Zwerfroute Leenderbos
Een beschreven route voor een dag lang wandelplezier
Staatsbosbeheer District Peel en Kempen Strijperpad 5 5595 XR Leende tel. 040-2062026 www.staatsbosbeheer.nl
Copyright Staatsbosbeheer
25 km
“These boots are made for walking” Een paar stevige schoenen en voldoende
‘zwerver’ zult u zich allesbehalve alleen
proviand voor een dag; uw avontuur in
voelen. U maakt deel uit van het rijke
het Leenderbos kan beginnen. Bereidt u
Leenderbos, van zijn landschap, van zijn
voor op een fikse wandeltocht, afwisse-
‘bewoners’ en van zijn historie. Laat u
lende natuur en een uitstapje in het
verrassen door de grote verscheiden-
verleden. Ga van de gebaande paden
heid aan bomen, planten en dieren.
en vindt uw weg door de mooiste ge-
Geef uw zintuigen de kost en volg uw
bieden van het Leenderbos. Als eenzame
instinct.
Leende Valkenswaard
VALKE NSW
h
2
AARDSEW
-
EG
-
1
y t
ST
j
Natuurkampeerterrein ‘het Leenderbos’ RI
JP ER
PA
WEG
Laagveld
h
D
KLUIZER
3
Zeelberg
r e
4
-
Leenderstrijp
h w 5 Hasselsvennen
Bruggerhuizen
6 TO
N G
E
LR
P
j
EE
j
7
Groote
q
Heide
0j
h
HOOFDROUTE
HORECA UITKIJKPUNT
++
++
ALTERNATIEVE ROUTE
-
GRENSPAAL
h +
+
+
+
+
++ ++ +
+
++
België
++
+++++
Dubbele Paal
j
+
+
++
9
++
+++
+
+++
+
++ +
+ ++
+++
++
+
++ + +
+++
+
+
Abdij De Achelse Kluis
+++ ++
+ ++
+
+++ ++
+++
8
PARKEERPLAATS
Leenderbos Het Leenderbos bevindt zich iets ten zuiden van Eindhoven. Met bos, heide, zandverstuivingen, vennen en beekdalen is het een zeer afwisselend gebied. Weg van de bewoonde wereld kunt u hier genieten van de vele vergezichten en de stilte om u heen. Vroeger was dit gebied een dicht bos, maar in de Steen- en Bronstijd werden voor de landbouw grote stukken bos gekapt. Op de heide die ontstond, graasde het vee. Na lange tijd verdween op veel plaatsen de heide door overbegrazing. De wind kreeg hier vat op het zand. De heuvels en laagten die toen door zandverstuivingen ontstonden, zijn nu nog te zien. In de vorige eeuw is er weer bos aangeplant. Het resultaat van deze veranderingen door de eeuwen heen, is een Leenderbos met vele gezichten.
Wandelen De route die Staatsbosbeheer voor u heeft uitgezet, leidt u door de mooiste en meest bijzondere delen van het Leenderbos en heeft een lengte van ruim 25 km. Omdat u op verschillende plaatsen zelf uw route bepaalt, is het een wandeling met een vleugje avontuur. Tegelijk vormt de route een uitdaging voor de sportie ve wandelaar. Trekt u er gerust een hele dag voor uit.
De zwerfroute Als u de route volgt, komt u langs een aantal kenmer-
Het bos waardoor u loopt bestaat uit verschillende
kende plekken in het Leenderbos, die tevens als her-
boomsoorten, zoals beuken, eiken en kastanjebomen,
kenningspunt dienen. U kunt de wandeling op twee
maar ook naaldbomen als douglas en lariks. De varia-
plaatsten starten: op de parkeerplaats aan de Valkens
tie aan soorten en leeftijd van de bomen, trekt veel
waardse weg of bij het klooster De Achelse Kluis.
insecten aan. Zij zijn weer voedsel voor vogels. Let
De hierop volgende ‘routebeschrijving’ begint aan de
ook op de open plekken, waar zich door lichtval weer
Valkenswaardseweg en zal als leidraad en gids dienen
jong bos vormt.
tijdens uw tocht. U bent vrij om van de route af te
Visvijvers
wijken en uw eigen weg te vinden, het is tenslotte uw avontuur.
Rechts ziet u de voormalige visvijvers. Jarenlang werden hierin vissen gekweekt om ze vervolgens uit te zetten in rivieren en beken. Door de verbeterde
1
Betaalkeet
visstand is dit niet meer nodig. Nu vangen ze bij pieken een teveel aan water op vanuit de Tongelreep.
Vanaf de parkeerplaats volgt u de asfaltweg het bos
Vanuit de observatiehut kunt u de watervogels bekij-
in tot aan het houten gebouwtje. In de jaren dertig
ken zonder ze te verstoren. U kunt hier langs beide
van de vorige eeuw werd tussen Leende en Valkens-
kanten om de visvijvers heen lopen.
waard 800 hectare heidegebied omgespit en met bomen ingeplant. Dit overheidsproject tegen de toenemende werkloosheid leverde werk op en hout voor het stutten van mijngangen. In het houten gebouwtje dat u ziet kregen de bosarbeiders aan het einde van de week hun loon uitbetaald. Volg de groene route het bos in en ga rechtsaf over op de witte route. Volg deze tot aan de vogelobservatiehut.
De Tongelreep
2
De Blauwe reiger is één van de vele watervogels
Volg zowel links- als rechtsom
voorheen door het landschap. De
de rode paaltjes. Als u
ijsvogel voelt zich hier prima thuis
linksom gaat, langs de
en met wat geluk ziet u dit bijzon-
oostkant, loopt u verder door het bos en houdt u bij het veerooster het zandpad rechts aan tot aan de Drie Bruggen. Loopt u rechtsom,
3
dere vogeltje een visje vangen. Op het informatiepaneel bij de brug komt u meer te weten over de herinrichting van dit geIJsvogel
langs de westkant, dan volgt u de meanderende Ton-
bied. Het is de moeite
gelreep en komt u ook bij de Drie Bruggen.
waard om een rondje om de vistrap
De Drie Bruggen
en de stuw te lopen.
Het Laagveld
Eeuwenlang heeft de Tongelreep een belangrijke functie vervult in de landbouw. Met het water legde
Loop vanaf de Drie Bruggen over de klinkerweg
men zogenaamde vloeiweiden aan om de opbrengst
richting het bos. Op het informatiepaneel dat hier
van het land te vergroten. Toen er steeds meer over-
staat, kunt u meer lezen over dit gebied. Loop recht-
last kwam van overstromingen, zijn delen van de
door langs het fietspad en passeer een veerooster.
Tongelreep ingedijkt en rechtgetrokken. In 2007 is dit
Schrik niet als u plotse-
gebied in ere hersteld en nu slingert het water als
ling Schotse Hooglanders tegen het lijf loopt. Deze imposante dieren zorgen voor de begrazing in dit gebied. Door verdroging zijn veel plantensoorten in de loop van de tijd verdwenen. Dankzij verschillende ingrepen in dit laagveld, is de grondwaterstand nu weer hoger.
Gagel, vlooienhout in de volksmond
De oorspronkelijke natuur kan zich hierdoor langzaam herstellen. Bijzondere planten als klokjesgentiaan, snavelbies en de vleesetende zonnedauw zijn inmiddels terug van weggeweest. Schotse Hooglanders grazen op veel plaatsen in het Leenderbos
4
Valkenier
5
Koraalzwammetjes groeien graag op oude boomstronken.
Hasselsvennen en Hoefven
nachtzwaluw vertoeft graag in dit gebied. U herkent
Bij de kruising van wegen
Als u wilt weten hoe u verschillende sparren van el-
komt u bij de Hasselsven-
kaar o nderscheidt, kijk en voel dan eens achter de
nen. Tot 1925 werden hier
dode boom. Hier staan twee sparren. De boom die
slechtvalken gevangen. De
prikt is een fijnspar, de ander een douglasspar. Ver-
valkerij in deze streek was
volg de groene route langs de rand van het bos met
beroemd en de afgerichte valken werden veelal voor
rechts weilanden en akkers tot aan het ruiterpad.
de jacht verkocht aan vorstenhoven in heel Europa.
In de schemering is de kans groot dat u daar reeën
U loopt bij ANWB-paddestoel 20542 verder richting
ziet. Blijf het ruiterpad volgen tot aan een kruising
hem aan zijn snorrende zang in de schemering.
Bruggerhuizen. Volg de groene paaltjes naar het Hoefven. In het ven groeit gagel. De sterk ruikende blaadjes van deze plant, werden vroeger in de linnenkast gelegd om motten te verjagen. Ruik er maar eens aan. Ook vindt u hier de restanten van oude kampkes. Deze door houtwallen omgeven a kkertjes zijn deels in ere hersteld en ingezaaid met gewassen. Vlinders fladderen hier in overvloed.
Begin van een mierennest op een dode boomstronk
6
Dood hout Verderop op het pad ziet u een dode boom. Dood hout biedt voedsel en huisvesting voor allerlei insecten en vogels en wordt daarom niet verwijderd. De
Dood hout is een bron van leven voor insekten
Sint-Benedictusabdij De Achelse Kluis
met een blauw bordje met daarop een ruiter. Ga hier
totempalen in het landschap staan of volg de linker-
rechtsaf tot aan de lange rechte beukenlaan. Hier
of rechteroever van de Tongelreep. Zo slingert u door
staat een oranje paal (2300) die de aanwezigheid van
dit prachtig beekdal tot u bij een hek komt. Klim er-
een industriële pijpleiding, lopend van Rotterdam tot
over en ga linksaf naar het klooster.
Sittard, verraadt. 7
De Achelse Kluis
Voormalige ‘heilige’ grond
Op de helft van de route vindt u een mooie ge
Bij de oranje paal gaat u rechtsaf de Groote Heide
legenheid om even te rusten. De Sint-Benedictusabdij
route op. Hier kiest u zelf uw route naar de Achelse
oftewel ‘De Achelse Kluis’ heet u welkom als bezoe-
Kluis. U kunt de blauwe route volgen tot vlakbij het
ker en schenkt onder andere eigen gebrouwen trap-
klooster. U kunt ook bij het aanwijsbord van de
pist. Het prachtige klooster dat in 1656 als grenskapel
Groote Heideroute rechtdoor lopen en via een knup-
werd gebouwd, werd in 1844 door de trappisten van
pelbruggetje het weidse gebied ingaan. Voor u lig-
Westmalle gekocht. Sinds 1989 zijn de landbouw-
gen de voormalige landbouwakkers van De Achelse
gronden ‘teruggegeven’ aan de natuur en eigendom
Kluis, die tot 1989 in gebruik waren. In de verte ste-
van Staatsbosbeheer. Het klooster is nog steeds in ge-
ken de torens van het klooster boven de boomtoppen
bruik. De winkel in het klooster is vanaf 9.00 uur ge-
uit. Het water onder het bruggetje is kwelwater dat
opend en het restaurant vanaf 11.00 uur. Op maan-
vanuit grote diepten naar de oppervlakte wordt ge-
dag zijn beide gesloten.
stuwd. Het schone water is in trek bij allerlei amfibie-
Grenspalen
ën. Vanaf hier baant u uw eigen weg naar het klooster. Loop langs de dode populieren die als
Vanuit het klooster loopt u over de Petrus van Eijnat tenlaan het Leenderbos weer in. U ziet een
Brug over de Tongelreep bij de Achelse Kluis
informatiepaneel. Sla hier rechtsaf de eikenlaan in. Bij grenspaal 177 houdt u het smalle pad links aan. Volg verderop het fietspad naar rechts. U loopt nu langs de rijksgrens, met België rechts en Nederland links. De bedoeling is dat dit uiteindelijk een groot grensoverschrijdend natuurgebied wordt. Loop door tot grenspaal 176. Hier staat ook een oude gemeentelijke grenspaal uit 1765. Sla linksaf en volg het De Dubbele paal. Grenspaal 1 staat in Vaals en de laatste in de rij, nummer 312 in Breskens
8
9
Soerendonkse Goor
zandpad. Loop na ongeveer 500 meter door een klap-
moeite waard. U volgt hiervoor het zandpad met
hek links het gebied in. Houd aan het einde van het
gravel fietspad richting Soerendonk. Rechts van u
paadje links aan. Links van u ligt het stuifzandgebied
grazen IJslandse pony’s. Na ongeveer een kilometer
van de Grote Heide.
komt u bij een moerassig en vogelrijk gebied. Aan de rand van het water staat een vogelkijkhut, van waaruit u de talrijke vogels gade kunt slaan. Luister ook eens of u het ‘hoempen’ van de niet veel voorkomende roerdomp hoort. Als u niet dezelfde weg terug wilt lopen, kunt u vanaf de vogelobservatiehut doorlopen richting Soerendonk. Houd bij het fietspad rechts aan tot u bij een doorgang rechts het heidegebied in kunt.
De Nachtzwaluw verblijft graag aan de rand van open gebieden.
0
Het Soerendonkse Goor
Daar loopt u evenwijdig aan het Soerendonkse Goor terug, maar nu in het terrein waar de pony’s ook lopen. Loop door tot het fietspad waar u weer naar
Bij ANWB-paddestoel 21488 steekt u de Kluisweg en
rechts gaat en bij ANWB-paddestoel 21488 uw route
het fietspad over en loopt u verder over het pad
vervolgt.
richting de schaapskooi. Heeft u nog goede benen, dan is een uitstapje naar het Soerendonkse Goor de
IJslandse pony’s begrazen het uitgestrekte Soerendonkse Goor
q
Schapen
bordje met daarop ‘brandweer nr. 17’. Ga hier links en
Op de heide grazen zo’n driehonderd schapen die
steek het verharde fietspad (kluizerpad) over en houd
’s avonds in de schaapskooi verblijven. De herder
schuin rechts aan. U komt nu bij het Klein Hasselsven,
heeft samen met zijn hond overdag de kudde onder
een zogenaamde ‘pingo’, dat heuvel betekent in
zijn hoede. Hij struint hiermee het gehele heidegebied
Eskimotaal. Zo’n ringvormig ven, dat afkomstig is uit
af. Maak gerust een praatje met hem als u hem tegen
de ijstijd, ontstaat op de volgende manier. Een ijs-
komt. Reeën, vossen en zilverreigers verblijven ook
klomp die zich in de grond bevindt, trekt water aan,
graag in dit gebied. U loopt langs de schaapskooi en
groeit en duwt de grond omhoog. Op het moment
volgt rechtdoor het zandpad. Rechts in de bocht ziet
dat de ijskern barst, scheurt de grond op de heuvel
De schaapskooi: het onderkomen van ± 300 Kempische heideschapen
Het Klein Hasselsven is een pingoven
u een oude gemeentelijke grenspaal. Loop langs de
open. Door het zonlicht smelt het ijs en glijdt de
weilanden en akkers en sla aan het einde rechtsaf.
grond af naar het midden en naar de randen.
Houd bij de oranje paal 2240 links aan langs de rand
Vandaar de ring die ontstaat. In deze p ingo staat nog
van het bos en loop door tot oranje paal 2260. Ga hier
water, maar de planten doen hun best daar een einde
rechts verder langs het bos en de akkers. (Wilt u even
aan te maken. Voorlopig voelen waterlelies, biezen
uitrusten; loop dan bij oranje paal 2260 links richting
en amfibieën zich hier goed thuis.
de heide, waar u na zo’n 100 meter een bankje vindt. Hier kunt u op uw gemak de heide overzien.) w
De Groene kikker is een vaste bewoner van het Klein Hasselsven.
Zo ziet een reespoor er uit, misschien kunt u ze ontdekken.
Pingo
Duitse radarpost Houd bij het ven rechts aan, ga bij het brede zandpad weer rechts en neem dan de eerste weg links. Als u
Loop rechtdoor totdat u in de tweede scherpe bocht
dit kiezelpad volgt, ziet u verspreid over het t errein
tegen twee berken aanloopt. Er staat ook een bruin
oude funderingen en muren. Dit zijn restanten van
e
De Sint Janskapel van Leenderstrijp ligt aan de rand van het bos.
dere molen. T ijdens een novemberstorm in 1940 werd de oude molen van de Molenheide zwaar beschadigd en moest uiteindelijk worden afgebroken. Op een bescheiden schaal, tweederde van het oorspronkelijke formaat, bouwt Hagenaars samen plaatsgenoot Van Overdijk deze molen nu weer op. Hiervoor gebruikt hij materialen en gereedschappen, zoals ze in de tijd van de originele molen ook gebruikt werden.
Oude bunker, nu een ideaal onderkomen voor onder andere de grootoorvleermuis.
een radarpost, die in de Tweede Wereldoorlog door Duitse soldaten werd gebouwd en bemand. Ook het kiezelpad werd door de Duitsers aangelegd. De half ondergrondse bunker die u ziet, wordt tegenwoordig bewoond door vleermuizen. r
Levenswerk
Molen in aanbouw langs het Strijperpad
Zandverstuiving Vervolg de route en ga voorbij het bord Boswachterij Leende en de houten slagboom rechtdoor bij ANWBpaddestoel 23832. U loopt nu via een zandpad de
Loop het kiezelpad af en blijf rechtdoor lopen tot een
Molenheide op. Ook hier ziet u oude kampkes,
houten slagboom. U komt nu op het Strijperpad. Als
sommige onlangs gerestaureerd, andere nauwelijks
u hier een klein stukje van de route afwijkt en naar
nog herkenbaar. Bij de splitsing gaat u rechts en
rechts loopt, komt u bij het levenswerk van één van
loopt u een deel van de blauwe route door een bos
de inwoners van Leende. Vanaf 1987 werkt Frans Ha-
met veel eiken. De schors van deze eiken gebruikte
genaars in zijn vrije tijd aan de bouw van een bijzon-
men vroeger om leer te looien. Blijf de blauwe route
t
Natuurkampeerterrein ‘het Leenderbos’
volgen en u komt bij een zandverstuiving, die Staats-
Nuttige informatie
bosbeheer enkele jaren geleden heeft blootgelegd.
• Lengte route: ongeveer 25 km
Het bodemprofiel laat zien hoe de zandverstuiving is
• Duur route: ongeveer 7 uur
ontstaan.
• Start van de route: Parkeerplaats, Valkenswaardseweg, Leende of De Achelse Kluis, Abdijweg 50, Valkenswaard. • Horecagelegenheden: U vindt een restaurant met terras op het binnenterrein van De Achelse Kluis. T evens zijn er diverse horecagelegenheden in het centrum van Leende en Leenderstrijp. • Honden: U mag uw hond meenemen tijdens de tocht, maar dan wel aangelijnd. • Tips: Stevige wandelschoenen; een verrekijker; voldoende eten en drinken voor een dag en insektenwerend middel • Overige routes: De overige routes in het Leenderbos kunt u vinden op routekaart De Kempen (nr.31), verkrijgbaar bij VVV-kantoren en Bezoekerscentra Staatsbosbeheer. • Openbaar vervoer: Van NS Eindhoven BBA lijn 173 en 176;
De oude zandverstuiving is door Staatbosbeheer weer blootgelegd.
y
Laatste loodjes
Van NS Heeze buurtbus lijn 200 ma/vr Meer uitgebreide reisinfo vindt u op internet.
Blijf na de zandverstuiving de blauwe route volgen
Meer informatie
en neem vervolgens het eerste pad links. Loop langs
Voor meer informatie over Staatsbosbeheer of het
het dagkampeerterrein en ga bij het zandpad links.
Leenderbos kunt u contact opnemen met:
Vanaf de handwijzer ‘speelweide’ volgt u het pad
Staatsbosbeheer District Peel en Kempen
naar rechts langs de grasveldjes. Hier blijft
Strijperpad 5, 5595 XR Leende
u de rode paaltjes volgen. U loopt dan over
040-2062026
een slingerend pad door het oudste deel
www.staatsbosbeheer.nl
van het Leenderbos weer terug naar het startpunt. Hier komt de lange tocht
colofon:
aan zijn einde.
Teksten: W. Jongeneelen Fotografie: Staasbosbeheer, Gerhard Bosschers Vormgeving: Teo van Gerwen Design 06-2011
