======= ======= AAK culture library I Effort to Preserve National Culture

======= www.alangalangkumitir.wordpress.com ======= AAK culture library I

Effort to Preserve National Culture

PITEDAH DALEM KGPAA MANGKUNAGORO IV Book III PITEDAH DALEM KGPAA MANGKUNAGORO IV TUMRAP CANGGAH DALEM R.Ay. HILMIYAH DARMAWAN PONCOWOLO LUMANTAR BAMBANG SUPARMANTO KAWEDALAKEN : ING SURAKARTA JUM’AT PAHING, 24 DESEMBER 1993.

PITEDAH DALEM I Yèn sedya pinunjul, Unggul galer bebener, Becik sak madya ing tata, Aja kesusu jujul sarana jejel, Jelèh walèh pikolèhipun, Jalak yèn jinala tan lara, Jalak yèn dèn geprak bisa rusak. Gigiling glugu tan nganggo galih, Giliging gelu waton geleng, Giliging gelang nganggo nggulang, Giliging rasa gelengè panedya, Galerkè galihing cipta. Kalanè kalingan kalungguhan, Kalongè kalamun kalanè kèlu, Kalung kala kèlangan kalangan, Tandesè tedhak tinindhik tedan, Tandangè amung tandhing tudhing lan tundhung. Jum’at Legi, 29 Oktober 1993. www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

1



PITEDAH DALEM II Sinom ♥♥ 01 ♥♥ Uripnya pinasa uwas, Tumlawung suwung asepi, Sepak angga pepindhannya, Nyawang jagad abyor isi, Pepengin kandheg ati, Ati bingung tut satuhu, Uripnya tanpa karya, Karya yekti murih kasil, Kasil nyata anggawa. ♥♥ 02 ♥♥ Tapakè dina tan krasa, Krana tan bèda mung sami, Sami semang ing uripnya, Linimput luput wus mesti, Tiba nistha tan aji, Ajengè pangrasa iku, Yèn rina ngadhang beja, Yèn ratri ngadhang rejeki, Apesing angga tiba pandakwa alan. ♥♥ 03 ♥♥ Santosanè yèn tan ana, Amireng tangising siwi, Swala karsa tindak nistha, Tamèng tèkad nggegem wani, Nilar piwulang tami, Durgamèng kwasa ing kalbu, Bujung donga ing sedya, Satemah cidra ing karti, ........ rasa ja cengkah jroning jangkah. ♥♥ 04 ♥♥ Èwuh aya yèn den rasa, Mayuta kawula sami, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

2



Midar mider adol gelar, Lar aring wèwèsan yekti, Tiba tabuh mung sepi, Sepa kasampar ing susup, Supè piwulang tama, Temahnya angrakit anggit, Angrèka cara corak carik caranya. ♥♥ 05 ♥♥ Abot aboting tumitah, Turut margi amung sepi, Saparan paran kasamaran, Maya mayung ing pambudi, Sedya ala tan wani, Niat luhur mung kasingkur, Kurda nyata ing rasa, Rumangsa wajib kasingit, Kaampet kasumpet kepeteng ing warga.

Senen Wage, 1 Nopember 1993. PITEDAH DALEM III Pangkur ♠♠ 01 ♠♠ Rasa kang mangkur ing karsa, Karenan karya krana rasa asih, Asung dunung aja bingung, Ngugemi marang darma, Marma wajib angayomi maring sunu, Nuladhani tindak tama, Tumitah tata ing urip. ♠♠ 02 ♠♠ Urip ing jaman punika, Kathah tyang sami tan ngerti ing wajib, Bujung donya tilar sunu, Suwung rasaning wisma, Mulat sunu amiung nusu karo babu, Mbabak donya bubar rasa, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

3



Ngupadi nanging nglilipi. ♠♠ 03 ♠♠ Tan amung sandhang lan pangan, Ngandharakè rasa sih mring siwi, Rasa asih kang tumanduk, Tan krana lelantaran, Langkung tama timbang paring bandha bandhu, Bandha bisa mbedhang rasa, Bandha bisa mbodho pikir. ♠♠ 04 ♠♠ Yektènana kang sanyata, Nyatanya sira ora handarbèni, Amung kuwasa hangaku, Hangrengkuh wajibira, Wulang wuruk tumanduk pakarti luhung, Landhung tumitah ing jalma, Jalari raharja sami. ♠♠ 05 ♠♠ Yèn ta wis netepi darma, Aja anggadhang piwalesing siwi, Weruh ora dudu iku, Kuwi luput sanyata, Tataning urip tan mundur nanging maju, Jujul wayah wajib suta, Susul amikul wus mesthi. ♠♠ 06 ♠♠ Kudanganè kang utama, Tumandukna rasa mring niyat suci, Sedya dadi pamong sunu, Nularkè tindak tama, Temen tamtu tampi nugraha kang Ma Gung, Gumelarè jagad nyata, Nyawisakè jalma ing wajib. ♠♠ 07 ♠♠ Tuwa sepuh datan sepah, Sepi sepa tan amurih maring pamrih, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

4



Wosing wuwus kebak tutur, Tuladha mrih utama, Tan tilar manungku siyang klayan dalu, Luhung rasa lubèr berkah, Kahnannya tuwa kang jati.

Kemis Pahing, 4 Nopember 1993. PITEDAH DALEM IV Tutur pitutur kang mingkur, Mulang piwulang kang nyimpang, Medhar ajar kang nyasar, Tan ènak ing karna nyata ing rasa, Ma lima lampahing prakara, Remen kèrem ing kusem, Sembahing agama wus lunga, Ngawuningana apa kang ana, Ana piwulang tama kang kalimput ing luput, Limpat sipat lima yèn bisa ngrasa, Ngrasukè tan ngrusak nanging ngrasa. MADON Andonè tresna kang nerak susila, Supè warga mbuwang donya, Nyawisakè sikara wus nyata, Nyusup ing piala, ana kang prayoga, Raga resik busana tata tan tilar arta. MAIN Makarya ing segara wisa, Menang kebak pangrangsang, Kalah kagubel betah, Tèga ing warga anggegampang utang, Utamanya kang ana, Anggladhi titi titis titèn lah kèh-kèhè loma. MINUM Mikolèhè awak lungkrah rasa rusak, Rumangsa bisa tan ana daya, Cekathu kèh wetu tan digugu, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

5



Gatinè utama kang ana, Rena ngajak muitra, Sukan sareng liyan. MALING Linggar tata nedya lèna, Liwung suwung tegel rasa, Sedya linambar kasangsaran liyan, Linimputè kang ana, Sura ing rasa gelem gelung pètung. MADAT Dadi nalisir malusur ing sasar, Sangsanganè rasa tumangsang ing awang, Alam maya rinasa nyata, Utamanya cecawis ing alam rasa, Sayektinè jroning peteng ana padhang, Jroning ala sinisip utama, Upadinè wos jroning wuwus.

Senen Legi, 8 Nopember 1993. PITEDAH DALEM V Angayun mring kayuwanan, Antepa ing palupi ja tilar silastuti, Sigra nora kang sira yun pasthi katarbuka, Kumudu kudu aja, Aja ngrasa mawarna donya. Ingkang kebak raja pèni, Pada dadya tyasnya arsa mengku kahanan, Tan mèt pamrih mèlik pakolih, Patrapnya sakadarnya linakonan, Ana ing tindak mara ati uger tan gawa rubèda, Sinambi mbudidaya kanthi awas lan èling, Ing karsa antuka parmaning Widhi, Tan tilar ing pameleng, Sanityasing tyas amasuh badaning sapudhendha. Dadya kalis ing rèh aru-ara.

www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

6



Apana nggèn kang sepi, Sampun sepen sepi hawa sarahasa, Anggawa ugering tata dèn titis lan buntas, Ja selang sebat mundhak mbebingung pikir, Penginnya amèt ansar dadi asar, Sayekti amung ngajab mring rahayu, Yuwana angayem ing sasami, Miyak rasa ngendhak hardaning kamurkan, Kaliyan ngendhangakè tindak dudu, Dèn duwoa tumibèng tebih bablas kèntas anatas, Amung nedya tindak becik trusing budi, Dumadi yogya tama, Tamakna kabisanira ja gorèh rongèh, Rungkating utamaning urip tan ngantya, Ngawuningani gesang kang abot, Bot botè anggayuh wahyu, Kudu bisa masuh lan mayuh kahanan.

Selasa Pon, 9 Nopember 1993. PITEDAH DALEM VI Dèn ngertiya urip jaman samangkin, Kèksi lamuk rupak rumpil kahanannya, Krana saking wuwus tan kènging sinirep budaya, Budiman marta rum ing angga, Gagar nyata yèn durung kala mangsanya, Malah saya mawèh sangsara ngranuhi, Kukuh tan kena dèn ungkih, Uning wewarahing sarjana budi, Dèn mulat tuladha luhung, Jrih asih mring Hyang Widhi, Supyantuk sihing Widhi, Nitèken lelèjeming jaman. Sun pituduh kang sanyata, Nyatanè ilmu iku tan pasti nèng jalma luhur, Jalma singgih lan uga jalma sepuh, Ana nugraha pribadi, Ana wong anaom, Nadyan sudra papa, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

7



Paringè tan kena dèn gagapi, Pancènira pribadi yèn rinilan ing Widhi, Wus pratitis rerantamu angolah kalepasan, Angungkuli pangawikaning kukuma.

Rebo Wage, 10 Nopember 1993. PITEDAH DALEM VII Dhandhanggula ♠♠♠ 01 ♠♠♠ Bedhug yoga king kuliting sapi, Èndah wanodya akulit kresna, Atandang nyata ing gawè, Amemanis mring tembung, Tembangnya amung amrangkani, Karengkuh jroning renggan, Nggancarkè ing kawruh, Kahanan gaibing alam, Lamun tan ngerti lamat lepat ing werdi, Wewèka ing kawikan. ♠♠♠ 02 ♠♠♠ Kinarsaning karsa mring utami, Miyak ing rasa cumandhong karsa, Karegem tèkad lakunè, Lamun tan ngerti dunung, Duga pangrasa kang sinisip, Sinunga maring ilham, Ambabara kawruh, Wruhana sayekti ana, Ana ing alam samangkin lan kawuri, Wur atur sun ngukara. ♠♠♠ 03 ♠♠♠ Ngawuningani iham ing sayekti, Yektos amung wonten kalih warna, Wara nyata kahananè, Klayan cidra ing dunung, Dumadi tan bisa pinasthi, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

8



Titiya ing pangarsa, Susup bisa suwung, Sulayanè tembung nyata, Tan mesthi ilham kayektèn ing dumadi, Dadya pana ing rasa. ♠♠♠ 04 ♠♠♠ Ilham nyata sih kapèrang malih, Marma dèn ngerti mring tri karana, Krana king langit sangkanè, Kapindho iblis asung, Katiga king napsu pribadi, Budya rasa tan gampang, Panggih dunung luhung, Lungguhna rasa kang tata, Taberi makarti ing makarti tami, Tapia ilham nyata. ♠♠♠ 05 ♠♠♠ Tuduhing ilham kang saking langit, Lumuntur king pra Nabi minulya, Yektos tan sisip tuduhè, Tumama nyata luhung, Luwur king ilhamè pra Nabi, Nabet wali ing karsa, Kinarsan sung dunung, Nunggal rasa marang jalma, Bener yekti nadyan penerè tan mesthi, Titis pratitis nyata. ♠♠♠ 06 ♠♠♠ Teteping telu king pra linuwih, Lan pra mursid kang wus tinarima, Mula dèn ngerti sangkanè, Saged sinung tan bingung, Unggulè tan ngungkuli wali, Nadyan tan kabeh nyata, Tan sisip ing dunung, Duga prayoga ing sedya, Sedyaa angga anggulang lan anggladhi, Dimèn lana ing rasa. www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

9



♠♠♠ 07 ♠♠♠ Nadyan ta.... iblis bisa peparing, Papar pupur pepèrang pangrasa, Sanadyan bener pangrasa, Sandyan bener kalanè, Nanging kèh tiba luput, Luwih iblis sukèng nyidrani, Nilar mring kautaman, Tumanduk mbalèlu, Lila cidra nampi dhendha, Dhedher waler kang tan bener watak iblis, Bisaa mèrang rasa. ♠♠♠ 08 ♠♠♠ Rasuking napsu sukènf aparing, Aparingè tan mesthi tumama, Awit bundhelanè dhèwè, Wèka otak kang ngrasuk, Nglembara rasa ing alami, Miyarsa swara angga, Anggelung ing dunung, Dudu dumadi kang ana, Nadyan ing kalanya bisa uga dadi, Dumadi uni nyata. ♠♠♠ 09 ♠♠♠ Titia mring piwulang winadi, Dimèn tan sasar lan kasamaran, Samangsa nampi gaibè, Gorohè ilham iku, Karana mawarna ing warni, Wosè kawuwus nyata, Ana ing kapungkur, Punggelè atur serepan, Sumurupa maring kamulyaning Widhi, Walèh sumèlèh rasa.

Jemuwah Kliwon, 12 Nopember 1993. PITEDAH DALEM VIII www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

10



♦♦♦ 01 ♦♦♦ JAJA JA RINASA TAN KWAWI, WAJIB MRING WARGA KANG DÈN RENGKUH, WITING WI KUWAT KANG MUNG NÈKAT KEWALA, KU LABET NGAMPET ING LAKU, LA GUNG ING PANGAKSAMA PANYUWUNING ANGGA, ANTUK ÈNGGAL SIHING WIDHI, JINEJER TITAH SAMYA. JI ♦♦♦ 02 ♦♦♦ JANTRANING URIP WINARDI, JA ADONING NAPSU LAN LAKU, WIKANANA WI KUWATA NGRUWAT PIALA, KU LANDHUNG SINUNG MRING DUNUNG, LA GUNG NUGRAHA GANJARAN KANG DÈN PARINGNA, AJA KEMBA ING PAMUJI, JINANGKUNG WUS SANYATA. JI ♦♦♦ 03 ♦♦♦ MANUNGKU PUJA MRING WIDHI, MA NUNGGAL SEDYA UNJUK RASA MRING KARSA, NUNG SARÈH SUMÈLÈH ING TATA, SA TAN ABOT URIP IKU, KIYASÈ ING TEMBUNG WUS KATATA, NISTHA NGRASA TAN UTAMI, NI RASANYA RINASUKNA. RA ♦♦♦ 04 ♦♦♦ MAWASA JANTRANING URIP, MA NUNGGIL SAMIYA GUMILINGÈ RODHA, NUNG SATEMAH ANA ING NGANDHAP, SA TAN KALANYA ING DHUWUR, KIRING REJEKI KADYA TIRTA BENGAWAN, KI NILAR TÈLAS ASAT GARING, NI RATA MARGA ING KALA. RA ♦♦♦ 05 ♦♦♦ TEMANDANG NYATA ING KARTI, TE TEPAKNA LIMUT SIRNA KALIS, TEP LAMAT LIMUT SIRNA KALIS, LA www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

11



KUWAWA ING PANGRENGKUH, KU UNJUKING RASA SEDYA NETEPI DARMA, TABERI MAKARTI TAMI, TA ING PRATINGKAH. MANGOLAH MA Sandi aksara : • Jawi kula gung aji, • Manungsa tan kinira, • Tetep laku utama.

Senen Pon, 15 Nopember 1993. PITEDAH DALEM IX Basa bisa mbedah rasa, Sanajan sami tembung bisa bèda dunung, Nunggalkè rasa jumbuhkè karsa, Satemah tinulat samya, Basa bisa bubar yèn tan dèn babar, Bareng binujeng mring ajengè jaman, Manut atut katut datan urut, Sumurup mring werdi kang jati, Jawa bisa basa rasa, Basa musuh werdi budi, Budaya nyata ing budaya, Dadi ngerti marang werdi, Weruh kawruh kang dèn rengkuh, Rengkah jangkah jengkar jangkar, Karya tama tami ing werdi, Dimvn pana ing ukara, Karya nyata mardi luwih wigati, Timbang èdining ukara kang rinumpaka, Kadya kaji angaji tan ngerti werdi, Ènak ing karna tan lebet ing rasa, Saminya anggang-anggang gemranggang, Anggoyang granggang, Anggadhang ilang muspra daya, Dadi jumbuh weruh kawruh luwih tama, Tata ing ukara titi ing werdi, Dadi ngerti sayekti kang dèn upadi.


12



Jemuwah Pahing, 19 Nopember 1993. PITEDAH DALEM X Datan suwala mring Widhi, Da Diantepna ing laku jantraning dumadi, Di antuk pepèrangan, Dimèn Di Pèrangan urip kang sumadya, Pè Sumilak winenga korining wadi, Su sumunur dadi ngerti, Dimar Di Ngerti Nger urip kang jati, Tilar Ti nistha tami ing werdi, Weruh Wer jumbuh mring angga pribadi, Dimèn bisa nduwa tindak dudu, Di Dunung sinung mring yektining manungsa, Du Mangayun kayuwananing dumadi, Ma Direngga anggawa sucining dawuh. Di Sandi aksara : Dadi dipersudi, Ngerti werdi dumadi. Senen Kliwon, 22 Nopember 1993. PITEDAH DALEM XI Pangkur ♦♦♦ 01 ♦♦♦ Nglulur Nglulu tutur jroning rasa, Rinumpaka basa mbasuh pakarti, Ri Pamotè rasa ing kalbu, Pa Karegem dèn agem, Kar Tinulad samya amiyak wulang luhur, Ti Jamak anyimak ing tapak, Ja Wijanga piwulang Jawi. Wi ♦♦♦ 02 ♦♦♦ Nglunturaken sih jroning karya, Nglun Turut Tur tembungè tembang kang sayekti, Pinesu amangun hayu, Pi www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

13



Wuwus wosing pamawas, Wu Lang langanè anglangut ja nglangip ngayun, Lukita rasa ing karsa, Lu Hurip Hur bisa anguripi. ♦♦♦ 03 ♦♦♦ Ngrumpaka werdining Jawa, Ngru Watak Wat sinatria sinartan mesti, Tinilara tindak dudu, Tin amendhak, Dakdakannya Dak Angudi ngupadi mring pakarti luhung, Ang Kalisa angga king kala, Ka kang hamengkoni. Rahayu Ra Sandi aksara : • Ngluluri pakarti Jawi, • Ngluntur piwulang luhur, • Ngrumat tindak angkara.

Selasa Legi, 23 Nopember 1993. PITEDAH DALEM XII ♠♠♠ 01 ♠♠♠ MANGKU WAJIB TINITAH JALMI, NGERTI KUKUDING LAKU LAN TATU, TILAR NALAR AMUNG TUHU, WERUH WERDI NGGAGARKÈ CENGKAR, DIMÈN PANA ING PANGRASA. ♠♠♠ 02 ♠♠♠ MANGOLAH SOLAHING KALBU, NGUNDHA KUWURING ARDA, KUKUH JRONING NALA NDULU SAMYA, ATMA YEKTI RINENGGA TRI KARA, NALAR ANGGA LAN RASA. ♠♠♠ 03 ♠♠♠ MANGAYU HAYUNING PRAJA, NGUNINGANI KUMANDHANGÈ KONDHANG KANG UWIS, BUDYA HANALURI PAKARTI JAWI, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

14



DAMAR PAKARTI GARANING JIWA, YA RASA LAN SARIRA. ♠♠♠ 04 ♠♠♠ MANGRÈH RASA TUWI TAMA, NGUNDURAKEN RASA AKU MULAD PAPAN, JINÈWÈ AJÈR NALA DÈN NALARKÈ, WANGI DUDU MELATI YKTI KARTI RINENGGA CARA, GATINÈ RAGA GATINÈ PIKIR GATINÈ RASA. Sandi aksara : 1. Mangerti werdi dimèn pana ing pangrasa. Mangku wajib tinitah jalmi mituhu karsa. 2. Manguku ana nalar angga lan rasa. Mangalah solahong kalbu budaya rasa. 3. Mangun budaya ya rasa ya sarira. Mangayu hayuning praja Jawi wis wiwara. 4. Mangun juwangga gatinè rasa gatinè pikir gatinè rasa. Mangrèh rasa tuwi tama mapankè rasa. Sandi asma : 1. Mangkunagara. 2. Mangkunagara. 3. Mangkunagara. MANGKUNAGARA IV. 4. Mangkunagara.

Kemis Wage, 25 Nopember 1993. PITEDAH DALEM XIII Gambuh ♦♦♦ 01 ♦♦♦ Jumbuhing rasa iku, Ing alamè layaping aluyup, Kawula kèwala tan rasa kuwalik, Landesing nalar tan mèlu, Gusti nyawiji dumados. ♦♦♦ 02 ♦♦♦ Rinasa amung hayu, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

15



Rumangsa ana nètra tan dulu, Wus kawengku wewengkonè kang Ma Suci, Tanpa dunung bisa sinung, Karsa tan kinarsan yektos. ♦♦♦ 03 ♦♦♦ Amung hayu hamengku, Ana urip ingkang tanpa urub, Kang ngerti werdining urip kang sayekti, Rinasa resep anyusup, Nyata nyatiti ing raos. ♦♦♦ 04 ♦♦♦ Dadi mersudi laku, Dumadi jalmi wijang ing ilmu, Kang dèn aji laku lampahing utami, Ngerti warah tanpa wuruk, Werdi wadi tan winados. Sandhi aksara mandhap : 1. Jumbuhing kawula Gusti. 2. Rinasa rumangsa wus tanpa karsa. 3. Amung ana kang rinasa nyata. 4. Dadi dumadi kang ngerti werdi. PITEDAH DALEM XIV XIV Pangkur ♠♠♠ 01 ♠♠♠ Gegurit nggarit ing karya, Sangka sukèng karsa kinarya asih, Anggon rasa tut lumintu, Gadhuh ing papariman, Wajib wuruk werdi dumadi sak gaduk, Rerakit anggit kagawa, Wangsul sinusul ing wajib. ♠♠♠ 02 ♠♠♠ Karana karenan karya, Dhangan tan kalepyan nganggit kang masih, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

16



Paring peparah kang ngangsu, Patèkna rasa ropyan, Amasuh jiwangga nugraha dèn antuk, Ngreksa utama ja samar, Samya siyang ratri njagi. ♠♠♠ 03 ♠♠♠ Asung dunung langkung tembang, Yekti ngerti mring kadang kang ngrèwangi, Ngreksa jiwangga mrih hayu, Kakang kawah kang mula, Anekakaken sedya kawasanipun, Adhi ari-ari ika, Mayungi kawasanèki. ♠♠♠ 04 ♠♠♠ Kadang getih kang ping tiga, Kwasa ndadèkaken karsa mring Widhi, Tiba kapat puser atut, Nuruti ing panedha, Papat kadang jangkep sun kalimanipun, Pun sawiji dadi tunggal, Tumitah amangku wajib. ♠♠♠ 05 ♠♠♠ Èku kang kang sanyata, Sareng samya king marga ina mijil, Tasih ana kadang mèlu, Metu tan marga ina, Nawur kumpul datan pegat siyang dalu, Dadi siji arerèwang, Angetia dèn pepetri. ♠♠♠ 06 ♠♠♠ Poma sedya metri kadang, Kacawis sego golong limang takir, Takir ponthang wadhahipun, Warni mawarni ulam, Tasik rawa kali bengawan winungkus, Rong gantal winungkus samya, Sarengna arta sadhuwit. www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

17



♠♠♠ 07 ♠♠♠ Tinumpang ing ponthang samya, Samektakna limang wungkus dadi, Dèn cawisna sekaripun, Kembang borèh dupa, Loro sak ponthangipun dadya laku, Lamunta linakonan, Anjupuka dina lahir. ♠♠♠ 08 ♠♠♠ Yektinè agung sawabnya, Saparan pyantuk nugrahaning Widhi, Wijanga warising luhur, Lumuntur mring sira, Sinartan tumanduk asih asung dunung, Nunggalkè panèdya tama, Mangerti mring kawruh Jawi. Sandi aksara 1 – 2 kiwa mangandhap : 1. Gesang anggawa rèwang. 2. kadang papat angreksa samya. Sandi aksara 1 – 2 tengen mangandhap : 1. Karya sih tumandhuk wajib. 2. Karya sih supyantuk margi.

Minggu Legi, 28 Nopember 1993. PITEDAH DALEM XV Sukèng tyas amangun rasa, Dimèn werdi angrasa wara, Rakiting ukara adi kebak werdi, Sumurup suluh ngupadi tan samar, Kayektèn kula amung kawula kèwala kang ngrèka, Marming tyas sukèng yèn arsa ngangsu, Dimar rasa yasa ing sedya dèn ukara, Rasa miyarsa angga anggulang dadi, Satuhu tuwuh yèn arsa mesu.


18



Sandi aksara : 1. Kiwa mangandhap : SUDIRA MARDI RASA. 2. Tengen mangandhap : SUDIRA MARDI RASA. 3. Kiwa nginggil mandhap pojok tengen : SUDIRA SUKA YÈN DÈN ANGSU. 4. Kiwa ngandhap minggah pojok tengen : SAMIYA SUKA NGUDI RASA.

Senen Pahing, 29 Nopember 1993. PITEDAH DALEM XVI ILA-ILA ILANGÈ YÈN DÈN LILANI, MULUR NALAR NULAR LUHUR, LULUH ANGGAYUH KAWRUH, MANGERTI SAYEKTI ING WERDI, KUWAWA ANGGAWA LILA, LANDHESING KALBU AMUNG NEDYA HAYU, LUKITANING LUHUR WUS LUMUNTUR, MINTA SRAYA SRANA TAMI, TUWUH TAMA TAMÈNG ANGGA, ANGGAWA RENA YÈN DÈN RASA, NADYAN TA TUMANDUK SIRA, NERAK NORA TINIRU SAMYA, NGUNINGANA KANG SANYATA, DIMÈN PANA KAWULA SAMI, ANGGA AMUNG ASUNG DUNUNG, YUWANA SEDYA TINITAH JALMA. Sandi aksara kiwa mangandhap : • Ilmu lumaku lan lumintu. • Anane ngudi ayu. PITEDAH DALEM XVII Mangun budaya mrih kertaning praja, raja Budi daya ing karya tama sedya kula yekti, Dadiya kebak tuladha budaya Jawa angrembaka, Budayakna sumarambah samya piwulang Jawa, Budaya Jawa


19



Tata ing susila budi kang adi jinarwa wus nyata, Inggil nunggil ana pana tinata nggawa, Anggawa angga marang gesang luhur. Angga luhur

Sandi asma : Sudira mangkunagara Sandi aksara cakra : • Mangun karya Budaya Jawa, jinarwa ana angga. • Praja kula kebak Budaya, Budaya budi tinata luhur. • Mangun budi dadya Budi tata ing angga. • Praja yekti angrembaka, Jawa nyata nggawa luhur. • Mangun Budaya anggawa praja Jawa luhur. • Mangun Praja Budaya Jawa anggawa luhur. • Anggawa Budaya mangun praja, anggawa luhur Jawa Praja. • Budi yekti angrembaka dadi tata nyata nggawa inggil. Keterangan : Tan amung jalma bisa ngrembaka. Nadyan ta ukara yèn bisa ngupakara, rata ngrasa tan bèda. Babar tumangkar lan kawedar. PITEDAH DALEM XVIII Raja karena kirana, Anggadhang lintang sedya kalbu arsa tuku, Gagar nalar nilar nala karsa kagawa, Wahana jalma mbujung karsa tan ngerti rasa, Rumangsa ana naning bandha mbundhel kawitan, Saking suka sèkèng rasa rusak siwi, Rapet rasa sinumpet cupet rusak rancak, Satuhu jalma tan ngerti nugraha kang kawasa, Gesang geseng amung mbujeng sukèng rena, Sangsaya ndadra dhedher suka tan murakabi, Purun paring yèn gadhah gadhuhing kersa, Niku yekti jalmi kang nistha suka, Kiasing urip tan ngerti madya, Ider ana sepa amis. www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

20



Sandi aksara : 1. Baris I tengen mangiwa kawaos kuwalik lajeng pinggir kiwa kawaos mangandhap : ABARIK NERAK AJAR. ANGGAWA RUSAK RASA GESANG PUNIKA. 2. Baris II tengen pinggir kawaos mangandhap lajeng baris pungkasan kawaos kuwalik tengen mangiwa : KUWASA TAN WICAKSANA BISA KADYA SIRNA APES ANA REDI.

Kemis Kliwon, 2 Desember 1993.

PITEDAH DALEM XIX Sak madya ing karsa, Sak titah ing jangkah, Nugraha yekti tinampa, Ngaya nggayuh wuwuh, Ngaya ngajab tambah, Tan rena ing rasa, Malah bubrah ing pangangkah, Urip yekti wis pinaringan ing pepèrang, Beja cilaka sinadhang uga, Ganti gumanti mesthi dumadi, Duwa karsa tan prayoga, Yoganing tyas antep ing pambudi, Dimèn ngerti werdining rejeki, Kinarya kumandeling rasa mring Hyang Widhi, Wikanana piwulang alam nyata, Mina tan yasa bisa nedha, Peksi tan ngolah bisa mamah, Makarya lan manungku puja, Wajibira tumtah jalma.

Jemuwah Legi, 3 Desember 1993. PITEDAH DALEM XX Dhandhanggula www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

21



♠♠♠ 01 ♠♠♠ Lamun ngrasa kebendu ing urip, Sarta nandhang sungkawa ing rasa, Samun suwung mring uripè, Satemah sayah njro kalbu, Kaluwarana mring pamuji, Munjuk ngarsa kang kwasa, Satuhu tuh hayu, Yuwana kalis rubèda, Dadi sumilak padhang rasaning ati, Antuk ing pangapura. ♠♠♠ 02 ♠♠♠ Tan lepat sambat kadang permati, Puruna ngrèwangi ing karsa, Katekan kang dèn kersakè, Sadya unjuking kalbu, Kakang kawah angreksa yekti, Tekakna sedya angga, Ri ari adhiku, Katekakna pangarah ing wang, Kadang getih dadèkna karaning mami, Puser turut panedha. ♠♠♠ 03 ♠♠♠ Yèn yekti nggonira memetri, Marang sadulurira sekawan, Satuhu paring kawasanè, Karsa asung pambyantu, Tumata unjuk mring Hyang Widhi, Dimèn teka ing sedya, Sinarta mring laku, Kuwawa njaga rubèda, Bendu bandhaning kalbu sumingkir gelis, Gumanti rasa rena.

Minggu Pon, 5 Desember 1993. PITEDAH DALEM XXI


22



Ajèr jèjèr golèk lèngèr, Ngerti warah wuruk wirang, Anggawa wiraga wragad raga, Gayuh tuwuh ilang pakewuh, Wuwuh wiji bisa dumadi, Dimèn nistha jer bisa makarya, Karegem ing ragatè gesang, Sangkanè siku sika solahing laku, Kukuh pangrengkuh tan dèn gayuh, Gagar nalar nilar ajar, Ajaring susila tan dèn rasa, Samun samar nyawang ing gesang, Anggawa tama angèl makarya, Manganggo inter tiwas mider, Mikani makani lan momori jamanè saiki, Kinarya rana ngupaya karya, Karegem jagad kang lagi kusem. Kasempyok anggepok kang sarwa melok, Milik tan melèk maling tan miling, Lingga bisa linggar langgarbisa longgar, Garan tama kena paèka, Katon jujur malah dèn singkur, Kurban jaman pilih papan, Pandum tan gawa parang nanging dluwang, Anggonè tandang akedhok busana lan tandda, Tandukè amblithuk waton antuk, Antuk mulya tamèng warga lan kawasa, Sanadyan jaman wis karoban kamurkan, Kawula ana sing tan kuwalik nadyan sithik, Sinartan ajar tan wudhar ing gebyar, Gebeng utami nadyan boten nedhi, Dimèn sirna tinimbang nistha, Tamèng praja manggala nyata rasa ing dhadha, Dadi ngrembaka ngrambani kang tindak nistha, Tamtu tampi titipanè Widhi mangayu dumadi.

Rebo Legi, 8 Desember 1993. PITEDAH DALEM XXII


23



Rinengga warana crita kebak tembung tama, Tamaning wuwus tan mesthi nggawa tamaning wawas, Waspada marang apa kang sanyata, Nyatakna kanthi meneping rasa, Wus mesthi rinasa, Sayekti tan gampang anggulang ilmu, Ilmu angèl yen durung tinemu luwih, Angèl yèn wus tinemu, Murid bisa mlurut yèn tan nurut, Bisa kabentur yèn nilar tutur, Turah mblèngkrah wong sesorah adol warah, Weruh durung rumangsa sinung. Nunggil sami tukang jamu murih payu, Papan tan mapan papak tan nyandhak, Nyatakna sanyatanè kang seinebut guru pituduh, Nuduhakè lan nglantarakè mring guru sejati, Guru sejati sayekti ana angganè pribadi, Diregem ing guru pituduh uger wolu lan wolu pager, Pager kapisan limpat ing sastra ya pramana sastra, Pramana kawi wijangè kapindho, Pinter amanis tembung ya mardi basa katelu, Kapatipun mardawa lagu gawè pènaking lagon, Geneping gangsal hawicarita, Teteping nem mondraguna yekti sugih kabisan, Kapitunè pepet rapet rasa bisa nawung kridha, Dapuking hastha sambègana angrengga, Anggerè angga gawa paugeran hastha, Tulus asih marang siswa, Wajib tlatèn pamulangè, Pangarah sepa sepi jroning pamrih, Pangrasa tanggap sakabèhing pasemon, Sepen panggrayang tan dadi pangiraning siswa, Sisip nora mring pitakon, Pilih nora mring kagunan, Kapinteranè tan dèn unggul-unggulakè, Amung nedya netepi darmaning guru, Gumrègah tan wegah ngluru rasa kang turu, Tumindakè tetep bisa dadi tuladha, Tutur tan ngawur tuladha utama nyata, Nyawijèkna ing rasa, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

24



Sayekti tan gampang, Anggegampang nyandhang guru, Rumangsa bodho dimèn kabanda, Ing adigang adigung lan adiguna. Nata rasa nira, Sayektinè akèh wong kaduwung ing tembung, Bungkem tan mesthi nora ngregem ing agem, Akèh sithik wus kasandhang ing jalma tama, Nugraha Widhi, Wikanana sanyatanè kang sinebut guru, Jaman saiki, Satuhu amung tukang ajar, Anggelar dasar mbabar ajar, Jarwa amung kebak pangira rasa durung teka, Kasusu jangkah kebak sorah durung jajah, Jajagna jaja jejegna adeg antep lan madhep, Manungku ing kalbu tetep titi tindak tama, Tamtu tampi padhane Widhi.

Setu Legi, 11 Desember 1993. PITEDAH DALEM XXIII

♠♠♠ 01 ♠♠♠ Angundang rasa ngudhar wulang tami, Miyarsa ccrita wayangan nyata, Nyambi ngupadi werdinè, Dimèn sinung ing dunung, Nunggil yekti kahanan jalmi, Milar maleri rasa satuhu tuh hayu, Yuwana sumrambah samya, Samektakna rasa sun tutur ing werdi, Weruha sanepan nyata. ♠♠♠ 02 ♠♠♠ Tandukè Aria Sèna ing uni, Nedya ngupadi susuh maruta, Madhep mantep ing karsanè, Nuhoni dhawuh guru, www.alangalangkumitir.wordpress.com AAK culture library

25



Guru pituduh Dorna resi, Sinisip wulang nyata, Nyusup kawruh luhung, Unggul ing tataning rasa, Samadi angupadi Guru Sejati, Tinemu nyata ing angga. ♠♠♠ 03 ♠♠♠ Gumarègah jangkah critaning uni, Nilar praja hanuruti karsa, Sanèpaning patrap nyatan, Nala tan ngrasa ragu, Gugur kabèh gebyaring urip, Unggah ing arga muka, Arga yekti gunung, Muka asuryan nyata, Nyawis cipta pucuking grana yekti, Tilar sadaya kang ana. ♠♠♠ 04 ♠♠♠ Nawur dredah klayan buta kalih, Buta badhar dados Bayu Indra, Indra panca sak nyatanè, Bayu napas satuhu, Unggul ing tata napas iki, Kanthi meper driya, Yèku dèn sumurup, Urubing urip sanyata, Nyata deder rasa ngupadi ing werdi, Dimèn dunung uripira. ♠♠♠ 05 ♠♠♠ Unjuking crita tan amung iki, Kinarsa teka tengah samodra, Tinemu tinuju durung, Dereng sareng naga mapagi, Mangertia ing rasa, satuhu raga dudu, Dumadi rasaning raga, Gumringging mrinding ing angga kang samadi, Diprayitna saya tata.


26



♠♠♠ 06 ♠♠♠ Tilar raga mijil Dèwa Ruci, Rupa tan bèda Aria Sèna, Nalisir nora tuduhè, Tumuju marang hayu, Yuwana nyata yekti jati, Jati guru kang nyata, Nyatakna satuhu, Tuladhanè pra minulya, Minangka pangertènira ing samadi, Diantepna gulang rasa.

Kamis Legi, 16 Desember 1993. PITUDUH DALEM XXIV Urip ing ngalam rasa krasa yèn dèn rasa, Berkah tan amung sumarambah ing trah, Bungah susah sinandhung ing lampah. Titi mangsa dungkap warsa, Wiron-wiron sing warata, Tetep tata tanggap tandha, Tandha kala saya cetha, Tedhak tapa tilas tapak, Tepak cedhak tamtu tampi.

Setu Legi, 18 Desember 1993.

=== T A M A T ===


27

======= ======= AAK culture library I Effort to Preserve National Culture

Recommend Documents