fruit „ ofte ander e Bome n uit t e roeje n , dan met COD * ,, fent e n i n Prelenti e va n he m Verhuurder" . ,, Nog behou d d e Verhuurde r aa n zi g , de haf c „ van al zodanig Hout , al s o p end e aan de voorzei „ de Wonin g i s behorende". „ „ „ „ „ „ „

„ Voorts zal-de Huurder , to t zyne n Kosten , zig van Stalrepel s moete n yoorzieu , met he t gee n daaraan behorend e is ,- en gehoude n zy n ' t uit fchot o f ' t fchiete n de r Sloten , welk e d e Ver huurder, zo o ' t he m mogt e goeddunken , de n Huurder t e late n doen , d e fpy s te r bekwaame r plaatfe o p ' t Lan d za l moete n brengen , of te n zynen Koste n t e late n doen" .

„ „ „ „ „ , .,

„ Laatftefy k i s geconvenieerd , b y aldie n 'er ee nige Reparati e aa n ' t voorzeid e Hu fis, Schuur , Stallingen, Bergen , e n wat va n de gemelde Wo nig mocht e dependere n , gedaan zoud e moete n werden, d e Huurde r gehoude n zn l zyn , deMa terialen daartoe nodi g zynde, met Wagen en Paarden va n d e naast e plaatf e t e halen, en t e voeren , daar dezelve verbruik t ftaan te worden".

„ B y 't eindige n de r voorfchreve n Huurjare n , „ zullen z y Comparanten wederzyd s gehoude n zyn , „ den andere n ze s Maanden voo r de n laatfte n Ver „ valdag behoorjyke op - ofte aanxegginge t e doen". „ Tot nakomin g va n ' t gee n roorfz . ftaàt, ver „ binden z y Comparante n hunn e Perzone n e n d é „ Goederen} dezelv e fubjecteerend e aa n de Judica „ tu-

( loi) „ ture van deq Ed. Hove va n Holland ende'den Ho» ,,. gen Rade" enz . Aldus gedaan enz. No. VI . « — - FORMULÏER va » een Onderhandfche Acte, vaarby Wei- en Jbtooiland nrhuurd wjrd. ,, Wy ondergetekende M. H. zo o voor my zei» „ vc e n als Procurati e hebbende , van myn e twe e e dai o de n . . . voor de n No ? , Zuster s d „ taris . . . . . en Getuigen te.. . . . . gepasfeerd, be* „ kenne verhuurd , e n J . B. , Bouwman alhier , ge „ huurd te hebben, een ftuk zoo Wei- als Hooiland, „ groot omtren t vyftie n Hond , me t ee n Servitui t „ van een Overgang-pad, en ' t make n .van een Stal , „ aankomende C . i> . gelege n i n d e Oostcamp , oa „ der Haag-Ambacht , thand s by hem Huurde r ge „ bruikt «ordende ; ende dat voo r de n ty d va n vy f „ Jaren , ingaande den 24 December 17 . . , ende , zulks jaarlyks voor d e fomm e ya n . . • . te beta , len prascie s op de n Vervaldag .

„ „ „ „

„ Nemende h y Huurder daarenbove n to t zyn lasten, d'ordinaire Verpondingen, Sluis- , Mergen- , Malegelden e n Bouwerken , en ingevall e d'extra ordinare Verpondinge n kwam e t e betalen , zal 'c zelve aa n zyne Huurpenninge n korten" . „ Voorts za l d e Huurder te n zyne n Koste n 1 zelve Lin d behoorly k i n e n rondom moete n Slo ten e n Greppen, e n houde n buite n alle Keur e en , Befchouwinge j d e Hoofde n bekwamely k ma -

G3

„Jcea

C »•* )

„ ken en endefhoaden ; als meede 't zelv e Land be* „ noorlyk moeten Misten, ftrooyen en zuiveren". 3, „ „ „

„ Wyders gehoude n zal zyn, in een Regenachtige ftatyd, 't geroeid e Land niet te mogen heflaaa , op dat het niet vertreede n worde : Maar 't zelv e te gebruike n al s ee n goe d Huurde r betaam t t e doen'*.

„ Nog za l h y Huurde r ' t gemeld e Land aan nie» mand mogen overdoen, dan met fchriftelyk Con ti fen t va n den Verhuurder". », Laatftelyk wederzyd s gehoude n zulle n zyn ; ,» op den iften Novembe r voor' t eindigen derHuu» „ re, de n ander e behoorlyk e op-oft e aanzeggin g », te te doen. Onde r verban d als naar Rechten". Return ' s H A GE de n enz.

VIER.

( 10 3 )

V I E R D E HOOFDDEEL . Over Arresten op Perzonen en Goederen x in Civile %aken<, en derzelver voornaam' fl? Effecten ; zynde een Vervolg van de ACADEMI E der JONG E P R A O TIZYNÇ.

Welke generale Definitie 'word in de Academie der Jonge Pracn'zyr s van Arreste n gegeeven, voor zoo veel die in Civile zaken gebruikelyk zyn ? j

M

en vin d d e materie van Jrresten, welk e aldaa r flegts te r loop s getoucheer d o f aangeftip t i s geworden , met d e volgend e general e bewoordin » gen by het antwoor d o p d e eerft e Vraage , aldu s kort e n zakely k befchreven : • • • Namslyk dat het is ten Verzekering en Beflagneming van Perwon of van Goederen door middel en adfistentie van een' Deurwaarder , Qerechts - Boode, of andere Suppoosten van Justitie, Wat algemeene doch\kortbondige Verklaring word van Arrest i » het Rechtsgeleer d Woordenboe k gevonden? Aldajr wor d pag. 24. Col 2 tot interpretati e va n het vroqr d Jrresf he t volgend e gerèmaTqueer d : —-r , /jrreit', i s va n tweederjé i Narüu r al s (i. ) Jirrest \ o p Perzone n ! en 'te n (3.) Arrtst o p Goederen ! <3 4 , » In

Ci04) „ In ' t generaa l val t te n opzichte n va n zodanig * „ Arresten, o f Beflagneming o p Perzone n e n Goe,; deren t e reflecteeren, da t hetzelv e moe t gedaan» „ en ter uitvoe r gebrach t worden , doo r midde l e a „ adfisteutie va n een ' Deurwaarder, o f Gerechts ,, Boode, of andere Suppoosten va n de Justitie ; En „ dat Arresten op Perzonen* , e n Goederen gefchie „ den ka n ui t de n Naa m e n va n wege n zodanig e „ Perzonen, di e volgens de Dispofiü e va n hé t Be* „ fchreven Rech t bevoeg d zyn , o m voo r haar zel , , ve.ofalsLasthebbende, vooranderen,i n Rechte n „ te verfchynen . Invoege n da t arrest o p Perzone n ,, en Goederen oo k ui t kracht e van ee n Procuratie » , , ad Litis mag worden gedaan , o m da t onde r di e „ Lastgeving , generaalyk alle s begreepe n is , ' c „ w e l k to t he t Aanleggen , e n verweeren van een e ,, zaak gerequireer d word : Zi e Lex 62. ff. de Pro„ curatorib verçeîeeken m e t P E C K i u s , de Jure „ Sistipart. 3. Num. 3. " Hce$a.nige Ver deeling word by Mr . P IETER B O R T tjfzjn Tractaa t handelende van Arresten , daaromtrent geobferveerd'i , Deeze Compleet e e n weluitgewerkt e Verdeeling , die zekerlvk bove n all e Zoortgeiyk e ïractaaten va n andere Rechts Doctoren , over d e materi e va n Arresten gefchreve n hebbende , t e praefereere n is ; Al s (1.) van het woord Arrest, wat Arrest is, hoe meenigerlei* en waarom ingevoerd, (2.) Wie Arrest Verzoeken kan, en wat in 't verzoeken dient wdargettomen(sO IVie Arrest verleenen kàn, en wanneer het word veryerleend, (4) op wien Arres t kan verleend wordeq, en op wien niet, •. 5. ' op wat Goederen Arres t kan verleend worden, en] op wat Goederen niet, (6.) Hoe een Ar rest verleend zynde, te wtrk word gelegd, en daarinne verder geprocedeerd, (7. ) Van de WirUngen en Effecten die Arnsten hellen , zoo in het algemeen, als m 't by-

(io5) byzonderi en (8.) in wat voege» gearresteerde Perzonen, en ook Goederen, uit den Arrest e Herden ont/lagen. Terwyl deeze Ap AfdeeUnefin in het fluk van Arresten, boven die van andere Rechtsgeleerden, voor preferabel worden gehouden, zoude het dtrhalven niet eerade, lyk zyn, om dien Leidraad m de Verklaring aangaande deeze materie op te volgen? Op dit Voetfpoor i s het , da t o m ee n aanvanke lyke Definitie va n he t Woor d Arrest t e geeve n , in de eerfte plaat s ID Confideratie komt da t Arrest i s , of te o minden moe t gehouden worde n al s ee n reële Citatie, volgen s G A I L Cap . \. Num. 15 . uitkrachte va n welke een Perzoo n o f zyne Goedere n terza ke van gecontracteerd e Schuld , of o m ander e ge wichtige redene n worde n opgehoude n e n bekom merd, waaro m he t oo k oudtyds Kommerreeht wier d genaamd « overeenkomltig d e Verkjarin g va n M ER T L A , Prax- Civil. Lib. 4 Tit. a. Cap. 25. Num. 1. Hoewel he t woor d Arrest eieentlyk deriveer c o f afkomftig is , va n het Franfch e (Grondwoor d Arrêt9 't geen zo o vee l t e zegge n is, als Ieman d beletten ofte doe n ftilftaan, e n "betekent i n d e Rechtsple ging, impedimeniam fuce interdictum, ne res, aut perform , loco , aut ftatu fummoveantur, volgens P £ o K I Ü S , de Jur. Sist. Cap. 1 . Num. 4 . Hoe moet dit al verder bekwaamefyk gedefinieerd, of verklaard worden ? Ten eerfien, dat Arrest i s ee D remedium excocutiy«m, Ten tweeden da t daarui t blykt , da t Arrest i n civile zaken i s va n tweederle i Natuur , e n du s op tweederlei wyz e gepraetifeer d ka n worden, te weten op Perzone n o f op Goederen , Ten derden , dat Arresten hie r te Land e door gewoonte zy n ingevoerd ,

ö 5

io-

Clo6) invoegen al s G«OEKBWKcBNi n zy n Tractaat ,de Legibtu Abrtgatit, me t bekleede redenen gedemon ftreerd beeft gehad ; Ten vierden, da t deez e gewoon te voor zoo vee l de introductie va n d e arresten betreft, i s Contrarie aa n d e Dispofiri e vandeBefchre » ven Rechten , volgen s Lex 2. Cod. de Jurisdict. en de Lex a ff. Judir. waarom da n oo k gefustineer d word,.dat Arresten als ftrydende tegen s d e aange haalde fundamenteele regule n va n Rechte n nie t l"a Torabel zyn, maa r allezin s odieus e n haatelyk, zo o als P e c t c i u s de Jur. Sist. Cap. 1. Num 7, aantoont : J'en vyfden, dat o f we l arresten nie t over- , eenkomen me t d e gementioneerde grondregelen , en maximen van de rjefçhrevç n Kechten, zoo zy n dezelve daarom nietgedeftitueer d o f ontbloot van zommige redene n va n noodzafcefykheid , byzonde r al s 'er periculum in mora, o f gevaar de s tyd s plaat s heeft, he t gee n hoofdzaakly k daari n reflexi e ver » dient, da t in lute nostra Patria , welkers Hoofdzuile n van Voordee l in de Koopmanfchap beftaat , daarto e de volgende - rede n oorzaa k heef t gegeeve n , dat het behulpmidde l va n Arrest , op Perzoo n o f Goe deren, al s ee n Objec t va n aangelegenheid , voo r den Koophande l behoord te wordep geconfidereerd , ter Oorzak e da t KoopUiide n zo o volvaardi g me t andere Vreemd e Negouanten geen J(oöphande I zouden wille n fredryyen , indien z y nie t wiste n noc h verzekerd'ware», da t by gebreke va n betaling , de Perzone n e n Goedere n daarvoo r bie r t e Lan de arrestabel waren ; Ten zesden* au Arrest opeen ' P\rzoon o f zyn e Goedere n zomtyd s gepractifee-r d word, te n zulke n effect e om , 4 w d û o r te fundeëren, de Jurisdicti e va n de n Rechte r va n d e Plaat s daa r die gejege n zy n , en. het Rechtsgebie d daardoo r Competent t é make n i n ee'fl'zaaïc , di e ander s ui t zyn eige n Natuu r nje t gr<5ot' e Örnfla g e n Koste n moest worde n geventileer d ypo r een ' andere n Rechter: En Un zevenden, dat autem i n ander e ordinair e gelegentheden waarva n d e Kennisfe , of Judicatur e uiet privàtivelyk is geaffecteerd aa n een'zekeren dorai-

C 107 ) rrricilairen Rechter , d e Arresten hier t e Land e oo k plaats kunne n hebben , & in hac nostra rfrrcsti Patria by Arrest ka n worden geprocedeerd , i n d e Ju risdictie alhier te n aanzie n va n Buitenlanders, doo r dit midde l gefundeer d ka n worde n gemaakt , i s to t Bewys va n dien gebleeke n doo r d e navolgend e In formatie i n de n Jar e 1669 beleid by form e va n Turbe, van welk e Mr. P i E T E K B O R T i n zy n Tractaat va n Arresten pag. 3. ö* feqq. ee n zetr initructief exempel in zy n ty d voorgevallen , ove r da t On derwerp aa n d e han d gegeeve n heeft , he t wel k w y verplicht zyn , to t meerde r elucidati e of'ophelde ring ove r d e materi e va n Arresten, hierwoordely k te moete n plaatfen . I N T E R R O G AToittE H , omme daarop, by forme vaii Turbe, te koren tenige -Advocate» ends Procureurs, van den Hov e van Holland-, omme op den Eed, dieZyiH '/ aanvangen van haar e Officien gedaan hebben, getuigenisfe der •waarheid te getven, op de navolgende Vraag Poincten, ten Verzoeke van Duart e Manuel Pharo , Burger , ende Koopman binnen de Stad Amfterdam.

I. „ Hoe lang e iede r va n he n Getuige n respec „ tivelyk, voo r de n voorfz » Hove, als Advoça„ ten end e Procureur s voo r de n zelve n Hove ,, hebben gepostuleerd end e gepractifeerd' ? II . „ Of nie t waarachti g is , da t va n all e Oude tyûenp zoozy Getuigen , zo o ui t de oud e Voorst gaan

( io8) „ gaande Suppooste n van de n Hove , en Prie „ tizyns hebbe n verflaan , al s oo k zelf s neveo s , , andere Advocaten e n Procureur s gepractiieerd, „ de Provincie o f he t Graaffcha p va n Hollan d i s , t geacht , e n gehouden , voo r Patrüt foretiC'ï II I. „ E n d e o f ingevolg e va n die n aldaa r i n dezel „ ve Provincie, al s ee n ou d Rech t end e Costu ,, me, nie t e n wor d geobferveer d end e geprac „- tifeerd ; Dat binne n de respectiv e Steden va n „ Holland ee n Burger , o f Ingezeten va n de eene „ Stad, di e iets t e eisfehen heeft , jegen s eeoBur », ger ofte Ingezete n va n ee n ander e Stad , ofte „ van 't platt e Land, oft e po k va n ee n Vreemde „ ling , die woonachti g i s i n een ande r Koning . „ ryk, oft e Provintie , verma g de n ze i ven Bur » ger» oft e Ingezeten , oft e deszelf s Goederen , , , binnen di e Sta d d3a r h y woont , t e arrestee„ ten , zoo o m d e Jurisdicti e t e fundeeren , al s „ tot verzekerdheid va n zyn achterwezen'" ? IV. „ Maar of ook volgen s d e zelv e Costume e n „ oude Recht , d e Ingezetenen va n Holla?uii di e „ ietwes t e eisfehe n nebben , o p een ' Vreemde „ ling , Inwoonder zynde va n ee n ande r Konin g ,, ryk, oft e Provincie , da t Rech t nie t e n heb „ ben, da t zy van den Hov e va n Holland vermo s , ge n verzoeken Mandament va n rfrrest, ' t z y o p „ den Perzoon , 't z y o p de Goederen, ofte oo k ,, wel o p beid e van die n Vreemdeling , daa r o p „ den Ingezete n ? ofte Inwoonde r van Holland iet„ wes heeft t e eisfehen" ?

( 109 ) V. „ „ „ „

,, Ende o f ui t kracbt e va n 't zelv e Manda ment, de n Perzoon , oft e Goedere n va n de n zei ven Vreemdelin g i n Arrest genome n zyn de, daa r op de Jurisdictie, va n de n Hov e niet wel en i s gefundeerd" ? VI.

„ Ende of daaro p voor den zelv e Hove de Ci „ tatie, by Edicté behoorelyk gedaa n zynde , by „ den voorfz . Hove niet e n wor d geprocedeer d „ naar ftyle van denzelven Hove" ? VI I . „ Ende wanneer d e Gedaagd e nie t e n Com„ pareert, oftegen s he m nie t e n wor d verleen d „ default , end e voor ' t profy t va n dien, gede „ cerneerd Sententi e va n Namptisfement , zoo „ het Ho f bevind de zak e daarto e gedisponeer d „ tezyn"? VIII. „ Of d e provlfloneel e Sententi e nie t é n i s van zodanige kracht , da t di e zo o we l onde r Cauti e ,, mag worden te r executi e gefteld , o p de n Per „ zoon e n de Goederen va n de n Gecondemneer „ den, als een definitive Sententie ; 't z y o p d e „ Goederen die men in Arrest heef t genomen hier „ te Lande , ' t z y oo k o p d e ander e Goedere n ,. van

( I«°) „ „ „ ,, „ „

van die n Vreemdeling , by Letteren Rcquifito ; naai aa n de n Rechter, daa r des Gecondemneer. dens Goederen gelegen , oft e Tinde n zyn, om . rae by den zelven Üechte r geëxecuteer d tewor . den, naa r de ftyle van deszelf s Rechters Recht bank".

"Uit kracht e va n zeke r Appoinctemen t Commis foriaal van de n Hov e va n Holland, jn dat o den 18 November 1667. zyn o p de n *». derzelver Maand , voor my Htvdrik doek, Raa d in denzelve n Hove , als Commisfaris, hebben to t Adjunc t Aàriaan Pots, Griffier van denzel*en Hove» gecompareerd Mrs. Jacob Dcdtl, Jacob D*ym, Johan fVdbeek, Johan Stipel, en d e Francois Fagel, Advocaten voo r de n voorfz. Hove; AUertyn jjeym, Abraham van tioogburgh, Herman van Olen, Jacob Moerboom , ende Lambert Pyfhuizen, Procureurs va n denzelv e Ho ve, end e gehoor d by form e va n Turbe, onder Eede, by haar in haar e respectiv e Officien gedaan , op d e hie r voorgaand e Interrogatorien , na da c dezelve Getuige n daarto e a l voore n gedagvaar d wa ren , b y Ferdinand de Brefis, eerfte Deurwaarde r van de n voorfz . ttove. Op 't eerft e Articu l va n d e voorfz . Interrogato « rien, Mr- Jacob Dedel, zegt voo r deezen Hove als Advocaat ^epractifeer d t e hebben , ove r de 42. Jaren, Mr. Jacob Deym meede 42. Jaren, Mr . Johan Walbeek, over d e 99 Jaren, Mr . Johan Stipel, 18 jaren, Mx. Francais Fagel, a6 Jaren . Msertyn Deym , zegt al s Procureu r voo r de n voorfz. Mov e sepractifeerd t e hebbe n ove r d e 35. laren. Abraham van Hooghbargh 14 Jaren, Herman van Olm ove r d e 16. Jaren, Jacob Miertom over

( II I )

de i i . Jare n zynd e all e vy f Procureur s voo r de n voorfz. Hove. Ende verklare n voort s t e zamen den Inne houde a van he t voorftaand e tweede , e n volgend e Articuler , in ' t geheel , ende zo o die legge n waarachti g te zyn . End e wa s getekend : Jacob Dedel, Jacob Deym, Johan Walbeek t Francois Faget, Johan SU. pel. Mr . Deym, A. van Hoogenburgh, fl. vanOleo t JacobMier boome n L. Vyfhuyfen. Aldus gedaan , ende gepasfeerd, ten dag e e n Ja« Ye al s vooren , voor on s H. Cloetk , en Adrxaan Pots, Raa d end e Griffier respective va n den voorlz . Hove. Ende wa s getekend : Htnr. Check en Aar. Pots. Nu is de Vraag, als Iemand ter zake vanfchuld o fom andere redenen rechtmatig bedugt is , dat hy in eent civile zaak , door een ongefundeerd Arrest , zal worden geinconemodeerd, wat remedie van Justitie hy daar tegen dient te employeerenï Het beste hulpmiddel , het wel k efficacieufely k e n doorgaans me t ee n goe d gevol g i n de Hollandfch e Rechtspleging daartege n ka n "worde n aangewend , zoo dr a Ieman d .bemerkt da t 'e r Provifi e va n Ar' rest jegens he m zal worde n vewogt , beftaat i n hec prspfePteeren va n ee n Request Antidotaal, waarby de Requiran t verzoekt , da t d e Reenter, alvooren s op de Requeste va a zy n Partye te a fine voorfchreven t e disponeeren , t e mogen worde n gehoord; Ea. blyft zodani g Request Antidotaal zoo lang e ter Grif fie of te r Secretary gefeporaeerd e n bewaard , totda t Party Adver s he t verzoe k va n Arrest gedaan heeft , als wannee r beide Requesten wor d en gelezen, geëx». mi-

miieerd, en vervolgen s daarop by Appoinctement finaal Rech t gedaan, z o als na om'ftandighede n va n zaken i n goede Justiü e by den Reciue r bevonde n word te behooren. Hoedanig FormuHer van een Request Antidotaal , zoude in het fiuk van Arrest , volgens ftylvan dePraevjkt aannemelyk en van gebruik kannen zyn'i E X E M P L I GRATIA

.

Men kan (onder verbetering ) van he t navolgend e Formulier, voor zoo vee l d e materie va n Ar reitbe treft , gebruik maken. TITÜLUS

I.

No. I. — — FORMULIER van ten Reques t Antidotaal , in Cas van Arrest. Aan den Hove ran Holland ! , , Geeft me t behoorelyk e reverenti e e n ver „ fchuldigde Eerbie d t e kenne n , Cmftantinui „ van R ; wonen de te M . . Dat vermit s d e Sup* „ plian t niet zonder reden bedugt is , dat van we»» gen Jacob G . Koopman woonachti g alhie r i n „ 's Gravtnbage* ter zak e van eenig è openftaan „ de Schulden, van deezen Hove eerlang wel Man„ dament van Arrest o p deszelf s Perzoo n zoud e „ kunnen verzocht, e n waarfchynelyk oo k geob„ tineerd worden , i n gevalle U E D . M o e alvoo », ren*

C»3) „ rens gee n behorelyk e Informati e e n Kennisf e ,, vandegelegentheid e n toedrachc deeze r zake n ,, althans tusfche n de n Supplt . e n de n gemeld e t, Jacob G. in Quesci e zynde, war e gegeeve n ge ,, worden ; Mus welk e de Supplt. zi g te n deez e „ Hov e b y Requests antidotaal is keerende, on. „ derdaiiiglyk verzoekende , indie n eeni g perzo „ neel Arrest o p e n te n Last e va n de n Supplt . „ van wege n de n mee r genoemd e Jacob G . , „ zoude moge n worden verzocht , da t UED IVIOG . „ provifioneel me t he t accordeere n va n he t zei „ ve Verzoek, zoo lange gelieven t e fupercedee » „ ren, to t da t deSupplt . bevooren s terzyne r Jus„ tificatie gehoofd, daarop vervolgens by deezen „ Hov e metjKennisfe van zaken , he t z y to t he t „ verleenen, of to t he t afflaan va n he t verzocht e „ Arrest, finaal zoud e kunne n worde n gedispo „ neerd, zo o al s tby U E D . M o e . al s da n be „ vonden za l worde n t e behoren" . 't Wel k doende , enz » Hebben zodanige Ferzoeken by Request e Antidotaal, in geene andere gevallen, dan in Cas van Arres t plaats V Ja zekerlyk,want i n d e Judicieele Practyk, voo r zoo veel deCivü e zake n belangen , zyn 'e r verfchei de gevalle n gerecipieerd , waari n he t praefenteere n van ee n Requeste Antidotaal practicabel ka n zyn, ge lyk by voorbeeld orde r anderen i n Cas d'Appel, dac is t e zeggen al s een Temerarius Litigator een e n an dermaal, i n d e eerd e e n tweed e Inftanti e te n Pro cesfe gefuccumbeer d hebbend e , zyn Part y onde r faveur va n he t midde l va n verder e Provocati e o f Appel doo r langduurig e Procedure n zoek t t e mat teeren. en het Proce s op de lang e Baan te houde n ;

H Des

.

(114)

Desgelyks oo k i n he t geva l (doc h hee l zeldzaam ) wanneer ee n jong e Dochte r in Haarensnoodaa n een ' Jongman he t Vaderfcha p van.ee n Kin d te n onrech te or> gezwooren hebbende , e n te n die n einde Aft e pro Deo van de n Competenten Rechte r zoek t t e im petreeren o f t e verktyge n me t Oogmer k o m daar door haa r Acti e i n Cas van Dtfltratie , onder voor wendzel va n Onvermogendheid, buiten haa r Kosten in Rechte n t e kunne n aanleggen , he t gee n da n ten gevolg heef t da t he t Verzoe k va n pro Deo doo r d e Requeste Aniiiotaal geprasvenieer d zynde , nie t eer der wor d verleend , voor da t d e Rechte r i n beid e respeccen, Partye n aangaande , he t zelv e Verzoe k ten fine omroe te hebbenprtDto-nader zo o wel pro, als contra aa n beid e kante n t e hebbe n gehoor d : Hoe wel he t zekerly k n a he t geadopteer d gevoele n va n de mees t geëxperimenteerd e Rechtsgeleerden , voo r een' Jongma n di e ee n Kin d i n Baarensnoo d opge zwooren is , geradelyk zoud e wezen om va n het behulp va n de Lex gebruik t e make n , uit kracht e va n welk e de Requirante i n Cas van Defloratie geinjungeer d e n aangezegd word, om haar Actie ter zâak e van dien binnen zekere bepaald e tyd t e moete n inflitueeren . Wat komt 'er, ten respecte, van de tweede Verdeeling der Arresten , al verder in aanmerking? Het particulie r Onderzoek , wi e Arrest verzoeken kan, e n wa t te n opzichr e va n he t zelv e Verzoe k dient geobferveer d e n waargenome n t e worde n ; Aangaaüde he t welk e in d e tweed e plaat s i n Confl deratie komt , dat wannee r Ieman d ui t een wettig e Oorzaak iet s te n Laste n va n ee n ande r t e praeten deeren heef t , gequalificeerd e n bevoeg d i s , om Arrest o p zy n Perzoo n o f opzyne Goedere n t e mogen verzoeken , volgen s P E C K I Ü S , de Jur. Sist. Cap, 3. hoedanig Verzoe k de n Arrestan t alleenly k doen

C»5) doen kan , faeilims Csnvenienii Commoditatis gratia, fi debitor jitiforenjfs. Hoe ver extendeert zig het Verzoek van Arrest , htt zy op Perzonen of op Goederen. voor de üollani. jche Rechtbanken? Dat nie t allee n zodani g Verzoe k va q Arrest mo ge e n kunne n gedaa n worden , van wege n d e Per zonen zelfs,welk e deugdelyk s te prstendeeren hebben , maar oo k doo r d e Procureur s va n d e Arres tanten i n derzelve r plaatze , mit s daar toe hebbende fpeeiaale Procurati e va n hunn e Meesters , voorna » melykals he t Perzoneele Arresten zyn, Conform hec gevoelen va n B E R U C H I U S , Part. i . Concl. 74. Num. 7 . &feqq. Valt ''er geen bedenkelykheiJ in het fiük van Perso neel Arrest , rakende een Cauïïnnuri s aie Borg voor het Gewysde geworden is ? Onbetwistelyk Ja ! O m dat he t naa r Rechte n dis » pucabelisof Iemand , voor de n Hove van Holland Cautionaris of Bor g geworde n zynde,voo r he t (iewys « de, oo k is gehouden ui t kracbc e van dezelv e Cautie voor he t Gewy.«d e va n de n Hogen Raadt, i n geva l de zake by wegen va n hooge r Provocati e o f Appel , aldaar zoud e moge n komen t e devoiveeren ; Waar . om he t geradeiy k is , te n eind e a l zulk e onno i g e Disputen e n Cavillatie n by cyd s voor i e kome n , om ter zelve r ty d by de Requesten , waar by me n Arrest op d e Perzoon va n de n Cautionaris verzoek t te doen , icferceren te r Clauful e Ja t he r Arrest za l ftand houden , tot da t fuffifantelyk za l weze n geca veerd e n voldaan , voo r d e Borgtoch t va n he t ui terlyk Gewytde , da t i s zo o we l voo r d e Condem uatie va a de n Hozen Raade. al s voo r di e va n de a Hi m-

C no ) Hove van Bolland, indien d e zake naderhand byAp» pel aa n he t eers t vernield e Collegi e va n Justitie mogte kome n t e devolveeren : Ocdertusfche n be hoor.! ten deeze n opzicht e by uitzondering reflec tie te worden geflagen , dat i n geva t he t arrest al leen i s gedaa n o m d e Jurisdicti e o f he t Rechtsge bied t e fundeere n va n een ' Rechter , welk e i n re » guard va n den Gearresteerde n nie t domiciliai r i s ». tot meerde r fecuritei t e n verzekering : van wege n den Arrestan t by zynen Eysc h t e Concludeere n , dat he t arrest za l worde n verleend , als wel , en ten regte n gedaan , üan d te moeten houden , totdat de Gearresteerd e o f Gedaagd e i n he t zelv e Cas zig de Judicature V3 n den Rechter, onde r welke n he t Aerest gefchied is , zal hebbe n onderworpen , e n aLdaar Domicilium Qitandi zal hebben verkoozen . If 'er met belang tot de tweede Verdeeling, concernée* tende d& Perzoneeif e Arresia n , nog ütt mur tt obferveerea ? Inzonderheid meriteer t he t a' s ee n bekend e zaaf c de oplettendhei d va n all e d e Practizyn s , dat al s men meen t dat by anderen a l Arrest op den Perzooa van een Debiteu r i s gedaan, daaro m door no g ande re Crediteuren ka n worde n verzoch t Appoinctemen t op de Margine va n de Requesten va n de n eerfte n o f Origineelen Arrestant , o f oo k wçl Mandement va o den Hove, waar by een Gerecht s Hood e of Deur waarder geauthorileer d wor d , indien d e Perzoo n van den Debiteu r zi g werkelyk in Atrest bevind , de zelve daari n t e doe n houden , he t wel k me n naa r ftyle van d e Practy k gewoo n i s Recommandeeren t e noemen ; Hoedanige Kecommandatie n veelvuldig maal in hetftu k va n (Jyzeling gepractifeer d worden ,. want het obfteer t i n deezen niet, datzommige Rechtsgeleerden he t Contrari e fustineeren , vermits die geene, welke ter zake van een gecontracteerde fchul d

ge*

C TI 7 -> gearresteerd o f gegyzeld i s ten verzoet e va n eene n Crediteur, i n denzelv e Arresie ook we l ma g gere cornmandeerd worde n ee r initaiui e va n ee n ande r Schuldeisicher: J a zeif s verdien t he c althan s i n d e Hollandfche Rechtspleging , gee n d e mi n tie- -fpeculatie meer , da t zodanig e Recommandati e van forest wegens gecontracteerde fciiulJj n , wel dc:g ' c effect forteere n e n plaat s rubbe n moe t , alichooa de Gearresteerde doo r den eerde n Arrestant , te n on rechte e n voo r ee n ondcUgd?]yk e fchul d wa s gear resteerd geworden , en overzulk s va n herzelv e Af rest en ui t zyne detenti e by Vonniste van de n Rechter Kos t e n Schadeloo s wier d cnrfljge n , volgens E E U N A R D U S van Z u i f H ES Nedgrlandfche Practyk, Verb. Arrest. Art.%. alhoewel deCostume n va n Antwerpen Cap. 27 . Art. aS, 29 en 30. het contrari e •van dien ftatueeren» Waarom heeft dit in onze Rechtspleging plaats? Aangezien by ons $ e Recommandatie n nie t blo telyk gefchiede n o p he t fundament, o f b y vernieuwing van het voorgaand e Arrest, maa r me t zodani ge formaliteit , da t di e o p haa r zelve voo r ee n by zondere Apprehenfi e Perzonee l zoud e kunne n ver ftrekken* waaruit da n by Confequentie volge n moe t dat diergelyke zoorte n va n Recommandatie n i n materie van Arrest by ons worde n verftaa n va n waar de xe. biyven , alwaar het da t d e eerfte principal e e n Origineele Apprehenfi e naderhan d verklaar d wier d , kwalyk e n te n onrecht e gedaa n t e zya ; Zi e daar over he t geargumenteerde , by Mr . S I M O N van L E E U W E N in Notit Cap. 17 . & P B C J C I U S de jfvre Siftttndü UX

Als

(ri8 ) Ah "er Arrest op Goederen gedaan word, ten einde éaurduonie Jurisdictie van een' Vreemden en anders niet Competenten Rechter te fundeeren, enin Cas van een aanruit refulteerend Proces den Éügenaar van de gearresteerde Goederen > voor zodüti'gen anierfints incompetente» Rechter bang vast te maken , hoedanige Obfervatien .hebben alsdan zonderling plaats ? Tot ee n klaa r Verflan d rakend e d e beantwoor ding va n deez e ingewikkelde vraag , behoor t particulierlyk opgemerk t t e worden , o p een e tweeledi ge distinctie , d*e daaromtrent plaat s kan hebben, en van de ui ferfte noodzakeryktiei d i s t e obfervceren ; Als in Q eerjte plaats dat me n , door middel va n drrest o p Goederen , om de Jurisdictie buite n de n do mictlajrcn keehte r elder s vas t t e make n vryely k mag doe n arresterren , alle zodanig e Actie e n Kf fec.en al s Iemand heef t t e praetendeere n onde r he t Tesfort va n die n hechter , welker s Jutisdicti e me n door be t zelv e Arrest tracht t e fundeeren: E n i n de tweede plaats jjodtien be t zulk e Actiën e n Praetenfie n zyn, aie d e Gedaagde heef t tege n de n Arrestan t «elfs, soude-bec. minder revolteere n e n mee r beta melyk wezen , da t d e Arrestan t zy n arrest o p dier gelyke fpecien va n Actiën lie t doen , onde r zy n Pro cureur, he m alvoorens voorziend e of ge e vende, een ipeciaale Procurati e ad LAtés, waar by hy uitdruk fcelyk eequa ificéerd wierd , o m va n zynentwege n alle ^beesten zonder uitzondering aanteneemen , aan gezien be t gehee l informee l en buiten den haak zoude a y n, da t een Attestant onder. zig zelfs iets.dee d arresteeren o f in befla g neemen , he c gee a h y zejf s aan de n Gearresteerde n fchuldi g is , waarvan in den Jare ioj4 - e n vervolgen s i n late r ty d meenigvuldi jge Voorbeelden , zo o voo r d e Hoog e Provinciaal e Collégien van Justitie» # s voo r de Rechtbanken der res.

C »9 ) respective Steden va n Holland hebben geëxteer d gehad. Geef ons een Schets van een gewoon Formulie r in Cas van Arrest op Goederen, die onder een] derden Per. zoon gefchied, ten einde /Jaardoor de Jurisdictie te fundeer envan dien Rechter , onder welkers Rechtsgebied het Arrest gedaan is ? Het navolgend e Kort e OpfteJ, als i n d e Rechts pleging mees t gebruikelyk zynde , zal te n die n op zichte kunnen voldaan . TITÜLÜS

II.

No. II. — — FORMULIER van een Arres t op Goederen, tendeerende om de Jurisdictie tefundeeren van een Rechtbmk dit men anders niet onderhoorig is» „ De ondergefchreve n Gerecht s - Boode de r Stad A* * za l ter requifiti e ui t de n Naam end e van wege n Barend Gochelman, Burger e n In » woonder derzelve r Stad , onder Pieter va n Da ien Koopman meed e alhie r woonagtig , arresw teere n e n i n befla g neeme n all e zodanig e Goe „ d e r e n , Actiën , e n Contant e Penningen , al s „ eenigzins Concerneerend e , toebehorende o f „ aankomende zyn , aan Floris Jacob van Sparre. „ Houtkoper wonend e t e Arnhem i n Gelderland, 5, en nogwerkelyk onde r denjgemelden Pieter va » ,, Dalen berustende zyn , te n fine om daardoor t e „ fundeeren d e Jurisdictie va n den Ede/en Achtba», ren Gerechte deeze r Stad , en vervolgen s doo r „ middel van die n t e recouvreeren o f te bekome n H 4, . vol„ ,, „ „

C "O )

„ voldoening va n zeker e PrsetenG e te r waard e „ van ƒ513:12:-, den Arrestan t wegeD S gele „ verde Hóutwaaren , volgens overgeleverde Re„ kening, ten Lasten va n de n voornoemde n Florit „ Jacob van Sparre wetti g Competeercnde ; Dag * „ vaard te r zelve r ty d ui t Naa m al s boven , de n „ rneergemelden Floris Jacob va n Sparre, of all e j , d e geene di e zig in deezen Partye n zouden wil , „ ien Hellen , o m o p huide n ove r veertie n Da „ gen, zullend e zy n den 2 Maart eerstkomende , , , het z y i n Perzoo n o f doo r Gevolmachtigd e te r ,, Arrtst Rolle deeze r Sta d t e Compareeren , te n „ einde aldaar te r zak e voormel d Kysc h t e hoo „ ren, het Arrest i n deeze n al s wel e n te n rech „ ten gedaa n va n wege n de n iirrestan t t e zie n „ fustineeren , daar tegen s t e antwoorden , en ,, voorts te procederen al s naar rechten" . Concludeerende als en*. „ „ „ „ „

E n verklaar e ï k Ondergefchreve n Gerechfs tioode deeze r Stad , he t voorenftaand e Arrest aan d e Perzoo n e n te r Woorfted e va n Pieler van palen i n voege n voorfchreve n gedaan , en aan dezelv e Copy daarvan overgelever d te hebben'. Actum ut Supra»

M

Welle particuliere Aanmerkingen lehcren ender dó citrde Ferdeelmg m de materie van Arreste n fpe ctetrende'i Daar onde r wor d i n d e derde plaats algemeenlyk gecomprehendeerd e n begrepen, het tweeledi g on derzock , welke te n die n opzicht e applicabe l ka n "Worden gemaak t , namelyk wi e Arrest verkene n kan, en i n welk e zakeu dezelve a l of niet verleen d wor%

(121 )

worden ? waaromtrent i n he t generaa l to t nade r Verklaring t e remarqueere n valt , da t 'eri n deeze n een aanmerkely k onderfcbei d moe t wordenjgemaafct , tusfchen ee n Arrest op Perzonen o f da t o p Goede * ren gedaa n wor d ; want ho e zee r Nieman d zy n Schuldenaar o p eigen Authoritei t o f Gezag kan doen arresteeren, zoo moe t he t zelv e boven die n i n beide respecten noodzakely k gefchiede n doo r een * Deurwaarder, Gerechts-Bood e o f ande r wetti g gequali » ficeerd Suppoost va n d e Justitie , en we l voo r zo o veel ee n Perzonee l Arrest betreft , n a voorgaand e Verzochte e n geobtineerd e Authorifati e o f Beve l van de n Rechter , onde r wien s Jurisdicti e zi g ont houd, de n Perzoo n die n me n arre&teer'e n wil , o £ alwaar oo k d e Goedere n gelege n zyn , di e me n be geert i n Arrest t e neme n Invoege n da t he t va n zelfs fpreek t , dat d e Rechte r aa n wiet i me n vin beide gevalle n to t he t verleenen va n Arrest verzoek doet, i n of onde r zyn e Jurisdicti e abfolutely k moe t hebben , de Perzoo n o f Goedere n waaro p h y he t Arrest decerneere n zal , en he t i s ui t die n hoofd e dat he t Hof va n Holland, als hebbend e d e general e Jurisdictie ove r d e geheei e Provincie , Mandamen c van Arrest verleenen ka n o p Perzonen , mitsgaders op voedere n di e i n he t Territoi r aldaa r worde n gevonden, alhoewe l hetzelv e Hof , buite n he t middel va n Arrest. daarover nie t da n ïmmediately ke Jurisdicti e heeft . fioedanige distinctie* of Onderfcheidingen ohfteeren » in de Rechtspleging tegen dit argument! Dat inzonderhei d voo r d e Rechtbanke n i n d e Steden e n te r lage r Vierfchaare , all e Arresten ten Verzoeke e n o p requifiti e van Party e propria auctoritate gedaan moge n worden , o p Meubilair e o f roeiende Goedere n by een gezwoore n Koedrage r o f Cerechts-Boode, zonde r fpeciaa l Confent , Autho-

f ia a ) rifatie, Ordonnantie , o f Comtnisfi e te n eind e va n dien va n Burgemeestere n e n Schepene n benodig d te hebben , zi e he t Recueil van Keuren de r Sta d Amfterdam Tit. 10 . van Arresten, art. 39. Alzoo de Gerechts-Booden s aldaa r een s voo r a l zyn gelast Van zodanig e Arresten zonde r fpeciaa l Confen t t e mogen doen, uit aanmerkin g da t d e geringhei d de r zake de Kosten va n all e d e gerequireerd e e n nood zaaklyke folemniteiten nie t we l lyde n ka n ; dan hetzelve heef t gee n plaats i n Arrest op Perzonen, ver mits het|zelv e niet gefchied noch verleen d word, da n by den Hoof d Schout , deszelf s Subftituit , o f doo r zyne Dienaare n o p deszelfs Orde r en Bevel, zonder dat daa r toe alvoorens een fpecial e las t va n Burger meesteren o f Schepene n gerequireer d word , Con form d e Keuren va n Amfterdam, o p he t fubjec t va n Arresten, art. 31. ten z y de Perzoon, tege n welke n men Arrest verzoekt, een Poorte r o f Inboorlin g va n de Sta d was , o f ee n Vreemdelin g va n aanzienlyk e Qualiteit, bekleed met ee n PubliekCaracter,di e nie t gearresteerd ka n worden, da n me t Confen t e n ver leende Authorifati e va n ee n de r Burgermeestere n o f ïiet Collegie va n Schepenen, alwaa r he t Verzoek tea fine gedaa n word . Waarin heeft Arrest, zonder Limitatie geen plaatst In opzich t va n Onroerende Goederen , welke voor de Rechtban k i n d e Steden , e n te r laager e Vier fchaare nie t kunne n worde n gearresteerd , 'da n o p expresfe Ordre en ten overftaa n va n de n Gerechte , hoe zeer ten platte n Lande zodanige Arrest zomtyds gefchied by den Schou t va n het Ambacht , waarvan nagezien ka n worde n d e Handvesten va n Zuid Hol' land y pag. 177. j TTât

C "3 ) fFat behoort 'er vervolgens aangaande het tweede Lid van deeze derde Ftrdteiing, rakende de materie van Arresten , geobfetveerd te worden ? Dat ee n Rechte r i n he t verleene n va n Arrest, niet prjecipicante r of b y overhaasting t e werk moe t gaan, maa r daa r i n all e mooglyk e Voorzichtig heid, langduurighei d va n beraad , e n voo r zoo veel de Peribneei e Arresten betreft, alvooren s d e zelv e te verleenen , van ee n ryp e overwegin g behoor t gebruik t e maken , al s zynd e he t i n deezeb opzich » te niet genoeg, da t menomeenfatzoenely k Mensen , in zyn e reputati e e n goede n Naa m t e proftituee ren, door he t voorbari g verleene n va n ee n Per zoneel Arrest, al s ee n Haa n ove r d e heet e KOO T len fpringt , maa r da t d e Rechter , aa n welke n zo danige Provide va n Arrest wor d verzoct T , niet ad folam partis asfertionem te moete n oordeelt n , maar alvooren s gehoude n i s goed e e n bondig e leennisfe va n zake n t e nemen ; Ondertusi'che n zy n de Rechters nie t gehouden , noch naa r d e befchre ven Rechte n verplich t zi g t e informeere n o p all e de Circumïlantie n va n be t gun t getibelieer d wor d in d e Requesten , waar by me n Provifle va n Arrest verzoekt , maa r alleenly k o p da t geene,waari n in d e Rechtspleging gereguardeer d behoor t t e wor den, to t ee n fundamen t va n he t verleene n va a zodanige dispoflei e va n Perzonee l Arrest. Heedanige Onderfcheïdingen konten 4n*anArrest, eigen* lyk in Confideratie"? Op welk e Perzonen Arrest verleend', o f niet verleend ka n worden ; Te n aanzie n va n he t eerft e i s het buite n all e Contradictie , da t nademaa l w y hier te Land e zy n i n Patria Arresti, zo o ka n volgen s

C "4 ) de gronde n va n onz e Rechtsplegin g o p iede r Per soon o f zyn e Goedere n Arrest verleen d worden , zoo wannee r al s d e beid e requifiten , waarva n i n de voorgaand e derd e Verdeelin g i s gehandel d , Concludeeren e n t e zame n lopen , te n war e zulk s by eenige Privilegie, Wet , Statuut , o f Ordonnan tie va n d e Staate n va n de n Land e uitdrukkely k verboden wa s geweest ; Hoedanig e Privilegië n e n Wetten mees t alty d verftaa n worde n ee n ftilzwygende;Conditie by haar t e hebbe n o f i n t e fluiten, ten reguard e va n alzulk e Perzonen, die ui t kracht e van die n nie t gearresteer d moge n worden , gely k dit i n d e Rechtsplegin g genoegzaa m beken d is . Welkt Perzonen zyn dan , uit Krachte van zodanige Privilegiën en Wetten, geëximeerd en bevr^d van gearresteerd te kunnen worden ? Vooreerst Gedeputeerde n van Stemhebbend e Steden va n d e State n va n Holland en West-Vriesland ter Dagvaar d Compareerende , he t z y i n he t rei zen herwaards , of i n d e terugkcerin g naa r hunn e respective Steden, noc h oo k geduurend e d e ty d dat z y te r Vergaderin g va n d e State n Comparee ren, ui t eenerle i Oorzak e derzelv e Stede, waarva n zy Committente n zyn , o f haa r i n he t particulie r Concerneerende, o.f ui t ander e Oorzake n ho e ge naamd, agtervolgen s de Gerechtighei d va n den Lande nie t arrestabe l zy n , noch oo k by weg e van Executie tege n dezelv e mag worden geprocedeerd , Uüwyzens de . hier navolgend e flefolutk.

£x.

Extract uit de Refolutien van d e

HEKSEN STATE N van H O L L A N D end e W E S T VRIESLAND, in haar E D . G R O O T Moe . Ver -

gadering genomen .

Den 4 Octobris 1588. Prefenten Mattheus Kenehhurgh , den Advocaat Berkenrode, Thomas Nardelius, Jan Jaspers Hoogtr. beets , Hendrik jfansz. Meerdenburgh , Bruyn Wouters , Hendrik Wilkms Franck» „ Alzoo d e State n nodi g bevonde n hebben. , „ daarinne t e doe n voorzie n , tot bevorderin g j , de s Gemeen e Lands zaken, da t d e Gedepu „ teerden va n d e Steden , di e geordonneer d zy n „ ter Dagvaar d t e Compareere n , ende zonder „ liug meed e ui t d e Sta d ylmjlerdam, achtervolj , gend e de gerechtigheid va n de n Lande, moge n „ komen, compareere n end e wederkeeren , zon„ der da t dezelv e by wegen va n Arrest , ofte ,. lixecutie, daarinn e worde n verhinderd , heb » ,, ben i n aanzieDinge der gelegendhei d va n d e za . „ ken , ende da t d e Burgermeeste r Cant zal „ mot ten Compareeren , geordonneerd t e ichry „ ven aa n d e Burgermeestere n end e Regeerder s j , va n Jmflcrdam, da t zy Luiden nie t nalaten vvil „ len, aanzien s Briefs, haarluicer Gedeputeerde n „ herwaards t e fchikken, end e alhie r doe n Com ,, pareeren , alzoo d e State n verftaa n , dat d e „ Gedeputeerden va n d e Steden , ter Dagvaar d „ komende, i n ' t reize n nogt e keeren , riogt e „ ook geduureod e de n ty d da t z y Luide n Com » pa-

( "6 ) „ pareeren % nie eenigerhaude Oorzaken , haar ,. Luiden Stede n ^ nogt e henluide n i n ' t parti. ,, culier concerneerende , achtervolgend e d e Ge „ rechtigheid va n de n Lande , e n zulle n moge n „ worden gearresteerd , rogt e oo k tegen s be n ,, Luiden geprocedeerd , by wegen va n Execu „ tie . Onderftond, accordeer t me t d e voorfz . „ Refolutie, getekend » Herbert van Btaumom". Ende i s d e voorfz . Refoluti e o p de n 23 Jul y 1653. b y haar Ed. Groet Mog. nie t allee n gereno . teerd 1 maar by occafie , dac dezelv e i s genomen , ook fpccialy k to t d e Heere n va n d e Ridderfchap , geëxtendeerd, ende daa r by gecaveer d , dat oo k Niemand va n d e Heere n va n d e Rid'ierfcha p i n d e Vergaderinge va n Haa r Ed. Groot Mog. comparéerende , zullen moge n worde n gearresteerd , ende dat meed e d e Perzone n va n dezelve , b y wegen van Executie, i n geenerle i maniere n e n zulle n mo gen worde n geincommodeerd , al s t e zie n i s ui t de navolgend e Refolutie . Extract uit de Refolutien van de HEBREN STATE

N van

H o t L A ^ n ende W E S T V R I E S L A N D , in haar E n . G R O O T . M O G . Ver-

gadtringe genomen.

Donderdag de n 03 July I653 . ,, Zynde te r Verçaderinge gelezen ' t berich t va n de n Hov e Provinciaal i n voldoeninçe „ van Haa r Ed. Groot Mog Refolutie , v:, n da, , t o den 19. deezer lopend e Maan d , ende he t « aanfehryven. daaro p gevolgd , gegeve n o p ' t »> fobs>

C"7) „ Tubject va n d e Procedure n va n Executie , je . „ gens den Perzoo n va n de n Hee r va n Schagen , , b y der han d genomen , end e daaro p alvonren s „ nagezien d e Refoluri e va n Haa r Ed. Groot „ Mog. van de n 4 Octobe r 1588 . op gelyk e ge „ legenheid genome n , medebrengende da t d e „ Gedeputeerden, va n d e Steden, te r Dagvaar d „ Compareerende , in ' t reize n nocbt e keeren , „ nochte geduurend e de n ty d , dat z y Luiden . „ compareéren,uit eenigerhand e Oorzaken , haa r „ Luider Stede n , ofte he ü Luide n i n ' t parti „ culier Concerneerend e , achtervolgende d e s ) Gerechtighei d va n de n Lande , e n zulle n mo „ gen worde n gearresteer d , nochte oo k jegen s ;, hen Luide n geprocedeer d by wegen va n Exe ,, cutie, i s n a voorgaand e deliberatie n goedge „ vonden end e verftaan , da t i n Conformité van „ dezelve Refolutie n Nieman d va n d e Heere n , , van de Ridderfchap, oft e va n d e Gedeputeer , , de van d e Steden, in deez e VergaderingeCom„ pareerende, geduurend e d e ty d da t haar e Ed. „ Groet Mog. Staatsgewyze b y den andere n zyn , „ eDdedat gemeld e Heere n va n d e Ridderfchap , „ ofte va n d e Stede n , als bove n Compareére n ,, zullen, nocht e oo k o p d e reize , i n ' t kome n „ naar, oft e in.' t wederkeere n va n d e voorfz . „ Vergaderinge, ui t eenigerhand e Oorzaak , ag „ tervolgende d e Gerechtighei d va n den Landen, „ zal moge n worde n gearresteerd , nochte oo k „ de Perzonen va n dezelve, by wegen vanExecu „ de i n eenigerle i maniere n geincommodeerd , e n „ zal de bovenftaande haa r Ed. Groot Mog. Sefo „ lutie, mitsgader s oo k di e va n de n Jar e 1588. „ voorfz. by Extract authenticq , aa n beid e d e „ Hoven va n Justiti e toegezonde n worden , om „ me haa r naa r de n innehoude n va n dien prasci „ felyk t e reguleeren, ook t e doen reguleeren al j , le n de n geene n di e zulk s aangaa n mag , me e ,, byvoeginge aa n die va n de n Provinciale n Raa » de da t z y Luide n di e agtervolgend e d e voor » gaan-

( IÎ8) „ „ „ „

gaande zake n va n de n gemeld e Heer e va n Schagen zullen hebbenteminieeren , endeover zulks de n zelve n ui t zyn e jegenwoordig e De tentie o f Arrest te n fpoedigde n zulle n heb M be n t e ontdaan" . Onderftond , accordeert mei: de voorfz. Kefoluti e , geteekend ; Herbert va n Beaumont, 1Ó53.

Met belang tot deeze vierde Ferdeeling , rakende de materie van Arrest, verdient het een zonderlinge reflectie, de vraag of Ambas fadeur s, Afgezanten , of andere Publicque Ministers hier te Lande refideerende, in haare Perzenen of Goedeten adrestabel zyn? In een ' volftrekte n zi n genome n , zyn d e buiten * landfche Gezante n , Publicque Minister s , welke van Vreemde Mogendhede n by deczen S T A A T re fideeren, geduurend e d e tyd , da t hu n Gezamfcha p hier t e Land e duurt , gely k oo k i n he t herwaard s komen of in het vertrekken va n de Plaat s hunner refi dentie, nie t alleen te r zak e van Civile Actiën en gecontracteerde Schulden, noc h in haare l'erzonen noc h in haar e Goedere n arrestabel , om da t z y «an d e Protectie va n he t Volke n Rech t gaudeere n moeten , rrwar boven die n i n zodanig e gevalle n i n he t ge . heel nie t convenibe l o f betrekkely k i n rechte n bui . ten d e Competent e Jurisdicti e waaronde r z y eigen lyk resforteeren ; Da n terwy l d e Rechtsgeleerde n aangaande deez e lan g gedebatteerd e Questi e fch y nen t e discrepeeren , immers i n da t Opzich t va n geen eenpari g fentimen t e n gevoele n zyn , zo o be hoort zulks by wyz e van nader e Verklaring , waarb y de Burgerftaa t merkely k geinteresfeer d i s , tot ee n Object ra n Onderzoek gemaak t t e worden .

Op

C i«9'J ) Op welks gronden van noodzakelykhtid berust dit] gerequireerde Interpretatie of Verklaring ? Op driederle i disfentieerend e gevoelens , welke daaromtrent onde r d e Recht s Doctore n plaat s heb ben , en derhalven al s Objecten va n d e uiterft e aan geleegentheid eep e zonderling e Opmerkin g verdie* nen; Eensdeel s , vermits zommige Rechtsgeleerde n fustineeren.ldat te n respecte van buitenlandfch e Afgezanten , onderfcheid gemaak t moe t worde n tusfche n *4rwf ,en eenfimpele Conventie , uit krachte van welke onderfcbeiding z y abfoluu t ftaande houden , dac Afgezanten o f Publicqa e Minister s va n buitenland fche Mogendheden , buitea haa r Ordinari s e n dage lykfche Rechter s te r zak e voorfchrêeven-, Conveni * bel betrekkelyk in rechten zy n : Anderdeels o m da t zommige meene n en va n gevoelen zyn , dat ten dee. zen Opzichte n ee n aanmerkelyk e distinctie gemaak t dient t e worde n tusfche n Contracte n voo r dat o va n haare Commisfi e o f Bezendin g aangegaan , e n tus fchen zodanig e Contracten, welke by haar gemaak t zyn, geduurend e de n ty d va n haarGezantfchap , e n alfchoon zy geea zwarigheid make n van toeteftaan dat Ambasfadeurs o f ander e Publicqu e Minister s buite n haar Competente n e n dagelykfehen Rechterjin beid e opzichten nie t actionabe l zyn , ten zak e van Civil e Actie o f Schulde n by haar, voor dat o va n derzelve r Commisfie o f Bezendin g gecontracteerd , he t zy geduurende haa r verbly f in de Plaats va n har e refîden» tie o f b y het vertrekken van daar , dezelv e nochtans aldaar kunne n worde n geconvenieer d ove r particu liere o f lieve r Perzoneel e Schulde n o f Contracte n , ftaande de ty d van haar e Commisfi e o f Gezantfcha p in d e Plaat s va n haar e refidenti e gemaakt .

Zyn

C 130 ) Zyn 'er geen Rechtsgeleerden, die fan een Contrarie gevoelen zyn, en van deeze beide aangehaalde Opiuien afwykent Jal verr e d e meeste onpartydige Rechtsgeleerden zyn me t de n beroemde n Frafident van B Y N K E K S H O E K va n begrip , gely k derzelve r gevoelen s oo k boven di e der ander e Rechts Doctore n in dit ftuk te amplecteeren zyn , da t alhie r ee n Notabe l Onder * fcheid moe t worden gemaakt, tusfehen handelingen ^ welke zomtyds me t betrekkin g to t Ambasfadeür s o f Publicque Minister s va n buitenl3ndfch e Hoven , in Qualiteit al s Gezanten, plaats kunnen hebben , óf tusfehen zodanig e Onderhandelingen, die z y als Private Perzonen, het z y in het flfik va n Koopmanfchap al s anderzins, voo r haar e particuliere Rekening , geduu » rende d e tyd va n haa r Gezantfchap, in het Lan d al waar z y hunn e reüdenti e houde n , contracteeren ^ Aangezien z y , i n he t eerft e geval , terzak e va n allerlei Contracte n o f Handelingen , by i haar i n Quali* teit al s Publicqu e Minister s aangegaan , alleen res ponfabel ó f verantwoordely k zy n en rekenfeha p behoren t e geeven , aa n den Potentaat of Mogendheid , Tan wien zy afgezonde n zy n geworde n : Daarin hec tweede geval ee n Afgezant zi g al s een Privaa t Per zoon i n hoedanigheid va n Koopma n compromiuee rende, o f te r zak e va n Koophande l eenig e Contracten me t d e Ingezetenen va n deezen Lande,.voo r z y ne particuliere Rekening fluitende, wegen s he t zel ve i n Cas van dispuut , onwederfprekely k Convent bel zoude zyn , en te r voldoening va n he t Contract, in Rechte n kunne n worde n betrokken, , te r Blaatf e daar he t Contrac t geflote n is .

Zou

( t&?) Zou, tot liming van dit laat/ie argument, geënt over» tuigende Bewysgronden tot adftructie van dieft kûû~ tien worden bygebragtf Tot meerde r elucidati e va n die n zulle n w y hie r een zakely k uittrekze l doe n volgen , va n he t geer t óver deez e zwaarwichtige materie ui t he t R E C H T S G.ELEERD W O O R D E N B O E K onde r de n Titul van Ambasfadeur pag. 13en 14. is verhandeld : —,, Men j , vin d te n deeze n respecte een IVaarJchoumng van ) „ Haar fioogiMog. d e Heere n Staaten Generaal de r „ Vereenigdg Nederlanden geëmaneer d de n 9 Sept . 5, 1679 . die fpeculati e verdient' , houdend e onde r „ anderen deez e opmerfcelyk e pasfage , dat de Per,, zonen, Domestiquen ofte Goederen van Uithtemfche„ Ambasfadeurs ofte Minister s hier te Lande komen' „ de, Reddeerende , ofte pasfeerende, eenige fihuldeji „ contr acteer ende, nochop haore Aankom[le, nochte ge* „ duwende haar Vtrblyf , noch op haar Vertrek van, „ hier zullen mogen worden gearresteerd , gedetineerd s , ofte aangehouden voor eenige Schulden, die zy alhier „ te Lande zouden mogen hebben gecontracteerd. fin a , i s ook i n der daa d ee n de r principal e Immunitei ,, ten, welke de /fmbasfadeurs, Ministers ofiiuiten „ landfche Gezanten, ui t kracht e va n he t Recht de r „ Volkeren, e n byzonder e Vergunningen , ouwe » „ derfpreekelyk Competeeren , da t z y i n haarePer „ zosen e n Goederen , ter zak e van Schulden of hani, delingen , by haar geduurende de n ty d va n haar d „ Kefiientie me t Ingezetene n va n den Staa t of Mo„ gentheid , b y welke z y afgezonde n zy n aange » ,, gaan, nie t arrestabe l noc h cjnvenibe l zyn . D e , , Prcefident va n B Ï S K E R S H O E K heef t ove r d e „ voorgemelde Waarfchmwing va n de Staaten Gene» ,, raal va n de n o Septcpbee r 1679. gecommenta9 j rieer t i n zyn Tractaa t d e Foro Legdtorum- Cap. 9 . j , e n 14- fer gelegenheid va n ee n Misfiv e va n de n „ Hove Provinciaal o p den 21 February 1721 . aan de

1» „

Sta**

(I30 , , Stouten ra n Holland gefchreve n ove r de zo o No* , , tabl e als zeldzaame Çjuestie, of een Publicq Mi „ niste r van eenige Buuenlandfch e Mogenthei d hier „ te Land e refideerende , e n Koophande l dry vert* „ de, i n deeze n opzicht e we l aangezien moe t wor , , den, al s Minister, danofh y nie t ah Koopman al , , hier geconvenieer d ka n worde n ? En geef t d e „ voornoemde Prefident in zyn voorfz . Tractaat Cap. ,% if» , pag. 130 en 131. vervolgens ee n raad . Na » „ melyk da t me n een Ambasfadew of openbaareMi „ nister nie t dagvaarde n za l by Edicté, maar eve n ,. als all e respectable Collégie n by befoten Misfive. ,, en di e aa n Hui s late n bebandigen , nademaa l d e , , Edictaale Citatie, te n aanzie n vas ijaitenlandfclie „ Koningen , Prinfen , of derzelve r Ambasfadeurt „ eenigzins fchyn t t e choqueeren, al s wezende ee„ ne indiscrete behandeling , di e al s ee n Attentaa c „ tegen he t Rech t de r Volkere n doorgaan s aange „ merkt word, waar va n doo r ee n Voorbeeld hie r „ te Land e voorgevallen , gebleke n is . E n we l i a „ fpecie i n ' t volgend e geval . D e Vrouwe Vorftin „ ne van Nasfau , had ia de r ty d al s Moede r en . s» Voogdesfe va n de n Heer e Prince vaa Oranje e n „ NaSlau, Joan Willem Frifo in denjar e 1703, vaa , , den Hove van Bolland geobtineer d Mandament , „ van Maintenue posfesfoir, en o m Actie t e inftituee » „ ren , dispóneerende tegen de n Heer e Konin g va a „ Pruisfen. He t gemelde Mandamen t was by JSdic„ tal e Citatie geëxploicteerd . Di t wier d by de a „ Hooggemelden Konin g kwaly k genome n , die „ daarover een Misfiv e o p de n 16 Maart 1703. aan „ de Heere n Staaten Generaal heef t gefchreve n % „ daar i n onder andere n zeggend e , dat me n he c 9 t voorfz . Mandamen t aa n zyn'Minister hadd e kun „ ren doe n infinueeren, o f aan hem zelfs by bijloten „ Misfive overgezonden hebben . „ Dat ondertusfche n ee n Ambasfadew of ande r „ Publicq* Minister, dr y vende openbaar e Koophan„ del, i n zaake n concerneerend e zyn e particulie „ re Negotie, niet genieteq ka n he t Effect va n Haar » üotg

C 133 ) „ Hoog Mog. meergemeld e IVaarfckouw'ing va n de n „ 9 September 1679» word ui t d e voorverhaald e „ Misfive van den Hove van Holland d e dato 21 Fe„ bruary «7» N by den Prefident van B Y N K B R S * „ HOEK i n zy n Tractaa t d e Faro Legatorum byge, gebracht, e n woordelyk geiüfereerd , i n deNieu' , we Hollandfche Confultatien van Mr . G E D A S O de „ H A A S f agi 166. & feqq. duidely k e n klaa r be» , , wezen, Terwy l Haa r Ei. Mog. i n dezelv e Re „ fcriptie zi g onde r andere n va n deez e krachtig e „ en onwederleggeiyk e argumente n bediene n ; Dac „ het generaa l fundament , daa r o p di e Waarfchou „ win g i s gebouwd, we l i s rakend e d e Contracti e „ van Schulden der publicque Ministers, die tot haa r „ Caracter, tot haar e Huishouding e ofte tût andere „ noodzakelykheden va n haa r lydelyf e verbly f al „ hier t e Lande , relatie zy n hebbende , maar da t „ dezelve Waarjcbouwinge zoo verr e zoud e kunne n „ worden geëxtendeerd , dat wannee r gemeld e Mi „ nisters buite n he t geen e haa r Caracter , ne e z y „ proximé he t z y remote i n eeniger maniere n i s be , y treffende , zig geduurend e haa r verbly f hie r t e „ Lande "begeeven. to t handeling e va n Koopman „ fchappen,. Kopen e n Verkope n va n vast e Goe „ deren o f ander e Capitale Effecten, haar Midde ,, len, o f verhoopt e vermeerdering va n dien raken „ de, z y echte r o p praetex t va n de gemelde Waar„fchêuwing zoude n weze n geftel d buite n all e ver 3> vol g va n Justitie , nie t wa s t e gelove n ooi t d e „ Intentie va n Haa r Ed. Groot Mog. o f va n d e ge „ meene Bondgenoten t e zy n geweest . AIzo o he c „ gansch alleen "zoude zyn e n ftryden tegen Recht , „ Keden, e n Billykhei d dat ee n Ministe r in hetgee „ ne, daarin h y zyn Caracter gansc h te buite n gaat , „ echter va n dat Rech t zoud e willen jouisfeeren dac „ tot zyn Caracter alleen i s behorende; E n da t wel , , ten zulke n Effect e da t in Cas -aan hem, omtrent „ zodanige Koopmanshandelingen , de voldoenin g , , kwam t e weigeren , h y we l d e Ingezetenen va n „ dit' Lan d i n Rechte 1n zoud e kunne n betrekken , 3 , > doel»

(134)

«, doch al s he t manquement' kwam t e exteere n aan , „ zyne zyde, hy als dan va n all e vervolg va n Justi„ ti e hier t e Lande zoud e weze n geëximeerd . Voe . 5, gende he t voorfz . Hof , o m ' t geva l i n questi e .,, nog bete r t e doe n ftringeeren , daar by, dat Haar „ Ed. Groot Mog. d e Onbillykhei d va n zodanig e „ fustenue zoud e geïllustreer d zyn , al s hoogstde- . .,, zelve geliefd e t e reflecteere n o p he t geen e geu„ feerd wier d aangaande Souveraine Mogendheden „ zelfs, da t ofwe l alle s da t z y doen , vi potestatis j , Supremely o f va n haarentwege n wor d gedaan, to t „ geen Objec t gemaak t wor d va n Rechtspleging , .,, zy echte r i n all e d e gevallen, daa r z y kome n t e „ handelen al s Particulieren , of anderzint s privalo„ ram Loco gehouden worden , zig aan d e Judicatu 4, ren van baar e Kechtshove n t e onderwerpen" . Hoedanig Perzonen en Goederen mogen ,' ter zake, van gecontracteerde Schulden, boven de reeds geaU legeerde uitzonderende gevallen, niet gearresteerd mrien'ï In d e ecrfl e plaats , belangend e d e Perzoneefe Arftsten, moge n twe e Ingezetene n va n een e Sta d o f ónder een e Jurisdicti e i n Holland gehoreDde, mal landeren elder s buite n haar e Jurisdicti e nie t arres lesteeren, te n ware z y fitfpectus de fuga waren , da t is te zegge n onde r véhémente piœfumti e geraakte» van voortvlugti g t e zullen worden , gelyk oo k Ingezetenen va n d e Provinci e va n Holland in Utrecht, en Ingezetene n va n de Provincie va n Utrecht* wegens gecontracteerde Schulden , respectivelyk i n bei* de de.Provincie n nie t arrestabe l zyn j E n te n aan xteu va n Arest o p Goedere n e n Effecten , zyndaa r van b y uirzondering geëximeer d of.bevryd , d e ver. ïçbtcnen Interesten va n 's Lands en Provinciale ObliÇàtitn of tu!ke welke ten Last e van de Generalitei c ©F de Domeine n va n zyae Doorluchtig e Hooghei d de»

035) •Qen Princ e van Oranje lopen , als meed e Pryzen- ; of Pr&mien getrokken ui t d e Generaiiceit s of ander e gequalificeerde Loteryen , e n fpecialy k Studente n IJoeken, Krygswapenen , of ander Oorlogstui g te n dienfle vande n Land e vereischt wordende i Vervol gens no g üouwgereedfchappen , noodzakelyk e ali mentatie of onderhou d gelde n ten behoev e va n We duwen » Weezen, of ander e behoeftig e Perzone n geaffecteerd, Jtarlykfch e o f rasteïractemente n aan 's Lands Profesforen, Advocaten , e n Predicante n van Steden e n Dorpen , resforteerend e onde r deeze Provincie, mitsgader s daod e Lighaamen , te n war e uit Oorzaak van begaan e Delicte n of Crimineele Misdaden , en Iaatftely k zy n a l meede niet arrestabe l d e Gagien, Maandgelden , va n Perzone n wezend e i a dienst va n d e Geortroyeerde Oost-Indifche Compagnie deezer Landen, geduurende de n tyd dat z y geëxpa rrieerd o f uitlandi g zyn , uitwyzer g he t Octroy van de Staaten van Holland e n West-Friesland verleend , aan de Oost-Indifche Compagnie o p de n 9 Mey 1Ö74. .zynde van de n volgend e Inhdud . Extract uit het Register der Oc« troyen van Haar Ed. Ed. Groot Mos;, de Heeren Staten van Holland ende West-Vriesland » De Staaten van Holland ende West-Vriesland doen te weten, alzoo ons by de Bewindhebbers van de Gsoctroyeerde Oost-Indifch e Compagni e dezer Lar.den geremonjtreerd is, dat eéntge Luiden voorgevende ten ag~ teren te zyn, ende te pratendtertn te hebben, op Per* zonen in dienst van. de gem. Comp. naar Indien gevaren wezende, practifeeren zouden Arres t te doen onder de Comp. op de verdiende y ofte nog te verdienen Gagier van haare aitlandige Debiteuren, onime .dan daar $p voort te procedeer en, die Gelden uit te winnen, ofte te kunnen executie daar aan te dirigeeren; Dat daar door I4 zou-

(«30 zoude worden veroorzaakt niet alleen dat die Pet zonen ongehoord indeongedefendeerd zouden\wordengecondtmneerd, alzoo zeer zelden Iemand gevonden zoude worden, die derzelver Defenfie naar behoren kan doen , inde zulks occafit zSuden worden gegeven aan kwaadwillige Menfchen % om tot Lasten vgn zodanige afweztnde Perzonen allerhande ondeugdelyke Proetenfien te f abrieeertn, ende by manquement van Contradictie daar inné te triumphee* ren. Maar ook dat de meergemelde Comp. ingewikkeld zoude worden in zeer groote menigvuldige Moeijelykhedtn en Disputen , als dewelke door die voorfz» Arresten zouden worden belet eenige verdere betaling* te doen aan de Perfonen in haaren Dienst wezende : Ja als de arrestanten zouden worden geadmitteerd by preyi/ie tot het ligtm derfomme , die ten tyde van het doen van die Arresten op ce Boeken van de Comp. zouden mogen geftaan hebben te goede te zyn, zouden zodanige Debiteurs onderlusfchen in Indie n van hunne Gagien dikmaals hebben meerder geligt, ofte buiten de dienst van de Comp. in vrydom getreden zynde, alle 't verdiende un eenmaal ontfangen , zulks dat Ientand ten tyde van het doen van zodanig A nest op ende volgens de Hoeken hier te Lande, nu en dan wel merkel^ke fommen zouden kunnen te goede hebben , en nochtans ten ztlven tyde efte alte roorcn in Indie n op gebeurd, ofte ontvangen zoude zyn; waardoor de Comp. wanneer zodanige hier te gced Jtaar.de GeUlen zouden betalen , by Injelventie efte ook rerjierven van die Arrestanten, tnde üetzelver Morgen, als doorgaans wezende Luiden van flegteConditie , de geïnvesteerde en uitgefchoten Penningen niet tn zouden kunnen wederombekomen, ofte zoo wanneer die Arrestanten ofte hunne Borgen, ten besten genomen, ai fu-ffifant mogten zyn tot het invorderen van die Gelden , ten mir.flen zouden worden ingewikkeld in oneindige Proces/en, Behalven dat dt Comp . meede ten hoogften daaraan zoude gelegen zyn, dat haart Dienaars een goede femme te goede houden, waaraan zy haar fer haal zoude mogen vinden, byalditn z y Luiden hun in haart functie of administratie komen te misgrypen, efte te buiten te gaan, $fte dat mtn op haart Administratie te kort

(137) hme; Desgelyks ahoo veeltyds derwaar ds zouden gaan Luiden die met eenige Schulden zyn bezwaard, was het nog te meer van het intereste van de Comp. , dat die Luiden niet en zouden mogen worden gecondemneerd ongehoord , gelyk het ook generalyk fan den wei/land zoude zyn van de generale zaake dat zulks niet en mogte gefchiedent en 't welk de Oorzaak zouden zyn dat de Hevindhebberen voornt. zouden geoordeeld hebben, ten hoogften billyk, redelyk, ende noodzakelyk te zyn, dat daarinne vierde voorzien'. Beven 't welk meede dikmaals zoude voorvallen, dat eenige Perzonen oek daarop toeleg zouden maken, onder de Conip . te doen Arrestea op de Maandgelden, de welke by eenige Luiden in dienst yan dezelve Comp. zynde, aan hunne frouven zouden mogen wezen hefprcoken, die nochtans als Goederen by Perzonen van geringe ofte geene middelen tot onderhoud ende alimentatie van die zelve Vrouwen, zomtyds ook met Kinderen beladen wezende, zouden mteten dienen , waardoor dezelve dan ook gebrek zouden komen te lyden , en de Mannen t?. onwilliger zyn , hun in dienst van de gém Comp . te begeven; Dat men daar en boven van tyd tottyd zoudenzien gebeuren, dateenige Perzonen inlndiöo overleden wezende , derzeher Vrienden en Bloedverwanten als Erfgenamen a b fntestato , ofte anders ly Testament ende uiterfte wille gebenifaerd, zoude» komen entfangen van de Comp. ,i geene ds Overledenete goede zoude mogen hebben , ende dat dan nog langen tyd, ja over eenige yaren daarna , andere Grienden. of gebenificeerden hun zouden komen openbaren, fustinee • rende of nader, ofte by later Dispofitie van de Over/eden geroepen te zyn, en de Comp. daarover Proces zoudoen aandoen, fchoon dezelve Comp. met het nemen van Borgen en de alle naauwe toezicht'zoo wel zoude hebben gevigileerd als z; y zoude hebben konnen; Enie daardtor zo o niet in fchade vervallen , des veeltyds ja ten minften in veele Procesjen zoude ingewikkeld worden , al meede tot groote ondienst ende nadeel niet alleen van de Comp. die dan ook welgeconflringeerd zouden worden, het geene eens betaald was, nog eens te betalen; maar «ik yan die geenen, dewelke in de daad, ende waarheid I j tot

( 1383 3 tot 'de'\ Penningen gerechtigd zynde , f dezelve van fdt Comp. zouden konen vorderen, alzoo zy. voortaan niet meerder eenige zodanige Penningen zouden kunnende' manuèrtn, toor en al eer by den Rechter daartoe geconjlringeerd zouden wezen, omrue met zodanige beta* linge dog eenmaal te mogen volftaan, waardotir dan ook ontallyke Proces/en zouden komen te ontjlaan, die nochtans wel zouden dienen afgefneden en verminderd te worr •den, omme oik de onnodige Kosten derzelver wed:rzyds te kunnen /paan ; Dat alle dezelve inconvenienten ende zwarigheden zouden gemerkt worden ,dat zeer gevoegelyk zouden konntn worden voorgekomen^ byaldien maar zou* •den mogen worden vastgejleld, na het exempel dat m ÏJollarjd op des Gemetnelands Comptviren^ als mèede op de Gagien van het Zeevarende Polk is gefield , dat •zodanige Gagien ende Maandgelden, zo lame de Perzonen uit zyn , niet en zouden mogen werden geartesteerd, ende dat de Supplt. onaangezün zodanige Arresten , die Gagien en Maandgelden echter aan de Perzonen, die dezelve verdiend, ende te goede zoude mogen hebben, ende aan dezelve die be/preken zouden mogen zyn , -zouden mogen inftellen ende voldaan ; Ende dat \boven den (fp zodanige Arresten geene Procedure» ttgens uttweezende Perzonen gefundeerd ofte gevoerd zoude mogen worden., ende dat wyders de Supp/t. een maal ,aan die Vrienden -, ofte Erfgenamen van eenig,over leden Perzo'n deszelfs te goed wezende Gegie hebbende betaald , daar nu niet verder daar over en zouden mogen werden gemoeit, dan alken tot overleveringe van de Acte v*n Borgtogte daar over by hun genomen, ende Cedeixen van de Actie tot laste van dezelve Borgen ende zulks meede eenmaal gedaan hebbende, dat xy daarmeede 't eenmaale zouden zyn en blyven gedechargeert ; Ende dat devMrfz.Supplt. hun aan ons addresjeeren, Revtrentelyk Verioekende dat hét onze goede geliefte zyn megte ae opgemelde COIDD . meï het geene vaorfz. is te Octreyeeren, ende zulks alle h& zelve alzoo vast te Hellen, ende te lasten aan een Ieder die het aangaan mag, zig daarna te reguleeren-. Z o o i s 'T , dat w y de zaake en 't verzoek voorfz. overgemerkt hebbende, ende de Supp/t. in het geene voorfz. is, vil'

( 139 ) villende believen, uit onze rechte weienfchap, Souveraine Macht, ende Authoriteit , geordonneerd ende gejlatueerd hebben, Ordonneeren en . Statueeren mite deezen, dat de Gagien, ende Maandgelden van die Perzonen, welke in dienst van de voorfz Geoctroyeerde Oost-Indifch e Cotnp . vit zyn zullen, zoo lange dezelve in dienst als voor enuit zuilen zyn, niet zullen mogen "worden gearresteerd, dat de Supplt. onaangezien zodanige Arresten, de voorfz Gaffes ende Mandgelden, echter aan de Perzonen d>e dezelve verdienen , -ende te goede hebben zullen , ende aan dewelke die befprooken zullen zyn, voldoen en uittellen mogen zullen, ende dusboven dien op zodanige Arresten geene Proceduren tegens uitweezende Perzonen gefundeerd , ofte gevoerd zullen mogen worden. Dat wyders de Supplt. eenmaal aan de Vrienden ofte Erfgenamen , van «enig overleden Perzvon deszelfs te goed wezende Gagie 1Kb • bende betaald , daar na niet verder zullen mogen gemoeid, dan nlleen tot overleveringe van de Acte van Borgtogte daar sver by hun genomen, ende Cedeer en van de Actie tot laste van dezelve borgen ; Endt zulks meede eenmaal gedaan hebbende, dat zy daar meeds 't eenemaale zullen zyn ende blyven gedeciiargxrd, Ende ten einde de Supplt. het volkomen effect van het voorfz. ons geordonneerde ende gejtatueerde mogen genieten, Lasten wy allen ende eenén iegelyk dien mt aangaan mag zig daar naar te reguleeren. Gedaan in den Hoge , onder onzen groottn Zegel hier aan doen hangen, op den 9 Mey i<574 . ('onderflond) Acgordeert met 't voorfz. Register , {ende was geteekend) Simon va n Beaumont .

Waar-

( I40 ) fPaarover handelt nu de Vyfd e Vérdéeling, betref' fende de materie van Arrest , volgens de Definitie die Mr. P I E T ÉS B o R T , in zyn Tractaat van Arreste n daarvan geeft? Die Verhandelin g behelst eigentlyk he t tweeledi g onderzoek, o p wa t Goedere n arrest ka n worde n verleend• en o p welk e niet ; Da n terwy l deeze beide Objecte n va n Onderzoe k grootendeel s on der d e Vierde Verdeeling gecomprehendeerd , ge> plaatst, e n vervelgen s aldaa r zyn de beantwoord ge worden» zo o za l men , te n einde i n deez e volumi neufe Verklarin g over he t ftuk van arresten, i n al len opzichten d e Schikkin g e n Verdeelin g va n de n grooten Rechtskundige n B O R T beftiptely k o p t e volgen, va n geen e ander e zake n i n Cas fubject, gebruik maken , dan die b y de laarit e afgehandelde Vierde Verdeeling no g overgeflagen , of gepraemedi teerd aldaa r onbeantwoor d gebleve n zyn , e n mits dien onde r faveu r va n zodanig e bepaliog , allee n Jcortelyk gaa n aanftippen , wa t 'e r me t betrekkin g tot deez e Vyfde Verdeeling i a beid e respecte n no g te obferveere n valt . Waarin beftaandan de Obfervatien, rakende het Al of Niet verleenen van Arrest op Goederen, voor zoa veel dezelve onder de laatft e Verdeeling , niet gecomprehendetri en geplaatst zyn geweest ? In he t generaa l behore n daarto e no g d e navol gende overgeflage n gevalle n i n Conflderati e t e ko men: A I s ( i . ) Da t Arrest gedaa n zynd e o p d e Bodem o f Ladin g va n eert Schip , waarby de n Gearresteerde voo r ee n derde , vierde , meerde r of mindere Portie n par t heef t o f geintercsfeer d i s , 200 mogen d e overig e Reeders van he t Schip , welkers Parte n nie t zy n gearresteerd , omfla g va n he c

040

Jlrrtst voo r he t geheel e Schi p e n deszelf s Ladin g verzoeken , ten eind e he t mog e i n Ze e loopen , mits blyvend e he t direst, zo o IaDg het Schip behou den blyft , o p alle Plaatzen daa r hetzelv e zoud e ko men aa n t e landen , mitsgaders o p d e Winften e n Profy ten, die me t he t gearresteerd e Par t naderhan d mogten gedaa n worde n ; (a.) Indie n Goedere n by een' Debiteu r aa n Iemand va n zyn e Crediteuren i n Pandfchap, o f o m het bete r uit t e drukken, in Pand der Minne jot fecuriteit gegeve n war e , mogea dezelve a l meed e gearresteer d worden , hoêda nige Goedere n d e Arrestan t n a bekome n Von nisfe ten zyne n Voordeele, oo k openbaa r mag doe n verkopen, behouden s da t me n daaromtren t deez e Distinctie zorgvuldi g t e obferveere n heeft , da t d e Arrestant we l degelyk volgen s onze Statutaire Wet ten, (althan s i n Obfervantie. ) gehoude n i s aa n d e Crediteuren va n welk e d e gearresteerd e Goedere n in Pand der Minne waren overgegeeve n ; alvoorens hunne wettig e Competenti e o f Agterweze n , voor zoo veel d e daarop gefchote n Penninge n belange n » voor d e Verkopin g va n dien , i n Contaa t Gel d aa n den Pandhoude r t e moete n betalen . (3.) Meriteert een zonderling e fpeculatie, da t i n geval Iemand (by voorbee!) onde r my n Debifeu r iet s heef t doe n ar resteeren , het gee n di e 'zelfd e Debiteu r aa n gelyke waarde aan ray fchuldig was , zoo ka n ik , aan gezien'de wettigheid va n rayne Prsetenfie, geduuren de da t Arrest, tegen s myne n Debiteu r i n rechte n siet ageeren , volgens G u i n . P A PON . Quast. 540. R E B * F F U S ad Conft. reg. Part. 1. Glosf. 3. 'Num. 64. É? Jeqq. en mee r ander e Rechtsgeleerden , welke zig o p ruodament va n d e Befchreven Rech ten, me t di t algemee n aangenome n gevoele n Con formeeren , hoe we l daaromtren t i n ne t ftuk va n frauduleufe Arresten in Cas van Proces , meermale» Criante Misbruiken kunne n worde n gemaakt , welk e wy meer dan eens gelegendhei d hebbe n gehad , aa n respectable Collégien van Justitie hier t e Lande, by onze Pkitmemoji e of Schrifctur e van Rechte n mid dag-

(142 ) dagklaar e n o p eene , overtuigende wyz e t e demon- " ftreeren; R n eindelyk da t het,zedert de n Jare 167e , tot een e permanente We t h y Staaten van Holland is gemaakt, datGelde n o f Effecten, i n d e Wisfelbanl c der Sta d Amflerdam berustende, o f zodanige Actiën ' impqrteerende he t rech t to t dezelve , met dat effect^ dat daarva n by affchryving e kan worde n gedispo neerd; i n he t gehee l often deel e niet kuDne n wor den gearresteerd , onderd e Factoor s o f ander e ge ratificeerde o p welker s Naam dezelve Gelde n Ac éien eu EfFecten zoude n moge n geftel d zyn , op poene vanNuüteit , e n da t daaro p i n d e Rechtsplegin g geen rech t gedaan noch Condemnatie te r Verkorting van die n moge gedecerneerd worden , agtervolgen i het Octroy by de Staaten van Hol/and en WestVriesland aan d e Stad ,/Jmfterdam op den ïr t December des Jaars 1670. in manier e al s volg t verleend . Hou dende. ,, De Staaten van Holland ende West-Friesland , doe n t e weten, alzoö on s vertoon d is b y 13ur . , germeesteren e n Regeerdei s de r Sta d Amjler, dam, ho e dat i n de n Jar e 1609. binnen dezelv e 9 Stad , met advy s van de zes e n dertig Rade n al . " daar, opgerech t wa s een Bank va n Wisfel,zoc * " tot voorkoming e vanaliefteigeringe , endeCon " fufie, i n 't ftu k va n deMunte, al s totgeryfva n " de Koopluide n , ten eind e dezelv e to t haar © " verzekerdheid daa r zoude n moge n inbrenge n , " ende to t haa r believen wederom uittrekke n zoo *' danige Penningen , Masfen , Grepuillen , end e BiHioenen, als zy Luide n zoude n goedvinden , '* ende ocde r andere n meed e me t deez e expresf e " praecautie, da t d e voorfz . Penningen , e n d e ' ' andere Speciën , aldaa r nie t arrestabe l zoude n , ' zyn, he t wel k oo k vin zodani g fucce s wasge * weest, da t nie t alleenly k d e Koopluiden bin- ',' nen d e voorfz. Sta d woonende , oft e traficque „ reiK 9,

c i4 3 y rende , haar volkomen gerief ende veKekerdheîjï 5, daarinne hadde n gevonden, maar oo k veel e e » f> voornam e Perfonagie n va n buite D haar e gel „ den aldaar gebracht , end e vertrouwd hadden , „ zoo op haare eigene Naamen end e Rekeningen , „ als op den Naa m end e Rekening e va n andere , „ die z y Luide n i daartoe al s haar e Faetoor s oft e „ Gemachtigden goe d gevonde n hadde n t e ge » „ bruiken, ende a l hoewel daarto e we l de mees» 9 , t e aanleiding e gegeve n hadden , da t d e voQrfç. „ Gelden e n Specië n , aldaar Diet gearresteerd! „ hadden mogen worden, end e da t zulk s ook d e 9 , war e intentie va n Burgermeesters end e Regeer„ ders voornoemt , i n 't oprechte n van de voorfz.. „ Wisfelbank wa s geweest , da t z y Luide n ech 3 , te r me t de r ty d i n ervaring e gekomen waren , „ dat eenig e fcherpzinnig e Perzone n , distin„ gueeTende zo o he t fchynt , tusfcheû Gelden ,, ende ander e Materiale n , die i n fpeci e i n d e „ in de voorfz . Wisfelban k ware n gebracht , en„ de op de n Naam va n den rechte n Eigenaa r wa „ ren gefield , haar hadden onderwonden , doojr „ middel va n Mandamen t va n Arrest, va n onze a j , Hove, ofte ander e Rechteren, zoo wannee r de „ Gelden, oft e effecten , va n haar e Debiteure n „ op een ' andere n naa m inde voorfz.Wisfelban k „ waren ftaande, d e voorfz. Gelde n e n Effecten , „ ofte d e Actiën , end e he t Rech t to t dezelve , „ ende omme daarva n by affchryvinge, ofte an „ derzints t e disponeere n , niet i n d e Wisfèï „ bank, maa r onderde n voorfz . derde n Perzoo n „ te arresteeren, i n alle n fchyn al s of he t geen e , , directelyk o p d e Penninge n zelv e nie t mogt e „ gefchieden, per indirestum, onde r de n Perzoon „ van den Factoor , ofte Gemachtigden , geper„ mitteerd oft e practicabel zoud e zyn , en alhoe „ wel het voorfz . tentamen , het wel k den Ver * „ toonders , tot he t tegenwoordi g verzoe k , „ voornameiyk aanleiding e hadci e gegeve n , in „ Justitie gee n vervol g hadd e gehad, dan even it

„ wet

( 14 4 ) „ wel 't zelv e d é Vertoonder s omzichti g hadde * „ gemaakt, te n reguarde van ' t gee n o p dezel , , ve, oft e ander e wyze , i n ' t toekomend e on * ,, dcmomen zoud e kunne n worde n , zonderling ,, confidereerende , dat doo r midde l va n die n , „ het Credi t va n dezelv e Bank , beftaand e i n d e „ voorfz. verzekerdheid , en de vrye faculteit om , , trent he t inbrenge n end e wede r uitlichte n va n „ de voorfz . Speciën, of het disponeeren va n de„ zelve by overfchryvinge op ander e Rekeninge, ,, niet allee n gedisturbeerd , maar d e Vreemde 5, lingen daardoor me t redene n gedeterreer d zou „ den kunne n worde n : Dat z y Liede n dcrhal„ ven t e raad e geworde n waren , zonde r noch „ tan s haar i n hu n ou d rech t ende posfesfi e va n „ Keuren t e maken , eenigzint s t e praejudiceere n , a , haa r t e addresfeere n aa n Ons , me t verzoek , „ dat he t On s geliefd e haa r Luide n t e accordee „ ren open e Brieve n ran Octroy , b y dewelke „ voor zo o vee l de s nood s z y , d e voorfz . ge „ (lelde Ordre, dat geen e gelden , oft e ander e „ Speciën, i n d e voorfz. Wisfelbank gearresteer d „ mogten worden , gcapprobeerd e n geratificeer d „ wierde , met expresf e byvoeging e f alhoewel „ hetzelve genoegzaam implicite daar onde r fcheen „ begrepen t e zy n ) dat oo k gee n arresten o p „ Gelden o f Effecte n i n d e voorfz . Wisfelban k s , zynde , nogt e oo k d e Acti e oft e ' t Rech t to t ,, dezelve, end e omm e daarva n by affchryvin 9j g e , ofte anderzint s t e disponeere n , gedaaa „ zoude moge n worden , onde r d e Factoor s of „ te ander e Gemachtigden , op welker s naam d e „ Gelden, o f ander e Speciën , in Banc o gefteld „ zouden moge n zyn , alles o p poen e va n nulli 9> teit , end e da t daa r o p gee n rech t gedaa n za l ,, mogen worden , maa r da t die n onaangezien , „ b y die geene, o p welker s Naa m o f Rekening e ,, dezelve Gelde n o f Specië n zoude n zy n ge „ fteld, daarvan vryelyk , end e zonde r eenig e „ verantwoordinge fubjec c t e zyn, gedisponeer d „ ZOU.'

(US) j) zoude moge n werden ; Z o o i s ' r , da t w y d ê „ zake, ende 't verzoe k voorfz . opgemerk t heb „ bende, end e d e Vertoonder s willend e gelieven , j , ui t onz e recht e wetenfehap, Souveraine Macht, „ ende Authoriteit voo r zoo vee l des nood s zy , de ,, voorfz. by de Vertoonder s gefield e Ordre, van j , da t geen e Gelde n , ofte ander e Specie , i n d e „ voorlzi Wisfelban K gearresteer d zulle n mo^e n ,, worden, hebbe n goedgevonden , geapprobeerd , ,, ende geratificeer d , vinden goe d , approbeeren „ ende ratificeere n dezelv e by deezen, ordonnee„ rende ende ftatueerende daar beneffens, dat geej , ne Arresten op Gelden, of Effecten, i n de voorfz. it Wisfelban k zynd e no g oo k o p d e Actie, oft e ' c ,, recht to t dezelve, ende omme daarvan by àf fchry* , vinge,'of anderzînts t e disooneeren, gedaa n za l , mogen worde n onde r d e Factoors , oft e ander e „ Gemachtigden, ó p welker s naa m d e Gelden , o f , andere Specië n in Banc o gefield zoude n moge n „ zyn, alle s op pcen e va n nulliteit , end e da t daar „ op gee n rech t gedaa n za l moge n worden , maa r ,, dat die n onaangezien , by de geen e o p welker s , naam, o f rekening e dezelv e Gelde n o f Specië n 5, zulle n gefiel d zyn , daarvan vryelyk , end e zon * j , de r eenig e Verantwoordig e fubjec t t e zyn , ge„ disponeerd za l moge n worden, end e te n einde d e „ Vertoonders deezen onzen Confente end e Octroya „ mogen genieten , al s naa r behooren , laste n e n „ ordonneeren wy , da t deezen te r Griffi e va n onz e „ Hoven za l werde n geprœfenteerd, omni e aldaar ,, geregistreerd t e worden , al s naa r behooren . ' c ,, Welk gedaa n zynde , laste n w y voort s allen , e n ,, een ygely k di e deeze n aafigaa n za l mogen , de „ Vertoonders ' t effec t va n deezen, rustelyk, vree i } delyk , end e volkomentlyk t e late n genieten , en •„ de gebruiken, Cesfeefend e all e belet endemoeije ,, nisfe te r Contrarie : Gegeve n i n de n Haçe, on 5,der onze n groote n Zege l hie r aa n doe n hange n t ,,den 16 December, i n ' t Jaar onze s Heere n enZa . „lig makers 1670. VVas geparapheert : Jan de With.

K „O

p

( Ht ) „ Op de Plicqu e ftond : ter^Ordonnantie Ta n de Ste„ ten , end e wa s geteekent : Simon van Beaumont, „ hebbende onder uithange n aa n ee n dubbel e Fran„ cyne ftaert, ee n groot Zege l i n roode n Wasfch e „ gedrukt. No g flon d o p de Plicque, geregistreerd »> in ' t I O Register va n de n Hooge n Rad e va n de ,, Ordonnantien, Placaten e n beginnend e me t de n u Jar e I66T . ftaande aldaa r fol. u 8 . recto & virfo. In kennisf e 3 , Actum dezen <J 4 Decembe r 1670. M va n roy, e n was geteekent : ImanCau. Geregis „ treerd i n ' t 13. Memoriaal-Boek van de n Hov e M va n Bolland end e Wsst • Vriesland % beginnend e „ met de n 11 Juny 1670. ftaande aldaa r fol. 8o- den ; », 2 4 December «670. In kennisf e van my , e a wa* „ geteekent Airiaen Pots. \ Wat begrypt de zesde Verdeeling, relatief tot het Jluk van Arrest, zo* op Personen ais op Goederen ? In wa t voege n ee n Airest i n beid e opzichte n ver leend zynd e te wer k dien t geleg d , en daa r i n a l verder behoort geprocedeer d t e worden . Bce procedeert men naar ftyle van de Practyk in Cat van Arrest, en welke refirictien of bepaalingen zyn daar émirent in de Rechtspleging objervatwr ? Onder dezelv e kome n i n d e Hollandfche Practy k de navolgend e zaken we l meest i n Confideratie ; Al s (1.) dat ove r he t algemee n genomen , z o we l Per zoneele Arresten, al s zulk e welk e op Goedere n ge » daan worden, gely k in d e derde Verdeeling volzakelyk gedemonflreer d e n aangetoond is , voo r d e Pro vinciale Hove n vanjustiti e i n Holland., doo r een ' Deurwaarder, e n v o ord e Rechtbanke n i n d e Ste den, o f ook voo r d e Vietfchaare n te n Platte n Lan-

C 147 ) ée j doo r een' Gerechts-Boode dienen geëxplóicteerd en te r uitwerkin g geftel d t e worden, uitgezonderd ; als 'e r by diergelyk e gelegenheden zo o fchiely k geen Deurwaarde r o f Bood e to t he t doe n ex f>ioicteeren Ta n ee n Arrest by der han d ware , e n d e zaak nochtan s va n di e Natuu r was , dat z y gee n uitftel ko n Iyden , in hoedani g geva l d e Rechte r onder welker s Jurisdicti e he t ./>rrest gelchied , no ^ toir bevoeg d is , daarto e zodanig ande r Perfoo n t e authorifeeren al s h y goedvinde n zal , volgen s P E C K i u s de Jure Sust. Cap. 20 . (o.) Ee n Crediteu r zyn'Schuldenaar buite n d e Stadspoorte n vindende i fchoon no g onde r d e Jurisdicti e va n dezelv e Stad , doch prœfumeerende of bedug t zynde , da t h y zig abfent make n zal , alvooren s h y een Gequalificeer d Perzoon va n d e Justiti e to t zyn e adlistenti e zoud e kunnen krygen * verma g by manquement van ee n Ordinaris Exploicteu r i n Cas van Noodzakelykhei d zyn' Schuldenaa r zelf s arresteere n o f aanhouden , en voort s i n hande n va n d e Justiti e leveren ; (3.) Die Ieman d i n Perzoo n wi l arresteeren , moe t al voorens d e Koste n va n d e Gyzelin g affpreeken , en by wyz e van Borgtog t daarvoo r fecuritei t ftel* len, indien d e Kastelei n o f Cipier , daa r me n de n Gearresteerden provilionee i wi l beware n , weike genoemde Persone n [onde r andere n oo k gequalifi ceerd e n gerechtig d zyn , o m de n Gearresteerde n in Arrest t e doe n houde n voo r d e Koste n daaro p vallende: (4) Een Exploicteu r i n he t doe n va n Arrest negligent zynde, o f daaromtren t eeni g Verzuim o f VVandevoi r begaanse , i s gehoude n ali e d e Kosten e n nadeelen , by d?n|Arrestant 1er zake van dien gelede n , aan denzelve n t e refundeere n e n te vergoeden . (5.) Het i s ee n indisputable zaak, dac ee n Kxnloicteu r ee n Arrest doende ' in he t ftu k van zyn Offici e nie t mai worden gerefisteerd , en zodanige geweldadi^ e reftituti e doorgaan s zee r hoog by de meest e Collégien vanjusrkie o f ander e iubalterne Rechtbanke n opgekome n word , te n zulken effea e da t all e feitelykhede n doo r de n Gear. K2

re*

C 148 > resteerden aa n de n Exploiteur i n het ftuk va n zyn Offici e geweldadi g aangedaa n , volgens Qnz e Plaatfelyke Wette n gehoude n e n geftraf t wor d > even al s o f dezelv e aa n d e Hoog e Overighei d va n den Lande , o f a3 n de n Rechter , o p Gezac h va n welke he c Arrest verleen d e n geëxploicteer d ge worden is , in Perzoo n war e aangedaa n geweest , mits da t daarva n by Asfertie va n geloofwaardig e Getuigen i n rechte n blyk e , om reede n da t he t iïinpel voorgeve n de r Exploicetur s , ten opzicht e van een e geweldadig e refistencie , daarto e o p haa r zelfs nie t fuffifan t noc h aannemely k i n d e Rechts pleging zyn ; (6) In zommig e uitzonderend e ge vallen vermoge n Crediteuren , haar e Debiteuren wel doen arresteere n o p Zondage n o f aDder e Hoog e tyden de s Jaars , i n welk e anderzint s gee n Arresten ho e genaamd , of ui t wa t Oorzaak , he t z y o p Perzonen, he t z y o p Goederen gepermitteer d noc h toegelaten worden , byzonde r i n zulk e gevalle n al waar d e Gearresteerde rechtmati g verdacht word ge* houden va n t e zyn Suspectas de fagm, o f da t ui t all e de omtlandighede n va n d e zaa k klaa r biykt , dat 'er aangaand e hetzelv e ptriculum in mora, o f ge» vaar de s tyd s refideert , gcly k oo k ee n Perzouee i Arrest, tege n he t gewoo n gebruik va n d e Praciyk , na Zonne n ondergang , i n da t geva l allee n ma g gefehieden, als d e Arrestan t dno r vo l zeker e be richten geïnformeer d i s en vervolgen s aantonen kan, dat zy n Debiteur , o p welker s Perzoo n h y Arrest verzoekt, va n intenti e i s me t d e Noorde r Zo n t e vertrekken, o f Bankroe t t e fpeelen , maa r buite n dat niet , vermit s ander s d e Gearresteerd e tege n het decrement va n het verleen d Arrest., als infor meel zynda , me t goe d fundamen t zoud e kunne n excipieren. (7.) arresten o p Perzone n hebbe n oo k plaats te r Oorzak e va n gecontracteerd e Schu/den , met relati e to t zulk e Debiteuren , di e haa r o p Jaar of Paardemarkte n bevinde n , excep t i n zommige Steden e n Flaatzcn, alwaa r de Jaar-o f Paardemark ten gepriviligeer d zyn , hoedani g Privilegi e echte r gee*i

c i4 9 y geen Bankroetier s i n zodani g geva l patrocineerf . » nog t e (lad e kome n kan . (8. J Arrest heef t geobti reerd lege n zyne n Debiteur , en deeze prœfentati e deed o m aa n de n Arrestan t zyn e Schuld te voldoen , onder voorwaard e da t de ; Deurwaarde r o f Ge recht-Boode, to t da t eiad e methe m naa r zy n Huis" «f naa r ee n Herber g zoad e gaan , en d e Exploi teur zulks weigerd e t e doen , zoude n a Verhoo r van Party e he t Arrest, a! s kwaly k e n te n onrecht e gedaan, gerejectéérd ,'en d e Gearresteerd e vervol gens daarui t Kos t e n Schadeloo s behore n ontfla gen t e worden ; ($•.) Indien d e Goederen va n een * Debiteur die anien t is , gcdaurend e zyn e abfenti e y.yn gearresteer d , zoo moe t nochtan s te r zyne r VVoonplaatfe he t gedaan e Arrest geinfinueerd , e n h y behoorlyk te r Arrestroll e gedagvaar d worden , oaimef> t e zégge n zyn e reede n va n Oppofi.ie , i n £eval h y daar . tege n eenige - raad e wet e t e alle » gueeren o f i n t e brengen : (w-) Al s Ieman d ui t Krachte va n ee n Perzonee l Arrest in Civil e Gyzeling i s gebruikt , zo o moe t d e Arrestan t binne n driemaal 14 Uureo aan . den Gearresteerde n doe a overleveren Copy vm\ d e Bewyze n , mitsgaders vin (\e redenen waaro p h y he t Arrest fundeert ; (j 1.) Wanneer ee n Arrest i s gedaan te r ieftanti e van een'Feraoo n di e noc h gegoe d noc h geërf d is , zoo zoudc.de Gearresteerde n wetti g bevoeg d zyn va n de n Arrestant , wegens zyn e onvermo gtndheid, Cautie , vqor d e Kloste n va n de n Proces . Ie t e eisichen , volgen s Mr. S i M OH van L E E U WEN in Natis, a d PBCKIP IS,""Cap, 50 . En (ia. ) behoort voora l gereflecteer d t e worden , dat d e Manier vanFracedeere n tçn respect e van Arresten, zo o o p Perzone n al s o p Goederen , voorna mentlyk afhang f va n d e Ü(antien , Costumen , e n <3rdonn,an*ien>. zedanig al s dezelv e op'elk e Plaat s of1 Sta d die n aangaand e gemaakj t e n no g werkely k in, gebruik; zyn, waarvan onder'andere n t e zie n is d e Keuren van Rhynfond, Art. 4 a e a 43. mits. K 3 ga-

( ïjo) gaders d e Costumen va n Zuid Holland x e n wâ t dies meer is . Welke aanmerkelyke Byzonderheden behoren onder de Zevende Veideelirg , fpecteerende tot het Ondef •werp van Arresten ? Dezelve bepale n zi g allee n to t d e Werkinge n en LtFeeren , die d e slrresten, volgen s d e geadop teerde Wette n hie r t e Lar.de i n Obfervantie , i n Cas van Kecbtsplegin g noodzaakly k kunne n e n moeten hebben . Waarin beftaan dan etgentlyk die Werkingen, en Effecten , welke men algemetmyk aan de Arresten taejfchryyen wilt Principalylf daarin , dat ee n sirrest o p Perzone n of Goedere n beboorly k geSxpIoicteer d zynde , LI tispendentie ir i d e Rechtsplegin g introduceert , e n over zulk s oo k Prsventie , waarb y he t Rechtsge bied va n de n domicilaire n Rechte r gedeclinecr d ka n worden, gely k daardoo r all e exceptie n houdend e prafcriptie ofVerjaring , te r zelve r ty d worde n af gefneden e n verhinderd ; Behalvé n da t zodanig e Effecten e n Werkingen in Can va n Arrest, directo Jyk belette n all e verallieneering , vervreemding , of bezwaarin g va n he t gee n gearresteer d gewor den is , voo r zo o vee l zodanig e Allènarie n ó f Be lastingen o p d e gearresteerd e Goedere n zoude n mogen weze n gedaan , in praejudicl e e n te r Ver kortirg va n he t Arrest , mitsgaders buite n Autho riteit e n zonde r Confen t va n de n Rechter , onde r welkers Judicature fcet Arrest i s çefchied: OndertusJeher* kom t be t voorfz . Effec t "te ' cesfeeren e n op

C ijx ) «p t e houden , b y voorbeeld al s doo r de n Rec h ter i s geordonneerd , he t gearresteerd e Goed » on» dat he t bederffely k was , ten profyt e o f Voordeel e van de n Gearresteerde n t e verkopen , anderzints üyft d e affectatie , voo r dat o va n he t arrest daar op gedaan , geduurend e d e Litiscontestade » j a zelf* tot d e volkome» Decrfi e va n he t Proce s o p d e ge » arresteerde Goederen , ftand houde n ; En laatftely k dat,1 zo o al s i n d e voorgaand e Verdeelfnge n oo k aangemerkt geworde n is , all e Arresten op Perzo nen o f Goedere n fundecre n d e Jurisdicti e va n die n •Reenter, die dezelv e heef t geordonneer d t e doen , wel t e verfhan , m perfonalibus non vero realibus, waar va n d e redene n by B O U T , i n zy n meerge melde Traccaa t Num. o. wor d opgegeeven , waar om da n oo k voo r die n zelfde n Rechte r wor d voort geprocedeerd, alhoewel he t Arrest onde r Cauti e -en Borgtog t i s afgedaan , me t da t effec t da t d e gearresteerde Perzoo a o f Goedere n daarui t zy n ont slagen. Op lioeâanige parslculariteiten letreklyk de Effecten afwerkingen van Arresten , behoort al verder zorgvuldig gelet te worden? Vooreerst, da t volgen s ftyle va n d e Practy k e n fcekende Ufantien va n de n Hove van Holland, al . daar oo k ee n Perzoneel Arrest , met keuniif e va n 73ken geimpetreerd , d e Jurisdicti e va n denzelve n Hove fundeert, alhoewe l ander s nie t algemeenlyf c allerlei Arresten zonder onderfchei d by de n Hov e Provinciaal verleend, gelyk e Hffect e hebben , maa r particulierlyk allee n zodanig e Perzoneele Arresten* die me t dringende , dwingende , wettig e of gewichtige redene n beklee d zyn , he t wel k voo r zeke r van all e foorte n va n Arresten moet worde n gepras fumeerd, di e me t kenni&f e va n zaken zyn verleen d geworden; Ten tweeden, dat indie n Ieman d fusti een» K4

( I50 rejeren wi l nié t Pcrzonee l arrestabe l t e wezen , e n over zulk s he t jfrrest al s ongefundeer d zynd e , Kosi e n Schadeloo s behoor d afgedaa n t e worden , moot diarteee n lichte n Mandammt Poenaal, o f an ders va n he t Dccretemen t va n die n appelleeren' , naargtkgentheid vanzaken , doc h dient i n da t ge val zorg e t e dragen , da t h y zyn e declinatoi r ex ceptie va n Renvey voo r d e Litiscontèstati e propo "rieert: Ten derden, drrest geef t n a d e gronde n rm de Hollandfch e Praçtyk; by ons en i n ander e Piaat zen va n Koophande l meer , gee n rech t va n prrefe leoiie aa n de n eerfte n Arrestan t o f di é he t arrest "het eers t heef t late n doe n , dan allee n vno r 700 y *el belangt d e Onkosten^ gevallen o p een Perzonetl -Jrrest va n Iemand , di e wettig oveituig d word , ƒ«Jpectus de fuga gewees t t e zyn , onaangezic n her . Contrarie gepractizcer d wor d i n Saxtn t e n ver fchede ander e Pteatze n i n Duitichland\ D e rede nen waaro m zulks i n Koophande l dryvend é Steden , riet practicabe l ka n zyn, noc h ten voordeei e Tan de Eurgerlyke Maatlchappy e Plaat s kunn e hebhe n , beflaan daarin , om da r U e Crediteure n by toelating r:n dien , te mee r «ouden worde n aargezt t o m hun ne Debiteure n dtkwyl s me t ee n onwetti g Sn est 10 incommodeeren , en va n haar e gecontracteerd e Schulden, di e altee n Perzonet l zyn , ee n Hypothe caire Actie t e make n . hetgeen te n uiterfte n rui ; eus voor de n Koophande l zo u "e zyn , é n dezelv e we l Inast deft bodem zoud e inllaa n : £n ten vierden, dat net overa l ee n permanen t rech t o f lieye r ee n confiant gebruik is , da t een|Burger van ee n Stad,onde r wiens bewaring , opzicht, o f binnen zyn Hui s eenige Goedere n gearresteer d zyn , en de n Las t va n bewaring derzelve r vrywilli g aanvaar d hebbende , on dank? hetzelve eecig e van d e gearresteerd e Goede * rén ui t zy n Hni s laat brengen, of b y oogluikin g elders heimely k laa t verfteeken, te r zak e va n zodanige frauduleuf e handelwyz e gehoude n i s t e verant woorden, e n i n t e ftaan voo r d e Schuld o f Actie , waarvoor het Goed , ter goede r trouw e onde r zyn e be«

(153) bewaring gebleven, gearresteer d was , e n wor d fcjovën die n "tot meerder precauti e e n Voorzor g arrest op zyn ' Perzoo n gelegd , ftandhoudende zo o ian g tot da t h y he t gearresteerd e Goe d wedero m t e voorfchyn e n i n de n Arrest é za l hebbe n gebrach t ; Van gelyke n i s eenygelykb y veiïche\àenWtllekeuren geprohibeer d o f ukdrukkely k verbode n eenig e Perzonen o f haar e Goedere n ui t de n Arrêst e t e voeren , mitsgaders ook dezelve gearresteerd e Goederen gehee l o f gedeelteiy k t e helpe n dragen , o f heimelyk i n andere Huizen, Tuinen of Kelder s te verbergen, o p de pcenaliteite n W! ike me n inzonderheid gtgxpresfeerd vin d i n d e Keuren vsn shnjlerdam, Tit. ïy. Art. 16. behalven da t zui k ^cen Comravcn teur i n zommig e Piaatien, volgens d e Costume n al daar vigeerende, we l degely k gehoude n i s d e hand van d e Justitie, te r zak e va n d e gepleegde Contra » veutie, t e redintegreeten . Wat dictetrt einielyk de agtfte of laatfl e Verdee ling, ttn respecte van volvoerde Arresten ? In wat voege n , of op welke manie r gearresteerd e PerzrneD, mitsgaders oo k gearresteerd e Goedere n , volgens he t Costumier Techt, e n naa r ftyle va n d e Judicieele Practy k hie r t e Land e i n Obfervantie , uit he t Arrest kunnen worden ontflagen . Verklaar dit eens nadere • Dat i n he t particulie r menigvuldig e Oorzake n i n Rechten gevonde n worde n * die ee n sirrest doe n Cesfeeren e n vergaan , of ui t krachte »a n welke d e Effecten va n die n va n zelve komen op te houde n en te vervallen .

KS

Jt

C 154 ) Ai/egueitt eens tenige opklarende Poot beeldtn vatt zodanige geanplttteerde Oorzaken, waardoor Ar resten zoo wei op Perzonen dan epGoideren t gemottificeerd tn buiten effect gefield kun* nen wordent Behalven d e Doo d va n de n Gearresteerden , di e natuurlyker wyz e d e krach t e n Effecte n va n ee n Perzoneel Arrest doe n extingueeren , vervallen , e n vergaan, zo o zy n onde r de wettige Oorzaken, in de Practyk gerecipieer d o m Gearresteerde Perzone n of Goederen ui t de n Atteste doen ontdaan , deeze na» volgende welde voornaamfte , e n di e in d e Rechts pleging de meesteingresfie verdienen , waaro m men dezelve vervolgen s alhie r articulatim za l geven,e n ma zy n orde r Verhandelen ; Al s ( i.) Concurreer t als een wettige Oorzaak om een Arrest in beide respecten te doe n aboleeren e n buiten effect t e ftellen , als Ieman d die het BeneficiumCompetentie verkreege n heeft, by wyze van-Cesfl e all e d e Goedere n di e i a haar macht zyn, te n behoeve n va n haar e Crediteu ren, he t zy dezelv e onde r d e Arrestanten behoren , dan niet, vrywilli g e n ter goede r trouw e ccdeere n of overgeeven , al s waar tneede gefustipeerd word , dat een-Gearresteerde Debireur to t provifiuneelebe taling van zyn e gecontracteerd e Schulden , mitsgaders van de Kosten op he t Arrest gevallen, ka n vol daan, te n zu l ken effect e va n onde r benefici e va n dien illico uit de n Atteste t e moeten worde n ontfla gen: (a. ) All e Arresten worden generalyk afgedaan , prestida Caution» of na gefielde Borgtocht , da n aan* gemerkt een Gearresteerde of Gedaagde naar reeneen ongchouden i s een andere Cautie te ftellen , als di e Judicio Sisti, zoo beweere n veele Rechisgel eerden., rïchoon w y deez e opini e nimme r voo r gangbaar e Blunt in de Rechtsplegin g geadopteer d hebbe n ge had) da t aHc Ptrzmeele Attesten. zonder onderfcheid onder zodanig e zcor t va n Cauti e behoren afgedaan te worden, en he t fundamen t waaro p di t arbitrai r ge-

Cï5f ) gevoelen fcbyn t t e fteunen , komt eigently k hie r van daao , o m dat me n wi l dat d e Arrestant , doo r het geno t ya n zul k ee n gepresteerd e Cautip , zo o veel behou d o f te n minden.geen e minder e Voor deden geniet , dan hy door he t geobtineerde arrest alvoorens verkregen heef t gehad , want , tegge n z y tot llavin g va n hu n fentiment, zo o zoud e dan ook per tandem morttm he t Arrest vruchteloos zy n ; Onaangezien di t lo s gebouw d argument , be t wel k i a de Hollandfche Practy k geen fteek kan houden , bewyzen d e Cottumen van Jmfierdam, Middelburg e n Rotterdam , en va n mee r ander e Koopliede n , b y Mr. 51 M os van L E E U W K N in Notis ad P E C K I o s Cap.45* aangehaald, vla k he t tegendeel, al s welke Costumtn en byzonder d e Keuren de r eerstgenoemde Sia d , Tit. 19. Art. 3. zu uitdrukkely k meede brengen , dat geen e Arresten zullen worden afgedaan, dan onder de zamengevoegd e Cautie , de Judicio Sisti& Judicata Solvend», eu zulks gefc hied ten faveure eu bevoordeeling va n den Koophandel , waarin nie t allee n d e Hoofdpenninge n va n derzel ver Inwcondets, e n de onuitputtelyk e Goudmynen van deez e Landen beltaan , maar waaraa n zelts d e ganfcbe welvaar t va n all e d e takke n va n he t Bur gerfchap te n eeneraaal e | dependeert o f a f bange : Behaïven dat, om,d e gefundeerdhei d aangaand e d e beftipte Obiervanti e va n de voormelde Costumen e n Keuren, :n een helder daglich t te {tellen , onde r anderen to t redenen van noodzakelykheiddaarvan worden bygebracht, dat eensdeels de Çautionarisfen de JudicioSisti het Proces lang zouden (kepende houden , om middelerwy l Super venente morte Res , daarvan gelibereerd e n bevry d t e worden. of anderdeels in geval, de Gedaagde verre van de han d zynde, zodanige Borgen door eene gefabriceerde Certificatie van zyn Overlyden , welker s Contrari e bewy s de n Ar restant zwaar zoude vallen, ben gcmakkely k op die wyzc va n baar e gepresteerde Cauti e t e knnne n be vryden, en, is.daarom eieermaalen, zoo.voor 4 e respective Hoven van Justitie, al s voo r d e Rechtban ken

C u s} leen va n de,HoIlandfche KooRftedep , by Vonnisfen verdaan, dat Arresten niet worde n afgedaan , dan onder de gezaarnentryKe Cautie , dt*fwlicio Sisti £f Judicata JoWendo, onder aanbiedin g vd' n hoedanig e gèjustlficeerde Cauti e d e Gearresteerd e , in Cas van weigerin g aa n d e zyd e va n d e Arrestanten , daartegen He t midde l va n Appe l competeert . Eeeft ten opzichte van dit laatst bygtbracht argumeut» geen uitzondering plaats? Volftrekt Ja ! Want daar zyn i n Cas fubject twee derlei uitzonderingen , welk e vee l fpecuFaïi e ver dienen, e n waarop i n he t ftuk va n J/tresten zorgvuldig dien t t e worde n geregardeerd, ; Al s i n d e eerfttplaats » dat in zom.Tiige zaken, alwaar de Cautie de jüdicato Solvendo a l t e zwaa r vie l t e (lellen, te n aanzien vande groote fomnie Gelds, diedaartue gerequireerd wierd , veeltyds b y den Rechter~d3a,o p naauwkeurig ag t wor d geflagen , e n aldu s i s onder faveur va n die n -eertyds by den Hoogen Rade va n H O L L A N D ee n Arrest afgedaa n gewees t onde r Cautie voo r dé waarde , van tweemaa l zo o vee l als het gearresteerd e Goed waardig was: E n in d e tweede plaats, datjwannee r een Gearresteerde, te r plaatf e dsar het Arrest gefchied is , gee n Ëorg e wist te krvgen om d e gerequirèerd e Cauti e de Judicio Sisti (f judicata Satvendo, ten genoege n va n den Arrestan t te kunne n Helle n , t d e Hechte r i n zodani g geval , confidereerende d e gelegentrrti d va n d e Peraoon , en d e Omftandighei d de r zake , ordonteere n kas , dat de Gearresteerd e me t Cauti e Jtiratoir za l leun • nenvolftaan, da t i s onde r Eede t e beloven vanzï g ten allen tyde n in1 Judicio t e zullen fisteeten * alböë* wel zulks juist in alle gevallen, alwaar dezelve redenen verfeeren, geen plaats heeft ', noch hebbe n kàn, voornamelyk niet* als de Gearresteerd e ee n Vreemdeling of onbeken d Perzoon is, di e buiten het Ter -

C

157)

titoir of Grondgebie d va n de Republicq woon t ; On« dertusfchen behoor t men , behouden s di t alles , no g aantemerken, dat een Gearresteerde, hec zy Inboorling, het zy Vreemdeling.iftellende Cautie , de Jttdieio Sisti if Judicato folvendo, tot Contentement vanden Arrestant, daardoo r in geenen deele n o f op eeniger Jei wyz e verftaa n wor d va n he t Privilegium Fori, afgegaan t e zyn . Wilke Oorzaktn rakend* het A l of Nie t vettig ont» flag van een Arres t komen , p\s mindere Objecten daarvan, al verder in Confideratie'i In het eerft e geval , wanneer ee n Arrest va n den , aanbeginne vo l ftrekt nulliter e n informee l i s ge weest, wor d dezelv e immediacelyk doo r den Rech ter afgedaa n e n d e Gearresteerd e daa r ui t ontfla gen ; Vervolgens cesfeert oo k va n zelf s ee n Arrest, als d e Arrestan t hetzelv e doo r zy n eige n Confen c ontflaat, e n daarva n Liti &Caufa renuncieert , on der betalin g va n all e de Onkoste n daaro p gevallen , doch acders nie t : Een Arrest op een' Perzoon kom c wettig t e Cesfceren , nie t allee n doo r het doen va n Cesfie, maar ook doo r he t impetreere n va n Brieven van Refpyt . E n in bet laatft e geva l zyn alle relaxa* tien o f Ontflagingen ui t de n Arreste voor onwettig , en onbeftaan t e houden , als een Cipie r op eigen ge zag eenen Gearresteerden ontflaat, zonder voorgaand e Vonnis va n de n Rechte r o f Confent va n Partye , e a eindelyk al s Ieman d ui t twe e verfchillend e Oorza ken gearresteer d zynd e , gerelateerd word , zonde r alvcortns te n |tninfte n d e j öngefundeerdheid va a een deezer Oorzake n beweze n t e hebben .

VYF.

(U*>

VYFDE H O O F D D E E L

.

Over Testamentair e Quaestien , en de Dis'-' tinctien die daarby plaats hebben,

Mvoorcns tot de Verklaring van de Testamentair e Qusestien, en de menigvuldigefiorzaken waarover f relatif tot deeze materie, Proces/en refulteeren kunnen, overtegaan , vord in de eerfte plaats noodzaaklyk gerequireerd, wat men tigtntlyk door de benaming van een .Testament , of uiterjle Wil vcrfiaan moei ? olgens d e kortbondig e e n zakelyk e Definitief , V die b y i n zy n beredeneerd Vertoog over he t Notaris yïmpt ., Part. i . A R I N T LYBBECHTS .

Cap. 20 . Num. 9 . daarvan gegeve n word , i s ee n Testament eene rcgtmatjge betuiging onzer Wil, van dat geen e .namelyf c Ieman d begeert , dat n a zyn * Dood za l moete n gefchieden , daartoe allegueeren . de. V O E T Begimulen des Rechts, Lib. a . Tit 10 . Num. 3 . Da n iD de Academie der Jonge Practizyns , Cap. ao. />ag.'î8o. hebben wy gemeend o p de eerlte Vraag, wat is een Testament? een e meerder uitgebreider Interpretatie daarvan te moeten geven , en ver. volgens daaro p by wyz e van definiti e woordelyk geantwoord ; — , , Zodanig een Infiniment, gepas„ feerdvoor een* Stads Stcretaris ; en twee Schepe M nen , o f vooreenen Notari s en twe e Getuigen, af* 3> gefchreve n doo r de n Testateur onder d e hand , „ en gemunieer d me t een e Act e va n fuperfcripti e 9 , va n ee n va n beiden ; waarb y Ieman d volkome n ( , ove r zyn e Nalatenfcha p disponeert , e n n a zyn* „ Dood Erfgename n benoemd , onde r expresf e be » geer.

(159) ,, geerte dat de vermaakt e Goederen n a zy n Over „ lyden aan de geinftitueerde Erfgenamen i n Eigen„ dom zullen volgen e D overgaan". Hoedani g In ilrument nochtans naa de gronde n va n onze Practy k gedistingueerd en onderfcheiden wor d i n tweederle i zoorten; al s ten 't. ) i n Testamentaire , en te n (a. ) in Codietlairt Dispofitien, Verklaar eens waarin dene beide zoorten van Dispofitien van malkanderen verfihillen , namelyk waar. in het onderfchtid btftaat tutfchen ten Testa ment en een Codicil? Principaal daarin, da t d e eerde deezer Testamen taire Dispoötien een volkome n Uiterft e Wi l panden Testateur is, waarby inftitutie , of benoemin g va n Erfgenamen gefchied , en over zyn e ganfch e Nala tenfchap gedisponeer d word ; Daar i n tegendee l de tweede deezer Dispofitien, namelyk een Codicil, flegts een onvolkomen Uiterfte Wi l bevat , alwaa r de Maker alleen va n zeker e Legate n e n Pra;legaten, te a behoeven va n zommige Perzonen , buiten d e genomineerde Erfgename n disponeert , Voogden ove r Minderjarige, o f ander e toezich t behoevend e Per zonen, mitsgader s Executeure n te r bereddering van. zyn' nagelaten Boede l aanftelt , o f gely k zee r we l met he t Voorfchrif t de r Wette n t e compasfeere n is, d e geinftitueerde Erfgenamen , in zy n Testament benoemt, naderhan d by al zulke Codicillair e Dispo fitie met de c Last va n Fidei Commit bezwaart.

#«.

(too) Hoedanige voornaame Reçuifiten worden', in de twiedg plaats, tot de Omjlructie of ziamenltelling van tent Testamentaire Disptfitie noodzaaklek vereischt, en welke Perzimen zyn volgens it Wetten geçualificeerd en ongequatificeerd, om by Testament : over haart Goederen te kunnen disposèrent Men ka n d e volledig e en zakelyke beantwoordin g jvan dcez e tweeledig e Vraa g naauwkeuri g gedetai U *»; rd e n befchre ^ en vinden , in de Academie der'Jon* Se fractizyts , Cap. ao> pag 290 tot welk e i n dee« ze kortheid>-halve gerefereerd word . Geef eens, hoven en beltâlven de vorenjlaande interprt' tatoire defiiuie van t'n Testament , eenige nadere ophelderingen a-ingaande hetzelve, voir zoo teel die tot meerder injiructie van /hnkomelingtn zouden kunnen dienen? Hiertoe renvoyeere n w y to t nade r e n bete r efu . cidatie, rakend e di t onderzoe k to t d e plenair e en j voizakelvke befchryviD g va n ee n Testament, verva c in he t janhangztl va n he t R E C H T S G E L E ER O W o o R i) F. N B o E K , Tit. Testament, pag. 1155. Col. 1 & ?.. alwaar ove r deez e gewichtig e materi e he c volgende i n iubftantie aangeteeken d word' , he t wellc •wy alhier by wyze van Uittrekze l to t gerief va n all e weetgierigen infereere n : • . Ken Testament is eerj j , rechtmatig e Verklarin g va n het gee n Ieman d wil , it da t na zyti ' Doo d gedaa n za l worden, Lex 1 . ff, „ h. t. E n i s o f folemnee l o f minde r folemneel , „ dat is geprivilegeerd. Beide n is he t i n fcriplis o f „ nunevpatief, in Gcfchrif t o f Mondelyk. Ho e o f „ oudtyds, d e Testamenten by de Romeine n wier „ den gemaakt, flaanwy over , maamaarhe t laatü e „ Recht moete n 'e r vèrfcheide n foiemniteite n i n „ een Testamen t in firiptis worde n geobferveerd . „ Vooi-

c un ;

,» Voomamelyk word 'e r vereischt , da t ee n Testa. „ ment, i n ee n Contex t gehee l e n a l worde afge ,, daàn §.3» Intlitut.detestum.ordin.L.1\. §. uit.ff, „ ht. L 20. ff. de verkor, (ignif. Wan t daar een Tcs „ tament eenigly k beftaa t doo r de n wil van den Tes, , tateur • en dezelv e veranderly k i s ; maar ee n , Contract d e Overeenkoms t o f Conventi e va n *v twe e Perzone n vereisch t e n nie t ter befebeident it hei d va n ee n hunne r allee n ka n worde n krachte , loos gemaak t ; L. j . Codicis de oblig. g f actionib. 1. § . t. ff. départis, zoo zoude het ee %t junct. L. f , ne Contradictie uitleveren , da t me n ee n onher „ roepelyke zaa k i n ee n herroepelyk Testament zou. „ de wille n vas t ftellen e n celebreeren . ïv/aa r al s „ 'er iet s noodzakelyk s tusfehe n beide n i n valt , ,, waar doo r d e Actus of handeling inderdaa d afge * „ broke n fchyn t te wezen, da n wor d 'e r echte r ge,, acht, da t he t Testament i n ee n Context, was ee ,, maakt, o m da t noodzakelykhci d bove n d e Wee ,, gaat; E n daaro m zal he t Test-intent niet nu l zy n , ,, (zoo als de Keizer zegt,J al s 'e r iet s tusfehen bei„ den Invalt , da t he t Lichaa m van-de n Testateur ,, betreft, nee m he t nuttige n va n Vbedz"d , in „ neemerr van Medicynen , Stoelgang , enz . L. 28. „ Codicis de Testamentis. lnsgelyk s benadeelen over » ,, toiligheden niet 5 e n ee e Erffteiling za l niet krach* ,, teloos zyn * al s ee n Testateur zi g dus uitdrukt , , , A M S T E L D A M boven J O H A N N E S zy my n Ërf ,, genaam. arg . L. 6^. ff. de Ferbor. Obligation. ,, Maar ook moet ee n Tes:ateur zy n Testament on„ dertekenen, ai s hy febryvenkan, e n al s h y noc h ,. leezen noc h Schryve n verïtaat , o f zo o zwa k i s , „ dathy nie t kan ondertekenen , dan moet'er boven ,, het bcpaalc i (Jetai van Getuige n no?, een Perzoon „ worden geëmployeer d , d*e i n zy n Testateurs „ naam ondertekent, L. 11. Codicis de testam. Al s „ hy de n Inhou d va n zyn Iestamen t zelf s heeft ge „ fchreven, da n wor d d e Ondertekenin g onnodi g ,, gehouden, L* 2*5. Codicis de testant. Daar e n bc » ven moeien , 'e r zeve n Getuige n overftaan , die . I* „

daar-

(I6*> ^ daarto e fpeeiaal zy n verzogt , often mirrffendlo „ weten, da t z y al s Getuige n by he c maken van s „ een Testament prefen t zyn , L. ai . §. 2. ff. h. u „ en nie t tegen s hu n dank aa n worde n gehoude n , „ maar di e vrywilli g asfisteeren , L. 20 § . tiltim. „ ff. h. t. E n die 'er va n he t begi n to t n a he t vol„ trekken to e by tegenwoordig blyven. à. L. ao.g . ai . Codicis de testarm §. 3. htftitut. a» y, i.ff.h-1. L. j , testam. ordinand. E n de n Testateur zien o f i n Jt tegenwoordighei d va n hem; zyn-, L. o ; Codicis eo„ dem. Oo k he t Testament ondertekenen, e n het „ zelve me t hu n eigen Cachet, of va n een ander o f 3i va n den Testateur verzegelen, of me t ee n ander „ Inftrument daa r eentg Caracte r op ftaat, §.5. In„ ftitut. de testam. ordinand. L. ai . $.9. ff.b. U Zoo. ,, dat zyoo k i n ee n eigen Handfchrift moete n |aante* tt Krankzinnige n di e geen tusfchenpoozing va n ver$ , ftand hebben , Stadskinderen , Stommen , Doo , , ven, Blinden ; om reden dat de zodanige om haar „ Ziels- of Lichaamsgebrek nie t geloof d worde n t e 9i begrypen , wat 'e r waarlyk verhandel d word , en„ de meest e hunne r geconfîdereerd worden abfen t 9f t e zy m E n voorts all e anderen, di e me t d e min „ fte infanji e zy n befmet. Buite n deeze *y n 'ë r nog ; » meer

Ctifri ) „j meer anderen i di e om de Natuu r -© f door de Wét », zyn Terhinder d o m Getuige n i n Testamenten t e „ kunnen zyn , al s Ouders in di e va n hunne Kinde* „ ren, e n omgekeerd" , enz . Wat is een nuncupatief Testamen t ? Een nuncupatief Testament is.' , al s ee n Testateur opentlyk me t luide r ftemme , ten overftaa n va n ze * ven geloofwaardig e Getuigen , fpeciaal daarto e ver zogt, all e tegelyk prefen t zynde , e n de n Testateur ziende, i n ee n Context zonder tusfchen val zyn' wil verklaard. § . ultim Inftitut. de testam. erdinand. L. 21. princ.ff. h t. zoo dat daari n all e de folemni * teiten moeten worden geobferveerd , ais in ee n Testament infcriptis, uitgezonder d d e zulke, welke al leen relati e hebbe n to t he t fchrif t zelve , a! s zyn d e Ondertekeningen e n he t Zegel , in welk e plaat s d e mondelyke benoeming treed, d. L. 21. ff. h.t. L. 21. 5 . a. L. 26. Codicis de tesiamer.tis. He t nü t va n zoo ee a Testament is hier i n gelegen , da t he t fchie lyker ka n worde n afgehandeld , als d e Ziekt e zo a zwaar is , da t 'e r geen ty d genoe g over is , o m ee a Testament i n Gefchrif t t e kunne n maken , erg . L » 40. ff. de testam. milit. Alfchóo n n u ee n Testament in Gefchrif t ka n worde n overgebracht , e n ex post facto, doo r d e Getuigen ka n worde n ondertekend , en he t zelf s raadzaa m is , dat heundiervoegen word gedaan, o p dat anders, als 'e r ee n va n d e Getuigen voor de Publicati e mogt komen t e fterven , hetzelve niet koom e te Corrueeren , L. 2 Codicis de Testamentis, zoo i s het echte r waarachtige r dat 'er , me e zig t e refereere n to t ee n ander Papie r o f Gefchrift , van den beginne a f aan, geen nuncupatief Testament kan worde n gemaakt; O m dat he t geen waaremon delyke benoemin g va n Erfgenaa m is, ima r alleen zo ecne , welk e opently k te n aanhoore n va n he c L 2 fo-

Ci64) folemneel geta l var»Getuigen , luidkèeïs j he t zyuf e het hoofd , o f u k ee n Gefchrif t wor d uitgefproo ken o f voorgeleezen , zo o da t deez e twe e zeggin * gen, etn Erfgenaam noemen, -en een ErfgenaamJchry* yen, tegen s eikandere n overftaan , L. ai . ff. k. t. L. a i . §. 2 . L. 26. Codicis de testamentis. En hie r in i s he c nuncupative Testament, van het Testament in fcriptis differeerende , da t in . he t gefchrevene , de lestiteu r zi g te n respecte van d e benoeming der Erfgename n o f d e no g t e asfigneeie n gedeei . tens, tot zy n Codici l ka n refereeren , L. }<">. I* 77. ff. de heredib. inftittundis. Z o l t s i u s ad ff hi t. num. 56 . Veel minde r moete n zulk e Testamen. ten geach t worde n te beftaan, welke de n Notaris bevorens nie t zy n opgegeven , maa r o p ondervraa ging va n ee n o f ande r o f Voorleezing - uit ee n Minuut bevooren s a l opgefteld . worden gepasfeer d » als de Testateu r 'er ilegts J A op antwoord , of met toeknikken , onder praitex t va n zwakhei d e n ziekte, o m da t o p di e wyz e gelagenthei d to t vee Ie bedn'egerye n e n fchelmltukke n verfchaft , e n de fuccerfien aa n d e waar e Erfgename n ontfutzel d zoude kunne n worden ; zo o al s T o t o E NUS dat zeer accuraa t bedisputeert , ai tit. Cöd. de testamentis, num. 7 J U L I U S C L A R U S § testamentun qaast. 37 - Atom . 7 . S AN DE decif. friftc. Lib. 4 . tit 1 . defin. s- infine. H O L L A N D S C U E C o » S B L T A T I B N 3 . Deel. Advii 85.

Mam

C i
4- Tit.

T- def. o . G A I L Lib.

2

obf.

i r t en G R o 'r i u s Inleiding Lib. s» Part. 24. Num.

3& 4 Op wat wyze opereert agtervo/gens dieze Definitie ds Claufule Codrciiiai r een voljlrikt,Fidei Commis? Onaangezien zommig e bedreve n Practizyn s daa r omtrent va n ecnCoDtrarie begrip zyn, zoo zouden >vy, óp b ë r voetfpöot :n?an aridere 7 bedaarde e n Kt.'iVcn'^ a ItechfsgetèeYAeü^CörRiér côrf-eOtie") geen zwarighei d thàfken t e •fu»itaewtofY<'0& nadetn^t he t Testaient doo* "d e Pr»tërfcro!''>o P tfoWbyjaanirïg te n eene ttmlgeauWflttëétfl te, de;!Pitee»eut/vervolger s w.r L 3 hoof-

(164. ) hoofde va n die n gereken d wor d t e begeeren , da c zyne Goedere n c a zy n Overlyde n zulle n komen , als by Codicille aan de n geinftitueerde n Erfgenaa m ; Dar; aangemerkt he t naa r rechte n indisputabel is , j a zelfs aa n gee n d e minft e Contradicti e onderhevi g kan zyn , dat men b y Codicillair e Uispofitie Nie mand he t Uuiverfeele , eenige , o f algemeen e Erf genaam van zyc e Nalatenfcha p kan, o f verma g t e inftitueeren e n benoeme n ,• maar da t me n echte r alje zyn e Goedere n daa r by kan nalaten , onde r den L3s t va n Fidei Commis, zoo opereert mitsdie n uit aanmerkin g va n dit confian t recht, d e C/auJuU Coaicillair d e invoerin g va n ee n Fidei Commis^ en conferveen gevolgly k alzo o ee n Testament , dac uit d e Datuur e n naa r rechte n ipfo jure Nu l was, ex caufa prœteiiiionis, dat is te zegge n ui t Oorzak e der Voorbygaaninge! Daa r by tegen Helling; i n geva l d e Ciaufule Codicill&ïr in zodanig Testament aie t wier d evonden, be t zelv e ui t kracht e va n de Frœteriii e rachteloos zoud e weze n , en d e Geprsecerieerd e Doodzaaklyk ab intestato zoud e moeren fuccedeeren , zoo als by A L L E S , i n zy n Tractaat over d e Testamenten Part. peg- 76. bondig aangetooc d word.

f

Pit ailts laat T-'g gemakkeljk TJtggen, als zyndt doorgaans aan willekeurige jentivunten van Rechttoe' leerden, pr o & contra onderworpen; Maar zouden 'er , met relatie tot de iwee laatjle Praagen, geen vaste Voorbeelden ten bewys van dit argument tg allegueeren zyn, zodanig als dien Conform by den Rechter is gefentenüeerd gewordenl Ja! tçn respect e van beid e -deez e laatft e Vraa * gen, kunne n to t Probatte van rdien twe e opmerke ]yke Advyze n ui t d e Htllaru/fahe Cmfultatien worden bygebracht , welk e he t adftructive daarvan , o p het Gczach va n d e JJefchrevefi Redoten , volmaak t doea

(157)

/doen ftringeeren , en ingevolge va n welk e da n oo k hy de n Rechte r i s gedecideer d geworden ; Al s i n 4e -eerfte plaats, Part. i . Confu/t 14. <;ASÜSL Q Ü £ R I T Ü R ? Wat effect ie Clauful e Codicillai r ' opereert, ûk Kinderen by Uiterjli Wil geprttterieerd zynde, het Testament vervtlgens doordoor Nul is. Gezien by my Onder gefchreven de Bovenftaande Ca fus. en gelet op de l^raage daaruit gepropomœrd; Dunkt (onder corrfctie) al is 't zoodat ntar Rechten , in testamento parentu m inftituend i funt i quicunqu e liber i testatoris, alqu i testamentu m esfe t nullum, § aliud rjuaque Capitulutn , in auth. ut cum de appell. Cogn. id enim est d e fubftanti a quo d no n folu m üc titulu s honorificus, fe d o b Commodnatem juris accrescen. di, u t lat e probata G U I L . U E N E T irrepet . 5 Raynalim excr. d e testam . fupe r virfi . i n end . testam . num. it. Zoo dat die voorfchreven Ditpofitie van A. en B. Gerechte Man en Wyf daarinne de Nakindereu van B. niet geinftitueerd en zyn, maar alleenlyk met zekere Legaten voorzien, ende overzulks naar Rechten verftaan worden geprttterieerd te zyn, ais notoir is, Nul en van onwaarde zoude zyn, zonder dat die zelve gefus. tineerd zonde kunnen worden, uit Krachie van
( 168 ) miïi facti fpecie , i n qu a pate r qutnqu e e x fepte m •prolihus fpçramcntn inltituerat, & duobu s legat a re . liqutrat. Deezen met tegtnflaande , nadtmaaï, in tes* t;:iiicrtis p a m u u m intelligicu r Clauful a , u t actu s \a!t:;t omii i melior e modo» gl^sfa communite r ap p-nbita, i n L . Cohasred . § . cu m filiœ in verf. non voluit: quam I N K O C . & A L E X , ib i adho c notant . ff d e Vuig . & pupill. Dat ook, Jur e authetiticaru m ob piLLcritionéT O anhüüafu r quide m t e g m e n t u m r e n tarne n i n totu m utp o e quo ad inftiturione m le g-ta & fideicornmisfa : prouc Jur e aiuiqu o qbferva b t u r , fed duntaxat quoad ear n partem , qu a filio preterit» illat a es t injuria : neinp c quo d a d inftitu tionem attinet , cœterœ ver o iri testauiem o eomem a firma manent. Auth . e x cau . C de lib. praeter. vel ex! aavdai Dat elaaromme Cesfeerenfe ende Corrueerende de ivflitutien i n rebu s certi. < gedaan, alle verdere malingen ende befpreekingen daarinne gevoerd, behooren fiand te fjypen, onder rejlituticn hier na ver. klaard: te veeten dat de Kinderen a!> >nt< sto uit kraehte van de Claufule Codiiülahe , quœ is testamenti s pa Tenrum fub incelligitur , zullen aanvaarden alle haare JMoedtrs nagelaten Goederen , met de helft van de Conquesten, ende daarvan detraheeren elks hoar legitim e ende Trebeüianjque purtien, uitbrengende die gerechte helft, van 't geene elks van hen zoude çt'trft hebben al > intestatoj inde aie reste rejii/ueeren A den welkenuniterfaliter gemaakt zyn alle die Goederen: quia ejusmo di iegat a univerfali a etia m confervanrur . Auth . e r Caufa & i b i , BORTDUIT J 18 & L. uf . num. 02 . C. de lib. rraerer, .Belangende die gif te van duizend Ca roli Gulden, den Kinderen by haare Moedtr gegeven* ende in hunne dispofitie gementioneerd, dieshalven dient gelet op 't inllrumtnt ran die zelve gif te, ofte 't zelve een fmptle gif te is , onder den levenden gedaan, ende effect ge forteerd hebbende, in welke gevallen die zelve gifle niet 'in legit imam én zoude gerekend worden t

at pe r B O A T , a d i n gwrta m num . 10 , ff. a d L . falcid.

Eo

( 16 9 )

En vervolgen s i n d e tweed e plaat s aldaar . Part. 4. Cenf. 254. alwaar ove r he t zelv e onderwer p he t navolgende Advys gevoude a wor d , houdende, CASUS

II.

Q ü JE R I T U R . Of de Claufulc Codicillai r conferveert, een nil Testament, ex caufa prateritior.is. Gez'en by den ondergtfchreven een zeker .Testament, ermtakt voor Notaris enae Getuigen , by Anretje n f 'rans Dochter , IVtduwe wyltn Harman Frederik«z , in zyn leven Opperbrouver in de /irouweryt van de drie Hiringen binnen Delft , ia dato deu 5 jfuiy 161 j . Ln gelet op de vragen daar uit geproponeerd. Dunkt (onder correctie) dat de. Kinderen van Har» man Frederiksz nïei zyn gefundeerd o*n eenige Goederen uit den nagelaten Boedel van de vtmn. Annetje n Frans Dochte r te 'mogenerven.Jen zy djielve alvoO' rem inbrengen de tweeduizend Guldens', in Confer mixnt van de meergemelde testamentaire dvpqfiie, die de vovrfz. Harman-Krederiirsz" , .M,ar Lui-er .Fader 7 fej het leven van zyne Ouders genoièn heeft * of voor hi}i verftreekett zyn; zonder dat eenigëXóhftüratie merlïeert, dat gezeid zoude mogen worden y&hx het voorfz. Testament niet zoude mogen bejtaan , ten respecte dat de opgem.' Harma n Frederiksz , of,zjn; Kinderen by den voorn- Testamente niet zyn getnflitueerd, nademdal daarin bevonden word de Claufule Codicülair , dezelve «pereert , ;quod testamentur n ex cauf a prœteritioni s nullum confervetur , ita u t venïente. s a b incestat o cenfeantur rogat i reftituer e hasreditate m hœredibus in teitament o fcriptis , u t lat e probat , F A B , FÖ L 5 ret .

( no ) ret. i n tractat . fu o Codicillar i Quaest . 3. Behalve* dat by den toorgtm. 1 estamente gezegd word, dat ie Kinderen van den voorfz. Hartnan Frederiksz, vit de cps,em. Suceesfie en Erffenisfe worden geëxcludeerd , welke Exclufie niet genomen moet worden voor exheredi l aire , maar door infligatie van 't getne zy aireede by 't leven van de Testatrice genoten of geprofiteerd hebben. Aldus geadvifcerd in "s Hoge de n 27 Jul y 167a. Wa s oBderteekend Mt P A A T S .

Wat is ten be/hten Testament? Zodanig ee n Onderhandfch e üiterft e Wi l , het welk de n Testateur of zelf s gefchreve n heeft , of door een ande r heeft late n (chryven, o m de Ci«po fitie ove r zyn e na t e late n Goedere n verborge n e n bedekt t e houden } E n moest zulks, volgen s deRomeirifche Wetten, eertyd s gefchieden, in tegenwoordigheid van zeven Getuigen, onde r mondelinge Verklaring aa n all e dezelve , dat zy n Üiterft e Will e daarin gefchreven was , zonde r den inhou d va n dien aan Ieman d van hun te reieveeren ofte openbaaren : Vervolgens wa s de Testateu r of Testatrice fpeciaal gehoude n da t Onderhandfch e Gefchrift , hou dende de Dispofiti e ove r derzelver nalatenfcha p ter Prefentie e n byweze n va n deeze zeven Getuigen re ondertekenen, die , n a hunne Ondertekening insge]yks gedaa n hebbende, wier d zulk een Be/kun Testarnen}, het zy meteeneriei , he t z y me t verfchil lende Zegele n behoorly k verzeegeld , gely k me n onder andere n omftandi g befchreve n vin d by G H O T I D I Inleiding Lib. » . Part. 17. Num. 19 . Doch volgen s onze ftauuaireWetten is bet genoeg, en

(I7i) eu fcan het in Holland volftaa n , dat zulk s word •erklaard voo r een ' Notaris en [twee Getuigen, aan gezien de n Notari s doo r d e Acte va n fuperfcrfpti e door de n Testateur, d e Getuigen e n he m zelfs qn derteekend, volkome n Geloof in Recbten meriteert, , zynde oo k nie t nodig , da t z y de n Tcsca:eu r zy n Be/loten Testament zie n ondertekenen , nadien allee n gerequireerd wor d da t h y verklaart) da t i n hetzelv e Befloten Papie r zyn e Uiterft e Wili e begrçenen is, conform he t geadvifeerde, in de , H O L L Ï A N D S C H E C O N S C L T A U E B Part. i . Cahf, 276. van hoe danige Acte van fuperfcripti e r-~:: Formulie rr gevon den word, in he r Nieuw Oeffcnfchoel der j\ otfcfi door on s befchreven , e n vervolgen s i n den " jare 1766. voor d e eerde maa l uirgegeeven . Wat word 'er in een Beflote n Testamen x al verder gerequireerd ? Vow eerst, a l he t gee n i n ee n formee l Notarisa l Testament nodi g wor d geach t t e obferveeren , nademaal deez e gee n d e minfte prserogative n of voor rechten bove n d e laa t fie genieten mogen , en die n volgende da t de Testateu r ook gehoude n is , pras cifelyk en nsar d e Letter o p t e volgen de Order, welke in de Notariale Testamenten plaat s hebbe n ; Ten tweeden, dat d e Inflitutie e n Benoemin g de r Erfge namen i n ee n Befloten Testament , klaar en duidely k worde te r uedergefteld , ten eind e doo r midde l va n zodanige Voorzorge n alle . Cqnfufien , Verwarringen, e n onnodig e Quautie n zorgvuldi g t e vermy den: E n laatflely k da t zul k eetsBefleten Testament, behoorlyk gedateerd , en door , den Testateur of d é Testatrice ondeiteken d zy. Fètf

( 172 )

Voor wsiks Cn'.oorzigtîgheden hebben de Makers v/w jklloten Testamente n zig inzonderheid' ie wachten, teneinde haare dispofiiie Testamentair, als flrydig. tegen de Wetter. van den Linie, nitt Krachteloos çf y nor I s ui verklaard itordiy Dat i n alzulfc e Befloten Testamentair e üfsppfiüe n de Testateure n ruoe h hunne Ouders , noc h hunn e Kinderen moge n exhèredeere n o f onterve n '\ 'ho e waar, hoe zeker, of ho e wetti g d e Oorzaken daar van oo k moge n zy n , ,of oo k fcliy_né n re * weien , om redenen dafzodJnig e Exberedati é o f Onterving' , in ee n erjloien Testarrunt, ten Opzicht e va n Ou ders of Kinderen, mutatis mutandis, gedaw volgen s de Practyk , i n all e de zeve n Provintie n va n Nederland in Öbfetvafitie zynde , voo r NuH, .Krachteloos} en va n Onwaard e by .den ilccbter^word verkhard , ündertusfehen za l men , b y «yze va n nader e vei k.'arinK,.aaogaande deRequifnen , die rin ee n Bejlcten Teittmtnt behore n eêóbfèrveer d fë ' Worden , alhie r tot inftructi e vaf t Aabkorneliflger i indePrecty k doen * volgètïéerr bèkrróp c tiittrekzel va n hè * geeft \v y itid'e i\chDEMIEder J'çtiïPk Pit A C T I Ï V N S J 'ove r die materie Cfljö.'aa. I n d e explicati e van then-onde r anderen' heb'berj gèrcmirqàeerd (jehad, en hoo^Jza » ktHyk deeze'-ónderftaand é reflexjér i behelze n : — ' M D e SchriTtely^'QrrerfterçrjHcnïsfff eigehriyk' Be;p JhttnTestamenten ; wêlfte d e Testateur* om d e , wyzen zyner'màikirig-"rè fecreteeren V df'zelvert' „ ^éfèfifeven- heeW'/ttf ' door eert! - a¥dèï 4ieêft öoer r „ fcfhryven, ew,d{e^rvo?§ens door'eene Gerech„ rélyke. 1 of'tfoariati? Acle *h fuperfcriptf e be„ hororlyKgeteekend , «ft verzegeld , Volkome n ge » „ loof meriteeren , onde r b]rgé*©egd e Verklffrin g „ van de n Testateur, dat i n zodani g beflote n pa „ pier zyn e üiterft e will e begrepe n is , zonder da t „ Jieteen Hequifie t va n noodzakelykhei d is , dat een „ Secretaris o f Notaris , de Act e va n fiiperfcriptie „ (lellende, by de Ondertekening van des Testateurs Be-

( 173 ) „ Bejloten Testament adfisteerén Oadèrtusfche n ka n „ b y een befcbreven of Befloten Testament, uit krach , , te va n d e Wette n hie r t e Land e geadopteer d , „ geen Exheredatie en Onterving gefchieden, nade „ maal de benodigde Solemniteüen , in ' t geVa l va n „ Onterving vereisch t wordende , daaraa n ontbre , , ken E n va k rrie t relatie-van ee n Beflote n üiter „ fte Wille , no g al s ee n notable zaâk te reflectee » „ ren, da t Echt e Luide n in 't make n va n diërgelv „ Jre onderhandfche Dispofiti e zi a zelven , he t z y „ Man o f Vrouw , die 'e r d e Schryve r va n móg e „ zyn, geen-Voordeel ^ mogen adferibeeren , maar „ dat zulks door de ban d va n een ' derden moe t ge „ fchieden, ofwe l doo r ee n va n beide d e Echtge „ genoten, welken de n andere n me t eeni g Legaa t „ of Voordeel beneficeert. Zynd e al zulk e favora * „ ble makinge n tusfebe n Echtgenoten , ia ee n B£ • i, pitten Testament y gefcbreve n doo r d e han d va n ,, een va n beide n die gebenificeerd i s , alty d gecoti » j , fidereerd pro non Jcripto , of voo r nie t gefchre „ ven, al s wezende in Rechten indisputabe l de n re „ gel welk e dicteert , Ouod nemo ftbi propria manu „ yfumfructum, Legatum, vel Fideicommisfum afr„ firibete '. fosfit ! Waafmeede Confirmatoi r diffe „ rent e Gewysdens va n d e respective Hoven va n „ Justitie in Holland in de Jaren 1636, i64$eni664, „ gevallen, mitsgader s he t gun t i n d e voorepftean „ de betrekkin g geadvifeer d word , i n d e H O L„ L A N D S C H E C o N s U L T â T I E N , 4 . Deel, Conf. „ 702 . en ka n daarva n nade r gezie n Worde n , b y „ L o E N i u s Decifi £P Obf. Cafus i 8. in notis, by „ P R c K i a s, de Testam. tvnjüg. Lib. 3 . Cap-, 10 . „ en by A w T O N . F A B E R . Cod, Lib.

„ Dtfin. 1. "

y . Tit.

15

.

Is

C 174 ) Is un Krygsmant Testament «ok aan alle ie/»temniteiten van de Burgermtt verbonden ? In all e gevalle n niet , fchoo n daaromtren t ee n distinctie of onderfcheid plaat s heef t ; Want a l hoewel he t een e bekende zaa k is , dat aa n een Krygsmans Testament zeker e Voorrechte n geachrocheer d zyD, welk e by den Profisfor V O E T o p de n Tit. de Testamenta Militie, volleedi g zy n verklaard, zo o i s het aa n den anderen kant niet minder zeker, dat di e aelve prarogativen o f Voorrechten onder zekere bepalingen by ons no g duure n , voor zo o verr e z y niet opentlyk geabrogeer d of afgefchaft zy n : Waarom he t aan d e een e zyd e nie t mee r disputabe l is , dat een Krygsman Testament, gemaak t te n tyd e va n Krygstochten te Velde , gelyk öo k i n belegeringe n van gefertificeerde Vestingen , alwaar een Testateur, gewond geworde n zynde , zig in een apparent Doods gevaar bevind , va n zodanig e Voorrechte n behoor t egaudeeren , invoegen al s by G R O T I U S Lib. a . Part. 17 . § . 09 . geleerd word ; Ho e zee r di t vol gens onz e Opinie fonder verbetering^ i n het mind e geen nlaat s kan vinden , ten opzicht e van ' een Krygs* mans Testament, in tyde van Vreede gemaakt, oax redenen da t alle Militaire Perzonen, in d e Guarnizoen .Plaatzen, alwaa r z y zi g bevinde n , niet allee n de n Auditeur Militair hebben maar zelfs in de meeste Frontier Steden vanden&aa* , Notarisfe n zyn, welk e op hunne eerfte requifitie gehouden zy n » haare Testa mentaire dispofiti e t e moete n pasfeeren : Weshal ven in zodanig geval , d e anderzints uitgeflote n dis tinctie pra e valeeren moet , da t ee n Krygsmans Testament buite n Öorlogstyde n , en een praefumtie f gevaar va n fchfelyke Dood, wel degely k aan de folcmniteiten va n de Burgcrwet verbonde n blyf e Hit»

C 175 ) {Heblen Testamente n van'Zeevaarende Luiden.,'ook dezelfde Voorrechten als een Krygsmans Testa ment > geduurende den tyd dat zy zig aim Boord i van hunne Schepen bevinden? Abfolutelyk Ja t Da o aangezien te r 'zake van dien verfcheide important e Procesfe n voo r deeze n gere fulteerd zyn , i s he t {althans een e uitgemaakte zaak , dat ho e of o p wat wyze men aa n Boor d vandeOwten West Indifehe Schepe n Testament maakt , respectivelyk by de Attkul-Brieven, van de Out- en WtitJnêifche Compagnie uitdrukkely k bepaal d i s gewor den , waarnaar men zig dan ook precifelyk behoort t e reguleerei o f gedragen; E n (laat by deez e gelegenheid aantemerken, dat Gezante n aa n Vreemd e Ho ven , zoo we l al s derzelve r ganfch e Gevolg , ge duurende hunn e Uitlaodighei d , zoo we l al s d e Krygsknegten e n Zeevarende Luiden , va n dezelfde Voorrechten eenvoudig naa r het rech t der Volkeren dienen t e gaudeeren , e n du s ove r hunn e Nalaten fchap by uiterfte wil dispooeeren mogen , zonder ce obferveeTen d e folemniteiten by de Burgerwet, zo o ter Plaacz e hunne r Refidentie, als va n derzelver ei sen Domiciliu m vereischt , zynd e hierva n notabe l het geadvifeefde , by G R O T I U S i n d e Hoilandfche Cmfultatien Part. 3. Conf. f41 . alwaa r men ten aanzien va n biiitenlandfch e Minister s di t (lu k volkrach. tig en genoegzaam onwederleggelyk beweezen vind. Zouden, enin tyde van Pest, dergeljkeprarogativeri of fosrrechten in een Testamentaire Dispofiti e w * van gebruik kannen wezen ? Onbetwistelyk dien t ee n Uiterfte Wil, in tyde ü van Pest. of befmettelyk e ziekte , inzonderheid als 'er periculum in mora is, van zodanig e Voorrechten ten faveur e ta n d e benoemd e Erfgename n ( e gau >

070

deeren; wan t offchoon volgens het RoomfcheRectt daarby wel «even Getuigen moesten asfisteeren, zo o is 'er echter, al s een zonderling e Vergunning , va n kwyt gefcholde n geweest , da t z y altemaa l nie t t e gelyk by het pasfeere n va n he t Testament behoefde n tegenwoordig t e zyn , conform d e Lex 8- Codicit de testamentis : In Hollandais nochtans doo r bedreeven Rechtsgeleçrden geadvifeerd, en verbolgens by den Rechter gevonnisd, dat een Testament i n tyden va n zwaare Pest gemaakt, te n overftaan allee n va n twe e geloofwaardige en irréprochabl e Getuigen, al s 'e r geen Occafi e wa s om fchiely k ee n Notaris o f anie r Publicq Perzoo n to t he t pasfeere n va n die n t e krygen, volkome n beftas n kap , vplgen s G R O E N E * W R G f i , ad Lex 8. Cod. detest, welke op die plaat» overwaardiafis nagezie n t e worden , he t z y i n zul k een Testament iet s i s gemaakt ad pias caufas, of aa n byzon iere Perzoren, ingevolge va n het gedoceerde , by P A U L " s V O E T ad §. 3 . lnftitat. de Testât», ordinand. Num. 4 . en o p ander e paatzen meer . Byaidien 'er de minfle folemniteit ontbreekt aan een Testa roeut, bet zy Nurcupatief, 0/in fcriptis , mlke by de Wetten en Costumen deezer Landen noodzaak.tyk gereguirterd werden, zoo is de Praag of een Uiterjle Wü» laboreerende aan zodanige deficten, zoude kannen bejtaan'i Neen. terwy l volgen s het eenpari g gevoele n de r meeste Rechtsgeleerde n ee n de r noodzakelyk e fo lemniteiten i n allerhand e Testamentair e dùpufîtien, boe genaamd , onibreekende, alle s voo r Nu l e n on waarde gehoude n word , da t daari n begrepe n was , even en op den zelfde n voet , at s naar het Roomfch e Recht plaat s had , datwanoee r 'er , inee n Sehrirte Jyk Testament, de Ondertekening o f he t Zege ! van een de r zeve n Getuige n ontbrak , of all e d e Getuigen te r zelver ty d niet ie gelyk by het pasfeere n van

(177) dien prefen t waren , in hoedani g geva l zulf c een Inftrument voor krachteloos , caducq , e n vervalle n verklaard wierd , allee n ui t Oorzaak dat 'e r de ver » eischte e n gewoon e folemniteite n nie t by W3re a geobferveerd geworden , ingevolg e he t Voorfchrif t e» he t uitdrukkely k beve l daarvan , verva t by de Lex 12 . en d e L. 21. Codicis de testamentis. jfllegueer eenige Voorbeelden , welke tot nadere ophelderingen en Bevyt van dit Argument aannemelyk zyn? EXEMPLI GRATIA!

,

Indien nu, de hedendaagfche Costumen geprafupponeerd o f onderftel d zynde , de wyz e o m voo r Notarisfen e n twe e Getuigen , of he t gee n meer maaien gebeur d voo r ee n Secretaris e n twe e Sche penen van eene Stad, by Testament over een Nalaten» l'chap t e disponeere n , eens kwaam e t e gebeuren , dat ieman d by Voorbeeld voor een'Secretaris , di e niet t e gely k Notari s was , e n twe e Getuige n di e geen Schepene n waren , zyn Testament pasfeerd e , waarvan twe e notable Advyzen i n d e H O L L A N D SCHK C O N S U L T Â T ! EN Part.- 1. Conf. 116. ca Paru a . Conf. 100 te vinden zyn; O f i n d e tweede plaats , zoo wanneer een Testamentaire dispoGtiegepasfeerd was , voo r twee Schepenen en ee D Perzoon die voorheen Secretaris van dat Gerechtwas geweest, maarten tyd e van het pasfeere n derzelve , nie t al leen geen Secretaris , maar nog ook zelfs gee n No taris was ; of in de derde plaats ingeval he t Testament gepasfeerd was voor vie r Getuigen zonde r Notaris , vermits twee particulier e Perzonen nie t kunne n vervullen d e plaat s van hem , wiens geloof baarheid al s een gequalificeerd Beamptenaa r public q is geapprobeerd; Often laaifien io-.de vierde plaats , da t oo k M gee»

078>

geen Testament hier te Lande van effect kan zyn, da t ten overftaan va n twee Notarisfen zonde r Getuigen CgelykinFrankryk practicabe l is ) wor d gepasfeerd , en hie r ui t fchynt by confequentie t e moete n volgen, da t gee n Notari s zyn eige n Testament kan pas. leeren ten overftaan va n twe e Getuigen , maar dat hy noodzakely k een ander Notaris daartoe moet employeren, o f ander s zeve n Getuige n volgen s hÀ Roomfche Recht , te n war e het ee n beflnten Testw tnmt was, he t welk by, even als alle ander e particuliere Perzonen, onder zyn eigen Handtekening en een Acte va n fuperfcriptie voo r een ' Stads Secretari s CD twee Schepenen , of voor een'Notaris e n twee Getuigen vryely k make n mag. Hoedanig ontlreekinç van verdere folemniteiten deert een Testament abfolutelyi zyn kracht verliezen? In de eerfte plaat s ate een Vade r i n Qualitei t alsNotaris een Testament gepasfeerd heeft, waarin zy n Zoon of andere nabeftaand e Bloedverwanten als Erfgenamen worden geinflitueerd.; En in de tweede plaats word ook, volgen s de befchreveo Rechten, ia oDz e Statutaire Wette n gee n Testamen t Ta n krach t o f waard* gehouden, indien 'er aHeen 'er deeze eDkel e folemniteit aa n ontbreekt* da t ee n de r twe e Getuigen, daar by geadfisteerd hebbende, ten tyde van het pasfeeren derzel»e , de n Ouderdom vaa veertie n Ja»ren no g nie t te n volle n fgeadijnpleer t o f bereik t hadde, het geen zoo naauw luistert, dat in geval, na de gronde n van onz e Rechtsplegin g éé n Dag , ja Zelrséén Uur, zo o bet uit de üoopcedul confteere n kon,aan ontbrak, all e de makingen , in dezelve Tesr tamentaire Dispofitie vervat, daardoo r ten eenemaaJe gercnveifeerdv en buiten effect getteld zouden worden : Met hoedanige algemeen aangenomen Reditsdoctrine voorgefchreven, in d e §. 6. van die infii • tv*, de Testant, urdinand. onder andere n volkome n concordeert, Mr. S I M O N ra n L E E U W E N , i a zya

C 179) zyn Tractaat* de Cenfura Fbrenfis , Part. I . Lib. 3 . Cap. a . Num. alwaar h y verklaart,'da t zulk s t e meermaalen i n dier voegen by verfcheide Rechtban ken i s gedecideerd geworden . Mag een Notaris Salvo Salario ooit een Copy van eenig Testament o/Codicil geevcn, op eenfimpel verzoek van Iemand, die daar by niet geinteresfeerd w? Gansch niet , al s zynde he m zulk s we l expreslc* . lyk onder zw^ar e ftraff e verboden . Waarm? Om dat ee n Notaris, uk fcrachte van he t beëedigd Formulier va n zyn e Injtructie, generaly k aa n Nie. mand Extract, of Copy Auihenticq van eeni g Testa, ment vermag te geeven , da n aa n d e Geinteresfeer dens, die h y derhalve n zee r we l moe t kennen , en by aidien h y dezelv e geinteresfeerde Perzone n nie c welkent, zyndeezeverplicht,doo r behoorelykeAt testatie van de n Magiftraat hunne r Woonplaatze , alvoorens t e verificeereri , da t z y zodanig e Perzone n in de r waarhei d zyn , als z y voorgeve n t e weze n , mitsgaders da t z y de n Overledene n de n naaste n i n den Bloed e hebbe n bellaan , nademaa l me n dage lyks ondervin d da t verfcheid e Perzonen , ho e zee r van different e Farnilie n zynde , nochtan s we l éé a en dezelfd e Name n voeren , waardoo r z y byge . volg niet te onderkenne n zyn, ten z y zulk s uit. aa« dere omftandighede n probabe l kom t t e blyken .

Ma

Van

(180) Fan welke Foerurgen beheren de Notarisfin dan, netens het afgeven van de Copy van een Testament, gebruik te maken? Onder andere n fpecïaly k va n deez e Voorzorgen, wcHce i n Cas fubject, b y ATRKN T L Y B R E C H T S in zy n Redenenend Pertoog ove r he t Notarisampt , Part. i . Cap. ao. Num 6 a. woordcly k voorge schreven,'en hoofdzakef y Ir hierop uitkomt : — - . „- En byaldien da t Iemand , na eenig fterfgeval, by », den Notaris kom t inquireeren , of r h y doo r de n „ Overledenen oo k gebenefideer d z y , ofte rie t ? n Verma g hy zulks rondely k met ' Ja 6 f Neen ver„ klaren, ( in vooronderltellinge'namdyk , da t h y „ den Perzoon , di e 't'vraagt , we l kentj e n 200 „ dezelve da n niet mogt e gebeneficeer d zyn , ver „ mag h y aa n zo o eene n gee n Copie te geven, te h „ ware dié Perzoon va n d é Bloedvrfende n was , e n „ wel zo o na , da t h y de n Overleden e ab intestate ,, zonde hébbe n ko n Den e n oo k moete n fuccedee » ,-, ren. Doc h ïngevaJI e d'e voorfz Perzoon , h y zy „• da£ Vtferid, of Vreemd, gebeneficeer d mogt e we„ ,zen, zooÜaaehe t o&kmioo verr e pog aa n d e ,-, 'vrye dfepofitié va a den Njotarói ofh y hem ; met if eene n omftandiglyk wil zeggen, waa r in 'rgemaakre tot zy n Voordee l beftaat , dan o f h y ' t zelv e j , voo r he m wi l verzwygen : O m he m alzo o doe n „ refolveren, Copie of totrict va n die-Dispofiije t e ligten, waa r ui t h y ' t al s da n te n klaaxfte o ka n Zeude ten dien opzichte geen Cafo s Pofiti e ter opvolging recommandabel vm, jranneer daamw menige bedenkelykheid mtfiondt Ja, daaromtren t i s tem uiterfle n aanprysïy k he t geen by den gemelden A R B Ü T L Y B R E C H T S te r geal*

t 181 ) geallegueerde plaatfe, Num. 60 . i« aan de haû d g e gcven > onder de navolgende C A S U S P O S I T I E

.

A. e n B. echte Lieden , en getrouwd wezende met genteen fchap va n Goederen, disponeert A by '/mutueel T e e m e n e . van alle zyne na te latene Goederen ten btljaeve van B met volkomen macht om dezelve te mogen vertetren en veralieneeren 3 Des dat, pa 't overlyden van a s ih o1 erfchietendezullen moeten komen op C. C , de bloedverwanten van 13 welk voorfz. i esta ment vervolgens door A met den Dood geconftrtneerd zynde, zo it üe'foaagï ofC C . nie c bevoeg d zy n o m aa n de n IVioaris, die hetTwfa/wtfntgepisfeer d hadde , t e ver zoeken Copie Autheoticq va n d e dispofiti e va n A. ? En of die zelve Notaris aoi' niet gehouden is, falvo falario, are Copi e t e leveren, zonde r alvoren s daar toe t e moete n hebbe n eeni g Content va n B. o f 't Decreet va n de n Rechter ? 't Welk my zelven, in zoo een geval, volftrektelyk is geweigerd. wordende als toen met ons onderricht éat ook in eene aanzienlyke Stad vi
4. Deel ConC 281. G A I L Lib * 1. Obi'. 106. Temeer, M 3 daat

(I8a; Aacr zy nomtaatim ef by naamen, na yt fterfgeval van ü. geinftitueerd zyn geworden, mitsgaders om dat 27, door de Itctur e , met zekerheid zoude konnen weten, hoedanigzy geinftitueerd zyn;En ofti. ook meteenig Fidei Commis of Ufufruct mogte belast wezen, wegens haart verplichting tot rden Inventari s en de Cautie. Dienvolgens dunkt my , dat de Notaris geen fpeciaal ConJent van B. nodig hadde, om de verzogte CopicAuthen. ticq af te geeven; Nademaal dat B geene dispofitieover het Testamen t van A. heeft inprajudicie van een derde , als d C . zj n mitsgaders ook om dat de voorfz. B. door deete lecture in haar recht gienfints benadeeld konde worden. Waarom dan ook haar eapprobatie, ofte haare disapprobatie, in dit geval nie:s geven of nemen kan'.; want indien zulks zoude moeten plaa:s hebben was nooit etnig Erfgenaam, wegens de voornoemde btzwaarnisfen in ftoat , om zyn eigen recht te mogen pairocineeren % Contra dispofitionem Juris. {Tegen defcfiikh'ngen van, 't Recht ) Waar by neg komt, dat indien zulk aan B. moest worden verzocht, daar uit veeltyds znudekonnen ontftaan zeer gtoote oneenighedtn en verwyderingen, die men in alle gevallen, tusjchen Bioedvrienden voorname' Jyk moet trachten te fluiten en voor te komen, te meer noch uüCon/ideratie, om dat 'er niemand eeni^e fchadt by komt te iyden* En wat het Decreet van ien Rechter belangt ; 't is aan de eene zyde -nel pryslyk en voorzichtig, dat een ffotaris, in twyffelachtig e zaken , zig daar van bedient, om van alle nafpraak bevryd te konnen zyn; maar daar en tegen is 't ook wederom onvoorzichtig, den Rechter onmdiglyk lastig te vallen, in-zake n aie van zig zelve n klaa r 7yn , zoo men maareenige oplettentheid wilde gebruiken, en de goede Luiden niet aanraden tot het doen van eenige nodtloou kosten, cm quafi zco een Qecreet van den Rechter te obtineeren : Daar de Rechter zelfs {onder reverentie) niet vermag 't zelve te decerneeren, nif i canf a d e interesf e petenti s cognit a erat probata, {tën zj de Oorzaak van 't belang der Vet'

riS3) ferzoekers gekend en e.oed gekeurd zal zyn ) invoegen •dat de grondjlag van 't Decree t des Rechters 't zelve is, alsdatgeene, 't welk wy hier vooren gelegd hebben tot ten fundament van ons geraifonneerde. Men objicieere my niet, dat C. C . maar zyngejiib* inftitueerde Erfgenamen va n A. 't effect van dien eerst zullen kunnen genieten, na den Dood van B . en dienvolgende als dan eerst recht hebben , om de voorfz. Copie teeisfclten AVtoo daarop tot Soluti e kan dienen ; dat o ffchoon het voorgegeven* omtrent den inlnud van de dispofitie, als boveê gejleld, waar was. Ct geen men tchter op eenfimpel zeggen van Iemand niet zoude behoeven aan te nemen) men evenwel niet en kan verhinde' nen, dat een Geintresfeerde Copie zoude mogen eisfchen ; nademaal dat het een en 't zelve is, nopens 't recht van zulk s t e mogen weten, onder Conditie van zekeren tyd , »ƒ van zeker geval , alvoorens te moeten afvagten, o f meteene zeker e belasting , provifionee Jyk iet s t e moee n bezitten , waar van my 't rech t van kennisneming e tmmediatelyk m 't fterfgeval van A» aireede is geboren, en geenzints eerst na 't overly, éen van ïi verkregen komt te worden. IVeshahen V my loefchynt dat een Notaris , in zoo een voor/z. geval, zeer gerustelyk, en zonder ergens in te misdoen, dusdanig tene gerequireerde Copie van een Testament, buiten e enig ander Confent, zou vtrmogen te geven aan alle diegeene, dewelke, invoegen voorfchreven, daar by geinteresfeerd zyn. Doch daar en tegen moet hy echter wel toezien , dat hy alleen Copie geeve van het Testament van den eerst Overledenen, ennietvandenoglevende; nademaaldat liet laatfie nog Secreet moet blyven, ten opzichte vart' zulke zaken , die door den Langstlevenden befprooken zyn geworden , en niet dan na haar Dood effect zullen hebben', als zynde notoir, dat geene Testamenten, by 't leven van den Testateur, gecopieerd, of geinfpe c M 4 teerd,

( 184 ) teerd, nog gedivnlgeerd mogen worden. Hol!. C . 4. Deel. Conl'. 981. Waaruit nfulteeren doorgaans de metste Testamentair e Questien, welke by de Rechtsgeleerden etne byzondtre /peculate verdienen V Over driederle i gedistingueerd e i n verschillend e gevallen, welk e i n Cas fubjecc meermaalen plaat s hebben; Al s ten (1.) over ürfftellingen en Legaten, die ai jÀas\Caufus, of me t ee n Godvruchti g Oog merk , ten behoeve n va n zommig e Geftichten , en Scads God s Huizen, i n praejudici e e n te r Verkor ting va n de wettige lfrfgenamen, ab intutatoby Tes~ tament of CWict/ J respective i n beide betrachtinge n gemaakt worden ; (u ) Ove r Testamenten, gemaak t door ongequalificeerd e Perzonen , die volgen s he t befchreven Rech t e n de Wette n deeze r Landen inhabit verklaard zynom t e moge n testecren ; En (3.) over Testamenten houdend e different e zoorte n va n Fideicommisjen, of bevattende deCIauiul e Fideicom misfair, waarmeede d e Origincele Erfgenaame n be zwaard worden. Wat valt 'er aangaande het misbruik, rakende liet eer.fit onderfieldt geval, voor zoo veel dezelve betreffen , de Testamenten of Codicillen, houdende zodanige Makingen die ad pias Caufas gefchieden, hoofdzaktlyk en in het generaal te obfervetren ? Alvooreos t e gewage n va n d e wettighei d o f onwettigheid va n zoortgelyk e Testamentair e dispofi tien, verdien t een e zonderling e oplettentheid, he c geen d e geleerd e Baron J O H A N N E S B A L T H A ZAR W E R K E R , KeiurffkeHofraad 9it\ zy n weer galoos Tractaatj e ove r d e Natuur , Oorfpron g en .

(185) het Oogmer k va n d e pios Cctufct gefchreve n heef t gehad, t e vinden in ' s Man s Werke n in Folio te J E NA i n den Jar e 1738. herdrukt, e n we l particulie r in he t eer/te Deel agee r Obfervatien 21. is aangemerkt geworden, he t welk geen Mense n va n gezon d Oor deel ka n leze n zonde r zig t e verwonderen , hoe he t mooglyk i s gewees t da c he t Menfchely k Geflacht , niet allee n he t gemeen e Volk , maa r zelfs oo k Keizeren, Koninger, en ander e machtig e Potentate n , zig vr y erger als d e redelooze Dieren , aan een Par ty verwyfd e e n niet s waardig e Geestelykhei d i n vroeger Dage n heef t kunnen , onderwerpen, alleea onder fchy n va n zul k ee n Godsdienstigheid , welk e van d e gezond e rede n ten eenemaal e was ontbloot, G O D o m Berde, e n me t zy n Heili g Woord de n fpo c dreef; Ee n Werkje da t w y ter zynertyd to t gebrui k van onze Nationaal e Rechtsgeleerde n i n een Nedèr landsch Gewaa d verhoope n he t Lich t te doe n zien", terwyl daarui t zonneklaar za l confteeren da t de Christenen,-of di e me t zodanige n Naa m pronken , zo o niet dimmer , te n minfte n we ! zoo erg , doo r haar e Geestelykheid m d e tyden de r Onkund e geblind doekt zy n geweest , al s d e Eeyptenaare n doo r d e hunne: Aangaand e welk e laatft e overwaardi g i s na te leezen , de zinryk e Aanmerkin g van A R N O L D H o o G v 11 E T , in zyn onravolgbaa r Dichtft.uk, ge» tyteld: A B R A H A M de A A R T S V A D E R , alwaa r hy i n he t tweede Boek als ît) verwondering opgetoo gen, aldus overheerlyk e n naar waarhei d opzingt : Hoe doolt hit domme Volk niet in een donkre naarheid. Wanneer 't de Stralen mist dtr Goddelyie Waarheid, En van de Lippen van de looze Priester [chap Te deeriyk afhangt, en geleidt word in de Kap , En dus 't elexdig lot ten Speelpop mott verftreiken Fan Outer Vlegels, die zig met een gryns bedekken

( 186 ) Vm val/eie Ctdvruff *n gemaakte fltmmigheii 9raard»tr 't enmzel Vêlk , te jammerlyk misleid Zig deer fehynheiligkeid dier Leezen laat verblinden Die 't zelfbeiang in alf de Plegtigbeden vinden.

Hoe zou men m de Rechtspleging best kunnen defendee' ren, de Testamenten, 'gemaaktdamortgeotialificeerde Penmen y melke uit Krachte van de fretten in' habil verklaard zyn om te kunnen of te mogen testeeren ? In zodanige gevallen, o f lieve r dit zoort va n Tes» tanentaire Quaestie n , alwaar d e excepti e van Onger qualificeerdheid ten opzicht e va n den Testateur obfteen, val t genoegzaam niec s me t eeni g fundamen t ter defeofie va n dien te allegueeren, otn d e zoo aannemelyke al s beflisfende reden , da t allerhande Testamenten, Contracten, o f ander e Inftrumeoten hoe genaamd, tege n het uitdrukkelyk verbo d van de Beichreven Rechten , e n ' s Lands Wetten, gemaakc door Perzonen , dieagtervolgensdezelveongequali ficeerd o f onbekwaa m daartoe gemaak t zyn , ui t de natuur i n d e Rechtsplegin g voo r ipfo Jure Nul, e n geheel onbegaanbaa r worde n aangemerkt , immer s ten fine van ui t a l zulk e kracbtelooz e Jnitrumente n met hoop e va n fucces in rechten t e wille n ageeren , elyk inzonderhei d plaats heeft me t relati e to t ee n "estament o f Codicil, gemaakt doo r Ieman d di e al s Prtdigus .verklaarden ter Oorzake van die n onder Curateele gefield zynde , (taand e de tyd va n het Curateelfchap, daarby over zyne Goederen gedisponeerd had, o f dat , onde r d e terme n van onbevoegdheid om te mogen testeeren, by voorbeeld begrepe n wa. re zulk e ongequalificeerd e Testateure n di e Stom , Doof, o f Innocent geboren waren, al s aan welke de vrye Dispofiti e ove r hunn e Goedere n volgen s d e Wetten deezer Lande n niet gepermitteerd is.

5

(i*7) Zoude 'er ondertmfchengeene Objecten of bekwame hulpmiddelen te bedenken zjn , die ten voordeele van zoodanige Ongequalificeerde Perzonen , rakende fat dispsneeren over haare Goederen by Testainent of Codicil, tra zommige uitzonderende gevallen-, behoorentemüiteerenl Verfcheiden notable Voorbeelden va n die Natuur , in zommig e van welke wy nevens meer andere Rechtsgeleerden we l eer met ee n goe d gevol g geadvifeer d hebben gehad. b y ondervinding aangetoon d hebbende, da t 'e r middele n gepractifeer d kunne n worden , om d e Testamentair e Dispofitie n vn n Ongequalifi ceerde Perzonen , aa n welk e be t volgen s d e We t volttrekt verbode n is , ove r haar e Goederen byTef tament t e moge n disponeeren , volkomen effec t t e doen forteeren, en va n krach t t e doe n zyn, wel t e verdaan, dat n a voorgaand e Verzoek zodanig e on bekwame Testateure n daarto e alvooren s doo r d e S T A A T F N vah den Lande , o p in genomen Advy s van den Hove Provinciaal van H O L L A N D , wettig waren gequslificeér d e n bekwaa m verklaar d geworde n ; En derhalVe n zoud e he t i n Cas van Litist;ontestati e voor all e oplettend e Practizyn s nie t ongeradely k zyn, over deeze materie op t e volgen , o f de s goedvindende gebrui k t e make n va n de Formulieren va n Requesten* welk e w y in he t beflui t va n di t Hoofddeel aan de han d ftaan te geven, en waarvan wy me t opzicht tot zulk e Testamentair e Quaestie n in verfchei de voorkomend e gevalle n va n die n aart.fuccesfive . îyk zelfs gebrui k gemaak t hebbe n geha d , hoewel wy dezelv e flegts als proef kundige Geneesmiddele n tegen hooplooz e Rechtsgeleerd e Krankhede n aan pryzende, daaro m aky d voo r d e goed e gevolge n daarvan nie t zoude n wille n inflaan : Ondertusfche n behoort me n to t bete r begri p va n zake n alhie r i n de eerfte plaat s te n grondfla g t e leggen , het gee n wy me t betrekkip g to t he t testeere n va n da t flag van ongequalificeerd e Perzonen , uit verfchillend e Oor-

C 188 ) Ooraaken onde r het Curateelfchap gebruikt , I n het n W O O U D E W B O R K , ODde r den Tttu/ van, CuratetU ; pag% pc . & feqq' te n die n respecte bebben geremarqueer d • en waa r va n hie r een kort en zakelyk uittrekzel ftaatte volgen. H R C H T S C E I RHR

„ En is naar Rechten meed e notoir dat Iemand, „ onder Curateelegefield wezende , zy n Perzoo n „ verliest, e n daaro m gee n Testament mag ma * ,, ken,^ nademanl gedisponeer d word , quoi pro,, digi & quibus bonis interdiction est , Testamenti j , /actionem non iabeantï Evenwel-is era Testament „ voor dat o van de gedecerneerd e Curateele , of ,, interdictie, va n volle kracht e n waarde, c m re „ den dat de Perzoon, tegen welke de Authofifaue ,, van ' t Curateelfcha p verzogt , e n verleen d i s ,. geweest, o p die ty d no g d e vry e e n abfolu„ te disgoötiee n administrati e over zyne Gotde,, ren haârfe* Kn verdient refiVcti e da t ee n Pro„ digus in Frankryk,ftaande óeCuraiee/e,vryelyk „ b y Acte testamentai r ove r zyn e (Joederen. kan „ dispoceeren, zonde r daartoe dispenfatie o f Oc„ tro y va n den Souverain benodigd t e hebbe o , » gelyk da t poflcivelv k bekragtig d word , doo r „ C H A R O N de Traité de Pandecte du droit Fran,, cois% Lib. 3 . $ . -«. en vervolgen s not» nader, „ doo r A L L E R . Definition vanReehtenTit.Quist,, Sped* pag 67 . Maar bier i e Lande , waa r een „ Prodigus en by Confequentieook Iemand, en di e „ wegens zy n zwa k verftand. e n hoogen Ouder „ dom, onde r Curateekis gefield, d e Testamenti „. faeti activa doo r d e We t benome n i s , , ka n „ zulks nie t gefchieden , danme t expres Confenc „ van d e Hooge Ovtrigheid , ten, overftaa n va n ,, twee Commisfarisfen ui t den Hove, o f van den t , Gerecht e va n d e Plaats,.doo r welk e bet Cura,, teelfihapi« gedecreteerd, ten eind e aan' dezelve „ zoude blyken, of zodanige dispofiiie testamen „ tair met de rechtzinnigheid overeeuftemt. En » op

(189) ,, op dien voe t heeft het tcsteeren va n Iemand, die „ onder Curateele gefield was , te n behoeve n vân „ een Vrouw , N a ntbeftaande Vrienden , o f oo k „ wel ad pias Cattfas meermalen i n V R I E S L A N D „ volgens d e getuigeni s va n Z A N D E Lib. 4 . ,, Tit. 1. Def. 3. plaats geha d ; En zelf s oo k i a „ Holland, als blyk t ui t zeker e Decifie van de n „ 2 2 November 1616. ftaande i n Appendice Decif. „ post. Resp. , yurisc. Holl. Part. 3 Vol. 1. pag. „ 48 . waarby verftaa n i s , dat ee n Perzoo n di e „ onder Curateele was gefield, aa n zyne V rouw va„ lidelyk heef c moge n maken deLyftog t va n all e ,, zyne Goederen , indie n h y zonder Kindere n t e , , fterven kwam ; Insgelyk s i s op voorgaand e ge„ geven Advy s van de n Hove van Holland, door „ de S TA A TEN va n Hollanden West- friesland* „ in de n Jar e 1731. geaccordeerd aa n Ifaac Smits ,, bergen, Medicinae Doctor i n den Hage, di e we* ,, gens zwakheid e n hoogen Ouderdom onde r Ca,, rateele wa s gefteld , o m onde r zeker e Limica , , tien en bepalinge u by Testament ove r zyn e Na ,, latenfchap t e moge n disponeeren . Zi e het Ad,, vys van we l cemelde n Hope itaande onde r d e „ Juridique Obfervatien , van Mr . J O H AN de „ M A U K E C N A U L T , Obf. 24. pag. 120.<2f/qq. „ 0alwaar vervolgen s to t beflu k overdeez e ftofte, » P^ fl g- '-3* n o S d e volgende folid e Remarque „ gevonden wor d — Het voorzichtigfte , e n he t „ veiligfte midde l za l da n altoo s weze n voo r Ie „ mand, di e onder Curateele is gefteld, e n begee , , ri g is o m t e maken eene regtzinnig e Uispofiti e „ v a n Uicerfl e Wille , of tea . faveure va n haar , „ Nabeftaande o f ad pias Caufas, zig t e adJres ,, feeren aa n de n Souverain, e n ten zelveDeind e „ b y Requeue te verzoeke n Octroy ; Om da t he t ,, ftrictum Jus , aan Ieman d di e onde r Curateele i s „ gclteld, benome n hebbende , de Testamenti fac„ lio activa, volgens , de Paragtaphus t. Inftitütio„ num quibus nonestpetmisfum facereTestamentum, ,, JNiemand al s de Souverai n alleen, i n welker s

„ boe-

C 190 )

„ boezem d e Wetgevend e Mach t is , va n d e v„ geur en obfervantie va n d e We t ontheffe n e a }> dispeafeere n kan" . Waarom ontjlaan inde Rechtsplegingzos meenigvuldiç. maalQuestien over Testamenten of Codicillen, hou. dttiik de Claufule Fideicommisfair of waarby de vettige Erfgenamen met den Last van Fidei commis bezwaart worden? Om rede n da t zodanige Testamentaire dispoGtien , houdende d e gemeld e Claufule , van all s tyden af, niet allee n by de Recht s Doctoren , maar zelf s by den Souverain van de n Land e , en vervolgen s ook als ee n natuurly k effec t va n die n by de meest e Collégien van Jusriti e al s te n uiterfte n odieux e n haacelyk aangemerk t zy n geworden , he t geen waarfchynelyk d e Oorzaa k is , da t to t he t make n vjna l zulke Testamenten o f Codicillen, contineerend e ee n Fideicommislair verban d ee n dubbe l Zegel , da t i s te zegge n ee n Zege l importeerend e een s z o vee l boven d e waarde , al s ander s by de Ordonnantie daartoe i s bepaald , gerequireer d word ; Benalve n dat d e different e o f verfc h il lende zoorte n va n Fideicommisfen, welke zomtyd s zee r penibe l eo zwaar te beoordeele n zyn , aanleidin g zo o to t onophou delyke vyandfeha p onder Familien , al s tot onnood zakelyke Cavillatie n i n d e Rechtsplegin g kunne n geeven, di e doorgaan s nie t da n me t zwaar e kos ten aa n beid e zyde n va n partye n Litigaute n by het aflope n va n ee n Pioce s by den Rechte r gede cideerd zy n geworden , o f he t gee n nie t zelde n gebeurt, n a all e d e fchade n de r .Proceskosten te n wederzyde gefupporteer d t e hebben , noch dikwyls door ee n opgevolg d accoor d , hoe praejudiciabe l ook, bnbeflii t blyven : Ongeach t he t geargumen teerde, onaangeroer d voorbygaande , a l he t gee n tot explicati e va n d e verfchilleod e zoorte n va n Testa-

( 19 1 ) tamentaHre Dupofitien ontftaande , ter zak e van daar in geclaufuleerd e Fideicommisfam zoo i n d e Academie der Jonge Praetizyns, ai s i n he t Rechtsgeleerd Woordenboek, discinctely k i s aangehaal d geworden > zullen w y insgelyks , toe affnyding va n all e onnodige Procesfen , alhie r eenig e Formulieren opgeven , waardoor in zommig e gevallen aa n d e een e kantee n Testament of Codicil houdend e de Claufui e Fideicom misfair, onder zeker e reftrictien o f bepalingen doo r het Gezag van ' s Lands Hooge Overigheid buiten ef fect gefield , o f we l door midde l va n Transactie tus feben d e Erfgenamen me t de n Las t va n Fïdeicommis bezwaard, zonde r voorgaand e Authorifati e vande n Souverain, of va n de n Rechte r daarto e benodig d te hebben , ten eenemaale n door wederzydfche goedkeuring de r Gcinceresfeerde n ka n worde n geëxcin gueerd e n vernietigd . T I T U L U SL No. I. — — FORMULIER van een Request, houdende Verzoek tm een" Peruaan onder Cura teele fioande , geduurende den tyd van Aet Curateelfehap, te gualificeeren, om by Testament over, zyne Goederen te mogen disponetren. Aan

de E D . G R O O T M o e . H E S S E N S T A T E N van H O L L A N D ende W B S T VRIESLAND.

„ Geeft onderdanigly k 'e n me t verfchutöigd e „ Eerbied t e kennen , P * L * D * i n Qualitei c „ als by de n Hove van Holland aangeftelde Ca „ rator ove r de n Terzoo n e n Goedere n va n Wy' „ brand

C I9 i ) „ brand van Z . .. i n der tyd geweest zynde, ,, Bierbrouwer alhie r in V Gravenhage t volgen» „ zekere Acte van Authorilati e daarvan zynde , , , e n te n deeze n geannexeerd , ui t kracht e va o „ welke d e bovengenoemd e lVjbrand van Z . . . „ ter oorzake van zyn' hoogen Ouderdom , verval „ van Levenskrachte n e n Memorie , mitsgader s „ wegens mee r ander e pregnant e omftandighe „ den, waardoo r hyvoiflrek» onbekwaam geraak t ,, was , om zyn eigen Goedere n langer t e kunnen „ administreer en en beheeren, vervolgens op voor* „ gaande Verzoek va n zyne naast e filoedvriendea „ b y den ze i ven Hove onder Curateei e wa s ge3 , field ; Da t onaangezie n hetzelve , geduurend e ,, het Curateelfchap va n den gemelde n IVynbrand „ van Z . * . by vericheiden gelegenhede n over „ vloedig gebleke n zynde , da t h y zy n Verftan d „ en he t gebru'k zyne r Zinne n i n zoo verr e ge„ noegzaam machtig was, al s volgens de Wette n ,, deezer Landengereqnireer d wierd , om by Tes„ tament ove r zyn e Nalatenfcha p t e kunne n disa , poneeren. , gely k da n ook va n wegen denzelve n „ een en andermaal, ten einde van dien , zeer aan„ dringende Verzoeke n ware n gedaa n : Dat da n „ de Supplian t i n Qaalitei t voorfz . geconfide* 5 , reer d hebbende, da t niet alleen Iemand , agter„ volgens «ene wettige Authorifatie van den kech,, ter onder Curateeie gefield wezende , immedia„ telyk zy n Perzoon verliest , e n daaro m confe „ quentelyk gee n légitimant Perfonam ftandiin Ju„ dkio mee r Ka n hebben , maa r da t bove n die n „ aan zodanige onder Curateeie ftaande Perzonen „ conform de ditpofitie van het befchreven Recht , „ en d e Wette n hie r t e Land e vigeerende , ui t „ dien hoofd e geduu;ende den ty d van het Curas , feelfcha p benome n zyn he t Perfonee l rech t de „ Testàmenti f actio activa, terizulke n effecte,va n „ zonder voorgaand e verzoch t e n geobtineer d ,, Confent va n de HoogeOverigheid , to t he t ma„ ken van een Uiterft e Wil , te n fine om va n zy„ne

C 193) i, fie-Öoederen te dlsponeeren, atvoörens t e zyf l »» gequaliflceerd. Mits welk e den Suppliant , i n Qualitei t voör fchreven, zi g to t Utë» . G R . M o e . 19 keerende ; ootmoedig e n eerMedigly k verzoekende , dat he t TJED* G e . M O G . o m g'eallegueerd e tsdenen goedgunfti g behage n moge > ex pleniHtéinepotestatis Suprêmes of ui t d e volheid va n haar opperfte Mach t t e wille n verleeoe n dispenfatf e van zodanig e Wette n e n Costtimen , waa r by ODgequalificeerde Perzonen , êo b-yzonde r df e onder Curateelegeftel d zyn , inhabi l worden verklaard van tejkunnen tesceeren , e n i n di e geva l eenigzints zoud e obfteerend e zyn : .Mitsgader s voor zo o vee l des nood s Quali6cetie, ingevolge en uit krachte van welk e aan meergemeld e ffjjf brand va n Z . • . (onverkort he t verleend e Curateelfchap) word e gepermitteer d tet i overftaa h van Heere n Commisfarisfe n va n def l Hove van Holland by Testament ove r zyn e Goedere n t e mogen disponeeren , zodanig e n i n diervóegert als roet de folemniteiten e n Wetten deezerLan den, als meede met de Intenti e e n wi l va n de n Testateur ten zelven eind e beftaanbaa r za l wor den bevonden ; E n daarva n aa n de n Suppliant jn Quabtei c voorfö . to t zyn e decharge , vervoFgens te n faveure va n dezelv e fPjbrana van Z'... al verde r te véïleenc n Act e va n Confent i a optima ferma. î WtC K D O E N D * , enz . NB. O p d e Fteqtesten, houdend e zodanige verzoeking, word zelden o f nooit by deSrAATKN va n HOLLAND gedisponeerd,dan na ingenomen Advys van-den Bore Provinciaal, o p welkers favorabel Berich t zulk s ü dco r

C 19* > doorgaans, no g maa r allee n he t accordeere n vas dien plaat s heef t onde r zeker e fpecial e bepalinge n gelyk b y voorbeeld da t zul k ee n onde r Curateele ftaande Perzoon diergefyk e Vergunning va n de Hoo. ge Overigheid geobtincer d hebbende , b y zyn Testament geen Exheredati e o f Onterving ma g doen , te n opzichte va n zyn e Naast e Erfgename n ab intestaXo, fchoo B h y ook buite n dezelv e ander e Perzone n tot Erfgename n inititueere n mag ; Ondertusfche n kunnen wy van een fingulierCdfusdaarvan geheugenis dragen, in ee n geval, waarin wy onde r het Opzich t van d e beid e beroemd e Advocaten , Mrs. F R A N COIS ELLINKHUYZEN e n W I L L E M FORNE -

11E R G , het Request ter zak e voormeld , voor een ' onder Curateelt (Taanden Perzoo n hadden opgefteld : De Rechter , welke he t Curateelfcha p o p verzoe k van d e Naast e Bloe d vrienden, di e Erfgename n ab intestatp moesten zyn , gedecreteerd had , begrypende da t zulk s ui t eigenbelan g wa s gefchied , bracht te n voordeel e va n he t gedaa n Verzoek , om de n Ongequalificeerde n Perzoo n zy n Testament te doe n maken , ee n favorabe l rappor t uit , op wel k Advy s Staaten van Holland, he t voormel de Verzoe k die n confor m geaccordeer d hebbend e y was he t gevol g da t de Testateur , by zvn e Testamentaire dispofitie , no g zeve n ander e Erfgename n boven di e geene , di e he m onde r Curareel e hadd c n lateaftellen, benoemde . Di t wa s abfoluu t wetti g om da t hie p gee n Exheredati e plaat » had ; Maa r wat gebeur t 'e r vervolgen» ? D e Bloedverwante n die ui t d e Natuu r zyn e Krfgename n ab intertatomoesten zy n , en di e he t Curateelfcha p bewerk t hadden, om da t hunn e Oo m by Testament ^een e andere Erfgename n inhaar e plaatfe inititueere n zoi d é , e n bemerkend e da t doo r d e verleend e Qnnü ficatie o m t e moge n ïnlleeren , hunne Oogmerke n te leu r ware n gefteld , deede n we r haas t verzoe k tot he t ontfla g va n he t Curateelfcha p va n hunne n onderdrukten Oom , di e n a he t zelve , wede r ee n vry Perzoo n geworde n zynde , mitsdie n wa s ge qua-

(m )

qualificeerd, om volgen s de Wetten onbelemmerd " van zyn e Goedere n t e kunne n disponeeren , der halven nie t i n gebreek e bleef , va n terfton d d e Tes tamentaire dispofîtie, geduurende he t Curateelfcha p gemaakt, t e revoceere n o f t e herroepen , e n inge volge va n die n , b y een late r Testamtnt dezelv e Erfgenamen ab intettato, welk e he m da t onaange naam geva l berokken d hadden , te exheredere n e n te onterven . K o . II. —

FORMüLTER van etn Request, houdende Vei zoek ten einde een Stom en Doof geboren Perzoon te ijualificeeren, om by Testament over zyne Goederen te disponeeren , onaangezien zulks uitdrukkelyk by de Wetten gefirohibeerd en verboden is. Aan

de E D . G R . M o e . H E R R E N S T A T E N van H O L I A ' N O en W E S T C V R I E S LAND.

Geeft eerbiedig en met behoorlyke fubmisfie te kén* men Krans zonde r Zorg y Burger en Inwoonder der Stad Haarlem; Dat hy Suppliant , het deplorabel Ongeluk gehai hebbende van Sto m en Doo f geboren geweest te zyn , onaangezitn dit aangeboren defeà van de Natuur, zedert den tyd van ruim a f Jaren, niet alleen zyne Goederen en verdere huishou' delyke zaken in eigen Perzoon geadministreerd had, zodanig als een braaf Man betaamde, maar boven dien geduurenxe lieizelve een Comportement hid gehouden , welke de algemeene goedkeuring zoo van zy . ne Stads Overigheid, als van zyn * Medeburger en. confecutivelyk had weggedragen, gelyk van al hetzelve uit de alhier geannexeerde Ùylagen ten overvloe1N a. it

f

ISMS >

ét monifesteirtn kan: Dat hy Suppliant vervolgen* etrouwd zynde met Sar a Modesc , Buigertsfe der 'tod Haarle m , in weleer weduwe van Kubertu s Plank , uit het gemelde Huuwelyk by opgenoemde zyne Huisvrouw! ö~etn Kinderen of wettige Defcendenten kodde verwekt, dan dat de voormelde nar a Modest, in eerder Huuwelyk by de genoemde Hu * bertus Plank , twee Voorkinderen geprocreè'erd hèbbende-, en behalven dat, nog in Conjideratie kwam dat de Supplt. voor zoo veel hy nist . of aan hem bekend was)geen Bloedvrienden heeft, die hem, fçhoon ongetrouwd gebleven zynde, volgens het recht van fuccesfie, ab intestat o in zyne natelaten Goederen zoude hebben kannen opvolgen , waarom hy Supplt. zig ten ui ter/iengeinclineerd gevoelde om daarvan by Testament ten behoeve van de tvse foor kinderen van zyne meergenoemde Huisvrouw; in eerder Huuwelyk verwikt by Hubertus Plan k , te disponeer en.

f

Dan dat de Suppliant geïnformeerd geworden zynde, dat ter zakt van dien aan hem zoude abfiee*en zekere prohibatoire Wetten, uit krachte van welke onder anderen S t > m en Doo f geboren P^rzonen, engequalificeerd verklaard werden , by Testament «ver hunne Nalfltenfihtp te diiptneeren , ten z y al • voartnj van de State n van den Lande, als in weiiers boezem de Wetgevende Macht refideert , daartoe Dispenfati e ivan zodanige obfleerende Wetten y «n tervolgens Qualificati e vtrzogt en geobtineeré te hebben. Mits welke dt Suppliant zig met alk vtrfehuldigie Veneratit tot UEr> , G R . M o e . keerende is , reretentelyk en onderdanig verzoekende, dat Utë u G i t . M o e . e x plenitudin e Potestatis , of uit de volheid van Hoogstderzelyer Souveraine Macht mogen goedvinden, hem Supplt. te willen dspenfeeren en ontlasten van alle zodanige prohibatoire Wetten, als htm ter za-

t*07) h voormeld, door de aangeboren ^defecten der Natuur in deezen eenigzints zoude kunnen objleeren; En ingevolge fan dien uit aanmerking van de 'ygebrachte redenen, te verkenen Qualificatie, uit krachte van velie de Supplt confor zyn intentie , ten overfiaan van tvee Heeren Schepenen der Stad Haarle m , by Testament invoegen voorfchreven over zyne NalatenSchap vergund worde te disponeeren : Mitsgaders daarvan aan den Suppliant te verkenen Acte van Quali* ficatie, i n optim a forma . *T W E L K D O E H D K , enz

„ „ „ „ „ „

.

NB. „ De Staaten van Holland e n West-Vrietlan& gezien e n geëxamineerd , én daaro p ingenome n hebbende hetAdvy s va n Praïfiden t enRaaden van den Hove va n Hol/and, mitsgaders va n de n Ge rechte de r Sta d Haarlem, accordeere n he t Ver zoek van de r Suppliant invoege n e n onde r de bepaaiing al s by zyn e Kequest e i s gedaan". TITÜLÜSH

.

No. Hl . FORMULIE R van een Request, tendeerende om de krachte van een Fideicommisfaire Making by Testament gedaan , tt disfolvteren en te doen ophouden, Aan de E D . G ft, Mo G. H Ë E -

R E N S T A T E * van H O L L A N D en WESfr e V a 1 ES-

LA AD.

„ Geeft fevefêttdy k m ttèt fcïraWig é Eerbied „ te tomaea , $attó -/AMriiT y «J s iû Hawelyk N 3„ heb»

C I î>8 ) ,, bekende, Catharina Rens, wonend e t e Ryt,, «7 * onder d e Jurisdicti e va n Haagambacht , e n „ aldaar d e Veebouwer y exerceerende*' . ,, Dat des Suppliants gemelde Huisvrouwe , b y ,, Testament va n baa r overleden ; Oud Oo m pa * ,, ternel Gysbert van derSpin, voo r een derd e ge „ deelte va n deszelf s Boede l al s univerfeel e Erf . „ genamegeinftitueerd zynd e geworden , daarby ,, de overige twee derd e gedeeltens vanzyn e Na,, latenfchap to t i n he t derd e Gelid hadde n be ,, zwaard j me t de n Las t va n Fideicommis , ten „ zulken effecte da t d e Fideicommisfair e Goede „ rep e n Capitale n va volle Eigendo m zoude n „ moeten devolveere n o p d e Kindere n va n de n „ Supplt., by zyn meergemelde Huisvrouw e C« „ tharina Rem ten Huwely k verwekt, of ingeva l „ z y , zonder wettig e Defcendente n natelate n , „ kwame t e overlyden , op d e als dan ro g i n Ie , , ven zynde naaste Erfgenamen , ab intestato va n „ '& Vaders e n Moeder s zyd e by reprefentati e „ zouden overgaaD , agtervolgen s en conform he t „ Extract autbentic q va n de Testamentair e dis *, pofitie doo r d e bie r voorgenoemde Gysbert van „ der Spin, o p de n i a July des laar s 1692 ge„ maakt, e n ten einde daarvan evidentelyk zoud e „ kun tien cenfteeren, (voor zo o vee l he t nodi g „ mogte zyn ) te n deeze n geannexeerd" . „ Dat d e bovengemeld e Testateur deez e zvn „ laatfte TJiterft e Will e me t d e Doo d geconfir „ meerd hebbende , daaro p vervolgen s wa s ko ,, men t e gebeuren , dat d e Supplian t , na onge „ veer den «7 Jaren met gemeld e Catharina Rent „ getrouwd te zyn geweest, gednurend e het zei „ ve by haar in wetti g Huwelyk hadd e verwekt , ,> twe» Zonen e n ee n Dochter , althan s no g i n „ £fvçn zyndç , welke by Supplt. zo o ui t d e

„ Vruch.,

Ci» )

-,, Vmchte n va n zy n Beroep, al s oit het derd e „ gedeelte va n d e aangekome n Erffenisf e hie r *> vooren gemeld , ordentelyk hadd e gealimen .,, teerd e n opgevoe d ; Dan da t zeder c eenig e Ja „ ren d e huistioudelyk e zake n va n de n Supplt . j , doo r de jammerlyk e e n algemee n verfpreidend e „ Veepest, ofvernielendefterft e onde r he t Rund „ vee hie r t e Land e by aanhoudendheid gegras „ feerd tiebbende. totzulk|een uiterfi e graa d van ,., verval e n decadenti e ware n geraakt, da t de n ,, Supplt, te r oorzak e va n die n doo r onvermo „ gentheid buite n (laa t wier d gefteld , o m lange r ,, zyne geruïneerd e Veebouwer y te n voordeel e „ van zyn Huisgezi n t e continueeren , e n al s een .,, gevolg va n dien zyn e dri e Kindere n ui t d e in .,, komften va n d e "Fideicommisfiiire Goedere n t e „ kunnen onderhoude n : Waarom d e Supple. „ geradelyk is , zoo tot redre s va n zyn e gedela * „ bereerde huishoudelyk e zaken , al s to t beter e „ opvoeding zyne r drie Kindere n gebrui k t e ma „ ken va n de gratieufe Confesfie , bepaald by „ U E D . G R . M O G . Refoluti e va n den 23 Juny rt 1670 . en ingevolg e daarva n Hoogstderzelve r „ Confent t e inuploreeren to t ontfla g va n de helf t „ van he t FiJeicommis , waarmeed e Gysbsrt van „ der Spin des Suppliant » Huisvrouw e Üu d Oor a „ paternel twe e derd e gedeelte n va n zyne Nala * „ teufchap bezwaar d heef t gehad . Met weTk e d e Supplian t ui t hoofil e va n alle zo danige ingresûe vindende redenen , zi g i n d e on vermydelyke noodzaaklykhei d bevind , bv Request e tot U E D . G R. M O G . t e moete n addresfeere n ; ootmoedig, en me t behorelyk e onderdanighei d ver . zoekende, da t he t U E D . G R . M O G. al s in effec t van Hoogstderzelve r Landsvaderlyk e zorge n goed gunftiglyk behage n mog e i n Confiderati e va n de s Suppliants ongelukkige omftandighedeo , en teneinde in ftaat geftel d t e worden , va n zyn e dri e min N 4 det«

C so»:)

der jarige Kinderen voortaan bete r e n naa r haa r flaa t te kunne n alimenteereu , de helfc e de r Nalaten- : fchap va n de n meergemelde n Gysbert van der Spin* van de n Las t va n Fideicommi s t e ontdaa n , den Supplt. te n fine voorfchreve n vervolgen s t e doe n gaudeeren va n he t voll e rech t va n Eigendo m der ?elve, mitsgader s aa n de n Supplt . daarva n t e ver reenen UKD . G R . M O G . Act e va n Content , i n op:imi forma. 'T W E L K D O E M D E , enz .

NB. D e Refülutie , waarvan i n d e bovengaand e Requeste gewa g gemaak t is , e n o p welk e de n Ke quirant i n Cas voorfz . zig to t fundamen t va n zy n Verzoek beroept , lui d woordely k aldus . Woensdag de n 23 fuly 1670. ]s na voorgaande deliberatie y mie in achtinge genomen zynde, dat by den Wove van Hofland te meermalen etnige Goederen den Last van Fideicommis fubject gemaakt treztnde, daarvan buiten Figure van Proces werden geëximeerd * ende tulkt om redenen toegeJlaan, dat dezelve als vrye Goederen mogen wordm ge • bruikt, na ingenomen bericht van den Remtlden Hove, ende gehoord ' f Advys van Commisfar is finter begeerte 9 van liaar E D . MCG. ' t voorfz. bericht geëxamineerd WiZende, goed gevonden ende verjlaan t dat voortaan als een Decreet ende ptrmanente fret gearresteerd, en» de vaut gefield zal worden, geJyk by Haar Eu. G R . MOG. als een Decreet ende permanente Wet gear res teerd ende vast gefteid wtrd by deezen, dat van nu of alle Verzoeken 9tendeerende m eenige Goederen van den Last *an Fideictmmis ontfiagen te hebben, privativelyk aan haar E D . G» . M o e . geaddfesfeerd, ende daarep van derztlvtr Souveraine Dispofitie, de urzochte Qc«

(toi)

Qctroyen afgewacht zullen moeten worden, zimier dat het gemelden Ho f va » Holland , ofte ook eenig ander CoJUgie, haar voortaan zodanige Concesfien meer zullen hebben aantematigen, Bp poene van nulliteit, bly vende nochtans alle Octroyen, die hiernevens by den getnelden Hove, tot ontflaginge van eenige Fïdeicommisfen, zouden mogen wezen verleend, indistinctelyk gemainctineerd, gelyk haar E D . GR. M o e ook dezelve tot weeringe van menigvuldige disputen generalyk approbetren ende ratificeeren by deeztn. ende zal de bovenflaande haar E D . G R . M O C. Refolutie by Extract authenticq den Prefident ende Raden van den gemelden Hove worden toegezonden , om dezelve punctueelyk te ogtenolçen , gelyk daarvan ook behoorlyie Publicatie gedaan zal worden tot een ieders narichtinge. Ondcrftond accordeert met de vaorfz. Refolutie, ende vas onderteekend. Herbt. van Beaumont. NB. Vervolgen s ftaat te n opzicht e va n d e dis * folutie e n orttkluisterin g va n Fideicommisfair e Ver banden , welke doo r midde l va n Requesten aa n 's Lands Hoog e Overigkei d gefchieden, by wyz e van interpretati e no g nade r t e remarqueeren , da c alichoon he t ontfla g va u ee n Fideicommis o p voor gaande Verzoe k by de n Requiran t va n dien ver kregen wa s f fiippresfa veritale & expresfo mendatio , zodanige geobtineerd e Ontflagin g va n d e Bande n Fideicommijlair daaro m ftand zoud e moete n gry peu|, e n d e Requiran c mitsdie n va n he t effic t derzelver zoud e behore n t e blyve n jouisfeere n ; Invoegen al s r a ryp e deliberati e va n Hooggemel de Staten van Holland e n West.Friesland, aldu s i n een dergelv k voorva l o p de n 25 Januar y va n den Jare 1676." b y Haar Ëd Gr. Mog. i s verftaan , waarvan he t Exempe l geallegueer d word, b y Mr . W I L L E M van A L P H E N i n zy n Papegaay of Formulùrbosi. Part. 2. pag. 363. No. IV. N5

C ao» )

No. IV. —

FORMULIER van een Accoord of Transactie, vaar by de Erfgenamen underling by Acte Notariaat, actor' ëeeren om zonder Confient van de Hoogs Overigheid een Fideicommisjaire Nalatenfihap in gelyke Pvrtien ts verdeekn.

„ Op huide n de n enz . Compareerd e ent . A * „ B * C * en D * alle wonend e binnen deeze Stad „ m y Notaris bekend ; T e kenne n geevende , da t ^, zy Comparante n i n Qualrtei t al s d e Naast e Erf „ geranien ab intestato va n wyle n Harmams van „ Schalkwjk. haaren Oo m maternel, by Testament %t va n denzelve n haare n voornoemde n Oo m , ten „ opzichte van de fuccesfie to t zyn e Nalatenfchap , „ met Las t va n Fideicommis altemaal ware n gewor,, den bezwaard, e n wel onder deeze geclaufuleerd e ,, Voorwaarde, da t de Goederen van hem Testateur „ met den Last van Fideicommis ,van de n eenen o p „ den andere n va n haa r Comparante n zoud e moe „ ten -verfterven, tot o p den lastfte n va n hu n toe, 9 , o n welk e deœlve Goederen me t de n Titu l va n „ Eigendom zouden devolveeren e n overgaan ; AU „ les ingevolge en Conform zeker e Acte Testamen. „ tair door den bovengemelde Harmanus van Schalk,, wj* op den a Maart deeze s Jaars , voorde n No „ raris P*** en Getuigen alhier gepasfeerd , e n aan ,, m y Notaris vervolgen s geëxhibeer d , waarvan 9 , z y Comparanten n a gedaane Voorlezing verklaar „ den den inhoud, zin en meening van dien ,volkomen ,, verdaan e n begreepe n t e hebben : E n nademaa l „ de Comparanten, tot affnydin g va n all e Familie 9 , twisten , al s te r Oorzak e va n mee r ander e pre „ fente omftandigheden , respectivel y k haar onder» „ lin g welzyn e n belangen betreffende, inhetvrien. „ delyke waren geconvenieerd e n overeengekomen, ,, om zi g reciprocelykdeneenden anderen , zonde r „ de minfte uitzonderin g van een va n hun , va n hec „ Fi-

C ao$ ) „ Fidcicommisfair Verband , haar by het voormeld e „ Tescament va n wylen naare n Oo m materne l Har* „ manus van Schaliwyk geïmponeerd, te ontflaa n ; , , gelylc zy Comparanten by deezen verklaren , mal „ kanderen daarva n t e ontflaa n me t da t effecc, dac „ zy Comparante n volkome n Conteentement e n ge „ nóegen nemen, dat;d e nalatenfchap va n wylen haa„ ren meergenoemde n Oo m onde r he n in vier gely „ ke porden zulle n worde n verdeeld , e n door ieder „ van haa r me t he t rech t e n onde r de n tyte l va n „ volle Eigendom , na d e gedaan e Verdeelin g za l „ blyven geposfedeer d e n bezeeten. Renuncieeren „ de zy Comparanten respectivelyk , zoo voor hun „ ne Defcendenten va n all e rech t va n aanfpraak , „ het gee n d e langstlevend e va n hu n te r zak e van „ dien naderhand zoud e wille n fustineeren , en by* „ zonder malkandere n over en wede r guarandeeren „ de tege n all e Actiën e n Gerechtelyk e vervolgin „ gen va n hunn e Kindere n respective, voor zo o „ veel zy zoude n wille n heweere n al s Erfgename n „ van hunne Ouder s verkor t t e zyn , met opzich c , , tot he t geen e z y Comparante n i n deez e me t al ,, gemeen Confen t e c goedvinden , facta parenturti ,, hadden gedaan , onde r expresf e renunciati e va n ,, het Benefici e va n Relief: Te vrede zynde zy Com„ paranten o m he n in de n inhoud e deeze s b y den „ Hoogen Rad e vrywilli g e n onwederroepely k t e „ doen e n t e late n Condemneere n ; Daartoe con ,, ftitueerende d e Procureur s L . M. N - e n O . zo o „ om d e Condemnati e t e verzoeken , al s daarinn e ,j t e confenteere n respective". Aldus gedaa n e n gepasfeerd , enz .

ZES.

C 204 )

ZESDE HOOFDDEEL

.

Oyer Transactien o/"Dadingen , en de voornaamfle Effecten van dien, Ceef eens een algemeene definitie , ira/ men door Traniaaien of Dadinge n eigenlijk verftaan met *

A

angezien deez e merkwaardig e materie , di e Tan zoo vee l aanbelan g i n d e Rechtsplegin g ge co tidcreeï d wor d , in d e academie de r Jonge Pracïizyns ganfchely k overgefiagcn , en daarva n gee n het mind e gewa g ho e genaam d gemaak t is , zul len w y i n d e eerft e plaat s to t een e algemeen e ExÎlicatie van die n alhie r eers t gebrui k make n va n de ore e n zakelyk e verklaring , di e i n he t PractU zyns Zakboek pag. po . daarove r i s gegeve n , en Vervolgens i n he t particulie r aantonen , he t gee n H O G O de G R O O T , - V O E T , e n meer andere geëxperimenteerde Rechtsgeleerde n aangaand e d e Effecten der Transactien gevoelen . Waarin beftaat de algemeen* Explicatie , met betrek» king tot deeze materie, voor zoo ver daar van in het Piactizyns Zakboe k gehandeld tx ? „ „ „ »,

Woordelyk i s he t volgend e : — „ Dading ï s een Toezegging va n Üingsluide n to t de s Dingtalig e btflisGng, hetzydatz y daarove r in Rechten zyn , of da t zulk s gevrees t word : All e di e Toezeg * gea moogen , die moogeo Tranflgeere n : Voog-

(aoy) „ den mooge n Dadige n , mits gee n vas t Goe d », vervreemdende: Va n all e Twïstzake n ma g me a ,, Dadigen, uitgenome n va n Onderhou d de s toe „ komenden tyds ; we l verftaande , ' t wel k by ui„ terfte Will e gemaak t is , ma g me n zonde r ken „ nisfe va n he t Hof , o f va n de n Gerecht e nie t „ Dadingen, to t nadee l va n de n geene , di e he c „ onderhoud gemaak t is . Ui t Dadin g fpruit , dat „ voldaan moe t worden , he t geen e by de Trans„ aélie befprooke n is ; Alwaa r he t fchoo n da t he m „ de ee n o f d e ande r vermoe d eeni g nieu w bewy s „ bekomen t e hebben . Verma g gee n Overeenkom „ fte gemaak t worde n va n gefchilleo , fpruitend e „ uit eenig e uiterft e wille , die no g nie t geopen d 3 , o f geleeze n zy n : Over misdade n ma g me t de a n Officie r nie t verdrage n worden, als me t kennisf e „ van de n Gerecht e o f Overighei d , maar we l „ met de n beleedigden' . Wat is ien Transactie , in het particulier, voor zoo y tel zy in de PractyA word aangemerkt'} Zodanig ee n Conventi e o f Verdra g tusfche n twee o f meerde r twistend e Perzonen , rakend e ee nige zake n i n Questie , di e o f no e niet , o f bereid s werkelyk voo r een e RechibankZ/i»/Wïdenr , e n no g ongedecideerd hangend e zyn . Expliceer eens over hoedanige zaken het mar rechte» gepermitteerd is van te magen tranfigeerené Onder andere n pyet.de navolgende : Al s (r). overeen twyfFelachti g e n no g onzeker Proces,' waarove r men ma g tnrfigeeren , alfchoon d e zake alréede bepleit e n i n fraa c va n wyze n gebrach t wps , zoo rang dezelve by Sentenrie va n de n K'echte r piet'i $ he» flist, (2.) Heeft Transactie iazooderrftid- plaits - akr

Cao6 ) 'er zigeen apparonti e va n een toekomend Proces, dat nog nie t begonne n i s , opdoet, gelyk d e meest e Kechtsgeleerden va n Opinie zyn, dat zulk s by uitzondering voor d e wettige e n gefundeerde Oorzaken moet gehoude n worden , waarom he t gebrui k va n deTransactien eigentlyk geïntroduceer d en ingevoerd zyn; (3.^ Is he t volkomen gepermitteer d va n te mogen tranfigeeren , terzak e va n aangedaan e monde linge, fchriftelyke , en dadelyk e Injurien , mitsga ders over de Koste n en Schaden daarui t gerefulteerd , wanneer onmiddely k n a d e geflote n Transactie ea daarop gevolgde betalin g va n d e bedonge n Pennin gen, de pefustineerde Injurien gerekend worden, daardoor gemortificeer d e n kwytgefcholde n t e wezen : En (4 ) heeft Transactie ooi c zomtyd s plaat s ten opzichten va n Iemand , di e van een misdaa d betich t o f befchuldigd word , zonder dat zulk s nochtans cenig e lelatie heef t o f te n gevolge getrokken ka n worde n , ten aanzie n va n he t Rech c de r Hoog e Orerigheid , volgens he t gee n folidely k geleer d wor d , b y RocHEFORT i n zy n Tractaat ove r d e Civile ÏVetten, pag' 533- inNotis. Js dit laatst byeehracht argument, met betrekking tot de Kracht en Wettigheid van een Transacti e j aan geen bepaling onderworpen? In zeker e uitzonderend e gevalle n J a .' Exempli gratia, als Iemand ee n ander moedwillig aangerand , gekwetst, me t èe n Me s ee n fneed e i n he t aange zicht, o f aa n zy n Lichaa m toegebrach t had , zo u hy daaro m wel bevoeg d zyn , in da t opzich t me t d e geoffenfeerde Part y t e mogen tranfigeere n voo r zo o veel de aangedaane hoon, Pyq , Smert e e n d e Kos cen de r genezin g betreft, maa r onaangezie n he t zelve kan. het de n Aggresfeu r o f Beledige r nie t bevry den va n d e ftraffe, Boet e o f Breïik e by de Hoog e Overigheid, ofwe l by particulière Keuren enS'ads wet-

C«07> wetten o p zodanig e misdryve o 'gefield , nademaai het vervolge n de r Misdade n allee n aa n d e Hoog e Overigheid competeert, , volgens.GROTIUS » Inleiding Lib. 3. Fart. 4. Num. 10 , Oyer welke zaken is het naar rechten ongepermitteerd y ante mogen tranfigeeren? Generalyk ove r all e zoorte n va n zake n df e liqui de, verzierd , o f imaginai r zyn ; E n fpecialy k ove r «en Lyftoch t to t Alimentati e van ee n behoeftigPer zoon nagelaten , ten ware zulks gefebiede o p geza g van de n Rechte r : Insgelyks i s het by de Wetten uiedrukkelyk verbode n t e tranfigeere n ove r Levenson derhoud by Testament gemaakt , da n onderConfen t èn goedvinden van den Magiftraat de r Plaatfè, onde r welkers Jurisdicti e d e respective Tranfingente n reforteeren ; De reden va n dit verbo d i s voornamelyk daarop gefundeerd, ten eind e de Perzoon, aa o wfen Jieéjaarlyks onderhou d gemaak c js , doo r de preien * tatie va n gereed e Penningen , zi g zelv e nie t zoud e laren beroove n , van he t gee n he m to t zyn e Ly f aoeddruftigheden benodig d was , e n du s o p drewy ze to t eene onherftelbaare armoed e vervallende , ten bezwaare va n d e Stad s Diaconie Huize n nie t zoud e komen t e geraken , waarmeede quadreer t he t fentiroent van H U B E R , Hedendaaçfche Rechtsgeleerdheid, Tart. 1. pag. 535» Num. 5 ö* 13. Inxonderheid i s het oo k almeed e volftrek t ongepermitteer d t e tran figeeren ove r d e alimentati e e n Levensonderhou d van ee n Kin d irrOnecht gewonnen ; Ondertusfcbe n js bet fingulier,dat daaromtrent deez e distinctie plaats heeft, da t ten~ respecte voorfchreven zulk s by Transactie wel gefchiede n mag , aangaand e d e Ali mentatie Penninge n te n behoev e va n zodani g een ) Onecht Kin d geaffecteerd, die reeds verftreken zy n , maar nie t ove r dat gedeelte derzelve , he t wel k no g niet verlopen , en-waar va n d e betalingen no g nie t

c»et ; jcan worden gepratfendeerd , zonde r i n he t Iaatfteg£* va! daartoe een voorgaande authorifatie van den Reenter verkregen t e hebben: D e rede n hiervan i s palpabel en algemee n by de-Rechtsgeleerden geadopteerd, om da t zonder diergelyk e voorzorge n aan he t gemi s van eene aanftaande alimentatie , he t Leve n vanee n loense h zou kunne n afhangen , e n nie t aa n d e ali mentatie penninge n di e reeds verftreke n zy n , overeenkomstig he t gevoele n va n D A M H O U D K R , fractyk dnl. Cap. 200 . Boe befchryft H u c o d e G R O O T , de kracht e« Effecten der Transactien ? Aldus, —— §. T. To t he t geflag t de r toezegging behoort meed e ee n Dading , doch o m zonderling e eigenfehappen, dient daarva n zonderlin g gefproken . §. 9 . Dading i s een toezeggin g va n dingsluiden , tot de s diogtalige zaak s beflisfmg . §. 3. AHe die toezegge n raogen , moge n oo k da dingen, een gemagtigd e ma g zulk s va n zyn s mees . ters weeg e rrie t doen , te n war e h y las t badd e to t ivn eige n zaak , oft e vr y bewin d va n all e Iemands Goederen, Voogden moge n dadingen , mits da t z y door d e dadin g gee n vas t Goe d vervreemden . §.4. Van alletwistig e znke o ma g me n dadingen , Bitgenomen va n onderhou d de s toekomende n tyds , •van gefchille n ui t uiterft e wille n ryzend e , niet anders da n n a overleezin g va n d e woorde n de s ui terften willens . 5. ALtoo hie r t e Land e ' t vervol g va n d e ftraf-

( 200 )

ilraffe der. misdade n toekom t de r Hoog e Overig r beid, zoo mogen , di e byzonderlyk by de misdaa d zyn befchadigd , daa r ove r dadingen . $. 6. Men ma g dadinge n i n reg t e n buiten regt ; flegtelyk ofte onde r ee n indien, oft e mids, oo k me t beding van boeten s jegens de n Verbreekcr . §. 7 . Dadingswoorden worde n en g (flrict j geno men , ende daarom wor d nie t yerftaan daa r onder be^ grepen t e zyn, iets waarom ten tyd e va n de dading waarfchynlyk nie t is gedagt ; §. 8 . Uit d e dadin g ontfraa t by ons nie t alleei i verzet (exceptie, ) voo r de n Verweerder , maa r oo k regt o m t e eisfche n to t nakomin g va n ' t geen e toe gezegd i s ' t wel k plaatlè heeft , alwaa r 't fchoo n da t de een o f de andere hem vermat (fustineerdej eeni g nieuw bekome n t e hebben . Op welk een wyze behandelt de Profesfo r V O E T , deeze materiel Tramactie, zegt hv , is een Conventie over een dubieufe of dihgtalige zaak i die niet tenfchenk maar door iüs/'chenkomst vnn geeven, houden of beloven, word aangegaan, L. 38. Üodicis de Transact. En eve n al s ee n gefcherik o f donati e doo r ee n pactum o f Conventie, itipulatie, o f bedin g o f ook we l doo r d e overgift e zelfs ka n worden ; zo o i s he t ook eve n een s me t d é zaak gelege n al s me n tTanfigeér t o f dadigt , dewel ke zomtyd s Voo r ee n Conventie» al s z y eenvoudi g door tóeftemming , ftipulatie al s zy me t folemnitei ten va n woorden, o f ee n ongenaam d Contract , al s ?.y doo r geve n o f doe n va n he t eenvoudi g gecon venieerde gedaan , t e fchatte n z y , L. 4. L. 6. L. O 15;

( aio ) i y. £ . 17 . Codicis de Transact Alfchoon, o m he t eindigen van procc6fen te favorifeeren, om geen berouw Va n zodanig een ongenaam d Contract, gerefi lieerd, teru g gegaa n ka n worden , L. 39. Codicvlde. transact, arg. L . 65. § . 1. ff. de candie t.in débite, devyl zaken of proces/en door legitime (wettige; Trans* actie afgedaan, zelfs door geen Keizer lykrefcriht. f dis. politie va n den Souverain) weder levendig behoren gemaakt worden, L, 16. Codicis de Transact. Zy kat * wyders pure (flegtelyk) of o p Condkien (een indien) worden aangegaan , L 9. Codicis eodem, zonde r on * derfcheid , of he t Judieieel ofextrajudicieel gefchie d ; door tusfehenkoms t van.gefchrif t of b y woordenj als di e mondelyk e dadin g maa r ka n beweze n wor den. L. 28. Codicis eodem , arg. L. 4. in fine ff.de fuit ff. de fide inflrum. Egier da t o m datte bewyze n niec genoeg kom t te zyn , als men met ee n initrument , al wa s he t zelv e publicq. , i n ' t generaa l aantoont , dat 'e r getra r figrerd is , al s 'er voo r he t overige i s dat inftrument nie t (laat , wa t e n ho e vee l 'e r va n wederzyde gegeeve n , gehouden o f beloof d in , en da l o m all e transactien , waarby niets gegeeven , gehouden o f beloof d is , onnu t e n va n gee n he t minde effec t zyn , L. 3R. Codicis eodem, A N D R É A S G A I L , obferv. lib toa . obferv. 71. num . 3 . & feqç. Alle Menfchen, di e het naa r rechten nie t i s ver boden , mogen uanfigeefe n o f dadingen , en dier halven oo k Voogden , Sindiei ( deeze noemen wy nu P E N S I O N A R I S S E N , maar derzeiver Ampt is ihant yeel van de oude vtrfchülende , alzoo zy cudtyds wier» den aangefteld, in het generaal om alle de zaken van dt Stad of Univerjiteit , waar van zy Sindic i wat en, waar te nemen en uit te roeren, L. 6. § . 1 . in fine, ff quod eu jus que univerf. nom L. 18. § . 13 . ff. de nam £ f hvnor, maar huiden ten dage beftaat haar Ampt meer in htt politicque als judicieele, en voortiamelyk zoo niet eeniglyk om de Magijlraten mtt haar vnen raad te adjisueren in üerzelver Orders uit tt

'neten, en k daarom ait post niet wel preaes ti defy nietren, als zynde in effecten, der Steden advifeerendk

advocaten. Zi e G R O B N E W E E G B S a d L.

6. ff. o/t

den eYcngtzegdeh titul) de r Stede n Administrateurs , Bewindhebbers va n Sociëteiten , en dier|elyke mee t in de n Naam vanjhaar e Pupillen , Sociëteiten o f Ste* den, al s zy^maaruit hoogmoe d o f grootsheid , da t i» ambitie, het goe d recht hunner Minderjarigen , Ste» den o f Sociëteite n nie t we g geeve n ; En da t daar om, t'ewy l z y all e nie t zy n aangeftel d o m haare f Minderjarigen» Stede n o f Sociëteite n goedere n t e bederven e n disfipeere n , of doo r haare . ontydig e barmhartigheid t e benadeelen . maa r o p da t z y he c interest e n voordeel van dezelve zoude n behartigen » L- 46. $ uit. ff. de admin. g? perte. tutt L. 16. Çodicis eodem, L, 4. ff. de deer. ah ord. fac. L. 14* ff. départis, L. ia . Codicis de transact. L> 54. § . Uit. L. jó , §; 4 ff. de fw'tis. ' f I R A O J J E L L O S , ad L. 8. Codicis de revoc. donat. nim. 196. M O N T A M v s de tùtelis , cap. 33. nom. 239. & fiii. V t N N i u s , de transact. Cap. % nüm. 7. S. 9. H ocL A N D S C H K C O N S U L T 9 . Deel Advis 201. Want àlzoo de üefcnfeurs de r Steden, o f va n welt ande r Lichaam he t zy , nie t bevoeg d zyn , een ' Ee d t e deféreeren, ten z y dezelv e daarto e fpeciaa l zy n ge» last, L. 34. § . 1. . ff. de Jute juratido^ zoo i s he n daarom d e vryhV d nie t benomen , o m ove r ee n du » bieule zaa k t e kunne n tranilgeere n : want dewy l door he t deféreeren vaneen ' Ee d he t verlie s va n d e ganfeh? zaa k t e vreezen ftaat, zo o hy , aan wien d e Eed wor d gedefereerd, dezelve komt te prœsteeren $ maar by transactie aa n hem , die tranfigeerr , altoos ten minfte n no g iet s overig blyft , zo o i s he t nie t te verwonderen , dat aa n d e voornoemd e Voorftan ders , by de Wetten we l he t vermoge n va n te kun , ten dadinge n of tranfigeeren, maar niet om een'Ee d te kunnen deféreere n , is toegedaan, om n u nie t t e leggen , dat , de defenfores allee n uitgezonder d , den Voogden , Curateuten , endiergelyk e in dubieu . ie zake n he t deféreere n va n Ee d zélf s nie t gepro -

O*h

i

<. 8 1 » )

hibeerd is; L. 17 . $• »- L, 35. ftrincip. ff. de Jurr furando* Als 'er evenwel questi e is over het onroerend of zodanig Goed, da t zonde r decree t va n den Rechter nie t gealieneerd ma g worden, zo o moet 'er altoos approbati e va n de n Rechte r to t he t aangaan van die dading zyn , al s by dezelve doorden Voogd, eenig litigieu s onroerend Goed, da t by bezat, aa n zyn Part y word afgeftaan, om daar iets anders weer voor t e genieten , of eeui g onroeren d Goe d , dat niet lkigieusof dingtalig is , aan zyn party geeft. op dat di e va n zy n proce s wegen s eeni g ande r Goe d gemoveerd o f z y 'e r reuuncieere , L. 4. Codicis de retd, & oliis rebus minor, fine deer. non alienand. )och het zoude contrarie zyn, al s 'e r zoo getranfi » geerd was , da t he t onroeren d Goe d aa n de n Minderjarigen bleef , e n h y daa r e n tegen s iet s wede r overgaf, tot welker s aliénât ie gee n àathorifatfe van den Rechte r benodig d is : O f zo o he t fitigieufè onroerend üoed nie t i n posfe*fievan de n Minderjarigen, maar va n deszdfs Part y was, enaldu s door d e Transactie by den. zelven Posfesfeu r verblee f : en wel om reeden, da t i- n he t eerfte geval gee n onroerend Goe d veraüëneer d word; lin i n het Ia?tfteCa s kan nie t gezeg d worde n vervreem d t e zvn , dewy l in dubio het den . Eigendom va n d'en Posfesfeur ge presumeerd word r e zyn > M O K T A M O I . de tutelis Cap. 33 . num. a 9 - & multis feqç. G o M ES i n s ATr riorum re fui- nam 7. Cap 14 . num. 15 . M E NOCH 1 vs, de arbitr. Judie lib. a. cafus 171 . num. 74 . S A N D E de prohib. alien, part. 1 . Cap. 1. §• 3 . num. 2ft, a? , «8 . P I N E L L U S parte 3. Lib- 9 . Codicis de bonis maternis , num. 45. H U G O G ROTI ÜS'hier boven §. 3 - verpely k ook hier meed e A N D R ^ A I G A I L it* . 2. obferv. 72. A B C E Ö T . S Ü S ad Cmfuet. Britt.. art. 4U2 . glos f a a .

Î

floe-

( 31 3 ) Hoedanige Formuliere n van Transactien komen , on* der de menigvuldige zaken waarover men in de Burger ly/ce Maatfchappy tranfigeeren kan, voorna* melyk in aanmerking ? Inzonderheid de drie navolgende, welke bove n al le andere de meest e fpeculaci e verdienen , e n waar * van doorgaans ee n frequen t gebrui k wor d gemaak t ; Als in de eerjleplaats, over een'f estament, van het welk den inhou d dubieu s e n twyffelagti g is , zonde r da t 'er no g Litiscontestaci e te r zak e va n die n i s geval » ïen : In de tweede plaats, over d e begrooting e n uit koop va n ee n Legitime portie di e eenigzin s dispu rabe) fchynt; E n i n d e derde plaats , over ee n toe gevallen Krffenis , waarove r me n ftond t e litiscon ïesteeren , of te r Oorzak e va n welk e bereid s tus fchen d e Erfgenamen , o f naast e Bloedvrienden , litiscontestatie gevalle n wa s : Hoedanige driederle i zoorten va n Transactien, in maniere hie r navolgen de by Acte Notariaa t geconcipieer d e n opgeflel d worden. T I Tü L U S No. I.

I.

FORMULIER van een Transactie ter zake van een dubieus of twyffelagtig Testament.

Op huiden den enz Compareer Jeenz Bartholomani s van Solen (tein, gewezen Hospitaal Doctor in Dienst van de Geoctroyeerde Oost-Indifcjie.Compagnie dsezerLanden , doch althans woonagtig binnen deeze Stad , ter eenre ; En Gabrie l Montagne , als in Huwelyk heb. bende Clara Pitton, zoo poor hem zelven, als de rato Caverende voor Justus Pitton .zyn Overleden Vrouws Broeders Minderjarige Zoon ter-andere zyde t alle meedewoO 3 tien»

( 21 4 ) mende hier tn my Notaris bekend: Te kennen gevende hoe rfa/CteuüiusPitton, Broeder van de Huisvrouw van den laatstgenoemden Comparant, en Oom paternel van Oen nemelaen Justu s Pitton, in zyn Leren geweest zynde ftndumeester te Bengalen, akiaar by zyne Testamentaire dtspvjïiie voor den Opperkoopman Arnold i en ztkere Getuigen, op den laatj ten Augmtus des Jaar s 1736 gepasfard, van alle zyne nagelaten Goederen haàde gedisponeerd', ten behoeven van' dtn eerjttn Comparant , •fca-tholomaeus van Solei-ftein , en denzelven daarby tot zyn" eenige th Univerfeelen Erfgenaam had benoemd, ge fyk de bovengenoemde Testateur dan ook vtrvolgens deeze zyne UiterjttWil, op den 10. September daaraan tolgende met de Bood had gcconfirmèerd. Dan aangemerkt in de voor[z. Testamentaire dispofitit verfchetde duistere , dubbelzinnige , mitsgaders zulke tw\ffilagtige Cdutulen geinfercerd varen, en op meer dan etr.e p.'aqtze in de Otnfchryring van hetzelve Testa ment door den Overleden Testateur Claudius Pitton in voegen var/z gemaakt, gevend n'wierden, welke at Jpjlitutie daar by gedaan in vee/erlei opzichten zouden 'Jchynen te contradicuren; AH het welke by de respective Comparanten zynde ingezien , verjluan. en behoorlyk Overwogen, ter oorzake van dien niet zonder reden bedugt waren geworden, dat tusfclien hun daar o\er z.w de kunnen re/ulte
(«s;

ah geinfiitueerde Erfgenaam uit 4e geheele Nalatenfchap van den voornoemden Testateur eens voor al zal genieten een fomma van drie duizend Caro/i Guldens getekend tegen twintig Jtuivers het ftuk, en dat daar mede zal resfeeren en vernietigd zyn alle Actiën en pritten/ten die hy, uit hoofde van 'hes gemelde Testament van Gaudius Pitton , mitsgaders a\'e zyne verdere Perzoneele invorderingen, die hy Un Laste van deszelfs Boedei zoude kunnen fustineeren èn wettiglyk te Competeeren : Renunciterende hy eerjte Comparant in Quaüteit als geinftitueerde Erfgenaam , ten lelven einde* van alle recht van aanfpraak , -welke hy ter zake voormeld op de Nalitenfchup van wy/en Claudiu s Pitto n was hebbende yCon* J'enteerende dienvolgens , dat de tweede Comparant ter andere zy denzoo in zyne eige ais in zyne aangenomen Quaüteit alle zodanige Goederen 'en Effecten, waar dezelve enz. O 4 No. II.

C aiö) No. Iï . —

FORMULIRR van een Transactr e houdende Uitkoop , en begrooting der Faderlyke legitime Portie.

,, Op huide n enz . Compareerd e enz . Vrouw e ., Maria B. Weduw e en Boedelhouderesf e va n wy„ len haare n Man , Mr . youphut de la Fille, inzyn j , Leve n Secretari s van d e Weeskamer deezerStad , ,', ter eenre i È n /huhonhu L. mitsgader s Ferdinand j, P. al s respectively k i n Huwely k hebbende . Cor„ tielia e n Regma de la Pïlle, beid e Dochter s van de „ Vrouwe eerfte Comparante, in wettig Huwelyk by „ haaren genoemde n overlede n Ma n verwekt , te r ,, andere zyde: All e my Notaris bekend'' . „ En verklaarde n z y Comparante n te r eenre e n „ andere zyd e , dat vermit s volgen s he t mutuee l ,, Testament tus-fche n wylen Mr . Jozcphus de la (-'it,, leen d e Vrouw e eeift e Comparante, op den der,, den January deezes Jaars voor ray Noari^ en ze „ kere Getuige n gemaakt , d e Langstlevend e va n „ hen tot eenige t n Univerfeel e Erfgenaa m va n alle j , d e nagelate n Goederen, zonde r uitzondering, die ,", de eerbtitervendè met d e Doo d zolid e kome n t e M ontruime n wa s geinftitueerd e n benoemd ge wö¥i} den , en daa r by vervolgens aa n de n langstleveh„ den de r Testateure n wa s overgelaten , de vry e „ dispofitie o m d é Uitkeerin g de r legitime Portie „ van ' s Vaders of Moeder s zyd e volgen s ee n be „ grooting naa r eigen goedvinde n aan hnnn e Kinde„ ren t e mogen doen ; E n d e Comparante n te r an ,, derc zyde , ona^ngezie n 4eez e fpecial e Clauftil e „ b y dezelve Testamentair e dispofiti e vervat , daa r ,', mcede gee n genoege n genomen hebbende , maar „ ir,;p!aatfe \andkn và n de Vrouwe Comparante te r ,, tcnie hadde n gerequireetd , behörélyk e Inventa* „ ris e n fpcc.fiqu e opgaa f va n den prœfenten ftaac „ des Bcedüs , wesMvenhetapparentelyktcduch i, te n

C ai7 ) te n zynde , dat te r zake vaH deeze decenfien tu's w jchen d e Comparanten te r eenr e e n ander e zyd e nadeelige procedure n zoude n kunne n ontftaari j Tot voorkomin g va n welk e z y Comparante n res pectivelyk, hebbe n beflote n by wyze va n Tramactie te accordeeren , gely k z y verklare n t e ac cordeerea by deezen , dat d e vrouw e Comparan te te r eenre aan de beide Comparante n te r ander e 3) zyde , in voldoening e ya n d e Vaderlyk e tegitirh e Jf Porti e uittekeeren , ee n fomm e va n vyftie n dui . „ zend Gulden s zonde r meer , waarvaa. de laatst „ gemelde Comparante bekende voldaa n t e zyn, ea à , daarmeede volkome n Contentement t e neemèn, „ .onder afftan d va n all e verdere praetenfie n bo e ge „ naamd, e n onder Confen t da t d e Vrouw e Comj , parant e te r eenre , va n n u af aan zal blyven i n d e „ Posfesfie e n he t voll e Bezi t vau.de n Boedel» , ,, zodanig al s dezelve te n tyd e va n he t overlyde a „ van haare n overlede n Man , Mr. ^ozephus de la „ Fille gecenftitueerd i s geweest j Renuncieerend e , , zy Comparanten,ter eenr e en andere zyde vanalle „ recht"van aanfpràak, welke deeze onderlin g geflo„ ten Conventi e eenigzint s zoud e kunne n Contra , venieeren, mitsgaders van he t midde l va n Relief, of heritelJiD g voo r zo o vee l he t aa n ee n va n haa r „ Comparanten i n deeze n t e ilaad e zoud e kunne n f , komen" . tt

„ „ „ „ ,, „ ,

Te vrede n zynde enz. Aldu s gedaan enz . No. l i l — i FORMULIE R van een Transac tie over eene Er ffenis, waarover men ftond te Litisconteereji , of al bereidt Proces aangevangen was*

n

„ Op huide n enz . Compareerden enz . J. C. L . . . e i geweze n Weduwenaa r va n wyle n C . C . B . . • O 5 9> wo -

(218)

j , wonend e ter Stede . . . ter eenre; E n K.C. B . . . „ i n qualiteit als Erfgenaa m M- J. S . . i n Huwe f s , ly k hebbende M.C . S. en zig fterk makende voor „ G. C S , Meerderjarig e Dochter , Van welke bei» „ de Moede r i s geweest A. D . B . in haa r Leve» „ gehuuwd me t C . J. S. i n qualiteit al s Erfgenaa m „ voor de wederhelft va n wylende voornoemd e C . „ C B . overlede n t e . . . voornoemd, woneud e i% t e . . . in de Provincie va n . . . . , ter andere zy„ de, zynd e than s te zamen alhier". „ Te kenne n gevende , da t tusfehen he m eerde n „ Comparant e n zy twee laaifte Comparanten ques„ ti e was ontdaa n , over d e Huwelykfch e Voor . „ waarden van dato , . . 17 . • • • voor de n Nota * „ ris. ... . . en Getuigen t e . . . jrepasfeerd , mits„ gaders ove r d e Testamente va n daro den . . . 1 7 •„ .. . tusfehen de n eerfte n Comparant , end e wjj, le n d e voornoemde C. C . B voor den Notaris. . . , , en Getuigp n 'te . . . . gepasfeerd. I n zo o verr e „ dat z y Comparanre n reed s een begi n hadde n ge„ maakt, oo i d e zake voor den respectiven Hove te tt litjseonteer.en . Waaro m zy ter,affnydin g va n d e „ gemelde aangevange n Froceduren , (n a alvoren s „ aan be n twe e laatfr e Comparanre n wa s geëxhi * „ beerd err overgegeven de n Staa t e n Inventari s „ door de n eerfte n Comparant , nopen s d e Nala „ tenfehap va n zyn e gemeld e Vrouw s Goedere n , ,, voor de n Gerecht e va n . » . d e n . . . 1 7 gepas „ feerd^ te rade waren geworden me t de n andere n „ te tranfigeeren, al s volgt" : „ ,, „ ,, n

,, Eerftelyk, da t d e «erfl e Comparant , te r vo! « doeninge dè r geheet e Nalatenfchap zyner gemel de overleden Huisvrou w \ C . C . B . voo r d e ec ne helft aa n de n tweeden Comparant , e n de wedcrhelft aa n den derde n Comparant, nomine uxow » al * ia zyneaangenom e Qualitei t voorG. C S . „ toe

(«19) , , to t uitkoop voo r de n Ed. Achtbaren Gerecht e „ van . . . . » zal Cedeeren, en i n volle n vrye n Ei . M gendom overdragen , ee n Woning , beftaande i n „ een Huis, Schuur, Stallinge n en Bergen, m e t . . . . „ Mergen Lands; ftaanpe ende gelege n pnde r d e „ Jurisdictie va n « . . . voornoemd ; Belend volgen s », de gemelde Inventaris , ten Ooste n . . . ten Wes ,, ten . . . ende te n Zuide n . . . item, no g ze s mer„ gen Land , gelege n al s voren : Belen d te n üos „ ten . . . (én Weste n » . . ende ten Noorden".. » „ „ „ ,, „ „ ,, „

,, Als meede nog een Wonjng, beftaande in twee Huizen me t ay n Schuur , Stallingene n Bergen , met. . . mergen Lands; ftaaade e n gelege n al s vooren; Belen d te n Oosten, 4 . . ten Zuide n ... , ende te n Westen • • • waarvan . . . mergen belast zyn me t ee n Jaarlykfch e Rent e va n . . . aanto, mende de Ker k va n • • • Ende dac beide me t a l ' t geen daa r i n aard - worteNe n nagelvas t is , de n eerden Comparan t toebehorende" .

,, ,, ,, „ „ ,,

,, Wyders , zal de u eerfte n Comparan t d e jie . melde Woninge n e n Landeryen zuivere n va n aile Land Rentje s e n Perfpneel e Laste n to t d e n . . . van de n voorlede n Jar e 17 . .. . mitsgaders to t ditn da g rrekke n e n ontvange n , alle zodanig e Pacht-of Huurpenningen , welk e totdiety d ver fchuldigd zyn" .

„ Waar e n tegen z y twe e laatft e Comperanten , iede r voo r d e helf t aa n he m eerfte n Comparant , „ b y 't doe n de r Opdracht e t e zulle n betale n d e „ fomma va n . . . • "

M

»Nog

C »»o) ,, Nog is geconvenieerd , dat d e onkoste n o p *t „ cedeeren de r gemeld e Goederen vallende , mits„ gaders ' t pasfeere n deeze r Act e e n 't verzoeke » „ derzelverCondemnatie, doo r den eerfteD Compa. ran t voor d e eene helft, en dr twee laatfte Com , paranten voo r d e wederhelf t rulle n gedrage n fJ worden" . „Mits welke n z y Comparante n verklaren , hun„ ne gemelde opengaand e difFerente n t e hebbe n „ vereffend, zonde r da t z y twe e laatft e Compa ,,. ran ten aangaande degemektegeheeleNalatenfcha p s» van haa r C C . B . te n laste n va n he m eerde n s» Comparan t iet s houde n o f hebbe n > Eode ove r „ zulks wel expresfely k daa r van zyn renuncieeren . ,, de , 'mitsgaders va n ' t rech t de r respective In „ ftrumenten daar toe Telatif. Invoege n d e begon„ rien Proceduren hie r meede kome n t e cesfeeren , „ met Compenfaci e va n Kosten . E n laatftely k re . „ nuncieeren va n Relief'. „ Overgevende z y Comparanten , om i n de n „ inhoude deezes , b y den Hogen Rade zig t e doen „ co te late n Condetnneercn" . Te die n eind e enz . Aldus gedaa n enz .

No. IV.

(tax) No. IV . —

FORMULIER van een Transat-

t i e , ever een Proces in Cas van Oeï floratie, welke LitispfendeDt , en in Jiaate ran wyzen gebracht was.

Op huiden ent. Compareerde enz. Alida Jozin a Borfelet Meerderjarige ongehuwde Dochter, voor too teel dei noods in deezen geadjisteerd, mtt haaren Vader Philippus. Borfelet mede alhier prafent, ter eenre ; En Adrianus va n Sterreoheek, Meerderjarig Jongman tet andere zyde : Alle alhier woonachtig en my Notaris bekend. Te kennen gerende, dat zy eer fie Comparante ter eenre, met den laatjlen Comparant ter andere zyde ; zeden eenige tyd vleefchelyke Conveifalie gehouden hebbende, vervolgens daar op den 20 Mey des voorleden Jaar s 1768. van een Kind bevallen zynde, het welke z> Comparante ter eenre , aan dep Comparant ter andere zyde als Pader in Barensnood opgezwooren, mitsgaders ter zake van dien reparatie van haar fier, vergoeding van uitgefchoten Kraamkosten , en boven dien jaarlykfche alimentatie voor haar jonggeboren Kind , tot dat het zelve Kind den Ouderdom van > 8 Jaren zoude geadimpleerd hebben, gepretendeerd had ; Dat hier over tusfehen de respective Comparanten ter eenre en andere zyde dijferen. ten entftaan, en naderhand Proceduren voor den c d . Achtbare Gerecht e detzer Stad, in Cas van Deflora tie gcreezen zynde, detze zake al verder ten gevolge heeft gehad, dat nu aldaar by Eysch, Antwoord, Replicq en Duplicq , van wegen de gemelde Partyen Litigamen ten wederzyden gediend , behoorlyk voldongen en bepleit geworden was, het Proces in Cas voorfc.hreven, als nog Litispendent, daardoor actueel in Jiaat van wyzen was gebracht : En verklaarden de Comparanten ter eenre en andere zyde, aWoorens de decifit van dezelve nog fuhfistte*ende Proceduren zonder Confequentie van haar mutueel Recht af te wachten , door tusfehenfpraak en

C 224 5

ffi bemiddeling yan hunne respective Bloedverwanten geconvenieerd en overeengekomen te zyn, onderling in der ininne daarover te tranjigeeren op de volgende wyueNamelyk zal de tveeden Comparant ter andere zyde zonder te advouteren of bekennen van de Fader van het Kind te wezen , welke hem in Barensnood gezwooren is aan handen van de Comparante ter eenre, eens voor al ter vergoeding van de pratenfe Defloratie , geëisckte Kraamkosten en alimentatie voor het zelve Kind zal betalen, eenfomma van honderd Goude Ryders , of veertien honderd Guldens , gelyk z y Comparante ter eenre verklaarde op heden ter pr<efentie van my Notaris ontyangen te hebben, en daarmeede volkomen Contentement tn genoegen te neemen, zonder ten fine voorfz. eenige verdere Actie Un Lasten van den Comparant ter andere zyde meer te hebben of te zullenpratendeeren; Waarmeeie z y Comparanten respectivelyk verklaren dat het Proces tusfchen hen voor deezen Ed. Achtb . Gerechte, yoor als nog ongedecideerd hangende, zal wezen geëxtin ueerd, en van nu af aan door deeze Transacti e zal omen te cesjèeren en op te houden, met Compenfatie van Kosten.

f

Te vrede zynde zy Comparanten, zoo ter eenre als andere zyde, zich in den inhoutie dtezes te doen en te laten Condemneeren , enz. NB. Hierop volgt nu de Overgifte to t d e willige Condemnatie by den Hoogen Rade van H O L L A M 0 .

Aldus gedaan, enz.

ZE-

C«3>

ZEVENDE HOOFDDEEL . Over allerhande zoorten van Matrimonieelo Questien, en hoe die in de Rechtspleging behandeid worden ; zynde sen vervolg i>an het Zestiend e Hoofddeel, van de ACADE MIE der JONG E PRACTIZYNS .

Wat behoort hier de eerfte Vraag te zyn ?

H

oe me n allerhand e Actiën i n Cas Matrimonieel onderfcheiden , aanleggen , en defendeere n moet. Waarom? Om reden da t zi g zo o i n d e natuur , a' s te n op zichte va n d e behandelin g va« - Matrimoneel e Pro cesfen, volgen s he t Voorfchrif t de r Rech t s geleerdheid en n d e ftyl va n d e Practykjvoo r verfchillende Rechtbanken, een merkely k onderfchei d opdoet . Waar van dan detiveert eigentijk het voord Ma» trimopie»'!, zodanig als men gewoon is, zig in d* Rechtspleging daarvan te bedienen? V>n ee n Kunstwoor d i n d e Judicieel e Practyf c gebruiklyk zycde , en afftammend e va n he t La IVB-

C 4*4 ) tynfche woord Matrimonium, het welk naar den grondzin daarvanTe " kennen geef t eeïTEcht , Trouwver bond , of Huwely k ; In hoedanig e betekeni s doo r Matrimonieele: zaken'eigenaarrig veïftaa n wor d HM welykszaken, namelyk de zodanige , welk e een e di recte o f mditect e betrekkin g tot he t Huwely k heb ben : I n dieryoege n wor d b y voorbeeld d e materi e van Defteratien indwectety k almeed e onde r d e be naming va n Matrimonieele Questien in d e Rechts pleging begreepen , zo dra a daarove r Litiscontes tatie valt , âlfchoon dezelve van ee n Matrimonieel e Actie te n eenemal e gefepareerd , en i n haar e effe c • ten daarva n merkely k onderlcheide n is . Waaruit fpruiten algemeenlyk de Proces/en, in Cas Matrimonieel ? Uit een e Verbinteni s di e me n i n d e Rechtsple ging gewoo n i s Sponfalia of Trouwbeloft e t e noemen , in welk e Engagemente n o f Verbintenisfe d plaats hebben , tusfche n Meerderjarig e Jongmanâ en Jong e Dochters , gelyk oo k tusfche n Wedu wenaajen -e n Weduwen , o f respectively k tusfche n de eerit e e n laatft e derzelven , i n beid e devooren ftaande betrekkinge n , dat i s t é 'zegge n tusfche n een' Weduwenaa r e n eece Meerderjarige ongetrouwde Dochter , e n tusfche n een Meerderjarig Jongma n en een e Weduwe ; Mitsgader s oo k tusfche n Min derjarige Perzonen va n de beid e Sexen, mit s daartoe hebbende fchriftely k Confen t va n , of i n da t op zicht geadfisteer d zynde , met hunn e Ouder s o f de langstlevend e va n dien : En zoud e by gebreek e van dezelv e oo k daarto e he t Confen t va n Voog den, te n respecte van Minderjarige n gerequireer d worden. Éoe»

( *Zf) Boedamge novizàkefyïe Requifoen behoren tofeen $C ntrakn grond/lag, rakende de behandeling der Mtatrimonieeie Questien, geobferveerJ ie worden, boven en béhalven die geene welke in het Zestiende Hoofddee l van de Academi e der JoDge Practizyns verhandeld zyn ? Inzonderheid, zoo als wy naderhan d in het Rechtsgeleerd Woordenboek pag. *%6. duidcly k e n inftraetf f aangetekend hébbe n ; Dat all e Actiën i n Cas Mauitnonieeï gebore n worde n ui t een e mondelinge , 'óf: Schriftelyke Trouwverbintenïs ' tusfche n twe e vrye , en ongehuwde Perzone n van hetMannelyke n Vrou welyk gedacht , met oogmerk o m te zamen een Huwelyk t e contracteeren , aangegaan , e n overa l i n de Practycq.beken d me t d e naa m va n Sponfalià of Trouwbelofte; houdend e d e toezegging tot eenaarj ftaand Huwelyk . Zi e L. " i . ff. de Sponfalib. die even al s ander e Contracte n welke.me t gemee n er t •wederzyds Gonfent geflote n zyn , volgen s L. 2. ff. Cod. de Spon/al. behore n geconfirmeer d e n vervul d te worden , zo o al s onde r mee r ander e Rechtsge leerden deez e materi e verhandelend e me t veel fun dament leert , S I M O N va» L E E U W E N Roomtch Holl. Recht Lib. 4 . Part. »5- A'«» . '• Van he t on derfcheid, d e kracht, e n effecte n va n wel k voorfz . folemneele verbintenisfen , ten einde om daaruit een e Actie in Cas Matrimonieel aa n te legge n ; Mitsgaders hoedanige PerZonen , naar de gronden van de Rötfraiche Wette n e n on s Statutai r Recht , bevoegd , en . ongequalificeerd zyn , om zqdanige Sponfulia te cpvh trac'ceren, en t e fluiten, tet zyne r plaatz e breeder gehandeld, e n nade r za l worde n gederhonftreerd , ondertusfchen zy n 'e r i n Matrimoniale zaken vetfcheiden notable en noodzakelyk e Distinctien , Uit zonderingen, e n zulke gewichtige Requiüte n teobfer veeren , van ee n byzondere n invloed in de Rechtspleging, e n derhalve n d e oplettendhei d va n voor zichtige Practizyns waardig : Om redene n da c by de

C 226 ) D. D . to t eenen generalen grondflag i n 't ftufc vas MaXrimonittU Proceduren wor d gelegd, dat een onwillig Mïnsperzoon , of Vrouwsperzoon , door middelen va n Rechten, to t he t aangaan , e n voltrekke n van een Huwely k te wille n conftringeeren , en dwingen, o f caufa ardua £? gravisfimal voor een e zee r zwaare e n hard e zak e t e houde n is ; Wésbalve n i e Matrimonieele o f Huwelykszake n a l zulk e fterke, en overtuigende bewyzeo gerequireerd worde n , dan in Crimineele Procesfen : aangezie n he t Huwelyk- , ingevolge he t natuurlyke recht e n de fundamenteet e Wetten deeze r Landen , vr y van all e Contrainte en dwang behoor t te zyn , nademaal ait het contrari e gemeenlyk nie t ander s dan disferïti e e n oneenighei d tusfehen d e Echtgenoten , e n vervolgen s nie t zel den jammerlyk e gevolgen , en apparent e gevaarlyke uitkomften t e dugte n ftaan. Waarui t par confequentiam te befluiten vak , da t d e Rechters, voor welkers Jurisdictie de Actie i n Cas Matrimonieel word gein iluueerd, en aangelegd, zo o klaar als den dag moet Coofteeren, dat 'e r Trouwbeloften , met oogmer k om een Huwelyk ce fluiten, gecontraheerd zyn, door zodanige Perzonen, aan welke uit krachte van de Wet, niet verbode n is fponfaJia me t Iemand aantegaan , e n zulks nie t blykende , moe t de n Gedaagde n i n Cas voorfz. va n den Eysc h om te trouwe n geabfolveer d worden, vermits d e prefumxie da t 'e r gee n Üdofte n van Trou w gecontraheer d zyn , altyd voo r den Gedaagden in Cas Matrimonieel betrokken, e n gedag vaard wezend e militeeren moet . Zi e o p dat respec t inzonderheid d e compleete e n we l beredeneerd e ar gumenten bygebrachc i n zeker Kapitaa l e n bondi g Advys, (taand e i n de H O L L A N D S C H E C O N S U L T Â T I EN Part. 3. Cenf» 90, Num. a6 . w 36 . iaclufivt.

AV

CM?)

Ahoorens tvertegaan tot de principals, en afxmiet* lyke Requifiten, He m Ca s ivlatrimonieel, volgens de gronden der Rechtspleging gerequireerd worden , allegueer eens een finguliervoorbeeldaangaande deeze materie, welke aan den Rech' tert ter beflisfing van dien, zeer intricaut in bedenkelyk voorkwam? EXEMPLI GRATIA

!

Als zynde een Cafu s di e ten hoogfle n notabel , en Voor weinige Jaren ineen e voornam e Stad voorgeval len is, e n daaro m d e oplettendheid va n all e Bemin» naaren de r Rechtsgeleerdhei d verdient. ] T I T U L Ü S U $0t I , _

CASUS POSITI E rakende een Meerderjarig Jongman, welke met drie Prouwsperzonen in een Jaar tyds Sponlalia of Trouwbelofte . gecontracteerd heeft gehad , en waarvan de eerjle en laatjie deezer drie Jonge Dochteren bevrucht waren. Q Ü I R I T Ü R !

Met welke van deeze drie frouwsperzonen zodanig een Meerderjarig Jongman, uit krachie van de voorgemelde aangegaane Verbintenisfen, mar rechten tot het voltrekken van een wettig Huwtlyk zoude kunnen worden geconliriigeerd ? „ Gezien de bovengaande Cafus Pojitie , en gele t Pa „o p

( 2aS )

„ op d e Vraage daaruit geproponeerd , zy n w y on* „ dergefchreven Advocate n , als daarto e fpeciaar t „ van wege n Heere n Schepene n de r Sta d K **< * ,, verzocht, (onde r correctie ) va n Advysj Da t na* ,1 dentaal be t naa r reebtenindisputabel is , e n in de ,, HollandfchePractyk algemeen geobferveerd word , , , dat gee n Sponfidia met eenig fundament plaat s kan ,, hebben, of hie r t e Land e gee n d e roinfte effect ,. forteeren kan , da n tusfehe n twe e Meerderjarig e ,, Perzonen, o f dit al s zodlanig dbo r eerder Huwe » lyk daarvoo r erken d zyn, ten war e d e Minderja „ rige Contrahenten o f een va n hu n in Cas voorfz . 3 , geadfisteer d war e met hnnne Ouders-of de langsc „ levende van dien , Conform he t gee n i n de PbU,, ticque Ordonnantie Art. 3. deswegens i s geftatu » „ eerd geworde n , vervolgens per Qmjtquentkmt „ necesfariam daarui t refukeere n moet , da t te n aan „ zien va n het eerde geval , ra kende.Z?«ft de la Motie j , ho e zee r z y oo k het eërft e by den Gedaagde n i s „ bevrucht geraakt , gee n Acti e te n Last e va n de n ji zelve , ui t hoofd e va n haar e eig c Minderjarighei d „ competeert, en bygevolg e te r zak e va n dier * ,, firicti Jure nie r verde r zoud e kunnen Contendee j , Ve n da n to t reparatie en vergoedin g va n he t gee n , , haar i n Cas van Defloratie me t all e d e gevolge n „ en aankleeve n vi n die n wetti g toekomt , c u i n „ hoedanig opzicht, doc h niet meer , de algemeen è „ Nationale Wetten, de voorgemelde Beli de la Mot,, te, quufi qu
C «9) „ teerd; Nademaa l he t i n d e Rechtsplegin g per ft s, e » volkomen notoi r is , zonder dat he t nodi g zal j , zyn , datme n tot sdftructie van dien, vaneen e op », ftapeling va n Reehtspasfagien gebrui k make, dat »t to t he t aangaan vaneene mondelyk e Trouwbelofte n tusfche n Meerderjarig e Perzonen , ten minde n H twee geloofwaardig e Getuige n gerequireer d wor 5, den: Behalve n da t ee n Schrifceïyk e Spon/dia 'in », vroeger of late r tyd , da n ee n mondelinge Trouw„belofte gecontrakeerd , oneindig bove c dezelv e ,, preferabel is, te nee r wannee r zodanig e Meer „ derjarige Dochte r nie t verleer t i n he t geva l van ,, gedefloreerd e n bevruch t t e zyn , gely k i n Cas „ lubject te n opzicht e va n di t mondeling engage „ ment alhie r plaats heeft. Weshalve n daarui t con „ fequentelyk e n zonde r d e minft e bedenkelykhei d „ van zelv e moet volgen , dat de derd e Trouwbe „ lofte va u deeze n Jongman , Schrifcelylcgeflote n „ m e t Elifaicth Fontein, in een' tyd dat beide de Con„ tractanten Meerderjari g waren , e n waaro p ver , , volgens d e gemeld e Meerderjarig e Dochte r a l , , meede is'bevrucht geraakt , i n baar e effecten bo „ ven d e twe e voorgaande Scbriftelyke e n monde * „ lyke Verbintenisse n noodzakely k prœvaleerea „ moet, zodani g dat me n volgens d e geadopteerd e „ Rechtsdoctrine hie r t e Land e obfervatoir , gee g „ zwaarigheid zoude n behoeve n t e maken , deezen „ voormelden Meerderjarige n Jongma n by Senten j , tie te Condemneere n o m uit aanmerking van dien, „ met de voornoemde Elifabeth Fonttin, een wetti g „ Huwelyk t e voltrekke n , dan terwy l moogely k „ b y den Rechte r bedenkelykhei d zoud e kunne n „ ontdaan, o f me n Iemand , die zigin het geval be„ vind, va n aan dri e Vrouwsperzonen, genoegzaa m „ in eene Maand tyds , Sponfalia^gegeven te hebben , ,, tegen zyn e inclinati e zoud e kunne n conftringee „ ren, me t welk e va n dezelv e h y trouwen moet , „ zoo zouden w y Ondergefchrevea AdvifeureD (on„ der verbetering ) va n gevoele n zy n , dat di e „ Gerecht zonde r imprecati e aa a d e Wette n t e P 3„ bc-

C *30 ) „ begaan, zulks aan d e Verkiezin g va n de n Meer * ,, derjarigen Jongman , welk e zig doo r een driedub ,, belde Sponfalia o f Trouwbeloft e aa n verfcheid e „ Vrouwsperzonen fuccesfively k verbonde n heef t „ gehad, voor zoo veel de s nood s ka n overlate n : „ Mits dat zodani g Jongman daarom gehouden blyft , „ en he t ook me t de billykheid t e compasfeere n is , „ van onmiddely k n a zulk eene gedane Verkiezing , j , to t he t folemnifeeren va n ee n Huwely k me t ééne „ deezer dri e Jong e Dochteren , d e ander e te r za ,, ke va n d e Defloratie , Kraamkosten , e n alimen „ tatie de r Kindere n behoorly k Contentement te r „ definitie e n beicbeidenhei d va n de n Rechte r t é „ moeten doen , al s kunnend e daaromtren t al s da n „ geenzins obfteeren , o f 'e r ee n vroege r o f late r „ Engagement va n deeze n Jongman met betrekkin g ,, tot één e va n de dri e voornoemd e Jong e Dochte ,, ren heef t plaat s gehad , om rede n da t zodanig e „ frivole uitvluch t va n gee n d e minft e uitwerkin g , in d e Rechtsplegin g ka n zy n , zoo dra a d e Au , thoriteit e n een finaal Gewysde van de n Rechte r 9 , tusfehe n beid e komt, al s va n welk e de dispofiti e it va n he t befchreve n Rech t hebbe n overgelate n , , om in allerhand e Matrimonietle Ques tien, naar ge\c„ gentheid ran Perzonen e n zaken , arbitrair t e mo* gen handelen" . Aldus Jalvo meliore Judicio geadvifeerd door on s Ondergr.ichreven Advocate n t e R * * * op de n 13 Augustus 1762. enz.

Jtefc

C 031 ) Heiben gaene andere Matrimonieel e Questie n , van ten zeldzame natuur, en waarover Litiscontestati e gevallen is . voor zommige van onze Nationale Rechtbanken plaits gehad . die waardig zyn als notable Voorbeelden bygebracht te worden"} Ja, e n onde r dezelve n merfteere n by uitzondering een e bovengemeene reflectie d e beide voörbeeldelofe Exempelen , to t deez e uitgebreid e materi e fpecteerende, welk e bier na volge n zullen, onder

N

TI-

C *3* ) T I T U L U S fcïo. I. •

II.

• CASUS y on een Proces in Cas Matrimonieel, ontftaan over een* Trouwbelofte, gecontraheerd tusjchtn twee Meerder jarige Perzvnen , en waarvan het effect, na dat daarover tot in Hevifi e geHtïscontesteetd was, by de Rechters in alle Je Injiantien voor al; nóg gede elineerd wierd, op fundament van zekert Canditioneele Etffenis , welke daar toe eenfpeciale betrekking had. Q Ü £ R I T Ü R |

Of deConditioneel e Claufule , vervat in een Testa ment , waarby de 'ltstateur over zyns Nalatenfchap ten behoeie van den benoemden Erfgenaam disponeert ,ende (pedaal Beding, ah hy met zekere Jonge Dochter,aldaar nominati m opgegeven, niet zal komen te trou-, wen, de kracht van de Sponfalia of Trouwbelofte tus fchen Item, en dezelve Meerderjarige Dochter, a/vorens gecontracteerd, vernietigen kantnet dat gevolg, dat de Meerderjarige Erfgenaam, ter Oorzake van dien van zyne folemneele Verbintenis naar rechten zoude kunnen of mogen recilieeren en afgaan . en zodanige Meerderjarige Dochter, ten opzichte van haartn Eysch in Cas roorfz. gedaan en genomen, ten Proces/e zoude behoren te/accombeerenï

„ „ „ „ 3,

„ Gezien by ons oudergefchreve n hetvoorgeftel de Cafust me t alled e gevolge n va n dien , ver volgens rypely k gele t o p d e respective vragen daaruit geproponeer d , mitsgaders gerefumeer d hebbende, zekere Act e Notariaa l va n Trouwbe loüte, txxsichttTiWilkmFiitlQni, Meerderjari g Jong ,> maa

( *33 ) 0 ma n te r eenre, en Jaedba va n Kronenburg Meer „ derjarig e Jonge Dochter te r ander e zyde., op den „ 1 7 Maart Annopasfuto hier te r Sted e aangegaan ; „ Copie authenticq va n de Testamentaire dispofiti e „ gepasfeerd , doo r Armlàus Vlieland, waa r by de „ gemelde zy n Nee f Willem Vlieland to t des „ zelfs univerfeel e Erfgenaa m i s geinftitueerd, on„ der Conditie als by, na he t overlyde n va n deDzel„ ven Testateur, met d e voornoemd e Jacoba Kto„ nenberg nie t kwa m t e trouwen , en dae b y Con„ travende va n die n zyn e ganfche Nalatenfcha p te n „ behoeve va n he t Weeshuis deeze r Srad , in volle n „ Eigendom zoud e moete n devolveere n e n over „ gaan : Wyders aa n on s Ondergefchreve n te r re ,« fumtie hebbend e doe n exhibeere n all e d e Do „ cumenten e n Stukke n van de n Prpcesf e ove r dee„ ze zak e zo o ter eerfter, tweede , e n derdeInflan „ tie , als naderhand i n Revifie geventileerd , e n te r „ wederzyden doo r Partye n Litigante n to t £ewy s „ van haa r gefustineerd e respectively k in jfudicio „ overgeleeyerd; E n eindely k aa n on s onderge „ fchreven Advifeure n vertoon d zynd e zeker e Act e „ van Pretest , doo r Vrouw e Carolina Steenhouwer, „ Weduwe va n Ctuparus Vlieland^ tege n de n Voort » gang va n het Huwely k va n haare n Zoo n Willem tt Vlieland met d e voornoemd e Jacoba Kronenberg ,, gedaan exploicteercn, gelykook he t daaro p ge ,, volgd Advy s va n zeve n Rechtsgeleerden, practi0 zeerend e voo r d e Hove n va n Justiti e i n 's Gra ,, venhage, ter requifiti e va n bovengemelde Vrouw e „ Carolina Steenhouwer, e n te n voordeel e va n haa „ ren Meerderjarige n Zoo n Willem Vlieland', iïaan. ,, de de n Procesf e ingewonnen , me t all e d e Byla „ gen daarto e fpecteerende" . „ En verklare n w y Ondergefchreven Profesfore n ,, in d e Rechte n , en practizçerend e Advocaten „ binnen deezeStad , n a ferieufelyk e n onpartydi g ,. den ftaat des Gefcbils overwoge n t e hebben, onP 5» «iet

C*34 ) „ der referv e va n bete r gevoelen , vervolgers va n „ begrip te zyn, da t zonde r d e gefundeerdheid va n „ het Gewysd e de r Rechter s i n all e de drie opge « ,, melde Indantle n t e wille n tauxeere n , en byge >, volg ook Diet het gefententicerde te r die r zak e in », Cas van Reville finaal uitgebracht, e n waarb y d e „ meergemelde JacobaKronenberg, voor als nog haa it re n Eysc h en Conclufje wegen s d e gecontracteer „ de Trouwbeloft e me t Willem Wielani i s ontzegd „ geworden ; Behalven da t z y ondergefchreve n ,, Advifèuren nie t onkundi g zy n va n he t Voor „ fchrift de r Befchreve n Rechte n , volgens we U , , ke he t aan een'iegelyke n Testateur volkomen vry „ flaat, onder een e mogelyke e n redefyk e Conditi e „ over zyn e Nalatenfcha p t e moge n disponcere n , „ en ingeva l va n nalatighei d aa n d e zyd e va n de n „ benoemden Erfgenaa m dezelv e daarva n de s goe d „ vindende t e kunne n exdudeere n e n uitfluite n : „ Gelyk aa n d e ondergefchreve n a l meed e nie t ,, onbekend is , da t een Meerderjarig e Jongman o f „ jonge Dochte r t e zamen Sponfdlia gecontracteerd ,, hebbende, e n éé n va n hu n daarva n pœniterende „ of berou w betonende , te n gevalle va n haar e Ou ,, ders, o f d e langstlevend e va n dien , aa n welk e ,, zodanig ee n Engagemen t mishaag t te r voltrek ,, kin g va n het voorgenome n Huwelyk , voo r als j , nog immers geduurend e he t Leve n va n de Ouders „ een de r Contractante n zi g ui t byzonder e Confi „ deratien daarto e geinclineer d gevoel d , volgens „ de Placate n hie r t e Lande , i n obfeivanti e nie t ,, kan worde n geconftringeerd . Da n dat onaangezien „ alle defze bygebracht e argumente n he t zeer klaar „ uit d e Claufule voer als nog vervat i n d e Senten „ ti e van Heeren Revifeur s manifesteere n ka n , ge„ lyk he t bove n die n ui t d e natuu r de r zak e va n „ zelven fpreekt , da t zeder t he t overlyde n va n „ Vrouwe Carolina Steenhouwer, o p fundamen t va n „ welkers ongenoege n deez e Clauful e voe r als nog „ berustende was , i n effect e kom t t e cesfeeren e n M o p t e houden , e n derhalven da t de meergemelde

Ja.

(»3J) »i ^facoba Kronenberg voor al s n u wettig bevoeg d is , 9, o m althan s nie t allee n interpretati e va n dezelv e », Claufule voor als nog onder discret e Terme n t e »> vragen, maa r vervolgens haa r teu fine als gemeld „ aan de n Competenten Rechte r t e verzoeken, dac „ haar Huwelyk , uit krachte van de gementioneerde ,» Trouwbelofte me t Willem Vlieland in facie Eecle„Jut, of Chorum Magiftratum moge worden voltrok „ ken ; In hoedani g geva l wy ondergefchreve n Ad „ vifeuren (onder correctie) van Opinie zouden zyn , „ dat dezelye Willem Vlieland, hos zee r de vohrek s, king van dit Huwely k tege n d e Conditie va n he t ,, Testament va n zyne n Oo m ArnoXàut olieland di», rectelyk aanloopt , h y daaro m zoude moete n bly »> ven gaudeeren va n he t volle Bezi t zyner Nalaten>, fchap, al s bevattend e d e Conditioneele Dispofiti e „ van hetzelveTestamenteeneonredelykevoorwaar „ de, die noch met d e Banden va n d e Merifchelyk e „ Maatfchappy, noc h met onze Statutaire WetteD te ,, compasfeeren is , e n bove n die n he t oogmer k van „ verkorting voor een ' tweeden Perzoon bove n de n „ Erfgenaam influit, het geen naar Rechten volflrek c „ geprohibeerd e n verboden is : Ondertusfchenzou „ den w y Ondergefchreve n laatftely k va n Advy s „ zyn, da t alvorens d e folemnifacie e n voltrekkin g ,, van zodani g Huwelyk, d e meergenoemde Willem ,> V lieland, in qualiteit al s geinftitueerde Krfgenaa m ,, van 7yne n Oo m Amoldus Vlieland, van d e Staten „ van Holland e n West-Vriesland verzoch t Dispen . „ fatie va n de Claufule prohibatoir in hetzelveTes , , tament, met opzich t to t Jacoba Kronenberg gevoc„ den wordende". Aldus geadvifeerd, enz.

No. I L

C*3<S)

No, I J , •

CASUS van een Matrimonieele Quasstie, 1 rakende een Weduwenaar, welke op een en den zelven dag Soonfalia «ƒ Trouwbelofte aangegaan hebbende, met twee Meerderjarige ongehuwde Dochterm , die vervolgens t op één' endenzelven Dag en Uur ieder van Tweelingen zyn komen te bevallen* Q U E R I T Ü R !

Aan welke van beide dteze obligatoire Verhintenisfen in de Rechtspleging de preferentie zoude behoren te worden gegeven? „ Gezien by m y Ondergefchreven Profesfo r Ho ,, norair e n praciizeeren d Advocaa t alhier , mitsga „ ders geëxamineer d hebbende , all e de Stukken en „ Monumenten, m y o p Las t end e va n wegen dee „ zenEdefen Achtbare Gerechte gecxhibeerd c a vgr „ toond, fpecteerend e to t d e Prbcesfen althan s i n „ Cas Matrimoniee l voor hetzelv e Coüegie no g on„ gedecideerd haDgende , tusfche n Elina Oykwafer, j , en Geertruy Plank, beid e meerderjarig e Dochter s „ wonende binne n deeze Stad , e n feparately k Eys , , fcheresfen i n Cas voorfz. ter eenre , Contra Mr. „ Gozewir.us van Dalenftyny Weduwenaar, med e al„ hier woonachtig , zo o h y in beide respecte n pro * „ cedeert, Gedaagdete r ander e zyde ; ia vervol „ gens nauwkeurig gele t o p d e Vraag e daarui t ge„ proponeerd".

,, ,, „ „

„ Dunkt (onde r correctie ) da t ho e zee r he t wel waar is, da t deeze beide gecombineerde Actië n ten Lasten van den Gedaagden , feparatelyk t » Judicio aangelegd te r zak e va n twe e Trouwbelofte n o p ééntn da g , ten behoev e va n twe e different e 99 meer -

C«$7 ) „ meerderjarige jong e Docbterè n gepasfeerd , en ,y bet gee n misfcbie n buite n all e Exempe l i s , de „daarop gevolgd e Verlosfin g va n beid e dezelv e „ Vröuwspërzoaen,opéén*endenzeIvenDagèn Ua r „ ieder juist va n Tweelingen, en da t va n ee n vier „ tal Kindere n t e gelyk , oppervlakkig genomen * „ aan de n Rechte r zee r intricaa t bedenkelyk , en „ mooglyk bezwaarly k te r beoordeeling voorkome a „ kan, aangezien buite n be t gee n me t relati e vaa „dien by den Franfche n Rechtsgeleerde n P n > ,, VAL no g gehee l gebrekkely k e n twyfFelachti g „ gevonden wor d , over di e materi e genoegzaa m „ geen voorbeelden , als quod ttotândum in Cas fubti ject hie r t e Land e voo r al s noc h exteeren , zo o „ blyFt daaro m buiten all e hasütad è he t decideere a „ van zodanige qaaff voorbeeldelof e Matnmonieel e „ Questieniet ongemakkelyk , wannee r me n flegts j , daaromtren t he t VöoHchTtf c va n he t befchreve n „ Recht e n het gezon d Verftant f opvolge n wil ; O p y, fundament va u welk e dè n Ondetgefchrére ö (OB „ der aanneming va n bete r gevoelen ) gee n zwarig , , heid maakt , n a alle s wa t in deezen , to t facilitei t „ van de n Rechte r i n CoDiïderati e zoud e kunne n „ komen j t e advifeereiï, da t alhoewel Niemand dan „ de, Gedaagde zelf s bes t gewete n ka n hebbe n , „ hoedanige Trouwbelofte n h y eers t gecontrac „ tèerd, é n me t welk e va n deez e beid e Vróuws ,, perzonen by het allereerfte vleéfchélyk e Cón'v'ër ,, fatie heeft gehad , nochtans he t Juramentum pur,, gaterium, o f de n expurgative n lie d te n opzicht e 1 ,, van de n Gedaagden , i n deeze n gee n plaats ka n „ hebben, a ' s zynd e he t Axioma van Rechte n ove y .,, bekend, Testis in propria Cauja non valet ! Én by ,, Conferentie dît ter Oorzak e va n dien , b y Senj , tenti e va n deezen Edekn Achtbaren Gerechte, (on > „ der reverentie) behoor t t e worden verklaard , dac „ aan de Verkiezing va n de n Gedaagden wor d over« ; , gelate n , welke va n deez e beid e gedefloreerd e >t meerderjarig e Dochtere n h y als zyn wettige Huis>, vrouw ten Huwelyk aaoneerüe n wilde, miisdoen „ de

C*S8 ) „ de afllan d va n ee n derd e gedeelt e va n «ynef l „ Boedel te n behoev e van d e ander e gedefloreerd e „ Dochter , die de n Gedaagde n ui t kracht e va n ,i deez e Verkiezing repudieere n za l : Ratio est ! Om , t da t volgen s onz e Statutair e Wette n ee n Eerlyk e ,, jonge Dochte r onder fchriftelyk e Trouwbelofte n „ misleid en vervolgens gedefloreerd , i n all e geval„ len , hoedanig die ook zynj, mogen zoDder de min„ fte uitzonderin g regres , en vergoedin g te r zak e „ van dezelv e deflorati e wetti g competeer t . den „ Tex t daarvan expre s zynde , in d e L . 2. Codicit „ de fportfalibus, het gee n a l verde r gecorrobereer d „ kan worden , uit ee n flngulier Voorbeeld , gealle„ geerd by Mr . W I H E M van A L P H É N , (laan * „ de i n zyn Papegaay, pog, medio 39 &Jeqq". Aldus ter requifiti a e n o p expresf e Las t va n de n Edelen zichtbaren Gerechte alhier ter Stede , falvomeliore Judicio, geadvifeerd o p de n 16 July Ao . 176S. NB. En verklaren wy Ondergetekende Prof es/oren van 's Lands Univerfjreit te L E Y DR N, mitsgaders wy Onitrgefchreven Advocaten, practifee'ende voor de respective Hoven van Justitie M H O U A H » , ons in alle deelen met hetzelve Advys te Conformeeren, ais zynde wet en den Reclifen conform geadvifeerd. NB. Hiero p i s vervolgen s d e Condemnati e va n den Rechter , overeenkomfti g he t bovenltaan d Ad vys gedecerneer d geworden , e n d e Gedaagd e ve r volgens naa r zyn e Verkiezin g me e Ceeriruy Plank getrouwd.

Waar*

C*39 ) Waarin beftaan de principale Requifiten , die ter zakt van Matrimonieele Questien , voor zoo veel de Ouders en Kinderen belangt, behoren geobferveerd te worden? Onderjde menigvuldige Obfervatien , welke ÎD Cas voorfchreven we l mees t i n Confiderati e komen , en grootendeels i n d e Academie de r Jonge Practizyni opgelost geworde n zyn , verdienen d e navolgend e eene byzondere oplettendhei d foo r d e geen e die d e Rechtbank frequenteere n ; Als ( i.) da c die geen e welke Huwelyk s Proclama tien wille n verzoeke n , gehouden zyn i n Perzoo n t e Compareeren voo r de n Magiftraat o f Kerken-Dienare n va n d e Steden , en Plaatfen hunne r Refldenti e ingevolg e Art . 3. van d e P O L I T I Q U E O R D O H N A N T I E va n den 1 April 15S0. i n da t opzich t accordeerend e me t d e Keuren en Costumen de r meest e Steden , gelyk onde r anderen me t d e Keure n va n Leyden en Âmfterdam. (2. ) Dat wannee r Kindere n d e aantekening , van derzei ver Huwelyksgebode n verzogcen , elders , al s waa r naar d e gemeene Opini e geoordeel d moest wordeji^ de vaste Plaatf c hunne r Refldenti e o f Woning e t e zyn, d e Ouder s i n alle n gevalle n nie t kunne n o f mogen worde n geavoceerd , e n afgetrokken , o m elders al s voor hunnen dagelykfehen e n ordinaris Rechter redene n t e geven , waaro m z y i n ' t verzogt e Huwelyk niet willen Confenteeren . (3.) Dat i n Holland een Huuwbaar e Dochter bove n a e twintig Jaren oud zynde , i n Cas Matrimonieel heef t perfenam ftandi in Judicio tegens haar e Ouders , zonder ee n Curator ad Litem benodigd t e hebben ; Al s zynd e ge fundeerd o p 't Roomfch e Recht , volgen t welk e by exempel d e Kindere n te n opzicht e va n ' t Pecalium Caferenfe, vel quaji hunne Ouder s i n Rechte n kon den doen oproepen, of va n he n aldaa r opgeroepe n worden , hoe zeerzy anderzints onder de Ouderlyké Macht ftonden , en i n ' t algemee n genomen , geen

C 240 )

Ltgitimam ptrfonaih\ ftatidi in Juàicio, of wettig e Perzoon i n Rechte n hadden . E n (4.) dat ee n ver voerde, o f vrywilli g doorgegan e Dochter , alvoo rens eenig e Huwelyksgebode n t e verzoeken , haa r weder moe t begeve n onde r d e Mach t e n Gehoor zaamheid va n haar e Ouders. E n da t all e de voorfz . vier Kequifite n i n Procesfe n i n Cas Matrimonieel tusfchen Ouder s e n Kinderen, immers al s 'er Ver . voering, o f weglopiDgvan ee n jong e Dochter plaats heeft gehad , al s eene Confiant gebrnik doorgaan , fchynt i n Cas d'Appe l by Dictu m va n den Hooge n Kade in H O L L A N D va n de n ai December 1748 . aidas verftaan te zyn geweest : I n welke notable Proceduren no g twe e wel uitgewerkt e Cafus pofitien van de Advocaten Mr. Francois Éllinkhuizen en Mr Johannes Scfiopman t e vinden zyn , m d e Bylagen agter het tweede Deel van A R E N T L Y B R E G H - S, Red. Vertoog over 'c Notaris Ampt, pag. 427. ^ feqq. Terwyl in de Academie der Jonge Practizyn s ep eene volledige wyze verhandeld zyn alle de wettige Oorza j&h, waardoor de Kracht en het effect van een Sponfalia of Trouwbelofte, volgens de befchreven Rechten , en onze Nationale Wetten kan worden geè'xtingueerd en vernietigd, of om beter uittedrukken, van zelfs komen te vervallen ; zoo is eindelyk alhier de Vraag of een vrywiUig ontflag van eene Trouwbelofte tusfclien twee Meerderjarige Perzonen gecontracteerd, door onderling Confent van beide Contractanten buiten Litiicontestatiepj^u t-an hebben , atfehoon 'er reeds drie Proclamatien of Kerkgeboden gegaan waren? Ja, zodanig e Voorbeelden zy n i n d e Hollandich e Rechtspleging, zedert onheugelyke tyden. gerecipieerd e n aangenome n geworden ; Ondeuusfchen hou den

C*4I ) den w y te n dienft e va n Jong e Practizyns , o f we l loc inftructie va n Aankomelingen i n d e Practyk , ten deezen opzicru e voo r te u uicerfté n recommenda bel, de onderftaande Notariale Act e vaa ontfla g al « hier geplaatst onder , T I T Ü L Ü S No. —

II.

FORMULIER van een Acte van Ont flagi, ter zake van Trouwbelofte , na dat wegens het voorgenomen Huwetyk al bereids arte Pruclamatten gegaan waren.

Op huiden enz» Compareerden enz. N. enz. Weduwenaar ter eenre: en O. Weduwe wylen P. ter andere zyde 3 en beide wonende alhier. Te kennen geevende hoe dat zy Comparanten van voornemen waren gefeest , eerstdaags hun voorgenomen huwetyk te voltrekken, en ten d :en einde rteds drie Kerkelyke Geboden hadden gehad : Maar dat door weltig opgekomen zaken en beletzelen, hun Comparanten bekend , niet dienjlig hadden geoordeeld, 't zelve Huwelyk te volbrengen: Zoo is 't dat zy Comparant ten, om die Oorzake, over en weder, af/tand doen, van zodanig recht, als zy. uit Hoof devan voorgegaane Trouwbeloften , ende daarop gevolgde Proclamatïen op des anders Per zoon rerkreegen hadden- Mitsdien confentetrende, dat de voornoemde Kerkgeboden ter Secretarie deeztr Stad mogen worden geroyeerd. Aldus gedaan, enz.

Q

NB.

( 242 )

NB. O p zodanig e Act e va n Ontfta g te r zalt e van ee n Trouwbelofte , tusfche n twe e meerderjari ge Perzonen , worde n alty d de s verzog t zynde , by de n Hove Provinciaal, of b y den Hooge Rade ia H O L L A N D , d e willig e Condemuati e verleend .

A GT -

(»43 )

AGTSTE HOOFDDEEL . Oyer de Verklaring van het Hollandfchô Leenrecht, de menigvuldige Obfervatien daaromtrent plaats hebbende, mitsgaders de wyze hoe daarin geprocedeerd word ; dienende tot een vervolg van /lefDrieentwintigfte Hoofddee l van de A C A D E M I E der JON GE P R A C T I Z Y N S .

Welke 'generale e» aanvankelyke Definitie , is in ie Academie der Jonge Practizyns, over z^e n roacheerende het Leenrecht, gegeeven ? at volgen s d e zakelyk e e n mees t bevatbaar e Verklaring de r Rechtsgeleerde n me n eigent* D lyk door het Leenrecht verdaa n moe t ee n hereditai -

re, e n doo r perpetueel e fuccesfi e verdervend e onfplitsbaare Tocht op een ander s ontilbaa r o f onroe rend Goed , onde r réciproqu e Last en wederzydfche Verbintenisfen daarto e fpecteerende . Hoedanig e onderlinge Verbintenisfen, me t relatie tot allerlei zoor-! ten van Leenen , bedaan i n Schut e n Befcherm aan de zyd e va n den Leenheer , e n i n Hulde , Plich t van Manfchap , e n Heergewade n aa n d e zyd e va n den Leenman . E n worde n vervolgen s aldaa r ui t krachte van het gebruik i n d e Rechtsplegin g plaat s hebbende de Leenen in tweederlei zoorten verdeelt , en onderfcheiden , als in d e eerd e plaat s i n goed» Q 2 Lee-

( «4 4 )

Leenen, en in d e tweed e plaats i n hvaaie o f ander s regte Leenen, to t welke plenair e OnderfcheidrngeD, in d e Academit de r Jonge Practizyns gevonden wor dende» kortheidshalv e in deezen gerefereer d word . Hóedanige gerenomterde en voortreffelyke Rechts Doetoren, welke als eer/ie Flonttorftarren in^ansth Kuropa, ter zake van haarepngemeene „Kundigheden, uitgeblonken hebben gehad, hebben met btwonde ting over de materie van k H o i . L » N D S CH L E E N R E C H T gefchrevenl Behalveo den , wyivermaarden H U C O & Q R O O T die reeds in zyn e Inleiding to t de Hollandjclie. litehtsgeleerdheid de n eerde n orondfla g daarva n geleg d heeft, echter ' deez e ryk e e n byn a onuitputteiyk e marerie nie t hee l wydlopi g , maar £o o fttccinreiy k ea kortbondi g getracteerd heef t geha d , dat 'e r no g Teer te r exphcatï e va n die n overbleef ; Onde r an deren no g d e Profes for V O E T i n zy n onnavolgbaa r Werk ove r de Pandecten, Lib. 38 . Mit^gadej s üe kundige Rechtsgeleerd e Mr . P I E T B R B O R T , i p zyn Volumineu s Tractaat van he t Bolhndsch Leen recht, va n welke beide laatstgemeldeAucheure n w y ons, to t illustrati e e n ophelderin g ove r deez s ftof. *&, voornaœeîyk zullen bedienen . Wat al nuttige Qhjérvatien worden in\dt eer fie plaats, over hetftuk van het Leenrecht, ter algemene in ftructie en gebruik voor /lankomtlingen, conform het fentiment of de Leer van G R O T » u s in het Praccizyns Zakboek gevonden. Inzonderheiddeezenavolgende; welke de ref l cti e van all e Practizyn s overwaardi g zyn , e n waarva n de wel uitgewerkte Verhandelin g hoofdzakeljk hier op

C 245 ) »p uitloopt : —— L E E N R E C H T i s Erffelyk e on fplicsbaare Togt , o p een s ander s ontilbaa r Goed , niet onderling e Verbintenisf e va n Schu c aa n d e eerie, en plich t va n Manfcha p e n Heeregewaade n aan d e ander e zyde . Onfplitsbaa r i n Holland dan door gunning e (dît j s alzoo, voo r zo o vee l Iemand by uitterfte will e da^ r va n wi l disponeeren , onder de levend e i n fterffelyke Leenen , maa r gelyï c i n onfteiffelyke Leene n d e Hee r nie t belette n kan , dat ee n vafa l di e i n ' t gehee l aa n een ' ande r op draagt, alzo o wor d zy n gund e nie t vereisch t o m een gedeelte va n die n aa n ee n ande r over te doen , of he t gehee l aa n verfcheide j e n gaa t by Verflerf naar he t Ou d Holland s Recht (zo o nie t ander s befprooken is ) o p he t oadft e Manhoofd , onde r d e laatfte Bezitter s wettig e Kindere n e n verder e Af komelingen, Mannen ui t Mannen , het naast e Li d voor he t verder e (wan t i n recht e Hollandfch e Leenen nie t Erve n opgaande nochZydrnaagen,nnc h ook Dochters , te n war e uitdrukkely k i n d e Uit gift - Brief geftel d , in welke n gevall e n a de s Dochters overlyden , haar Zoone n meed e erven , in ander e Mannelyk e Afkomeüngen , voor all e Vrouwen : B y gebrek, van Kinderen in het eerfte Lid , komen di e va n he t tweed e Li d , en ee n oude r Zoon gekome n va n een ' Jonge r gaa t voor , ee n Jonger gekome n va n een ' oude r Zoon , alzo o hie r geen plaatsvulling e wor d aangenome n ; Deeze foor ten va n Leene n worde n kwad e Leene n genoemd , by eerder fy d recht e Leenen, doo r bedin g me t de n Leenheer ka n by de Uitgift e o f daa r n a verbee ^ terd worden , e n zulk s meed e o p Dochter s gain, zoo he t uitgegeeve n wor d to t ee n onverfterifely k Leen, da t i s to t ee n Lee n da t nie t lig t o p de n Heer verfterft , zoo verval t he t nie t zo o lan g al s Jemand gevonde n word , va n Zwaard- of Spilzyde , die doo r Verfter f Erfgenaa m zoud e kunne n zyn , van d e laatft e Hezitrer . He t Lee n ka n maa r o * één komen , fgely k gezeg d i s daa r Onleengoedere Q Deelbaar zyn , en gaa t o p d e Bloedverwante n va » Q 3 dea

(«4<5 ) den laatfte n Bezitter , di e oo k behoren to t de n zel ven Tak , by dewelke he t Lee n laats t bezete n is , en di e Ta k ontbreekend e , tot Bloedverwante n van de n Tak , waarui t di e Ta k wa s gefproote n e n zoo voorts,-bly vende altyd by de Afkomelinge n van den eerften Leenman , of die den laatften Bezitte r van di e zyd e beftaan , zo o lan g al s 'e r ee n i s t e vinden, e n by gebrek va n die n aa n ander e Bloed verwanten va n de n laatfte n Bezitte r ; Ten derden i n Verfterf Leenen , gaa n Zydtnaagen , gekome n van . een opgaande , voo r dezelve , te n vierde n fluit he c Dader Li d va n ee n Ta k he t verde r uit . Te n vyfd e gaat i n ee n Li d ee n Ma n voo r ee n Vrou w tusfchcn twe e o f mee r Mans , gaa t d e Qudft e voo r en tusfche n mee r Wyf s ingelyks . Ee n nieu w on fterffelyk Lee n , het gee n eers t bekome n is b y het Leve n va n de n Overleden , komt eers t o p de n Zoon, by gebrek vanZoone n o p d e oudft e Doch ter, di e ontbrekende , o p ee n va n he t derd e Lid , gaande ee n Ma n voo r ee n Vrou w , en voort s d e oudfte voo r d e jongfte , zonde r aanfchou w t e nee men o f z y va n Zwaard-o f Spilzyd e zy n gekomen , en zo o voor t va n Li d to t Lid , onde r wettig e Af komelingen. Wannee r he t Lee n o m gel d i s gekocht, o f ui t eige n goe d opgedraage n e n t e Lee n rntfangen, zo o moe t d e Zoo n o f ander e Afkome linp va n den eerften Leenman , tot voordee l zoo van de Weduw e al s va n d e meed e Erfgenaam , vergoe dinge doe n , van he t geen e de n boede l daa r doo r is verminderd ; zo o verr e tusfche n haa r e n de n Overleden gemeenfcha p va n goedere n en Conques ten i s geweest , e n he t zelv e Lee n to t d e gemeen e goederen o f Conqueste n behoorend e is , moet da n voor all e deeling e eers t d e waard e inbrengen - Zo o de Kooppenninge n no g nie t zy n vokLan , o f oo k het Leengoe d verbonden , zulks kom t to t Laste n van de n Lee n volger di e oo k d e ander e Erfgenaa m van all e opfpraa k te r die r oorzak e vr y moe t hou den, welk e vergoedin g by andere Leenvolgers , geen ncdeigaand e Maage n zynd e va n d e Bekomer , niet

c 94? ;

"Diet gefchie d te n aanzien van de meedeerfgens inen , da n wel ten aanzien van de Weduwe n ; Is'edergaande Maage n ontbreekende , komt he t o p den Oudften Broeder, voll e of halve , indien de Overleden beiderzyds beftorven is , maar is hy niet beiderzyds beftorven , zo o komt he t meed e o p den Oudfte n Broeder , voll e of halve , zonder on « derfcheid van Vaders of Moeders zyde benoorden den Tsfel, uitgezei d ' f Hageen i n Rotterdam, maar Bezuiden de Tsfei en i n den Haag en Rotterdam, kan he t Lee n alleenly k kome n o p ee n Broeder , die de n Overlede n beftaa t aa n d e beftorve n zy d e , o m da t by de S T A ATE W het oud e Aasdom s en Schependom s Recht; , allee n t e nie t i s ge daan, zo o vee l Onleengoedere n aangaat : Broeder s ontbrekende, kom t he t o p d e Oudft e Zusters , me t zulk onderfchei d a h va n Broeders gezeg d is . Zu s • ters ontbrekende , kom t he t o p de n oudften Zoon , die va n een'Broede r o f Zuste r gekome n is : Broe der o f ZustersZoone n ontbrekende , o p d e oudfte, het z y Broeders,he t z y Zuster s Dochters , e n zo o voorts o p d e volgend e Leden, gekome n va n Broe ders o f Zusters, altyd , gely k gezeg d is , i n he t zei . ve Lid * Ee n Ma n gekome n va n Zwaard - o f Spil zyde , gaande ,^oor ee n Wyf , beftaand e i n he t zelfde Lid , e n onde r Man s o f Wyf s de n oude r voor de n jonger . By gebrek va n Broeders , Zus . ters, e n haar e Afkomfte, indien Vade r e n Moede r nog i n Leve n zyn , zo o kom t he t Leen op de n Va « der, me t Las t va n aa n d e Moede r (zynd e zy n Huisvrouw ) de waard e va n d e helf t t e late n vol gen, indie n he t Leen lig t i n Schependom s Recht , maar la g he t i n Aasdom s Recht , z o war e hy geen vergoeding fchuldig ; Maa r he t Bedd e zynd e ge fcheurd, kom t he t o p d e langstlevende , i n Sche pendoms Recht , kunnen i n zulke n geva l d e Ou ders nie t komen . D e Ouder s ontbrekende , kom t het^Leen o p d e Oomen , volle o f halve , van Zwaardof Spiïzyde , den oude r gaand e voo r de n jonger , ten war e Ieman d de n Overlede n bellon d va n d e Q 4

OD-

CM)

onbedorven zyde.want die kan in Schependoms Recht tot het Lee n nie t komen . Oome n med e ontbre * kende kom t he t Leen o p deoudit e Moeyen , zulk s al meed e va n Oome n i s gezegd , By gebrek va n Oomen e n Moeyen , kom t he t o p de r Oome n e n Moeyen Kinderen , by vervolg al s vooren , deez e meeüe ontbrekende , kom t he t o p den Grootvader» by gebreke va n die n o p d e Grootmoeder , meed e z>ndcr onderfchei d va n Zwaard-o f Spibyde , ou der voo r jonger : welverftaande , da t i n Schepen doms Rech t Grootvade r o f Grootmoeder, he t Bed de gefcheide n zynde , wórden uitgefloten . By gebrek va n Grootvade r e n Grootmoeder , kom t he t Leen op de n oud den Oudoom, e n voorts o p deoud ite Moeyen , en by gebrek va n die n o p haar e Nakomelingen, gaand e van Li d to t Lid . B y gebrek van Oudoomen , Oudmoeye n e n haar e Nakomelin gen o p de n Overgrootvader , o f b y zy n gebrek o p de Overgrootmoeder , i n gelyke r voege n gaa t men alzoo voor t by gebrek va n d e nader e Leden , to e voorder Leden , to t be t tiend e Li d toe . Het V E R S T E R F va n ee n ou d Lee n gaa t o p d e rsedergaande Maagen , i n alle s gelyk va n een Nieu w Leen is * gezegd, doc h zonde r vergoediDge , uitgenomen va n d e gedaan e Kosten , to t verbeterin g van he t Leen,dieaand e Weduw e o f de n Weduwenaar worde n vergoed ; D e nedergaand e ontbreken de, gaa t he t Lee n o p de n Oudftei ï Broede r voll e of halve , de n laatfte n Bezitte r beftaand e vandezy d e , va n waa r he t Leen i s geVomen ; Da t is, indie n het Leengekomenisva n de n Vader aa n de n ondtte n Broeder va n d e Vade r gekomen , zoo voll e al s halve; E n indie n he t va n d e Moede r i s gekome n o p den oudfte n Broede r va n Moeder s wegen , zonde r onderfcheid va n voll e o f halve . E n indie n ook he t Leen wa s gekome n va n een ' Broeder di e he t Lee n eerst hadd e bekomen , zo o moe t evenwe l gezie n worden, c f di e Broeder den laatfte n Bezitter beflaa n beeft,

( 24 9 )

heeft, van ' s Vader s of van 's Moeders zyde, want het Lee n moe t gaa n aa n een * Broede r o f Maage , den laatfte n Bezitte r va n die n zelv e zyd e betraan de, zo o lan g Ieman d t e vinde n i s , he t wel k oo k in Züsier s e n verder e Lede n moe t onderhoude n worden. Wan t Broeder s ontbrekende , komt he t o p de oudft e Zuster , e n by gebrek va n die n o p de n oudften Broeder s o f Zuster s Zoon , b y gebreke va n dien, o p dezelv e oudft e Dochter , e n zo o voort s van Li d to t Lid , Man voo r Wyf, ouder voo r jonger, zonde r onderfcheid, (als gezegd is) van Zwaardof Spilzyde ; Maa r alty d bly vende, zo o lang me n kan, aan d e zyde va n W3a r he t Lee n i s gekemen . By gebrek va n Broeder s Zuster s e a haar e Afko melingen, indien Vade r e n Moede r va n de n Overledenen no g leeft,kom t he t o p de n Vade r zonde r vergoeding. Indie n he t Bedd e gefcheiden is . komt het dp d e Langstlevende, ' t z y Vade r o f Moeder , in Aasdom s Hech t , maar nie t i n Schependom s Recht; D e Ouder s ontbrekende , o f bele t zynd e door Schependom s Recht , zo o gaa t he t Lee n aa n de Oomen , beftaand e va n d e zyd e daa r va n he t Leen i s gekomen, by gebrek va n d e Oome n aan d e Moeyen e n zo o voorts op haare Af komfteo va n Li d tot Lid , b y zodanig vervol g a/ s va n Broeder s e n Zusters afkomft e gezeg d is . Oome n e n Moeye n met haar e afkomfle n ontbrekende , zo o gaa t he t Leen o p Grootvader o f Grootmoeder , zulk s al s van een Nieu w Lee n gezeg d is ; Doc h alty d lettend e van wat zyde het Lee n gekome n is. B y gebrek va n Grootvader e n Grootmoeder , op d e Oudoome n , op d e Oudmoeyen, e n by gebreke van die n op derzelver Nakomelinge n zulk s als voor. By deezer aller gebrek , o p Overgrootvader , zo o di e nie t r e vinden i s , op Overgrootmoeder , en zo o voort s zoo lan g Iemand wor d gevonden , binne u he t tien de Lid , de n laatfte n Bezitte r beftaande] , va n d e zyde va n waar he t Lee n gekomen is , en dan voort s op andere Bloedverwanten, die Onleen goederen des laatften Bezitter s toeftaa t t e Erven , onderhoudend e

Q s

ook

( «5o ) ook onder deeze bet vervolg va n Nader Lid voor VCN der. Ma n voo r Wyf , oude r voo r jonger . All e he c geene gezeg d is t e verftaa n va n wetti g geborenen , Onechten hebbe n gee n rech t to t d e Leenen , zelf s niet va n ' s Moeders zyde , doc h di e door volgend e HuweJyken zyn gewettigd ,worden ook in.deezen veeIe voo r wettig gehouden , maa r di e doo r gunft e va n de Overighei d zy n gewettigd , zyn oo k tot Leene n gerechtigd, indie n zulk s i n di e Gunft e i s uitge drukt, wan t ander s wor d wettige n allee n verdaa n omtrent allodial c Goedere n , en oo k kunne n z y toch nie t erven , die Leene n va n d e Maage n di e daar i n nie t geconffeüteer d hebben . Geestelyke , en di e aa n Lichaa m o f Verftan d gebre k hebben , worden nie t uitgeflote n va n d e Hoilandfch e Lee nen. Ee n geestely k Perzoo n willend e ee n Lee n ontfangen, i s gehoude n ee n ande r i n zy n plaat s te ftellen, di e Ke d e n Huld e doet , welk e derven de, ee n ande r i n zy n plaat s geftel d word , o m dec Eed t e vernieuwen , betalend e allee n he t Rech t voor he t vernieuwe n va n dien , en gee n Hofrech ten. Zo o meed e omtren t ee n Vrouw e e n ee n VVeeze: Geestelyk e o f Waereldlyk e Corpora , moge n geen Lee n posfedeeren al s met Octroy , e n moeten alsdan ee n fterffelyk Ma n i n haa r plaatf e ftellen, en telken s al s di e Ma n verander d word , he t Lee n van nieuw s verheffen , e n d e Hofrechte n re n vol len betalen . Daa r i s gezeg d Lee n ee n Tog t t e zyn , ten aanzie n va n welk e Tog t al s Erffely k zynde, d e Leenma n all e Koste n moe t dragen , di e op he t goe d vallen , e n he c zelv e nie t verminde ren zonde r de s Leenheer s fpeciaa l Confent , ais het Lan d uitteveene n enz . Dienstbaarhede n o p hec goed gezet , duure n nie t langerais dat d e Leenman en zy n Nakomelinge n he t goe d bezitten , evenwe l zyn d e Leengoederen, by gebrek va n ander e Goe deren, verbonden , voo r des Bezitters of Leenmans Schulden, Losrent e o p Leengoedere n gevestigd , zyn losf e Goederen : He t Leen i s een ander s goed , om da t een ande r daa r aan heef t rech t va n verval , de»

( 25 ' ; <Jewelke d e Hee r va n he t Lee n is ; Deez e zy n de s Lands Overheid o f deszelf s Leenmanne n , wan e des Graaffelykheid s Leenmanne n moge n meJ e haa re Leenmanne n hebbe n , die me n noem t Leen s Leenmannen, e n he t Goe d Leen s Leen . Maa r da t Iemand, zynd e gee n Leenma n va n d e Graaffelyk heid Leen , zoud e uitgeven , i s nooi t toegelaten , anders al s ee n Geestelyke , daaro m breng t de oud e gewoonte meede , da t di e eeni g Goe d te r Lee n uitgeeft, noem t ee n Hoof d Lee n hem toekomende , waarvan he t achte r Lee n Leenroerig zï l zyn . Man fchap o f Huld e i s ee n Ee d waa r doo r d e Leen man zi g verbind , de n Hee r getrou w t e zy n , deszelfs voordee l t e zoeken,le n beste n t e raaden , by te ftaan, zy n nadee l t e weeren , e n t e ontdekke n dat to t zy D fchaad e zoud e moge n (trekken . Zo o dikwyls al s he t Leen verfterft , moe t Manfcha p ge daan worden , binne n ee n Jaa r e n ze s weken , ne vens Verzoe k va n Verly ; vco r onmondige , doe t het d e Voogd , mit s al s mondi g zy n geworde n he t zelfs doende; zoo de verheffing gefchied o p de n naa m van het heel e fterfhuis, t e weten voo r üar o va n d e Devifie, zo o moet di e geene, die naderhand het Leen te beur t valt , he t zelv e va n nieuw s verheffen , e n alle Hofrcchte n wedero m betalen , by verzuim va n •verheffing verval t he t Lee n nie t aa n de n Leenheer , maar ka n geredimeer d worde n me t tweemaal de Hce« regewaden e n Hofrechten t e betalen , te n war e da t bleek va n menfehelyke verfmading . Ee n groo t Lee n is, he t gee n hoog e e n lag e Gerechte n i n zi g be « grypt, of boven de 3C 0 gl. aan inkome n heeft , een middeibaare wien s inkome n i s benede n 300 gl. e n boven 10gl., ee n klein e da t bove n d e 10 gl. nie c heeft, flaat oo k t e letten o f veel e o p een Leen aan tal deeden, de n Hee r iede r va n derzelver Verl y zal geeven, behoudens iede r zy n Recht , een iede r za l de Heer e Gewade n betalen , zonde r da t d e Mee r gehouden i s dezelve te reftitueeren. Zo o ee n Lee n by bewilliging van den Heerware gefplitst , zoomoe t ieder dee l zo o vee l als het gehee l beïale n ; Een oudfte

C 2J2) fie Zoon he t Lee n o p ee n jonge r latend e overgaan , moet evenwe l voo r he m zelf s befalen , zaken va n Leenen kome n by ons, *o o he t achte r Leene n zyn , voor de s Smalheers Lecnbank , maa r va n de s Graaffelykheids Lee n voo r he t Hof . Va n Smalheere n Leenmannen ka n men by appel voo r ' t Ho f komen , en vermag ee n Leenma n zyn' Hee r i n Rechte n roe pen , zonder Oorlo f t e verzoeken . Proeve n en Praebenden gaa n o p di e geen e di e d e Stigters he t naaste i n de n Bloed e beftaan , n a voorftellin g , worde dezelve doo r d e Staten van Holland vergeeven . Leen wor d bekome n doo r Uitgift e , het z y ui t des Meeren Poedel, o f ui t de s Leenmanseigen Gosd . De Hollandfche Leenen zy n nie t alienabel , a l was het fchoon Jlirpi geaffecteer d , want he t zelv e allee n meede Brengt, ho e die b y Verlrerf zu'len gaa n , ten ware d e eerft e Uitgift e expresfely k meed e bragt , verbod va n vervreemding , mitsgaders van geen C<>nfent daartoe te verleenen, of dat het zelve , verleend , van onwaard e zoude zyn ; Ten tweede n doo r uiter 11e wille, met Octro y va n de Overigheid , a l war e hst fchoon, dat hy geen toelating haddc vande n naasten Heer des Leens, zonder Maage n o f Leenvolgers bewilliging , en ma g he t make n aa n di e h y wil , mits zynde wettig geboren. Mitsgader s aa n verfchei de Perzone n by deeling, te n war e d e Brieve n va n Gunning zulks verboden . Deez e toelatin g pla g ver ilaan t e worden , alleen o m eens ui t de r han d t e disponeeren , maar worde n n u by de Staten Jteflui t ge gunt, me t mschc , o m ui t der ban d o f over d e han d by een o f meer Leede n het t e doen gaan naar gelief t e , maa r zonde r zodanig e toelatin g i s d e making zoo nietig , da t zelf s d e waard e va n he t gemaakt e niet ma s worden geëischt ; Ten derde dopr opdragt , uit fchenkin g va n EJuwelyksgoed , Verkoping , Ver ruiüng* gefchie d voo r twe e Leenmannen : Heez e Opdragt ma g niet geweigerd worde n i n onfterffelyk e Leenen, we l veiilaande , da t d e Hee r he t Kt-ch c heeft,

( 25 3 ) heeft, om het Leen aan hem te behouden, mits.'be* talende he t gee n daa r voor bedonge n i s ; Van rech te Leene n i s d e Hee r nie t gehoude n Opdragt e to e te ftaan als door gunfte: Maage n hebbe n gee n naas ting , als te r plaatf e daa r naastin g valt ; Me n ka n ook geen Leene n belaste n me t Rente n enz . Ander s als voorde n Hee r of zyn' Stadhouder, e n d e Leen mannen, e n daarvan betale n HeereGewade n en Hof rechten , als va n ' t verheffe n va n he t Leen ; Ee n Lyftogter moe t Brieve n va n Confirmati e hebbe n e n betalen, en de n Eigenaa r moe t he t oo k binne n he c Jaar verheffeD , en de Rechte n betalen . Zo o de Lyf togt gaat over twee, drie of mee r Leenen , zoo word. het inkome n va n dien by een getrokken, en me n i s maareen Rech t va n Confirmati e fchuldig . Te n vier den , word Lee n doo r Verfter f bekome n al s gezegd is. E B alhoewe l „Iemands Zoo n o f Dochte r o f an dere, (geen Krfgenaamen zynde , b y Verfterf i n Onleengoederen) we l Erfgenaa m ka n zyn i n d e Leen goederen , ook de Erffenisfe va n Leengoederen mag aangaan , verlatende d e Erffenisf e va n d e Onleen goederen, we l verftaande al s een ander d e Erffenisf e van d e Onleengoedere n aanvaard , maa r zulk s nieç gefchiedendej i s een Zoon , zynd e Erfgenaam i n d e Leengoederen, oo k gehoude n d e Onleengoederen , ten minle n onde r benefici e va n Inventaris , t e aan vaarden, te n z y kennely k was , da t d e Overlede n meer Schulde n al s Goederen nagelate n hadde , In . dien de s Overleden s Schuldenaare n he t liaar e nte C konden bekome n ui t d e Onleengoederen , zo o mogen zy eers t d e Leenrechten, e n die nist befiaande , het Leengoe d zelf s aanfpreeken , t e weten , indier t by des Overleden s Leve n o p he t Leengoe d Kech t gemaakt is , e n an'er s nie t , maar kom t vr y aa n den Leenvolger . E n indie n Nieman d va n d e Maagen Lee n volger wi l zyn , zo o ma g d e Verzorge r iies verlatene n Boede l Verly neemen . e n he t Leen goed verkoope n to t Baat e va n C e Schuldeisfchers, , Het Lee n o p een Maa g verdervende, blyve n even * wel d e genoten Vruchte n by den Erfgenaa m va n d e On.

C «54 ) Onleengoederen , en voo r d e helf t by de Echtge noot, ingevall e by de Echtgeaote n gemeenfcha p van Vruchte n i s geweest , onder deez e Vruchte n worden oo k gehouden Aanwasfeo, voo r zoverr e he t zelve Lan d Rech t va n aanwa s heef t gehad , en t e Leen i s gegeven; zo o de n Aanwa s zelf s t e Lee n i s gegeven, zo o volg t he t bedykt e de n Lee n volgen . Onbedykte Aanwasfe n worde n nie t gehoude n voo r Vruchten, maa r voo r gevol g va n het Leen . Leen wor d verloren , t e wete n recht e Leenen , by gebrek van Mans Oo r gekomen , van de n eerfte n Beleenden, zonde r dat Wyveno f ui t Wyve n geko mené of opgaande ofZydmaagen , he t verva l kun nen beletten, maa r by gunfte kunne n z y daari n ge field worden : In Onlterffelyk e b y gebrek va n he c tiende Lid , (doc h di t is controverse t e weten va n den laatften Bezitter.ook buiten de Maagfchap van den eerften Leenman o f anders naar uitwyzen s derGifte . Item doo r ontrouwe n fmaad . Va n Wanbezoekmoe t Relief verzog t worden , en het interinemen t aa n d e Rekenkamer, en wor d geboe t me t ee n dubbel d Recht. Ee n Lee n hee r ka n het Goed oo k vr y ver klaren , «onder da t de n Leenman s Maage n zulk s kunnen verhinderen ; Doo r Verjaring ee n derd e van Ico Jaar ; Doo r Overdrag t : Een Voog d ka n he c Leen va n zy n Wee s nie t verliezen . Welke interpretatoire en volledige Verklaring geeft, in de tweede plaats], de Profesfo r V O E T aangaande de materie van het Lee n Rech t ? Zie hier het geen h y daarover me t ee n zoor t va n diepe Geleerdheid , di e de algemeen e admiratie wegdraagt, onder andere n heef t gezegd : — „ I k zal , » (zegt hy) to t aanpryzin g van d e (lo f va n he t Leen 3i Recht , geen vooraffpraa k doe n ; wyl da t a l „ voor

(*55; „ voor lan g e n overvloedi g doo r d e uitleggere n „ van da t recht ïs gedaan, voornamelyk doo r R i T„ TERsHDsjos i n d e Voorreede n va n zy n Trac » „ taat, dat hy over de Leenen heef t gefchreven , en „ de zaak zelfs genoeg fpreekt , alzo o ee n aanmer „ kelyk gedeelt e de r rykdomme n va n de n Adel e n „ der Groote n voornamely k i n Leengoedere n be j , Haat , e n 'er daarenboven zee r dikwyl s Procesfe B „ over Leengoedere n ontftaan . Wat de n oorfpron g ,, der Leene n betreft , eenig é leiden dezelve af van „ del eerfte Monarchie , e n du s byn a va n he t be ,, gin de r Waerel d ; Het wel k breeder uithaalt , „ N I E L L I D S , de feudis disput, i . the/, i. Ande „ ren trekke n derzelve r begi n va n de r Galle n Soi„ durii o f SoHdarii , onder welk e C O N N A N U S „ Comment, jfur. Civ. lib. 2. Cap.g. num. 9. enMo„ L I N J E U S , ad Confuetudims Parifienf. tit. 1. in „ princ. Num. 12 . (waren gehuurd e Hulptroepen , „ O T T O F R I S I G . libi 1. Frider. 1. Cap. 20. Si* „ G E B E R T U S , Chron. anno 1169. C A E S A R , de „ bello Gallio. lib. 3 . zegt A D C A W T A U N U S met s , zeshonderd hem toegedane fdevoli ) die zy S O L D O , R 11 noemen.') Andere da t dezelv e waarfchynly k , van d e Romeine n afftammen , eil ui t he t Oud e ' , recht de r Cliënten by G E L L I D S , P L U T A R J, C H U S , D Y O N I S I P S H A L I CAB N A S S Ü S , e n

, „ „ 5, ,, „ ,, „ „ ,, ,, „ „ „

anderen tevinden, volgen s welk recht de gemeene Menfchen zi g in de protectie va n machtige r Hee ren overgeven; Te n allerhoogften , daar 'er i n hec Roomfche Rech t vermeldig wor d gedaa n , van dusdanige Menfchen , di e Bewindsluide n (actores) Procureurs, Bewaarders de r Landgoedere n e n PaIeifen i n d e Stede n (infularii) genaam d zynd e , een groote overeenkomst metd e Vafallenof Leen mannen fchyne n t e hebben , e n be t daa r e n bo « ven zeeker is , da t de Romeine n aa n haar e Krygsknegten, doehvoornamelykaa n d e Invalides,ma&r die echte r de n Dienst no g continueerden , Land goederen o p de Grenzen va n overwonne n Volke ren hebbe n geasfigneerd, V O L T E j u * de feudis, „ Lib.

C»5ó)

« Lib. t. Cap. T. Num. i i . P E T R U S B O R T vande j , Holland/die Leenen, j . Detl s Cap. a. nu m 19 . „ e n volgende. V U L T K J U S zelf s lei d de Leeoe n „ of de RoomfcheMaüiftracen, en dat het ee n zaak „ is gewees t va n d e Tydt n de r Koomfch e Keize „ ren , meenende da t die woorden vand e L O N G O „ B A R D E N afkomen . Wan t da t i n de n beginn e „ de Roomfche Magiftrate n maa r voo r ee n jaa r fun, , geerden, hebbend e ee n bepaald e Jurisdictie , e n „ een bepaal d Territoir , waari n e n ove r z y rech t „ fpraaken, e n dat zy administreerden, en da t 'e r „ in die n zi n gezeg d wor d , i n Lib. 1 . feudorum, „ tit. 1 . § . 1 . dat d e Leene n kracht voir een Jaar .„ hebben gehad, da t ten tyd e va n CA R EL D E „ G R O O T E , d e Hoog e Magiftrate n hebbe n begon„ nen ad vitam aangeftel d t e worde n : En da t 'e r ,, daarom in di e 1. titul §. Ï. onde r gevoeg d wor it de n . dat 'er daar na gejlatueerd ir , dat de getrou„ w» (fidélisa ad vitam zouden worden gecontinneerd, „ En da t di e waardighede n daa r n a ook op d e Zoo„ nen gedevolveer d zy n ; zoo als dat oo k i n die vt. „ 1 . %• 1 . van d e Leene n gezeg d word : Da t ein * „ delyk de Waardighede n de r Magillraaten te n ty . , , de van CON-RAD US altoosduurende zy n gtwor „ den, en al' e de Emolumenten va n d e Provincië n „ en Territoire n o p d e Beftierder s derzelv e zy n „ overgedragen, de Keize r niet s mee r aa n zig reM ferveerende , al s Getrouwhei d e n dienst, (Hulde , , èi) Manfchap, ) o p dat de Bewindslieden daardoor „ des te vigilante r e n yverige r zoude n zyn , o m die j , Lande n t e Conferveeren , waar ui t z y a l het pro It fy t kwame n t e trekken . V U L T E J U S , d. Cap. „ 1 . in fine. Daa r zy n 'er , di e willen hebben , da t „ de Leene n zy n voortgekome n , u(c d e Militie n ,, (Krygs e n Politicque Ampten,) di e de Romeinen „ verkogten, o f te n minde n daa r zee r nabyko „ men. A N T O N I U S M A T T H ^ E U S , de auctienib. „ Lib. 1 . Cap. ^9. Num. 19. Andere deriveere n M d e eerlle beginzelen de r Leene n van de L o w G o„ BAK » E N . G O T 11 EN e n ander e Germaanfch e » Vol.

C 257 ) ,» Volkeren, E n he t i s nie t onwaarfchynlyk , da t „ men de n Oorfprongde r Leene n aa n d e Longobar„ den toefchryft : maa r de n voortgaD g en aarjwas „ aan d e F R A N K E N e n G K R M A N E N , daa r w y , , zoo veel e Woorde n inlie t Leenrech t ontmoeten , „ welke Barbaarsc h zynd e , voornamdyk to t ee n „ Germanifchen afkoms t moete n worde n ' t huis ge ,, brachu E n hie r tege n doe t niet s , dat fer i n de ,> Longobardilche Wette n , die no g overi g z y n , j , gee n vermeldin g de r Leene n is . Wan t h y za l „ zig daarove r nie t verwonderen , di e overwoge n „ zal hebben , da t d e Lee n Rechten , ee r da t di e „ Boeken der Leene n i n Gefchrift zy n gebragt, voor „ geen Wette n zy n gehoude n geweest , maa r te „ gens d e Longobardilche Wette n geopponeerd , e n >, alleen doo r d e Coscume n va n he t Ry k e n Ufau „ tien de r verfebeiden e Hove n zy n geconfirineer d , j , L- 2. feudor. Ut. I. inprinc. Gely k meed e nie t ,, hieruit volgd,dat di e Autneurs vandie Leenboeken * j , zelf s L O N G - O B A R D E N z y n d e , hebbe n gewa g „ gemaakc van de alkroudfle tyden, in welk e de Lee„ nen zy n beken d geweest , zoo al s oo k va n d e , , Ufantien, door de Oude fPyzen geconftringeerd , Lib, j , ï . tit. 1.'$ . 1 . ö*§-4. dau r he t zeeke r nie t ftrydig „ i s , da t d e Leenrechte n zee r ou d zy n geweest , „ en t e gely k va n J e Oud e L O N G O B A U D E N o f „ derzelver gemeen e Costumenzy n afgeftamd . Ver >» gc'y^ P E T R U S H E I G I U S , quast. 1. G Y P H A „ N I Ü S defeudis, Cap. 2 . Num- 1. 6f Jeqq. F A „ c u i ü i K D S . Controverf. Lib. 7 . Cap. 1 . R I T ,, T R ï t s H U S i u s de jeudis lib. 1. Cap. 1. Num. 2 . „ & feqq. I n hó e ver n u d e Leene n overeenftem „ men me t he t oud e gerecipieerd e Rech t de r Ro ,, meinen , der Cliënte n , met de Romeinfche Koop . „ ampten, i n ho e verr e de Vafalle n me t d e Solda,, rii de r Galle n , met d e Roomfch e homines, en „ diergelyke ander e mee r accordeeren , en waari n „ zy daa r e n tege n va n de n andere n verfchillend e ,, zvn, ka n by G V P H A N I U S de feudis. Cap. a . ,, Num. 4 . gezien worden .

R

„ Ver-

C*58 ) „ Verfcheidentlyk worde n d e Leenen doo r d e „ Schryvers , waarvan 'e r eenig e haa r bewy s ui c „ de Boeke n de r Letntn zelv e hebbe n ; En ander e , t doo r d e Autheure n zy n uitgedagt , o m t e duide „ lyker t e leere n e n t e onderrechten, e n we l eer * ,, ftelyk worde n d e Leenen genaam d ïvlannelyk e e n „ Vrouwelyke Leenen : E n we l i n een'dubbelde n „ zin; wan t ee n Mannely k Leen , is , da t eers t „ door een * Man is verkreegen; E n Vrouwely k dat „ eerst aa n een e Vrou w i s vergund geweest; waar ,, over ee n groot verfchi l i s geweest , hoedanig e in », zoo ee n Vrouwely k Lee n moete n fuccedeersn , „ want eeDig e hebbe n to t d e fuccesfi e i n zo o ee n », Leen allee n d e Dogter s geadmitteerd , me t uit „ fluiting va n Zoonen , te n war e 'e r ander s wa s be„ voorwaard, eve n en als of anders, naar de Costu„ me, Zoon s to t d e Vaderlyk e e n Dogter s to t d e „Mocderjyke Leene n geroepe n wierden , maa r d e „ billykheid heeft hetgewonDen,zocd*at ook Zoonen „ in ee n Moeder s Vrouwely k Lee n worde n toegela „ ten. lib. i.feudor tit. I J . Daar en tegens hebben an • „ dire willen llaande houden, dat in dusdanig Vrouwe„ lyk Leen alleen Mannen, maar geen Vrouwen zou„ den fuccedeeren, ten z y 'er fpeciaal geconvenieer d j , was , da t oak Vrouwen geadmitteerd zoude n wor,, den, lib. 2 feuior. tit. 30 . Maar he t heef t ande „ ren oo k billyke r toegefcheene n , dat Vrouwe n „ wierden toegelaten , te n minfte by gebreek e van „ Mannen, d. L. 2. tit. 5 0 gemerkt de Jeudis al-' ,, daar bepaald is, dat een Dogter niet fuccedeert , te n ;, zy ui t kragte va n Conventie, of ttn ware het een „ rrouwelyk Leen was. E n da t t e recht , alzo o di e „ Vrouwelyke qualiteit , welke va n de n beginn e „ af 3a n i n (zoo ee n Lee n i s geweest, zo lan g 'e r „ geen obftacu l tusfche n beide n komt , fchyn t t e 3 , duuren . Zi e V U L T E J Ü S de feudis, lib. 1 . Cap. „ o. jViim. 46 . Of te n tweed e is een Mannely k „ genaamd Lee n mee r gefrequenteerd , en beken d „ door ee n dusdanig , i n he t wel k allee n Manne n „ opvolgen, maar geen Vrouwe n ; ende ee n Vrou „ we-

( 359 ) y, wfrlyl c Leen, i n weikuit kracht e va n beding te n „ tyde va n de eerd e uitgif t e n Mannen , e n by ge», breeke va n die n oo k Vrouwen fuccedeeren , het „ eene is by ons beken d by den naam va n een recht „ of kwaad Leen, het ander e noeme n w y een goed ,, Leen of onjkrffdyk Erfleen , en naar het getuigeni s , , van G R O T I u s , Inleiding 2. Boek 41. Deel. §. 2. Cap. 4 . u en drie N E O S T A D I O S , de feud. Holl. „ Num. 10 . P E T R U S B O R T , d.

v. parte a . Cap.

i . Num. 4. 5. " 16. E n in dubio moe t 'e r worde n geprefumeerd, da t h?t eerder ee n rech t Manne lyk als Vrouwely k Lee n i s , zoo da t aan. een e Vrouw, ineen Lee n willend e fuccedeeren, de las c incumbeert o m t e bewyzen , dac het een Vrouwe * M ly k Leen i s , lib. 2. feudor. tit. 1. §. ultim. in fine. „ !& org. lib. i. tit. 8 - §• ultim. lib. 2. lit. 11 . R I T „ „ », „ „

„ T E R S H U S I U S , d.

v. lib. 1 . Cap. 4. num. 18

.

„ R os E N T H A A L. fynop. feud. Cap. 2. Concl. 8. „ N E Q S T A D I U S . d. I. cap. a . num .4. G B O I T M I S „ d. I 4 1 . § . 3 . V U L T E J U S . i. I. 2. Lib. r . cap,

„ 9. Num. 28 . P E T R U S B O R T . d. S. 2. Deel. Cap.

„ 1 . 6. Notabele Poincten van L E E N E N in de By. „ yoegzels. lia alfchoon 'e r in de voorige Eeuwen.

„ uit guns t van den G R A A F en d e S T A A T Ë N zom -

„ tyds Mannelyke, da t i s recht e of kwaade Lee„ n e n , zyn omgekeerd in Vrouwelyke, dat is goe„ deonverfterffelyke tirfleenen,zooisdatnaderhan d s , echter by Refolutie va n de S TA A T EN in het ge„ hee l verboden, zo o dat dusdanig e veranderin g ip. , , fojure nu l is verklaard , indie n 'e r daa r n u door „ Iemand, h y zy wie h y z y, zo o een converfie ge„ impetreerd mog t worden . D e Heer B O K T , d. c, ,, Deel 1. cap. 3. num. 19 . en volgende , (Heerlyk „ waarlyk,} w y kunnen nie t nalate n di e fraayeRe „ folutie zynd e va n dat o a ? Juny 1619, hier plaat s „ t e geeven, z y fpreekt aldus " ;

Ra

RE*

C 260 ) R E S O L U T I E va n d e S T A P T E N va n H O L L A N D , va n

geen recht e Leene n mee r i e converieeren i n onverilerffe lyke Erfleenen , nochte or > verlterffelyke t e allodialifee r e n , da n mit s betalend e ee n derde part va n d e juiste waarde va n dien .

De Stamen van Hollan d in West-Vriesland , rjpelyk gelet hebbende, dat onder de hoogJle régalien tnàe prtsminentien van de Graaven van Hollan d van allen Ouden tyden , in zonderlinge waarde waren gehouden geweest het recht van Leunen, dezelve Graaf' felykheid in deeze Landen Cumpeteererule to: confervatie van welke diverfclie Plucann tnie ürdonnantien , inierjcheice tyden, ende Jaren waren gepubliceerd, tnde dat men inzonderheid altyd zorgvuldig was geweest, omme wel te letten op ,t vervalkn van de rechte ofte kwaade Leenen, zinder dat vim tot convertie van dezelve rechte ofte Kwaade Leenen , in goede onverfterffelyke Et flemen van Ouds p/ach te verftaan , of dezelve weder v*n nieuws uit te geeven, maar dezelve ttrfiond na de kennisje van 't verval ten behoeve van de Craafelyihtid te fai/èeren, verhopen, ofte art de Domeinen te applüetren, hebben np ' ï vertoog ende Adiys van die van haart E D . M O G. Kamere van Rekeninge gerejblveerd ende gearresteerd , zoo gere. J'olveerd en gearresteerd wird uy deezen , in Conformité van ' f Etuwig Ldict , by wylen Keizer K A K E L Hoogl. Memor. in den Jure 1510 geëmaneerd, dat men van nu voortaan aan Niemand, van wat Quali • teit ofte Conditie hy zy, van nieuws en zal mogen vergunnen , noch accordeer en eenige van de voor/z. rechte ofte kwaade Lanen, nog dezelve in eenige goe ile of onjltrffelyke Lrfleenen converteeren . maar dat dezelve vervallende , geappliceerd zullen worden aan 't Comptoir van de Domeinen tun elk RentmeesterJclu.j,

(261 ) f chap daaronder dezelve gelegen zullen zyn, en of namaali by inadverttntie, ofte importuin vervolg , eenige dergelyke giften ofte Brieven van Converfie mogten worden geaccordeerd ende gedepecheerd . dat dezelve zullen worden gehouden voor nul ende van onwaarde, enie als niet verleend , zonder dat de voernoemde Kamer e*an de Rekeninge tot ter interinemenU van dezelve in eeniger wyze zul'en wezen gehouden; Gelyk Hdar \L D. M o s . me°de hebhen gereJelveerd, dat men voortaan gtene onverfterffelyke Erfkenen zal doen veranderen, in allodiaal , dan met goede kennisje van zaaken, ende naar voorgaande Advys van de voornoemde haar e Rekenkamere, ende mits betalende ten profy te van de Graaffelykheid, een der' de Part van de juiste waarde van dien , zonder min" dir, willende dat die van haare Kamtre van de Rekeninge vosrnoemd , mitsgaders \den Stadltouder van Leenen, en de Register meester van deezen zynde gf irifinueerd , zy Luiden vter zoo veel hun aangaat, zig daar na moeten weten ende fchuldig zyn te reguleeren, 't welk hen Luiden ook a/'zoo by deezen word te doen geordonneerd. Gedaan in den Hage in volle Fergaderir.gevan Hzar Lin. M o G. op den 35 tfuny in 't Jaar ons HeeHn eenigenHeilandt ende Zaligmakers, duizend zes honderd negentien. Onderftond ter Ordonnantie van de Staten ende was ondertekend, A . Duyk. Alfchoon daa r e n tege n d e Zeeuwen-azn alle haar e Vafalien o f Lee n houders hebbe n gepermitteer d , mits betalend e d e rechte n daatto e ftaande, d e Man reiyïce Leenè n t e moge n corjverteere n i n Vrouwe lyke Ërfleenen . Placaa t [van de gtaaten van Zeeland van de n a i Octabris 1653.

R3

oe

( 26a. )

flue bthanitit vervolgens, in de derde plaats, Mr . Pi FTEK. U U R ' ) ' de materie van het Leenrecht ? Meesterlyk, e n o p een e wyze overee n kom (lig de grootheid zyne r talenten , uitgeftrekt e ervarenhei d ÏQ de Rech-s-pleging en ander e zyne r eminen t Qua liteiten, welke no g to t hede n to e zyn e gedachteni s in.het i»choo l de r Rechtsgeleerdhei d doe n admiree Tènj Da n terwy l be t vooitreilely k Tractaat , by hem over het Leen Recht gefchreven ,vee l te uitvoerig is om vifi het zelv e i n het kor t bellek van deeze Hollanifche fteit Zattl zonder wanf'chikkelykhei d gebruikt e kun nen mai: eö, va n allederyk geftoffeerd e argumenten , welketleeze delicat e itoffe een ' overheerlyke n luiste r byzetter, zo o zat l men zi g alhie r flegts bepalen to e overneming va n a l zulk e notable byzonderheeden, ëiE in Qusestie n vallend e over he t Leen Recht, voor fiamelyk i n Cas va n Litûcontestatie , ter zak e va n dien een ongemee n eclaircisfemen t aa n de han d kun nen geeven. Waartoe bepalen zig dan de wetenswaardige Ohfetvatien, gealleguetrd in het wel uitgewerkte Tractaat t }an-denbove* getivemisn Autheur, rakende het LeenKecht, voor zoo veel dezelve de meeste fpecula~ lie verdienen, in tot de Rechtspleging beirtklyk kunnen worden gemaakt t Voor eerst, mfcd e wyz e va n he t Verzoe k to t Oc trooy, 'ten eind e by niterft e wil ove r Leengoedere n nurgen di*poneeren , hoedani g Octroo y by den Souverain of de Staten vin de n Lande, vod r zo o vee! de Hcllandfche Leentn concerneeren, word verzog t e n verleend, en waarvan he t Formulier van een Request, da?rtoe betrekkelyk , hie r na volgen zal ; Ten tweeden, welke reftn'ctie o f bepaalin g volgens he t Flacaa t va n de Staten van Holland en West-Vriesland gearresteerd den 4 Mey 1655, ten opzicht e va n d e Roorosch -

C ft<53) gezinden plaat s h?e t, wannee r ieman d by forme van Testament, o f Codicil , voor Notaris e n Getui gen, o f oo k we l voo r Leenmannen , waaronde r de Leengoedere n resforteereu , over dezelv e kom t te disponeere n , met ee n finguliér Cafus , waaruic blykt, da t by Sententie va n de n Hoogen Raade m Cas van Reformati e he t Contrari e verdaa n , ea de voorgesteld e uitzonderingen daaromtren t by het hooggeraelde Coüegi e va n Justiti e geamplscteer d is geworden : Ten derden, da t Leengoedere n nie t alleen gee n detracti e o f afkortin g van Legitim e portie uibjec t zyn, ea derbalven de n Leenvolgere n ter voldoenin g van haar e Legitim e portie nie t mo . gen worde n aangerekend , maa r da t bove n die n Ie mand me t Fideicommi s bezwaard , vervolgen s oo k trekt d e Tiebellianicqu e Portie , zo o te n aanzie n van d e allodiaf é Ooederen , al s te n reguard e va n die Fideicommisfair e Leengoederen , alhoewe l d e Erfgenaam i n -Cas voorfchreven, [at intestato an ders zoud e zv n gewees t Succesfeu r feudaa l ; Een merkwaardig objec t ya n Onderzoe k berustend e o p het Advy s va u vie r voornaam e practizeerend e Ad vocaten , ter requifiti e va n een e Buitenlandfche Na tie gegeven , e n va n wel k geva l naderhan d breed voerig gewa g za l worde n gemaakt : E n ten vierde» over welk e Capitale Oorzaken ee n Leenman , he t zy doo r mfidélitei t o f Ontrouw , he t z y doo r na latigheid o f negligeuti e i n he t betrachte n va n zy ne fchuldige Leenrechte n e n Dienfte n |aan he t Leenmanfehap geaccrocheert , het Keen t va n zy n Lee n komt t e verliezen . r

R 4

Op

( 3*4? )

Op vat wyze?behoort nu. in de eerfle \plaats, het verzoek van Octrooy , ten fine o m va n Leen goederen te mogen disponeeren by requeste gedaan te worden ? Volgens he t Voorfchrift,i n he t TractaatVa n Mr . Pi E T E R B o R T gevonde n wordende , i n manie als volgt . T I Tü L U S

I.

No. I. — — FORMULIER van een Request, houdende Verzoek van Octroo y om over Leengoederen te disponeeren. Aan de Eu . G R . M O G . H F E -

R E N S T A A T E N van H O L L A N D en W E S T - V R I E S LAND.

„ Geeft reverentely k t e kenne n N . N . da t al „ hoewel h y omme merkelyke redenen , hem daar ,, toe moverende , zeer gaarn e by zyn Leven zoude „ disponeeren, by forme van ukerft e will e van d e „ goederen, waa r va n h y althan s i n een deugdely „ ke Posfesü e va n Eigendo m is , end e h y me t d e », Dood za l kome n t e ontruimen , end e da t onde r , , dezelve zy n Leengoederen, di e h y van d e Graaf, , felyfcheid va n Holland ter Lee n i s houdende , en „ de h y Supplian t va n dezelv e Leengoedere n nie t „ e n verma g t e disponeere n zonde r U Ë D . G R . „ M o e . fpedaa l Confen t end e Octrooy , dierbal », ven genoodzaak t wor d zi g t e addresfeere n aa n „ UK D. G R . M O G . verzoekend e onderdanig , da t ,, dezelve henfSuppIt. gelieve n t e permitteere n en „ ds t e vergunnen , da t hy va n all e zyne Goederen, ., Let*

(a$5) „ Leetien, Cynfen , Tienden , Erven, Renten , „ Landen , en d e ander e roerende e n onroerend e „ wettig geacquireerd e Eigendomme n , hoedanig j , o f waa r te r plaatf e dezelv e oo k gelege n mogte n ,, zyn, zo o di e h y werke'y k bezit , al s di e h y i n ,, vervolg van ty d b y fuccesfi e of anders zoude mo „ gen verkryge n i n de n Land e va n Holland t end e „ die hy va n de Graaffbiykhei d derzelve r Land e of „ te Vafalle n va n die n i s houdende, zal mo^e n dis . „ poneeren by form e va n Testament, Codicille, „ en ander e uiterft e wille , hetzy b y inftitutie,fub ,, tlitutie end e ander e making e voo r Notari s en Ge„ tuigen, Manne n van Leeneo, ofte Wette n en Ge,, rechten, daa r de Goederen gelege n zyn , mksga „ ders a l zulk e Ordonnantie , Testament , e n Ui . ,, terfte will e zal moge n wederroepen, vwanderen , „ vermeerderen e n verminderen zo o he m da t goed „ dunken zal , end e he m daarva n verleenen , Act e j , in optima forma,". 'T

W ï t K D O E N D E , enz .

Valt Jer ten rejpecte van deeze eer fie ofdeeling nog iets meer te rtfiecteeren ? Ja, tweederlei byzonder e distinctien, di e va n vee l aangelegenheid zyn , e n i n d e Rechtspleging , voo r zoo vee l he t ftuk va n Leenrecht belangd , va n een e zonderlinge approbatie kunnen wezen ; Al s Ci)JÉ)a t alhoewel i n all e ander e gevalle n tegenwoordi g nie t meer practicabe l is , d e Requeste n zo o aa n de Staten van Holland, als aa n d e Hove n va n Justiti e al daar, eigenhandi g doo r de n Supplian t onderteken t worden, om dat zulk s by de Advocaten, Procureurs, of ander e gequalificeerd e Perzone n 'doorgaan s ui t haar' Naam wor d gedaan, zo o behore n nochtan s de geprefenteerde Requesten , houdende verzoe k va n R 5 Oc

( a66 )

Octrooy o m over Leengoederen t e mogen disponeeren, abfolutety k doo r Leenmannen, zodanig vtrzoek doende, me t hunn e eigen han d onderteken d t e worden ; En ingeva l d e Supplian t i n Cas voorfchreve n door ziekte , abfentie , o f ander e wettig e Oorzake n daaromtrent is verhinderd geworden , dient te n min ften doo r ander e œquipollente middelen t e blyken , dat zulk s o p zy n expresf e last , e n volgen s zyn e uicdrukkelyke begeert e isgefchied : E n (a. ) da t in dien bebalve n d e Leenma n mee r ander e Perzöne n daar by geinteresfeerd zyn , he t gee n i n Huwelyk fche Voorwaarde n dikwyl s ka n voorvallen , e n da t de Leenma n vervolgen s tergiverfeer t o f weigerae: tig blyf t o m Octrooy , Approbatie , o f Confirmati e van de n Leenhee r t e verzoeken , o p zodanig e Hu welykfche Voorwaarden , die na zyn ' Doo d eers t effect forteere n moet , e n gevolglyk in de Termen van Uitterfte Willend e vallende , zo o i s zul k ee n Gein teresfeerde Perzoo n naa r Rechten bevoeg d de n on » willigen Leenman, te r zak e va n dien ,voor de n Competenten Rechte r t e betrekken , e n by wegen va n rechten dezelv e daarto e t e conftriDgceren ; nade maal he t nie t mee r da n billy k i s da t Huwelykfch e Voorwaarden getrouwely k e n naa r d e Lette r wor den gèpraesteer d o f agtervolgd , mitsgaders aNer lei doleuf e e n bedriegelyk e handelinge n verr e va n al zulk e folemneel e ïnftrumentc n worde n verban nen. Alt nu Jut Verzoek, ten fine om ever Leengoedere n te mogen disponeeren, gedaan is, wat volgt 'er dan op zodanige gepree/enteerde Kequesten ? Brieven va n Octrwj va n d e Staten va n Rolland en Weit-Vriesland* houdend e da t verleene n va n Jiet ver-zogi e Confent , ep zynd e fübftantieely k vaa deeze n Inhoud , gely k hie r volg t onder , TI*

{«67 ) TIT

ÙL U S I

L

No. I . — — OGTROOY , waarby Confent tot hei disponeeren over Leengoederen verleend word.

De Ridierfchap, Edelen , ende Steden van Hollan d ende West -Vriesland, reprefenteerende de State n van den zelven Lande ; Dat wy ter Ootmoedige be • de ende fupplicalie van N. hem Suppliant gegund, geconjenteerdende geoctroyeerd hebben, gunnen eu confenteeren uit onze zonderlinge gratie by deeze onze Brieven , dat hy zal mogen disponeeren , testeer,en ende ordonneeren van alle zyne Goederen, die hy verkregen heeft,, ofte namaals verkrygen zal mogen > by koope, verfterffenisje , fuccesfie, ofte ander zints, gelegen binnen aeh Lande van Holland , VVcst-Vnes land, Voorn e ende elders, gehouden van de Graaffe• lykheid van Holland , ofte den Vafatlcn derzelve, het 2 y by form, van 'Jestament ende uitte'(te Wille , Codicille, voor Notaris en Getuigen, Mannen van JLeenen, ofte Wetten ende Rechten, daar onder dezelve Leenen ofte Goederen gelegen zyn, ofte wezen zullen y als elders, ende anders tot zynen gelieven , ten profyte van zyne Kinderen , indien hy eenige heeft, Vrienden , ende Ma^en, ofte andere Vreemden, dien ende alzoo het hem gelieven ende goeddunken zal : Hebben voorts den Suppliant verlof en confent gegeven . en geven by deezcn 't voorfz. *;y a Testament ende Uitterfie Wille, dat hy'alzoo maaken zal, ofte yoortyds gemaakt heeft . by Codicille ofte andere Ordonnantie van uitterfie Wille te mbgen veranderen, vermeerderen, verminderen ende wederroepen, wanneer en ï ' allen tyden als 't hem gelieven zal. Welk Testament, Gif te'ende Ordonnantie, dat iy den Suppliant alzoo gemaakt is ofte zal wezen , wy als nu voor als dan geeonfirmeerd ende bevestigd lub • tin , confirmeertn ende bevestigen by deezen «nain Brie-

C a6 8 ) Brieve, en de willen dat die onderhouden ende volkomen worde, ende van goeder waarde ende effect e blyve ten eeuwigen dage. Behoudelyk dat da voor/i . Suppliant geen Bastaard en is , ende dat de voorfz. Leengoederen aan den Heere ofte Vafallen niet Jlerffelyk en zyn , nog ook gegeven of ie gemaakt zullen wezen, eenige Kerken, Kloosteren, Godshuizen, ofte Geestelyke Perzo en; Behoudelyk ook dat die geene wien de voorfz. Suppliant de voorfz. Leengoederen given , ordonneer en , ofte maken zal, ' ï z y Mannen ofte Vrouwen, gehouden zuilen zyn binnen zes w ken na den overlyden van den voornoemden Sup pliant, ofte dat zy Luiden 'dezelve Goederen geaanvaard zullen hebben, de voorfcheven Graaffeïykheid, ofteVafal Heer en. van wien dezelve Leengoederen ge. houden worden, Eed, Hulde, ende Manfchap daar nf te doen, ende te betalen de Hechten daartoe [laan de ende behorende. Des 't oirconden lubben wy onzen grooten Zege/e hier aangehangen, gegeven in den

Hage, enz .

IVaaraan bepaalt zig nu de tweed e Afdeelin g van het Object van Onderzoek, rakende ha Jiuk van Leen. rechc , geallegueerd by Mr . P I E T E R B O R T , en de gtwichtige Ob/èrvatien, daartoe betreklyk zynde? Inzonderheid da t aangaand e he t disponeere n ove r Leengoederen, metdeuicterft e zorgvuldighei d dien t te worden gelet , dat alhoewel generalykdoorécn'Tes tament te n die n opzichte n nie t allee n validely k ge maakt e n gepasfecr d ka n worde n voo r twe e Leen mannen va n de n Leenheer , waarva n het L e e n , waarover me n wi l testeeren , te r Lee n gehoude n wor d , maar zelf s oo k voo r twe e ander e Leenmanne n va n de Graaffelykheid van Holland, zo o dra a het Octrooy daar to e va n d e Staten verzog t e n verkrege n i s , nochtans te n deeze n respecte i n aanmerking komt ,

Ca6{>) dat Haa r E D . G R . Moe . zodanig e Vergunning » met relati e to t d e Roomschgezinden , in zommig e gelegendheden wa t hebbe n ingetrokke n e n eenig zints gereftringeer d by derzelve r Placaat va n den 4 Mey 1655. houdende va n toe n voortaa n gee n Per zonen va n d e Paufelyk e Religi e , b y Octrooy ove r Leengoederen zulle n moge n disponeeren , anders als voor den Praefiden t enRaden va n de n Hove van Holland, ten eind e d e geene , welke to t d e fuccesfi e ah intestato daarva n he t naast gerechtig d was , nie t zoude worden gepraeterieer d o f voörbygegaan , dan me t kennisfe va n zaken , en zonde r merkëlyk e redene n daartoe dienende. Is in vroeger tyden daarover geen Questte gereezen , en na Hat ter zake van dien gelitiscontesteerd was, het tegendeel van dien by Sententie van den Recfiter niet ver/taan worden? Ja, o m dat me n zee r we l begreep da t 'e r distinctie ot onderfchei d moes t gemaakt worden , tusfehe n het vermake n va n Leengoederen , die n a verleend e Octrooy to t praejudici e e n ter verkorting va n Iemand van d e Gereformeerd e Religi e gefchiedde , o f tus fehen he t disponeere n ove r Leengoedere n , welke alleen onde r Roomschgezinde n plaat s heeft , nade maal he t va n zelf c fpreek t , gelyk d e kuedig e Rechtsgeleerde B O R T , neven s eenigeandere voor treffclyke Advocate n , op folide gronden geadvifeer d hebben gehad , da t in he t laatft e geva l no g Interes t van (laat , no g ook va n Religi e ko n worde n bedagt , waarom dat Koomschgezind e nie t zoo we l voor No taris e n Getuige n va n haar e Leengoedere n kunne n testeereD , als ander e Ingezetene n va n de n Lande ; En derhalve n da t de aangehaald e reftrictie e n bepa ling va n he t voorfz . Placaat allee n plaat s had , in zul. ke gelegenheden , als Leenvolgers va n d e Gerefor meerde Religi e by hunne Pausgezind e Vriende n i n

< *7°) Cas fubjec t , wierden voorbygegaan o f anderzints gepraejudicieerd, doch dat d e zelve bepaling te n opzichte va n d e gefecludeerden s , altemaal Roomsch gezinde zynde , tie t applicabe l kond e worde n ge maakt. Wanneer en in welk geval lueft daarvan een Voorbeeld gtêxteerdl In den far e '664 . over he t Testamen t va n wylen Philips di la Torre , waarvan d e twe e navolgend e Sententien zo o by het Leenhof ', als vervolgen s i n Cas van reformati e by den Hoogen Rade zy n gede cerneerd geworden , en i n welke laatft e Inftanti e d e bovengemelde Advocaat B O R T , n a de 7.aak aldaar bepleit t e hebben , heeft gctriumpheer d gehad , luidende beid e al s volgt. No. II, —

SENTENTIE van het Leenhof , in de eerjte Injlaniie.

„ Het Leenho f verklaar t he t Testamen t va n „ wylen Philips de la Torre, i n zy n Leve n meed e „ Heere va n Valkenisfe, in dato van de n 25 Maart v I664 . breeder in de n M andamen te geroer d » „ aangaande deszelfs nagelate n Leengoederen, t e „ wezen gedeftitueer d va n de formen end e folem „ niteiten, tot beltendighei d va n die n by de Plast, eaten va n d» Kooggemeld e Heere n State n i n i, dat o de n 4. Mey 1055 gerequireerd, eDde dien >, volgende da t d e voornoemd e Philips de la 9, Torre over zy n nagelate n Leengoedere n , ook M ui t Krachte va n d e Octrooyen he m daarto e ver „ leend, nie t en heef t vermoge n t e dispoceeren , „ zoo al s h y by de voorfz . zyne n Testament e 9> heef t gedaan , maa r dat dezelv e zyn e dispofin' e „ dien aangaande , i s nul , krachteloo s end e zon »> der

( 2?I ) „ dereeoig effect , ende compenfeer t d e Kosten", «nz. Actum. No. III. — — SENTENTIE van den Hooge n Rade, in Cas van Reformatie [over het zelfde geval. „ „ „ „ „ „ „

„ 't Ho f doe t t e niet e d e Sententi e va n de n Lemhove va n Holland, in questie , e n doend e dac di e va n de n zelve n Leenbov e behoorde n gedaan te hebbe n , ontzegt de Gedaagdens haa * ren Eysch , end e Conclufi e voo r de n voorfz » Leenhove gedaa n e n genome n , en eompen feert d e Koste n va n deeze n Procesf e o m rede nen". Gepronuncieer d de n a j Mey 1665.

ïPaarover rouleert de derde Afdeelin g van lut Object van Onderzoek, met betrekking tot de dispofitie t ever Leengoederen, voor zoo veel de Legitime en Trebellianique Portien betreffen? Voornartvelyk kom t i n deezen opzicht e i n Confi " deratie zeke r Advy s op de n lóMaar t 1654. gegeven door vie r practizeerend e Advocate n voo r d e respective Hoven va n Justitie in Hal/and, op een voor gaande aan haar overgegeven zo o genoemde Jnterrogat, gefcbreven i n de Franfche Taal , en alhie r ne vens de daarop gevolgde Advys van dezelve Rechtsgeleerden woordely k geinfereer d , als zynd e zulk s best gelchik t o m d e bovenitaandf Vraag buite n alle bedenkelykheid t e ilellen, e n vervolgen s o p gron den va n zekerheid i n Cas vanLitiycontestatie ter be fliffing va n zodanig e ee n Questi e t e kunne n bepa len; He t voormelde7«te » ro#aï, e n he t daarop uitgebracht Advys , behelze n he t volgende. No. IV.

C 272 ) N o . IV . I N T E R R O G A T , fur leque l Mes sieurs le s Advocats & Practifien s de Holland e à l a Hay e , feront ociis d u X & XL Articl e d u pofi tif de s héritier s d e fe u Michiel Goult demandeur , Contr a l a Veu . fe Henry de Termmde Barhé Goult & Conlors defeudeurs . Que par la Coutume du pais Comté fie Hollande les biens féodaux appartiennent & fuccèdent ab intestat au plus ancien heir male privativement & a l'exclufion de tous autres, £ r particulieretr.ent des femmes ou filles, encore bien qu'elles Jtroier.t en paieille degré ; Qu'audit pays & Comté les droits des Legitimes & ? Trcbellianique /«• prennent £? déduis fentpar l'heretier foadal de biens ftodaux,, ausfi bien que de tous dutres biens , en conformité du droit écrit , lesquels Legitimes & Trebellianiçue fuccèdent pareillement fur l'heretier féodal dudit premier heretier ,'avec toute la mime nature, que les biens dont elles font déduites, lew demandons raifon de feience?

„ ,, „ „ „ „ „ ,, „ „ ,, „ „

, , W y ondergefz. Advocate n voo r de n Hove va n Heiland, geëxamineer d hebbend e he t boventtaan de Interrogate en d e daarove r me t de n andere n gecommuniceerd, verklaren i n Holland COMU melyk t e zyn , ende voo r potoi r t e worde n geob ferveerd e n geprsecifeerd , da t Leengoedere n ab intestato fuccedeere n e n devolveere n o p he t oudlt e MaDhoofd alleen , me t feclufi e va D all e vorder e Vrienden e n Maage n va n de n overlede n Leen m a n , end e namely k meed e va n deszelf s verder e jongere Zoone n e n d e ander e Dochters , niette * genftaaode dezelv e de n overlede n Leenma n i n in gelyk e graa d al s ' t zelv e oudll e Manhool d zy n beftaande".

» Dat

( »73) „ Dat verder s aldaa r d e SuccefTeu r feudaa l of j» te Leenvolger , zyn e legitime portie, end e oo k , , zyne Trebellianicque portie , zo o we l trek t end e j , deduceer c van Leenen, als va n all e ander e Goe„ deren". „ En da t dezelv e afgetrokke n end e gededuceer „ de portie n o p deszelf s eerde n Leenopvolge r o f j , Succesfeu r feudaa l erve n endedevolveeren , eve n „ op dezelve wyz e en maniere, ende me t hetzelv e „ prerogatief al s de Leenen zelfs , van dewelke di e „ detractie e n deductie is gedaan'' . „ Gevende voo r redene n va n Wetenfchap , da t „ wy het zelv e alzoo geadvifeerd, end e ander e Ad„ vocaten ^ie n advifeere n end e practifeere n heb -

„ ben".

Actum i n den Hage, onde r on'z e respective Sfg naturen de n 16 Maarc 1614. (waren onderteken d , J D. de Jonge , P. van Peene, Adr, van Stryen e n P. Bort. Hœdanige Capitale Oorzaken, waardoor een Lee n ver» loren kan worden, komen volgens, de vierde of ïaatfte Afdeeling , rakende de Verhandeling over dt Materie van Leenzaken, principaal in aanmerking^ Onder meer andere Oorzaken» waardoor het Recht van Leen ophoud , vervalt , o f verlore n gaat , zy n deeze navolgend e we l d e voornaamfle : Als , doo r Bloedgebrek o f ontbreekin g va n wettig e Defcen denten, doo r he t vergaa n va n d e zaa k zelfs , door verlating, doo r prœfcriptie of Verjaring , zomtyd s ook doo i vermenging , e n fpeciaa l doo r guest van S den

( »74 ) den Leenheer', Ondertusfche n verlies t ee n Leenma n aan zy n zyd e zy n Leen doo r Ontrouw , Verraad , en Confpirati e tegen zyn* Leenheer, mitsgaders door Nalatigheid o f Verzui m i n he t bewyze n va n zyn e fchuldige Leenplichte n , doch inzonderhei d doo r Smaad o f Injurie n , en te r zak e va n Crimineel e Misdaden. I n all e welk e opgenoemd e gevalle n he t Leen ten behoeven van den Leenheer, wel te verftaan, als ee n de r voorgemeld e Delicte n doo r de n Vafa l of Leenma n tegen s zyn' Perzoon zy n begaa n geworden , maar wannee r dezelv e zodanige de n Leenheer niet zy n concerneerende , o f zy n Perzoo n nie t ra kende, zo o kunnen d e Leengoederen vande n fchul digen Leenma n te n zyne n voordeel e nie t verbeur d verklaard worden, om dat het eerite naar de gronde n van d e Hollandfch e Rechtsplegin g abfoluu t gee n plaats heeft ; noc h hebbe n kan , te n z y d e Leenma n tegen zyne n Leenheer gedelinqueer d heef t gehad , en anders Diet; Boven dien zyn 'e r aan den andere n kant verfcheide notable en wettige Oorzaken, waarom een Leenheer aa n zyn e zyd e d e Prserogative n va n he t Leenrecht verlieze n kan , waarto e alhier kortbejds halven gerefereer d word , zo o to t he t volledig Tractaat van M r . P I E T K R B o a t gefchrev'en, overlie t Hollandsch Leenrecht, als to t he t gee n me n ove r deeze doffe i n largo verhandel d vind , in he t Aanhangzel van he t Rechtsgeleerd Woordenboek , onder het woor d Leenen. Demonstreer tent op ten korte en zakelyh manier, op wat wyze dat'er, zoo naar het Leenrecht, als particulierlyk volgens onze Ordonnantie en Costurnen, in materie van Cmtroverfien over Leenzakcn doargaans geprocedeerd word? Het blyk t te n volle ui t d e gefchrevene Lee n Costurnen, da t al va n Ouds af aa n io materi e va n Leen qaaesden een é byzonder e wyz e va n precedeeren i s geob-

(W) geobferveerd geweest , e n da t over dezelv e fpecïat o Rechters ware n gefteld , te wete n ee n Leenhof , waarin al s Lieden asfisteerde n Pares Curia, dat.is Leenmannen, gehorend e onde r het zelv e Leenhof;; zoo nochtans , da t 'e r distincti e fchyn t t e moete n worden gemaak c i n verfcbeiden e gevallen : wane daar is verfehil, of tusfche n twe e Leenmanne n me t den anderen disputeerende n ove r éé n e n he t zelv e Leengoed, o f tusfche n de n Leenhee r e n zyn ! Vafal, of tusfche n de n Leenhee r e n een' Vreemden , of eindely k tusfche n de n Leenma n e n een Vreem den. Al s 'e r tusfche n twe e Vafalle n gedisputeer d word ove r ee n Leengoed , da n i s d e Leenheer o f zyn Stadhoude r me t d e Leenmanne n , gehorend^ onder da t Leenhof , zekerly k de Competente Rech ter, Lib. 2. tit.35, $ . ultim. in' fint 6? lib. 2 . titP 34. alfchoon 'e r i n aie 34. titul wor d gezegd , da c te Milanen contrarie,gepractifeerd word, , ee n war e de Leenhee r i n da t geva l eenigzic s voo r fufpec p konde worden gehouden , het geen» als dan gebeurt ^ ingeval d e Leenheer , wegen s ee n Ou d Leen , eve n en al s o f he t zelv e o m gebre k va n Maage n va n Zwaardzyde vacant was, een' anderen Vreemden hep Verly heef t vergund , en ee n Agnaa t o f Maa g va n Zwaardzyde exteerende , he t zelv e al s nie t vacanç zyude, ma3 r naar he t rech t van de fuccesfie o p hem is gedevolveerd, wil evinceere n ; .Want in da t Cas moest dat Proces , aangezien hyaaq.dénte n onrech t verlyden Vafal in de vry waring gehouden was , en by dus een Rechte r zoud e worde n i n zy p eige n zaak , niet door den Leenheer , maar , me t ïpecial e uitflui ting van hem, alleen door d e Parts Curia gedecideerd word, Lib. 2. tit. 46 . dat 'e r n u lib. 2. tit. J 7. we. gens de investituur op den Man gefchieve n is, dac de quœsti e daar over , eerde r doo r de n Ordinaires. Rechter, o f dooreen ' Arbiter, me t wederzyd s ge ? noegen te verkieze n , moes t worde n gedetermï r neerd; Da t zal'alsdan waa r zyn » als 'e r va n da t Citrix van die n Leenheer gee n Pares zyn, of uit aoofr de van Ouderdom o f ander e wettig e redenen onbe S 1 kwaam

( *76 ) kwaam o m t e kunne n oordeelen ; wan t da n i s be t zekerlyk beete r d e nkfpraa k ove r he t dispu t de n Ordi'nairen Rechte r to e t e betrouwen , als aa n de n Leenheer, di e fo t zy n eige n voordee l he t Vonni s zonde vellen. Maa r al s d e questie val t ove r de naasting va n het Lee n tusicbe n den Koope r e n d e Maa« gen va n Zwaardzyde , di e he t wille n retracteere n o f naasten, dan is he t bete r t e zeggen , dat he t Proces door he t Leenho f gedecideer d moe t wordeo : O m reeden di t e n d e Kooper , e n hy , di e d e naastin g doet beid e al s VafaHen t e Confidereere n z-yn , d e eene o p da t h y doo r d e interpofiti e va n d e naastin g het ma g worden, en die ander op dat h y het , met ter zyde ftelling van den anderen, mag blyven , H O L L A N D S C H R C O N S U L T A T I O N , I . Deel Advis iRj. queest. 3. R O S E N T H A L , Cap. ta. Conclu/. 12. num. 97. & feqq. Voor a l al s me n de Costume n veronderftelt t e zyn , dat hy , die d e naasting wi l doen, voor o f wegen s he t Lee n va n de n Leenhee r Verly moe t hebbe n geobtineerd , gemerk t h y anders en buite n die n to t he t doe n va n naastin g nie t zoud e worden geadinttteerd ; zo o als by ons, naar he t ge tuigenis vao G R o E N E w E e E N t » de Noten op G R oT I O S , lnhiding 3. Boek 16 Veel num. 13 . als 'e r differentie i s tusfehe n de n Leenhee r e n zyn ' Leen man ; Als d e zaa k al s da n du s i s gelegen , dat d e Leenman omtren t Leenma n t e zyn , o f d e Leenheer dat h y ds Leenheer is , e n derhalven een va n beide n komt t e fustineeren , dat d e zaak i n qua^ti e gee n Leen maa r allodiaa l goe d is , da n cofhpeteer c d e Kennisneeming ove r di e zaa k aa n de n Ordinaire n Rechter. Maa r al s 'e r Conïteert , da t ee n hunne r beide Vafa l of Leenhee r is , maar 'e r allee n gedispu teerd word ove r het Verly, de Conditien, Ufantien, Dienden, e n Krygsdienften , Reftitutie , Verlies , en andere diergelyk e zaken , di e haa r betrekkin g heb ben to t d e Conftitntie, Confervatie e n omisfi e va n het Leen , dan zy n d e Pores Curies de Competente Rechters, lib. i.feudor. tit. \6. & tit. 55 » §• ultim. 8» Hu 39. & lib i < tit. ai. & tit. 22 . § ultim. Al s '«r

(277;

'er disput is ontdaan tusfchen den Vafal en een* Vreem" den; by voorbeeld ove r de Litniten va n he t Leen ' of ove r d e Servitute n va n d e aangrenzend e Land " goederen, waarva n he t een is Leengoe d e n he t an der aliodiaa l o f als de Vafa l ageert o f gecpnveniccr d word te r zake , da t h y de bewaarin g va n he t Leen goed aa n een' ande r heeft toevertrouwd , o f het zel, dan moe t die quasstie ve heeft verhypotheecqueerd nergens anders a !s voo r de n ordinaire n Rechte r ge ventileerd worden , de Eisfcher naa de generale principes de s rechts moetende , volgend e he t Forum of de Vierfchaar va n de n Gedaagden : o m reede n da t 'er nergen s in d e Leen Costume n gevonde n word , dat de Kennisreeming ove r dusdanig e Quasstie n o f aan den Leenhee r o f aa n d e Pares Curia i s gedefereerd. Zi e V o L T E J V S lib t. Cap. 2. num. 33. R 1 T-

TERSHUSIU6. lib. 2 . Cap. 9 .

Maar als 'er Proce s wor d gemoveer d ove r Schul den, Capitaîen, Renten, Servitute n o f eenig e an dere Laste n , ofte Verbintenisfe n al s vooren' , te n deele op Leeuen, ten deel e op allodiaal e Goedere n gevestigd o f geconftitueerd, da n ftaat he t te r Keu ze va n den Aanlegger ornzyne Party daarover te dagvaarden, he t z y voo r he t vooriz . Leenhof , ' t z y voor de n OrdinarisCompetente n Rechte r va n zyn e Party ; En da t d e Sententie n i n zulke n Cas by de n een o f andere n Rechte r t e wyzen , zoo op he t ee n als ander Hypotheecq, b y den Rechte r va n hetzelve gewysd e te r executi e ma g worde n geleg d , de Inftruct. art. 4. En alfchoo n 'e r by het nader eu provifioneel Accoord tusfchen Holland e n Zeeland, van dato 11. Juny 1674- art. 12.. op nieuw s i s vastge fteltl, da t het Provinciaa l Ho f dier beid e Provinciën» en by Appel oo k |d e Hoog e Raa d ove r HoUand fche e n Zeeuwfch e Qusestie n i n Leenzaken kenni s moet neeme n , behoudens he t Praerogati f va n de r agter Leenmanne n eige n Leenhof , en kennisnee tning ter eerfte r In dan tie van agte r Leeue n o p di e S 3 zei-

(*?«)

isèlFde wyze, byna , als al oudtyds aan het Provinciaal ilofvàn Utrecht, deKennisneemingoverdeUtrecht i'chè Leène n i s gedemaDdeerd geworden , Inftr . voor Sen HÙVH van Utrecht, Ut. i . art. $3. en dierhalv e dat byzonder e Hollandfch e Leenho f i n zo o verr e lieeft opgehoude n t e oordeelen , zoo blyf t echte r buiten alle n twyffel , hetgee n i n d e Initructi e va n den Jare I 6 6 J . i s vastgeftékl geweest , ya n ee n zee r uitneemend nu t e n gebruik in de Practyk, inqusesti e van Leenzake n ; In welk e getwyffeh l ka n worden , of de quiEStie moe t worde n gediscusfieer d voo r de n ordinairen inferieure n Rechter , o f lieve r voo r de n Rechter ov- sr Leenzaken . Ui t he t Plaçait van de Staaren Generaa l van 1. Maart 1677. tf>t elucidatie ran dût van 25 . rfhgust. 103a . blykt , da t d e Raa dea Van-het Hof va n Vlaanderen ove r d e Vlaamfch e Leenen, zove r da t Lan d onder de» Staat reforteert , tie competente Rechter s zyn . Zi e ove r d e Com petente Vieifchaa r i n materi e va n Leen, verder by S i x T i M U s , de rega/ibus lib. r . Cap. 8. R O S E N T H A L , de Jeudis Cap. ia. Concluf. 1. &feqq. V O L T E J O S , de feudis lib. a . Cap. a. S e n KADER us. de feudis part. 10 , Section. 1 . & multis feqq. Waar by vooral gevoeg d moe r worden, he t gee n d e Hee r P E T R U S B O U T , me t opze t ove r d e Leengereeh wateeft gefchreven , i n het 8. Deel geheel door. Aanbèlangende d é 'Quasstien ove r d e Posfesfi e o f quafi posfesfievaiï Goederen e n gerechtighede n voor welk'en Rechte r dezelv e moete n worde n geventi leerd , daaromtrent wa s naar het Roornfche Rech t bepaald, da t de qnaestie over.de posfesfie va n d e pro ptieteit nie t mog t worde n gefepareer d o f afgezon derdV q f voo r verfcheidén e Rechtbanke n betrok ken, #ba r da t he t dispu t ove r he t bezi t e n de n ei genden dtto r ee n e n denzelve n Rechter moes t wor dec gedecideerd, b p da t d e aanee n gefchaakeldheid van q e iaók niet mogte worde n verdeeld , zelfs on der beârergïng van een arbitrair e pcenaliceit , al s iemand

t W ) mand voor den eenen Rechter ove r de posfesfie , e n voor de n andere n ove r de n eigendo m wild e agee ren>ï.£. 10. Codicis de Judiciis. Maa r huide n te n dage i s he t genoegzaa m ove r al i n de Practyk gere cipieerd, da t d e Ordinair e Rechte r we l d e Kennis ceeming ove r d e propriete k toekom t ; Maar da t over de Posfesfie en de posfesfoireControvérfien, he t zy oyert-ichaamen , Gerechtigheden , ofBeneficie n alleen de opperft e Gerechtshove n va n iede r Land » fchap d e competente Rechter s zyn , ZYPJEVS noiitia Juris Belgii, lib. a. de eau f.pos f.ê f propriet. T u x o E « u s , ai Codicemubi posfetf. G R O E N E W E« E S , ad L. io . Coiicit de judiciis. E n du s blyk t dat i n Hdlüna die Kennisneemin g aa n de n Hoogeu Raatk i s gedemandeerd , uit deszelf s Inftructie art. ÏQ. e n het Nader ProvifimeelAccoord tus/chen Hollanden Zeeland , van n . Juny 1674. art. u . Zo o als da t bevooren s aa n he t Ho f va n Holland, voo r de Oprechtin g va n de n H'ooge n Raad , ten regarde van d e Posfesfie n va n Beneficic n e n LeeneD , was geconcedcerd , ln&tact.\ voor liet Hof van Hol land artyt. 39. en volgend e e n 17a . e n da t i s he t Hof, doo r he t 19. art. van de Inftruct . tan de» Boogen Raad nie t onttrokken , zoo al s blyk t ui t de H O L ^ A Ü D S C H E CoNduiLTATje N 4» Deel Advis ifci V e n 183. alwaafeen gewysd e va n he t Ho f jsvorë; aangehaald, e n d e Papegaay t. Deel. tit. iö. ert-dat ihetjipo k «Idu s onder . Utrecht gepractifeer d word, leer t d e Inftructie voer dat Hof % tit. i . art. i $ . alfchoo n d e quïesti e ove r d e propfietei t d e Jurisdictie va n de n Ordinairè n Rechte r mogt e we zen gefubduceerd , en allee n aa n aeker e bepaald e Rechters gedemandeerd , o m welk e reden , al s 'e r quœstie valt ove r d e posfesfi e va n ee n Leen , zoo moet dezelv e nie t voo r d e Pares Curia va n het Leenhof maa r voor he t geprivelegeerd e Ho f in het posfesfoirgeventileerd e n beflis t worden , R O S E N T H A L Cap. 12 . Conckif. 12. num. 54 . 6 ? feqq. SixTiNus de regelibus lib. 1 . Cap. 8. num. 27 . Y C L T E J U S lib. 2. Cap . 2. num. 43. & feqq. Het S4 welk

( i8o)

welk oo k i n Heiland moe t worde n geobferveer d , dewvl 'e r i n d e Inftructie voor het Leenhof van 7 April i66t. art. a . uitdrukkely k gefchreve n ftaat, dat aai t he t zelv e competeer t d e privative Ken* nisfe, Judicatur e en decide ten patitoire in Leenzaken, enz . waa r ui t da n oo k volgt , da t he t oo k i n bet posfesfoir e d e Jurisdicti e va n he t Ho f Provin ciaal moe t erkennen , ingevolg e d e mach t aa n bec selve Hof , zo o al s gezeg d is , bereid s gegeven , en by de voorfz . Inftructie n va n he t Leenhof , e n van de n Hooge n Raa d nie t ontnomen , maa r eer * der ftilzwygende gereferveerd . Tusfche n d e HoFlandfche e n ütrechtfch e Costume n i s echte r di t onderfcheid, da t al s t e Utrecht he t Proce s ove r de posfesfl e voo r he t Ho f Provinciaa l i s gemo veerd , de Controverfi e ove r d e proprietei c oo k voor he t zelv e moet worden geventileerd, alfchoon buiten die n d e deeifl e va n he t verfchi l ove r de n eigendom te r eerfte r inflantie , zoud e ftaan aan d e uitfpraak va n de n inferieure n Recter , al s 'e r gee n disput ove r d e posfesfi e wa s gemoveerd . Daa r i n tegendeel i n da t Cas, onder Holland d e Kennisneeming over d e proprietei t aa n den inferieure n Rechter gereferveer d ,b!yft, alfchoon 'e r Mandamen t ia Cas posfesfoir va n de n Hooge n Raa d i s geobti neerd, i n he t Proce s i n Cas posfesfoir aldaa r i s getermineerd e n uitgeweeze n , N E O S T A D I Ü S Supr. Cur. decif. 127. W A S S E N A A R pract. Ju. iicittl Cup- lx* num. 14. & feqq.

NE -

(aSi)

N E G E N D E HOOFDDEEL . Over Militair e Zaken , en hoedanig daar. in, zoo voor den Hoogen- als GuarnifoenJ< rygs-Raad, de Crimineele en Civile Procesfen worden gedirigeerd', dienende tot een vervolg en nadere Opheldering van het Negen -

tiende Hoofddee l van de A C A D E M I E der J O N G E PRACTIZYNS. Wat zyn Militair e Zaken?

oor zo o verr e d e Militair e Rechtsplegin g beV treft, verftaa t me n daa r doo r allerhand e Crimineele e n Civile Actiën , welke, zonde r aa n "de

Burgerlyke We t o f deszelf s Rechtsgebie d onder worpen t e zyn , allee n to t he t Departemen t va n het Krygsweze n fpecteeren , uitgezonder d zommi ge geëxcipieerd e gevallen , waarva n hierna breeder zal worde n gehandeld .

Welke is de beste Definitie i die ten aanzien van de Vtrdeeling of On&trfcheiding van Militaire Zake n gegeven word, voor zoo veel be/angt de Manier van Procedeer en voor de Guar nifoen- of fubaltetne Krygsraaden* Men vin d by Mr . J O H AN JACO B va n H A S üt jfuditio Militairs, pag. 16. aangaande d e S 5 be -

SELT

( oSO behandeling de r Militaire Zaken geventileer d wor dende , voor d e XJuarnilben Krygsraaden " onde r tie t gebied va n deeze n Staat behorende , deez e korte , en zakelyk e definitie , „ rn Civile zaken wor d voor „ de Krygsïaad'en ordinai r communicatoir e gépro * „ çedeerd, dat is , door he t ove r e n wede r com „ municeeren va n d e Schrifturen , me t ee n zeke r ti termyn , binnen welk e t e diene n d e zaa k i n ftaat „ van decHt e Wor d gebragt . I n Crimineel e zake n „ die mee r be t Object va n d e befoigoe s va n een ' „ Krygsrâad uitmaken , word o p tweederhand e », wyze geprocedeerd, namelyk accufaloire byklag „ te doo r d e beleedigd e Party , o f di e daarb y in „ trest zelv e heeft ; Of inquifitoire by ondervra,, ginge,. wajideer d e Auditeu r Militai r ui t hoofd e „ zyn Arhp t tegen s een ' Délinquant procèdent" . Ondertusfchen dien t aangaand e d e Militaire Zaken, welke to t he t Departemen t va n de Ordinaris Krygsraaden gehoorenibyxonderge'reg'uafdeerd t e worden, dat i n alle Crimineel e Delicten , doo r Militair e Per zonen begaan , doorgaan s ^ s , een , vast e ftyl wor d in ag t genomen , da t de n Délinquant op d e Accu fatie e n aanklagt e va n de n Commandan t va n ' c CïUarnifoen, ó f va n ' t Regiment, - he t Arres t w,o* d aangezegd, e a vervolgen s by den' Provoost gelo geerd wordy waar-na binne n 4 e 24.uuren d e Au diteur Miiitftir, geadfisteer d me t twe e Offieieren, te r zaake va n ' t aangeklaag d Delic t behooriyk e Infor matie moe t nemen , e n zulk s verrich t zynde , da t is d e Delinquency op d e Interragacowe n gerespon; deerd hebbende , wor d 'e r -o p las*van de n Gou . verneur , Commandeur o f Commandan t va n ' c Gaarmfoen •Krygsraa d helegd » da t ait eee Hoof d Officier al s Priefident, : e n ze8 ander e Officiere n als Lede n beftrat i • NLaar ia gevall e geageer d wor d tegea «en ' Geacçufeerde s hec zy.Officie r o f Sol daat di e ab?en t is , ove r Defertie » Abfenti e zonde r of bove n Verlof , o f te r Oorzak e va n eenig e an dere öelicteö; df c ee n Crirhïbeele ftraffe zoude n im . porteerca , aoo wor d de Délinquan t by trommel -

c*83 ; flag en troiïipeitôngefchai dpïeraàftï , van veentól i tot veertie n dagen , en d e viertiêmâal exfvtper abandanti ingedàagdj en o p di e vie r Iudagtoge » nie t comparerende, öf* hé t Intendit van dei i Auditeu r Militair i n Coniartmciüin rech t - gedaan ,' en over eenkomftig he t Efelic c tege ü 4&n afefenten Dèlm * quant gefententieerd . Doc h wor d i n Militaire Zaken verdaan , da t d e Contumaci e in Criminalibus, leniand maa r pcsfu.»tivelyk Crimineel maakt , e n dac ee n Geconde.r»peerd e zi g naderhan d Hellend e in hande n va n de lustitie5 v an d e defaulte n ka n worden gepurgeerd , en zyn e defenfi e genjçten moet; Waa r va n tej r bekragf^n g onde r andere n notabel is , de Refalutie va n "d e Raden van Staten der Vereenigd e Nederlanden de n 5 December 173a . ter gelegenhei d va n ee n diergely k Voorva l o p di t fubject gearresteerd . Waarin bejlafifi dis Krygswettërt m particuliere Regie ' menten, Waafma se meestefylWàïreProcesfen, by* zondet fo'CafCrimineei, t'ef'itffiïfiiïg vün die» bé'liarefigedetigeefà te worden? Ds dri e fn'ödömèntee k Ordonnantie n e n Regle menten, waarnaadeOrdina m oF(5ua ,rnizoen-Kryg«'rtfden, ais . zynde he t Cotfipa s van " all e Militair e Rechtere, ifeich voornamelyf c diene n te reguleeren , beftaart onde r ànderèfi hie+iaj Als(t. ) i n de n ver nieuwden JrticifcBrief\ gearTesnseerd den o Mey »7o5. die 82 Articule* gTont'is, (k$ I n d e Subordinatie Arïicu?en, takende- all e d e Offielére b i n dieus c v-af i t/en Stokt-, vaiF'-de n Collene l \& de n Vaandri g toe, os > dén i' s July if49-' by - vfyten Zyne Moogbeid Pftos W I L L E M de IV. gedaan pubticee f e» * en welk e Ordonnantie 14 ArtkJüten beflaat : E n (&) In he t Afoul-Regiment van de n 08 Augustus 17501 . die i n Crimineel e zake n he t ftuk va n Provocati e of Hooge t Beroep»'e n d e wyz£ van die n as n de&. Hoo-

< 284 ;

Hoogen Krygs Rade de r Vereenlgde Nederlanden be « flist en aanwyst , en wel k Appel Règlement^ waartoe wy de s tyd s gelegeothei d gaven , dat he t i n d e Waereld gekome n i s , men woordely k geplaats t vind. zo o i n he t Rechtsgeleerd Woordenboek, al s i n de Sleutel de r Crimineele Practyk. Kunnende Opvolging vandeezedriefundamenteeleWetten , by de Militaire Rechters van de Guamizoe n Krygsraden, ter beoordeeling en decifie van allerhandt Crimineele Delicten zinder onder/cheid t altyd volfiaan'l Gansch niet , al s zynd e aa n all e Militair e Rech ters of Subaltern e Krygsraden, vooreichtigheids hal ve , gcradelyk va n in zwaare e n buitengewoone crimineele Proceduren , di e buiten he t berei k va n on geftudeerde Perzone n zy n confor m he t rech t e n de billykheid , t e kunne n decideeren , alvooren s to t het arresteere n va n ee n Vonni s overtegaa n , het fchriftelyk Advy s va n te n minfte n twe e Neutral e en bedreve n Advocate n intewinne n < als buite n te » geofpraak zynde , da t Militair e Officiere n va n be roep, geen Rechtsgeleerde n zy n noc h behoeve n t e wezen; E n da t zulk s aldu s t e meermale n i n zom. mige intricate e n oogemakkelyk e gevallen i s ge practizeerd geworden ,. kan volledi g blyken , uit den appendix van den Tractaat , va n Mr . JO H AN JACOB van H A S S E L T , genaam t ie Judicio Mi/itori onde r d e Letters;, E e n F . : Ondertusfche n blyven wy , onaangezjen* d e voorgemeld e voorzig tige aanradin g no g fteeds volbarden by de Opinie, waartoe zee r veel e kundig e Militaire Offieieren va n ientimenten e n bedaardhei d alty d geincliaeer d heb ben gehad , da t namely k i n Crimineel e Zake n d e minfte Soldaa t va n he t Recht va n Defenfi e behoorde t e gaudeeren , o p zul k eenwyze,da c 'e r i n aB e

(a8j) de Regimenten , zo o Ruiters , Dragonders , al s va n de Infanter y e n bekwaa m Perzoo n wier d aange fteld, o m de n gefuspecteerde n Délinquant (doorgaans daarto e onkundi g zynde, ) voo r de n Guaroi * zoeD Krygsraa d i n Cas Crimineel t e defeodeeren ; En he t wa s vervolgen s o p fundamen t va n zodani ge bedenking , en nie t minde r o p voorbeelden , waarvan d e kwaad e uitfla g by ondervinding ver fcheidenmalen wa s gebleken , da t w y i n he t mid den va n den Jar e 1751. op Aanzoe k va n respecta bele Generaal s Perzone n e n Sta f Officiere n , concipieerden, e n eigenhandi g aa n wyle n Zyne Hoogheid de n Prin s Erfftadhouder W I L L EM C A R E L H E N D R I K F i t i s o , glorieufe r gedachtenis , over leverden zeker gedrukt Project, to t het invoeren va u een' Regiments o f Contra Auditeur i n d e National e Troepen va n de n Staat, doc h wel k beredeneerd . Plan te n einde als'gemeld,doo r he t ontydig fterfgeval va n deeze n Vorst, in de Maan d October va n her. zelfde Jaa r voorgevallen , ongelukkig buite n effec t gebleven i s , hoewel zeder c eenig e Weke n voo r Hoo^stdeszelfsoverlyden, bereid s daartoe zodanige fchikkingen gemaak t waren , welk e i n da t opzich t een favorabel o f gunftig redre s van zake n beloofden. AXUgueer nu tens een Exempel, hoedanig men gevom is, in Cas van Defertie tegen een'gemeene Ruiter, Dragonder, of Soldaat voor den Guarnizoen- of Subaliernen Krygsraa d te procedeeren'i Na dat een Militai r Perzoon, uit hè t Lege r o f ui t zyn Guarnifoen Plaat s gedeferteerd, e n te r zake va n dien agterhaal d o f geapprehendeer d geworde n i s j word h y i n he t laatft e geva l by den Geweldigen o f Provoost gedetineerd , e n vervolgen s doo r den Au diteur Militai r va n he t Guarnifoe n o p Vraag Arti « culeu gehoord , i n manier e bie r navolgende .

Tl-

( 28 6 )

T I T U L Ü S I. No. I. i i

FORMULIE R van Interrogatorien, om daarop, ter Requifitie van Mr . Gerard van W * *, Auditeur Militair der Stad B . . . in prafentie van twee Officieren van hetzelve Guarnifóen, als Commisfarisjen daartoe benoemd, e x Officio te ondervragen de Perzoon van Jan van Spanke/en , Soldaat in het Regiment van den CoHonel M. onder de Compagnie van den Majoor' G . . . Gedetineerde by den Ge~ wtlAige Provoost alhier.

VRAAG-ARTICULEN.

RESPONSIVEN.

i. Word aan den Gede- r. Ut Gedetineerden anttineerden gevraagd z;y» woord Jan va n Spanke' Naam , Geboorteplaats ,ren genaamd , te Maas» Religie$ e n Ouderdom ? tricht geboren , va n d e RoomfcheCatholique Re ligie, e n 22. Jaren ou d zynde. ». Zyn Qualiteit?

2. Soldaat onde r d e Compagnie va n de n Ma joor G • . in he t Regi ment va n de n Collone l M.

3. Voor hoe langen tyd 3. Voor de n ty d va n hy Gedetineerde Dienst zes Jaren. genomen heeft ? 4. Hoe lang gediend?

4. Drie Jare n e n ach t Maanden. 5- 0 /

C»87) VRAAG.ARTICULEN. i R E S P O N S I V E N . 5. O/ hem Gedetineerden t by den aanvang van 23m' dienst, en vervolgens van tyd tot tyd, de Militaire Articul-Brie f niet vas voorgelezm ?

5. Zegt Ja !

6. Of hy Gedetineerde 6. De Gedetineerde ver* dezelve voorgelezen Krygsklaart de n Inhoud , va n wetten wel verftaan, dan den aa n he m meermaal s niet begreepen heeft gehadvoorgelezen ? AniculBrief zee r we l verftaan » en begrepen t e hebben. 7- 0 / hy Gedetineer 7. Zegt Ja ! de niet wist, dat volgens dezelve Krygswetten de Doodllraf voor een' Defer teur daarby opgelegd en bepaald was'i 8. Waarom, en om wel 8. De Gedetineerdeheeft ke Oerzaak hy Gedeti - op deez e Vraa g fpeciaa l neerde vap zyn Regiment geantwoord , gedeferen Compagnie gedeferteerd teerd te zyn, ter Oörza heft gehad? ke da t d e Capitein va n zyne Compagnie hem geweigerd had , ee n Brief je va n Conten t o m t e trouwen t e geven , da n onder Conditi e da t h y Gedetineerde o p nieu w voor zes (aren zoude moe* ten diens t neemen . 9. Of aan hem Gedeti 9. De Gedetineerde zegt neerden de gewoone Seldy,Ja .' onder bygevoegd e of 's Lands bezolding, 'be 'Verklaring, va n te r za keni

( as s ) VRAAG-ARTICÜLEN. i R E S P O N S I V E N . lend onder de Naam van fce va n ' s Lands gewooSoldaten Lening, niet re- ne Soldy, niets te n Las gulierlyk van tveektot week,te va n zyn ' Capitein t e door zyn' Gapitein was be- prsctendeeren te hebben . taald geworden ? io. Of hy Gedetineer IO. De Gedetineerde zegt de » nos, eenige excufable Neen ! als alleen, dat zyn of verfchoonbaare redenen Capitein , hem eers t be ter zyner deftnfte dienen- loofd ha d ee n Briefj e o m de, weet intebrengen ? te trouwe n t e zulle n ge ven, e n naderhand zulks geweigerd had , da n on derde vaorgemeld e condicie, hie r voore n by zy? ne ResDonfiv e op he t achtfte Vraa g articu l ge allegueerd. Aldus doo r m y Ondergcfchreve n Auditeur Mili tair van hetGuarnifoen de r Stad B * ** ex Officie, op Articulen behoorly k ondervraagd , gehoor d e n g e ëxamineerd, in Prsefenti e va n de Heere n Luitenan t en Vaandrig , R . e n S . al s Commisfarisfe n Militai r daartoe gediscipieerd , den bovengenoemde n Sol daat Jan va n Spankeren, althans.gedetineer d by den Geweldigen Provoos t alhier , dewelke aan he m gedaane Voorleezing , verklaard e by deez e zyn e Res ponfivenen antwoorde n invoege n voorfz., volkomen te pe i östeeren : Return t e B . . den 25 September des Jaar s 17 ja.

No. II

f289) No. II . »

FORMULIER van Interrogatorie s om daarop ter Requifitie van deA Auditeur Militair der voorfchreven Stad B .. ex officio nader te examineeren , tn ondervragen den Gedetineerden als boven.

VRAAG-ARTICULEN.

RESPONSIVEN.

1. De Gedetineerde veri. Of hy Gedetineerde neg blyft perfisteeren en klaart , b y zyn e aldaar gegeven Responfive,aan volharden, by zyn antwoord gegeven. op het achtfte gaande d e Oorzaa k va n Vraag - Articul van de zyne Deferti e volkome n eerfte Interrogatorie n ; te perfisteere n , onder Mitsgaders of zulks de byvoeging, da t h y doo r ware Oorzaak van zyne het Vrouwsperfoon , me e welke h y trouwe n wild e Defertie is geweest f daartoe aangedrongen e n verleid was . 2. Zegt driemaa l , als «. Zoo Î* ! Wanneer, en hoe menigmaal hy G eeens doo r de n Sergean t detineerde by zyn' Capi- Wouter Pa/m, e n twëe « tein aanzoek heeft laten malen i n eige n Perzoon , doen, tot het verkrygen vanby welke laatfte gelegen * een Confentbriefje , tenheid d e Luitenan t va n «inde als noren? zyDe Compagnie,daarb y prœfent zynde , tegen den Gedetineerde n ha d gezegd: Wel nu J A N, de Capitei n zal V laten trouwen, als Gj Uwen Dienst voor zes Jaren verlengt ! 3. Of 'er ook eenige Ge* 3. Zegt Neen , al s al tuigen by dit Verzoek pra-leen de laatfte masl , vol* ftnt zyn geweest ? gens zyn e Responfive o p Articul 3. 4. Hoe

VRAAG-ARTICULEN.

RESPONSIVEN.

4. Hoe lange het geleden 4. Zegt ongevaa r de n is, dat Jty Gedetineerde tyd van zeven Maanden, van zyn Regpnent en Com' voor zo o vee l he m G« * pagnie gedeferteerd heeft detineerden geheugc. gehad? 5. In wat Plaats Ay Ge- 5". ZegtbinnendcStad detineerde, ten työe van Beusden. zyni DefertU , in Guar ni/oen lag* 6. O/hy Gedetineerde, 6. Zegt Nee» . vervolgens geduurende de tyd , dat hy zig van zyn Regiment en Compagnie geabfenteerd heeft , buiten *s Lands is getrouwd? 7. Waarom hy Gedeti- 7. De Gedetineerde zegt, neerde vrymllig by zyn datfayberouw gevoelen Regiment wedergekeerd, ende va n door een Vrouwszig als Arrestant, in de perzoon misleid , e n va n Hoofdwacht deezerGuar- zyn Regim* gedeferteer d mfoen Plaat/e begeven heeft te zyn , beflocen had zyn gehad? overige ty d al s een braaf Soldaat uit t e dienen , i n geval h y me t ee n Regi mentsftraf vr y kwam . t. Of hy Gedetineerde 8. Zegt nie t auders , Verfchüoningen ter zyner dan da t h y Gedetineerde defenfie zoude kunnen in-zig i n d e guns t va n de n krengen? Krygsraad deeze s Guarniioens onderdani g aan beveelt ; Met Yerzoe k dat dezelv e Compas tie met zyn e Jeug d e n Verleiding gelieve n t e heb ben. AL

( «PI )

Aldus (door m y Ondergefchreven Auditeur Milltairvaa he t Guarnifoen der Stad S * * *,inPrje"entie van beide de Heeren Vaandrigs G. en B. andermaal ex Officioop Articulen ondervraagd, en geëxamineerd den Gedetineerden Soldaa t Jan va n Spankeren, dewelke nogmaals, nagedaane Voorlezing , verklaard e by deeze zyneResponfive , i n voege n voorfchreve n gedaan, volkomen t e perfisteeren; Gely k i k Ondergefchreven i n qualitei t al s boven, insgelyks ver klare hie r med e ex Officio, de Informatie n te n On derzoek va n de n Gedetineerde n t e houde n , voor gefloten. Actum enz. Hoedanig was eertyis de laatst gerenoveerde Hoog e Krygsraad geconjiitueerd , en wàain be frondvoornamelyk derulver Jurisdictie? Dit Opperft e Militai r Gerichtshof, beken d onde r den Naa m van Hoogen Krygsraad der Vereenigde Nederianden, refldeer c (wanneer he t in Weze n is,) b y aanhoudendheid in ty d van Vrede t ' 's Gravenhage % doch geduurend e de n Oorlo g trek t he t meed e t e Velde , waarvan da n he t waarfchynely k voorhee n den Naam van Krygs-Raad te Veld e gedragen heef t gehad, to t da t he t i n de n Jar e 1747. door wyle n Zyne HoogheidPrins W I L L E M d e IV. als een permanente Rechtbank en een Hof va n Appel, beide in Crimineele en Civile zaken, i s geSrigeer d en opgerecbt geworden ; D e Minister s en Suppooste n va n dat Militaire Col'egie va n justiti e zy n onde r ande ren de Fiscaal va n de Generaliteit, die voor bet zelve het rech t va n d e Hooge Qverigheid waarneemt , be nevens de n Griffier; vervolgen s de n Provoost Genetaal. Luitenant Provoost, Deurwaarder* ofKamerbewaarder, Klerken, Cipier, Hellebardiers enz . Oo k zyn 'e r een zeke r bepaal d geta l Procureurs by den Hoogtn Krygt'Raad geadmitteerd, di e voor hetzelv e postuleeren. All e Crimineel e e n Civile zaken kun. X a ne a

( aoi ) nen voor het zelve Collegie zoo wel rauwelyks , en ter eerfte r jnftantie, als in Cas d'Appe l aangelegd worden, é n de toenmalige Hoogen Krygsraad ba d het recht o m niet alleen van puure Militaire Delicten , en zul ken die allee n den Krygsdienst betreffen , kennisfe te neemen, maa r vervolgens ook van all e gemeene Delicten en Civile zaken, als by voorbeeld Ma trimonieele, e n Testamentaire Quaestien, en diergelyke meer, voo r zo o verr e dezelv e hebben eene directe betrekking tot Militair e Perzonen, ftaandein werkelyken diens t va n H. H . M . de Staten Generaal de r Vereemgde Nederlanden, want een Militair Perzoon » den Krygsdientt verlate n hebbende , o f anderzint s by Sententie va n Hooge of z o genaamde n Guarni foen Krygs-Raden daa r uit geraak t zynde, cesfeer t de Militair e Judicature te n zynen opzicht e aan ftonds, onaangezien het imaginair e n abufief gevoelen va n zommige, dat zodanig e Perzone n no g ee n Jaar e n ze s weke n d e Jurisdicti e va n de n Militai ren Rechter onderworpe n blyven j Hoedani g voor geven noc h op't befchreve n recht, noch o p het^u r Statutarium gegrond is . Ondertusfche n verdien t he t Apptl Reglement van de n 28 Augustus 1750. een zonderlinge reflectie , al s zynde daar by geftatueer d en verklaard , welk e zake n appeilabel zyn , e n van hoedanige Crimineel e Vonnisfe n , b y deGuarnifoe n of Subalterne Krygsraden gewezen , 'aan den Hengen Krygsraad kan worden geappelleerd, mitsgader s d e wyze op welke d e Injecti e va n 't Appe l moe t ge schieden : AlleCrjmineele Sententie n by het voorfz. Militair Gerechtsho f gedecreteerd , behoren noch tans te r Approbatie , o f laiprobati e va n de n Prinf o Erfftadfieuder overgegeve n t e worden, en wor d wy ders gefustineerd, dat van Condemnatie n i n Civile zaken by den Heogen Krygs-Raad, te r eerfter inftantie, o f in Cas d'Appel gewezen, Revifi e kan worden verzogt , en mitsdie n n a d e ordinari s wyz e va n Rechtspleging hie r t e Land e i n Obfervantie , het geDroponeerde Erreur in zodanige Civile Vonnisfen redderende», kunnen worde n gecorrigeerd. Vervol gens

C *93 ) yens worden de Procesfen, hangende voorden Hoogtn Xrygsraad, grootendeel s naa d e regelen van de Hof practyk behandeld , te n zyin zake n di e een prompt e Expeditie vereisfchen , en waari n dienvolgend e d e kortheid moe t worde n betracht . Weshalve n he t denkbeeld va n eenig e Juristen va n vroege r tyd , da t de Practy k o f d e behandeling de r Rechtszake n voor den Hoogen Krygsraad arbitrair zoude zyn, en op geene vast e Regele n fteunt, immer s gehee l verfchil t van d e Manie r va n Procedeere n voo r d e beid e Koven va n Justitie va $ Ho/land, in veele opzichte n van all e fundamen t ontbloo t is . Bezat dit Militair e Collegi e van Justiti e vcormalt de Macht om eenige Reglementen en Interdictien , tot haar Departement gefpeeteerd hebbende, te mogen maken, en daarvan vervolgens Publicati e te mogen doen? Dat d e laatstgeremoveerd e Hooge Krygt-Raai der Gereinigde Nederlanden de facultei t e n mach t heeft gehad , o m me t Voorkenni s e n onde r appro batie va n de n Heer e Erffiadhouder. Publicatien , Refolutien, e n Reglementen , di e d e bevdrderiD g van ' s Lands Dienst i n ' t algemeen , en d e goed e Order e n Disciplin e va n Militair e Perzone n i n he c byzonder betroffen , immers al s di e een e fpecial e relatie to t he t departemen t va n d e Justitie hebben , te doe n emaneeren , blyk t onde r andere n onwe derfpreeklyk aa n de navolgend e Publicatie , op den 8 Maart 1749. b y het opgenoemd e Militai r Colle gie va n justiti e gearresteerd , en zynd e va n dee zen inboud , De Prafident en Raden van den Hoogen Krvgs Raad der Vereenigd e Nederlande n , alzto z'edtrt eenigentyd onder de Militairen, zoo Greemielingen, als zynde in dienst van deeztn Staat , it ingekropen, T 3 en

C 294 ) en meer, en meer toeneemt de kwaaie gewoonte van grof of hoog fpeelen, mitsgaders van hetfpeelen van t^uiuze, en, verdere zogenaamde fpeelen van Hazard , waardoor niet alleen veelerhande desorders, alt Iraktelen en vechteryen ontjlaan, Prouwen en Kinderen geruïneerd, veele onbetaalbaar e f chidden gemaakt, in zelfs daardoor de Compagnien grootelyks Mast, de dienst verwaarloosd, onbehoorlyke middelen vanfinantie gezogt, en de goede Ingezetenen van den Lande en vooral deezer Steede van het éunne beroofd worden ; maar waardoor ook verregaande ergernis/e, en ontJligtinge word gegeven, alle het welke in goede Justitie niet kan worden getolereerd, maar vaar tegen het nodig is], dat in opzichte van Militairen worde voorzien , en behoorlyke ordre gejleld ; Hebben na voorÎaande gedaan rapport aan, en /fpprobatie van Zyn e loogheid goedgevonden te verbieden by deezen, dat geene Militaire Ferfonen , van wat (laat of rang dezelve zullen mogen zyn, in 't generaal zullen mogen fpeelen eenig grof, ofhoogfpel , of op het [pel wedden , of voorts daarin deel neemen , onder wat benamingen het ook zoude mogen wezen ; mitsgaders niet bet fpelvan Quinze, of eenige verdere fpeelen van hazard: Op pane dat zoo eenig Militair Perzoon daar toe zyn huis of Quartier zouden willen leenen, dezelve daarover naar exigentie van zaken zal worden gefiraft, en dat dtContraventeurs, zoo van de directe voorden, als van de Intentie van deeze Interdictie, zonder eenige Conniventie, daar over met Casfatie uit den Militairen dienst zullen worden gefiraft ; Wordende de Advocaa t Fiscaa l van de Généralit é t nu yoor alsdan geauthorifeerd en gelast, omme tegen zodanige dntravtnteurs ten eindt voorfz. te procèdes ren»

En op dat Niemand hier van eenige ignorantie» zoude kunnen pretendeerend word de Provoos t Ge neraal, ef die geene die dezelve functie waarneemt, èy deezen geordonneerd, de voorfchreven Interdictie alom-

( »S>5) *mme op de hoeken van defiraten van den Hoge met openbare trommel/lag te doen publiceeren, en alomme te dotn affigeeren, daar men gewoon i's affictie te doen. En zal voorts Copie deezet gezonden worden aan ii respective Gouverneurs, of Commandeurs van de Steden, met Guarnifoen van deezen Staa t bezet, omme dezelve ieder in den haare te then publiceeren en ebferveeren. Gedaan in 's Gravenhage, onder het Zegel vanden Hoogen Krygsraad , den 8 Maart 1749- (JVasgfi' tekend) R. va n K I N S C H O T , (onderftond j Ter Ordonnantie van den Hoogen Krygsraad (was Gecon» figneerd; L . L . van R B EN EN . Waarin beftohden by uitzondering de meeste Questien p die buiten hel Crimineele, ter eerfter inftantie voor den Hoogen Krygsraa d aangelegd wierden? Onder anderen, behalven Testamentair e e n Matrimonieele Quœscien, in zulke Actiën , welke wegens gecontracteerde Schulde n va n Militair e Officieren , mee^t altyd te r eerfter inftantie , zonde r dat d e zaak alvoorens Voo r een ' Guarnifoen Krygsraa d gedien d had, dïrectely k voo r he t opgeroeid e Collegie va n Justitie, by wyz e van Appoinctetnen c Nifi Caufam wierden aangelegd , fchriftely k voldongen , e n ver volgens , na dat 'er gerepliceerd e n gedupliceer d was, buiten verder e forme va n Rechtspleging gedeci deerd.

Tf

SthttS

Schets eens ten opzichten van de laatstgemlie ztort van Militaire Quxnicn een Formulier van een Request, en van een Uericht, hoedanig men wel-, eer gewoon vas , voor den Hoogen Krygsraa d in Cas Nifi Caufam te procedeer en? Doorgaans wier d daaromtrent , zoo te n aanzie n van he t Request b y de n Requirant geprefenteer d » als te n respecte van he t Berjcjj c va n wege n de n Gerequireerden daa r tege n ingeleverd , zodanig een ftyl va n Practy k geobferveerd , al s ui t d e bei de Formulieren der onderftaand e Inftrumente n bly« . i e n kan . T I T Ü L Ü S #Q.

I. _ —

II.

FORMULIER vaneen Request, houdende Perzoek in Cas Nifi Caufam, Aan de n Hoogen Krjgtraad der Vtreenigie Nsder' landen l

Geeft reventelyk te kennen JanGrandia , wonende te Brakel in Gelderlan d ; Dat hi Suppliant ten Laste van den Ritmeester Gonzaga s Q * * * tepreetendeeren hebbende etn.fomme van 1768 Guldens 18 Stuivers , /pruilende ter zake van gekeverde Hooy en Haver, ten dtenfte van dcizelfs Compagnie fuccesfiyelyk geleevtrd , mitsgaders van gedaani Perfchotten , by gelegenheid fan dezelve Leverantien geietour/eerd, alles manifestetyk confteerende . niet alleen uit de fpenficque Rekeningen daarvan zynde, maar byzonder ook uit de tigenhandige Schuldbekentenitfen door den bovengemeldtn Ritmeester ten behoeve van den Supplt. daat van gepas/eerd, *n tot verificatie van de vettigheid deezer pratenfie alhier geannexeerd,

C 297 ) Dan dat hoe zeer de Voornoemde Ritmeester Gonza gas Q * * * naar recht, reeden en billykheid gehouden •was. volgens zyne Schriftelyke belofte de Gecontracteerde fckuld hier vooren gefpecificeerd te moeten voldoen , de Supplt. onaangezien alle vriendelyke interpellation en zoo mmdelyke als fchriftelyk» aanmaningen, tot nog toe geënt betaling van deeze zyne deugdelyke Prcetenfie had kunnen verkrygen ; Weshalven den Suppliant ter recouvreering van dien, zich in de onvermydelyke noodzakelykheid bevind, zig by Requeste tot V M OOG. ED » G E S T R. te addresfeeren : Ootmoedig verzoekende Ap poinctement waarby de meergemelde Ritmeester geordonneerd word, de gecontracteerde Schuld ter fomme van ly'68 Guldens en 18 Stuivers, met de Kosten daaromme gedaan, mitsgaders met de verfcheenen Interes/en à 4 per Cento "'s Jaar s, zedert den 14 July laatstleden , tot de volle en effectueeU voldoeninge toe , aan den Suppliant te betalen, met auctorifatie op den Solliciteur van den voor ft. Ritmeester, om een derde gedeelte van deszelfs Traitement woo lange intehouden, tot dat den Supplt. van zyne boven/taande deugdelyke Prtetenfie, Kosten en Interes/en van dien zal wezen voldaan. ' T W E L K D O E N D E , enz

.

{In margine [iond,) z y deez e Requeste gefield i n tanden va n de n Ritmeeste r Gonzagas Q * * * ten fine, den Hooge n Krygsraad , binnen uen ty d va n veertien dagen , daarop t e diene n van Bericht , Actum enz*

T*

TI.

f 85» )

No. II. — — FORMULIER van ten Bericht, ge. dam maaken % en den Hoog Edele n Geftrengen Krygsraad der Vereenigde Nederlanden overgegeven uit den Naame ende van ve^en Gonzaga s Q * * * Ritmeester van een Compag' nie t onder het Regiment Cavallerv, van den Lu Generaa l N * * Gerequitterde in Cos, Nif i Caufa m ter tenrei C O N T R A

Jan Grandia, wonend e f e Brake! , Requirant i n hetzelv e Cas ter andere zyde . ,, Ingevolge enter Obedienti e va n U Hoog Edele „ Gejtr. Ordre pefteld i n margin e va n d e Requeste „ door den Requiran t aa n deezen Hoogen Ktygsrad* „ geprefentèerd, ten einde omme te hebben voldoe„ ninge van ee n quafi e Praetenfi e va n 1768 Gulden» „ en 18 Stuivers, b y de voorfchreve n Request e „ breede r vermeld; Za l d e Gerequireerde , zon,, der zig i n ee n particulier e discusfie te r zak e va n ,, dien intelaten , vervolgen s allee n voo r zo o vee l „ tot zyn e Defenfi e nodi g i s , aan U Hoog Ei, „ Ge(lr. equitabel Oordee l by forme van Bericht al„ thans doen remarqueeren , dat de argumente n e n „ prauenfeBewyzen aa n de zyde va n den Requirant, „ tot adftructi e va n zy n onwetti g Verzoe k byg e „ bracht, te n eenemaale zyn ongefundeerd, e n be„ zyden de r waarheid: Wan t behaiven , Hoog Edele „ Heer en,da t de n Gerequireerde n n a dat o van het „ ondertekenenzyner Schuldbekentenis , tenbehoe ' „ ve vnn den Requirant in dato gepasfeerd , bevonde» „ hebbende > dat h y op een e febandelyk e e n onge„ permitteerde wyz e doo r de n genoemde n Leve „ rancier Jan Grandia , aangaande d e Leveringe n » van

fC 399 ) „ van bedorven Hooy en Haver, ten dienft e va n zy n „ Compagnie wa s bedroge n geworden , zo o mani ,, festeert ui t vie r eigenhandig e Misfive n ten dee ., zen annex , va n de n zelve n Kequirant , da t h y ter '„ Oorzake va n di t bedro g me t ee n derd e gedeelt e „ afflag va n d e bovenftaand e Praetenii e genoege n , , genomen heef t gehad , e n da t h y naderhan d ge „ difficulteerd hebbende , o p de n voe t va n deez e ,nadere Conventi e d e betaling va n zy n e Compe „ tentie t e ontvangen , de Gerequireerd e mitsdie n ,, om dezelv e rede n geweigerd , en to t no g to e „ in gebreek e gebleve n wa s va n de n Requiran c „ te voldoen" . „ Mits welk e d e Gerequireerde , perfisteerend e „ b y deeze nader e gemaakt e Conventie , e n pne „ lenteerende daa r aa n die n confor m illico t e wil„ len voldoe n , onderdaniglyk verzoek t da t U Hoog „ Ed. Üeftr. gelieve n goe d t e vinde n de n Gere „ quireerden onde r benefici e va n dezelv e prsefen „ tatie va n deez e frivol e Acti e Kost-e n Schade „ loos t e wille n abfolveere n , en de n Requiran c ,, (voor zo o vee l noods j daarto e t e Condemnee „ ren, cum expenfis ofte to t andeie" . enz . ' T W E I K D O E N D E , enz .

NB. Tot nade r informatie, rakendede manie r van procedeeren voo r de n Hoogen Krygsraad, voor zoo veel d e communicatoire rrocesle n i n Cas Ni/i Caufam betreffen, dien t inzonderhei d gereflecteer d te wu: den, da t dezelv e ordinairly k doo r Partye n Litiganten me t ee n Schriftuu r va n Replicg e n Dw flkq respective befloten wor d , waarop da n gewoonlyk deez e o f zoortgelyk e Condemnati e va a dit opperft e Militai r Collegi e volgt . Dê

C 300 )

De Hoog e Krygsraa d der Vereenigde Nederlan den, gezien en geëxamineerd hebbende de Requeste , mitsgaders de Schriftwen van Antwoord Replic q en Duplicq, aan deezen Raade overgeleverd, en de zake van Ja n Grandi a Requirant by Appoinctement Nifi Caufam, op en de jegens den Ritmeester Gonzagu s Q * * * Gerequireerde in liet zelve Cas', En verder gelet op de verificatoire Bewyzen ten wederzyden in deeze zake geproduceerd: Doende recht, verklaar en den Gerequireerden met zyne pmfentatie te kunnen voljlaan, Condemneeren niet min denzelven Gerequireerden om ingevolge zyne Prafentatie aan den Requirant promptelyk op te leggen, en te beleggen, twee derde gedeelten van het zuiver montant der geeontrac' teerde Schuld , ter fomme van . . . ontzeggen den Reauirant zynen verderen Eisch, op en de jegens den Gerequireerden gedaan en genomen, en compenfeeren de Kosten van den Proces/e om redenen. Aldus gedaan t enz.

TIEN-

Csoi)

TIENDE HOOFDDEEL . Oyer het Wisfel-Recht , met alle de Exceptien en Uitzonderingen* welke Pro & Contra daaraan geaccrocheerd zyn y dienende tot een Vervolg van het Tweeëndertigfte Hoofddee l van
E

PRACTIZYNS.

Wat ver/iaat men, in de eerfie plaats, door ten* Wisfelbrief?

V

olgens d e Opini e va n zommig e Rechtsgeleer den i s een Wisfelbrie f ee n uitdrukkely k Bevel, waa r by de een de n andere n belas t o p zeke ren vastgeftelde n tyd , e n in den Wisfelbrief geno mineerden Ua g , of op d e Vertoning dereelv e en ten laatfte n o p Ufo, half Ufo, antierhalf Ufo o f verdere Ufances, ^ waarvan iede r Ufa een Maaud betekend ) aan een' derden Perzoon betalin g va n ze kere getrokke n fomm a Geld s t e doen , ingevolg e van he t geene daarva n folidely k geleer d word by P H O U N S E H i n zyn Tractdat ove r de n ÏFisfelftyl, Cap, 14 . Art. 2. ODdertusfchen roem t H U G O G ROT l us i n zy n Inleiding to t d e Bollandfche Rechtsgeleerdheid, lib. 3 . Paru 13. Num. 1 . zulk» een Mandaat of Schriftelyke Lastgeving , waardoo r Iemand belas t ee n ande r va n zyn ' Lastgevers weg e jeker CJel d aa n ee n derde n t e tellen; Da n me t di t alles i s het indisputabe l zeker , da t zodanig Bevel , Man-

( 3o» )

Mandaat, o f Lastgeving , hoedani g me n he t oo k noemen wil , geweiger d ka n worden,t e betale n e n dus eers t zyn e krach t ontvangt , wannee r de Wisfeibrief geaccepteerd is , zi e het geadvifeerd eF n d e Hollandfche Confultatim* Part, 3. Conf, 39. gelyk dezelve Wisfe l oo k zyn e krach t verlies t zo o dra a die voldaa n i s , confor m he t geallcgueerd e aldaar , Canf. Ï99. iJoedanige algmeene Verklaring is, in de Academie i dtt Jong e Tractizyns, tér loopt van de Wisfel ?** brieven gegeven? Dat he t beftaa t i n ee n abfotau t Bevel , o f Recht van overwyzing , to t feciliteeringen gemak ran den Koophandel, en ander e particulier e Affaire s ge * bruikelyk, waa r by de Trekke r aa n de n Accep tant o f de n Perzoon , te n wien s laste n d e Wisfe l ïs getrokken , belast, ora ee n zeker e fomm e va n penDingeD, i n de n Wisfelbrief vermeld , op een' geftipuleerden ty d voo r zyn e rekenin g r e betale n aan den Houde r va n dezelve , o f aa n de Ordr e van die geen e o p wie n d e Houder , o f zyn e rech t verkrygende d e Wisfe l endosfeert . Wat remarquent, onder anderen» de geleerde Com mentator in Noti s op den Code r Batavu s van vao Z U R E , rakende het fiuk van Wisfelrecht? Inzonderheid maak c h y te n die n opzicht e d e navolgende gefundeerd e aanmerkinge n :— — „ Hoe „ weinig veel e toevalle n o p materi e va n Wujtl „ b y de Wette n bepaal d zy n , en ho e weinig e „ Practizyns di e verdaan , en ho e d e meest e me e j, he t belegge n va n Turbt, van Koopluide n afge daan,

Cy»3) „ daan moete n worden , wee t me n t e Amfttrdam „ zo we l al s voo r de Hoven va n Justitie i n H O L „ L A N D ; O f Die t nodig war e hie r i n t e voor ,, zien, of ee n Boe k va n Turbes t e maken , al* t e „ Antwerpen is , e n waarto e dikwyl s A N Z E L M O „ in Tribuniano Belgico wyst , oordeelen d e geene , „ welker oordee l i n deete o mee r gelde n kan , dan „ mync aanmerkingen'* . Alvorens tot de volzakeljke definitie van den Profesfo r V O E T , met belang tot dteze materie, over te gaan, J Mo allegwer , uns buiten het geen in de Academie der Jonge Practizyn s daarvan is gehandeld, de Arcicule n der Ordonnanti e , waarop het ganfche Wisfelrech t gebouwd is? Zie bie r dezelve. Art. L i Een acceptan t va n Wisfelbrie f i s fchuldf g te n dage, i n de n Wisfelbrie f genoemd , betalin g t e doen, of , zo o h y zich in Rechten Iaa t betrekken, word ui t aanneemin g zonde r eenig e excepti e , namptisfement toegeweeze n om, onde r Cautie van reftitutie, zo o by 't eiadoordee l aDder e verdaan wierd, da t t e moete n voldoen , v. Costum. Anflu C. 50. art. a . IL Zoo d e Wisfelbrief geweiger d word , moet d e Houder aanftocdi , o f re n uiterfte n binne n dri e dagen daa r na , protest doen , en ttettelyk doe n aanzeggen het Verhaal van fchad e daar door te lyden

(3°0

den ; het wel k aa n de n Trekker tydely k overge » zonden zynde , zo o moe t deez e d e Wisfelbrief , met a l d e fchade , daaro p gevallen, goe d doen , Cost. Amft. Ibid» art. 3. & 4 . III . Doch aangenome n zynde. zo o niet o p den tyd voldaan word, moet me n binne n ag t à tie n da* gen protesteeren , o f ander s verlies t d e Houde r zyn rech t tege n de n Trekker, Ibid» art. 5. IV. Een Wisfelbrief geweiger d zynde , by dien daar hy o p houd , ma g ee n derde , te r eer e va n de n Trekker, die n aanneemen . mits he m overgege ven worde , het recht tegen den geenen, daar de zelve o p houd , e n tege n welke n protes t gedaa n is, al s meede tegen den Trekker, o m op hem zyn Verhaal te mogen hebben, Ibid. art. 10. Q» u . V. Wisfelbrieven, houdende t e betale n i n Contan t Geld, moge n me t Schellinge n betaal d worden,Tur be belei d t' /Imfterd. 4 Martii 1693. VI. Geen Wisfel ma g men trekken, neemen af dis. conteeren , endosfeêren , of accepreere n , op VranJcryk, o m t e betale n i n Biljet: it Monodie, als

(HOS J als in Franfche Kroonen , op de n voe t va n ann o 1685. noch op lange r Termy n al s 3. Ufo , Lions except, op pcen e va n nulliteit ; E n wor d in Cas van weigering , de Verklarin g , of Advysbrle f van deniHouder,-voo r protes t Notariaa t gehöu * den. E n ma g met Bankiers va n de n Koning , of Agenten, niet gehandel d worde n me t Mutftbtièf jes, o p arbitraire ftraf. E n i s alle handel derzetv e hier t e Lande n verbode n , op nullitei t e a ver beurte va n he t verhandelde , e n moge n Notaris fen, of Makelaars over zalke n hande l nie t (taan . Rtf. ffoll. 1 Jan. 1707. VII. Alzoo.deyeranderingen in't Geld buiten 't Land» «nde ordres, waar. by nieuws geordonneerd , o f gepermitteerd wor d d e betalin g va n d e Wisfel brieven t e doe n o p ander e wyz e al s i n contan t Geld, (trekke n to t groot nadee l e n belemmerin g van de Commercie!, is geftatueerd , da t voortaa n alle Wis fel brieven, binnen deez e Provincie getrokken, o f ingetrokken, s e betale n buite n ' s Lands, zonder onderfchei d va n Landen .rj of PJaatfen » zulten moete n worden voîdaàn'inaa'r de Cours e n waarde, al s te n tyd e va n d e trekking , e n intrekkin g dier Wisfelbrieve n hier^t e Land e beken d i s ge weest, datdeGeldfpecienjdaa r i n gemeld , geha d hebben te r Plaats , to t d e betalin g gedestineerd , ..zondejrfjdatjd^. Verhoogiag.o f Verlaagin g .va B de GeTdfp.ecïeiï iJie t z y i q ;de. Cottrs of "Waarde va n dien, té r Plaat s van . de^gqdestineerde betaling , door de pùbliçqueauctoriieit , na de trekking, of intrekking de r VVisfelbrieycflV o f voor dezelv e , of bulte n .weten-, van de a Göjve r de r waarde'ge maakt, aan>de n ze i ver Greyer, o f Houder de r Wisfelbrieven, eepig nadeel > o f voordee l za l geeven. V

V U L Da t

( 3°0 VIII. Dat ook gee n Ordonnanrien,watrb y eenigean- s dere wyz e va n betalin g wor d geordonneerd , o f gepermitteerd, al s in contante Penninge n , na de trekking of intrekking der Wisfelbrieven , o f oo k daar voor , doch buite n wete n va n de a Geeve r eecige nadeel zullen toebrengen . IX. Dat die n volgende by verhoging van Geld, of 't emaneere n va n zulke ordres op d e betaling , d e Houders gee n Voldoenin g krygend e doo r d e be« jrokkene va n de n inhoud van dezelv e Wisfelbrie ven o p de n voorfz . Voet, va n d e Trekker s o f intrekkers, volgen s Wisfellty l zulle n moge n vorderen reftituti e va n d e gegeven waarde , met de n interest to t 4 percent Ï D 't jaar, t e rekene n van ' t geven de r waard e tot d e voldoening toe , nevens de Kosten , daaro p gevallen ; onde r affla g noch tans van het geen e d é Houders te r Plaatfe var de gedestineerde betaling zulle n hebben ontvangt». X. Dat by verlaging van Geld, ' t zyi n d e cours , of waardy van dien, te r Plaat» der gedestineerd e betaling, doo r publicqo e auctoTiteit , n a de trekking ó f intrekkin g de r Wisfelbneven , of we l t e Gooren ; doch buite n weeten va n d e Trekker s o f Intrekkers gemaakt , d e Houder s der Wisfelbrie ven gehoude n zy n aan d e Trekkers of intrekker s derzelve goe d t e doen- , ' t gee n z y mee r hadden ontvangen als zy zoude n hebben genoten , zoo da Wis-

;C 3°7 ) Wisfelbrreven betaal d waren o p den voet e n waar d e , di e te n tyd e de r trekkin g , of intrekking hie r teiiande beken d i s geweest , da t d e Geldfpecie n ter Plaatz e va n de gedestineerde betalin g hebbe n gehad, me t de n Interes t va n ' t geen alzoo mee r octvangen za l zyn , tege n 4 van 1 co. i n 'cjaar , te rekene n va n de n ty d af , da t ' t zelv e mee r by den Houde r alz o ontvangen , en genote n za l wezen : en dat de Trekkers of intrekkers, 't geen by de Geevers, o f Houder s de r Wisfdbrieve n mee r eal zy n ontvangen, met de n interest zo o we l van den S. als verdere Geever s o f Houders, naa r Wis * felftyl zulle n moge n vorderen , blyvende aan d e relve Geever s , of Houder s de r Wi-felbrieve n in die n gevalle n d e magc , o m ' t zelv e meerde r van de verdere of laate r t e mogen repeteeren .

XI. Dat tot bewy s ho e en o p wa t voe t d é betalin g der Wisfefbrieve b doo r de-betrokken e i s gedaan * by verhoging de r Getdfpecien, o f b y emaneere n zulfcer Ordonnande n o p d e betaling, d e Houder s der Wisfelbrieve n zulle n moge n volftia n me t d e Verklaring, o f Advysbrief va n hunn e Correspon denten , zoo ' t doe n va n behoorly k protes t va n hoger han d mög t worde n bele t ; Kn da t by Verklaring de r Geldfpecien , de Trekker s o f intrek kers meede zulle n moge n volftaan me t d e Verkla ring o f Advysbrie f va n hunn e Correspondemen : zullende di e Verklarin g o f Advysboe k resp . wor den gehoude n va n dezelv e Krag t al s ee n wetti g Protest e n volkome n Bewy s , Plac. MM. Mty (s; 17»° « V3

ïl'at

( 30 8 )

ffàt word by den Profes for V O E T , aangaande het VVisfel-Recht, met bekleedt redenen, en conform de fundamenttele gronden van Rechtsgeleerdlieid $ volzakeijk aangemerkt en gedoceerd ? Aangezien (zeg t hy } he t huide n zo o zee r nie t meer gewoo n is , he t toegcteld e Gel d va n d e een e Plaats naa r d e ander e ove r t e brenge n , maar i n Plaats van dien , Wisfelbrieve n getrokke n worden , by welke voornamely k las t gegeve n word , da t her . Geld da t o p ee n zeker e Plaat s bereid s i s , of za l worden toegetei d , op een e anderç plaats doo r anderen wede r toegetei d worde ; z'o d moe t 'e r we l worden aangemerk t da t d s winst , di e 'e r uithoof de va n zo o ee n procurati e o p een e ander e plaat s te betalen , gerecipieerd , binne n d e bepaalir g va n ordinaire lnteresfe n i n d e Wisfelbrief , (fymbo/a cobi bistica) kunne n worde n gecomprehendcerd . O p dat di t n u we l ma g worde n begreepen , zoo i s he c nodig,- dat me n d e natuu r va n Wisfe l e n Wisfel brieven iet * breeder openlegge e n verklar e : En i n de eerd e plaat s moe t me n weeten , da t aangezie n deeze Deligati e o f Asfignatie , nie t flegts doo r tusfcbenkomst va n ee n eeni g , maar va n twee , j a ten mmft e va n dri e Conttacte n wor d geperfection neerd , en da c tusfehe n mee r al s twe e Perfonen , aangezien de Trekker zyne n Debiteu r belas t da t di e kome te betalen , en aa n zyne n Crediteu r of Ieman d anders, da t h y he t gee n betaal d moe t worde n va n den Débiteur kome te ontvangen, e n h y aa n wïe n dus betaa'd moe t worden , door [de n Debiteu r va n den Trekke r beding t va n den Debiteur , da t h y aa n hem zelve fchuldi g za l zy n t e betalen , da t h y to t diea ty d toe , aa n de n Trekker fchuldi g i s geweest ; En derhalve n d a t , zal d e handelin g va n Wisfe l zyn volkomen befla g hebben, 'er ook meerdere Conrentien e n meerder e Perzone n tusfehen beid e moe ten komen . Wan t i n d e eerfte plaat s ftaat hy , di e bet Geld vooruitfehie t o f fchiete n zal , da t o p eene an-

(Sop) andere plaat s betaal d moe t worden . I n d e tweed e plaats ftaat hy, aa n wie n he t wor d gefchooten , en die b y de Wisfelbrieve n las t geef t d e betalin g aa n een ande r t e doen , oo k ftaat i n d e derd e plaat s de Mandatari s o f betrokkene , doo r wie n o p e«i e andere plaats , uit krag t va n de n last , d e betalic g moet worde n gedaan ; E n eindely k h y fba t i n d e vierde plaats , aan wie n uit krach t va n de n gegeve n Last de,betaling moet worden gedaan . D e eerde, by voorbeeld, handel t me t de n tweeden , hem gevende of belovend e Duizen d Gulden s me t eenig e wins c daar e n boven, da t die door een'derden , di e zig t e Rme bevind , aa n een'vierden, di e naar.Romeis ver trokken, dezelv e Duizen d Gulden s toetelt , hem . ten die n einde gevend e Brieven van Mandaat o f Wisfel, o m aa n de n vierde n t e zenden , e n doo r he m aan de n derde n t e worde n geprefenteerd , da t di e de betaling, hem door de n tweede n gedemandeerd , op zi g nëeme, da t i s de Wisfelbrie f by zyne onder tekening accepteere, e n te n vervaldag e betale, welk Mandaat doo r de n derde n o p zi g genome n zynde , dan heef t de vierde uit ee_n e Conventie va n Conftitutum va n betaling , 't welk , i n d e acceptati e o f aan * vaarding va n d e Las t lig t opgefloten , ( en o m t e ageeren zo o efficacieu s is , da t d e acceptan t zelf s by Gy'zelinge to t d e betalin g ka n worde n genood zaakt , naar d e Costumen \ an Amfterdam, b y R o s EII o OM. Cap. j . art. 13. en 30.) heeft h y tegen s dien derden ee n perzoneel e Actie , o m d e aa n he m be loofde betalin g t e verkrygen , d e derd e acceptan t heeft wede r zy n regre s tegeu s de n tweede n , of Trekker ui t d e Contrarie actie van Mandaat , al s h y betaald heeft , te n war e h y Debiteur va n den Trek ker kwa m t e zyn, in wc! k geva l 'e r eerde r geliqui deerd zoude moeten worden : De tweed e heef t we der de n eerde n aa n zi g verbonden , o p wien s ver zoek h y den Wisfelbrie f heef t gegeven , he t zy dan uit hoofd e va n Lastgevin g o f va n ee n ongenaam d Contract, zo o dikwyl s al s difi eerft e toe n d e Wis . felbrief aa n hem wier d afgegeven , d e fomm a o f in V3 houd

C 310 ) houd derzelve met de bedongen winst niet heeft toe * geteld aa n de n tweeden . I n deez e ganfch e zaa k word 'e r egter geen vernieuwing va n fchuld gedaa n , zoo al s da t wel i n d e legati e o f asfignati e plaat s heeft, maar alfchoon d e vierd e de n derde n aa n zi g heeft verbonde n gekreegen , door d e acceptati e , zoo blyf t echte r d e tweede , al s hem het Gel d voor den Wisfelbrier contant is betaald by avance, to t d e reftitutie eu vergoeding va n Koste n , Schaden e n Interesfen oo k verbonden , vooronderfteld da t ge fupponeerd moe t worden , ( waar va n hie r n a . als de derde zyDe aanneming niet naiomt, e n de Wisfel Conventiedeszelvs vervulling niet.erlangt, R O S E BOOM Costumt* van Amflerdam, tit. 50 . art. 3. ROTJE U E M J I K , decif. 2. indiervoe^en da t hy , d' e in de n beginne den Lastgever allee n aan zig hn. a verbonden, daa r E » beid e e n Lastgeeve r e n Lastaan nemer aa n zig verbonde n kryg t , en gee n hunne r beiden wor d bevryd. zo o ee n va n beide n nie t be oalt. Hie r va n dan, indien d e Mandatari s n a d e acceptatie va n d e Wisfelbrie f nie t betaalde , hy , aan wien of o p wien s ordre d e betaling moest wor den gedaan , den Lastgevei o f Trekke r van de Wisselbrief al heef t geactioneerd , en va n dezelv e niet s of ook wel niet d e volle votdoeninge bekomen heef t wegen deszeU s onvermogen , da n ka n h y to t de n wanbetaligen Mandatari s of Acceptant wederkeeren , en hem uit de ftilzwygende Conventie va n betalin g (welke i n d e acceptatie , 700 als gezeg d i s , lig c opgefloten; noodzake n o m d e betalin g teadimplee ren, voor zo o ver zy door den Lastgever, da t is den Trekker, nie t is voldaan , RosEioofti tit. 30. '«rt. «. Coitumtn van /fmwtrpen. tit. jf . art. 4. N K O s T A o J o s Curie Supr. decif. 12. HOL LAK DS c u e C O N S U L T ATiEN , 3- Dal 1. StukAdvys 103. Ja de keafe word i n zo o verre aa n de n Houde r van de Wisfelbrief .gegeven, om met den'I rekker of de n acceptant, die ten vervaldage niet betaalt naar geliefte te conveniceren, da t die geene die by aanfpreekt , zig ifect he t benefici e va n ordre niet kan behelpen, en eis-

C 3" ) eisfchen da t de ander e eers t geëxecuteer d za l wor den, N E O S X A D I U S d. decif.fupr. CUT. 12. By welke gelegenthei d 'e r verde r i n confideratt e genomen moe t worden , da t he t VVisfel-Contrac t van effec t ka n worde n gedeftitueerd , of te r rak e dat hy , aa n wien d e betalin g gedemandeer d was by de Wisfelbrief , dezelv e nie t wel te accepteeren , e n dus weigert he t Mandaa t op zig t e Deerne n : of o m dat h y geaccepteerd^liebbende , te n vervaldag e me t de betaling in mora agterftallig blyf c ; Of o m da t he t Mandaat va n betalin g by den Wisfelbrie f geinterpo neerd, daa r na door den Lastgeve r o f Trekker , ö f door hem , op wien s verzoe k hy had getrokken , zal zyn herroepen . He t zal d e moeite waardi g zy n in tezien, wa c 'er i n ieder geva l plaat s heeft . Wa t d e acceptatie aanbelangt. gelyk uit de natuu r van Last geeving of Mandaat , het aan hem dien de Last gegeven word , ftaat dezelv e aan te neemeno f t e weige ren, L. 8. §. 1 . ff. de procurât. L. 5. Codicil de obligat. & actionib. L. 17. Codicis de procurât. L. 2. $ . 3. ff. dè Curat, bonis dand. zoo ka n oo k hy , op wien de Wisfelbrie f getrokken word , niet gecot'ftringeer d worden o m dezelve tege n zyn ' wi l en dan k aan, t e moeten accepteere n e n betalin g t e beloven , te n z y dezelve doo r een'Faccoor o p zyn'Koopman zy n getrokken , dien hy macht ha d om te verbinden , en behelzen Gelde n di e d e Factoo r i n verbruiklee n ha d ontvangen, te n gebrui k va n zy n Principaal , arg.i. j . § . 11. 12. 13 . ff. de inftitor. action. Costumen van Antwerpen, tit. 55 . art. 1. K O S E B O O M Costumen van Slmfteldam, Cap. 50. art. 1. G R O T I o s Mei' ding 3. Boek 13. Deel §. 4 . 's Man s woorde n zy n deeze. - • - „ Doch Koopluide n zyn fchuldig aan „ tenemen d e Wisfelbrieven, gezonde n by een'üe,, windhebber haare r zaken , üi e mach t hadd e o m „ zyn' Meeste r t e verbinden , end e te n behoev e „ van zyn s Meester s zaake n Penninge n o p Wi&fe l „ neemt". V4 Waar-

( 3i» ) Waatin beftaan vervolgens zommige Exctptien of uitzonderingen, welke menigmaal in hetVV ïsfel • Rectic plaats hebben? In d e eerd e plaat? , da t ui t driederle i onderfchei den Obfervatie n blyfce n kan , gelyk i n d e Academie der Jonge Practizyns, pag. 245. gedemonfheerd e n aangetoond is , hoedanig e gemeenfchap o f overeen komst de geaccepteerde Asjïgnatien, naar ilyle van Negotie oo k wel Binmnlandfche Wtsjtlbrinen genaamd» ten opzichte va n derzelver effecte n me t d e Buiten landfche geaccepteerd e Wisfclbrieve n hebben ; I n de tweed e plaats, dat allerle i ongeaccepteerde Wis . felbrieven, getrokken o p een' Perzoo n di e de accep. tatie daarva n weiger t t e doen , illico behoord ge protesteerd t e worden : E n i n d e derd e plaats, da t het Protes t zo o we l Va n een' Kuüenlandlch e gea c cepteerde Wisselbrief ', als va n een e Binnenlandfch e geaccepteerde Asfignatie, niet eerder noch laater, volgens ftyl van Wis/el Recht, moet gcfciiiede n , dan n a dat d e zes Loop - of Refpytdageiv , di e den acceptant van de Wisfel boven den vervaldag competeeren, verfcheenen zy n , dat i s t e zeggen da t he t Protes t praecifelyk doo r een ' Notaris e n twe e Getuige n o p de n laatften Refp y tdag behoor t gedaa n t e worden . en wel voo r Zonne n ondergang , zodanig al s he t Jaar getyde alsda n aan de han d geeft ; zie verde r o p da t respect PHOONSE H ftïsfelfiyl, Art. 3. in Notis , en Art. 10. & feqq. Zyn 'er behalven de bovengaande Obfervatien, geen andere Exceptien of Uitzonderingen ran gewicht* waarop in Cas van Litisccntestatie, over zaken rakende het Wisfel-Recht, zorgvuldig dient gelette worden? Ja! by voorbeeld al s opeen' Koopman hier te Lande, doo r zyn'Corresponden t i n Engeland, een Wis » fe#-

( 31 3 ) felbrief groot fo o Ponde n Sterling getrokken, en vervolgens te r acceptati e gepréfenteer d word , en •dezelveKoopman,op wie n dieWisfel getrokke n i s , geen Credit voor zyn'buitcnlandfchen Corresponden t over hebbende , d e acceptati e va n die n weigert , o p fundament da t h y he m maa r io o Ponde n Sterlin g fchuldig is , onde r praefentatï e va n dezelv e verfchul digde fomm e aanftond s promptely k t e wille n beta len, zo o verlies t he t Protest, te r zaake van zodanige aangeboden betaling, in d e Rechtspleging ipfo facto zyn kracht , o m reden nie t alleen , da t daar door aan den Rechte r confteert , da t 'e r aa n dezyd e va n de n Koopman me t relatie to t de n Trekke r va n d e Wisfelbrief geen Excepti e van Verlegenheid o f Uitvluch t van betaling heeft plaats gehad, maar boven dien,o m dat nieman d naa r rechten ka n geconftringeer d wor den een ' Wisfelbrie f t e accepteeren , waarvan he t Montant der fomme mee r of hooge r beloop t da n hy werkelyk aa n den Trekker va n den Wisfelbrief fchul dig is. Welke zoorten van Protesten zyn in het fiuk van Wis fel-Recht meest practicabel ? De dri e navolgend e Formulieren van Protesten > als doorgaans i n he t Wisftl Recht gebruikely k zyDd c , komen by uitzondering bove n all e ander e laftru roenten va n die n aar t i n aanmerking .

V

5

TJ .

(3»4 ) T I T ü L U S

I,

Ho. I. — — FORMULIER van een Protes t van een* WisfelOrieF , waar van de Acceptant of abfent of onbekend was. Op huiden den ent. Compareerde Johannes Leonard i Ktopman woonagtig binnendeeze Stad, my Notaris bekend ; Te kennen gevende dat hy Comparant op gisteren morgen van zyn' Correspondent B * K * te Rotterdam per Marktjchidt ontvangen hadde een Brief nut zekere geacctpuerde Wisfelbrief daarin gefloten gi oot 500 Guldens* lopende ten Lasten van Wynandu s d e iloe r alhier , en luidende woorielyk in Jubjlantie : ( hierop vqlgd n u de o lûhoud va n d e Wislelbrief » me t d e Endosfementen daa r agte r ltaande, ) verklarende hy Comparant vervolgens, onaangezien alle mogdyke gedane recherchert enonderzoek, den voornoemden Acceptanteynandus d e Boe r hier ter Plaatze niet te hebben kunnen uitvinden, gelyk ik ondergefchreven Notaris aimeede verklare den Acceptant van den voorfchreven IVisfelbtief, niet tegen/iaande alle aangewende diligentie en mogelyke devoiren, zo* ter Beurjt als ten Post Lomptoire deezer Stad alvoorens gedaan, niet te hebben kunnen decouvreeren of ontdekken. Weshalven ik onder gejchrevenNota • r t i , ter Requifitie en uit Naame tan den Comparant te gen den bovengemeldtn abfenten of onbekenden Perzoon van Wynandu s d e Boe r Acceptant van den hierbovengemelden Wisfelbrief, even als of hy Pt ctfent en bekend vare, protesteetè van Nonbetalinge , fVisfel, en hervisfel, mitsgaders van alle Kosten, Scliade en Interes, fen, ter zake vm dien bereids geleden of naderhand nog te vallen, omme alle de zelve tp den abfenten enonbe kenden Acceptant te verhalen daar en ter Plaaife zuiks vettig helmen zal.

En

(315) En verzogt de Comparant hier van Acte, dewelke is deeze: Aldus gedaan en gepasfeerd op dato als boven, ter Prœfentit van A. en B. als Getuigen hiertoe verzogt y tnz. No. II.

FORMULIER, van een Relaa s van een'Notaris, houdende Protes t i n Cas van No n acceptati e van een' Wisfel brief.

„ Ik óndergetekend e N . N . openbaa r Notaris , „ b y den Ed . Hov e van H O L L A N D geadmitteerd , ,, i n ' J Hage raderende, geasfisteer d me t D . W . „ e n H . S. als Getuigen, hebb e ten verzoeke van „ de Heeren J ** e n L *•* Kooplieden fAmfter" „ dam op den 1 8 October deeze s Jaars 17. . m y ge. „ vonden ten huize van den Hee r D. M. alhier, e n „ vermits deszelfs bedlegerige ziekte , volgen s De. „ claratoir va n zy n Ed . Huisvrouw, aa n haar voor ,, gelezen een ' Wisfelbrie f va n de n 10" Junyi? . . , , uit Surinamen o p he m Hee r D . M . getrokken : „ Aan de D Hee r G . L . o f ordre, ter fomm e va n ;, zeshonderd Gulden s Hollandsch , ze s weke n n a „ zigt t e betalen , d e waard e genoten . E n gete „ kend: A. B . M . Op d e rugg e frond: Uetaald , voor my aan d e Heere n J . e n L.t ' Amfierdam, of ' of ordre. Paramb, 12 July 1 7 . . En getekend : „ G. L . Vervolgens haa r üd . he b afgevraagd , o f „ haar voorn . Ma n denzelve n Wisfel , ingevolge „ zyn Inhoude , geliefd e t e accepteeren ? Haar Ed , „ m y to t antwoord gaf : Ik zal ze niet accepteeren* t , Vervolgen s heb geprotesteerd , va n all e Kosten , „ Schaden e n lateresfen , wegen s d e nie t acceptée,, ring gelede n e n no g t e lyden . Relateer e di t t e „ zyn myn wedervaren" . No. UI .

( 316 )

No. III . —

FORMULIER van een Protest, waar by de voorenftaande ongeacctpteerde Wisfelbrief geveigerd wierd te betalen*

,, I k ondergetekende, enz . geasfistcerd me t D . „ W . e n H . S . als Getuigen , nebb e ten verzoeke ,, van d e Heeren J . . . en L . . . Kooplieden t ' Am, , flerdam, o p de n 3 0 November deeze s Jaars 1 7 . . „ m y gevonden ten Huize van den Hee r D . M. al . „ hier, e n vermits zyne nog cootinueerende bedle ,, gerig e ziekte, volgen s Declaratoir va n zy n Ed . „ Dochter, aan haar Ëd. hebbe voorgeleze n een' Wis„ felbrief, (hie r dezelv e al s voore n t e late n vol » ?en f ) vervolgen s baa r Ed. heb afgevraagd , o f „ haar Ed. voornoemde Vade r dezelve Wisfelbrief , „ volgens zyn In hou de, geliefd e t e voldoen? Waar „ op haa r Ed. my tot antwoor d gaf : NeenmynHeer, „ myn Moeder lieeft het reeds gezegd. Mitsdie n he b „ geprotesteerd va n Wisfe l e n Herwisfel ; Mitsga „ ders van all e Kosten, Schade n e n Interesfe n we t, gens d e niet betalin g gelede n e n no g t e lyden . ti Relaieer e di t te zyn my n wedervaren. Waarom vas het nodig, dat W ten aanzien van de l>a~ venfiaande ongeaccepteerde Wisfelbrie f twee verfchillende Piotesten moesten g^aan vordenf Tot nade r explicati e daarva n dient , da t he t vol ftrekt noodzaakly k was , da t zodanig e Wisfelbrie f tweemaalen geprotesteer d wierd , als eers t i n Cas van Non acceptatie, e n ten tweeden i n Cas van Nonbetaling, gejy k i n het hie r gealtereerde geval plaats heeft geha d ; want he t ka n ander s zee r we l zame n gaan, zonder da t he t d e ftyl va n lie t Wisfe l Rech t contrarieert, dat Iemand , o p wie n ee n Wisfe l getrokken is , dezelv e o m wettig e redene n nie t wi l noch

(317 ) nog ka n accepteeren , maar daarom d e Betalin g va n dien o p de n vervalty d prxfteerd , j a wa t mee r is , een derde Perzoon, zonder by den Wisfelbrie f gein teresfeerd t e zyn, ka n naa r rechte u i n zyn plaat s de betaling va n den Wisfelbrie f n a verloo p van de ze s Refpycdagendoen, zo o al s dikwyls gebeurt da t ge accepteerde of ongeaccepteerde Wisfelbrieven, doo r een' derden Perzoon , me t betaling op de n vervalty d gehonoreerd worden , ter eer e e n to t behou d va n het Credi t va n den Perzoon , op wien de Wisfe l ge trokken was : weshalve n d e noodzakelykhei d ya n een tweed e Protest altyd i n geval va n Nonbetalin g derzelve in de Rechtsplegin g is gefundeerd .

ELF*

( 3'8 )

E L F D E HOOFDDEEL . Over zommige finguliere gevallen, welke in *fe Crimineele Practyk kunnen y oor komen, met aanwyzing hoe dezelve behoren aangelegd en gedefendeerd te worden; dienende tot een vervolg van het Acht *

fle Hoofddee l van de A c A D EMIE der J O N G E P R A C T I ZYNS.

Welke aanmerkenswaardige Obfervatien fpecteercr. tot de Crimineele Practyk , boven en behaiven het çeen vy, in de Academie der Jonge Practizyns , in het K echtsgeleerd Woordenboe k , en vtrvolgens in de Sleutel der Crimineele Practvk- , over deeze materie vo/ledig verhandeld hebben ? naangeroerd latend e a l he t gee n in de drie bovengenoemde Rechtsgeleerd e Tractaten , aan O gaande d e Crimineel e Jtechtsplegin g zo o üxcraor -

dioaris al s Ürdinari s geremarqueer d geworde n is , zal me n tot ee n Supplement of By voegfel va n dien » g alhie r voornamely k bepale n to t d e doorwrogt e en overheerlyke explicatoir e Verhandelin g va n Mr . P I E T E R B O R T , e n derbalve n i n de eerd e plaat s onderzoeken wie , volgen s zy n Opinie , voo r Competente Rechter s i n Crimineel e zake n t e houde n zyn. Wat

C3I9 ; Wat heeft deeze hooggeleerde Auibeur ,
C 32 ° ) het Crimen b y hem gecommitteerd, is aangetas t e n gedetineerd: Invoegen , da t volgens ons hedendaag fche gebruik , al s meed e va n gehee l Duiuehlani , C A R P Z O V I U S in pract. Criminal» qu&st. n o nvm 8. cumjeqq. i n Crimineel e zaken i s triplex Forum ordinarium, t e weten , 1» Forum Domicilii. 2 . Forum Delicti commisfi, 3. Forum Dtprehenjiohis rei., om trent welk e zaken alzoo verfcheideConfideraue n val len, zo o dien t va n iede r oo k i n ' t byzonde r ge handeld. Wat gevoelt B o R T Vervolgens,, vdn deeze driederlei zoorten van Jurisdictie», in Cas Crimineel? Wat he t Forum Domicilii aanbelangt, zeg t h y in d e eerd e plaats , nademaa l iede r ee n zy n doe n eigenlyk i s gehoude n t e verantwoorde n voo r de n Grdinaris Rechte r vac de Plaatf e daa r h y woorjag tig is , e n da t de zelve n domiciliair e Rechter i s competent zo o we l in Civil e da n in Crimineel e zaken; Zo o wor d Forum Mud domicilii b y de meeste Rechtsgeleerde n gehouden , Ceteris f mis prttfiaret- e n dienvolgen s oo k genoemd , Forum generalis, e n ka n die n volgend e in Ftro domicilii tegen een' Misdadige r worde n geprocedeerd , nie t allee n over ee n Delic t in faro Ulo domicilii commis/a, n e maar oo k ove r zodani g delict , quod extra domicilii territorium Commisfum est: E n da t nie t allee n daar over klachte n kome n aa n de n domiolaire n Rech ter, parte La fa & fic via accufationis ut D. D. /oquaniur, maar zelf s oo k al s daa r ove r aa n he m geen klagte n gefchieden , isid e dorhicilair e Rech ter , ex fama publica Criminir, o f ui t ander e gele genheden kennisfe ] bekome n hebbend e va n he t delict by zynen Onderdaa n begaan , bevoegd zi g daar ove c tegen s de n zelre n t e inforroeere n j end e voorts etiam via inquifinmis tegen s de n ze i ven t e procedeerea* naa r exigenti e va n zaken , ook zelf s dan

C3»0

dan al s d e Misdadige , wegens he t delic t bf hem begaan , voortvluchti g is , o f latiteert , alhoe wel zommige de Competentie va n de n domiciliaire n Rechter allee n zo o verr e extendeere n , ut accüfaiio' nis, non etiam inquijitionis via contra fubdituum fuum procedtreposjit. I n d e tweed e plaats , i s ee n Délinquant over ee n Crimen o f delict by hem begaan , ook aanfpreekely k by den Rechter , onde r welker s Jurisdictie da t h y heeft gedelinqueerd , en ka n over zulks voor den zei ven Rechter daarover tegensden Délinquant worden geprocedeerd, niet alleen Crimina' liter wegen s he t gecommitteerd e delic t zelfs , cum ejus Judicis Republics eo facta est injuria & Jurisdictie La/a £? offenfa, nemaar ook, Civiliter ab interesft partis offenfa, ut tenet per plures ab eo ibi allegatur. Dan , de Délinquan t gevonden end e geapprehendeerd zynde , ter Plaatf e daa r h y he t Delict heeft gecommitteerd , i s den zelve n aldaa r justiciabe l ; Eindelyk e n in de derd e plaats, word doo r het Tertium Forum deprehtnfionis verftaan zodanig een Rechtsgebied, onder welke een Délinquant geapprehendeerd word, zonder aldaa r ee n Misdaa d begaa n t e heb ben , de Text daar va n expre s zynde , in d e Lex primo Codicis de Criminibus* alwaa r d e volledig e Verklaring ove r deez e laatft e zoor t va n Jurisdicti e per tinentelyk befchreve n ftaat. Hoedanige Distimtien naakt H O R T , In zyn Tracta at van Crimineel e zaken, over de bovengaande Wet , met betrekking tot de jfurisdictie van de Plaats, alwaar Iemand, zonder gedelinqueerd te hebben, geapprehendeerd en in hechtenis genomen word V Hieromtrent, zegt d e Hooggeleerd e Autheü * al verder, disputeere n d e Rechtsgeleerde n onde r mal'* kanderen zee r fterk, o f d e aangehaalde Text, in L* I . C. ubi de Criminib. allee n plaat s heef t end e dispo neert, in Vagabundis & p erronibus, da n o f dezél -

( 3") ve meed e t e verdaa n i s , de aliis qui fixumdomicilium alibi fuibent, aangezien d e voorfz . Text fpreekc indefinite, de omnibus reis, e n geen de minde distinctie maakt, inter reos an alibi eer turn &fixum domiciHum habeant an non habeant £ f proinde videatur generaliter £f fine ulla distinctione erfe intelligendui , cum ubi Lex non disiinguit. nee nos distinguer e debeamut , L. non distinguemus, 32. ff. de recept, arbitr. cum fimilib. zo o fustineere n aa n d e een e kan t zommig e Rechtsgeleerde Schryvers , da t dezelv e Text fim« pliciter, e n zonde r eenig e distincti e moe t worde n verflaan,', fcilicet reos, ubi reperiuntur, accufari posfe, onder dewelk e meede zyn C Ö J A C I U S in paratis ad tit. C. ubi de Criminib. V v L T e j u s ibid. num. M>* cumfeqq. H U GO U O N E L L U S Lib. 7 . Comment. Cap. 16. Anion. M A T T H ^ E U S in tract, de criminib. ad tit de accufat Cap. 5. num. 4. en J o A N A S A N« l) E in decif. Cur. JFrifico , lib. 1 . defin. 6. di e meede daar fchynt gelogeerd t e zyn , ai s hy ex ae L. 1 . C. ubi de Criminib. deduceert , quod reus etiam ibi forum fortiatur, ubi deprehenditur, etiam ibi domiciliumnon habeat, en zulks noodzakely k moe t wor den verflaan t c i'preeken, de reis aUbi demicilium ha' bentibus, add . J O A N B R Ü N N Ï M A N S U S in tract, de procef. inquifit. Cap. 3 . num. j . Maar ander e Jtechtsdoctoren, hiervan disfentieerende, zynin tegendeel van fentiment dat den vocrfz . Text , ad Lex 1. C. ubi de criminib. moet verflaan worden, allee n te hebben . (1) i n erroné & vagabundis , dat })laats s in reguard van zodanige Perzonen , di e gee n ctrturn nee fiium domic ilium hebben, indicnvolgend e ook gehoude n e n geach t moete n worden , ubicun. uehabitare; (2.) Infugitws, da t is i n reguard van erzonen, die we l fixum & certum domicilium heb ben gehad , voo r he i perpetreeren va n ' t feit o f De lict, maa r vermits deszelf s enormitei t r n atrociteit , «n uit vrcez e voo r d e ftraffeldaa r to e llaande , haa r zelve daa r nie t lange r opently k hebbt n durve n ent » houden, e n zulk s latitiven , o f ia Qerto Late vagee i e n , n u bie r da n elder s zynde : Welk e Perzore n , cum

Î

(393 ) rant domicilium non ampiïus Cenfeantur habere, ut v4* gabundi, g ? erronés, & id quoi habuerunt dereliquetint, ut fugitivi g ? latituntes wordende geconùde* reerd, vervolgens nie t kunne n ratione domicilii, dat ze niec , of te n minfte n nie t me t effec t hebben , /» per fori incompetentia excipieeren , arg. L. i C. in quib. cauf, colon, cenfît. dom accu f.posfunt lib* n . M A T T H * U S COLER . de procef. execut. Part i. Cap. i. Num. 23 . £n zv n ove r zulk s volgen s de n voorfz Text, in L. r . C . ubide criminib. gehoudea te rech t t e ftaan ? daa r z e zy n gevonde n e n geap prehendeerd, nam vigor disciplinée exigit, ne malefic cia mantant impunita, at tranquille&P pacata fintProvincia, ac malis hominibus purgontur, L.%ff.deofjic. prafid. nee dis tinguit ur unie fintquibusverbis fignijuaiur, etiamfi non funt inde ubi accufantur, tarnen eot ibi occufationem fubire , i$%Ja défende*e debere, run pracipitur Prafidi Provincies, end e by on » ook all e de Officieren va n d e Hoog e Overigheid, i n derzel » ver naam, Latrones & facrilegas, aliusque Crimino' fas conquirere% Conviclasque kgitimis pmnis aflicere. Jdque minus dubii habet tempore hodierna , quo plerumqm ex officio, per modum inquifitionis, adver/as facinorofas proceditur eo loco, abi reperiuntur C A R P Z O V I U S ta pract. Criminal. Part. 3. queest. xio . Num. 71. Invoegen da t ne t bekend e Axiom a de r Doctore n ubi te invenio, ibi te judiCio, confor m de voorfc . dispoû tie va n Rechten,'in rechtzinnighei d allee n applica bel is, ad erronés & vagabunJos, mitsgaders zodanig e Perzonen, die , te r zak e va n de delicte n by hun ge perpecreerd, genopdzaak c zy n haar van hunn e ordi* naire Woonplaâtfé' t e àbferiteeren , e n laetiterende, in Certo lare vagcerën , en gelyk hiervoo r i s geœgd propter defertionem domicilii niet ver ftaankunnen worden , maar eeni g domicilium ergen s t e hebben , en dienvolgende respectu defectus & carentiel domicilii, met goe d recht e n fundamen t vagabundis & erroni' bus worden geannumereerd . E n die n volgen s geenzints extenfibe l to t Perzonen . di e no g effectiv e eu jp der daad Cerium & fixum domicilium zy n heobe n X%

de,

(3»4 J de, e n onaangezie n het abui s of Mezus by hn n begaan, no g dagélyk s hu n Hui s eve n al s Vöore n bly ven.bewonen, e n in de r daad freauentêeren, opent lyk en te n aanzie n va n all e de'Wàereïd,' uit reden , dat he t Abui s of Exce s by hun begaan, van zodani ge Çonfideratie niet is, dat daa r toe exemplaire ftraffe, naa r rechte n o f de Wetten e n Placste n va n de n Lande i s (taand e ; Daar zy n oo k Rechtsgeleerd e Schryvers, di e distinctie maken , inter delictum com' murte, dat is , 't wel k volgen s de gemeene Wetten en Placaten va n de n Land e ftraf baar i s, & inter delictum municipale, dat alleen virtuti Jtatuti àticujui municipalis i s punibel, fustineerende , dat te r zak e va n een gemee n delict , de Délinquant over a l in H O L L A N D apprehenflbe l i s , quia delictum Pèrjbnam Je. guitur, e n doo r d e Appreh'enfi e wezenü e geïntro duceerd, preventi e daa r ove r irt loto deprehenjionis kan worden gecaofeerd , en voort s tege n denzelve n naar exigenti e va n zate n geprocedeerd , maa r da t municipale delictum privativelyk lpecteert , ad Judicem domicilii, vel delicti commissi, fi ubi inventus fuerit. Want nadémaa l d3t , volgen s de voorfz. dis tinctie, be t Commune delictum inzulke r voegen moe t wezen gequalificeer d ', dat daar to e naa r Hechte n o f Costomeri va n de n £and e apprebenfï e i s fhand e , en da t zulk s daa r doo r presenti e ka n worde n geïn troduceerd « zoo komt daaruit r#.volgen , da t i n za . ken di e to t gee n Corporeei e apjjrenentf e en exem plaire ftraffe zyn'gedisponeerd , oo^geen p/aats kan hebben, bet voörfit. aitontatibi te dtvjènio iH tejûdicio. zynde ee n Officier, dien'd e zaake'zelfs tiétcencur r'eert, cum Rcipublicee; cui "pret tó. nullainjuria feu tffenfa est facta,- & fie plane aJkWiseit in caufa, geefeins bevoegd, omme ïemanii in zy n Territoir of Jurisdictie t'apprehendeerenïpvéVeene zak e daa r toe naa r Rechte n gee n apprehecfi e ftaat , en ove r zulks denzelve n te r Plaatz e ra d zy n Woon ftedeook niet wor d geapprehendeer d ; of oo k met rechtgeapprehendeerd zoude konnen worden, en dat alleen om door die n dezelve apprehecfi e nie t kan naar Rechten iets

(3*5) iets opereeren, en zulk s de s t e mi n Jurisdictie geeven , aan di e geen e di e dezelv e aaderzint s nie t competeert. Welke adjlructive redenen worden, tot ftaving van dit argument by den Rechtskundigen B O R T vervolgens plenair en zakelyk aangehaald , tot een overtuigend bewys , dat zulks plaats behoort te hebbent ïen opzichte van Vagebonden , voortvluchtige of latiterende Perzonen?

Ten eerden , uit d e woorde n va n de n voorfz . Text zelfs, i n L. \. C ubi de criminib. uit wei leen Text het voorfz . Axiom a by de OD . i s ge trokken, e n naa r dewelk e die n volgend e ' t zelv e Axioma ook behooT t gereguleer d end e uitgeleg d t e worden; Te n tweeden , ui t d e grootfte ongeremd heid, Confufi e e n Turbatie . die «i t he r Contrarie verftand VJ n de n voorfz . Text zoude kome n t e omftaan, want voo r «ers t ieman d iet s gecommit teerd hebbend e , niet wezend e va n zo o groot e confidcratie, immers nie t va n zodanig e zwaiig heid e n nadruk , da t h y daaro m zoud e behore n t e laetiteren, o f ui t zyn e Woonplaatz e t e wyken , zoude buite n d e Plaatz e van zy n domicili e nergej s zeker weze n , en te r sak e va n die n overal , daa r hy zoude moge n komen , to t verrichtingva n zyn e afFairen, o f oo k anderzints , me t ee n Perzonee l Arrest kunne n worde n gevexeer d e n geafFronteerd , en da c by een' Officier , di e nie t competen t is : E n ten derden , -da t no g verde r gaat , zoud e oo k Ie mand , iets hebbend e te r Plaatz e zyné r refidenti e gecommitteerd, daarover aldaa r zoud e mogen wor den verftaa n nie t ftrafbaar t e zyn , al s confor m de Maximen , e n particulier e Polit i r, o f facti e va n die Plaatze . daa r ove r oo k elder s kunne n worde n âaheefproken i daa r contrair e Maxitïeo zoude n B O .

Xs

ten

a 3»Ö ) getrtyn, 't wel k da n co k 7ce r proot e verwarrin ge e n confufi e zoud e kome n t e veroorzaken , wy ders zoo zoud e uu zodani g verftan d va n den vootfz . Text ook kunne n ontdaa n , dat Ieman d hebbend e iets misdaan , zoud e kunne n eludeere n d e Jurisdic tie va n zyne n Ordinari s e n competente n Rechter , want d e zelve , alvooren s hebbend e me t een ' Of ficier van eene ander e Plaatze de zak e afgemaak t en geaccordeerd, zoud e daa r o p à desfein m deszelfs Jurisdictie komen , e n he m aldaa r laate n apprehen . deeren, ' t wel k gedaa n wezende , zoud e <Ji e Of ficier, he m fundeerend e o p d e gedan e apprehen fie, tegen s den geapprehendeerde n procedeeren , en de n zelve n Officie r t e voore n gecontenteer d zynde, e n zulk s weini g to t de s geapprebendeer dens la$t e inbrengend e , zoude voort s d e geap prehendeerde daa r o p worde n ontflagen , en doo r Zodanige gefabriceerd e appréhende e n notoire Co!» lufle zoud e d e fchuldige n ontgaan , zodanige mulete e n Correctie , al s to t he t mezu s oft e exce s by hem begaa n i s (taande , e n de n Officie r va n zy n "Woonftede, daar meed e va n zy n rech t kunne n fraudeeren, e n ' t zelv e ontzetten . E n zo u doo r zodanige Collufi e he t rech t va n de n Officie r va n de Piaatz e , daar de Délinquan t woonagrig i s , niet allee n kunne n worde n elufoi r gemaakt , al s de zelv e no g nie t badd e begonne n t e procede ren, ne maar zelf s oo k dan , al s d e zelve n a l be reids zyn e Acti e hadd e beginne n t e inftitueeren , en to t die n eind e den fchuldige n i n Persoo n hadd e doen dagvaarden * nademaa l gely k al s i n d e vol » gende Titu l breeder zal worde n aangewezen , Ci' tatio realis utpote fortisfima verbaH praftratur. T I BER* D R C I AN. in tract. Crivdn. lib. 4 . Cap. so. num. 04. & cap. 21. num. 8- B A V O in fuor. Criminal. Cap. 33 . mm. 6> & C O R S N . Ctefil. 30. &

C 327 )

De driedflei zoorten van Jwitdictien. rakende Crimi» neek Delinauanten , afgehandeld hebbende , zoo it althans de foaag,waardoorPracventie van Rechtsgebied in Cas Crimineel, naar flyle van de Hol-9 landfche\Practykt geïntroduceerd worden kan Het i s onwederfprekelv k waaragti g , dat ee n Délinquant, of di e gepraïfumeer d wor d zodani g t e zyn, ove r een e e n dezelfd e Misdaa d nie t behoor t te rech t t e (taan , noch geftraf t worde n da n voo r en by eenen Rechte r alleen » overeenkomfti g d e Rechtsdoctrine va n C A R P Z O V I Ü S Pract Crimin. Part. 3. qtuest. 1 IO. num. 90. Weshalven o m to e de explicacoir e Verhandelin g va n B o a T ten die n opzichte overcegaa n , noodzakelyk Ui t zodanig e pluraliteit de r Rechter s in Crimineelc zake n fchyn t te volgen , dat 'e r volftrekt iet s moe t wezen, het welk aa n een ' va n all e dezelv e Rechters , te n op » zichte va n d e Jurisdictie , preferenti e geeft , o p zulk een e wyze , om i n d e zak e allee n t e kunne n voort procedeeren , me t uitfluitin g va n d e concur rerende Mach t va n all e ander e verder e Rechtban ken , welkers onderzoe k ex officio i n deezen ge daan, daardoo r aanftond s kom t te çesièere n e n op te houden , en ui t di e Raifonnemen t va n den laatst genoemden Rechtsgeleerde n refulteer t va n deez c vast gaand e Confequentie , da t van all e d e voorfz . Rechters i n Criminee' e zaken , die geen e moe t praevaleeren e n vervolgen s worde n verftaa n be voegd t e zy n i n d e zaak e voor t t e procedeeren , die dezelv e eers t heef t aangeflage n , eode zulk s daar meed e d e ander e Rechter s heef t geprsve^ nieerd, e n i n die n inzieht e wor 4 verftaan ook meçr Ipcht t e hebben , da n all e d e verder e Rechter» , die daa r bevoorçns me t hem gely k rech t e n Jurisdictie to t he t doe n berichte n va n dezelv e zak e waren hebbende » nam ubi fimel coeptum est Judicium* ibi 6? fineri debet, L. ubi acceftun 30, f. de jfudie. Maa r onde r de Grùninaliste n zo o word X4 daar.

C3** > daaroyer zeer gecontroverreerd , wie da t va n d e Crimineele Rechter s verftaa n moe t worden , een e zake eers t by der han d genome n e n aangevange n te hebbe n , tot zulke n effecte , da t h y daa r n a iu die zak e allee n competente " Rechter, hlyf c zo o verre, ut cotttris ttiam Competentibus praferi deheat fosfttque eos iahibere ne in ea caufa Je ulttrius intromitiant, 'ç welk eigeptly k preventi e wor d ge * noemd. jn hoedanige Criminele gevalkn heeft Praevemie afgemeenlyk gten» en in welke Crimiiutte zaken urn'tyds vel plaatst Volgens, be t fentimen t va n B O U T , ftaat we f t e conödereeren o f waarteneme n , dat de materi e van Prasventie, o f lieve r de Exceptie va n dien, tusfcbe R verfcheide Rechtbanke n i n Cas Crimineel gee n plaats heeft , noc h eigenly k e n wettig ka n gefchieden, dan daa r Concurrenti e va n • Jurisdictie is . Jnsgefyks, indie n de n «elve n allee n Jurisdicti e i s gegeven, o m dcoMi«dadigèn 4 o p d e verfche daa d Bevonden, te moge n apprehendeerén ,- geiyk aa n den Procureu r Generaa l van H O L L A N D , b y de inftructie va n de n ' Hove, jkt. 19. Zoo e n ka n deczelven buite n zotfuiig e gelegenheid , d e Rech ters anderzint s Competen t zynde , by Citatie nie t prevenieeren ; WyderS ao o tneriteer t meed e d e naam va n Preventi e niet , e n ka n oo k daa r voo r piet gehouden, worden, wannee r een Hooger Reebter, onde r pretext en atictorite k va" n zyo e iupe rieare Jurisdictie, of oo k Ieman d anders , die om trent o f ove r dezelv e zak e gee n coceorrem i Ju rbdktïe beeft , zt g echte r eenig è executi e va n ju risdictie ove r eenig e zak e aanmatigt , onde r fchy n Ï i n Pracventi e o f eeni g ande r praetext , zo o ah ) OTSBAU en Jim traité dtt StigiieutiH, Cap. 13. fegt da t i a Frankryk maar a l t e vee l gefchie d : la*

C 3*9 ) invoegen da t PrasveDti e noodwendi g prsefupponeer t Concurrentie va n Jurisdictie , maa r wa t Acte n da t Praeventie maken, en doo r dewelk e da t d e zelv e word geïnduceerd , daa r ove r wor d onde r d e Cri minalisten zee r gecontroverteerd , gelyk al s hie r vooren i s gezegd , e n make n dezelv e distinctie , inter praventionem Judicialem & extra Judicialem, demembreerende praventionem Judicialem wederom in Prasventie , die gefchie d in guibuivis Judiciis Givihbus. All e welk e zoorte n va n Praeventi i dee ze materi e nie t rake n , en daa r va n ove r zulk s niet zal worde n gefproken, maar allee n gedefereer d to t den voo r geallegueerd e Franfcben Autheur, al s oo k insgelyks to t d e Rechtsgeleerd e Verhandeling , van F R A W C I S C U S
( 33 4 )

geven, dat die zulks heef t gedaa n geha d , voluntatem prteveniendi , maar geenziot s |da c h y d e andere Rechter s effectively k heef t geprasvenieerd , 't wel k allee n verdaa n wor d gefchic d t e zyn, cum citatus aetu in Jus vocatui fuerit £? proinde citatio , qwt primus est actus Jurisdictionalis, execution* fit mandata inque cltati notitiam venerit , out venire po. tuer it, (f fie in omnibus fuis partibus abfoluta (f pérfeeta fit, daardoo r he t eers t ee n Citati e kom t t e worden, en zulks ook eerst iets kan opereeren : Wel is waar , dat verfcheideRechtsgeleerdenfustineeren , dat prsecedente informatie n , over een Delic t geno men , Preventie maken , gelyk al s eenig e daarva n getuigen, maar dien onaangezien , zoo zy n echte r meest all e de Criminalisten, om voo r gededuceerde redenen, van gevoelen, e n fielten pro régula » nullum actum ante CitatUmem inducere preventionem ut tradit Cf pluribus probat, C A R L B V A L . diet. feet. 3 . num. 878. 't Wel k by ons meede plaats heef t e n gevolgd word, i n Cas als ordinair e Rechter s e n di e eigenelyk, en primitiv e de Jurisdictie competeert, teken s den andere n Prseventie willen fustineeren, maar de wyl he t Hof va n H OL LAD In prima mjlantia geer ordinaire Rechter*ts , o f Jurisdicti e heert , quam « Cafibus Curia expres/e dekgatis, feu refervatis, zoo U hier te Land e altyd verftaan , dat in Cas van Purge. prsecedente informatien , b y den ordinari s Recbre i van ' t Crimen genomen, Prseventi e maken , i n r e guard va n den Hov e en d e accidenteel e Jurisdîçti * van den zei ven Hove, in Cas van Purge by het S. Art van derzélver Inftructiegegeven , to t zulke n effe c i e , da t d e zelve n origineel e e n privative Rechter die albereid s prascedent e informatie n heef t g e nomen, en zulks behoorly k geviligeerd , door we gen van Purge der zaake , e n d e kennisf e e n Judicature van die n nie t ka n worden onttrokke n , maar onaangezien ' t zelve Purge, wederom van den Hove mqet afgaan en voo r zyn Gerecht komen, 't welk grootelyks syn reden heeft. Maa r als gezegd word , dat gedane Citatie allee n Prasfenti e kan opereeren , too

(ssO

loo ftaatwel waa r t e neme n da t dezelv e wettigly k en naar behoren moet wezen gedaan , en voItrokkeB, G O A R Z I N in tract, de defenfa reorum defenf. i. Cap. ç. Num. i i . cum feqq.y en da t by defect va n eeoig he t minde esfentiee l requifitum, daa r uit geea Praeventie ka n worde n gemoveer d e n vastgemaakc , gelyk meed e dezelv e Citati e he t Delict , deswege n men Prasventi e wi l fustineere n , moet rake n e n ooncerneeren, e n oo k nie t weze n verjaard . Welkt fpecvlatien van aangelegenheid geven zommigt Rechts üxtoren,nopens de materie van Prasvemie , rakende het recht van Jurisdictie in Cas Crimineel , al meerder aan de hand? Onder ander e importante Obfervatien, ook zon derling d e navolgende ; Da t indie n ee n Misdadiger , by een' Officie r bevoren s i s gedaa n citeere n pro leviori delicto, en daar n a by eeo ' anderen Officie r word geciteer d ove r ee n zwaarde r Delic t , zoo zeggen d e Criminalisten , dat d e tweed e Rech ter me t zyne Procedure n i s bevoeg d voor t te gaan, onaangezien de voorfz . antérieur e Citatie. Onder tusfchen zo n alhie r d e Vrag e zyn : O f ee n Offi cier een ' Misdadiger wettely k voo r zy n Gerech t hebbende doe n citeeren , ove r ee n delic t by den zelven begaan , o f zulk s allee n Praeventi e maakt , nopende de n geciteerde n zelfs , da n meed e i n re i gfcarde van zodanig e ander e Pereonen, die aan he t zelve delic t meed e vas t zy n , en by denzelven. nog nie t zynd e geciteerd , daarover naderhand zyn. gedagvaard by een' andere n Rechter, over di e zake meede concurrenteJnrisdictiehebbende,en eve r zulkq insgelyks Competen t zynde ? Waaro p d e meest e Criminalisten antwoorde n va n Ja ! Doc h al s hie r vooren gezeg d i s , dat wettig e Citati e Preventie , maakt, e n dat over zulks die Rechter alleen.be voegd is,

( 33 » ) Is, i n de zaak e voor t te procedeeren , voor wel kers Gerech t d e Misdadig e eers t i s geciteer d * zoo ftaat we l aa n t e merken , da t d e proprietei t ook in hora fifquovisalio quam minim temporis puncr to, D E C I A K . Conjil. JOQ. num. «1. Hb. a . Da t een antérieure Citatie word geprefereer d voo r eene Citatie, di e daa r n a wor d gedaan , e n zulk s Pra > ventie maak t e n induceert , "t zelve heef t gee n plaats, als de antérieur e Citatie alleenly k i s Citaiio verbalist waar by dat ee n Misdadiger i s gedaan dagvaarden t e zyne r Woonftede , ten tyd e om i n Perzoon to t zekere n dag e t e compareeren , ove r ee nig delic t by den zelve n gecommitteer d , en d e Citatie, di e daarna is gevolgd , niet is van dezelvde zoort, en nevens dezelve den Perzoo n van den Délinquant zelfs oo k i s aangetas t e n in verzekerdhei d (jefteld, wanti n zodanig e gelegenhei d word aa n d e àatfte Citatie, genoem d wordend e Citatio realis, iu Confideratie da t daa r by de Perzoo n va n de n Délinquant word verzekerd , en zulk s gefchied , cum Reiapprehenfione, prasferentiegegeve n voord e voo rige en antérieur e Citatie, die allee n verbaliter (f fint ulla reali apprehenfionis i s gefchied , e n daaro m ook verbalis Citatio word genaamd . Zo o komt ui t de natuu r van Capture ook no g te volgen , dat di e Rechter , die de n Délinquant heeft geapprehen deerd , praeferentie moe t e n behoor t t e hebbe n voor all e ander e Rechters , inzonderheid hie r t e Lande; daa r d e remisfie n gee n plaat s hebben , e n Çonfequentelyk (d e Rechter di e de n Perzoo n va n den Délinquant heeft i n verzekeringe, en denzelvp i niet wi l overleveren, als nie t gehoude n zynde ove r te leveren , maarden Délinquant zelfs zullend e flraffen) de Jurisdictie van den Rechter, di e we l ee r in de weer i a geweest, maa r den Perzoo n van den Definquant nie t geapprehendeer d beeft , genoegzaa m daar doo r kom t t e vervallen , e n cesieeren , al s met kunnend e Iemand die ove r eeû delict, en naa r exigentie va n zake n by een' Competente n Rechte r h geftraft , daar over b y andere Rechter s verde r

(333 ) gerechercheerd o f gemolesteer d worden , C A R P zoVIDs in pract. criminal. Part. 3 . quant. 110. mm* 99. en daar in beftaa c eigenly k he t effec t va n 't geéne de Rechts Doctore n zeggen , namelyk, quod per Citationem verbaltm pneyentu guidem fit caufa , per realem vero perfona. Hoe, wanneer, en op vat vyze word'in de Grimt * neele Rechtspleging verftaan , dat Préparatoire of Prscedente Informatien eigenlyk plaats hebbend Beha!ven mee r andere Obfervatien va n di e natuur; welke i n d e Crimineele Rechtsplegin g va n ee n zon derlinge ingresfi e e n invloe d by den Rechte r zyn , zoo zoude onze s bedunken s daaromtren t behore n t e prarvaleeren, de uitgewerkte aanmerking van B o a T in zy n meergemeld e Tractaat van Crimineele zaken, immers te n opzicht e va n he t geargumenteerde al daar, waa r by hy zi g aldus uitdrukt , e n hoedanig e Opinie wy verklaren al s zeer aanneemelyk, aangaan de he t ftuk van Prœcedenti informatie t e adopteeren : 'Ten eerften Czegc nyj alzo o d e goed e naa m en faa m van Perzone n zee r wor d gegraveer d door criminee le Proceduren , dat meed e delicte n zelde n worde n ear zelo Justitiœ publicœque quietis amore aangebragt, maar gemeenlyk ex odio, vindictes propriique lucri vel çuœstut gratia, zoo moet die geene, die Amptshalve n aanbevolen i s o p all e voorvallend e delicten t e pas fen, en goed e zorg e te dragen , necum maximo Rei' publiées detrimento Crimina marnant impunita, ook zeer voorzigtig zy n omtren t zodanig e zaken, en zi g o p de gelegenhei d e n omftandighede n va n he t feit' , ten minfte n fummirely k informeeren , alvooren ee _ nige Procedure n by de hand te nemen , waarom oö k 19. Art. va n d e Inîlructi e van den Hove van Holland , expresfelyk i s gecaveerd , i n reguar d va n de n Pro cureur Generaa l van denzelve n Hove , dat denzd ven nieman d e n za l vermoge n i n Proces t e betrek -

!C 334 ) ken,' ten z y b ? informati e prascedent e tegen s d é eenendienhyin rechten betrekken wH, en word ten ten opzicht e informati e précédente ook genoemd , actus primus, quo contra delinquenten proceditur. BA * Vo, ft»prax. tf theVr. Criminal. §.inquifiiio, num. a. Ten tweeden, zyn zodanig e préparatoire of praece » dente information , welke ex fama publico geboren worden, va n da t gewicht niet , vermit s me n gee n Delicten behoor t te gaa n zoeken, maar dezelve aan den da g komende , op d e waar e gelegenhei d va n dien t e ihquireeren . zo o noodzakelyk , esfentieel , en fundamenteel i n Crimineele Proceduren , dat nu l en onwaarde is al 't geene tegen Iemand, zonder ee • nigeprsallableinformatien, to t deszelfslaste, wor d in Crimineele zaken by de band genomen, ten war e Iemand op de heete daad ware bevonden, of dat eenige partye n ove r de n Misdadige n klaagden , en i s dienvolgende by den Hove va n Holland van allen ou den tyde n verdaan , da c ee n apprehenfie , die ge fchied zonde r prsecedent e informatie , zo o nu l is , dat dezelve doo r volgende informatief! niet kan worden geconfirmeer d , maar heef t alty d he t Ho f i n zulken gevalle belas t de Gevangenen t e relaxeeren , Apologia va n de G KOOT Cap. 13. omtrent he t einde, add. D A M H O U D E R jpracU Crim. cap. num. Ten derden, om da t zelf s zodanig e préparatoire information eeoigzins graveeren, zo o is by het voorfz, 19. Art. va n d e Jnftructi e vande n Hove van Holland, den Procureur Generaal verboden eenig e precedents informacien t e neme u , te n war e b y Ordonnantie van denzelve n Hove , o f in zake n die b y avantur e gefchieden, in plaatze daar hy ware praefent , al s he t delict gefchiedde , en al s by met verfcher daa d za l bevinden geddioqueer d t e zyn ; Ten vierden, zo o is d e Procureu r Generaal , buiten dezelv e gelegen beden , gehouden, zoo haas t eenig e Misdaa d te r xyner kennisf e i s gekomen , he t zelv e de n Hove aan t e dienen , hetwelke d e zak e daa r to e gedis poneerd vindende , de n zelve n Procureu r Generaa l belast, o p ' c zelv e feit , e n d e Circumflaotien va n dien»

f

f335) dien, zi g préparatoire t e informeeren : Waaruic dan ten vyfden , gelyk meed e ui t he t voorfz . 19. jtrt. va n d e Inllruc'ci e van de n Hove van Holland, daar by den GeDeraa l Procureur i s verboden eenig e informaiie précédente t e nemen, da n by Ordonnantie van denzelve n Hov e CO D fteert, da t he t neme n van zodanige ioformatien, volgens dezelv e Inftruc tien, den Procureur Generaal ook alleen competeert , nam exceptto firmatregulamin cafibus non exctptis , L. qucefitum 12. ff. de inftructo & in(lrumento, ea dac het zelv e ee n gevolg i s vanzy n Ampt , daa r by dftnaelven i s aanbevolen, te folliciceeren, fustineeren en befchutcen all e d e zaken , daar d e Prince va n den Lande eeni g interest Acti e of querelle mag hebben , Art» 17. van d e Inftructie va n de n hove va n Holland; É n eindely k ten zesden, zoo moeten pr&ceüenle wformatien, zoo vee l alsdoenly k is , e n zulk s geyoeglyk e n zonde r praejudici e ka n gefchieden , geventileerd worde n voo r de n Rechter , di e compe tent i n de zake is, & ad quem caufa Cognitio fpectat. ten eind e om zo o veel te bete r e n me t meerde r ae kerheid en gerusthei d t e kunnen daarn a ordioeereD , 't geen e i n de zelve zake tot verder e becragting e der Justitie zoud e mogen bevonden worde n t e behore n , en ander e redene n meer , zi e he t onderftaand e $1 drt. va n de Criminee/e Ordonnantie van den Jare 1670. zynde va n de n volgende n inhoud' . Ende om te verhoeden de abuifen, die men bevind in de jittestatien of Informatien préparatoire, „gemaakt ende gehouden by incompetente Peruanen ; Verbieden wy alle Notaris/en, Secretaris/en, Griffiers ,, en generalyken alle Perzonen, geen Jugen 'of Rechters wezende , of geen Commisfie of tnaclit hebbende , om Information préparatoire te nemen, geen Getuigen te horen, Attestatitn te geeven, oftefpeciale acte te doen, in de zaken ende trocesfen hangende voor andere Rechters'. Op poene voor 'deeerjle rehe, van huare Officier, gefuspendttrd tt werden voer eemn tyd,

( 33<5)

tyd, tot arbiterfchepe van den Rechter : En voor de tweede reize van privatie van 't voorzeide Officie, e« van den Ban, ook. tot arbiterfchepe van den Rechter , verbiedende ook alle Jugen ende Rechters , op gelyke Informatien of Attestatien eenig reguard ofte mzten te neemen, in wat manieren dat het zy, noch ook dezehe te ontfangen ofte toelaten, al en waar 't maar om die daar na te recoleeren: Op faene van Nulliteit. Waarop behoort vervolgens, naar het fentiment van B O K T , in de Crimineele Rechtspleging byzonder gerefiecteerd te worden ? Op all e zodanig e Requifiten , welk e i n Cas Crimineel haar e fpeciaale betrekkinge n hebbe n to t Appnhen/ie Corporeel, Dagvaarding i n Perzoon e n De/aülten, waarva n grootendeel s gehandel d is , i n zeke r Crimineel Tractaat , by ons ontworpen, onde r de n Tytel va n R E C I I T S H E L E E K D K W E K K S C H O o L of Sleutel de r Crimineele Practyk , aangaande welk e fpeciale materi e no g eenig e onderzoekinge n ove r blyven, di e aanmerkely k e n daaro m te n uiterfle n recommandabel voo r Rechters en Practizyns zyn . tPaarin bellaan die noodzakelyke Requifiten , voor zoo veel het eerfie geval, namelyk de Apprelienfie Cor poreel betreft ? In d e eerfte plaats, da t d e Rechter , aa n welke he t onderzoek e n vervolge n de r Misdaden , als mecd e de condign e ftraffen daarva n wetti g competeer d , zorgvuldig behoor t t e examineere n of 'e r in der daad zodanige Delicte n gecommitteer d o f begaa n zyn , als waarove r Apptehertfie Corporeel zo u kunne n wor den verleend , e n d e inquiinoir e Proccduure n inCa s Crimineel ftaat t e worden begonnen , o m da t 'e r altyd

C 337 )

tyd alvooren s he t verleene n va n Apprehenfie Corp9* 'reel tegen een ' Délinquant » volgens d e gronden va n het Befchreven Rech t confteerer j moe t van he t Cor* fore Delicti , en hierva n behoor t yk blykend e , al verder to t Objec t va n zyn onderzoe k t e maken , of het geperpetreerd e Delict , waa r ove r Informatie » genomen zyn , o f waarove r Appreheufi e ftaat ver leend t e wórden , va n dien aart is, da t dezelve naa r Rechten, Wetten , Placaten , en Costume n va n deeze Landen eenig e Crimineel e ftraffen o f ander e mindere Correctie , het zy' van Geldboete o f ander zins confteert. I n d e tweede plaats, da t bove n die n niettninder i n Confiderati e komt , da t alfchoo n d e Misdaad voo r volftrek t ftrafbaar o f corrigibe l ka n gehouden worden , evenwel alvooren s d e Rechte r tot he t verleene n va n Apprehenfie Crimineel refol* veert , dient voora f t e >>aa n ee n geconfumeerd , ryp, e n naauwkeurig onderzoek, o f de welverdiende flraffe niet zy geëxiingueerd, afgefchaf t o f weg genomen doo r Prafcriptie , Sententie, o f oo k we l door midde l va n Grati e doo r d e Hoog e Overighei d verkregen » behalven da t als he t factum al (traf baar rnogtezyn, egte r we l degely k behoor t t e worde n ohderzogt, o f de genomen iniormatien oo k in fpeci e liggen tot laste n va n diegeene , di e daarover i s ge accufeerd of aangeklaagd , en tege n welken gefuspe c teerden Délinquant men te r zake va n dien i n Cas Crimineel wi l ageere n , om rede n dat , alvooren s zulks t e doen, hier gelde n moe t he t bekende Axio* ma van rechten, debet conftare de delicto 0* etiam as Delivquente. I n d e derde plaats, da t i n Cas voor fchreven, b y den Rechter in deezgn competent, met geen minde r attentiee n zorgvuldigheid , we l dege * lyk behoor t t e worde n gad e geflàgen, e n met d e uiterfte vöorzigtigheid aa n he t befchreven Recht de r Phcaren e n Co&tume n „deezer Lande n te r Toets * fteen dien t t e worde n gebracht , o f he t veronder» » ftelde Delic t zodani g gequalificeerd, en me t geloof » waardige of te n minfte n me t waarfchynlykePreuve n gecircumftantieerd i s , waaruit de n rechte n genoe g Y zyn-

(33») zynde zonde kunne n worden opgemaakt , dat de» , wegen by Sententie eene Doodftraf of Lyfftra f ka n worden gedecerneerd , da n of de omftandigheid der geprœfupponeerde Misdaad, waarover eigentlyk Apprthtnfie Corporeel, of Dagvaarding in Perzoon zou de vallen , nie t verde r zoud e gaan dan tot een Condemnatie te n hoogfte n va n Bannisfement , of we t van een e fimpele Geldboete, al s zynd e di t requifit doorgaans zoo noodzaakelyk , o m daaro p i n goed e Justitie te reflecteeren, dat zo o wel Vreemdelinge n als Inboorlingen, weze n de va n ee n gedistingeer d Caracter, flaand e te r goede r Naa m e n Faam , e a niet zynd e fufptctus it fugs, doch a l t e ligtvaardi g by aispolitfe va n de n Rechte r geapprehendeer d e n in Cas Crimineel, ove r ee n gerin g Delic t betrok ken zynde , e n naderhan d i n ee n Ordinari s Proce s ontvangen wordend e * den ganfehe n ftaat va n hunne defenfie i n he t laatstgemeld e Opzich t zoud e kunnen worde n gefundeerd , gelyk bedreve n e n oplettende Praecizyn s va n beproefd e ondervindin g zl g Wonder we l va n zodanig e Mefur e te n Voordeel e van hunn e Meester s wete n t e bediene n ; En he t was te r oorzake va n dien, dat wy in den Jar e 1762. tegen de n Balju w va n zeker e Hoog e Heerlykhek! , Crimeenele Jurisdicti e hebbende , e n di e een ' Per * zoon, befehuldigd van 's Lands Middelen gefraudeerdte hebben, onrechtmatig geapprehendeerd had,Maniament panaal by den Hove verzochten, en vervol gens Atttntattn panaal rege n de n zelfde n Balju w obtineerden, me t dar gevolg, da c na datdeeze zak e in qussti e voo r het volle Collegie beplei t geworde n was, d e Bailju w Ratione Officii niet alleen by Vonnisfe interlocutoir gecondemneerd wierd, tot reparatie vas d e verzochte Attentaten panaal•> maar ver volgens om de A pprehenfie, al s Jcwalyk en te n on rechten gedaa n , illko Kost-e n Schadeloo s a f t e doen , mitsgaders i n d e Vergoeding va n all e Schade en Nadeeteo, by den Geapprehendeerden te r zake va n dien geleden , e h bove n die n me t eondem natie in alle de Kosten van den Procesfe: I n d e vinde

C 33s > > tie plaats, da t alhoewe l zu l Je zoort va n klein e D o Heten, niet importerende eene Lyfftraf, maa r diealleen gecorrigeerd worde n met^een e zeker e Geldboete te r discreti e va n de n Rechter , e n te n respecte van welk e he t verkene n va n .Apprehenfie Corporeel of Dagvaarding in Perzten, te n opzichte n van gebo* ren Burgers of Inwoonder s va n ee n Stad , zo o veel mogelyk behoor t t e worde n gemenageerd , het echter te n voordeel e van d e Deren fle, inzonderheid in zaken , rakende d e Gemeen e Lands Middelen » buiten all e bedenkin g is , da t wannee r de n Trans gresfeurniet in flagranti delicti, o f o p de daa d be* vonden wezende, d e Officier in Loco, die fustineer c tot zodanig e Geldboet e gerechtig d t e zy n > en te r zake va n die n zyn e Acti e wi l inftitueeren , nood zakelyk gehoude n is , o m n a voorgaand e fimpele Citatie o f Dagvaardin g i n deeze n Cmliter, e n du s ordinario modo tege n de n Délinquant t e procedeeren; E n laatflely k i n d e vyfde plaats, da t Ieman d in Cas Crimineel i n Perzoo n gedagvaar d zynde , ten eind e o p Vraa g Articule n t e worden gehoord , met fundamen t Copy va n de Vrage n e n Responfi ' Ven eisfche n kan , en oo k aa n dezelv e behoor t t e worden geaccordeerd , ho e zee r zodani g Verzoe k by zommige Crirainaliste n disputabe l fchynt , en. wel ee r by den Procureu r Generaa l van de n Ho ve is geweigerd , o f lieve r betwis t geworden , al s fustineerende allee n gehouden t e zyn o m Copy va n de Vraa g Articulen , maar diet va n de ResppnQve n te moete n geven , zi e to t meerde r elucidaii e hie r over d e Sleutel va n d e Crimineele Practyk, mitsga ders be t Rechtsgeleerd Woordenboek , alwaar me n Voorbeelden daarto e betrekkely k viöde n zal : On » dertusfehen is i n de n Jar e i<5<5o. by den Hove va a Holland he t Contrari e va n dien , te n Voordeel e van den Gedaagde n verftaa n , • gelyk i n ee n al s toe n £?ëKtcerd hebbend e notabe l geva l ui t d e volgend e Nutulen bewysbaa r conlteere n kan . Ya •

T I-

C 340)

TITULÜS No. I» —-

h

FORMULIER, va n Notule n in Cat Crimineel, houdende Verzoek om te hebben Copy van Vraa g Articule n , en Kesponfive n , waarop de Rechter Fiat verleend , en ie gelyk confenteert dat de Gedaagde van de Perzoneele Comparitie ont/Jagen zal worden , en vervolgens geadmitteerd om t$ mogen occupeeren by Procureur.

De Graa f D E R I E O X , Gedaagde in Perzoon , Contra den Procureu r Generaa l van deezen Hove , uit den naam en van wegen de E D. G R O O T M O O, Hetre n State n van H O L L A N D en W E S T - V R I E S L A N D , Impétrant» defaulten te purgeeren, Dén *o December 1669 . van Dalfzen roet de n Gedaagden prsfent, verzoek t Purge van de Defaul ten i n deeze n verleen d , met de n efiecr e va n dien, t e vrede n zynd e d e Kosten , te r zak e va d dien gevallen , t e refundeeren . De Procureur Generaal refereer t zt' g nopende he t Verzoek, te r discreti e va n deeze n Hove. 'T H O F boud d e Defaulte n voo r gepurgeer d met te n eftecte , mit s refundeerend e d e Kosten . De Procureur Generaal, alvooren Eisc h t e doen, verzoekt da t d e Gedaagde za l worden * gehoord o p Articulen.

ran

C34') Van Dal/zen confenteerc i n 't zelv e Verzoel: , mits da t he m gegeve n za l worde n Copie van de zelve Articule n e n Responfiven . De Procureur Generaal jefereert zulk s insge . Jyks te r discreti e van de a Hove . 'T H O F ordonneert , da t n a voltrokke n Exame n den Gedaagde n gegeve n za l worde n Copie van de voorfz . Articule n e n Responfive n by den Gedaagden t e doen . De Procureu r van Dàlfzen verzoekt , va n we . gen zyn ' Meester , da t h y ma g worde n geabfol veerd va n d e Perzoneel e Comparitie , e n geadmic teerd t e moge n occupeere n by Procureur, onde r belofte e n handtastinge , va n t e allen'tyden , de s vermaand zynde , weder i n Perzop n te comparée ren, Jub pana Confesfi 6 f Comicti. De Procureur Generaal refereer t insgelyks , no pende ' t voorfz . Verzoek , ter dispofici e va n de a Hove. 'T H o F ontflaa t de n voorfz . Gedaagden va n d e J>erzoneele Comparitie , e n admitteer c de n ?elve n te moge n occupeere n by Procureur, onde r belof te e n handtastinge , ut fupra. Actum b y de Heere n Dorp , Sixti, Pauw, Goes, Fannids, en Cloeck, Y3

Nierop, Hoe

( 34 » )

Hoe vtcls DefaulteD hebben in Crimineele zaken plaats, ten opzicliten van een'' Délinquant, die Contuma* of abfent w> en na voorgaande wettige Citatie niet compareert ? Drie byzonder e Defaulters^ en meesttyds de vierde, di e naar flyle va n de Crimineele Practyk , voo r zoo vee l de s noods , ex fuperabundanti geichied . Hoedanig zyn ét effecten van dttze vier onderfcheiden Defauiten, t n Cos Crimineel? Dat voo r he t Profy t va n he t eerjle Default, de Défaillant of Gecontumaceerd e verftroke n wor d vao d e Exceptie DecHnatoir, voo r he t Profy t va n het twtede Default het rech t verliest , o m zi g va n de Exceptie Dilatoir te moge n bedienen , voor he t Profjt va n he t derde Default, de Exceptie Perem toir ontzeg d word , e n voo r he t Profy t va n he t laat (te o f vierde Default, di e ex Juperabundami ge fchied, by dispofiti e van de n Rechte r va n all e verweering e n Uefenfi e te n zyne n Voordeele , da delyk ontze t word , me t da t gevol g da t de n Procureur Generaal va n de n Hbve o f de n Officie r in Loco, doo r wie n d e Crimineel e Acti e i s aangeleg d en begonnen , peadmitteerd word , om zy n Intendit, me t de Verificatien daartoe dienende, iniisgadera »yn Kisc h e n Cocclull e te n Last e va n de n Défaillant! in Judicio te mogen overleggen. Js *er geen Remedie van Justitie in de Crimineel» Rechtspleging bekend, volgens welke alle dezelve opgenoemde viir Defauiten , met derze/ver effecten t kunnen gepurgeerd en vernietigd verden? Ja, o p meederbande wyre, als i n de eerde plaats , Mineer 4 e Gedaagd e wettig e redene n va n ab fen-

(3*3) fen tie allegeere n kan, gelyk dat h y propter pauper' totem niet gevoeglyk heeft kunne n overkomen , of andere gefundeerde Oorzaken va n eeo e ander e na « tuur, welk e ingresfi e by den Rechte r kunne n vin den, e n du s fubftantiee l Relief , te n fine o m va n dezelve Default e gepurgeer d t e worde n o p zoda nige escufabel e gronde n verzoekt ; O f i n d e tweede plaats , ai s de Défaillant , in voege n al s voore n in Cas Crimineel gedagvaar d wezende , no g voo r de Sententi e compareer t e n zi g zelf s i n heeteni s begeeft, mitsgader s terftond all e d e Kosten, op d e verleende Defaulte n gevallen , betaald , e n dezelv e •op d e laatstgemeld e wyz e purgeerende , i n zyn e Defenfie moe t worde n gehoor d • De rede n waar om ee n Défaillant of Geeontumaceerde , op wien s Perzoon ApprehenG e Corporeel verleen d i s geworden , genoodzaakt i s in . beflote o hegtenisf e t e gaan, e n vervolgen s al( e d e Koste n va n d e De faulten t e moete n betalen , ee r h y Purge va n dezelve bekome n ka n , is i n d e Practy k zee r be kend, al s zynd e i n Criminalibus ftyli, da t d e De faulten nimme r worde n gepurgeerd , da n mit* blyvende d e -efiùctea vaa diea . Waanp fteunt zodanige remedie van Justitie, in Cas Crimineel, van een' Défaillant of Geconlumaceerden , die voor de Sententie nog compareert, en uit krachte van dien van alle de tegen hem verleende Defaulten, in voegen voor} chreven, gepurgeerd word? Op fundament va n Articvi 55 en $6. van d e Grt trünetle Ordonnantie, va n de n Jar e 1750. luidende als volgt . „ Art. 55. Dat indien h y n a een of verfcheiden De„ faulcen verfchynt , e n compareert , za l i n d e Y 4» . g*"

( 34 4 )

„ „ ,, „ „

gevangenisfe gelei d worde n , en gecondem . neerd die KosteD va n d e voorzeide appellatie n en Uefauken t e betalen, dezelv e eerst e n vooraf te nemen en vinden op zyne Goederen, indien hy eenige heeft" .

i, Art . 56. En zo o verr e h y te r laatfte r asfiçnatie „ niet e n compareert , za l onz e Procureu r Ge ,, neraal en Officie r va n de r Plaatze , he t fei t e n „ Crimen , daarmede d e voorzeid e Gecontutna » „ ceerde belast is , exponeeren e n uitgeven me t ,, de Oefaulte n tegen s he m gegeve n , nemende „ ConcluGe va n de n Ban , Confiscatie va n Goe„ deren of zulke andere, als h y naar de Qualiteit „ van de n Delict e e n Misdad e bevinde n za l t e ,, behooren: En zullen d e Jugen of Rechters van „ Honden aa n binne n eene n korte n Termy n al „ leenlyk vifiieere n die Informatie n e n Exploiten ,, van d e Huisfiers , Deurwaarders , o f Sergean „ ten, o m daarop Vonnisfe en Sententien te gee,, ven, zo o zy bevinde n zulle n t e behooren : E n „ niet min zal de voorzeide Gedaagde alty d ont* „ vangen worden , om zyn Defaulte n t e purgee,, ren to t te r Sententi e toe , mits betalend e d e „ Kosten van dezelv e Defaulten '. floe word, volgens den fiyl van de Crimineels Praetyk , na vier geobtineerde Defaulten , doorgaans voor den h o v E van H O L L A N D het I N T E N D I T ge formeerde Cemeenlyk o p de volgende wyzc , al s onder Titu. Uu II. hierna breeder aangetoond word , wannee r den Procureur Generaal ten Laste van den Defaillanc en Geconcumaceerden by Overlevering va n zodanig Intendity mee d e Verificatie n daarto e dienende , i n het flot van dezelve , zy n Conclude va n fcisch i n Cas Ciimineel voege.

(345) T I T ü L Ü S II. No, I. »-— - FORMULIER van een ItfrEtf D i T na voorgaandegeobtineerde De* fauke. gedaan maaien , en dtn Hov e van Holland overgegeven, by of van wegen den Procureu r Ge . neraal van den' Hove van Holland, Impétrant van Mandament Crimineel, op ende jegens iV. Gedaagde in Perzoon by Edicté, Lœlitant, ende Dei faillant.

IN TENDIT,

„'Proponeert de voorfz. Impétrant, dat d e „ voornoemde N . Gedaagde n m deezen, n a da c ,, hy eenfge n ty d wa s geweest Advocaa t va n deezen j , Öove , zf g me t de r Woo n begeve n hebbend e „ tot Dordrecht, e n dezelv e aldaa r hebbend e eeni ,, gen ty d lan g gehoude n zy n refidenti e e n Woon „ plaats, hem nu eenigen ty d geleden , b y den Ge„ rechteen Kanoer e Judicieel e aldaa r dezelv e Sta d „ en Jurisdicti e va n dien wa s ontzeg d , waarna d e ,, voornoemde Gedaagdç , eerst by den voorfz . „ Hove , en daa r naa r by de Ed. Groot Mog. Hee „ ren, de Staten van Holhnd en West-friesland mer,, kelyke inftanti e gedaa n , en aangehoude n heb » „ bende to t a l zulke n einde , da t d e voornoemd e ,, gedaane ontzegging e zoud e worde n vernietigd , ,, of da t he m daa r tegen zoud e worden verleen d ee„ nige inhibitie; Da n zulk s nie t hebbend e kunne n „ obtineeren, en hoewe l h y mitsdie n dezelv e ont ,, zegginge we l hadd e behore n te acquiesceere n ; „ na t e kome n e n t e obedieere n , nochtans d e ,, voornoemde Gedaagde dien onaangezien te r con -, tratie zi g vervorder d hadde , namaals zi g we . Y 5> » der-

C 346 ) dero m te begeeven binnen d e voorfz . Sta d Dori,, recht, bly vende eenigen tyd lan g zi g aldaa r ont„ houden i n zeker e Huizinge , di e h y t e voore n „ hadde bewoond , e n onderwylen houdend e eeni »> g e byeenkomfte n e n Coirespondenticn me t ver M icheid e burgere n e n Ingezetene n aldaar , tende„ rende dezelv e byeenkomfte n e n Corresponden f1 tie n to t gee n andere n eind e , dan o m dezelv e t, Burgere n en Ingezetenen o p t e ruye D en t e inci„ teeren to t ongehoorzaamhei d e n wederfpannig . „ heid tege n d e Regeerder s e n di e va n d e Magi „ ftraat der voorfz. Stad , zynd e haarcwettigeOve ,, righeid, e n da t onde r praetex t e n doo r Impres ,, fle, di e hy aan dezelve Ingezetenen hadd e zoeken ,, te geven, va n dat aan haare, o f de r Gilden s Ge ,, rechtigheden e n Privilegiën , b y dezelve Regeer,, ders zoud e worde n gedaa n rnerkelyk e inbreuke, „ dat dié va n dezelve Regeeringe zouden weze n ge„ Iteld contrari e dezelv e Privilegiën , en zulk s die ,, zouden weze n onwettig , als oo k meineedi g , f , doend e h y "Gedaagde't zelve nie t allee n moude,, lyk, me t aanwyzing , e n voortellinge n va n ce„ nige reraedien , al s by de voorfz . Ingezetenen , „ en Gilden s zoud e (laa n daa r tege n t e gebrui welke voorgefteld e remedie n zooani g w ken , „ waren • dat eenig e va n de vôorfz . Ingezere„ nen, di e h y dezelv e voorftelde , daa r va n had „ den een fchrik e n afkeer , maar ook o m t e beter „ zyn intentie t e effectueeren , doend e ' t zelve by „ eenige Gefchriften . di e h y aa n eenig e Ingezete „ nen, en Deeken s van d e Gildens der voorfz. Stad 9 , hadd e gecommuniceerd, zynd e dezelve Gefchrif » „ ten, o f eenig e va a dien , meed e va n zodanige n ,, gevaarlyken inhoud , dat d e voorfz . Deeken s de„ zelve maa r ten deeleo gelezen hebbende , goed » „ gevonden hadde n di e te doe n verbranden , gely k „ hy Gedaagd e meed e te n voorfz . eind e alhie r i n „ den Hoge hadde laacen Drukken, zodani g of dier»» gelyk Gefchrift , geimituleer t wezende : Maga . » zyn va n meiaeedige Ontuch t e n Bastaard Spaan» febe M

IC 347 ) „ fche moetwil , betrefrend e d e Vroom e Magiflra * „ ten, Deekens , Gildens , e n all e goed e Ingezete » », nen'der Sta d Dordrecht, zonder by ' c uitgedrukt „ te worden , de n Naam van-den Autheur, va n de o „ Drukker, en va n d e Plaatz e daa r he r gedruk t „ was, waa r inn e nie t allee n injurieufely k wier d ,, getoucheerd d e Eer en goede Naa m e n Faa m va n „ verfcheide Regente n de r voorfz . Sted e i n ' t par „ ticulier, e n 't zelv e derhalve n te n die n reguard e ,, niet anders gehouden konde worden, als voor ee a „ fameus Libel , maar oo k d e Inhou d va n die n „ zeer feditieufely k wa s (trekkend e te n voorfz . ein „ de, namelyk , omm e generaly k d e voorfz . Inge ^ ,, zetenen derzelve r Stad o p t e hitzen, en t e inlti * ,, geren to t wederhoorighei d e n wederfpannighei d „ tegen dezelv e Regeerder s aldaar , e n da t onde r 5, het voorfz. prastext , zo o va n dat d e voorfz . In „ gezetenen doo r dezelv e zoude n lyde n , eenige „ inbreuk va n haar e Privilegië n , en da t dezelv e „ Regeerders zoude n weze n onwettely k geftel d , „ als ook dat dezelve , ó f eenig e va n d e Principaal„ fte va n dien zouden weze n meineedig, ja oo k de* ,, zelve Regeerders daa r by befchuldigd wordend e t , va n ongebonde n Godloosheid , Hooge Mach t „ fchendige, vergyting e en fouleeringe va n d e Jus„ titie en Politie van d e Stad en Provinci e , valsch. „ heden, en trouweloosheid, en andere diergelyk e „ enorme e n zee r exorbitant e Tauten mefure n en „ misdaden, en omm e d e voorfz . ingezetene n t e ,, meerder t e comtnoveeren , tot wederhoorighei d ,, tegen haar e voorfz . Regeerder s , onder dekze l „ van inbreu k de r voorfz . Privilegiën , dezelv e In ,, gezetenen daa r inns tneede wierden aangemaand , ,, van da t haarer Ee d en fçhuldig e Plicht zoude zyQ „ daar tege n t e voorzien, me t oyvoeginge va n im« „ pertinente Allegatien, e n abufiv e Applicatie n van „ eenige Exempele n va n dadelyk e Oppofiiie n e n „ Refistentie by der han d genome n zynde , tege n „ de Tyranniek e Regeering e va n eenig e Overhe . „ den, te n eind e de voorfz , logezetene n daa r doo r „ zou.

C348)

„ zou Jen worde n geinciteerd , to t he t aanneeme a , , van eenig e feitelyk e middelen , e n to t feitelyk e „ wederfpannigheid tegcn s haar e voorfz . Regente q „ of Magiftraten , gelyk oo k (omm e d e voorfz . In „ gezeteuen to t 'zodanig e middele n t e meerde r t e j , impelleeren, ) daa r by wyders me t zodanig e abu „ five Allegatten va n Exempele n e n anders , getrag t „ worde dezelv e Ingezetene n t e geeve n deez e im ,, presfie, datz y Luiden, indie n zydaar innenalati g „ zouden zy n , zouden hebbe n t e verwachte n e n „ gedreigd zoude n worde n me t God s ftraffe , in „ plaats va n da t dezelv e Ingezetenen , indie n z y „ Luiden in haar e Geregtighede n e n Privilegië n by „ dezelve zouden-worde n verkort , daa r tege n zou-r „ den kome n e n allee n behoorde n t e zoeken , de „ behulpelyke han d va n d e Hooge r Justiti e alhie r 3, te Land e zynde, zoo wierd daar e n boven ook be„ vonden, d e voornoemd e Gedaagd e me t zy n ei „ gen ban d gefcbreven , en pnde r d e voorfz . iDge . 3, zetenen geftrooi d of aa n dezelv e gecommuniceerd „ te hebben , no g e.e n ande r feditieu s Schrift , in „ gefield zynde , by forme van Confulcatie , enwe,, zende geiotuleerd, Rechtmatig e Confulcati e ei ) „ Remedie tege n d e Meineedig e Ontuch t e n Ver „ treedinge de r Rechten , Vryheden, en Privile „ gien de r Sta d e n Gilden s va n Dordrecht, ftrek„ kende de n inhou d va n hetzelv e Gefchrif c meed e ,, evidentelyk, te n eind e o m aa n d e Ingezetene n ,, der voorfz . Sted e t e geren alzulkeimpresfie , t e „ weeten da t zeker e haar e Gerechtigheid o f Privi . „ legien, b y di e van d e voorfz . Kegeering e zoud e j , worde n geiufringeerd, e n om dezelve Ingezetenen „ te animeere n e n t e extimuleeren , om onde r he c „ dekzel va n dien, en als daar tege n by de hand t e „ neeraen eenig e middele n va n dadclyk e weder „ fpannigheid tegen * haare voorfz . Regenten , mee„ de brengend e netzelv e Gefchrift onde r andere n , „ tot bete r uitwerking e va n a l zulke dadelyk e weit derfpannigheid , dat indie n eenig e Deeken s va q „ d p Gildens naarlati g o f verzuimin g zoude n zyn , » haa.

C3i9 ) 4, baare Gilde n dadely k t e vergaderen , omm e he t it voorfz . prsetenf e Rech t de r Gilde n t ë helpe n ,j handhaven , z y al s nalatige, trouwlooz e enmein „ eedige va n d e Gildebroeder s zoude n moge n e n „ moeten worden verworpen , tendeerend e he t zel ,i v e uitzienely k , omme d e goedwillig e Deeken s „ van d e Gildens, e n andere góéd e Ingezetenen der „ voorfz. Stad , tot zodanige wederfpannigheid nie c „ genegen zynde , daarto e meed e aanteporren , t e „ impelleeren e n aa n te dryven , of d e ander e te # it gen s dezelve optehitzen, en aizo o onde r all e de » , , zelve meed e t e veroorzaken , ee n groot ë twee . „ dracht, twist , e n oneenigheid , ftaande ui t all e „ hetzelve niet anders te verwachten, da s een grootë „ Oproer en Tumulte in de voorfz. Stad, waardoor „ dezelve Stad, o f alle de Regeerders e n ingezete * „ nen va n dien , zoude n kunne n worde n gebrach t , , in merkely k peryke l e n gevaar , ' t wel k by ee,, volg rrieçd,é zoude ftrékken to t merkelyke n Dn„ dienst va n dé n Lande , zo o da t all e 't'geene b y it den voornoemde n Gedaagd e ï n maniere n voorfz . ,, zoo' door d e voorfz . mondeling e al s fchriftelyk e 4, Inftigatien , was getrach t e n gemachineer d gcr ,i weest , uitzienely k wa s tendeerende to t een . zeef „ fchadelyfce en dangereuf e fediti e e n Tumult e , „ gelyk daa r o p ontdaa n wa s ee n merkelyk e Öd „ ruste en Beroerte onder de Ingezetenen der voorfz* „ Stede zoo verr e dat van node n wa s geweest , .by ,-, den voorfz . Hove derwaards gecommitteer d t e ,. worden eenig e Commisfarisfen, omme daarop ,eë* „ nigè ordre te Hellen , te n eind e dezelve Onrüst e „ zoude worde n gefteld , e n wyder s voorgekomen , „ en mitsdie n de n voornoemde n N . Gedaagde n , „ moest worde n geconfldereer d e n gehouden , al s , , Author feditionis ff concitaUr tumu/tus , zyndé „ in Rechten kennelyk , hoewe l d e ftraffe over zo ,, danige fchyn t t e wezen eenigzint s arbitrair , quoi „ tarnen Authéres feditionis &ÇoncitatQres Tumultus „ gravis fime fint ptectendi, fecund, text, in L i . C . „ de fediliofis, & C. in h fi quis aliquid ex metalla, §. Au*

C 35° ) ,» § . Authms ff. depcenis: fcfC. ui late tradit, F A », RiNAc. de Crimine Lctfct Majestatis 113. «uni. », i7<>' &ftq indien h y ;, zoude konnen worde n agterhaald, insgelyks over f , de voorfz. zake, andere n ten exempel, zw3ariyk , , zoude behore n te worden geftraft, zo o haddeh y yi Impétran t in den nam e als boven , op ay n te ken. ,, nen geve n va n deeze a Move geimpetreer d Man * ,, dament Crimineel , ten eind e indie n d e voor « „ noemde Gedaagd e onde r ' t resfor t va n denzel * „ ven Hove zoude kunne n worde n bekomen , de„ zelve zoude worden genome n i n verzekering c e n , , apprebenfie, e n gebracht op d e Voorpoort e van „ den voorfz. Hove, omme aldaa r tagen s he m te r „ zake voorfz . geprocedeer d t e worden , a! s naa r „ Rechten e n ftyle, o f indie n de n zelve n nitrzo u „ de kunnen worden bekomen , h y ui t Icrachc e van

(351 ) j , ' t zelv e Mandament , b y openbare Edicté e n In* it finuatie ter zyner laatft e woonplaacf e zoude wor iy de n gedagvaard , omm e n u to t zeker e dag e voo r „ de n voorfz. Hove te comparareeren i n Perzoon , „ o p poene van Ban , e n Confiscatie van alle zyne it Goederen , omm e t e aanhore n de n Crimineele a t, Eisc h e n Conclude , die h y Impétrant te r zake it voorfz . tegen hem zoude willen doe n e n nemen » „ welk Mandamen t h y Impétrant doende i n ' t werk „ leggen, vooreerst de n voornoemde n N . Gedaag „ d e , o m den zelve n t e bekomen i n verzekeringe , „ hadde doe n zoeke n binne n d e voorfz . Sta d Dordj , recht, te n voorfz . Huize , daa r h y he m t e voo » it re n hadd e onthoude n , en t e voore n badd e ge . , , woond, da n dezelv e nie t wordend e gevonden , 4, maar zi g abfenterende , of lœtiterende, hy va n „ de Puy e va n de n Stadhuiz e de r voorfz . Sta d , „ b y het KIokkegeflag e n openbaar e Edicté , door „ een' Deurwaarder van de n voorfz . Hove daartoe ,, gecommitteerd, agtervoïgen s de n voorfz . Man . „ damente was gedagvaard, o m te n voorfz. einde tot iy zekere n geprefigeerden dag e voor den zelven Hovt 9 „ op pœne van Ban , en Confiscatie va n zyn e Goe „ deren, t e Compareere n i n Perzoon , waa r va u ,, dan ook ten Huiz e voorfz. wa s gedaa n behoorly „ ke infiouatie , da n alzo o te n dag e dienende , d e „ zake geprefenteer d e n opgeroepe n zynd e , de i t voorf z Gedaagd e niet compareerde , vras by den ,, voorfz. Have hem Impétrant jegens denzelve a „ Gedaagde verleen d Default, tot Kuike n profyt e „ als naar Rechte n behoord e te volgen, mitsgader s „ een tweed e Mandament, ui t kracht e va n be t wel„ ke den voornoemde n Gedaagd e e n Défaillant an„ dermaal in Perzoo n by Edicté zoude worde n ge- ,, dagvaard, om t e zien wyze n ' t verde r profy i va n „ den voorfz . Defaulte, wel k Mandamen t behoor- » „ lykgeëxploicteerd, ende n voornoemd e Gedaag d „ de andermaal i n Perzoon , by Edicté e n Intinua3, ti e als vooren, tot zekere n dag e gedagvaar d we ,, zende, e n d e Gedaagd e Défaillant ten geprefi -

„ geer-

(3*0 „ geerden dag e meed e nie t compareerend e , znd „ was he m Impétrant jegens de n Gedaagde n ver * „ leend he t tweed e Default, to t zulken profyte , „ als naa r Rechte n daarva n fchuldi g wa s t e vol „ gen, en verder s ee n derd e Mandamen t * daar1} meede d e voornoemd e Gedaagd e e n Defail . „ lant, te n derdenmaale,al s bove n zoud e worde n „gedagvaard, omme.tezie n wyzen , ' t verder pro„ fyt va n de n voorfz . Defaulte , ui t kracht e va n „ welk Mandamen t d e voornoemd e Gedaagd e „ ten dérdenmaale, in maniere n als boven, behoor „ lyk gedagvaar d zycde , e n alzo o d e Gedaagd e „ en Défaillan t çe n dage by dezelve dagvaarding e „ geprefigeerd, meed e niec compareerde , zo o was „ b y den voorfz . Hove tegens de n Gedaagde n e n „ Défaillant gedecerneerd he t derd e Default , en „ u i t kracht e van die n h y Impétrant geadmitteerd „Over t e legge n zy n Intenait me t de Verificatie n », daar to e dienende , al s oo k he m Impétrant ge* „ confenteerd ee n vierde Mandament , daa r meed e „ de voornoemd e Gedaagd e en Défaillan t ten „ vierden maai e & fuperabundanti, b y Edicté ia „Perzoon ils vooren, zoude worden geroepen, om M he t voorfz. Intendit te zien verifieeren, e n Senten„ tic te hore n pronuncieeren roet inthimatie, wel k », Mandament meede naa r behore n geëxploicteerd, „ en dienvolgend e d e voornoemd e Gedaagd e e n „ Défaillant tot zulken eind e by Edicté i n Perzoon i9 al s voore H gedagvaar d wezende, tegens zekere n ^geprefigaeiden dage , e n alzo o d e Gedaagd e 'en it Défaillan t ten zelfden geftelde n dag e meed e nie c Sl wa s compareerende, zo o was by den voorfz. Hovo it he m Impétrant tegens de n Gedaagden e n Defail j , Jan t verleend he t vierd e Default,, en de Aete.vao si die n om gevoegd t e worden by het voorfz. Inttn~ S9 dit t o m in ' t vi fiteer en va n dien, daa r op a l zulk „ reguard genome n t e worden , al s ma r behoren , „ weiken volgende , zo o dien t h y Impétrant van „ deezen zyne n intendit, me t d e verificatien daa r „ toe dienende ouder deezen//ove, e n concludeert , » dat

„ ., „ „ „ ,, ,, » „ „ „ ,, ., „ „ „ .,

C 353) dat ui t kjacht e e n voo r he t profy t va n all e d « voorfz. Defaulte n , de voornoemde n Gedaagd e en Défaillant verfteeken za l worden , va n all e Ex ceptiendeclinatoir, dilatoir , e n peremptoir, mitsgaclers defenfie n e n weeren , die h y comparée» rende, i n deeze n hadd e moge n proponeeTe n e n doen . en da t dienvolgend e h y Gedaagd e e n Déraillant, by Sententie diffinitiv e va n deeze n Hov», te n eeuwige n dag e aa l worde n gebanne n ui t Holland, Zeeland, friesland end e Utrecht, zon daarinne wede r t e moge n komen , oppœne van zwaarder arbitraly k aa n den Lyv e geftraft tewor . den, e n da t all e zyn e Goedere n zulle n worde n verklaard t e wezen verbeurd , en geconfisqueerd , ten profyte va n de Hoog e Overigheid, of to t an dere finen e n Conclufi e al s bevonden za l worde n te behooren .

Wat volgt 'er gewoontyk, na de Overlevering van zodanig een I n ten dit, tegen een" Gedaagden in Cas Cri' mintel, wanneer hy by aanhoudenheid Défaillant, en Contumax blyft ? Dat d e Procureur Generaal , na va n zy n Intendit, mitsgaders va n d e Inforrnatie n e n Verificatien daar toe behorend e , onder behoreiyk e Inventari s onde f den Hove gediend hebbende , n a Overleverin g va n dien, zulk s b v den gemeldenHov e naauwkeuri g on . derzocht, geëxamineerd , e n daaro p vervolgen s ry * pelyk gedelibereer d zynde , meesttvd s confor m bec geconcludeerde by het zelv e Intèndit word recht ge . daan, en d e zaak-b y Contumaci e gefententieer d o f uitgewezen.

2

Hot.

( 35 * > Hoedanig word zotrtgelyke Sententie in Cos Crimineel, tegen een' Défaillant op het Overgeleverde Incendie ge'êxtendeerd ? Zodanige Vonnisfe n o p he t Intendit, byContumacie tege n een ' Gedaagde n in Cas Crimineel geweien, zyn doorgaan s van dee? en inhoud . T I T U L U S H

L

No. I. — — FORMULIER w w emt Sententi e » zoodanig 1als na overgeleverde Incendie, tegen een Gedaagden in Cas Crimineel, na vier voorgaande verleend* DtfauLttn, practicabel is. Gezien by de n Hove van Heiland, he t Menait, den zelve n Hove overgegeven doo r den Procureur Generaal, uit d e Naa m end e van wege n de Hoog e Overighei d e n Graaffelyfchek i va n Holland, Impétrant van Mandamen c Crimineel ; Op ebd e jegen s M . . Gedaagde en Défaillan t in hetzelv e Cas, Proponeerende e n Concludeerende de n voorfchreven Impétrant , invoegen als breeder b y zy n overgeleverde Intendit ii vermeld. NB. Hierop volgt nu het narre, of den ganfektn Inhoud van het Intendit zelfs. ,, „ „ j,

yy Al het welk e zynde zaken va n zee r pernicieuf e en gevaarlyke gevolgen , welke i n ee n welgefte N de Regeerin g nie t behore n toegelate n c f gelee den, maa r ander e te n txernpel e geftraf t t e wor den ; ' c Voorfchreve n flot' ine c rype deliberati e „ van

(355) „ va n Raadel » doorgezien1 er i overwoge n hebbén * t>-de, a l het geéo e ter materi e dienend e was, e n i d „ deezen eenigzint s kond e moveere n : Doefide „ Recht i n de n Naa m ends va n wegen d e Hoog e „ Overigheid e n Graaffelyknei d va n Holland, Zee„ land, en lVest>Friesland , verklaart voo r 'tprof'y t , , en ui t kracht e vandeDefault e by den Impétrant, j , tege n den Gedaagden en Défaillant in deezen g«ob* >, tineerd, denzelven Gedaagde n en Défaillan t i n „ deeze t e verfieeken , gely k h y verftooke n wof d „ mits deezen va n alle Exceptien Declinatûir, Dila„ toir en Peremptoir , mitsgaders va n all e Defenfie n „ en verweeringe n di e h y compareerende , ander „ zincs hadd e kunnen doe n e n proponeeren ; Ban & ncn dezelv e voort s voor altyd e n geduurend d zy n „ L e v e n ui t de n Land e va n Holland, Zeeland e n „ fVest-Priesland, zonder daarinn e weder t e moge n , , komen, o p poen e van zwaarde r ftraffe, e n con „demneeren de n Gedaagde n en Défaillan t wyders „ in d e Koste n va n de n Procesfe , ee r tauxati e e n ,, moderatie va n denzelven Hove. jildus gedaan en gepronuncieerd, enz. Wat uitzondering Iteeft daaromtrent plaats ? Dat al s d e Rechte r ondervind , dat d e Procureur Generaal nie t volkomenlyk zy n Intendit geverifieerd heeft gehad , e n da t de Défaillan t niet fchuldi g i s aan het Delic t waarmeed e h y te n onrecht e geaccu . feerd i s geworden, zoo wor d den voorfchreven Procureur Generaal zyne n Eisc h e n Conclufi e ontzegd , maar de GeJaagde e n Défaillan t i n Cas Crimineel, onaangezien zy n Onfchul d daaro m , propter folam Contumaciam gecondemneerd i n all e de Kosten va n de verleend e Defaulten , o p fundament va n d e Lex 13. § . a . Cod. dé Jüdic.

(35<S> Maar kan un Gedaagde en Défaillant in Cos Crimineel, na de pronuncïatie van de Sententie , /egt » hem by Contumacie gewezen . nog niet gereleveerd worden ?

De meest e Rechtsgeleerde n fustineere n va n Ja ! uitwyzens he t navolgende Cafus e n daaro p gevolgde Advys va n vermaard e Recht s Doctore n > overwaar«Hg alhier geboekltaaf J t e worde n : T I T Ü L Ü S

IV.

No. I. — — CASUS en ADVYS , ten voordeelt van den Gedaagden in Cat Crimimel, tegen welken, na voorgaande vier verleende Defaulien, cp Overgeleverde lntendit Sententie van Bannisfement was gedecerneerd,

CASUS. A. Wezend e ee n Burner e n Inwoonder vat » de Souverainiteit B i s i n Perzoo n eecite-:r d ge wekt va n wege n C . zynd e ee n Collegie , be ftaande ui t B . end e eenig e ander e geconfede reerdeBondgenoten, o m tecompareeren , voor zekeren extraordinari s Rechter , by dezelve C . gefteld, en alzo o h y A . o m zeker e redene n by hem fchriftely k aa n C . overgezonden, nie t was gecompareerd voo r d e voornoemd e Rechter s zoo ware n tege n he m A . verleen d vie r Defaulter » en h y A . uit kracht e va n dezelv e o p he t Ittttndit va n wege n d e voornoemd e C tege n hem A - overgeleverd , b y Sententie va n d e voornoemde Rechter s gebanne n te n eeuwige n dage uit de Souveraiiiteit va n 13. en alledePlaat zea

(357 ) ze tonde r C.feforterende , me t Confiscati e van zyne Goederen . Eenige n ry d daa r n a i s oo k den voornoemde n A b y verklaringe van de voornoemde extraordinarifch e Rechter s , zonder daarop géhoord te zyn verklaard, begaan t e hebben zeke r zwaa r ende orbitant Crimen t te wete n Lceja Majestatis. Q Ü ^ R I T Ü R ! Of d e voornoemd e A. , na he t verloo p va n zeven o f acht Jare n tyds , zedert d e voornoem de Sententie,i s gefundeerd aanC . te verzoeken , dat hy va n alle de .voornoemde Oefaulten . mitsgaders de Sententi e en'"verklaring e daaro p ge volgd, me t de n gevolg e e n aankleve n va o dien gereleveerd za l worde n . mits dat h y A. te vre den is zyn Perzoo n t e fisteeren voor de ordinales Justitie der Souverainiteit van B. A D V YS. „ Gezien by de ondergefchreve n d e voernoemd e ., Cafuspofltie, e n gele t o p de Vragedaarnit gepro » poneerd, Dunk t (onde r correctie ) nademaa l Ie » mand naar Rechten is relevabe l tege n a l zulke l)e ». faulten!, al s doo r zyn e No n Compariti e zoud e „ mogen zy n gedecerneerd , C v » , e n B A L D , i n s, L. 2. C. fipenei. Appel, in L. a . C. de Requir. reis j, quia nimirum magis propter abfentiam victus ridetur % „ guam quodmalam habuit catt/am, L.fi idea 55 . ff. ». de evict. M a NOCH. lib. 2. prœfumt. 70. dat he t 3, zelve t e mee r plaat s moe t heboen . wanneer-d e >, Gecondemneerden zy n Perzoo n i n Rechte n pra > »» (tenteert t e fisteeren , condemnaium enim in nuviM ,» defenfioiiibus regutanter audienilum es/e probat e* •> N A T T A » Cmf. 44* G R A M M A T . Juper prag9i t Z 3» reg.

(358 ) ». reg. folf 198. num. 18 . C L A R A S . f § fin. quest. » 9 4 num. ia. daarva n da t by B o s s i u s , in tract. ,» Crim. tit. de Litt.'princ. fif fi . i. d e reden wot d »i gêallegeerd , e n wor d he t zelv e oo k zulk s nie t >' alleenlyk gepractizeerd te Milanenen elders, C L A»> Rios & B o s s i u s , de lacis, maar is oo k voo r » deezen verftaa n by den ffoogen Raode in Holland , >» in de zake van Francois Sufio, in zyn Leven Tafel>» houder t e Rotterdam , dewelke met zy n Con st forten gemaak t hebbend e ee n Banqueroet , ee »» nigc duizenden ponde n Vlaamsc h importerende , »» na vie r Defaulten , o p zekere n Intendit by de n « Fiscaal overgegeven gecondemneerd , en gebannen »» zynde e n daarva n geappelleer d hebbend e , b y »• den zelve n Hoogen Raade, nie t tegenftaand e d e " voornoemde Contumacie , i s geadnritteerd t e mo« " gen occupeere n by Procureur, e n i n Ordinari s » Proces ontfange n , neqtie obftat Jententia fuptr Cm»' tumacia lata, qua in rem judicatam tranfiisfe \ide•» iur tantus est favor innoctntie, ut ta exctptio nihi* " lominus locum haheat , L. 'l. § . fin. ff. de quast. M D E C in L. & fi nihil num. a . 6 ? 5 . ff. de Reg. »' Jur. B o s s i v s de Loco & de Rented. Inftit. num. 7. »* 8. e n mitsdien is de voornoemd e A. wél gefun " deer d het voornoemd e Relief aan C. t e verzoe " ke n (inzondc/heid dewyl geprasfupponeer d wor d , " dat hy ook eenig e fchriftelyk e redene n va n zyne *• Non Compa»ati e heef t overgezonde n gehad ) e n " behoort he t zciv e Relie f d« n voornoemde n A . ** naar Kechten vergun d t e worden, non enim est hmc »' mera gratia-, fed gratia Justitia, d. L. 1 $ fin. ff. »* à* quast. L, JDivi fratret 27 . ff. de pants, Jios «* suK. T in til banniti quid amittunt. num. oe. fip dt »* Rented Contra bann. num. 3 » IS de fupplic. adverf. »» feni. num. 5. ideoaue earn Princeps Concedtre tent» »* tur. T, oit.de Lltt* Ptinc. num. 3. facit tixtut in >• l-finon defendantur* 10 . ibique D. D. ff. dt pee« nis.t mits dat hy A . he m binnen zekere n compe* ». teote n tyde zal in Perzoon fisteeren, voo r de or. <• dinaris Justitie van den Lande.fi. alwaar h y voo r de

(3f9 ) „ de voornoemde Condemnati e gewoond, en Bor „ ger gewees t is, t e meer dewy l hem de voornoem» de A. met het fisteeren van zyn' Perzoo n al s vooj> ren, non fubduit posnee, fed potius fi nocens est af„ ftrt, interest autem Republicœ , non tantum male„ ficia puniri, L. ita vulneratus 11. ff, ad /eg. Aquil. ,t fed etiam abfentes dffendi , L. 33. ff. de procur. „ maxime vero innocentent neminem condemnari, L. » abfentem 5. ff.de parus, L. fin. C. dt his qui lata , , t zonde r da t he c voornoemd e verloo p va n Jare n „ hier eenigzints komt in Confideratie, femper enim „ admittenda est inmcentiœ probatio, f A s o N lib. 3 . j, Çonf. 175. if quandocumque veneris reus potest Je „ purgaret R E BUFF, tract, de contutn. art. n.glosf. „ 2 . in fine. Aldus geadvifeerd, enz. Wat valt eindelyk, ten opzichte van Defaulte its Cas Crimineel, nog te obferveerenï Oat tegen de n Procureur Generaal vande n ffove, of tege n een"Officie r va n ee n ite m hebbende Stad , geen Default ho c genaamd i n Crimineel e Proces fen valle n kan , (Nififaho Purge) en zulks om hem te wille n conltringeeren , van praecifely k termy a ftaande d e Crimineel e Rechtsplegin g t e moete n houden , waar meed e quadreer t d e Opini e va n R E B Ü F F D S ad Conflit, reg. Tract, de contum. (f defect, in prafacit. Part. 3. num. 19. & 13 .

Z 4 TWAALF

-

C 3<5o )

TWAALFDE H O O F D D E E L . Over het Reelat van Jurisdictie van 's Lands Univerficeit der Stad Eeyden , met bygevoegde finguliere en daartoe fpecterende Quœstien rakende het Forum Competens van de Lidmaten der «e/yeUniverfueic. Door wie, en wanneer is de inflelling van 's Lands Univerfiteic te Leyde n gedaan en gefchiedl oor detveede, Konin g van Spanjen, al s Urav e va n Holland, onder d e direc D tie e n he t beleid va n deszelf s Steedehoude r W i LPHILIPPU S

L I M de n Jft e Princt van Orange , op de n zesde n January 1J74. volgen s d e Brieve n van Octro y daarvan zynde -

Op wat tyd is de fokmneele of plechtige investieing van heoggemelde Uuiveilkci t verricht gn% orden ? Op den achtften Februar y 1575 als wanneer Prins e Ift e van Orange, b y de voormeld e Brieven van Octroy, geauthorifeerd wierd , het Ad vys va n d e Staten van de ü Land e va n Holland e n Zeeland, al zulk e Ordonnantien e n Statuten i e ma ken, al s tot vorderin g de r voorfchreve n Univerfi. Uit, van alle goede Politie , Regeeringe en Oruening van WILLEM d

(3<îO van die n nodi g e n dienfti g zoud e bevonde n woe den; E n he t wa s uit kracht e va n zodanige Authori fatie, dat Hooggemeld e Prince van Orange, met Ad vys de r Staten ' s Lands van Bolland en. Zeeland, en ter Voldoeaing e aa n de n Inhou d de r Brieven van Octroy voor he t meeste gedeelt e heef t voorgedrage n « de Statuten voor de zelv e Academie die on den i |un y 15'T plaat s hebbe n gehad : Hoedanig e Statuten na derhand oo k erken d e n geappróbeer d zy n gewor den o p de n eeriten October 1Ö31. doo r d e Ridder fchap , Edelen enSteden, reprefenteerende de Staten 's Lands van Hol/and e n WesuVrieslani , welke ver » volgens by nadere Refolutie den Kector, Curatoren , Burgermeesteren e o Asfesfeurs de r Scad Leyden geauthorizeerd hebbe n , om met . >4dvys va n ander e Lidmaten de r Senaat , en onde r Approbati e va n Hoopgemelde Staart» , te mogenmake n alzulk e nieuwe Ordontiantien e n Statuten, al s to t bevorderin g van dezelv e Univerjiteit dienfti g zulle n worde n geoordeeld. Waarin beflaan de vyf- Articulen , welkt volgens de gemaakte Statuten de fundamenteele Conftitutie van 's Lands Univerfitei t te Leyden , rakende het recht van derzeher Jurisdictie , onder anderen uitmaken? Wat he t eerft e point 9angiat , rakende d e Con ftitutie van-d e Univerjiteit , dient voo r a l hie r o p gelet t e worden , da t dezelve i s een Carpus, imme ttiaat afhangende van den Souverain , dat i n gevolg e van de Plaçate n van dezelv e geregeer d word . D e Profesforen t e zamen o? d& Senatus academicus , rèprtfenteert het Lichaam der Univerfiteit, ziet Statut Art. 1. en de Ampliatie va n Art.%<j. D e Ledematen •yan dit Lichaa m zy n eerst alle , die ui t d e Stad Leyden, e n va n buite n dezelv e , om d e Academifch e Studiën wille , d e Academie frequenteeren. Welk e Z 5 alle

alle worde n begrepe n onde r de n Naa m va n Stu denten. Ten anderen , fpeciaa ï d e Burgers , o f Ingezete nen der Stad Leyden zelfs, ten die n eind e zes Jaren laag d e Academie frequenteerende . Ten derden, all e Doctoren e n Magistri, die haar e Titulen i n dezelv e Univerfiteit hebben verkregen , en aldaa r no g continueere n to t goed e Studië n haa r naarftigheid t e doen , enz* Ten vierden , de zodanig e notable e n aanzienelyJce Perfonagie n , die uï t Confiderati e va n dezelv e Univerfiteit, e n to t luiste r daarva n haa r va n buite n vervoegen binne n d e Stad. Eindelyk te n vyfden , d e Secretarisfen , Bodel len, e n Officiere n derzelv e Univerfiteit, zie t Stat. «58.39. Ampliat. op §. 39» De«ze all e verkrygen di t Lidmaatfchap de r Academie, als z y zi g doe n imma . triculeeren by den Rector : verkrygend e oo k di e geene, di e van buite n komen , hetzelv e doo r haar e aankomfte alleen , ffilts zy zi g binne n ach t dagen n a dezelve aankomft e vertoone n aa n de n Kector , e n zig door dezelv e laten immatriculeere n : Statut. Art» 13. Ja da t mee r i s , geniete n dezelv e o p haar e ref ze naa r Ltyden, d e voordeelen va n d e immuniteite n van d e Tollen , Statut. Art. 42. wordende oo k he t voorgemelde Burgerfcha p behoude n by alle die geene, di e zi g veertie n dage n n a d e inaugurati e va n den regecrende a Kecto r doe n recenfeeren . Hoe

(363 ) Hee ver gaat het Recht van Jurisdictie van V Lands Univerfiteit te Leyden, in Judicieele of Civile zaken'i Belangende de Judieieele tak derRegeerinjte , com peteerende aa n dezelv e academie, ftaat principaa l t e letten da t all e Qusestien of gefchilfen, voorvallend » tusfchen Ledemate n de r Univerfiteit (except de Pro. fesforen,) i n allerhand e Civile zaken, o f zelf s tusfchen Ledemate n de r Univerfiteit en ander e Perzo nen buite n dezelve , wi e z y oo k zy n mogen , he t zy zodani.ee geimmatriculeerde Ledemate n zy n AanUggersof'Verweerders, moeten worde n gétermineer d en beflis t voo r d e Univerfiteit s Vierfchaa r alleen , conform, Art. 39. der Statuten e n Ampliatien va n dien, behelzend e da t Partyen , alvooren s t e litis— contesteeren, voor de Rechters de r Univerfiteit eers t moeten compareere n e n ontbode n voo r de n Rector en Asfesfores , op dat di e he n trachte n t e accordeeren zo o vee l het doenly k is , waaro m de Hecto r e n Asfesfeurs i n Civile Rechtszaken, zonder da t d e ganfcheAcademifcheSenaat daari n betrokke n word , door d e wandelin g i n haa r Prive geeoemd worden Vredemakers , volgens Art. 10. van d e gemeld e Statuten, disponeerende i n zo o verr e op alle voor vallende zaaken. Maa r by aldien zulk een minnely k accoord nie t ka n worde n geëffectueerd , da n eeis t moeten d e Rector e n As/es/bres , conform haar e In ftructie, opene n de n we g der Justitie, e n Partyen Litigant renvoyeeren to t de s Univerfiteit s roll e Vier fchaar, welk e geconftitueerd e n zamenaeftel d i s aa n de een e zyd e ui t de n Rector en Asfesfores y e n aa n de ander e zyd e ui t Burgemeestere n e n twe e Schepenen de r Sta d Leyien , van welker s Sententi e o f gewysde geen provocati e of Appel wor d toegelaten , of fundament va n Art, 39. der Statuten e n Ampliatien van dien. Hot

C 364) Hnt ver extende?rt zig het Recht van Jurisdicti e van hooggemelde Univerficeit , ten Opzichte van Crimineele zaken? In he t Crimineel e ,d»ar d e Promotor of ander s ge 7.ef*d de Rector Magnificus der Univerfiteit , Ratione Officii, en va n wege n d e Hooge Overigheid procedeert tege n d e Ledemate n de r Univerfiteit , welke zig doo r Misdade n of Crimineel e delicte n misgrepe n mogten hebbe n » tegens d e Statuten e n Placaten de r Landen, waar e n te r Plaatz e he t Delic t oo k mogt e bedreven zy n « geduurende de n ty d da t z y al s Stu denten de UniyerGteicreZry&n frequenteeren , of als geimmatriculeerde Ledemate n to t dezelv e behoren , eeene ander e competent e Rechte r i n d e geheel e Republiek va n Holland hebben, o f aa n eenig e andere Jurisdictie i n Cas Crimineel onderworpe n zyn , dan d e Hoog e Vierfchaa r va n de Univerfiteit allee n , als welker s \ oDni s of Gewysd e i n Cas voorfchreevdn, zonde r dat Appe l te r executi e wor d gebracht , hoe zee r dikwyl s daaromtren t me t ee n vruchteloo s faeces inftantie aa n d e beid e Hoven van Justiti e i n Holland zyn gedaan . Vallen ten dien opzichte geene Objectie» die oppervlakkig gefundeerd zyn, en hoedanig worden dezelve futi. U tegenwerpingen op het Gezach van de gemaakte Statuten en Placaten der Hooge Overigheid , ten hagtigften wederlegi ? Jai verfcheid e ongegrond e objectie n zy n va n ty d toe tyd, tege n he t Recht va n Jurisdictie va n ' s Lands Univerfiteit t e Leyden, zo o i n Crimineel e al s Civile zaken , gemaakt geworden, doc h die men telkens, als eenHuis op los zand gebouwd,inüuigen heefezien da fenj W y zullen zommigen daarva a opgeven, fchoon zy genoegzaa m nie c mee r i n ConGderaci e kone n : wane

(3«5) want by voorbeeld, zo o nu Iemand zoude willen be-« weeren da t de Stad Leyden by het inneme n de r Uni' ver Aeiten Burger s van dien, niet heef t afgegaa n i n zooverre va n haa r eigen recht , da t zy was hebbende over alle de Burgers en Ingezetenen van . haare Stad, voor he t aanfteile n de r academie alhier; maa r da c zy i n tegendee l hadd e behouden da t zelv e rech t i n riet geheel , o f te n deele , i n he t Civile, o f Crimineele , over d e Ledemate n de r Untverfiteit ; zoo zoude dezelve fpreeken , ( i . ) tege n d e waarhei d der zake ; wan t d e eerlt e ontwerpe n de r Statuten , zynde doo r d e Senaat e n Stads " Burgemeesteren opgefteld, is daarop verzocht Confirmatie van den Prince W i L L E M den Iften , door den Souverain geautho-' lifeerd, e n zyn ,ook'na di e ty d d e Statuten va n d e Univerfiteit, zonder d e minfte oppbfiti e va n wegens de Sta d Leyden , geconfirmeerd e n geamplecïeer d by de Staten des' Lands, (a.) Tegen he t eige n op ftel gedaa n door de n Penfionaris, den Heer Mr. Pieter Marcus, zeggende da t d e Magiftraat , in zo o verre betref t he t Fofam fpeciale Academicum van : haare eige n Jurisdictions afgegaan, Verbaal p.' 7. (3.)Tegen baa r eigen'gedrag , moetend e alled e regeerende Burgermeesteren e n d e regeerend e Schepenen der Sta d leyden verklaren , art} handen van-de Curateuren der Oniverfiteit, by' haaren Eed aan de Graaffelykheid van Hollan d gedaan, dat z y de OH donnantien en Statuten der TJniyerfitei t -wel en ter goeder trouwe onderhouden, nakomen, en helpen voor(taan zulltn. Statut, art. 16.

mi-

( 3< * ) Welke Personen Moren, hekalven de Studenten t alt Lidmaten van 's Landt Univerfitei t te Leyde n g«rekend te worden, en als zodanig, zoo wel in Crimineele alt CivileQuettien, van de Privilegië n of het Forum Competen t te gaudeeren? Allerhande Perzonen zonderonderfcheid, zoowe l binnen al s buite ö d e Sta d Leyden woonende, mit s door eenigö Delicte n of Crimineele Condemnatie al Vooreos nie t infaa m verklaar d zynde , kunne n zi g ten alle n tyd e al s Ledemate n va n dezelv e Univerjiteit by den Rector Magnificus doe n immatriculee ren e n infchry ven , betalende voör de immatriculatie aanftonds dri e Guldens, e n all e Jaren op de d 8fte n February, b y de aan (telling vâp een* "nieuwen Rec tor, vie r zesthalve n voo r he t recenfeeren . floedanige Rechten en Fbordeekn zyn aan het LidmaatfcJtap vort ihtze fp'aerëldberoemde Univerfiteit verknogt^ Voor eerst , dat,volgen s d e Privilegiën aan hooggemelde Açadèviiè vergund, Ieman d va n de n da g iynef immatriculati e o f infchryvin g al s Lidmaa t aldaar, teriïond all e d e Voordeeler f e n Rechte n daarvan geniet , namelyk voo r zo o vee l betref t d e Studenten va n all e de'faculteiten , mitsgader s d e verdere Ledematen , gee n Studente n zynde , doc h wonende binne n d e Ringmuure n de r Sta d Leyden de Vryheid , van , zonde r impos t aa n de n Laod e te betalen » all e Jare n vyf Ankers Wyn, en zes Tonnen Bie r zonder meer te moge n inflaan . E n ver volgens, he t gee n va n vr y mee r aanbelan g is , da c conform d e voorfchreve n verleend e Privilegie D d e Laden va n dezelve Univerfiteit, zedert de n tyd , dac zy immatriculeer d zyn , zo o i n Burgerlyk e QUEES tiea al s i n Crimineel e zaken , allee n i e recht (taan, voor

(3ö7 ) voor de s Univtrjtteits voll e Vierfchaa r zynde Rector , Asfesforen,; Burgermeesteren e n twe e Schepenen der Stad Leyden, met , Uitfluitin g va n het Rëchc van Jurisdictie ten hunnen opzicht e van aile Col légien van Justiti e e n ander e Rechtbanke n în d e Steden va n de n Land e va n Holland, Zeeland, e n West-Friesland y uitgezonder d wannee r zodanige Lidmaten zi g vrywilli g i n he t ee n o f ande r geva l aa n hunnen Doraiciliaire n o f anderzint s competente n Rechter onderworpen ^ Wanneer ces/eert het Forum Competens , ten op' ziekte van Ledematen der Univerfitek geen Studenten zynde? Als zodanig e geimmarriculeerd e Lidmate n eenf c andere Rechtban k voo r Competent , boven di é van des Univerfiieits Vierfchaar, verkore n hebbe n ge had, ea he t gee n no g meerde r ftritigeert, wan neer ee n Lidmaa t verzuim t o p de n 8ite n February van el k Jaar , by de aanfteliin g va n een ' nieu . wen Rector zi g regulierly k t e late n recenfeere n , behoudens evenwei , da t in he t laatfi e geva l d e im matriculatie va n he t Lidmaaifcha p o p nieu w plaats kan hebben ; E n hebbe n w y i n de n Jar e 1773, ia een Criminee l Proce s tege n de n Hoof d Officie r der Sta d Rotterdam gewikkel d zynde , on s al s Lidmaat o p he t Forum Competent derzelv e Univerfiteit beroepen , doch vermit s he t verzui m va u twe e Jaren recenfie , ten deeze n opzicht e voor zo o veel , de Jurisdicti e betref t gefuccombeer d gehad .

Heb-

( 36 * > Hebben eertydi geene notabele Qvtstien t over fretForum Competeiiri e van 't Lunifr Univerlitei t te Leyden, tegen andere FJooge Collégien geïxteerà gehaif Ja! e n we ! byzonderly k i n d e eerft e plaat s tus fchen de s Univerfiteit! Vierfchaar, e n -he t Collegi e •van Gecommitteerde .Randen va n d e Staaten van Hol~ land-ea WuuVrietland.'. it n vervolgen s in d e tweede plaats , tusfchen hooggemeld e Unvferfiteit en d e Weeskamer der Sta d Leyden, va n wel k laats t geal leguecrd Exempe l i n ae n lar e 1724. voorgevallen, amier een e fnerkwaardig e D R D O C T I E , getrokke n uir d e Nieuw Hol'andfche Confultdtitn , van Mr . G E R A R D de H A A S , onde r de n volgenden Titul zal worden geinfereer d , om da t di t Infiniment het Forum Competent, of Rech t va n Jurisdicti e va n de n Senaat de r meergenoemd e Uniyerjiteît*. ter } respec te van hunn e Ledematen , i n ee n klaa r e ö helde r daglicht ftejt.

Tl-

C 3«? )

T I T D L C SL Ko. I. — — DEDUCTIE van jen Recto r en Se« naat der Univerfiiei t van de Edel e Groot Mogend e Heere n State n vati Holland in West*Vrieslan d binnen Leyden, behelzende een klaar en volkomen herhaal van het gepas/eerde tui' Jchtn gemelde Recto r en Senaa t te r eenre, en de Heeren van de Weeska mer der zelver Stad ter andere zyde, ter occafie van het Lyk en de Goederen van Hieronymu s van den Dyk, Lidmaat der Unïverfiteit, en het recht dat de zefae Recto r en Senaat meenen in deezen Mar ie competeeren, „ Dewyl on!ang 9 U orjtrtaa n fceker verfchi l tus „ fcheu de n Rector Magnificus eu Senâîus Academi* eus der Univerfiteif va n haar e ED. GR. Al O a. ,1 binnen Leyden te r eehre , e n d e Weesmeesteren, ., derzelver Stad te r ander e zyde ; da t oo k daaro p \, i n di e zaak, waarui c he t different gereeze n i s , „ doo r di e va n de Weeskame r zy n gehoude n zo), danige behandelingen , doo r d e welk e d e Rector , en Senaat vermeenen, zoo zelf s i n haar e Qua * * liteit, al s oo k d e geheel e academie i n haar rech t l, e n belang , zee r onbehoorlyken gansc h onreebt l, vaardi g t e zy u beleedigd : J a we l zo o verre , da t , zy zi g vinde n doo r Ee d e n Plich t verfchuldig d , j , o m daa r naar te zoeken e n t e trachten , te n eind e [y zy d e regtmatig e vergoeding e i n deeze , e n d q t, veilig e voorkoming e va n diergelyk e ondernemin;', gen , die i n he t toekomend e zoude n t e dug tea ,, zyn , mogten erlangen . Zo o al s da n oo k tej j ,, fine, e n voo r eerst , zi g hebbe n geaddresfeerc j „ aan d e We\ Edele Groot Agtbaate Heeren, de Cu„ raUUTtn va n desserve Univerfiteis, en d e Burger Aa mees .

C 31o ) „ meesteren doc Stad Ltyden, o m t e verzoeke n „ van welgemeld e Heeren raa d e n by (land, i n dee v z e omflandighei d de r zaken . Waa r o p da n o«k „ b y den Rector e n Senaat met eenparighei d va n }1 ftemmen, dienfti g e n noödi g geoordeel d i s o p „ te (lelle n , en i n he t lich t t e geeve n , een ne e „ verbaai Va n het gepasfeerde , voegend e daa r by ,, eene breder e Arfftructie va n he t recht , het wel k „ ty meene n haar in deeze n t e competeere n ; Ten ,, einde dat eenieder, wien zalks mogre aangaan, te „ klaarder e n gemakkelyke r zond e kunne n oordee . ,, len van d e waar e gefchapenheid va n d e zaak e al„ hier in QuSstie. Oo k te gdyk duidely k ma g bly„ ken, ho e groot belang de Academie Burgers daa r „ in zyn hebbende, dat dedecifie, wettelykover di e „ verrchil r e doen , ma g nitvalle n volgen s d e we l „ gefundeerde meening e e n regtvaardig e begeert e „ van gemelde Rectot e n Senaat. Ëindelyk meede * « op dat, i n all e gevallen , di t mogt e ftrekken tot „ haare ontlastinge , al s hebbende z y te n vollen zi g » gekweereû van haar e plicht , e n we l p p all e ge ,» réchtige wyzen, waar toe . haar Eed zo o dtiidelyk „ en frer k verbind. Zi e hie r na te n beflui t va n di t » Hoofddeel, d e Bylaag onder Tïtulus i. Aum. i . Verhaal van het gepasfeerde. ,, Het i s da n gebeurd , da t o p de n J Februar y „ deezes Jaar s 172a. de s avond s aa n hé t hni s van „ den Rector Magnificus i n de r tyd gekome n i s Au,,' tony Willevuz, Zadelmaker alhie r te r Stede , aa n f, denzelve n bekendmakende , ho e de s namiddag s y> te n zyne n huize was ovei leden Rieronimuivariden „ Dykt, Lidmaat der Vniverfiteit , zycde d e Vries», den en'Nabeftaanden dé s Overledenen by hem Hosn pes niet bekend , maa r gisfende hy , da t dezelv e » waren woonagtigi n Braband, e n Luiden van ver* » mogen. Da t 4e Overleden e éenigc va«t e Goede„ ico

(37!) re n he m toebehorend e hadd e t e Alphen, en h y „ Hospes aanftonds n a da t overlyde n dit hadde be* ,, kend gemaakt aa n de n Secretaris va n d e Weeska * „ mer alhier, di e he m ha d to t antwoor d gegeven , „ dat h y zi g de n volgende n da g de n 8 February , „ zoude addresfeere n aa n d e Weeskame r , alsdan „ zullende vergader d zyn . Da t h y Hospes , heb„ bende zeeder t verflaan , dat deez e zaa k den Recti tor fpecteerde, zi g oo k dienvolgen s daa r addres„ feerde, verzoekend e dat d e nodig e order s mog „ ten worde n gefield ; Daa r by voegende, da t h y „ reeds een Kist voorden üoode n hadde geordineerd, „ en verzoekende d e bekendtnaking e va n den doo d „ te mogen late n doen , als een e zak e volgeD S ge « », woonte, e n geen uitfte l Iydende . Hie r o p is b y ,, den Reetor geantwoord, da t hy den Pedel aanftonds », zoude zenden me t de nodig e orders , en da t h y », Hospes d e bekendmaking e zoud e kunne n late n ,, verrigten, e n nie t kwaaly k doe n me t wedero m »i by de Secretaris va n de n Weeskame r t e gaan, e n ,. aldaar te zeggen, dat h y de s andere n daag s 3a n » de Weeskamer nie t zoude komen, alzoo de zaake », daar niet fpecteerde. Weini g tyd s daa r c a i s de » zelven Hospe s wedero m gekome n by den Rector» », zeggende da t meergemeld e Secretari s he m hadd e ». geantwoord, da t deez e zake den Rector niet raak » te. D e Rector K aan wien we l beken d wa s dat d e », jtcademiein posfesfi e wa s va n de noodig e Ordre s >» in zulk e gevallen t e fteilen, e n evenwe l nietwe s », willende ligtvaardig ondernemen , heeft aanftond s ». niet geantwoord , maa r alvooren s no g d e zaafc e ». geëxamineerd; e n daa r n a aa n de n Pede l Schow ,. ten geordonneerd , d e Kame r e n Goedere n va a » den Overledene n aanftond s t e verzegelen , daa r • b y voegende da t hy Pedel in he t voorbygaa n me t »» den Hospes by den Secretari s zoud e aangaan , en „ zeggen da t d e Rector de Placate n hadd e n a ge ,» zien, e n hem Secretari s verzoeke, het rech t va n •» de Univerfiteit klaa r zynde , gee n occafi e t e geven »» tot ongefundeerd e oppofitien . De o zelven avca 4 ty

Aa a tub

-

C 37» )

„ tusfcbe n «eve n e n acht Uure n i s door de n Pedel n aa n den Rector gerapporteerd, dat de Verzegelin„ ge wa s gedaan, en dat , inmiddels h y Pede l daar „ meede bezi g was , Mr. Simon va n Alplien, Se„ cretaris va n d e Weeskame r alhier , was geko „ men, welke gezegd hadde, gy neemt my het werk „ uit de liand, en zoude ik het zelve hebben gedaan ; „ gaande daaro p terttond va n d e Kame r ; En gin g j , d e Pede l voor t me t d e bezegeling é de r Goede „ ren, t e weete n ee D Cabinet, een ftaande Lesfe„ naar met Laadèn , mitsgader s twee Koffers , zyn ,, de he t Ly k nog op d e voorfchreeven Kamer" . ,, Den % February, zynde de n da g va n d e inftal,4 latie va n den Nieuwen Rector, heef t meergcmel „ de Rector he t géen e voorzei d i s aa n deszelf ; „ Succesfeur in Officio bekend gemaakt ; By wien „ kort na d e midda g is gekomen gemeld e Secreta ,, ris, ui t naam e de r Weesmeesteren , kennisf e ge* „ vende van het geen e omtren t di t Ly k wa s voor„ gevallen, e n zeggende dat hy Rector ordre wijlde „ geeven, da t d ï bezorging e va n di t alle s wicrd e »* gelaren aa n d e Weeskamer , brenpen-ï e meed e ,, het Tweede deel van de Papegay va n Willemvm AT„ phen en zeggende aldaar , pag. 109. en volgende , „ te vinde n zy n ee n Gewysde van de n Ed Hov e „ Provinciaal, i n dat o den 3 November 1661. vol. „ gens welke zodanig e Lyke n nie t ftonden ter be„ zorginge van d e Academie'., Voegend e daa r by te „ meenen,.dat di t oo k confteerd e ui t d e Amplia „ ti e van Haa r E D . G R . M Q C. o p he t 39. Art. „ der Statuten van d e Academie va n de n 24 Maart „ 1665 . en maakt e oo k gewa g va n de Heeren bur „ germeesteren, welk e h y zeul e i e hebbe n gefpro „ ken. D e Rector antwoordde, vôor zyn partfcu ., lier daarin niet t e kunne n doen , maa r di e zaake „ te zulle n brenge n i n d e Vierfchda r de r Univerft' ,, teit, e n da n t e zull e a antwoorden. Dît meende , , de Rtctor ce doe a ia navolgiog e va n be t geèn e » ge.

C 373 ) -wfefchîed was no g onlangs, omtren t he t Ly k e a 4, bezrtrginge de r goederen va n Johan Melchior StQ' iy-wifuky, zynd e alle s daa r verrigt , e n to t Execu „ teur gefiel d Mr . Pieter Teding van Berkhout, Se„ cretans de r gemeld e Vierfchaar" . „ Waarna d e Senatus Juridicus, doo r de n tegen * „ woordigen Rector, de s andere n daag s de n o Fe' „ bruary belegd zynde. zo o kwa m de zake daa r zo" „ danig aan den Rector en d e meeste Leden, immer s , , aan alle , di e wegen s d e Academie zaten , voor , „ als hadde de Weeskamer gee n fundament to t dee ,, zen haareD Eisch: Doch in diervoegcn dat de Heeren „ Burgermeesteren e n Schepenmeestere n meende n s , dat.deez e zaak e i n quaesti e al s tusfche n d e Uniw verki l en . de Weeskame r nie t behoord e to t d e n Senatus Juridicus, mait Academicus, daar zy moe». „ te behandel d worden , e n da t voort s deez e Ver )t gaderïng e zoude gehouden worden, al s niet te zyn „ b y deo anderen geweest , waa r n a d e Rector aan , , geróelden Secretari s van'Alphen heef t beken d ge „ maakt,,dat geoordeel d was by de Senatus Jwidi# , eus, deez e i n verfçhil zweevénde zaak e alleen t e „ rakeft d e Senatus Acadex^icus e n d e Weeskamer : „ En vorder s zeid e de Rectcr dit i n d e Senatus Acorn demicus te n eerften t e zulle n brengen" . „ Gel y k ook de n volgenden da g den f o Februa. „ ry in dezelve Senatus door den Rector het voorge ,, vaüene i s gerapporteer d : Alwaar alle s rypely k ,i geëxamineer d zynde, me t eenparig e Hemmen ge ,, concludeerd is , da t d e Weeskame r gansc h gee n „ recht hadd e , tot d e bezorgiDg e va n di t funus ,, Academicus, maar da t zodanige bezorgjng e altoo s ,, geftaan hadd e aan, deeze Senaat , daarvan verwit » „ tigd wezende : Komende d e Weeskame r eers t t e f> pas , zo o wannee r 'e r w^re n of winder jarige, of

Aa3 „

toe*

(374; „ tonigt behoevende Penmen; Daar van als nog niet* „ contleerdei E n da t d e Senaat volveerdi g W3S , „ om in zulken geval aanftonds, het geen de Weesf , kame r was cotnpeteerende, te n haaren opzichtet e ,, laten e n ove r t e geven . He t wel k d e Rector „ verzocht i s aan de meergemelde Secretari s bekend „ te maken 5 Dat kort na den middag verrich t zyn„ de, dezelveSecretaris zeide gewenscht te hebben, „ dat di t voo r den middag gewete n hadde , om het „ te brenge n i n d e Kame r va n Haa r Ed. Groet „ Achtbaar heden de Heeren Burgermeesteren: Doc h „ de Rector antwoordde, da t de Senaat eerst omtrent M hal f één uu r was gefcheiden, waarop ftraks dePe„ del aa n ' t hui s van meer gemelden Secretaris ge >t zonde n was". „ Voorder de Rector in het overige willende voorzien , en i n alle s willend e gemunieer d wezen , riep nog dien zelven avond de Srnatus Academicus weder by een: Daa r goedgevonden wier d d e beftellinge va n een e eerlyk e Begravenisfe , en ook M o p he t zuinigfte , over te geven aan de bezorgin»» „ ge de r Pedellen , onder het opzicht van de n Ree„ tor en deszelf s Asjesforts. He t gee n haa r Pedellea ia den Senaat is aangezegd". „ „ „ „

»» »» »' »» »» t» J»

»»

.,

»

Op de n volgende n dag , de n 11 February , i s de Pede l Schouten, volgen s zyn Rapport, weder om te n Ster f huize gekomen , en bevindend e d e Kamer van den Overledenen opgeruim d , en voo r een gedeelte fchoon gemaakt , heef t di e gefloten , het flot me t een papier gedekt , en da t o p vy f plaatsen gecacheteerd ; Vorders met den Hospe s omtrent een halfuu r bézoigneerend e ove r de Be» graafrenisfe van het Lichaam. O p wiens Verzoe k hy Pedel aa n d e Rector Magnificus, eenige klei nigheden «ntren t de betteliœg e de » Lyks heef t *» voor-

»?

075) » voorgeflagen, di e oo k toegeftaa- n zyn : E a Jhefa » ben daa r n a op Zaturdag cfe n ia . February de pëi,. de Pedellen , n a verrichting e va n eenig e zaaket t » van weini g importantie , in he t Sterfhui s doo f ,» twee Bidder s doen opftelle n Bid - e n Qproep-Ce » dullen i e n zy n daaro p de s avond s , na da t alle s » was gereguleerd, naar hui s gegaan". „ Daar o p is de n volgenfden da g , -tynde Zondag * „ den 13. February , op ordre van de n Rector de „ PeïsTel Schouten (volgens zy n Rapport; naa r rflphtn „ getrokken, om t e zien , of oo k daar eenig e rrieu* ,, bil'e Goederen va n den OverletieDe gevonde n wie*•-,-,• den ir i deszelfs Huizihge , genaam d Kleyn Swaans,, dyk: Die , aldaa r gekometj ' zyhde , i s met éene n „ Abraham vi.n Cralingen, Meeste r Timmerman-, on j , de r wie n d e fleUtelsvan he t gemeld e Huis ware n „' berustende, en gea?fëteerd me t éenën Michiel van ., Overvoorde, Deurwaarde r Va n de respective Hoven , van Hoitonâ, omtrent hal f twaal f Uure n gegaa n * naërde toorzeideHuizinge, genaamd KlcynSwdant„ dyk, en bevonde n hebbend e dat ' aldâan geené de ,. minde meobil e Goederen waren , te a eerüen naa r „ deeze Sta d gereverteerd". „ Ondertusfchen i s dé Pedel Schagen, op den mïd„ dag gekome n by den Rector, aandienend e ho e „ Dirk van Dy* , bediende va n d e Weeskamer , ten ,, half twaal f aa n he t hui s va n de n Pede l Schouten ,. gekomen was , e n da t by Schagen, mits abfenef e „ van zyn'Confrater «zig direct o f indirec t zoude n „ hebben t e bemoeijen me'het he t Sterfhuis. Waar » ,. op dezelv e Schagen zeide geantwoord t e hebben' , » niet t e kunne n van he m zodanig e boodfcha p aan »i nemen, maa r byaldie n d e Weeskame r ie t hadd e »> hierover t e denuncieeren , zulks aa n der » Rectér »> konde gefchieden, en daaro p zoud e va a Dyk ge Aa 4 „ tt'

(37ó ) „ „ ,, ï,

repHceerd hebben , dit aa n de Prasfider. t van de n XVeeskàmer t e zullen aandienen . Waarva n de Rector > naderhan d niet s zynd e voorgekome n , Heeft no g o p den zelve. n da g 's avond s d e Senaat by een geroepen , en aldaa r he t voorgemelde ge\, relateerd , • waarna oo k d e Pede l Schagen gezon ,, den i s aa n he t Sterfhuis , o m t e vernefner i ho e „ het daa r ftond , en o f alle s we l wa s bezorg d : „ Doch di e wedergekeer d zynd e heef t gerappor fi teerd . dat 4 e Zegels, waa r meede , o p ordre van ti de n Rector , de deur e va n d e Kame r verzegel d , , ware geweest , op de n voorige n /ïaturda g avon d „ waren verbrooke n doo r di e va n d e Weeskamer , „ en andere n i n derzelve r plaatz e gezet . )vVaa r „ o p d e Senaat noodzakelyk oordeeldedaa r tegen . „ i n forrha en O R het kragtigft e t e protesteere n , „ (ziet de Éylage onder tüulta a. Num.. »* ) en „ deo volgende n da g d e Senatm Juridkus t e be„ Jeggcnj, o m nie t allee n aldaar , kennüf è t e geve n ,, van rie t gepasfeerde , maa r 'oof c 'te.'-.gelyk , va n „ d e Heere n Burge r meesteren-en SçhePenineeste „ ren asfisterjtj e ,t,e.verzoeke n tegen, fceç geweldig „ gedrag va n Weesmeestéren" . „ Het wel k oo k de n volgenden da g zynde Maan„ dag doo r de n Rector is gelchied , e n di t iaatü e >r me t allerlei , redenen aangedrongen , en wej^voor ,, namelyk o p d e fja.auwe band , di e daa r i s tus,, fchen d e Senavus'Jttridicus en Jlcademic&s, ia ,, welke beid e d e Rector de eerft' e zyncie , vóór di e „ b e i d e ook * t' h'aare r bezorging e e n direciie , d e , , Lyken, e n het'bewaare n de r Goedere n ad opta j , Jus habentis, geftaan hadd e i n ee n gerun e pos ,_. ftifie va n zo ov Jauge Jaren zonde r d e minft e in ,', fpiaake. e n c og zo o onlang s geëxecuteer d wag „ in he t fterfkeval va n Stawinsky, en da t gevolge M tyk 'r.o\r he t rech t va n di e Vierfchaàr in dat va n „ de Rtctor e n Senitus academicus gevioleer é was. ,, Weshilven d e Senatus Academicus haarer Wt. 3,

Mt

f 377 ) ,, Ed* Groot dchtbaartitien aîfïstentie in deez e ver * „ zocht, wrllünd e gaarne alles met d_ë uiperlle mio,, ne en vriendelykheid , behouden s hunn e Ëer e er i „ Plicht, behandelen , gevende me t ee n t e kennen , „ hoe d e Senaat ee n formed profest tege n deeze n ,, handel aa n d e Prefjden t va n cle,'Weeskamet'te" n „eerften zoud e Taten'jriflnueeren. Edo g de Heëréf t „ Burgermeestëren e n Schepenmecstere n geliefde n „ t e zeggen , höëzyalvooren s haa r oordee l hadde n „ gegeven, da t deez ë zaake to t d e Vierfóhaaf nie t „ behoorde; 'Da r oo k in die omftandigheid e n .Qua„ liteir 'als haar Wel Ed. Groot Achtbaarhederidaa r „ zateny her . verzogté niet konne n doen" . ,, Oriëërtusfchén ware n I n ee n éVe n voorgaand e „ vergaaeringe va n d e Seriaiut Academieut , de Pe ,, tleHen gelas t ztg'nademidda g té r begràvenisfe j , Van " dit Acadefiiifch e Ly k , die al s da n weze n ,i roude , t e vervoegen , > en he r respec t va n d e „ sk'adeiftie -t& büwéereh er f Voo r "%&• ftaan, met • te„ gen att e andèir e dadelykheid s di e d e Weeskame r ,, daaffrPmogté wille n exe^c-eercn , te protesteefen , „ en daar o p heene n t e gaan . Wel k dusdanig 1 ;toer ,, Üuit by de Rector e n Senaat was genomen , om „ voor te komerç.aH e openbaare opfchudd ;ngen i n ,, 't Sterfbnis i of'o p ÇtrSa&v «îefealk efen Conflic t ,, te dugren . Verde r wa s a^ n tte oudft e Pede l „ Schouten bevole n hé t geeti e to t i'nfinuati e va n he t », Protest, e n dat voorder sereqüireerd wierd,teexe « „ cuteeren; Hie ook daa r n a ("volgeD S -zyn Relaa s ,, aan den Rector onde r de Byla£tntitulus'i.niim.3.) „ omtrent ' s middags ten ee n Uur e aaa de Huizing e „ Vanden Heer Mr.yaco&îrigJanijHilthansPraefident „ van d e Weeskamer , gekome n zynde , aa n die n „ Heer zeker e Act e daa r van zynde , ui t nam e en„ de van wepe n de n Rector en Senatui Academicus „ gsinfinneerd, en vervolgen s geproresteer d heeft . „ Fn i s deeze infinuatie gedaa n aan di e Hee r i n die „ Óualiteit, eo aa n zy n Huis , n a die n me n nie t x

Aa

s «mog

-

c 37 a y „ mogte wagte o me t di e zak e , en nochtan s he t „ opftellen , overwegen , naazien , en befluke n , „ nieten kond e gereed zyn, zynde he t dó e méed ë ,, de tyd Diet, op welke de Weesmeestere n houde n ,, hunne Vergaderinge , die maar isvoordëtniddag , » on Maandag , Woensda g en . Vrydag. Keur, der , , Weeskamer, Afticut6. Oo k diend e vau t e voore n *y wel ^eweteate zyn , wa t dat'er ia den Senatusjii„ ridicus zoude zy n geconcludeerd» e n of daar'oof c y, ie t zoud e ge^ecreteer d vyorden , waardoor dît v Protes t ,zoude kunne n worde n geprevenieerd . , , Daar by ij beken d , hoe ee n pneudeerend Lid „ in dat Collegi e rech t heeft te beroepen zyn e Ampt„ genooterï, én t ë beleggen ' extraordinaire Vérga „ deringen i n zaken va n belan g e n haas t : En da t it we l i n zo o verre dat deez e Character was.rnfcpa„ rabel van zy n Ed.Perzoon . Evenwe l i ? gemel „ de tleer.tertiond geveliteerd , zonde r ty d t e late n „. yan dezelv e Acte voor t e leezen , of ove r t e le,,. veren,zeggfndealdaar gee p Weesmeestejtezyn , „-maar r. p he t Stadhui s . Waarop dezelv e Pe»Jel , tf Mplicecfde , da t h y di e Acte op de ban k » n -het ,« Vftorhui* zoud e nederkggen , zo o al s oo k heef t ,,gédaan". „ Daar n a zy n beid e d e Pedelle n omtren t twe e „ Uuren gekome n i V he t Sterfhui s , vindende, al „ daar ecnig e Heere n va n d e Weeskame r me t der n ze i ver Secretarisfc n : En ziende da t dezelv e Hee „ ren zodanig e veranderinge n hadde n gemaakt,, die „ buiten baa r Ordres waren, zoo hebbe n z y zo o „ lange gewagt , totda t d e Oproep-Cedu l wierdaf ,> geleezen: Waarinn e di e gemelde Heqre n zi g zéf f , v e me t haar e Secretarisfe a d e Voorran g gaven : „ Waar n a d e Reetor Magnificus en d e verder e Pro„ fesforen afgeroepe n wierden . Daaro p heef t de n „ Pedel Scltouten, volgen s ordre hem gegeve n , „ openbaar geprotesteerd , zeggend e da t d e Hee- ^ », ren moete n weten- , da t by wel expres in de n Na « „ me

C 375) » „ » „

men van deflReetor e n Senates protesteerde, wé gensîiet affront dezelv e Heere n i n den rou w aan» gedaan; Alle n met zulke, o f dieigelyke woorde n in fubftantie" .

„ Het welk e den vofgenderïOfngsdag, zyndedef j „ 1 5 February , door den Rector in d e Senatus ge„ bragf zynde , wierd aldaa r goedgevonden, te la * „ ten afgaan een e MisGveâan ieder'van d e Heere n „ Curateuren, e n een aan be t Collegi e de r Heeref1 i „ Burgermeesteren t e n i n iede r va n dezelv e brie s, ve n t e fluiten eene Copie van he t voorzeid e Pro , , test, e n va n haar Ed. Gr. Achtbaarheder* al s Be» ,, fchefmers va n d e Academie, en deszelf s Regte q „ en Privilegië n , zeer gedienfti g t e verzoeke u alt é „ asöstentie: Qo k daiari n bekend t e make n ho e d e „ Rector e n Senaat de Eer e zouden'hebben , varj „ op d e naaste Vergadering e de r Heere n Curateu „ ren e n Burgermeesteren alle s i n he t brced e aan„ tetonen : Welk aHes zodanig is verrigt**» Pïrvolg van het regt der Academie , e» van de onregtmatige pretenfien der Weeskamer, mitsgaders van de Conduites van weerhaiiteh gehoudei. Na he t voorfchrev é eenvoudi g verhaa l vsf i he t gepasfeerde , overgaande to t Justificati e va n kèt regt de r Univetfiteitr e n discusöe van d ë Conduite* in deeze n gehoude n , zal. het nodi g aya de volgende poincten ee n weini g nade r uit t e leggen . I. Zal me n aantonen , ui t d e Canftituti e va n d e Vniverfiteit, dat d e Magïftrate n va n daielv e ove r aller derzelve r Ledemate n hebbe n te n rninÖe n de zelve Jurisdictie , e n he t zelv e reg t da t la d e Ste -

< 3«° ) -den de Gerechten, aan welk e d e Weeskamer s ge . fubordineerde Collégien zyn, over haar e Ingezete nen i s competeerende . II. Dat by de nadere Ampliatie van he t 39 Articul, van de Statuten van den 04 Maart 1662. met rede n jn zommige gevallen , hetvoorfcnrevegeneralerech p js gerefiringeer d : maar da t deez e reftricti e nie t i s applicabel o p he t Cas fubject, al s daarva n i n he t voor ft. Articu l niet s zynd e gemeld , cod e redene n van rçftriçtiô geen 'plaat s hebbende . t i l . Da t ingevall e i n d e rader e Ampliati e eenig e duisterheid mogt e wezen , (di e daa r nie t is ) d e in terpretatie, daarva n evenwe l i n Cas fubject , ten voordeelc va n d e Universiteit zpad e mpete n ui : val. IV. Dat ingevalle het techt va n die van de Weeskamer zo o klaa r mogt e wezen , al s he t duiste r is , dezelve va n haa r reg t zoud e zy n verfteekeD , door een prefcripu e va n over d e zestig Jaren , geduurenr de welk e z y Jaarlyk s occafie n hebbe n geha d v? n haar pretenf e recht , ingevall e z y va n gcdagte n waren gewees t zulk s t e hebben , t e exerceeren . V. -Dat de, Conduites by di e va n de Weeskame r in deeze n gehouden , zyn gewees t violent en te n ui , ferfte onvoorzichtig : e n te r contrari e di e va n d e Senaat naa r recht, billykhei d e n voorzichtigheid . VI. Word no g gefproke n va n d e gefchapenhei d van d e bewajing e de r rechten de r Univerfiteit. Wel« ke zes poi.nctc n ampe l gededuceer d worden , i n d e gemelde Nieuwe Hollundfihe Confultatitn , van Mr .

Q E a A R od e HAAS .

(3»I ) Zyn 'er geen Bylagen te vinden, waaruit op eene overtuigende wyze de Conftitutie of Injtelling vin de Univerfiteic te Leyden , voor zoo veel het Departement van de Justitiebetreft, kan worden gecorrobereerd? Indisputabel kome n daaromtren t i n aanmerkin g > de zeve n navolgend e adftructiv e Bylage n , onder T I T U L Ü S

II.

No. I. — — BYLAGEN, fpecteerende tot tiewys yan het Reeh c van Jurisdicti e van 's Lands Univerficeit te Leyde n > en van het Foru m Competen s der ge' immatriculeerde Lidmaten a/daar. S T A T U T . Art. i

.

De Recto r za l zweere n e n betove n aa n hande n van d e voornoemd e Curateurs, ten bywcze n va n de Burgermeesters de r Sted e va n Leyden* deeze Sta tuten e n d e Ordonnantie n va n d e Univerfxteii , na haar e forme end e inhouden t e zulle n onderhou den, end e by anderen doe n onderhouden , zonde r daar tegens t e doen o f t e late n gefchiede n i n eeni * gcr manieren, e n dat h y naa r alle zyn vermoge n zal beletten, alle' c gun t h y bevinde n zal to t verminde ringe de r waardighei d e n d e profy t va n d e Univerfiteii t e ftrekken. Maa r ter contrarie , dat h y met aüe vlyt, naarftigheid , e n zorg e za l bevordere n ' t gun c tot vermeerdering e va n ' t voordee l e n d e eer e de r voorfz. Univerfiteit, mitsgaders tot behoudenisf e van de gemeene Welvaar t e n profyt va n de Lidmaten en Studenten va n dien , e n voornamely k oo k to t ver meerderinge va n de n waaragtige n diens t Gods, e n

( 382 ) beVèstiginge- van all e goed e discipline . i s diencff * de, zonde r i n deezçn t e zullen gebruike n écnig e particuliere affectie , gunft e o f haat , nocht e inzicht te zulle n hebbé n op eigen bate of profy te, e n voorts al t e zullen doe n da t ee n goed Recto r de r Univerfi. Uit fchuldig is , en behoort t e doen. Art. 15. De Asfesfeurs * zullen zweeren e n beloven , dat zy den Recto r zulle n hebbe n i n eer c e n aanzien , e n voor zo o vee l benluide n aangaa n mag , d e Wette n en Statuten va n de Univerfiteit ter goeder trouwe on* derhouden en voorftaan , den voorfchreve n Recto r in all e voorvallende - zaken, des by he m geroepen zynde, asGsteeren met goeden raad enadvys, zulk s zy Luiden inoprechte Confciemi e naa-r Gods Woord, mitsgaders allen rechte n en equiteit, e n to t vorde riuge, zoo we l i n zake n de r Univerfiteit als d e ge fchillen tusfche n Studenten of Lidmaten va n dien en haare partyen , t e beflichtc n e n eindigen , mitsgaders to t ooirbaar va n d e voorfchreven Lidmate n e n Studenten bevinde n zulle n te behoren . Art. 18. Alle Profesforen, 20 0 ordinaire als extraordinaire, zullen voortaa n o p haar e aanneminge , aa n handen van de Curateuren de r Univerfiteit ,en de JJurgermeesteren de r Stad Ley den onde r eed e beloven , dat z y Luiden d e Wetten e n de Statuten van de voorfchre" ven Univerfiteit , voor zo o vee l he n aangaa n mag , ter goede r trouw e onderhouden e n voorftaan zullen. £ a zulle n all e d e tegenwoordig e Profesfore n o p ' t invoeren deezs r Statuten , gclyke n Ee d doe n aanhaaden als vooren. Ko. I L

C 383 )

No. i l . — — Pernlg der By/agen. Gy oudfle Pedel hier toe geordineerd , zul t U be» Voegen naarde Huizing e va n de n Heer Prœûdent va a de Weeskame r alhier , e n aldaa r zeggen da t d e Reetor Magnificus, mitsgader s d e Senatus Academicus, niet zonde r d e uiterlt e verwondering e hebbe n ver daan, hoe dat pp den zevenden deezer lopende Maand, op ordre van de» Rector Magnificus i n de r tyd, door den Pedel Schouten, zoo d e goederea, al s de Kamer van Hieronimus va n den Dyke, indisputabel Li d vaa; deeze Unive/fiteit, bezegel d waren , e n n a da t d e Rector' Magnificus en Senatus academicus d e beflel » ling va n het Lyk haare n Pedellen hadd e aanbevolen , hoe dat Uw e Achtbaarh. hebbe n kunne n goedvinde a om op Zaturda g laatstleden d e Zegels viafacti-te la ten aftrekken , e n andere n i n derzelve r plaatz e t e zetten, e n daa r o p den volgende n da g zynd e Zon dag, aa n he t Hui s van den Pede l Schouten, alsdoeo. abfënt wezende- , door een ' bedienden aa n den Pede l Schagen, aldaa r ontboden zynde , te laten denanciee ren, dat coehhy , no g zy n Confrater , zi g direct oï indirect zoud e hebbe n t e bemoeije n me t he t Sterf huis : dat waarlyk zaken zyn fmakende naar groote hevigheid, ftrekkende to t iufractie , en apprehenii e van he t deugdelyk e e n evident e regt, da t d e Academe in deeze n i s competeerende, e n waa r va n de zelve ee n lang e reeks va n Jaren is gewees t i n vree dige posfesfie; Gely k uit verfcheide exempele n zon neklaar zoud e kunDen worde n aangetoond , hoed e Rector en Senatus Academicus gewoo n zyn , na he t overlyden de r Lede n va n d e Univerfiteit , zorge t e draagen voo r d e begraaffenisfe , e n bezegeling e de r nagelatene goederen, ook we l zomwyle n daa r ove r geroepen wor d de Senatus Jursdicus , naar exigenti e van zake n : zynde oo k i n deeze n nie t he t aiderminfte gedaan , da n he t geen e d e volftrekt e nood . zakelykheid , pligt, en billykhei d ware n vereis . lcheDüe, o m het t y k te r aarde te heitellen , e n im mers

C 384 ) mers de goederen te verzekeren doo r de bezegelifl' ge, wezend e oo k d e Rector en Senatus overboodi g om agtervolgeDS d e Dade r Ampliatie va n haa r Edeït Groot- Mogende ëp de n 39 Articul der Statute n va n deeze Uniyerfiteit va n de n 34 Maart' ïrtfia. hyaldie n in dit Ca s eenigé Minderjarige , o f toezig t behoe Veföde Perzonen rnogten worden bevonde n Erfgena men t e zyn , waarover d e Voogdyé d e Weeskamer zoude competeeren , daar van a f t e ftaan, e n di e aan geroeid e Weeskame r ove r t e laten ; Edoc h zig zelve doo r detoz e zee r hard e e n exorWtant e pro ceduren te n oiterft e bevindend e gevijipendeerd , e n geledeerd i n haar e Privilegiën , welke r Obfervan » tie en bewaringe haa r op het alderdierbaarft e e n onder Eed e by dé Hoogt Overigheid aanbevole n is , hebben zi g indispenfabe l genoodzaak t bevonden , om to t Confervati e va n haa r 'goed recht , tege n deçze zoo tastelyk e inbreu k o p gemeld e Privile giën, in alf e ferieushei d t e protesteeren , gely k z y op he t alderkragtiglt e zy n protesteerende mit s deezen, verklarend e zig zelve n te n eenemafll onfchul dig aa n all e d e Jtwaad e en fachenf e gevolgen , di e uit zodanig een ê infracti e zood e kunne n refiilteren, en di t latend e to t last e va n Uwe Acbtbnarfo, di e tot de uitvoering e va n dezelv e inbrëuk e hebbe n kun nen refolveeren , zig expresfely k refervertnd e d e macht va n deez e zak e t e brengen , daar he t be hoort. Lever t Copia e n relateert t e wedervaren . Actum i n Lejden den 14. Ftbr. 1724. was geteken d Ant. Schulting , Secretaris va n .d e Senaa t der Ata* demie. No. II L « '. I Verrolg der Bylagett, Op huide n den veertiende n February 1724 . heb. ï>e i k ondergefchrrve n Pede l va n 's I.and s Uniyerfiteit binoen Lejden, my ingevolge d e geannex eeidë Act e va n ïijfinuati e e n pretest , bevonden ten

(3«S) ten Huiz e en Woonfted e Van de n Héer Mt'.yàcàb 'frigeland, althans Prefidenc va n d e Weeskamer ai* fiier; me c intentie omm e aàn den Hee r Prefident voorfchreven myn e gemeld e infinuatie e n protest yoor t e lezen, doc h van zy n Achtbaarh. tot antwoord bekomen , aldaa r gee n Weesmeeste r t e zyn, maar op he t Stadhui s : nebbe (vermit s zyn e Acht baarh. zi g aanftond s ui t he t Voorhui s retireerde, ) Copie van d e voorfchreve n Act e op d e bank in he t Voorhuis neder gelegd , ' t wel k i k Uiid . Achtbaarheden relative t e zyn.myn wedervaren . Aciwn. ut fapra, laager ftond, by niy: e n wa s geteken d F, •Schouten. fïo, IV. "

Vervolg der Bylagen* Dm Edelen Hooggeleerden en Disert' ten, onzen lieven befonderen Gedepu* teerden Staten 's Lands van holland. De Prince van Orangien , Grave van Nas [au, Het re in ' t har oen van Br s • dà, ran Diest, eni.

Edele, Wyze , Discrete , liev e berondere t AI zoo to t ee n vas c f b unzel e n onderhou d de r vry * heid e n goed e wettelyke regeeringedes Lands, niet alleen i n zake n de r keligie , maa j co k i n ' t gcen e den gemeene n burgerlyke n welftan d belangt , inzon * derheid e n voo r alle , dingen va n nooden i s . da t bier 's Lands en de Graaffelykheden va n Holland, o f va n Zeeland, een genoegzaamee n vermaald e àchoole of Univerfiteit word e opgericht , aldaa r d e Jeug d zo o Bb va n

C 3«6 ) van d e voornoemd e Graaffelykheden, al* van Bra. bandy Vamiertn e o andere omleggend e Landen , beide in rechte kennisfeGods, e n allerlei goede eerlykeen vry e Konfle n e n Wetenfchappe n , dienende tot di e wetcelyke . Regeering e de r Landen ; opge voed e n onderrig c worden , zoo hebbe o w y voo r goed ingezie n aa n ULiede n deez e Brie f daa r over te fchryven . en me t eenen de n hérzame n e n weigeleerden Mr . Jaeccpiet Sajaert Licentiaa t i n de n Rechten, (de n welke n w y te n die n einde n onz e meeninge daa r ove r grondely k ende ' pariiculierly k hebben verklaar d ; Uuieden ove r t e zenden , o m voor zoo vee l al s wy va n rechts , en Officie wege n fchuldig zyn, des Gemeene Lands en der Landzaten oirbaar en welvaren n a onze vermoge n te verzorgen, het geere die s aangaa t trouwelyk t e raden. Zo o 19 't dat wy ULiede n we l ernfteïy k vermane n e n bid den da t gy deez e zaak e wilde t behertigen , e n r a den raa d e n geie
(387 ) heid, e n goede aàngeheve Regeeringe te bîyve n * maar ook eeuwelyk onderworpen te wezen aa n allerlei listige aanflage n de r Vyanden , di e be t ontwyffe lyk daaro p zulle n aanleggen , o m d e war e Religi e uit t e roeijen , e n alle s wa t to t verzekering e de r Inwoondereri de r Voorfchreve n Lande n eenigzint « dienen mag , kragteloo s e n t e nie t t e maken : daa r en tegens , zo o g y Liede n een e alzo o heilige , lof felykeen höognoodig e zake ter herte n nemende,ee ne goed e Schoöl e ed C/myerfiteit, alzo o gezeg d is » by tyds oprichtet , beneven s da t G y Liede n daar mede Gode eenén bezonderen aangenaame n diens t zult doe n , en d e heerlykhei d zyne s Naam s groote lyk verbreiden: No g zul t g y Liede n de n (lan d de s Lands daar meed ë alzo o Verzekeren , da t d e Vyan . den deszelf s nimmermee r zo o ligtely k zulle n haar é vlerige Tyrannie e n Verdrukkinge, n a de n Godde Jyken dienst , al s der Vryhei d de r Lande , 'tz y me t geweld o f me t Listighei d kunne n wede r oprichten . Overmits da t een e al zoodanige Schoöl e e n Univerfi' teit nie t ander s weze n zal , dan ee n vas t blokhui s en bewâ3renisf e der ganfchè r Lande n , en m'eed é eenen onverbrekelyke n ban d de r eenigheid vanden zelven, nie t allee n onde r malkanderen, , maa r oo k met all e aanpalend e Provinciën : beneir^n s oo k da c die Burgere n e n Ingezetene n de r voorgenoemd e Landen* daa r voor veroorzaak t wezend e haar e Kin* deren binne n ' s Lands te houden , j a oo k di e Na . buuren va n alle n zyde n gelokt , d e haar e alhie r t é fchikken, za l daarorrtme d e Jeugd wel e n deugdelyf c btiderrigt worden , het Geld binnen ' s Lands bly ven* en d e klein e Onkosten , welke daa r inn e nootely k thöeten vervalle n , menigfout vergolden en met grooter profyt e e n woeke f de n Landen , en de n Insjeze . tenen derzelve r te n ooirbaa r komen . Bedde n daar om en vermane n ÜLiede n anderwer f daarop ernftig* lyk t e wille n letten , e n me t all e mogelyk e vlv t e n trouwigheid , tén aldereerfte n d e zaake n me t de f daad verrichten * Iidele , Wyze , Décrète. Lieve Bba

by.

C38S) byzondere, Go d z y nie t ULieden . Gefchreve n to t Middelburg den aSÓecemb. 1574. onderflond: ULie der goede Vrien d > ende onderteken d : Guill, de Nasfat, e n no g lager Bardemont. j}o. V. •

Vervolg der Bylagen.

Zeer beroemd e e n Geleerd e Manne n , ik zend e naar Leyden myn Zoo n Maurits, O D da t h y aldaa r meer vordere n ma g i n d e goed e Wetenfehappen , ende oo k tezyne r ty d (onde r God s zegen; rykely ker verzier d raec goede zede n to t my wéderkeeren. En alzoo ik verhoopend e be n dat di t zelv e t e erlan gen, eensdeel s daa r ULiede r Voorbeeld , end e te n anderen doorUL - Zor g e n naa-rftigfieid ; zo o heb i k niet kunne n nalate n Herri ULieder doo r my n Brie f aan t e beveelen ; e n va n ÜL. te verzoeken , da t G y alles wil t aanwenden wa t i n U w uiterft e vermoge n is, o m he m we l t e onderwyzen e n i n d e goede Wetenfchappen, e n i n d e voortreffelyfc e zeden ; Te n eïnde H y dus , door Uw e Voorzorge , va n alles, he t geene noodi g zoud e moge n zyn , voorzie n zynde , te eenige r ty d diens t mog e doen aa n ' t geheel e Ge ineenebest : z"oo ten voordeel e va n he t zelv e in het algemeen, al s we l va n Holland in ' t byzonder , en de oo k to t etnig e Luls-e r va n zy n Naam . E n ó f ichoon ray niet onbeken d was , ho e zee r g y my en de myn e vo l genegen zyt , he b i k het nochtan s van myn plig t geagt UL . da t geene te vereen , he t wel k ge ui t eige n bewegin g my zoiidet hebbe n ingewil ligd. Verde r wi l ik dat ge overtuigd zy t va n dat'geerie» da t g e my ook dikmaa l mondelin g he b hore n neggen, dat en di e Académie, en uw e Perzonen my altyd zeer te r herte n gaan, het wel k g e oo k hierui t ligtelyk kun t afmeten : da t i k eve n o m deez e rede nen derwaard s my n Zoo n he b afgezonden. I k bi d God,dat H y UL. ,zeer Vermaard e eâ Geleerde Man.

cm")

fi*n, e n dp geheel e Acaieviie wil zegenen . Vaar * «vel. VUsfingtn den 15 July 1582 . UL. i n zonderlinge Vriendfcfoap toegenegen W I L L E M van N A S S A D W .

Ikt Opfchrift was'. Aan de zeer Vermaard e en ,Ge!-eerdeMapnen,den Rector e n oven'ge Profesfore n v^n d e Leydfche Acqfc-r mie. No. VI. — — Vervolg der Bylagen: Maurits, Graaf van Nasfauw Katjemllebo^en, Vianden enz. Agtbare Mannen, M y zoude niets aangename r of te behaagelyke r geweest zyn , 'dan da t ik alhie r my n yaken, zo o ik besc . koride, befçhikt hebbende^aaoftonds wederom naa r Leyden tot uw e Goede (/llma) vlcaiemie, al s tot d e fchoo c va n myp , tederljevend e Moeder, ha d kunne n keeren , o m zoo aa n Haa r al s àan UL. voo r d e goed e genegentheid on s beweeze n dankbaarheid te betuigen. Doch, na dat het d e Hoo g Agcbare ( Âmplisjtmi ) Staaten onze s Vaderland s be haagd heeft , my hier t e doe n blyven , o m de s t e gemakkelyker e n fpoedige r he n , in den tegenwoor digen dringenden Las t t welke n z e voor hetGemee nebest va n Lan d e n Kerk e op zig hebben genomen , j a oiy a klein vermogen, zoo vee l docnlyk , by te Bb 3 fprin-

f 390 )

fpringeii: e n m y dus de gelegentheï d to t vervullin g van di e mvn regtv a irdig belang i s benomen; zoohe b ik nie t kunne n nalaten , om oo k my n opreg t har t t'uwaarts, A , M . e n jegens d e goed e Ç Alma) dear demie 'wyl i k o p geen andere wyz e kan ) ten niinften , door deez e lettere n t e betuigen . Uw e waardige wel* daden mywaart s zyn my bekend. I k he b dagelyk s uwe zonderlinge genegentheid, geduurige n Yve r en Liefde t ' uwaart s ondervonden . Hoewe l n u echte r myn mag t en middele n in di e (laa t zyn, dat i k ÖL geen beborelyk e vergelding e ka n toevoege n , wil ik egter da t g y verzeker t zyt , da t ik daa r van , ZQO lang ik adem haale , ee n zee r dankbaar e geheugenis fe za l behoud?n , en da t ik me t wi l en daa d (lchoo n geringe) mv UL . nooi t za l onttrekken . Vaar t we l Açhtbaare Mannen, e n volhar d 3lty d i n dezelve genegentheid t* mywaarts, Delft de B i o Sept. 1584 » Zeer to t U w diens t genegen e M A U R I T S G R A A F van N A S S A U

fitt Opfchrifi was: Aan d e Agtbaar e Geleerde Man nen, de n Hee r Recto r e n Prn fesforen de r Goed e (Alma) Aeademie van Itydtn i a Heiland.

Ao.VSk

( 39 1 ) JKo. VII. —• - Vervelg der Bylagen. Rector Magnifiée, en de Agtbanre Senaat der luisterryke (illuscns) Academie tot LeyJen. De Heer eJe fus, dè waar eWysheid des Vadtrt, wit uwe Agtbaar* Perzonen met tyne (lenielfche IPysJiéid verlieten , en ter Eer en van zyn Alleriuiliz[te Naam bèwaaren: dat bidde en wsnsc/t ik.

Hec i s hé t zegse n va n de n Ap'isrel , ja va n Go d zelve, Gf Pakers ' snderwjst uwe Kinderen in detugt der fleeren. Hie f aa n gehooresamebd e C &ely;k bil iylc i* ) he b i k in voorleden e ofdrenr.mv.il Zoohe n ïj a de Westerfch é deele n dar Cbrteeea.Waetel d gezoa den, o m i n Godvmgt e n GelBefcddsefi j t e vorderejB . ]k hebb a he n medegegeven:stat,Ofjiaende r eeoe n Lucas Bachvicius , eeo Ma n (vóopzot R verre my toe* fèheën) onderweeze n et i eegrtradJ n he t Chriw^yJ c geloof. Maa r n u zi e ik dat GóKiègtvaardi g Oor dëèi tfver hem is. . Waac by de Fanteine Israels ver» laten hebbende 1, why tf>t de ü And- C hrisC afgewee Ttièé; den eeni^en Heilandverworden bebbeade,zocht Hy de^ balekëfl de s Heil » te r pJaacze.daa r d é Doo d hëérsfHèl- He l behaag t derhabren de n Godvrughti ' géjV Maöbeö enOaderHögen tjnïerRiuheriifcbe Ker ÜM dêrj sefveb ëPtwizfeRbn ^ Bbeèttande f ,diege *ÏQUW pfilk-lèyrfiftlaâtstODilQritdBndBf trçftellen , en^wel o p rtàVri âffnnrftidon, 'ate wien hier hé t meeste aahge-IegeïUfgtt 3 k steHderdeïhalvén b p myn . kosBb 4 ten

C 39» ) «en o f naa r Leyden J). Andreas Wandlavius , Catechist, ee n Man va n beproefde troime , gely k îfc bok we l zorgvuldi g aa n myn'Zoo n he b gebode n t dat z e zi g va n Parys n a di e Sta d hebbe n begeve n i Öpd3t hyvoornoem t aan myn begeerte voldoe, en hec gewesten van m y ne Kinderen verlosf e ui t hèt akelig gevaar, tnden voornoemdenLu^ajfiocAvtctur va n zyn dienst hebbend e afgezet , ee n ande r i n zy n plaat s verkieze. Edoc h alzo o hy da t zelve doo r zyn eige n magt nie t ka n doen , heef t he t my goed gedag t U den Rectfir Magnificus e n de n zee r wyze n Senaat der Academie, by gefchrifte t e verzoeke n , dat ö de n voornoemden .Andreas. Wandlovïus agteryolgens haare Chiistelyk è Liefde! , e n haar e trouwe' j doo r haa r gezag, Godvrugtigheid , regr, gènögentheid en zagtmoedigheid gelieve n t e helpen . Onz e wense n God aangenaam , e n onze heilzaara e daade n hoope n wy da t ee n goed eind e moge n verkrygen . G y zul t derhalven, Achtbar e Mannen, di t Godyrugtig yoor Beemen agtetvotgen s Uw e Voor&igtigheid volbrep gent E n diebJierwawdeii Man , 1>edagr.an zyn ' allerheiligfte n Naa m en Ve t breidinge ldes« zelfs, e b d e God des Vreede s k*oo»e,eindely k UL . en de n geheele u Chiisce n Hm. va n Nederland, mer eca

( 39 3 ) een gerust e Vreede . Kaminiek in Poiolitn de n 8 Maart i6có . ÜL. Agtbaar e zeer toegenegen e A N D R E A S P O T O K ' S K Ï van P O T O C K .

Kroons Schenker in 't Land van PQ* dolün met myn eigen handt Het Op/chrift was: Aan de n Rector Magnificus, en den Wyze n e n Agtbaren , Senaat de r îuisterlyke (ilydfche Academie , a zeer geliefd e

Bb s

DER-

C 394 )

DERTIENDE HOOFDDEEL . Over het recht van Judicature , rakende de Hooçe, Middelbaare, en Laag e Ani bachts-Heerlykheden, in de Proyitu city on Holland en West-Vriesland, Hoe veelt voorname en gewichtige Obfervatien , fpectesren tot de materie van de HooRe, Middelbare , en Laage Ambachtsheerlykheden , loor zo o veel het redit van derzelver l'irïsdicnen , Veipectivelyk ieder in den haart y concerteert 'i

Z

even onderfcheidenObTervarien,waaroDdevcor fchreven materi e gegrondves t is , en wervol gens,als ook zaken van de niterfte aangelegen heid, een byzonder attenti e verdienen , voor all e oplettend e Practizyns. welk e zi g op deez e panibl e ta k va n d e Judicieele Rechtsplegin g me e fucce s willt n toeleg gen» e n bevlytigen. Waarin befiaat dan dit zevental van hoognodige Oh ftrvatien, die het fundament daar van uitmaken? Specialyk i n de navolgende; Al s I. Vén den Owfpnnk der Hutlykhedtn,

ii. r««

( 395^ ) {I. Fan Hooze > Middelbar} en Lange Jm lisdictie in 't gemeen. IJL Fan de Hooge Heerfykhdd en derzelver gevolg» IV. Fan Amaachts-Heerlykheid en derzelver gevolg' V. Hoe dat Hooge en Ambtichts-TJeerlyBe. den in Holland warden bekomen en verloren. VI. Een'tge poincten, de Zeeuwfche AmbachtsHeerlykheden in 't byzonder rakende. VN. Eenise byzondere poincten en Fragen, Beer/ykheden en jurisdictien in 't gemeen concerneer ende. Geef eens eent volledige en verflaanbare Verklaring , van den Oor/pronk der Heerlykheden in het algemeen, tn van het onderfcheid aeizûve m liet byzonderi Om hiervan ee n volzakelyk e Definitie t e geeven , dient i n d e eerft e plaat s o p da t respec t t e worde n eeconfldereerd . dat voormaal s by de Staaten van den Lande aan d e Graven va n Holland gedemandeerd e n opgedragen wezend e d e Regeerin g ove r de/.elv e Landen T en daa r by ter zelve r ty d is geaccordeerd en toegeöaa n geworden , d e vryeen ongeturbeerd e magt in OefFening va n Jurisdictie of Rechtsgebied van alle zodanige Steden euPlaatzen .onder deprovinci e van Holland reforteerende , me t all e d e Praerogati . ven Voordeden , e n Emolumente n daaraa n ver knoet, alszynd e zulk s ee n de r estentieclfi e deejen ,

( 3S>«)

der Regeering , o f om beter t e zeggen , een va n d e voornaamfte Regali a va n d e Souverainitèit; Zo o dat bv gevol g uit deeze eerfte Bro n he t Rech t de r HeerlykÀeden yoortgefprooten is. Zyn 'er geen andere aanleidende Oorzaken geweest, welke tot oprechting van de drie bovengenoemde zoorten , van Heertykhede n geconcurreerd hebben' gehad? Ja, e n onde r dezelv e verdiene n we l d e meest e fpeculacie, voor eerst, dat vooïtyd s de Princen of Gra • 'fin van deeze 1 Landen Verfcheid e zwaar e Laste n e n Onkosten te n opzicht e var i he t 'Bewin d de r Regee ringe, hu n doo r de Staate n geconfereerd , moeste n dragen, te r goedrnakin g va n welk e d e Inkomfte n der Hooggenield e Graven niet toereikend e ware n „ en byaldie n d e Jarelykfch e Kevenue n by ondcrltelling daarto e a l eens'genoegzaa m rnogie n gewees t zyn, dat he t echte r me t d e Wette n de r redelyk . he'id nie t t e compasfeere n wa s , d^r d e Landvor fteq , boven de moeit e en zorge n aàn d e Re^eeringe geapcrocheerd, nog buite n die n ui t haa r eig e P; . trimoniale middele n genoodzaak t zoude n worde n t t moeten fnppörteere n d e Kosten e n Lasten , te r zak e van ' s Lands Regéeringe vallende » Qp vat wyze, endoor welke middelen vdn redres vtoeJten dangeyoegiyk zodanige incomenitnSen, ter bevordering van 's Lands vtlxynt geprecavteri en voofgekotoen v/w den? Om daaraan da n efficacieufelyl c t e voorzien , e n te gèty k t e verhoede n da t d e Landrorst voortaa n ongéhouden'zoude zy n eenig e Kosten , aabgaaud e de directie'va n zyn e RegeeriB g t e doen , ó f di e van zyn e Onderzate n alvodren a a f t e vorderen , Cff by voorbeeld doo r hen * gedaan w«zcnde „ jiaat f van

( 39 ? J van telkens verpKcht zouden zy n refh'tati e aan be t Land te vragen , zo o zy n met gemeen Confent e a toeftemming va n ' s Land s Provinciale State n in vroeger ty d aa n de Graven va n Holland by wyz e Van Gefchenk gegeven , e n overgedrage n zodani ge Goederen , di e niemand, toekwamen , en waaro p Wiemand reg t va n Eigendo m ko n pranendeeren » dat is t e zeggen , zulk e algemeen e Goederen, waar van he t gebrui k we l aa n iede r Ingezetenen , maar geenzints he t bezi t of de n eigendo m competeerde , ten eind e daarui t d e gewone en buitengewon e On kosten de r Regeerin g t e kunne n vinde n nie t al leen, maa r om vervolgen s oo k daardoor naa r rede n en billykheidevenreedi g terecompenfeere n d e Voorzorgen e n dexteriteit va n Hooggemelde n Grave , in he t behandele n van d e Nationale welvaart. Hoe danige Goedêfe n mitsdië ö zo o we l hier t e Landfr , als by andere Nabuurig e Nade n va n all e bade e n onheugelyke tyde n herwaart s zy n gecomprehen • deerd e n gerekend geworden , onder d e regale rechten , Hooghemen, e a Praerogative n va n ' s Lands Hoogheid o f • den. Prince va n den Lande , welk e Crave dan uitkracht e va n zodanig e geconcedeerd e en toegeftaan e Vrydommen , naa r he t voorbeeld va n vroegere Eeuwen , haa r zelf s willend e fterk ma ken, doo r aanwinnin g va n ee n genoegzaa m geta l van Vafallen , o m haar t e helpe n e n by tefpringen ïn tyde n va n Oorlog , d e voornaamft e va n derzei » ver Officieren , te r belonin g va n hunn e getrouw e dienften aa n de n Land e bewezen , van ty d to t ty a hebben gegratificeer d e n begunftig d geha d , met het rech t va n Jurisdicti e o f Rechtsgebie d ove r ee nige Plaacze n te n platte n Land e he t wel k z y aa n dezelve als Leemocn'g uitgaven , me t da t effect,da c zy zommig e va n hunn e Vafalle n befchonke n me e alle zoorte n va n onbepaald e Jurisdiction^ Rechtei en Praîrogativé n daaraan verknogt , e n di e zy zelf s aldaar te r plaatz e voorhee n geposfedeer d hadden : i\ndere me t d e fimpele Jurisdicti e alleen , al s aa d hun reserverend e d e verder e Gerechtighede n di é daar-

C39« ) daaromtrent aa n he t rech t e n he t Gebie d va n d e Souverainiteit ware n geëxclaveerd , en wede r aan een derd e d e oeffenin g Ta n d e Civile o f fiurgerlyke Jurisdictie , me t uitfluitin g va n he t Crimineel é Rechtsgebied , doch me t toevoegin g va n ecnig é honorable en profitabel e Gerechtighede n al3aa r * die d e Vafallen , i n plaat s va n d e Graven , zoude n mogen genieten , waarui t da n eigently k e n origi neelyk voortgefprote n jzyn , de Hoogt, Middelbare, en Laage Ambachtsheerlykiuden binne n deez é Provincie, geproportioneerd naar de meerdere of mir> dere Prsercgative n e h Gerechtigheden , die haa r nit eene hyfcond?r e Gunst van den Prince van den Lande geicnonke n waren . Zyn 'er geen Buitenlandfche Sthryvets, welke ovtt dtn Ootfpronk en de introductie va n d e Heerlyk heden gehandeld hebben gehad ? Wel degely k hebbe n zi g daaromtren t gedistin ~ gueerd de Franfche Schryver, C H A R L E S L O Y . S E A U in zy n voortreffely k Tractaa t , hebbende den Tytul , les Offices des Seigneurs, ove r da t om derwerp gemerkt , alwaar h y i n zy n Voorrede n over d e Heerlykheden he t volgend e kor t e n zake lyk aanmerk t : — Les Seigneuries ayant ainji du Commencement estes établies en Confufion, par force, & v/urpation, il à depuis ii imposfiole d'apporter un ordre a cette Canfufion& à'asfiçner un droit a cette force, £? de régler par rai/on cette ufurpation ainji comme aux nouvelles Conquestes , m y a toujours vécu a discretion Ê? s'et on accommodé a lage. Qui peut, mime toutes Us fois qu'il est prefenti dis différents en Justice, on les a vuidés, non par la point ae la rai/on , mais par celui de la pos/esfion, ou ufurpation, & par la tegU dé Conqueste, qui tere t rencat , & quodvis es t Jus , donnant par ce moyen force a la jorce, Ö* "* laisfant aucun pouvoir a la raifm, ny a la Justice au lait mi' me dt Justices, 6? attiji Its plus entreprenants fë5 avanta*

C 39 P ) tagtux Vota emporté jusque* ici par desfur les plus re Unut & modestes. Hodden eertyds de Graven van Holland , een on> onbepaalde of bepaalde macht in het fluk van de Regeeringe, « f waren zy ten dien respecte in zommige opzichten aan de S T A TE N van den Lande niet gefubordineerd? Zie hier ove r d e kort e e n beknopt e argumenten , getrokken u k authenticqu e ftukken, e n geplaats t ia het Rechtsgeleerd Woordenboek, pag. 186. zynde va n den volgend e Inhoud : — „ G R A V E N va n H O L ,, L A N D , onde r wie n voo r d e reformatie e n de af» j , zweerin g va n ' t Spaanfch e Juk , de Souveraini 5, teit e n he t Oppergeza g ove r dcez e Lande n gro j , tendeel s berustt e , waren echte r nooi t erffdy k 5, verklaard, maa r wierde n doo r d e Reprefentan j , te n va n ' t Vol k , naoielyk d e S T A T E N va n d e j , Provincië n verkoren ; E n to t bewy s da t zelf s d e „ Succesfie de r Graven in H O L L A N D nie t alty d „ Perzoneel was , en da t de S i A T E N by gebrek ,, der Graven, ja meer da n 8. Eeuwen» d e Opper „ macht by de Staaten is geweest, ka n gezie n wor ,, den by G R A Ü W I N K E L . Vertoog der Graafely 3, h Regetring Lib 2 . folio 516. Ondertuslchen s, is he t gebie d va n d e Graven va n Holland, zo o ,, door d e Wette n al s doo r de Voorzichtig e Raads„ beiluiten va n d e Staten va n de n Land e zee r „ naauw bepaal d geweest , i n diervoege n da t z y 5, nimmer d e Souverainitei t o f opperft e Mach t aa n s, haa r zelv e hebbe n gehad , maa r genoegzaa m d e „ Regeeringszaken me t Communicati e e n goed „ vinden va n d e S T A T E N hebbe n gefchikt . Ji n ,, dit blyk t principaa l ui t d e twaalf volgend e voor„ fchriften, waar aa n d e Craven o f Gravinnen va n „ H O L L A N D noodzaakly k gebonde n waren , e n „ die moeste n bezweeren . Al s (1.) dat geen Gra» yin

( 4oo ) ji viti eeû' Man «onde mogen nemen, da n naar he t „ welgevallen van deSïAATES (a. ) Da t Je Amp* it te n va n Raden , Penningmeesters , Bailiuwen , en „ andere, aa n gee n ander e Perzonen , da n aa n In 9 , wdonder s mogte n begeven worden . (3) Dat her . „ den Staten vr y zoude ftaan , van Staatsgewyze te „ vergaderen, daa r e n zo o dikwyl s al s he t haa r , zou gelieve n , zonder daarto e verlo f va n de n ' , Grave benodigd t e hebben . (4.) Dat gee n nieu „ we Tolle n e n Gabelle n opgeitel d zoude n wor 3 , den , nog oo k va n d e oud e Ieman d vrydo m ge^, ve n , dan by bewilliging va n d e S T A T E N . ,> (50 Dat g. een Oorloge n by den Vorst , he t z y „ tot afweering , he t z y to t vergoedin g va n aan „ gedaan ongelyk , zouden moge n ondernomen wor„ den, ander s da n by goeddunken van.de S T A „ T E N . (6.) Dat d e Vorfte n o f Gravei i i n haa r „ fchryven d e Nederduitfche Taa l moeste n ge „ bruiken (.7.) Dat d e Mun t by den Vors t inge , „ fteld, e n verander d zoud e worden , n a da t d e „ S T A T E » zulk s ooirbaa r zoude n vindeD . (8.) Dat „ de Graa f zi g va n gee n gedeelt e va n zy n Graaf i, fcha p zo u moge n ontdoen . (9.) L)at d e S T A . „ T E N nie t zoude n moge n te n Dagvaar d befchre „ veö worden , buice n he t Landfchap . (10.) Dat „ zoo wannee r d e Vors t eenig e Bede , of Schat „ tingen va n node n zoud e moge n hebben , dat h y £, zulks zelf s e n nie t doo r zyne u Stadhoude r zou j , d e moete n verzoeken , ( n . ) Da t h y doo r d e j , órdinan s o f algemeen * Rechte r he t rech t zoud e 9 , doe n maintineeren' , e n handhaven . E n ( I J . dj t w d e Oud e Wette n , Voorregten , en herkome n , onverbrekelyk zoude n zy n , en indie n d< ? i9 Vorst , o f Grta f daa r tege n iet s beval , of . „ ondernam, nieman d daa r aa n gehoude n zond e

» 't

t4or ) „ 't ts een bekende zaak, dat P H I 11P P V S de II.. '3; Konin g va n S P A N J E N , Zoo n va n Keize r K A , „ REL d e V. de laatil e Graaf van H O L L A N D ge * „ weest is, al s zynd e te r zak e va n he t verbreke n a, va n d e Wette n deeze r Lande n naa r rechte n e ü ;, met der daad, doo r d e S T A T E N va n 't Bo.ndge ? „ rioodfchap, dat i s d e Unie by Edict van de n 26 „ Jul y 15S1 . van zy n Vorrtendo m e n tiraafTchap „ vervallen verklaard , e n daarby.de Giaaffdyk e \, ftegeering i n deez e Landen i s vernietig d gewor * „ den : Waar o p de n Princè van 'Orange Wit' „ tEM de Eerfte, totBefchermhee r zynd e aangeno 3 , men. , vervolgen s .de,.Eerfte. Stadhouder, en tf e , , gelyk d e eerft e Grondlegge r van de Vryheid, ça „ onafhankelykhaid va n d e Nederlandfctie Zeve n „ Provinciën gewees t is"ÎI. Öp wat wyze worden de Privilegiën en Rechten det Hèerlykheden, volgens de- bette distinctie > van malkanderen (mderfcheiden ? ÏÜ Hooge, Middelbaare , e n Laag ë Jurisdictfen , hoedanige driederlei Verdeelingen va n Rèchregébjed i hun allereerft e oorfpron k va n d e aloud e Romeinen ontleend hebbe n gehad . Waarin beftaat de Hoog e Jurisdicti e van eens Heer » lykheid? Generalyk i n de kennisneming e n ftraften va n alt lerhande crimineel e Delicte n o f Misdade n zonde r ohderfcheid, ericonfequèntelyk ir i zoo Verre, dat hef Recht van d e Hoofee Crimineele Jurisdictie Tig niét aÉ teen extendeer c o f uitftrekt to t Hals - en corporeelf c ftraffen, maar zelf s oo k to t Condemnatie n ove r za Seri j minder Crimineel zynde , en flegtsèen Bannisféï

C 4o« ) ment of Geldboet e importerende , gelyk b y voorbeeld de Misdaad van Overfpel, waarin ui t krachte van de Politicque Ordonnantie, allee n ee n Bannisfe ment voor jo Jaren, behalven d e disfolutie va n he t Huwelyk e n he t verlie s va n all e d e te n Huwely k aangebrachte Goedere n plaat s heeft , mitsgaders in atroce Verbaalen en dadelyke Injurien , waardoor Iemand in zyn Ee r of Lichaam word gekwetst , e n die doorgaans naar de Keure van de Plaatze met een Geldboete, te n behoev e va n de n Heer, worde n gecom penfeerd en afgedaan. Waarin eonfisteert vervolgens de benaming en effecten der MiddelbaareJurisdictie vaneene HeerlykheidV Wat betreft d e Middelbaare Jurisdictie va n een e Heerlykheid, dezelv e wor d al s zodani g genoemd , om da t haar Rechtsgebie d e n Departemen t van Re. eering alleen betrekking heeft to t zulke zaken ,wele t e gering zy n om tot he t onderzoek va n d e Hooge, e n va n t e vee l belan g om tot d e Lange Jurisdictien de r onderfcheide Heerlykheden gebracht , en i a beide respecten daaronde r gecomprehendeerd o f be grepen t e kunnen worden.

f

Waartot fpicteert dan eigentlyk de Middelbaare Juris, dictie van eene tieerlykbeid ? Onder anderen tot d e navolgende zeven Prarogativen, als , Teneerftenf I n het oprechte n va n Weeskamers , 't ftellen van Weermannen , o f Wees-Meesters , e n dezelve de n Ee d af t e nemen, mitsgader s Voogden, en Curateur s t e ftellen , zoo we l ove r onmondig e Kinderen, en Weosen , als uiclandig e o f zulk e di e VOÜT

C 403 )

Voor Prodigues verklaard zy n - en meed e ove r óelXr late tëoedels; Verder generalyk over all e andere Perzonen e n Goederen , zelfs doo r razerny e o f ander ö gebreeken Diet kunnende regeereD of admimstreeren : Tot Middelbaare Jurisdictie behoor t meede , ordre te rtellen da t doll e of andere zinhelooz e Meni'chea r by de naast e Vriende n we l worde n verzekerd , en by gebreke va n dien , zodanig e razend e Perzone n 2elfs t e doe n verzekeren . Gely k al s he t aanftelle n van iVoogden fpecteer t to t Middelbaare Jurisdictie* zoo behoort daa r meed e to e he t afftelle n va n de zelven: Mitsgader s fpecteer t no g bove n die n to e de Middelbaare Jurisdictie Weesmeester s e n Voog den t e authorifeeren, om Weeskindere n Goedere n openbaarlyk t e verkopen, e n Confen t aa n d e zelv e te geven , o m Procesie n voo r d e Weeze n aa n t e mogen vangen. ' Ten tweede, Ordre te ftellen o p ' t gewich t va n ' t Brood, maa t va n Kooren, Bier , Melk , dezelve,o m alle Confufie n voortekomen , t e doe n yken , vol gens den Y k va n d e Hoofdftad, waaronder d e Plaat» zen zy n gelegen , onderzoek t e doe n o f d e Regle menten, op den Yk gemaakt,wel wordenagtervolgd * de Contraventeurs va n dien bekeuren , e n to t de Ci* vile Boeten, b y de gemaakte ordre gefield, te ageeren, blyvende de Crimineel e Acti e voo r d e Hoog e Justitie , rndien dezelv e Contraventi e zodani g i s gequalificeerd, dat daar ove r crimineely k ka n wor den geageerd, echte r zoomoe t onderfcheid gemaak c worden , tusfehen Keure n t e make n e n d e Contra venteurs va n die n t e ftraffbn, wan t he t gebeur t dikmaals, da t he t make D va n ee n Ordonnanti e o p eenige zaken , en he t ftraffe n va n de Contraventeurs van dien, to t verfcheid e Jurisdictie n oehoor t e n i s lpecterencte. Cc 2

Ten

(404 >

Ten derden, Macht o m d e Ingezetenen by den ân« deren t e doe n komen , om t e detibereere n ove r za ken het Ambach t rakende , die s aangaande, me t der Ingezetenen bewilliginge , Contracten t e maken met andere Dorpen , en d e middelen , eö he t inkome n van 't'Ambach t voo r detzeïve r Nakomelinge n t e verbinden. Ten vierden , Het aanvaarde n va n all e Beesten , die langs d e Straten en Wegen lopen , dezelve in d e Schuur Koye n t e zetten , d e Schade n by haar ge . daan, door d e Eigenaar s t e doe n beteren , hen t e geven Kerkgeboden , om t e wete n wi e da t dezelv e verloren heeft , e n di e t e voedere n o p he t Goed » Kosten , ten eind e z y nie t va n hoDge r vergaan . Mitsgaders he t aanvaarden va n verlore n Goed , he» zelve doen uitroepen e n Kerkgebode n geven . Maa r hier wor d gevraagd , wi e da c zodanig e Beeste n o f Goederen toekomen, in die n da t d e Eigenaa r nie t ten voorfchy n kom t , waarop geantwoor d word 4 dat indien he t zake n zy n va n kleine waarde, da t z e toekomen aa n die geene di e de Middelbaare Juristic* tie over d e Plaat s heeft daa r de Goederen gevonde n zyn, e n dezelve heef t moete n bewaren , endeKerkgeboden doe n geve n , maar indie n he t zy n zake n van groote waardy , zoo kome n dezelv e hier t e Lande niet aa n d e Hoog e Heerc n va n d e Plaats , gely k als doorgaans in Frankryk gefchied, maar aan de Graaffclykheid, gelyk al s all e ander e Hoog e Collégien Crimineele Jurisdictie hebbende gewoon zyn te doen. Ten vyfden , 't Schouwe n va n Dyke n , Kaden , \Vegen, ende Straten , e n d e gebreekig e t e bekeu ren, e n de boeren re genieten , zie.Keuren van't liaitluwfchap, va» Rhynland. Ten zesden, Ordre te Helle n e n Reglemente n t è ma-

<«oj) paken o p Kermisfe n , Vastenavonden , Jaarmarkten , Kramers , Kamerfpeelders , Tafelfpeelders ; op ' t zinge n e n fpeele n make n o p Nieuw e Jaar , Drie Koningen , o f ander e tyden , voo r d e deure n van goede Luiden , en o p ander e zake n daaraa n de pendeerende, tege n Ontuch t va n Jonkheid, kwaa de opzieht va n Ouders, e n ongeregeldhei d van an . deren> tegens he t Vechten , Mestrekken , Smyten , Slaan, tegen s Bedelaars , Vagebonden , o f ander e Landlopers, komend e o p Feesten , Kindermaalty den, uitvaarten , o f Doodmaaltyden , tegens di e geene di e vaa - buite n i n ' t Ambach t kome n wo nen t zonde r t e vertone n goed e Attestati e va n d e Plaatze, daa r z y laats t hebbe n gewoond , tegen s het fchiete n e n he t bele t doe n aa n Bruidegom s of Bruids , op Wegen o f Wateren , tegen d e Her bergiers, Tavenier s , SpeelluiJen , of ander e ge trouwde o f ongetrouwd e PerzoDe n , die eenig e Dansfpeelen ophoude n o f vergadering e make n bui* ten Gonfent , tegen s getrouwd e Mansperzune n di e in d e toegelat e Dansfpeele n kome n o f çonverfeeren , tegens di e geen e die , ongenood zynde , zig laten vinde n of gaan in eenige Bruilofsfeesten, Doodjnaaltydeo,Kindermaaltyden, o f andere Maalryden , tegens he t plante n e n oprechte n vanMeyboomen , zonder Confent , tegen s he t Visfche n i n eenig e Wateren, Zwetten o f Grachten , met eenig e Net ten , of ande r CJereedfchap . Eindelyk e n ten xtvenden, zoo fpecteer t o» k to t Middelbaar eJurisdictie ordre t e flellen o p he t aan brengen t yke n e n gecuigenisf e de r waarhei d t e geven va n Quetfure n te r Judicature va n de Mid* (lelbaare Jurisdictie ftaande, mitsgader s Reglemen ten t e make n voo r Taalluide n voo r haar e Recht bank comparecrende , e n verde r o p all e zodanig e zaken, di e to t Confervati e e n goed e onderhoudin * ge va n goed e ordre e n Policie e n to t weering a yan inbreuk e ee r contrarie , worde n gerequireerd . C<: 3 Wat*

(4o6 ) Waartot beperkt tig de Laage Jurisdictie van een Ambacht» Heerlykheid V Alleen to t die wettig e Macht o m t e decideeren » of beflisfen allerhand e ongepriviligeerde e n dagelyks voorvallende Civile of Burgerlyke zaken, nie t fn\a* kende naa r het Crimineel Rechtsgebied , e n du s al leen betreffende d e Quaestien tusfche n d e Ingezete n nen e n ander e Particulier e Perzone n onde r derzel* ver Jurisdicti e behorende; waarui t dienvolgens con fteert dat Officieren, als Schouts, Schepenen ende n Secretaris, aangefteld tot d e bedienin g va n de Laage Jurisdictie, b y den Heer van de Heerlykheid die dezelve Laag e Jurisdictie heeft, alleen competeert het onderzoek va n particulier e zaken , rakende zo o d e vTywillige a U Contatieuf e Jurisdictie , met | zodanie Correcti e e n Uitvoerin g al s daa r to e i n d e Rechtspleging gerequireer d word : Hoedanig e Correction muliter e n Boete n al s een gevol g en vrucht van"3eeze zoor t va n Heerlykheeden oo k kome n te n profyte van dien geenen dien het Recht va n de Laage Turisdictie competeert , mit s nie t excederend e oft e buiten gaande d e fomma # daartoe by plaatzelyke Reglementen geftatueerd .

f

Ill Wax verftaat men » u verder door eène Hooge Heerlykheid en derzelver gevolg ? In d e eerft e plaats , da t me n zorgvuldi g dien t s l e t t e n , da t d e Posfesfeur s o f Bezitter s va n der i v e , doorgaans onde r verfcheid e gedistmgueerd e Benamingen5voorkomen, al s by voorbeeld Hooge Hetren, Hals He»en, o f onafhankelyke heeren o f lieverfae # " « « ' a l d u s abfolutely k ex per excel* i .•-«. oSuvmd eelv k onde r mee r ander e deHooÏ?STv^Teer'en*Van %**erierk e n WiUenburg , S !
C 407 )

in d e tweed e plaats , dat zodanig e Vry e Heere n als ee n gevol g va n dezelv e Hoog e Heerlykhede n alle de Prœeminentien , Rechten e n Gerechtighe den , tot d e Hooge Crimineele Jurisdictie fpecteeren » de, wettigly k competeert , voo r zo o vee l haa r res fort o f Distric t aangaat , zonde r daaromtren t te r eerftcr inftanti e doo r ee n Hooge r Collegi e va n Justitie geturbeei d o f verhinder d te kunnen worden . Expliceer dit eens nader? Ten eind e hierva n ee n inftructiv e verklarin g t e geven, zo o behoor t me n o p d e volgend e Uitzon deringen t e reflecteeren ; Eerftelyk da t de Hoog e o f Vrye Heere n rech t hebbe n va n zig , zonder eenig e byvoeginge, e n zulk s abfolutely k t e qualificeeren , Heeren va n d e Plaats, daar z y d e Hooge o f Crimi . neele Jurisdicti e ove r hebben , e n da t me t uitflui . tiBge va n all e andere , zelf s oo k va n di e geene , die Ambacht s Heere n va n dezelv e Plaat s zyn , di e gehouden zy n haa r Ambacht s Heere n te qualifi. ceeren, en oo k doe n qualificeeren , alzoo z y he t eigentlyk, e n oo k allee n zyn , e n nie t vermoge n haar fimpelyk Hfcere n t e qualificeere n ; En in Con. fideratie da t Hal s Heere n kunne n allee n gezeg d worden , territorium t e hebbe n i n hunn e Hooge Heerlykhcidy zo o kunne n ook dcrzelver Ingezetene n Onderdanen genoem d worde n , van d e Hoog e Heeren va n d e Plaat s , daar z y i n wonen : tën dat ove r zulk s zo o wannee r a! s Iemand , de Ambachts Heerlykhei d allee n ove r eenig e Plaat s hebbende, zi g ze i ven fimpelyk Heer gequalificeerd , zig oo k by gevolg al s Hal s Hee r inftelt , ' t wel k hy nie t is , e n ee n ande r toekomt , zo o is di e gee ne, die n d e Hoog e Jurisdictie aldaa r toekomt, gerechtigd o m he m zulk s t e verbieden . Maa r hie r valt deez e Quœstie of Iemand , allee n voor ee n ge deelte Hal s Hee r zynd e va n eeuig c Plaat s , zig Cc 4 fint-

Éto* }

gmpelyk Heer ka n qualiöceeren, b y ops zy n zoda,; ige Heeren gewoon zig te qualificeeren , nieç ieer va n de Plaats , daa r z y allee n ten deele Heer yanzyn, maar Hee r in de Plaats . D e Bezitter » van Oud e Adelyk e e n aanzienelyk e Huizen , zyn by ons we l gewoo n zi g t e late n noeme n Hee r va n 'r. zelve Huis , alhoewe l zodani g Huis geen Jurisdictie i s hebbende , maar nademaal he t woord Heer ii\ zulke gelegenhei d allee n denoteert , privatum dotninum & non publicum aliquam authoritatem feu Jt^ fisdtctionem, too kan zulk s oo k nie t bele t worden , ten war e da t di e geen e di e zulk s wild e doen , konde toone n daa r by eenig rechtmatig interest t e hebben,' daa r ö p da n reguar d zoud e moete n worde n genomen, e n geordonneer d al s naa r behoren .

Î

Ttn tweeden, zp o hebbe n da n Hoog e o f Hal s Heeren by ons Macht , o m door haar e Bailluw e n Welgeboren Mannen praecedenteinformatientedoe n nemen, (want,' t zelve fpeeteert allee n to t d e Hooge Jurisdictie ) e n verde r t e doe n berechten , all e Misdaden, by de Ingezetenen va n haar Heerlykheid binnen dezelv e Heerlykhei d begaan ; Uitgezonder d «enige klein e mefuren , vel quafi delicta , dewelke Vermits d e weinig e aangelegenhei d va n die n e n ter oorzâk e va n d e geringe Geldboet e daa r to e ftaande, meer naar het Civil, da n naar het Crimineel fmaakende, daaro m oo k vetftaa n worde n to t d e Civile Jurisdictie t e behoren : E n ten derden, zo ó Jnoeten oo k hie r uitgezonder d worde n , eenige hooge e n zwaar e Misdaden , di e gemeenly k delict* ériviligiata worden genoemd » o m da t d e ordinari s wyze va n procedeere n f n dezelv e nie t wor d ge volgd, al s eyrfde Crtmina Lafk Majestatis, infrac tie va n Sauvegarde, Vervalfching e va n Munte' , Jnjuricn den Officieren va n de Justitie, te n opzien * te va n haaren dienst , gedaan ; Alz o dezelv e vol gens he t Placaa t va n Keizer K A R E L , wylenCraa / van H O L L A M P J i n dato de n 6 April 1513. zyn in

e 409) de Sauvegard e e n fpecial e befcherming e va n tje a Lande, en verder alle andere Misdaden, de Hoogheid en Souverainiteit va n be t Lan d eenigzin s rakende . Welkers kenni s priyativelyk toekom t de n Radéh van de» Lande, Art. $. van d e Indructie va n de n Hovç van H O L L A N D , e n nie t verdaa n ka n worden on der Hqogq Jurisdictj e ui t gegeven t e zyn, alzoo he t hïet allee n onredelyk, maat ook in den hoogden graad abfurd zoud e zyn , da t de Princ e van de n Lande , die doo r d e voorverhaald e Misdade n i s aangetast , en d'envolgend e daa r by te n hoogden geinteres feerd, ' t zelv e zy n interes t zoud e moete n kome n deduceeren voo r deRechtw s va n zy\ieOnderdanen , en va n dezelv e i e een e zaak he m aangaand e rech t verzoeken. D e voorverhaald e Misdade n uitgezon derd, zo o kom t den Hoogen of Hal s Heeren b y ons toe d e kennisfe va n all e Misdaden , binnen haa r be(iryf by haare Ingezetenen begaan , e n da t zo o pri r vati've, dat zelf s Hoog e e n Provinciaal e Rechters , als 't Hof van Holland, daar va n te r eerde r infianti e geen kennisf e kunnen Demen, zelf s nie t by prœventie, ten war e by form e va n purge , o f dat dezelv e delicten doo r nalatighei d ware n verjaard , A no EN T R E ad Conjyet. Brjtan. tit. i. des Justices art. 31 . art. 8. van d e Infiructié van de n Hove van H O L L A N D : O f ook da t 'e r tusfehé n tvye e fiais Heeren dispuut ware , wi e va n beiden he t berechte n va p ' t begaane delic t competeert , zi e de Ordonnantie op d e Criminejle Justitie hie r t e Land e i n de n Jar e 1570 gemaakt, art. 72. En indie n d e Provincial e Rech ters, buite n d e voorverhaald e gelegenheden , zulk » zouden moge n kome n t e doe n , zoo zy n de Hai s Heeren bevoegd , zig daar tegen te oppoferen e n zodanige wetteïyk e middele n , tot Confervati e va n haar Liede r Jurisdictie , e n weering e va n infractj e Van dezelve, by de hand t e nemen als de gelegenheid van zaken-vereisch t , zie A R G E N T , ai Ccnfuet. Britan. tit. 1 . dt Justices, art. a8. £f 29. en daarto e zoo i s d e Hee r gerechtigd , nie t tegendaand e d e Misdadige i n Judictm Provincialem couienteerde . Cc j Op

C 410 )

o wat manier hebben de Hooge of Halt Betren y yimineelt Jurisdictie hebbende, recht , om aan de Baiüuwen, Onder Houtvesteren, of andere Officieren by haar aangelield, Inftructien en Ordonnantien te geven? Ingevolge va n he t onderflaand e Formulier alhie r geinfereerd onder : T I T U L Ü S I. No. L

— -

INSTRUCTIE en ORDONNAN TIK * waarna de Bailluw , Onder Houtvester en Strandbewaarder van onze Heerlykheid va n N. i n ' r ad' ministreeren van de respective Ampten zig zal hebben te rtguleeren. I.

In de n eerden, zal d e voorfz . Officie r all e Vlyt en Naarftighei d aanwenden, o m deLimiten va n onze voorfz . Heerlylheid we l e n getroowely k t e conferveeren, onz e Prsminentie n e n Gerechtigheden , met alles wa t daa r aankleeft , binoe n dezelv e v o x te (laan, kennisfe te nemen va n alle delicten, mefuren Crimineel, mitsgaders Civil, voor zo o veel w y die tot zynder keBnisfe meede laten» e n verder niet, zal dia^ i volgende d e Delinquante n e n Misdadiger s fchuldig zy n me t all e naarftighei d t e vervolgen , en daar het d e zake vereischt, apprehendeeren, dezelve t e Rechte ftellen voo r onz e Bank ran Leenmannen, e n doe n flraffen naar behoren. II. Bc-

( 4") II. Behoudelyk da t h y Nieman d za l moge n ftellen , of hy zal daarvan alvoorens aan ons kennisfe doen, en ©os Confent daa r van t e hebben t e bekomen, gelyk hy oo k nie c za l vermoge n ove r eenig e zake n t e compofeeren , of tranfigeeren, als met onze expresfe voorwete n e n confent, en zo o w y mogte n goe i vinden Ieman d t e relaxeeren , of zyn e breuke n quit te fchelden , za l ' t zelve voo r lie f moete n toeflaan , ïiaarkomen e n gedogen . III. En waaneer daar eeni g fei t o f Misdaa d gebeurt , zal d e voorfz . Officie r aanftond s procedeere n to t Inventarifatieen Annotati e van des Misdadigers Goe> «leren, houdend e dezelv e i n bewaarde r hand , te n tyd e n wylen toe , d e zak e by Compofitie al s voo ren, of anders reçhtelyk geëindigd za l zyn. IV. De Officier za l gehoude n zy n t e doe n all e Jare n goede en deugdelyke Rekening e . bewys e n reliqu a van alle n zynen Bewin d e n bedryf , genietend e to t Wedden den derde n pennin g van 't geene zuiver bo« yen al}e Kosten daa r va n za l producecrea . V. Ea za l d e Officie r daa r voor aa n de n Hee r Jaar lyki op de n i. da g van Martio hebbcnu e geven een

<4") recognitie va n • . . . e n daa r e n bove n t e zyne a Lasten hebbe n te neme n de'Kosten van informatien, Apprehenfien, het fpanne n va n d e Vierfchaar , e n alle ander e gewponelyk e Koste n allee n uitgezon derd d e Mondkoste n va n d e Gevangens » e n d s Kosten van . de, Executien , di e aa n he m i n Rck«« uinge zulle n worde n geleden . VI, De voorfz . Officie r za l meed e gehoude n zy n i n Qualiteit al s Houtveste r , alle naaiftighei d e n vly t aan te wenden , tot confervati e e n verbetering e va n onze Wildernisfe , e n onderhoudinge va n onz e Keuren en Ordonnantien ove r dezelv e aireed e gemaak t of rog t e maken, e n za l gehouden zyn getrouwely k aan t e brenge n all e d e mefuren , e n dezelv e doo r onze Meesterknape n t e late n berechten , genieten de va n * t geen zuive r za l kome n t e procedeeren , van all e d e muüte n e n Verbeurten , de n derde n Penning al s vooren. VII. De voorfz . Officie r za l va n gelyke n he t Bewin d hebben ove r de n ftrande, zo o verr e dezelv e binaea onze n Bann e lang s d e Ze e i s (trekkende , e n zal goed e zorg e e n toezich t hebbe n t e nemen » over all e onbeheerd e e n geftrand e Uoederen, di e de Ze e za l kome n o p t e werpe n A a m dezelve a j Ie te zame n naa r oude r gewoont e t é bergen , en i n bewaarender hand*t e houden , te n behoev e va n d e waaragtige Eigenaar s , en-Proprietarisfen, die naar dezelve zoude n moge n kome n t e taaien , en by ge* b:ek va n zodanig e naa r vraag, to t onze n behoeve , en da t o p zodanig e vervullen » al * w y naa r rede* lykheid zulle n bevinden , hem daarover toe i e leg -

C; 413 > gen. Aldu s gedaa n ia 's Gravenhage de n 1. Maan c i66r. ïV. Wat valt 'er ten respeote van Ambachts He« lykheden, en denelver gevolg aantemèrken? In he t algemee n dat die geene , wefke eenigeJurisdictie ove r ee n Distric t hebben , ó f aa D dezelv e als zodanig te r Lee n wor d uitgegeven. , ambachts ffeeren, en he t Lee n zelf s ee n Ambacht s Heerlykbei d word genoemd ; E n i n he t particulie r da t d e Amtaehts Heeren, die n de Civile Jurisdictie óver een District'opgedragen is , all e Rechten e n Gerechtighe den corhpetéeren , di e to t ee n Civil Rechtsgebied fpecteerende zy n : Als (_i.) zo o hebbe n di e geene , die de Civile Jurisdictie over eenig e Plaat s hebben , uit krach t va n dezelv e Civile Jurisdictie recht , o m haar Ambachts Heeren va n dezelv e Plaats t e qqalïfï ceeren, nam licet territorium non habeant, quoi proprit Dominarum est, quœdam 'tamen habent, in qua vires dominii librare, atque exercereposfunt, Ni,coi,. B u R e o N a. ad confueï. Flandr. tract. 9; ntim. 35^ rhaar zi g flechtelyk Heere n va n d e zelve Piaatz é te qualificceren i s hu n nie t geoorloofd . ( »• ) Zoo* hebben d e Ambacht s Heeren , dat is di e geen e di e de Civile jurisdictie ove r eçnig District hebbe n , macht, o m door Schou t euSëhepene n by haat ge field, t e doe n berechte n all e Civile zaken, concernerende de Ingezetenen va n haa r Ambacht of de Goederen daa r onde r gelegen , mitsgader s oo k all e an* deré kleine méfuren , vel qüa delicta, als volgens haâ • re Brieven vân Uitgifte, o f naa r oude r gewoonte ^ of volgen s d e Keuren , daa r va n zy n de, to t haar e Jurisdictie zy n fpecterende, welk e rhefuren daarom trent verftaa n worden , ad Ciyilem Juristlictionem te behoren, overmits de kleinigheid van de Boete, die men te r zak e va n zodanig e méfure n fchuldi g is , meer naa r Civile dan Crifnineel e zake n trekkende is . V. Hot

V* HM worden Hwge en Ambachts ffeerlykheden
(415) VII. In de laatfte plaats zoude nog in dnftderatie komen, hoedanige ofzonderlyke distinctien en Vra* gen» concerneerende de Heerlykheden en derzelver Jurisdicticn in het algemeen, eenige reflexien verdienen? Fboreersf , dat d e gezamentlyk e Regeerder s e n Ingezetenen va n Dorpen , gee n notable, .of aanzienelyke Heerlykhede n moge n acquireere n o f beko men; Ten tweeden, dat aïïchoo n volgen s onz e Mationale Wette n all e Leenroerig e Heerlykhede n by ons onrplitsbaa r zyn , daar onde r by u'tzondering behoren gecomprenendeer d e n begrepe n t e worde n zodanige Heerlykheden , Crimineele Jurisdictie heb bende : Ten derden, dat Heere n bevoeg d zy n , eenige Scukke n o f tiedeeltens va n hunn e Heerlykhe den te n Agee r Leen aa n andere n uittegeven , maar niet me t gely k o f minde r Rech t va n Jurisdicti e al s zy zelf s bezuren ; Ten vierden, da t ee n Hee r nie mand tege n zyn ' wi l e n dank , i n zake n he m zelf s concerneerende, voor zyn e Vierfchaar mag trekken > alsin welkgeva l degeconveni eerde daarop excipiee ren mag : E n ten vyfden dat i n Cas va n Contenu e tusfehea twee Heeren, over hetftu k va n Jurisdictie, de zaake n i n qusestie ondertusfche n voo r een ' Hoo*gër Rechte r geventileer d moe t worden . ILindelyk is, ten be/Juit over'deeze materie,'de Praag, op weike efficacieufe Gronden de mefuren tot tioo ge, Miüüeibaare , e n Laag e Jurisdictie n behorende , voorzien zyn geworden ? Om t e wete n e n ee n volmaak t Compas t e hebben, wa t to t d e Crimineele , e n wa t to t d e Civile Jurisdictie va n d e onderfcheid e driederle i zoorten , der Heerlykhede n behoort , i s zulk s by de n Hov e Provinciaal va n Holland pertinentelyk gedecideer d en

(418) sn beflis t by een overheerlyke Sententie, gepronufl. cieerd de n 5 November va n he t Jaa r 1632. Luideride woördelyk als hier volge n za l onde r TITÜLOS

II.

Ho. I. — DICTU M van den Hove van Holland, bejlisfer.de het recht van Judicature van de Hooge , Middelbaar e en Lag e Jü. risdictien der Heerlykhede n onaer het resfort van dezelve Provincie . „ In de t zak e hangend e voo r deeze n Hove vaö , H O L L A N D ) tusfche n JVynant Jansz. van der Eist, \, Schou t to t Ryswyk , Impétrant in Ra u Actie , e Q \, van Request e Civile, ter eenre, en Cornells Adri' ', aansz. Grooteling, BaiJlu w e n in di e qualiceit voo r ', hem zelven , e n ' t Exploic t geaccepteer d hebben ' ' de voo r Welgeboor e Manne n aldaar , Gedaagd e *[ en gerequireerd e i n 't zelv e Cas, mitsgaders de n [, Procureur Generaal va n deeze n Hove, me t hem s> gevoeg d te r andere n zyde , allegeerend e d e voorl, noemd e Impétrant, dat all e Ambachts Heerc n i n ,, Holland, ui t krachte va n haar e Tkijlen e n inves 3, titure , wascompeteerende deMiddelbaar e en Laa j , g e Jurisdictie, bcftaand e zo o in ' t Reglemen t van i, d e dagelykfche Politie , ite m d e administratie va n ,, Justifie tusfchen d e particuliere , al s ook i n de be„ ftraffinge, mulitering e van Civil e o f kleine.De„ lieten erimefuren , ziilk s dat all e Ambacht s Hee „ ren gerechtigd , e n ookgewoon ware n binrjenhaa „ re Ambachte n t e (lellen , Schout, Schepenen , er i ,i Secretaris , dewelk e binne n denzelve n Ambacifte , i, va n wege n o f ui t de n nam e va n den/elve n Am » i, bacht s Heere, ware n ftellende ordre op d e dage„ lykfche voorvallend e Politie, e n he t geen e daaraan ,, kleefde, al s namely k o p d e Qnderhouding e va n »* D j .

(4i7; ,, Üyken, Kaden, WegeD, Straten , e n o p d e Re » , , geeringe va n Weezen , en Kerkelyk e Goedere n » », (tellende daartoe Kerkmeestere n e n Wecsmeeste „ rén, e n desgelyk s oo k o p d e Kermisfen , Jaar », markten. Vastenavonden , Kramers , Tafelfpeel i, der s , en ander e zake n daa r aa n dependerende » „ mitsgaders meer ander e zaken , dn * tot conferva», ti e en onderhouding e va n goed e ordre e n Politie „ wierden gerequireerd, en du s alle s me t zodanig e „ Correctie jegen s d e Contraventeurs , als daarto e „ eigentlyk va n noode n was , e n zonde r he t welk e „ 't ze'v e nie t kond e worde n gehandhaafd , gely k », meede d e Schout e n Schepene n tusfche n d e par* „ ticulierenwaren exerceerend e Jurisdictie,zo o vo * „ luntaire, als conteDtieuf e , ook me t zodanig e „ correctie e n executie al s daa r to e va n node n wa 9 „ en gerequireer d wierde , (taand e overzulk s ove r „ alle giften, Overdrachten , e n Verbintenisfen va n ,, Landen, e n ander e immeuble Goederen, e n ad », ministreerende Rech t tusfche n d e Ingezetene n „ en ander e particulieren , zonde r da t te r Plaatz e „ daar eenig e Hoof d Officiere n o f Bailluwe n wa ,, ren , die niet me e Schepenen, maa r me t Manne n », te Rech t zaten , hu n alle n ' t zelv e hadde n t e be* „ moeijen!, al s hebbend e dezelv e Bailluwe n e n ,, Mannen allee n t e berichten zodanig e ander e Cri „ men, of delicte n aa n d e beftraffing e de r welke r „ de Hooge Overigbeid , e n d e gemeen e zak e wa s »» gelegen, da t nie t alleen i n conformité van 't gee,, ne voorfz. i s de n Heer e van Ryswyk uit kracht e „ zyner Titüle n wa s hebbend e Rech t va n Middel * ,, bare e n Laag e Jurisdictie , over de n Ambacht * „ van Ryswyk voornoem d , maar zo o vee ! meer , „ dat dezelv e Hee r va n Ryswyk oo k gerechtig d „ was, ove r ee n gehee l derd e par t i n he? t Crimi ,, neel o f i n all e Crimineel e breuke n binne n de n j , voorfz . Ambacbt e va n Ryswyk vallend e , gelyk „ als dezelve Heere vac Rytwyk b y fuccesfie, con „ tinuatie va n zyn e Voorouders , Herren va n Rys* „ wyk va n all e cud e tyde n wa s i n posfesfi e , vel L>d »SWjt,

(418)

„ quafi* va n zodanige Jurisdictie , te weete n zo o „ Middelbaare aï s Laage , dooj ' .zyntn Schout en „ Schepenen te eXerceeren biqne n dé o voorfz . Aih ,, bachte van Ryiwjk, t e weten zpo wel nopend e „ 't Reglemen t van d e dagelykfçb e Politie, 'hejj. „ bende die n aangaande ook me t de kenoisfe e n ap„ probatie e n goedvinde n van deezen Hove , gé„ maakt zodanig e Keur e e n Ordonnantie al s d e ge „ legenheid va n zake n wa s verejsfchende, ql s mee„ de yan berechting e va n zaken , en Justiti e t e ad „ ministreeren tusfche n d e particuliere, mitsgaders ,, van i e geniete n ee n derd e par t va n all e Çriminee„ le breuken aldaa r vallende , e n hoewe l d e vonrfz . ., Gedaaj;cb i n deezen, wezende varç wegen de.Hee* „ reu Udrgermeestére n .e n Regeerder s de r S^a d „ Dqlft respective gecommitteerd, pfgefteld to t f , öaillu w never s welgebopre Ivïaianen over Rytwyk, „ ten opzie n da t d e Sta d va n uelft tegenwuqrdi g „ in Pandfcrmp , wa s hebbend e d e Hpqg e Heerlyk ,, heid to t Ryswyk voorfz. , zopafcdezelve eertyd s , , ook i n Pandfcha p bezete n wa s geweest , by wy3 , le n de n Heer e Prefident Suys Grootvader va n de n ,, tegenwoordjj^n Heer e van . Ryswyk , zy Luide n ,, Gedaagden zi g i n de n Ambacht e va n Ryswyk „ verder nie t hadde n t e bemoeije n , dan me t zoda-'t, nig e forfaïete n e n Delicte n , die allee n ware n M (taand e te r caufati e e n berechting e van d e H,oog e ,» Heérlykheid ». en niet s te r waerel d behoorde n t e j , i'mpieteere n o p d e Jurisdictie, di e de n Ambacht s ,, Heer va n Ryswyk , en he m Impétran t deszelfs i% Schout, uit de n nam e va n de n zelve n Ambacht s M Hee r aldaa r wa s competeerende , maa r te r con* „ trarie gejiPude n ware n de n Impétrant, als Schout, „ çn den Schepene n va n Ryswyk me t all e zaken , „ coacerneerende d e Middelbaar e e n Laag e Jurisn, dicti e o f daarvan dependeerende f t e late n bewor ^ den , zonder he n luide n d e zake n coricerneeren „ de d e Civile, als Middelbaar e e n Laag e Jurisdic„ tie , eenigzint s te onderwinden , directely k noc h „ óok indircctely k j He t fchee n evenwe l da t d e j , voor -

(l4»9) „ voornoemde Gedaagden s i n deez e , of we l d e „ voorfe. BaiHuw , beliefd hadde n ' t zeder t eenig e „ Jaren herwaa«te , merkely k t e impieteere n o p d e „ praeeminentien e n gerechtigheden , competeeren „ de heni impétrant als Schout va n Ryswyk, o f den „ Heere va n Ryswyk\ i n reguarde van zyn e Middel j , baar e e n Laag e Jurisdicti e , zyn Kdelht . daa r „ competeerende', hebbend e nie t allee n den voorfz . t, Bailluwmeed e Gedaagde , i n den Zomer de s Jaars y, 1628. voor Welgebooren Mannö n van Ryswyk ge ' ,, intenteerd veïfóheid e Caufatien , di e all e waren ' „ fpecteerende to t de Jurisdicti e va n de n Ambaehts „ Heer, o f he m Impétrant deszelfs Schout , zülfc s „ dat h y Impétrant daarvan kennisf e 'hebbend e be », komen, enoverzulk s goedgevonde n hebbendezi g ,, voorWelgebooren Mannen jegens dezelveCaufati e ,, te oppofeeren, mitsgaders t e fustineeren , dewy l „ de faicte n daa r ove r d e voornoemde n Baillu w ,, mede Ged . d e voorfz . Caufati e hadde'geinten „ teerd, i n alle n gevall e zoud e ftaàn te r Caufatie ,, van de n Impecraot , da t d e zelfd e Baillu w ge „ condemneerd zoude worden dezelve prœtenfeCau„ fatie kosteloo s en fchadeloó s a f t e doen, met ID A „ terdictie va n dergelyk e mee: r t e doen' , ei v Hem „ Impétrant, als fpecteerende to t zyn e Jurisdictie , ,, den Schou t va n wege n de n Âmbachts Heer daa r „ mede te lateo beworden, eindelyk de voprfz. Wél „ gebooren Manne n zelfs , by advys va n vie r dis „ tincteRechtsgeleerden daa r opgenomen , verfitaa n ,, en verklaar d hadden , by drie distincte V*orinu'(fe n ,, définitif daarop gewezen , dé . voorfz. Caufatie ! t e „ fpecteeren tot'd e Jurisdictie'varrhbrt r Impétrant„ als Schou t to t Rytutyk', ër i ovêrzulk s de n voor „ noemden Baillu w bedaagde , gecóndemneerdwa s „ de voorfz . Caufati e af t e döeh ^ inaâr hem im.pe ,, trant daarmeede , al s fpecteergnd e to t zyn e Ju" . „ risdictien, t e late n geworden, 'ne maar bevc^d r „ ook h y Impétrant, dat d e voornoemd e Geda,ag ,, dcn,al over merkelvke tyd geleden.haddeh gemaak t » zekere praetenf e Ke-rte , die'zy poogden i n tnein -

Dd» „t

e

C 4*> ) „ te brengen, endaa r meed e poogde n aa n hu n t e „ trekken ee n goe d dee l va n d e dagelykfch e Poli „ tie , en administrati e va n d e Justitie » o f d e bes, rechange , correctie , en beftraffiog e va n d e klei,, ne en Civile Delicten o f Mefuren, di e all e fpec ,, teerende ware n allee n e n privative to t de Juns ,» dictie va n he m Impétrant,; als Schou t va n Rys,, vyk voornoemd , zo o als vooreers t he t Hoof d o f „ Frasfatie va n dezelve prastenfe we l vermelde Keu,< re inhiel d , en, tneed e brach t , houdende ne l ,Ï, expresfelyk , dat dezelv e zoude n weze n opge , , recht, te r zake ;van de Ontucht va n d e Jonkheid, j , kwaad e Opzich t va n d e Ouders , e n ongelegen », heid van ander e die zulks beborde n t e beletten , » en zulks tege n inbreuk va n alle goede Politie , d e „ welke al s vooten fpecteerend e wa s allee n to t d e „ jurisdictie va n den Ambacht s Heer , o f he m Im „ petrant zyne n Schout, en gely k voort s meede i n » gevolge va n dien , d e voorfz . geheel e prsetenfe „ K'.uren doorgaan s i n mees t all e de Articulen va n „ dien wa s beroerend e de zaken, die (taand e waren „ alleen to t berecbting e va n he m Impétrant e n de 9 , Schepene n va n Ryswyk, al s namely k eerst , i n ' t „ eerde Àrticul van dien , voor zo o vee l daarby , », practenfelyk wier d gekeur d , dat d e Baillu w ai 9 i lee n de n geene n di e i n eeni g gevech t war e ge„ weest, daa r eeni g kw
C 4» ) „ Tjk zulk s gehouden ware n t e late n doe n binnen : „ 2 4 Uuren, naa r da t z y d e Kwetzuren gekreegen „ hadden» al s meede op d e boete van cie o ponden , „ zonder meed e eeni g ooderfchei d t e make n tus „ fchen Keurwonde n e n andere , .va n ge l y ken oo k „ b y het derd e Articul derzelve r piastenf e Keuren , „ houdende dat geene Chirurgyns zoude n vermogen „ eenige Perzonen t e verbinde n , voor e n a ! ee r „ den Yk va n de Wonden genome n ware , in Prae „ fende van de n Baiiluw , zyne n Bode , o f Subfis j , tuut , e n da t d e Chirurgyns zoude n moete n lie d „ doen aa c de n voornoemde n Baiiluw , al s meed e „ op ee n poen e van tien Ponden , en zonde r onder » , , fcheid va n Keurwonde n e n ander e Kwetfuure n , „ geene Keurwonden zynde , mitsgaders voo r zo o „ veel als daa r en boven nóg, by 't zelv e derd e Ar,, ticul geordonneer d wierd e , dat d e Chirurgyn s „ haare Patiënten , om de betalinge van hun arbeids» „ loon zoude n moge n roepe n voo r Welgeboore n , , Mannen, i n plaatze dat zodanige rechtvordering e „ moeste gefchieden voo r Schepene n o f Gerecht e v va n Rytwyk- Ite m voo r zo o vee l oo k by 't vyf „ de Articu l praetenfeiy k g"ftatueer d was , da t d e „ Vroedvrouwen zoude n moete n worde n beëedigd , ,, aan hande n va n de n Baiilu w e n by de zesd e e n „ zevende Articule n , dat d e Taaliuide n o f voor „ fpraaken , malkanderen nie t mogte n turbeeren , „ maar eikandere n uithooren , cat ook z y Luide n „ als de zaken ware n dienend^, moeste n Aaa n me e „ bloote Hoofden , alle s meed e o p zeker e poene , ,, en da t generaly k zonde r eeni g onderfcheid , o f „ distinctie va n plaatz e o f Dingbanken , daar , o f „ voor dewelke, d e Taaliuiden zoude n moge n oc „ cupeeren : Te weete n voo r zo o vee l al s * t zelve „ fcheen t e Concerneeren , o f getrokke n t e kun ,, nen worde n o p d e Taaliuide n , Compareerende „ voor Schepenen ban k van Ryswyk, item voo r zo o „ veel oo k by 't laatft e Articu l va n die n praetenfe „ lyk word gekeurd , en pœne n geiiatueerd jegen s » het drinke n in de Herbergen, e n gelac h houdeq , Dd 3 „ mits.

(4*2 )

„ mitsgadersKaatfen, Balflaan,Kolven, Klootfchie „ ten, of andere dingen,te beginnen of buiten ' s Huis, 3, op Zondagen of anderegeordonneerdeBededagen , », geduurende den tydvandePredicatie, e n i n ' t ne 9 , gendeArticul , insgelyk s tegen die geene , diege „ duurendede Predicatie , Propoosten , Gefnap , o f , , Geklap hielden, binnen ia Roeden in het ronde van j , d e Kerk. UeScnoutof Ambachts bewaarder, of Gs„ zwoorens geduurende de Predicatie.geen Vergade» „ ringemogten houden, omrekeningete doen, oppce„ ne van drie Ponden ; Item voor zoo by 't zelve Arti„ cu! prsetenfelyk gekeurd, en een poene van tien pon* „ deo geftatueerd wierd e jegens den geenen , die op ,, Nieuwe laar , Dri e Koningen , o f 3nder e tyde n „ voor de deuren van goede Luiden, of in d e Huizen „ gingen zingen , o f fpele n maken , met Trom„ melen o f anders , buiten Confen t va n de n Bail j , luw , e n wyder s oo k voo r zo o vee l by 't twaalfd e „ Anicul prsetenfely k geftatueer d wor d ee n poen e „ van tien ponde n voorde n Bailluw , tenLastenva n ,, den geene , di e van buiten i n ' t Ambacht van Ryt„ wit kwame n te wonen , zonde r aa n denSchouc o f „ Baiihiw te vertonen goed e Attestati e va n de Plaat„ fe, daa r z y Luide n laats t gewoon d hadden , me t „ belastinge aa n de n Schout , o p zodanig e Perzo „ nen pocd e toezicht t e nemen, e n by het dertien „ de Art'cul va n gelyke poenen wierde n geftatueer d „ tegens di e geene die d e Bruidegom s o f Bruide n , „ op de Wtgen o f Wateren fchutte n o f bele t dee „ den; Oo k by het dertiende Anicu l ee n poen e van „ drie Ponde n vierd e geftatueer d tegen s di e geene„ die eeni g uitwendi g wer k dede n o p Zondagen e n „ andere geordonneerdeBededagen , geduurend e de „Predicatie, uitgezonderd , al s dezelv e p i aetenfe », Keuren meed e inhielden , dat d e Huisluide n i n , , den Hooibouw , daarto e confen t zoude n moge n „ obtineeren va n de n Baüluw : E n by het vyftiend e „ Articul meed e praetenfelyk gekeurd , en o p poene „ gef&rueerd wor d tegen s di e geene die opZonda „ gen en andere geordonneerde Bededagen, geduu „ re»*

C4*3 ) „ rende de Predicatie, haar e Windelen openen , en ,» Waarén uitftelden , no g iair e n btfy./nb y hetzeS a> tiend e Articul een boet e va n tweemaa l tie n pon ,, den, jegen s d e Herbergiers , Taverfliers, Speel „ luiden, o f ander e Gehuwd e o f Ongehuwd e Peï „ zonen , die eeuig e üansfpeblé n ophielde n , óf „ Vergadering maakte n , buiten Cónfen t va n de n „ Bailluw: By het zeventiende , Af Heul'een rkön e „ van tien Ponde n jegen s d e Getrouwd e Manipèr », zonen di e i n toegelate n Dànsfpeelen kwarnÖn óf ,, converfeerderi; E n by hët agttjêndè Àrticùl gely», ke pœne jegens die geene , di è ongenood zynde , », zig liete n vinde n o f ginge n i n èebig e Bruilofts „ feesten, Doodmaaltyde n , Kindermaàltyden of », andere Maaltyden ; Ite m voo r zo o vee l oo k by „ hetnegentiendeArticul prsetëhfely k gekeur d wierd », op ee n poen e va n tie n Ponde n tegen s di e geen e », die Meyboome n plantten , of oprechtte n , buiten », Confent van de n Bailluw e h by het twimigft e Ar », neul, tegéns d e Rhetoryker s , of Kamerfpeël „ ders, begonne n o f voleindende , buite n Confen t „ van de n Bailluw , op d e verbeurte va n d e Kledin „ ge en Gereedfchap, het welk'z y Luide n daarto e ,, gebruiken, bove n d e boeten va n tie n ponden, e n „ voor zo o vee l al s oo k by 't eeiiemwintigfl e é n „ tweeëntwintigfte Articu l vàn dienprsetenfelykeéa „ pœne van tie n ponde n wier d geftatueer d , ten „ laste va n di e geene , die b y deii.Baiiluw gedag „ vaard zynd e , om getuigenisf e de r waarhei d t e „ geven, in eenig e Civil e of Crimineel e zake , ' c „ zelve nie t dadelyk dede n e n compareerde n , be„ neffens dat ook het tweeëntwintigflè Ardcu l fciiëèn „ meede te brenge n , dàt d e Bailluw Zodanig e ddg ,, vaardinge, o m Retuigeriiâfe der waarhè U te gê„ ven, o m in Civile zaken, di e geen e di e 't zelv e „ niet dadely k deede n e n compareerde n , zodde „ mogen doe n voo r Welgeboore n Maöhéri i e n da t „ tot discreti e van d e Welgeboore n Mafine n zoud e „ (taan o f die geene, di e gedagvaar d ware n o m ge» ^i tuigenisf e de r waarheid t e geven, eenig e daggel Dd 4 5 , éia

( 4«4 )

„ den zoude n genieten , o f nie t va n gelylce n oo k , , voor zo o vee l by het vierentwintigft e e n vyfen „ twintigfte Aarticul , jegens di e geene, di e buiten „ in Wateren , zwetten , o f Grachten, ginge n vis ,, fchen, meteenig e Netten , o f Gereedfchap , ee n », pceae van tien ponde n wor d geftatueert , tenpro ,, fyte va n den Offi ier , e n dat d e bekeuringe daar ,, over zoud e moge n worde n gedaan , zo o we l by s, den Bail luw als by den Schout ; Item by het zes ,, entwintigfte Articul , dat di e geen e di e ove r ' t j , Reen e voorfz. ftaat Culpabe ) zoud e mogen wezen „ bevonden, van gee n vermoge n waren, de voorfz. a, poenen e n breuke n t e betalen , daar ove r to t ex „ empel va n ander e zoude n moge n worde n ge ,, ftraft, of met Bannisfement of anders naar gelegen„ heid va n zaken , e n no g by het zevenentwintigst e ,, Articul, da t geen e Inwoonder s va n de n Hoge ,, en Delft zoude n moge n o p d e twe e eerft e Kers „ digen , Paaschdagen of Pinxterdagen , voor, nog 9 , pa a d e noen , geduurends d e Predicatie , in d e 3 , Herberge n drinken , nocht e geLc h houden , o p „ een pcen e van drie ponden, te verbeure n zoo we l „ b y de Waardinne n al s by de Gasten . en da t d e „ Bailiuw d e geenen , di e nie t magti g ware n di e „ boeten t e betalen , zoud e moge n appréhendée„ ren, als alles breeder te zie n was b y de voorfz . , , praetenfe Keure , di e gedateerd zoud e wezen de n „ 9 Martij Anno 1620. Derhalven e n alzo o dezel ,, vepraetenfe Keur e t ' eenemaa l wa s nul , e n inva » „ lide, zo o te n inzichte dat in ' t vermoge n va n den 9 , voornoemdeGedaagdennietenwa s zodanig e prse, , tenfe Keur e t e maken , o f t e mogen oprechten , „ als ook da t dezelve, i n reguard e va n d e poincte n „ hier v-o-en geroerd , e n ander e diergelyk e zou „ den ftrekten to t ufurpati e van d e gerechtighede n , , en praeeminentie n va n d« n Ambacht s Hee r va n „ Ryiwyk,of he m Impétrant, deszelfs Schout,door „ dien a l he t geen e daarove r d e voorfz . praetenf e , , Keure, e n poincten e n Articule n hie r voore n ver . „ haald, e n van gelyk e natuu r zyade , zoude dis »> po-

(425) poneeren, fpecteerend e wa s to t d e Politie , e n '* berechtiDge va n de n Ambacht s Heer , o f Schou t " en Gerecht e aldaar , by den Ambacht s Hee r ge " fteld , en no g echte r onaangezie n all e ' c geen e voorfz. i s de n voorfz . Baillu w e n Gedaagd e ge '' liefde, onder prajtex t o f ui t macht e va a dien , " dagelykfche Caufaci e voo r te neme n , en te ineen ' teeren, zoo wa s h y Impétrant benodigd gewor " den, to t Confervati e va n zyne, e n de s Ambacht s ' Heeren gerechtigheid , zi g daa r tegen s t e voor \t zie n by wege va n Justitie , ove r zulk s me t deug , delyk vertoo g aa n deezen Hove hebbende zi g ge ^ addresfeerd , e n daa r o p behoorelyk e Provifie van M Mandamen t hebbend e geobtineer d , hadden d e t, voornoemd e Gedaagden s , uit kracht e va n die n gedaan dagvaarden , to t zeker e dage n voo r de n „ Voorfz. Hove, Concludeerend e ten zelve n dag e „ dienende , dat d e voorfz . praecenf e Keur e hie r „ vooren breeder gementioneerd , voor zo o vee l *, aanging depoincte n hie r vooren breeder geroerd, '„ verklaard zoude n worde n t e weze n nu l e n iuvalj „ de. e n dien volgen s d e voornoemd e Gedaagde i a „ de voorfz . qualité gecondemneerd, het maken e n ,, oprechten derzelve r praecenf e Keuren , me t de n ,, gevolge va n dien. als {trekkende to e ufurpatie van ., de Jurisdicti e en Gerechtigheid va n de n Ambacht s ,. Heer aldaa r , Kost e n Schadeloo s a f t e doe n » ,» met interdicti e va n gelyke n mee r t e doe n , en ,. voorts d e zelfd e Gedaagde n zoud e worde n gein „ terdiceerd dezelv e prastenf e Keure gcenzins in he t „ werk t e (tellen , noch uit zak e van dien eenig e be„ keitfïflge t e doe n o f d e breuk e daar uit t e vorde » ,» ren, maa r te r Contrarie hem Impétrant als Schouc ,» van de Plaatze , me t all e 't geen e daar jegens de,, zelve pratenf e Keur e i n zaaken hie r voore n ge „ roerd wa s disponerende , mitsgader s d e berech „ tiBge van dien e n Caufatien, zo o dat uit zodanig e ,i Oorzak e eenig e ftonden te doen, te laten bewor ., den, als fpecteerende to t zyne . Jurisdictie, e n da„ gelykfche Politie daar tan dependeerende, maker* Dd 5 „ de

(426 ) „ de Eisch van Koste n of to t anderen fine e n Con « „ cluG e als bevonden za l worden t e behore n ; waar „ tegens van wegen voornoemde n Gedaagde n e n ge ,, voegde geallegeer d i s gefeest , da t de n Baillu w „ en Welgebooren Mannen der Heerlykheid van Rys„ vrjk, alty d va n oud e tyde n Keure n e n Ordonnan „ tien hadde n gemaak t over de voorfz . Heerlykheid , „ en d e Ingezetenen va n dien , als namely k onde r „ andere in den Jare 1500. in de n Jare 1587. in de n ,, Jare I5g8 . i n de n Jare 1605. en no g laats t i n d e ., Maand van Mey de s Jaars 1620. welke laatfte Kea>, re by de Heere n Burgermeestere n e n Regeerder * 4» der Sta d Dtlft , als beleen d hebbend e d e Hoog e „ Jurisdictie der voorfz . Heerlykheid , waren geap. »» probeerd e n geratificeerd , en hadden dezelve Uail». luw e n welgeboore n Mannen , altoos ui t kracht e »> van dezelve Keur e e n Ordonnantie tegen s de Con» »> traventeurs va n die n geprocedeerd , gely k daar », va n by verfcheide oud e Vonnisfe n biykend e was , ., zonder da t de n Ambacht s Heer , Schout , o f Ge » rechte va n Ryswyk, o f Ieman d ander s ooi t daar j» tegens hadde n geoppofeerd , uitgezonder d da t d e »> voorfz. Impétrant in deeze n , nu ' t zeder t ee n >• Jaar o f twe e hadd e gezoch t he m Gedaagde i n ' t «• executeeren de r voorfz . Keur e i n de n Jar e 1620. »' gemaakt t e bemoeijen , veel mi n o m dezelve hem •• Gedaagde, mitsgader s d e Welgeboore n Wanne n »' der voorfz . Heerlykhei d t e onttrekken, te min , •» oademaal de n voorfz . Impétrant, zynen Baillu w " van he n Liede n ontfangen , en de n Ee d daarto e " gerequireerd aa n hem Gedaagde, gedaa n hadden , »» waar by hy onder andere n beloof d hadde , da t h y »• volgens he t Rech t e n d e Costume n va n alle n ou»* den tyde n i n d e Voorfz. Heerlykheid geobferveer d » alleen recht zoud e doe n i n zaken , tot zyn e ke n »• nisfe behorende , zonde r zi g eenigzint s t e on . » derwinden , en to t zynen profyt e t e trekke n ee »» nige zake n tot zyn e kenn'sf e nie t behorende , en " b y hem Gedaagden , zynen gezwore n Klerk , of *> Dienaar, zoud e t e kenne n geve n all e Civile za* » ken,

f 4*7 ) * ken* daa r den Baïlluw keonisf e va n kwame, nrós s* gaders all e Crimineel e zake n e n Delicte n i n zy „ Den Schout Ambach t vallend e , en da t binnen vier „ dagen, ua da c die gefchie d e n to e zyn e keonisf e » gekomen zoud e z y n , dat h y meed e geenzin s ,. hem Gedaagd e i n zyn e boet e zoud e verkorten , ti maa r dat hy daarinoe c' alkn tyde n getrou w zoud e » zyn, he t hadd e hem nochtan s gelief d aa n doezen ,» Hove Requeste te praefenteerep , en praetexee » rende dat veel e e n verfcheide Articule n der voorfz. » Keuren zouden fpecteere n to t zyn e kennisfe , o f » fubreptif e n abrepti f t e kenne n geven , t e impe " treeren Mandament, en he m Gedaagde n ui t krach»' te Va n dien t e doen dagvaarden, tot zekeren dage »' voor den voorfz - Hove, b y welke voorfz» midde »» len h y Gedaagd e e n Gevoegd e antwoordeode , '•concludeerde te n fine va n nie t ontvankelyk , e n <* by or dint dat; den Impétrant zynen Eisc h enCon»» clufie zoud e worde n onzeid , makend e Eisc h va n t» Kosten o f tot ander e finen e n Couclufie n ai s be »» vonden zood e worden t e behoren ^ Jegen s wel » ke antwoordd e d e voornoemde n Impétrant per '• fisteerde voo r Keplicqu e by zyoen voorfz. Eisc h •* en Conclufie , e n n a da t van r wege n de n voor •' noemden Gedaagd e e n Gevoegd e geperfistcer d » was voo r Duplic q , zo hebbe n d e voornoemd e »* Partyen in Corformke, va n de n Appoinctement e " dispofitif va n de n voorfz . Hove, gefchreve n b y *' Memoriçn, e n Advertisfementen van Rechten, eu »' daar vaD,mitsgaders andere al zulke ftukken en Mo" numenten ils elk van hu n Liede n belief t heef t t e •» exhibeeren onde r denzelve n Hove, gediend, e n " recht verzocht , waa r na hadd e d e voornoemde n " Impétrant zig he m aa n d e Hoog e Overigfrei d " geaddresfeerd, te kenne n gevende , da t h y Im " petrant i n d é Qualiteir , al s voore n genoodzaak t " was geweest jegens de n voornoemde n Gedaagden ** en Gevoegden voo r ddeze n HoveProee s t e fusti »» neeren, aangaande de Keur e breeder hier vooren " gementioneerd, welke zake voldongen e n te r Or.

C 4»8 )

„ donnantie van de n Hov e befchrever j wa s by Me,, morien e n by Advertisfemente n van Rechte n e n >, dewyl d e voornoemde n Gedaagd e belief d hadd e », onder prastex t va n d e voorfz . prsetenl è Keuren , >, voor zyn e Vierfchaaren va n Welgebooren Manne n ., te cauieere n zeker e Perzonen , ter zaak e zy Lui» den gefpeeld , en gezonge n hadde n al s Rhecory . » kers, en jegen s he n Luide n t e contendeeren, toe » adjudicatie va n de poene n by de voorfz . praetenfe 1, Keure jegens zodanig e Speele n va n Rhethoryker s », geftatueerd, da t d e voornoemd e Baillaw , Ge „ daagde i n deezen, zoud e gecondemneer d worde n ., dezelve Caufatie , als kwalyk e n onrech t gedaa n . », kosteloos en fchadeloo s a f te doen, e n hem Impe„ trant, zo o daa r eenig e Caufati e va n dieu t e doen *, Hond, daa r meed e zoud e hebbe n t e late n be„ worden, als fpecteerend e to t zy n Impétrants Ju. y> risdictie , al s Schou t va n Ryswyk, e n die n aan » » gaande va n dezelv e Welgebooren Manne n Vonnis „ fe hebbende geobcineerd totzynen voordeele , daar ,, b y hun fmpetran t zyne n voorfz - Kisc h e n Con *., clulie in Cas van üppoliti e gedaan e n genome n by » dezelve Welgebooren Manne n was geadjudiceerd . ,, de voornoemd e Gedaagd e belief d hadd e daa r va n „ te appelleeren , aa n deeze n Hove, welke zak e ,, van Appe l aldaa r oo k wa s hangend e ongeded „ deerd, e n me t zekere ander e initantien vanMao » >, dament Pœnaal , e n va n Auentate n daar u u mee ,, de gefprooten , volgens he t Appoinctemen t dis » „ poti f va n de n vvoorfz. Hove wa s befchreve n b y „ Memorie, mit s welke n e n gemerkt by de voorfz . „ zaken onde r reverentie, overmit s d e Connexitei t „ van dien, als beid e principalyk dependerend e va n „ de validitei t o f invaliditei t va n d e voorfz . prasten * „ ie Keure , ' t zame n gelykly k diende n t e worden „ gecombineerd, da t meede, al was't, dat de voorfz. x praetenf e Keur e t ' eenemaa l wa s nul e n invalide , „ zoo te n onzicht e da t i n ' t vermoge n van den voor, 5. noemden Bailluw Gedaagden en Welgebooren Man» nen niet en wa s gewees t zodanig e prastenf e Keu » %> ren

( 4»9 ) „ ren t e mogen make n 'of oprechten, noch z y Lui„ den daar toe fuffifantelykgequalificeerd, al s dac de* ,, zelve praetenf e Keure , nopend e d e poincte n e o „ Articulen hie r voore n gementioneer d , t' eene „ maal zoude n disponeeren i n zaken , nie t ftaande ,j to t berechting e va n he m Baiïlu w e n Welgeboo „ ren Mannçn, maar to t berechting e va n he m Im j , petrant , al s Schou t e n Schepene n va n Ryswyk „ voornoemd, nadie n d e voorfz . prœtenfe (Keure , , al ove r eenige n tyd , het war e i n ' t gehee l (al s j , Party e voorgaf ) o f te n deel e wa s gefcondigd , ,, of i n de n Uorp e va n Ryswyk gepubliceerd , da c ,, daaromme dezelv e prauenf e Keur e nie t ander s „ zoude worden vernietig d dan by wegevanprovo„ catie, zo o hadd e hy Impétrant i n de voorfz. qua „ lit e goedgevonden zi g daarva n meed e voo r zo o ,4 veel aangin g d e poincte n e n Articule n voore n „ geroerd, t e conftitueere n (zo o verr e als' t va n ,, noode mogt e weze n maa r verde r niet ) Refor „ mant aa n deeze n Hove, e n bedugt zynde , da t „ hem by avaDture , in zy n goe d rech t zoud e ko ,, men moge n obfteere n , dat dezelv e Provocati e „ niet binnen 'sjaar s n a de verkondinge, noc h voor „ deezen tydelyk wa s gefchied, noc h be t Relief bin„ nen vie r Jare n verzocht , te n war e h y va n all e s , ' t zelv e ook , voo r zo o vee l al s ' t va n nood e „ zoude moge n wezen , wierd e gereleveer d , zoo „ hadde h y Impétrant op ' t voorfe . t e kenne n ge „ ven, e n * t verzoek daa r beneffen s gedaan , ge „ obtineer d Kequest e Civile , tendeerend e om ge „ admitteerd t e worde n voo r de n voorfz . Hove , „ te moge n Eisc h dûen i n Ca s van Reformatie , ,, jegens voorfz . pratenf e Keure n , zoo vee l aan „ ging d e poincte n e n Articule n bie r voore n bree j , de r gementioneerd , e n to t die n fine oo k gerele ,, veerd, va n da t dezelv e Provocati e nit t binne n ,, behoorlyken tyd,o f voo r deeze n tydelyk , maa r „ eem n a verloo p va n zo o vee l Jare n wa s gein ,, tenteerd, e n oo k voorfz . Relie f nie c binnen vie r , , Jaren wa s verzocht , mitsgader s va n alle , Omis> Ctns

( 43 0 ) „ Gen eD verzuimeiiisfen,die daartoe eenigzints roog,, u.n zy n geflagen , alles voo r zo o vee l he m zulks „ van. noQde zoud e moge n wezen , maa r voorde r „ en andçr s niet, e n daa r by yoorts h y Impétrant i, wierd e geadroitteer d aldaa r in Judicio t e mogen . ,, verzoeken, da t d e voorfz . twe e respective Pro„ cesfen wierde n gecombineerd , ornro e t e zatne n „ gelykelyk e n fivmJ è f ftmtl t e worde n gedeci , , deerd, welk e voorfz. Kequest e Civile, met Ce« „ mittimus aan deeze n Hove addresfeerende, hy „ Impétrant denze.1 ven Hove behoorlyk doend e pre, , fenteercn, conclu,deerénd e te n interinement e va n ,, dien naa r haa r forme e n inhouden e n voor t on )y de r benefici e va n dezelve , i n Reformatie , to p „ nullité of annullatie , voo r zoo . veel he t noo d 5 , ware , va n d e voorfz . prastenf e Keure n i n quses i, tie * ten rainflen aangaand e d e poincte n hiçr „ vooren breeder geroerd, e n voort s to t adjudX > it cati e va n ' t verzoe k va n Combinati e daa r by „ gedaan, makend e i n Cas van deba t Eisc h van . „ Kosten, of to t andere n fine e n conclufie n he m „ Impétrant oorbaarljksr. zynde . Waa r jegen s d e at voornoemd e Gedaagd e e n Gevoegd e antwoor s , dende ; Concludeerde n to t rejecti e va n d e voorfz . „ Requeste Civile, als Incivil» e n dat de n Impe ,, trant zy n Verzoek die n aangaand e gedaan , zou „ de worde n ontsegd , makende daarove r meed e „ Eisch va n Koste n al s vooren ; Jegens welke ant, , woorde d e voornoemd e Impétrant perfisieer „ de voo r Replic q by zy n voorfz. verzocht e ia » , , terinement , en n a dât van wege n de n voor , , noemden Gedaagde n enGevoegden geperfisteer d 9> wasivoo r Duplicq , hadde **. Hof de n Impétrant s , ' t voorfz . verzoe k va n Combinanti e ontzeg d , ,, en voo r zc o vee l aangin g d e voorfz . Request e „ Civile, was ter Ordonnantie van denzelve n Hov e „ Acten vandiergelyk e dingtale n gemaakt , e n me t „ dezelve Request e Civile gevoegd by den Pro „ cesfe , om i n ' t vifiteeren-va n dien , daa r o p ,, zuikaieguafdgenotuenie worden ais naar behoren . „ 't Voorfz .

(43i ) „ 'c Voorfz. Hof, me t ryp e deliberati e va n Ka&d e „ doorgezien e n overwogen hebbende , all e 'tgee , , ne eer materi e dienend e was , doende Rech t i n „ den nam e en va n wege n d e Hoog e O vurigheid, „ en Graaffelykhei d va n Holland, Zeeland, en iVett„ Vriesland, zonde r reguard e t e neme n o p d e Re „ queste Civile, den voornoemde n Impétrant va o ,, de HoogeOverigheidgeobtineerd, diehyvangeeo „ noode hadde , verklaart de Keure n i n ' t Ventien », cour t gementioneerd, aangaande d e poincte n e n ,, Articulen hie r n a gedeclareerd , nu l e n invalid e , , te wezen, voor zo o vee l he t eerft e Articu l va n „ dien, verde r als alleen i n reguar d va n Keurwon „ den is disponerende . Ite m voo r zo o vee l by 4e , , tweede e n derd e Articule n deraeive r Keure n j s „ geordonneerd, - dat y ken e n verbinden , of ver „ maken va n Wond e of Wonden , aldaa r vermeld ^ M zo o wef i n pràefentie van de n Schou t e n Schepe, „ hen *, als wel va n Baülu w o f zynen Bod e en WeJ„ gebooren Manne n zoud e moeten gedaa n worden , „ als oo k reguarde va n d e boete n e n poene n i n de „ zélve ArticuléD begrepen, da t dezelv e verde r als , ,, ten reguard e va n de Keurwonden geftatueer d : E# 3, meede da t d e Chirurgyns haa r Meescerloon zoa-, „ d e n moete n eisfehen , é n haarliede n Patiënte n tçr. „ oorzake va n die n dagvaarde n voo r d e Weigeboq ,, ren Mannen , e n z y Chirurgyn s o f Meesters zej„ ve gehouden zoude n wezçn den behoorlyken Eed , „ aan hande n va n de n Bailfu w t e doen; Va n gely „ ken belangend e het vyfü e Articul , menti oneeïën,,, de va n d e Vroedvrouwen . Ite m voo r zo o vee l ,, de zesdeen zevend e Articule h verde r als de Taal-. „ lieden o f Voorfpraake n voo r d e Bailluw s Vier- . V fchaare occupeerend e , verftaan zoud e moge a „ worden t e coqcerneeren . No g voo r zo o veel by ,, het elfd e Articu l wier d gekeur d jegen s de n gee. „ nen, di e o p Nieuw e Jaar , Dri e Koningen ', of „ andere tyde n , voor d e deur e va n d e goed e Lui„ den o f Huize n gaa n zineen , o f fpele n make n 0 me t Trommele n o f anderzints . Ite m a*ngaahd e » het

( 43 » ) j , he t twaalfd e Atticol, mentioneefende vandielgée" ? 3 i n e , die van buite n i n ' t Ambacht va n Ryswyk ko„ men wonen , zonde r aa n Baillu w o f Schou t t é „ vertonen goed e Attestati e va n d e Plaatze n daa r „ zy Liede n laacs t hebben gewoond . Ite m voor zoo „ vee] belang t he t dertiende Articul, inhoudende het „ verbod va n Bruidegoms of Bruids , o p Wege n of j , Wateringen , t e fchutten o f belette doen . lusge „ lyks voor zo o vee l by het zestiend e Articul word „ gekeurd jegen s de Herbergiers, Ta verniers, SpeeU v luide n e n ander e gehuud e o f ongehuud e Perzo ,, nen, dieeenige Dansfpeele n ophouden , of Verga ,, deringen maken , buite n Content va n den Bailluw, „ En by het zestiend e Articul , jegen s gehuwd e ,, Mansperzonen , die i n toegelate n Dansfpeeler i „ komen o f converfeeren . Ite m voo r zoo veel by „ het achttiend e /trticu l is gekeurd jegens di e gee„ nen, di e ongenood zynde , zi g late n vinden , o f „ in Bruiloftsfeesten , Doodmaaltyden, Kinder- öf „ eenige ander e Maakyden . Insgelyk s voo r zo o „ veel by het negende Articul tegens he t plante n o f „ oprechten va n Meyboomen , zonder voorgaand e „ confent va n de n Bailluw , en ove r zulk s verder / „ als tegen s he t a f houwen va n Boorne n wor d ge„ keurd. Ite m voor zo o vee l aangaat het twintig/t e „ Articul, mentioneerende va n d e Rethoryker s o f , , Kamerfpeelders. No g te n reguard e va n he t twee„ entwintigfte Articul , verder zoude mogen verdaan „ worden, da n da t Getuigen die b y den Baillu w i n „ Civil e zaken, voor zyne Vierfchaarevallende, moe „ ten heplei t worden . Mitsgader s voo r zo o vee l „ b y de vierentwintigfte e n vyfentwintigfte Articu * sï le n wor d gekeurd , tegen he t visfche n i n eenig e „ Wateren » Zwetten, of Grachten , met eenig e , , Ketten o f ander Gereedfchap , e n da t d e bekeu , , ringe va n dien zo o wel by den Baillu w als by den ,, Schout zoud e moge n worde n gedaan . Condem „ neert den Gedaagden he t maken e n oprechten va n „ de voorfz . Keure , met de n gevolg e e n aanklevö „ van dien , al s Ürekktcd e tot ulurpati e van d e Ju . „ ris-

(433 )

i, fisdictî e e n gerechtigheid van de n Ambachr s Bee r ,i va n Ryswyk voorfz. , te n respecte van de ,Arti. t, cule n e n poincte n hier voore o geroer d , a f t é i, doen, interdiceerd hem van gelyke n meer te doe n „ of de voorfz, Keuren die n aangaand e verde r i n ' t „ werk te (tellen, of ui t zake n va n die n eénig e be* i. keuring e t e doen, o f breuk e daar uit t e vorderen, ' » maar te r Contrari e den Impétrant als Schout, me t v all e ' t geene, daa r tegen s d e vóorfz. Keur e i n d e »• voorfz. gedresfeerd e poincte n e n Articule n i s dis*» póneerende, mitsgader s d e berechting e e n Cau » (alie n va n dezelve (zonde r ui t zodanig e Oorzak e » eenige (laa n t e doenj l t e late n beworden , als »» fpecteerende to t zyn e Jurisdictie, en dagelykfch e »> Politie daarva n dependerende , ontzegt de n lm »> petrant zyne n verdere n Eise h e n ConcluGei n dee,» zen gedaa n e n genomen, eri Cothpenfeerd d e Kos-»» ten va n deeze n Procesl c o m redene n de t HoV e »< daartoe moverende" * Gedaan in den H A G E by Mr.Nicolaas Kromhout, Heere van de n Vrye n Hove , Praefident, P. Koüwenburg van Beltis , Andries d e With. Reynier Pev fyn, Johan van IVyngardtn, Johan Loenius, Johati Dedel, Abraham va n de r Meer, e n Gertaerd Krommon, Raadsluiden van H O L L A N D , e n gepronün tieerd de n 5 November 163?. In kenoisf e va n tny^ en wa s ondertekend : D. d e Wint. E I N D E ,

Ee

RE-

R E G I S T E R VAN D E

N

INHOUD DE R STUKKEN. EERSTE HOOFDDEEL . Over allerhande Notulen in liet generaal, en hoedanig dezehen naar ftyl van de Praclyk ter Rolle dienen gefield te worden. pag . f. TWEEDE HOOFDDEEL . Over de Enqueste Valetudinair', hoe dezelve in de Hollandfche Pra&yk plaats heeft, en de Formulieren van Kequesten die daartoe betreklyk zyn. 33DERDE HOOFDDEEL . Over de Effe&en van Koop en Huur, met de Jnfirumenten die daartoe van gebruik kunnen zijn. 44. VIER-

R E G I S T E R VA N DE N VIERDE HOOFDDEEL . Over de Arresten op Perfonen en Goederen in Civile zaken, en derzelyer voornaamfte Effeclen , zynde een vervolg van de Academie der Jonge Practizyns. pag . 103. VYFDE HOOFDDEEL . Over Testamentaire Questiën, en de Distincliën die daar by plaats hebben. 158.

ZESDE HOOFDDEEL . Over Transücliën , of Dadingen , en de voornaam/Ie Effeclen van dien. aoz . ZEVENDE HOOFDDEEL . Over alle foorten van Matrimonieele Questiën , en hoe die in de Rechtspleging behandeld warden]; zynde een yerv&lg van het Zestiende Hoofddeel van de Academie der Jong e Practizyns . az$.

AGTSTE HOOFDDEEL . Over de Verklaring van het Hollandfehe Leenrecht, de menigvuldige Qbfervatiën daar omtrent Ee a plaats

I N H O U D DE R S T U K K E N . f laats hebbende, mitsgaders de wijze hoe daarin word geprocedeerd ; dienende tot een vervolg van het Drie en Twintigfte Hoofddeel van de Acade mie der Jong e Practizyns . pag . 443. NEGENDE HOOFDDEEL . Over Militaire zaken y en hoedanig daarin, zo voor den Hoogen als Guarnizoens'Krygsraaden de Criuineele en Civile Procesfen worden gedirigeerd; dienende tot een vervolg en nadere opheldering van het Negentiende Hoofddeel van de Academie de r Jonge Practizyns. a8i . TIENDE HOOFDDEEL . Over het Wisfelrecht, met alle de Excepticn en Uitzonderingen Pro en Contra daaraan geócrocheerd, dienende ten vervolge van het Twee en Dertig/Ie Hoofddeel van de Academie de r Jonge Practizyns. 501. ELFDE HOOFDDEEL . Over zommige ftnguliere gevallen , die in de Crimineele Pra&yk kunnen voorkomen, met aanwyz;ng hoe dezebcn behoor enaangelegd en gedefendzeri te worden ; dienende tot een vervolg van het Agt en Dirtigfle Hoofddeel van de Academie l8 der Jonge Pra&izyns. 3 TWAALF-

REGISTER

VANDEN

INHOU D

DERSTUKK .

TWAALFDE HOOFDDEEL . Over het Recht van Jurisdiclie van 's Lands Uniyerfiteh, te Leiden, met bygevoegde finguliere en daartoe fpetlerende Questiën, rakende het Forum Competen s der Lidmaten van gemelde Univerfiteit. pag . 360. DERTIENDE HOOFDDEEL , Over het Recht van Judicature, rakende Hboge, Middelbare, en lage dmbachitsheerlykheden , in de Provintie van Hollan d en West-Vries land. I94 «

Et f RE

-

RE GISTER .

A. ÂrrttU Op Perfone n e n Goedere n « in Civile +* zaken , en derzelver voornaamfte EfFeöen, zynde ee n vervolg van de Academie der Jonge Praatzynt. .. . pag. 103. Wat Verdeelin g 'e r voorkom t i n he t Traftai t van Mr. Pieter Bort wegens d e Arresten . 104. Wat 'er te n refpecle va n de twee Verdeelingen der Arresten i n aanmerkiDg komt . . 114 . Hoe verr e he t verzoe k va n Arrest , het zy o p Perfonen e n Goederen, zich extendeer t voo r de Hollandfche Rechtbanken. .. 115 . Bedenklykheid i n (luk va n perfoneel Arrest, rakende een e Gaationaris , die fiorg i s geworde n voor he t Gewysde . .. 115 . Nader Obfervatie der twee d e Verdeeling, con cernerende de Perfoneele Arresten. . 116 » Waarom dit alles i n onze Rechtsplegin g plaat s heeft, . . .. 117 . Na-

RE

G I

E K.

ST

Nadere Obfervatiën van Arres t o p Goedere». .

.

.

. pag

. 118 .

Formulier van Arres t o p Goederen, tenderende om de Jurisdictie te funderen va n een e Recht bank, die men anderzins nie t onderboori g is* 119. Byzondere aanmerkinge n , behoorend e onder de derd e Verdeeiin g to t d e materi e va n Arres . . . . XiO. ten. Waarin he t Arrest, zonde r limitati e geen plaat s

heeft.

..

.

.

122

.

Welke onderfcheidinge n 'e r i n he t vierd e ge deelte , betreklyk to t he t ftuk va n Arrest eigent lyk i n confideratie komen . •. 123 . Welke perfonen , uit krachten va n Wette n e n Privilegiën îgeëximeerd zy n e n bevryd va n gearresteerd t e kunne n worden . . 124 . Welke Perfone n e n Goedere n a l verde r nie t kunnen worde n gearresteerd . • 134 . Vyfde verdeelin g , volgens d e bepalin g va n .. . 140 . Mr. Pieter Bort. Obfervarën rakend e he t al o f niet verleene n van Arresten o p Goederen , .• ibid . Zesde Verdeeling rakend e het ftuk van ArresteD, zo o p Peri'on^ n als Goederen . . 146 . Hoe me n naa r ftyl va n Prafty k i n Cas van Arrest procedeer t , en wc'k e rtflexië o daa r om tient indeRschtplegin g zy n t e obferverea. 146. Ee 4 Ze.

aE

G

I S TE

R .

Zevende Verdeeling , e n derzelve r aanmerke * lyK'e byzouderheden, rakend e hec onderwerp vaq arresten, e n waari n de werkmgeB en effeftenzy n ^velkc me p algemee n daqraa n to e wi l fchryven . •• « . . . pag. ijo . Waarop gele t moe t worde n i n particulariteite n . IJI. betrcklyk effeóten va n Arresten . Wat eindly k d * agtft e o f laatft e Verdeelin g ten refpcdt e va n volvoerd e Arreste n diöeert , en verklariDg daarvan . .. 153 . Voorbeelden va n geampleftecrd e oorzaken , waardoor /srresten , z o we l o p Perfonen o p Goederen . gemortificeerd e n buite n efltf t geftei d Kunnen worden . ' « . • 154 . Uitzonderingen hie r omtrent .

. 13-6

.

Çonfideratie van oorzake n rakend e he t al o f niet wetti g ontdaa n va n Arresten . . 157 . ofte. Formulie r va n een e onderdehaodfch e A & e , waaj-by wor d verhuur d Wei - en Hooiland . l o r . Formulier va n een A&e va n accoord, waarb y Erfgenaamen onderlin g , notariaal accorqeeren , o m , zonde r confen t de r Hoog e Overigheid , e e ne Fidelcommislair e nalatenfcha p i n g e l y k e p o r . tien t e verdeden . .• • 102 . Formulier va n een e Adt e va n ontfla g te r zak e van trouwbelofte . . i* . 241 . Antidotaal

( R e q u e s t , ) deszelf s Formulier.

112.

dpprehenfie Corpcreel. Waari n d e noödzakelyk e Re quifiuöa beilaan . .. . 33
R E G I S T E R , B. J)este middelen van defenhe wegens Testamenten ga* *-* maakt door ongequalificeerde perfanen, enz. pa&. t .• ïSó e n 187» C. rydicil. Waari **^ ment .

n ondericheide n va n ee n Testa.. « . 1 0 9 ,

• — • Claufulair. Wa t di e bewerkt , wannee r he t Testament ui t d e natuur, o f volgen s d e we t nie t kan noc h ma g beftaan , e n krachtloo s wor d ver klaard. . . . . 165 . p. . Wat effec ï he t operesrt , wannee r kindere n by Uiterften will e geprseterfèerd zynd e he t Tes tament daardoor nu l is. .. iójf «— Of di e conferveer t ee n nu l Testament, ex eauJa prateritionis. . . . óp. Curateeîe (perfonen onder) Form va n Reques t voor 191. dezulken, o m t e mogen testeren . Crimineele Practyk. Singulier e gevalle n di e daari n kunnen voorkomen , me t aanwyzing va n de wyze van Defenfie , dienend e to t vervolg va n he t gee n jieswegens i s gezeg d i n he t Agtjle Hoofddeel va n de academie der Jonge Practizyns. 318. Wat d e geleerd e Bort wegens d e competenti e van Jurisdicti e zegt , to t fundamen t va n rie t aan leggen va n all e Crimineel e aétien. 319 en 3ao # Eej

Cri'

R E G I S T E R . Competentie (van Jurisdictie,) gevoele n van den geleerden Bort des wegens. . 319. Çrimineele zaken. Wat Bert daarvan zegt , in zy n Tradhat, me t betrekking to t d e Jurisdicti e van de plaats , daariemant , zonde r gedelinqueer d t e hebben, geïpprehendeer d is . pag . 301. Crimineel, (Cas) Preventie van Rechtsgebied i n he t zelve, naa r Hollandfche Praftyk . . 325 . Crimineele gevallen, in welke idat Preventie i n he t al» gemeen a l e n gee n plaat s heefc . . 328 . Idem. Hoe, wanneer e n o p wa t wyz e me n daari n het Préparatoire , of Précédente informatien ver. ftaat, e n plaats hebben . .. 333 . Idem Rechtspleging. Wat , volgen s Bort, daari n Jby zonder moe c worde n gereflecteerd . . 1330 . Idem. (Delinquanten). Ho e vee l defaulter 'e r i n hunne zake n plaat s hebbe n , als z y Contumax , of abfen t zyn , e n n a cicad e nie t zy n gecompa reerd. .. . . 342 * D. Exceptien. Wa t me n 'e r doo r t e ver D eclinatoire ftaan hebbe , al s derd e o f laatft e onderdeel , als 'e r te r Roll e Litisfinitie by Notulen of Con clufie va n antwoord, zonde r te n principal e i n d e zaak t e treden , moet worden geëxcipieerd . 13.

D»*

R E G I S T E R . Dtfauhen. Hoeveel 'er , in Criminele zake n plaat i hebben, ten opzigte va n Delinquante n , di e Con» tumax o f abfent zyn , en n a citati e nie t zy n ge compareerd, .. , pag. 343, tm. Wa t eindly k noc h deswegen s t e obferveere n valt. . . . . 359 » Idem. Hoedani g d e effeclen va n deze , i n Cas Crimineel zyn . .. . 34* . Défaillant, of' Gecontumaceerde. Waari n zodanig e remedie va n Justitie , i n Cas Crimineel beltaat , als h y voo r d e Sententi e compareer d , en, u k kracht de r tege n he m verleende defaulter gepurgeerd word . . . ., 343 . E. T?nquette Faletuiinair. Ho e di t i n d e Hollandfch e -*-' Praâyk plaacs heeft ; beneven s de Formulieren, van Requeste n di e daartoe betrekly k zyn . 33 toe • . . . .. . 43 . Effetten van Koop, en Huur, Hoedanig e Obferv» . tien fpe&ere n fo c d e Generale e n fpecial e Effec . . . 44 . ten van Koo p e n Huur . F. TpbrmuHer. Hoedanig ee n me n hebb e t e dellen » i n he t eerft e onderdee l va n een e Exceptie Decli* natoir, namely k te n verzoe k va n Renvoy, bei « de in Criminele en Civile sakeo. . i4\

x

TormulUr. Va n een c Nütul te r Rolle in een e Civile Pfo-

R E G I S T E R . Procedures, hondend e verzoek van Renvoy aan den Competente n Rechter . - pag.io" . Formulier. Van een e Notu l houdende d e Exceptie Düatoir, i n Cas van ftatering. . , 17 . Idem. Va n een e Notu l houdende d e E ceptie Dilatoir, i n Cas ran Guarant , o f Vrywaring . a j . Jdem. Va n een e Notul houdende d e Exceptie Düatoir in driedcrhand e gevallen , al s va n non quulificatie, verzoek va n Cautie , en inhabilue u va n een' Procureur. , . a * . Idem. Va n Notule n houdend e de Exceptie Peremtoir, i n Ca s van Bedrog , onaangeteld e gelden , Betaling by Quicamie, misrekening, novati e , o f fchuJd vernieuwing, eu Liquidatie va p rekening . '•

•

•

.

•

27

.

Jdem» Van een e Notu l houdende verzoe k o m Ge.• • 30 . tuigen t e hooren. Jdem. Va n een Notul , waarby de Amplifie of interpretatie van çene Concluüe va n eisch te r Roll e .. . 31 . word gedicteerd . Jdem. Va n eenKoop Contrad l van Landeryen, met overneming va n een e Hypotheec q daaro p geves . tigd. • 88 . Hem- Va n Conditi e e n Voorwaarde , o p welk e de publiqu e veiling, o f verkoopin g va n een Huis . . . 90 . en Erv e gefebied . Idem. Va n een e Huurcedul , va n ee n Huis , waar by Ma n e n Vrou w wcderzyd s Borge n zyn . 94* For-

R E G I S T E R . tbtmuîier. Van een Huu r Cedul, va n eeneBoefefl * kroning, me t hare Landeryen . . pag, pfi. Idem. Va n een e onderdehandfch e Acte , waarb y word verhuur d Wei - e n Hooiland . . loi. Jdem. Va n ee n Request Antidotaal , iû Ca s van Arrest. .• ii*. Idem. Va n ee n Arres t o p Goederen , tenderend» om d e Jurisdicti e t e fundere n va n een e Recht bank, di e me n anderzin s nie t onderhevi g is . .. . . • H9« Idem. Va n ee n Request va n een perfoo n onder . Curateeïe (taande , o m t e moge n Testeren. iof . Idem. Va n ee n Request, houden.de verzoe k o m een ftom e n doo f geboare n mensG h t e quaUfice ren te r dispofïci e Va n Goedere n by Testament . «« . « « 195 * Idem. Va n ee n Request, tenderende o m d e kracht van *e n FiJeicommisfair e making , b y Testamente gedaan, te disfolveren . . 197 . Idem. Va n Acciord, o f Tran?2£tie , waarb y de Erfgenamen onderling , by notariale A&e, ac corderen o m , zonde r confent va n de. Hooge Overigheid, eene Fideicommisfair e nalatenfcha p . ao2 . in gelyle e portiën t e verdeelen . Idem Va n eem ; Tnnsâdie, te r zake van een du» bieus of twyffeiâcbtig Testament . . 213 . Idem. Van ee n Transâ&ie, inhoudende Uitkoop » en begrooting de r Vaderlyk e Legitime Portie. ••

•

•

217

.

For-

R E G I S T E R . Farmulier. Van een Transaftie ove r eene Erffenis, waarover me n flon d te Lkiscontesteeren , of al * bercidshet Proce s wa s aangevangen , pag . 217. Idem. Va n ee n Tran.^&ie ove r eene Proce s i n Cas van Defloratie , dieLkispendeert , e n in flaac van wyz e gebrag t was . .. 221 . Idem. Va n cen e Aft e va n ontfla g te n zak e va o trouwbelofte. .• . 941 . Idem. Va n ee n Request, houdende Verzoe k ove r Leengoederen t e disponeren , naa r het voorfchrife van Bort. .• . 264 4 Idem. Va n Interrogation , i n Ca s van Defertie . ..

.

286001290

.

Idem. Va n ee n Request, houdende Verzoe k i n cas niji cau/am. . . . 296 . Idem. Va n ee n Protes t va n ee n Wisfelbrief , waarvan d e acceptant o f abfent, o f oabekend is. 314. Idem. Va n ee n Protes t va n no n acceptatie .

315.

Idem. Va n ee n Protes t va n nonbetaling .

316.

Idem. Va n Notule n i n Cas Crimineel, houdend e verzoek van Cop y van vraa g Articule n . en Responfiven, waaro p ee n Rechte r fiat verleent,e n tevens confenteert , dat Gedaagd e ontflage n word, en vervolgen * geadmitteer d o m t e mo gen occupere n by Procureur. • 340 . Idem. Va n ee n Intendit, na voorgaand e geöbti neerde Defaulten . .. 345 . Idem. Van Sententie, zodani g al s n a overleverin g van Intendit tegen een ' Criminee l Gedaagden , na vie r Defaulten , practicabe l is . . 354 » G. G

R E G I S T E R . G. r^ejlolen Goederen. Wat daarop te reflefteren zy , ^-* e n wat daarby de attende van den Rechter me* riteert. .. . 5 8 en 50. Grotius. Zy n gevoelen wegen* Conventie van Koop en Verkoop. . . 6 2 . Gedeputeerde Staten. Va n Holland e n West'Vriesland, e n dat di e van ftemhebbende Steden, nie t kunnen worden gearresteerd, het z y in het reize ü naar, e n keere n va n d e Vergadering. . 114 . Gedaagden, (i n Cas Crimineel), Cafus e n Advys ten zynen voordeele, enz . .. 356 . Graven van Holland. O f z y een e bepaald e o f on bepaalde mag t hadde n i n zake n va n Regeering , en o f z y ware n gefubordooneerd aa n de Staten. •• • • • 399 * H. ZJooge Krygsraad. Than s geremoveerd , hoeda* *••*• mg di e was gecontinueerd, e n waari n deszelf s Jurisdictie beflond . .» 291 * Idem. Ha d bet recht , o m i n zake n zy n départe* ment aangaande, Reglementen e n Interdiöiê'n t e ». • 293 » doen emaneren . Hoegefchool, te Leiden. Doo r wien geftkht. 36». Wanneer plegti g iugevestigd . . idem. Idem.

kE

G I S TE R .

Idem. Deszelf s vy f articule n , bevattende de fun damentele Confistuti e , rakende he t recht van Jurisdictie. •. . 361 . Idem. Ho é verr e deszelf s rech t gaa t in Civil e zaken.• . • 303 . Idem. Ho e verre deszelfs rech t gaa t het Criminels betreffende. . . . . 364 . Idem. Welk e pérfone n me ö alleen al s lede n daar van hee rt aan t e merken . .* $66* Idem. Welk e Rechten e n voordede n aa n d e lede n zyn competerende . 366. en wanneer die cesferen. •* • « * * 3^7 » Hooge Jurisdiâie, van een e Heerlykheid , waarin die b c (laat. 402. Waarin d e Middelbare . 402. Waarin d e Lage. *« 40& Httrïjkheid Wa t is eene Hooge Heerlykheid ? 406 , Heerlykheid, (dmbachts). Wa t 'er ten refpeöedaar van, e n derzelver gevolg , vakaa n temerken.413* Idem. Ho e die , benevens de Höoge Heerlykheden in Holland bekomen, e n veilore n worden . 414. Idem. (Zeeuwfche,) welke obfervatiën daar omtrent in bet byzonde r voorkomen. . idem *

I. lu

R E G I S T E R . L Nâ voorgaande Defaulte. pag . 345 . 7 'ntendit. Idem. Wa t daarop volgt , tege n een' GedaajKicn in Cas Crimineel, wannee r h y aanhouden d Défaillant, en Contuma x biyft . .. 353 .

Judicature, rakende Hooge , Middelbar e e n Lag e Ambachcs Heerlykheden , i n Hollan d e n West VrieSlandi .. 394 . IC. TToop en Verkoop*. Wa t 'er.te n opzigt e daarva n •* *- door Jonge PrâSizyns te obferveren zy . 48. Koop, (Conventie van) wa t 'e r aangaand e he t eerfl e Articul rakend e een e zodanig e Conventi e J n he t byzondèr aan te merken is , .. 49 » Idem. Weik e Obferyatjë n voórnamely k verdiene n eene finguliere Heflexie. , te n aanzie n va n he t twee'Je articu l eener Conventie van Koop. 51. Idem. rtoedanige perfone n he t by wetten ongeOor * loofd i s te contracteren , i n Conventie van £bqp.en Verkoop. . . . .• 52 . Idem, Deszelf s derd e articul .

..

54

.

'Koop, ( óhzepermïteerde ) wat deswegen s d e byzon» dereatentie va n de n Rechter meriteett . 58 en §S>; Koop, (Conventie van ) Inhou d va n derzelve r vier de Articul , en hoedank e Obfervatië a e n onder i FF zo e

R E G I S T E R . zoeken daa r omtren t in het particulie r plaat s heba ben P g- ö o e n ö i . Koop. Het gevoele n van Grotiu:hieromtrent, pag . 62. Idem. Derzelve r vyfd e articul, 7a . e n wa t daarb y moet worde n gereflecteerd . •. idemIdem. Stipulation, tot he t ftellen eene r Koop Condi• tie , mec betrekking to t een ' Notaris , of ande r Publtcq perfoon - . . . . . 73. Idem. Derzelve r zesd e articul , e n wa t daa r om trent naauwkeuri g t e remarqueere n zy . 75. Kooper. Verpligtinge n waaraa n h y gehoude n is . . . .• . . . . 77 . Koop, (.Conventie van) Obfervantië n betrekly k he t zevende articul daarvan , voornamely k behooren . de to t ee n Conventi e beken d onde r de n haa m va n Koopbruik. •. . 78 . Kotpbruik. Ho e nader t e verklaren , wegen s DtUn, of Bedro g 79 Koop Contrat. Deszelfs Formulier , wannee r he t Landeryen betref t di e verhepothçqueerd zyn . •.

•

••

•

OOi

Krygsmans Testament. Nie t verbonde n i n all e ge * vallen aa n d e folemnkeite n di e d e Burgerlyk e wetten requireeren . .. . 174 . Krygswetttn. En particuliere-Reglementen. Waari n die bellaa n , byzonder i n Cas Crimineel, e n hoedanig di e te dirigeeren . ., 283 . KrygS'

R E G I S T E R . Krygsrechters. Moeten in gevallen van veel ge . wigt, alvoren s te vonnisfen, he t fchriftly k Ad . vis va n twe e Advocaten , die onzydi g zyn , be . hoorlyk innemen . .. • pag 384. Krygsraad, (füb altera) Hoedanig me n gewoo n is « in Cas van Defcrtie , b y denzelve n tegen een ' geméenen Ruiter , Dragonde r o f Soldaa t t e pro . . . . a8£. cederen. Krygsraad, CHooge) Than s geremoveerd . Hoeda nig dezelv e wa s geconftituëerd , e n waari n des zelfs Jurisdictie beftond . .. 291 * Idem. Ha d he t reeh t o m Reglementen , e n Inter* didlen, tot zy n departemen t behorende , te doe n emaneren. . . . . 393 .

L: T egitime Portie, by Traniigati e te vinden , z o i n * - ' begrooting al s uitkoop . .. 213 . Leenrecht, (Hollands') Deszelf s verklaring , e n me nigvuldige obfervatiën. Ho e daarin geprocedeerd word. •• • • • 343 . .

Welke geleerde n me t roe m ove r he t EïoIIand. fche Leenrech t hebbe n gefchreyen . . . 244 .

Leenrecht. O p wa t wyz e 'er , z o naàr het zelve , als particulie r volgen s Ordonnanti e e n Costu men, in materi e va n Controverfië n ove r Leen . zaken doorgaan s wor d geprocedeerd . . . 274 , Leen, (verjlerf van een oud)

.,

„

34g,

Leenen, (rechten) niet mee r t e convertere n i n on » veriterflyke Erfleene n , noch onverfterflyk e t e Ff 2 allo.

R E G I S T E R . allodialiferen, da n onder bepaalde voorwaarde n + by Refoluti e va n Holland. . . 2Ö0. Leenen, (recht) Hoedani g Pieter Sort daar over han* delti

.

.

.

. pag

. -162.

— — Waartoe zic h d e wetenswaardigst e obferva . tien deswegen s i n d e behandelin g bepalen , a6» . Leengoederen. O p wa t wyz e behoort , i n d e eerd e phiuts, he c Verzoek van Uctrooy om van Leengoedereu ce mogen disponere n by Requeste n te wor den gedaan . . . . . 264 . — — Odtrooy , waarby Confen t wor d verleen d om daa r ove r t e moge n disponeren . . . S67. Litis contestatie, wat me n daari n voor d e werktuig , lyke deele n va n ee n Proce s houde n moet . y ^ Litispendentie. Wa t "e r te n refpett e va n Litispen. demie , als tweed e onderdee l eene r Excepti e De« clinatoir, i s aa n t e merken, i n gevalle me n zulks, bet z y by conclud e van antwoord , he t z y by Notulen te r Rolle , proponeert . . .12 .

M. Questiè'n. Ho e di e i n d e Rechts M atrimonieele .. 223 . pleging worde n behandeld . — Wat daa r by de eerfle vraa g dien t t e zyn, en waarom . .. . ibid . •' - • • ' Zyn merkly k onderfcheide n i n wyz e van behaadeling voo r d e Rechtbanken . . . ibid . Waarvan he t woor d M A T R I M O N I E E I - ei gentlyk diriveert . ., . ibid . Ma*

R E G I S T E R , Matrimonieele Questien.

Waaruit die fpruiten . pag. «4 » . Hoedanig e requifite n 'e r behoore n geobferveerd te worden , rakend e de n grondfla g dezer Question, behalve't gee n deswçgens reeds verhandelde i n de Academie der Jonge Practizyns. .

.

.•

«ƒ

•

• i • , i - Waarin d e veortmmft e Requifitië n ter zake n deze r Question beftaan , voor z o vee l de Oudere n e n Kindere n aangaat , e n wa t daarb y behoort t e worden i n aanmerkin g genomen . 239. Militaire zaken. Hoedani g daarin,,z o voo r de q Hoogen, al s Guarnifoen s Krygsraad , i n Crimi neel en. Civil wor d geprocedeerd; wa t Militair e zaken zyn , e n wa t d e beste definitie te n aanzie n van de veroeelin g of onderfcheiding die r zake n is, voor zo verr e di e geprocedeerd worde n voo r de n fubâiternen Krygsraad. ,, . a8i. Militaire Wetten. Waari n di e , byzonder i n Cas Crimineel beftaa n , en hoedani g t e dirigeren . ..

•

•

283

•

.

jiilitain Rechters. Moete n i n gevallen va n veel gewigt, alvorens te vonnisfen, he t fchriftly k advi s 384. innemen van twe e neutrale Advocaten. Militaire JurisdiSlie.

..

•

291

.

N. TsJotuïen, wat me a i n d e Rechtsplegin g daardoo r •*-» verfta. . . . »9 . Ff 3 2Vb,

R E G I S T E R . Notulen. Hoedanig e algemee n zyn voor Rechtban* ken i n de Steden , z o in Crimineel e als in Civil e zaken. . . . . pa g i\. Idem. Waarin dezelven beftaan . .

.

u

.

Notaris. Ma g onde r zwar e ftraffen, gee n Copy geven va n Testamente n o f Codicillen , aa n Lui den die daarby nfyt zy n geïnteresieerd . 179. » ' •<' Voorzorgen di e hij moet in ach t nemen, in het afgeven van Copyerivan ee n Testament. 180. Nificaufam, (Verzoek in Cas van)

.

ao6.

P. (Onzeker) hier over ma g me n tranfigeren , P roces, fchoon d e zaaK bepleit is . .. 203 . •• ' i i i M a g doo r Tranfigati e worde n voor komen. .. . 30 5 en 206. Preventie v a n R e c h t s g e b i e d, i n C a s C r i m i n e e l , naa r

ftyl va n Hollandfcn e Praftyk .

..

325

.

Idem. I n welk e gevallen beef t be t al en geen plaats. •. • . • 328 . Idem. Wa t vel e Domoren daarva n denken . préparatoire,

o f Précédente informatien. H o

331. e wan -

neer e n o p watwyz e di e in Criminel e zaken wor • 333 * den verdaan, e n "plaats hebben. R. Rtn-

R E G I S T E R . R. "Denvoy, Welke Definiti e omtren t he t verzoe k *»• van Renvoy in de Academie der Jonge Pradtizyns isopgegeveu. .. . pag. 12. Request* (dniidotaal) Deszelf s Formulier .

112.

v Va n ee n Perfoo n ftaande onde r Curateele , om te mogen Testeren. .. 191 . »

Van een ' Sto m e n Doofgeboore n , om t e mogen disponere n by Uitterfte n wille. 195, «——- Tenderende om de kracht va n een Fideicommisfaire making, b y Testament gedaan , t e dis folveren. .• • 197 * -

Houdende verzoe k o m over Leengoedere n te moge n disponeren , volgen s voorfchrif t va n Sort» • . • 2Ö4.

-.1 - Houdende, in Militair e zaken , verzoete i n niJL Caufam. . . . . 39(5 , S. n nie t Testeren . S tom en Doof gebooren. Kunne •. . 195' Idem, Vor m van Reques t voor d e zodanig e om , ondanks he t verbo d de r wetten , t e moge n dis poneren, by .uitterften wille, ove r hunn e goe -deren. •. , , ibid . Ff 4 T. Ter

5 - E G I S T E - R ,

.

T. ^Testament. Questië n deswegens e n distinöiën di e •*- daaiby plaat s hebben . . pag. 158» Waarin Testamentair e djspofiti e onderfcbeidc n is va n ee n Codicil . .. .159 . Requifiriën to t he t famenftelle n va n Testament, en welk e perfonen he t zy n die b y Testament over hunne goederen kunne n disponeren . l6o > Definitie va n een Testament. .. -

r

Nuncupatief.

..

(be/Ioten) Wat di t is .

_• requireerd.

. ibid

. i$3«

.:

170

.

Wat daarto e a l verde r wor d ge .« • • i7f«

,— . Waarvoor d e makers daarvan zich . moeten wachten , om hunn e Befloten e Dispófiti e niet te maken tot nulliteit . .. 172 » r

(Krygsmans) O f di t aa n all e d e folemnitei ten verbonde n is , di e d e Burgerwette n requireJ ren. .• • • • 74'

.

(Zeemavs) O f dit hef zelfde voorrech t heef t als da t va n ee n K rygsman, geduurend e da t z y zich aan boor d onthouden . .• 175 .

•

Hoe he t daarmede gelege n z. y i n tyde n va n Reis. ,. . . 1.75 » Tes,

R E G I S T E R Testament. O f be t Va n beftaan , het zy in fcriptit., het z y nuncupatief, zo 'e r de minfte foJemnitei £ aan ontbreekt . .. . pag.176 . -. • Wa t doo r ontbrekin g va n folemniteite n een' laatften wi l abfofut zyn e krachten doe t ver liezen. . . .. 178 . •. • Of- een Notaris , falvo falario, ma g ge* ven eenig Copy va n een' laatfte n wille , o f Codi cil, aa n ieman t die daarb y nie t i s geïnteresfeerd . •• . • • • *79* •—

Dat ai pias caufas gefchied .

184.

»( Onzeker en twyffelachtig ) mag ove r worden getranügeerd . .. 217 . Testamentaire Questien- Waarui t di e meest ontftaan , en welk e by de Rechtsgeleerden mees t fpeculâtie verdienen. .. . 184 . Testamentaire Dispofitien, middele n o m di e te . de Tenderen z o di e door ongequalificeerd e Perfone n zyn gemaakt . •• . i8<Sen 187, Transaclit, ( FormuHtr van ) waarby Erfgename n onderling, by notariale Afte , accorderen, om , zonder Confen t de r Hoog e Overigheid, eén e Fi deicommisfaiie nalatenfcha p i n gelyk e porde n t e verdeden. . . . 20» . Transaüien, e n voornaamft e effette n va n dien . ..

^

.

.

.

. 204

.

• Waarin me n daarvan , naa r Rechten mag gebruik maken . .. . 205 . Ff $

Trans-

R E G I S T E R . TramaElien. Is aan bepalingen onderworpen.pag.ioö. i- Ove figeren.

r welke zake n me n nie t magTran .. . . 907 .

•— Hoedanig de Groot d e kracht e n effecte n .. . 20P. daarvan/befchryft. • 1 1 • — * Hoedanig d e Hoogleeraa r Voet dez e materie behandelt . .. 203 . i l . Hoedanig e Formuliere n daarva n mees t in aanmerkin g komen . .• . 213 . TraEtaat, va n Criminel e zaken ; wa t Bort daarva n zegt me t betrekkin g to t d e Jurisdi&i e va n d e plaats, daariemant , zonde r gedelinqueerdte hebben, geâpprehendeerdis. .. 301 , Trouwbelofte. Derzelve r ontfla g Aöe . . . 241 .

V. Tferkoopcr, Waaro m 'er , n a ee n eve n t e vore n ? geâîlegueerde cafus , i n onz e Rechtspleging, zo ftreng tege n een ' Verkooper wor d geprocedeerd. ' •• • • • • 76 . Hem. Wa t 'e r te n «yne n fespedk e va n verpligtin gen he m conccrnerend e verde r wor d gerequi reerd. . . . . 77 . Fagabonden. Wa t i n he t plenair e omtren t he n be hoort plaat s t e hebben, volgen s Bort, 335* Peortvlugtigen. Idem »

«,

77

ü. Uni-

.

R E G I S T E R . U. T Jniverfiteit, te Leiden. Doo f wien gedicht, pag . *^ $6ó* VVanneé r d e fólemnel e inrichtigin g is? gefchied. . • idem » Idem- Deszelf s vy f articulen , bevindende d e fun damentele Conftitutie, rakende he t recht van Jurisdictie. .. . . 361 . Idem* Ho e verr e deszelf s recb t gaa t in Civile z a ken. 363. Idem. Ho e verr e deszelf s rech t gaa t in Criminele zaken. .• • Idem. "Welk e Perfonen me n allee n al s Lede n daar ., 363 van heef t aa n t e merken . ; Idem. Welk e Rechten e n voordede n d e Leden zyn competerende. 366. En wannee r di e cesferen . . . . . 367 »

W. "LJ/^aren, I n wa t geva l me n di t woor d moe t op » y* neerrien , volgen s uitleggin g van Meyer, i n zyn Woordenfchat. ., . 67, Wisfclrecht,

.*

.

301

,

WisfelbrUf. Wa t me n daardoo r i n d e eerft e plaat s verltaac. .» • • 301 . Wis-

R E G I S T E R . fFisfelbritf. Wa t aangemerkt word deswegens doot den Commentato r in notis va n de n Codex fiatavut van Zurk. . . . . pag . 302 . Idem. Waarop he t rech t der , Wi&(el s e n der brier ven gebouw d is. .. . 303 . Idem. Wa t de Hoogleeraar Voet aanmerk t aangaande he t Wisfelrechc, e n de WisfelbrieveD. 308» Idem. Waari n fommige exceptiSa deswegen s me nigmaal plaats hebben . .. 312 . Idem. Proteste n daarvan , hoe mees t praéricabe h • 3'3« Idem. Hoedani g men daar tege n protesteert , wa n neer de acceptant of abfen t of onbeken d is . 314. Idem. Hoedani g men daar tegen protesteert , wan neer'er no n acceptatie plaat s heeft . . . 315 . Idem. Hoedani g me n daar tegen protesteert , wan. neer 'er non betalin g plaat s heeft. .. 316 .

Z. Zeelieden Hebbe n i n he t make n va n ee n TestaJ ment , dezelfd e voorrechte n als . de Krygsliq den, zo lang zy aan boord zyn. .. 174 .

Bij

Bij de n Uitgeve r deze s i s hede n va n d e per s gekomen,

RECHTSGELEERD

KWEEKSCHOOL; O F ,

S L E U T E L

CRIMINEELE PRACTIJ K ;

Ten respelte van het onderzoek en de behandeling voit allerhande crimineele zaaken ; met de W I S K Ü N S T ranfchuld enonfchuld , die in extraordinaire crimineele proceduuren, wegens gefuspeSteerde delicïen, niet i n confesf o zijnde, uit de derde of zevende informatie, buiten lm doen van fcherper ÊXauien zonneklaar kan confieeren; alles geftaafd door het gezach van de wetten , rechts-voorbeelden en kunst -far. malieren van informatien, tot de excr a crimineel e procesfen betrekkelijk; dienende tot een compas voor alle rechters, officieren van de crimineele Justitie , en praàifijns voor hooge enfubalterne rechtbanken postu kerende ; DOOR Mr. FRJNCISCUS LIEVENS KERSTEMAN,

Profes/o* Honorair, e n Doftor der beide Rechte», mitsga ders lchiijve r va n d e Academie der §fonge PraÛiJijns e n het Rechtsgeleerd Woorden-Boek. '

2Deelen, groo t Svo . benevens ee n breedvoerig e n gemaklijk register . m l e recht zeg t d e geleerd e Schrijver , i n zijn e inleidin g voo r hei eerit e ftuk geplaatst; „ Alie de flambouwen, di e tot no g toe », haar

„ haar lich t ove r ie crimineeli e praftij k verfprei d hebben , bran „ den z e duister , dat me n genoegzaa m ove r deez e zwaarwig * 0 , tige matfrie i n he t ftik donker e gebleeve n is , zo d a t , onaan„ gezien d e menigvuldig e traftaaten . ove r da t onderwer p uiige „ komen, no g gee n gevpnde n w o r d t , welk , aangaand e he t ,, onderzoek e n d e behandelin g va n crimineel e zaaken , to t ee > „ n e vaste handleiding e y compas, zo voor , d e Rechter s e n Offi r „ e i e r e n vau , de Crimiiieei e Justitie , al s voor , d e Praftifyn s ka n „ d i e n e n ' ' ; d a n , d e oorzaa k va n di e welgegrond e klagte , i e thans eehee l weggenome n ; want zul k eeh è handleiding en compas , van z o onbepaal d een e waard e . als de n rechte n we g aan wijzende , in di e teder e gevalle n waari n be t o p ' t leve n e n d a eer va n det \ medemsosc h aankomt , zul k een e handleiding e n compas, zegsen wij , worcTt de n Rechte r e n Rechtsgeleerde n i n dit wer k gefchonken , waardoo r beide n derhalveâ een e altoosduurende verpli^tin g hebben , aa n d e uitmunten d talente n va n den arbeidz , ame n fchrijve r : en nie t alleen o p Rechter en Rechts geleerde lig i di e yerphgting , maa r o p geheel Nederland; wan t naar het recht qewisfer gaat , daar is de inwooner zekerer , en de algenuene orde vettiger. Ook nie t allee n o m di e reden I s di t wer k va n de n beroemde n X E R S T B M A N ee n gefchen k aa u he t algemeen, maar tevens o m dat he t opzetlij k ingerich t i s , daartoe , da t d e burger , me t be hulp va n he t zelve , zij * groot e koste n ka n befpaaren , door t e kunnen nailaa n ho e hij zigi n veelerlei e netelige , doc h i n he t ge woone leve n dagelijk s voorkomend e gevalle n moe t gedraage n • om zi g nie f te vergrijpe n tege n rechte n o f wette n : „ Inderdaad" zegt onz e aulheur , „ het ontbreekt d e ongeoefende n i n d e rech , ten dikwijl s aa n noodig e onderrichting , aangaande he t gee n zij in fommig e voorkomende zaake n moge n doen , of he t gee n „ waar voo r zi j zi g t e wachte n hebben , om buite n hunn e fcnuld , , in geen e onaangenaam s omftandighede n t e vervallen" : da t het wer k aa n di t oogmer k beantwoordt , blijk t ui t de n lijs t de r onderwerpen welke n daari n verhandel d worden , op welken lijs t men d e volgend e artijkele a vind t : Ôuer handdaadlijkheden tutfehen onéérti'gleevenrit echtgenoot f n, in hoeverre naamlijk zij elkander in rechten kunnen vervolgen. leder za l toeftaa n da t d e naauwkeurig e verhandelin g van dee * 2e ftoffc va n he t grootlt e belan g voo r veel e duizende n i s , daar e r , laas ! z o veel e man s gevonde n worde n di e hunn e vrouwe n teu beul , en nie t minde r vrouwen , die haar e manne n te r beulin ne rerltrekken . Over handdaadlijkheien tusfehen mansperfoonen , in veelerleie vrfchilltndt gelegenheden , en op ondetfeheictcne wijzen , in hoeverre naamlijk het fehuldig maaien, zo wel als hit recht van vervolging gaai. Over de particuliere rechten der Wisfelbrieve n , en andere handtekeningen ; maar inzonderheid over het recht der zogenaamde Promosfes , nis welken dikwijls in het burgerlijke leven plaat f hebben. Inderd-md ee n onderwer p waarbi j iede r geïnteresfeer d is , di a gezegd ka n worde n eenig e handelinge n me t zijn e medemenfebe n ta

te hebben : ho e rratti g i s he t nie t TOO T dezulke n t e weete n i a hoeverre zij zi g o p eenig e handtekenin g kunne n verlaate n ! wat al bedrog s word t daaromtren t nie t gepleegd , bi j dengenieten , die al s roofvogel s o p d e bezittin g va n d e onnozele u aaze n ! eti hoe onwaardeerbaa r i s deihalve n nie t een'helde r lichtend e fak kel , waarbij me n all e d e ftreeken e n flinkfche oogmerke n die r bedriegeren ka n ontdekke n ! Hoe verre de aanfpraak van tene ongehuwde vrouw of jonge dochter, op haar' fchender gaat ; met behoorelijke onderjcheidene aanwijzingen van de menigvuldige OM Handigheden , en gelegenheden, welken bij zulk eene daad doorgaands plaats hebben, bij zonderlijk wanneer zij met de misdaad van fiïienr ding gepaard gaat. In he t verhandeld e va n di t allergewigtigs t onderwerp , bekomen voora l di e minnaars , welke n zo onbefchroom d durve n b e fluitan me t hunn e minnaaresfe n t e vluchten , o m daardoo r d « toeftemming va n ouder s o f voogde n t e dwingen , d e onwaardee relijkfte lesfen ; me t verbaazin g zulle n zi j zie n aa n wa t gevaa ren zi j zi g blootftelle n i n gevalle n ouder s o f voogden, d e beledi ging hu n gezac h aangedaa n , met nadru k trachte n t e wreeken j om di t gedeelt e des " vverk s altee n behoord e hetzelv e i n all e huis houdens gevonde n t e worde n , om d e zoons e n dochter s daarin ; tot een e getrouw e waaiTchouwin g t e verftrekken; ha d di t p l a a t s , hoe veel e ouderlijke traane n zoude n daardoo r nie t gefpaar d wor den! Jlot verre het recht van onderfckeidént huisgenoottn , Het gij man, vrouw, of kinderen, ten opzichte van lut gebruik der fleutels , of het doen openen van be flotene bewtearplaatfen, kan worden getrokken} voornaamlijk bij abfenti* vanden man. Wat redit dienstboden, ter zadke van huisdief/lallett oarechltttaatig befchuldigd zijnde, tegen haar eheeren en vrouwen competeert. Hoeianige vergoeding ouders of voogden pretendeeren kunnen\ tegen een' fckoolmeester, die huit kind of pupil , mishandeld heeft, zodanig dat dezelve door al te jlrenge kastijding verminktisi mitsgaders in koe verre voogden en fclioolmeeslers in rechten aanfpreehelijk en aSionabet zijn, die eene onhuwbaar edocktfr, aan hunne bejiuuring toebetrouwd , verleiden of ontmaagden. Alle deeze onderwerpe n worde n nie t alleenlij k te n duidelijklten . verhandeld , maar oo k me t voorbeelde n aangedronge n , waartoe de onbepaald e ervarenhei d va n de n beroemde n Schrijver , ee n kempen overvloe d aangefchaf t heeft . Niet minde r duidelij k e n n'aauwkeuri g zij n d e eigenlijk e Crimineele rechtszaake n verhandel d , en me t nie t minde r bewij zende voorbeelde n aangedronge n ; ook gaa n dezelve n ove r nie t minder allergewigtigft e onderwerpen , z o voo r rechter s al s Of ficieren va n d e crimineel e Justitie , e n praftifijn s : na een e al gemeene verhandeling , geevend e een e drftniiie van de Crimineele praSlijk , handelt d e geleerd e fchrijve r over de verdeeing van de bijzonder* Clasfen der misdaaden , en derzelver auderfcbeiàm»

Jhaf-

fl taffen Over hef aanleggen van allerhande crimineele procesfen, die extraordinair behandeld moeten worden, met de forma* tieren van requesteu daartoe betrekkelijk over het vervolgen yan allerhande extract Jinaris Crimineele procesfen , plaats heb' bende na de aprehetifie gefchied is , tnet kunstformulieren van informatisa , welken t f r w i s i t U N S T van fchul d o/onfchul d aantoenen: onde r d e voorbeelde n de r informatië n i n di t Hootdftu k aangevoerd, is de s Sclujjvei s eige n geva l > als geprefumeer a zijnde va n he t crimen fatji i n verfcheiden e Hiftrumente n geper petreerd t e hebben , e n waarove r hi j onde r he t Raadhui s de r Stad Rotterdam gevange n zat ; zijn e antwoorde n o p devraag artkulen , hem gedaan , zullen ongeiwijfïel d doo r iede r bewon derd worden , e n de n lo f wegdraage n va n zijne r waardi g t e zijn nie t alleen , maa r oo k va n duidelijk e blijke n t e draage n van ee n onvoorbeeldi g vernuft , en gefundeerd e geleerdheid . Vervolgends word t gehandel d : Over de disttndie en het onderfcheid tusfclun eene uitdrukkelijke, of ftilzwijgende, Judiriee le of extra-judicieel e C O N F B S S I K , van een' délinquant, in eas crimineel; mitsgaders in hoeverre daarop extraordinari s rech t tan worden gedaan Over ordinari s crimineel e proce s (en, en hoedanig die behandeld moeten worden, met eenige formulieren , enz. Over de noodzaakelijke requijiten, die tot de incarcéra * tie of crimineel e gevangeni s betrekking hebben, enz. Over Conflift van Jurisdiftie , en ever de kracht en effeïien van prae ventie in crimineele zaaken, met eenige finguliere voorbeelden, daartoe relat 'f ;bonder deeze voorbeelde n vind t men dat vau Mr . p i E T ER PAULUS , Raad e n Advocaat-fiscaal va n he t Kd . Mog- collegi e let Admiraliteit op d e JHaaze , voorgevallen i n den Jaare 1788 ; gelijk I n den loop van dit werk mee r ander e i n onz e tronbele tijde n voorgevallen e rèchtszaake n verhandel d worde n , als di e va n d e berucht e Kaat Mos fel,de n Vendri g <j . E de Witte, de n Rhtjngraafvan Satm, enz . Den voorgefpanne n draa d volgende , fpreekt d e fchrijve r ouer de crimineel e 'en civile allien, die beiden in cas van d sfo. lutje plaats hebben , wanneer de oorzaak uit aditlterium , of bedreeven overjprl fpruit — over de kracht tn invloed der Placaa ten, over de manier van pleiten , enz. Wat onder den naam van fententi e ver/taan moei worden , enz- enz . euz . Zie daa r ee n klei n verfla g va n di t overheerelijk e werk , z o di t niet genoeg gezegd is, zal nimmer genoeg gezeg d kunnen worden , om va n ee n algemee n allernuttigs t wer k t e doe n zie n da t he t

Waarlijk dien naa m verdient ; d e prijs vau hetzelv e i s f s • • • •

- <'&&{&*&*•

» t " ii

<X " %

'i 'Jf v

V ' # *M

*fr

ïr