Zorgende Stad
Sociale kaart Datum: Auteur:
17 december 2013 Wendy Otten
Inleiding Tijdens het symposium Regelhulp (mei 2013) kwam de sociale kaart aan bod. Er bleek dat de aanwezige gemeenten stoeien met implementatie en gebruik van de sociale kaart. Vanuit de Digitale Steden Agenda heeft Hans Haveman, gemeente Enschede/ trekker Zorgende Stad, aangeboden dit vanuit de Zorgende Stad verder op te pakken en te inventariseren. Er is in de zomermaanden een korte vragenlijst opgesteld (zie bijlage) en via de mail verspreid. Een verslag van de antwoorden van de elf gemeenten vindt u hierbij evenals een advies voor een vervolg. Via deze weg willen we de gemeente Amsterdam, Heerhugowaard, Leiden, Harderwijk, Geertruidenberg, Enschede, Renkum, Helmond, Hardinxveld-Giessendam, Soest, Tilburg, Alkmaar, Leeuwarden, Rotterdam en Veldhoven bedanken voor hun bijdrage.
2
Sociale Kaart De sociale kaart is een actueel en volledig (digitaal) lokaal/regionaal overzicht van instellingen, praktijken van vrijgevestigde hulpverleners en productbeschrijvingen op het gebied van zorg, welzijn, wonen, werk en inkomen. Een enkele gemeente spreekt alleen over zorg en welzijn, maar de meeste gemeenten hanteren de ruime omschrijving. Het kan worden gezien als een digitale kaartenbak waarin de burgers en professionals zelf op klantvriendelijke wijze (maatschappelijke) organisaties kunnen vinden die hen kunnen ondersteunen bij vragen of problemen die ze ervaren. Het is daarin van belang dat NAWgegevens beschikbaar zijn op zowel product- als wijkniveau. Het doel is om praktische informatie over organisaties en hun aanbod op het gebied van (gezondheids-)zorg, wonen, welzijn, werk en inkomen te vinden. Dit om burgers zo breed mogelijk te informeren en op het goede spoor te wijzen. Daarnaast zou het een goede ondersteuning kunnen bieden voor professionals om cliënten gericht door te verwijzen. Voorbeelden van vragen die kunnen worden beantwoord door de sociale kaart; • een maaltijdservice omdat zelf koken moeilijk wordt, • logeeropvang voor een kind met een beperking, • ondersteuning bij de zorg voor een ziek of gehandicapt familielid. TOEGEVOEGDE WAARDE De sociale kaart is een hulpmiddel voor het vindbaar maken van informatie op het gebied van zorg, welzijn, wonen, werk en inkomen. Het geeft antwoorden op vragen, zoals: welke organisaties bieden een oplossing voor een hulpvraag?, wat zijn de specificaties van de organisaties?, welke organisaties voldoen op basis van die specificaties het best aan de behoeften van de inwoners/burgers. Het biedt een toegang tot de hulpverlening zowel informeel als formeel. Het gaat om het beschikbaar stellen van digitale lokale/regionale informatie zodat burgers en professionals zelf achter informatie aan kunnen gaan en daarin niet afhankelijk zijn van anderen die hen deze gegevens moeten geven. Een toegevoegde waarde zou zijn als men door het gebruik van de sociale kaart ook nog op ideeën wordt gebracht. Doordat op één site alle benodigde info binnen het sociaal domein voor inwoners en professionals zichtbaar is biedt het de burger ook de mogelijkheid om zelf oplossingen te vinden voor vragen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Een goed antwoord op de vraag en een oplossing voor een probleem ligt in het vinden van het juiste contact en daarbij horende mogelijkheden. Voor de professional betekent het een naslagwerk bij het adequaat verwijzen van burgers ter behoeve van het realiseren van passende hulp- en ondersteuning. Het op één plek beschikbaar zijn van de juiste informatie kan bijdragen aan het voorkomen dat er duurdere individuele voorzieningen moeten worden ingezet. Ook helpt het bij verwijzing direct de juiste organisatie te vinden.
3
ASPECTEN EN FUNCTIONALITEITEN Aspecten die van belang zijn binnen de sociale kaart; • het ingeven van een zoekterm levert binnen het zoekresultaat de meest relevante organisaties op; in de eerste oogopslag moeten daarin NAW/website gegevens te vinden zijn en een korte duidelijke omschrijving,
•
de zoekterm moet het liefste associatief werken; dus hulp in het huishouden moet allerlei relevante organisaties opleveren, de sociale kaart moet actueel zijn,
• • •
informatief, toegankelijk voor de burger en professional, klantvriendelijk,
• • • •
overzichtelijk, buurtgericht, een apart deel voor professionals om info uit te wisselen, ‘producten’ bevatten die een mogelijke oplossing biedt voor vragen op het gebied
•
van wonen, zorg en welzijn, werk en inkomen. Functionaliteiten die binnen de sociale kaart van belang zijn;
•
trefwoordenlijst met hiërarchische relaties tussen de verschillende termen en synoniemen, koppelingen (relaties) tussen de verschillende gegevensdragers,
• • •
koppelingen adressen met postcodetabel, makkelijke zoekfuncties, met name een zoekbalk, geografische koppeling met één of meerdere stadsdelen of de gehele stad;
• •
gegevensdragers kunnen worden getoond bij zoekbeperking op stadsdeel ook als ze niet in het betreffende stadsdeel zijn gevestigd, zoekfunctie op postcode op zoekfunctiegebied, koppeling met Regelhulp / Jalp als systemen voor vraaggeleiding,
• • •
vergelijking producten/diensten, meer lokale mogelijkheden, verdieping voor professionals,
• •
goede zoekmachine met links naar pagina's met meer informatie (over de locaties), activiteitenkalender.
•
SOCIALE KAART BINNEN GEMEENTEN Iedere gemeente heeft een eigen aanpak en maakt gebruik van, eigen ontwikkelde of in regionaal verband beschikbaar gekomen, sociale kaarten. Bij gemeente Amsterdam vindt het beheer plaats in PIGA (database), de sociale kaart wordt ontsloten via www.socialekaart.amsterdam.nl. Veldhoven, Alkmaar en Soest maken gebruik van MEE. Deze sociale kaart bestaat landelijk uit ongeveer 50.000 adressen van organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg, verdeeld over zelfstandige regionale kaarten. In de regio Twente bevat de regionale kaart ruim 6.000 adressen. Bij alle adressen staat een omschrijving van de organisatie en een link naar de website.
4
De gemeente Renkum heeft een tijd met de regionale sociale kaart van MEE gewerkt, maar vond het gebied nog te groot. Dat maakte in hun opzicht de sociale kaart te onoverzichtelijk met teveel overbodige informatie. Renkum heeft daarom gekozen om met losse lijsten en een kaartenbak te werken. De gemeente Geertruidenberg vindt de sociale kaart van Stichting MEE Brabant Noord te beperkt en de informatie erg versnipperd. Hardinxveld-Giessendam maakt gebruik van een regionale sociale kaart van de Dienst Gezondheid & Jeugd. Harderwijk stapt dit jaar nog over op de opvolger JALP, een digitale sociale kaart voorzien van een gekantelde vraagwijzer. Gemeente Enschede maakt gebruik van de sociale kaart van Alifa (Ouderenwijzer een boekje dat jaarlijks uitgegeven wordt en ook digitaal beschikbaar is) binnen het zorgloket. Er is een regionale sociale kaart van Mee Twente, maar daar wordt door medewerkers van het Zorgloket geen gebruik van gemaakt. Men heeft eigen netwerken voor het krijgen van informatie. Gemeente Tilburg en Leeuwarden maken gebruik van G!DS. De G!ds is feitelijk een samenwerkingsverband tussen drie instellingen (Stichting MEE, GGZ, de Bibliotheek) die hun databestanden aan elkaar hebben gekoppeld. Daarbij wordt alle relevante informatie van gemeentelijke diensten, organisaties en/of instellingen, en overige instanties verwerkt die officieel geregistreerd en bekend zijn op het grondgebied van o.a. Leeuwarden. De beweegreden voor de gemeente Tilburg is geweest dat G!DS een landelijke dekking heeft, het beheer bij de Bibliotheek ligt en daarnaast is het makkelijk te hanteren en bij te houden door de instellingen zelf. Gemeente Helmond heeft een eigen sociale kaart ontsloten, www.guidohelmond.nl. Vooraf heeft er een onderzoek plaatsgevonden en is er besloten om een eigen systeem op te zetten. Deze wordt door alle partners samen betaald. Recent is besloten dat hij wordt uitgerold over de Peelgemeenten: Asten, Someren, Deurne (Helmond dus al), Gemert-Bakel en Laarbeek. Gemeente Rotterdam en Geertruidenberg maken momenteel geen gebruik van de sociale kaart. Binnen de gemeente Leiden is er een Excel sheet destijds ingericht, maar die is niet meer actueel. ROL GEMEENTE Er is door gemeenten geen uitgesproken mening over de rol van de gemeente gegeven. Slechts één gemeente geeft aan dat het hebben een van een sociale kaart een verplichting is voor gemeenten. De meeste gemeenten faciliteren wel op de een andere wijze een regionale of lokale sociale kaart. De rol van de gemeente is vooral zorgen dat de sociale kaart actueel blijft. Dit door onder andere organisaties te prikkelen om hun gegevens en aanbod actueel te houden. Daarnaast vinden gemeenten het van belang dat burgers/inwoners op de hoogte zijn van de sociale kaart. Dit door de kaart zo goed mogelijk beschikbaar te maken voor burgers /professionals en hen erop attenderen. Zij doen dit bijvoorbeeld door het plaatsen van een link op de gemeentesite en aanverwante sites. De gemeente heeft in de meeste geval toch de regie in eigen handen, waardoor ze zelf
5
kunnen bepalen welke informatie zichtbaar dient te zijn. De gemeente heeft vaak ook de rol van (mede)financier. De financiering komt voor uit eigen instellingsmiddelen, wmo budget, wmo-middelen. Veel gemeenten hebben de kosten niet direct inzichtelijk. De jaarlijkse onderhoudskosten liggen meestal tussen 2.000 en 10.000 euro. MEE hanteert een tarief voor jaarlijkse licentiekosten van 5 cent per inwoner. EIGENAARSCHAP De meeste gemeenten zijn opdrachtgever, meestal door de uitvoering uit te besteden en alleen te betalen voor het gebruik van de sociale kaart. De gemeente Amsterdam heeft functioneel en technisch beheer onder gebracht bij GGD, het contentbeheer / redactie ligt bij Wmo en de productbeschrijvingen worden ingevuld door de Dienst Wonen, Zorg en Samenleven (WZS) in samenwerking met stadsdelen (welzijn). De sociale kaart van gemeente Hardinxveld-Giessendam wordt beheerd door de gemeente en gehost door een extern bedrijf. Gemeente Veldhoven, Enschede, Alkmaar en Soest hebben het centrale beheer liggen bij MEE. Veelal is er een opdracht verleend samen met andere gemeenten in hun regio. Dit beheer is verdeeld over alle regionale MEE-organisaties in Nederland, die voor de sociale kaart autonoom functioneren. Organisaties worden zelf geacht hun gegevens actueel te houden. Zij werken volgens een landelijk invoer- en beheerprotocol. Minimaal een keer per jaar schrijven zij alle organisaties aan om hun gegevens te controleren en zo nodig aan te vullen. Hierin zijn wel regionale verschillen. De Gemeente Tilburg heeft structureel 30.000 euro per jaar voor de sociale kaart (inclusief de website www.jalptilburg.nl) beschikbaar. De gemeente Tilburg betaalt Bibliotheek Midden Brabant voor het beheer en heeft in alle subsidiecontracten met de instellingen opgenomen dat zij hun gegevens in G!DS moeten bijhouden. Het eigenaarschap ligt dus voornamelijk bij Bibliotheek MB. De organisaties in G!DS houden zelf hun gegevens bij. De gemeente Leeuwarden maakt tevens gebruik van G!DS en heeft het beheer ook uitbesteed aan de bibliotheek. De sociale kaart wordt door hen twee keer per jaar geupdate. Het is de bedoeling dat de sociale kaart zoveel mogelijk in het gehele sociale domein ingezet wordt. Zo is de sociale kaart onder meer gekoppeld aan de Eigen Kracht Wijzer. Welzijn Centraal zorgt ervoor dat oplossingen die nog niet in de sociale kaart zijn opgenomen, door de bibliotheek doorgevoerd worden in de sociale kaart. Gemeente Renkum en Leiden beheren zelf de sociale kaart. Dit zorgt vaak voor problemen ten aanzien van regelmatig controles, waardoor de sociale kaart vaak niet actueel is. Gemeente Harderwijk heeft het beheer uitbesteed aan Biblioned. Binnen de sociale kaart: lokaalloket.nl verzorgt de leverancier van de producten zelf zijn informatie. De laatste update datum is zichtbaar op de site. De gemeente vindt deze sociale kaart verouderd en maakt dit jaar nog de overstap naar Jalp. Bij de gemeente Rotterdam gaat de voorkeur vooral uit naar een koppeling met de eigen website www.rotterdam.nl. Gemeente Geertruidenberg zou een koppeling met Regelhulp erg handig vinden, aangezien zij Regelhulp op onze website gebruiken als “poort” naar de hulpverlening.
6
Hierdoor denkt men te voorkomen dat burgers het gevoel hebben van het kastje naar de muur worden gestuurd. Alkmaar en binnenkort Enschede hebben deze koppeling al in hun website opgenomen. Een aantal gemeente overwegen een koppeling met Jalp. REGIONALE AANPAK GEMEENTEN Grotere gemeenten maken vaak geen gebruik van een regionale aanpak. Als er gebruik wordt gemaakt van MEE, is dit vaak wel het geval. De gemeente Tilburg heeft wel specifiek voor G!DS gekozen, omdat in de regio meer gemeenten met G!DS werken. Bij kleinere gemeenten wordt er vaak gezamenlijk aanbesteed en gewerkt om het actueel te houden.
Activiteiten Momenteel wordt alleen bij de gemeente Amsterdam en Tilburg de activiteiten in de buurt weergegeven. Bij sommigen gemeenten gebeurt dit alleen als het om iets structureels gaat. Met de vraag of dit van belang is zijn de meesten het wel eens dat zoiets gewenst is, maar gezien de uitvoering zijn de meningen toch verdeeld. Er zijn al meerdere websites waar dit voor delen van de stad of specifieke activiteiten wordt bijgehouden en de vraag is hoe de activiteiten actueel te houden. PROFESSIONALS Professionals maken vaak wel gebruik van de sociale kaart, in hoeverre dit precies gebeurd is onduidelijk. De sociale kaart is vooral van belang voor professionals als er een verdieping van gegevens mogelijk is. BURGERS Om de informatie toegankelijk te maken voor burgers zijn er diverse zoekfunctionaliteiten. Zoeken met behulp van een geografische kaart is daarin gewenst. Gebruiksvriendelijkheid is een aspect wat meerdere keren genoemd is door verschillende gemeenten. Een burger moet snel en makkelijk kunnen vinden hij/zij zoekt. Het gaat dan om een goede zoekfunctie en vormgeving. De sociale kaart G!DS is niet toegankelijk voor burgers, vandaar dat er in Tilburg voor gekozen om dit te linken aan Jalp. Daarnaast kwamen de volgende do’s en don’ts naar voren: Do; •
overzichtelijk,
• • •
actueel, informatief, verschillende zoekmogelijkheden,
• •
vergelijking producten/diensten, onderwerpen direct doorlinken,
7
•
verwijzen naar zorgloket wanneer burger meer vragen hebben/er niet uitkomen,
• •
burgertaal, geen ambtenarentaal (korte teksten), voorgesproken tekst (doven, etc.).
Don’t; • • •
onvoldoende lokale gegevens, weinig productvergelijk mogelijk (vaak omdat niet elke organisatie alles invult), kwetsbaarheid juiste gegevens,
• • •
onvolledig, afbakening welke organisaties wel/niet, via links doorgestuurd worden naar algemene sites, waar burgers zelf weer moeten
• •
zoeken, te veel opties, informatie die té gevoelig is voor veroudering opnemen wanneer er geen capaciteit is voor onderhoud, bijv. info over activiteiten en NAW-gegevens.
VERBINDING LANDELIJKE VERWIJSINFORMATIE (REGELHULP) De gemeenten die gebruiken maken van MEE, hebben een landelijke dekking. Er blijkt verder nog geen goede koppeling te zijn met Regelhulp. Dit vraagt om verdere ontwikkeling om een koppeling te kunnen realiseren. Hardinxveld-Giessendam maakt wel gebruik van Regelhulp, wat daar verder de ervaringen zijn is onbekend. Er zijn ook gemeenten die specifiek hebben gekozen om geen gebruik te maken van Regelhulp vanwege het feit dat het te aanbodgericht is en de gekoppelde formulieren niet voldoen aan de standaarden van sommige gemeenten.
Conclusie Door gemeenten worden verschillende definities gehanteerd betreft de sociale kaart. Iedere gemeente vult het op zijn/haar manier in, maar toch blijkt het lastig om de juiste (actuele) invulling te geven. Momenteel blijkt de huidige sociale kaart niet altijd actueel en handig in gebruik. Er is geen eenduidige aanpak. Gemeenten zijn overtuigd van de toegevoegde waarde van een sociale kaart. De burger en professional moet in korte tijd de juiste informatie kunnen vinden, dan kan het uit eindelijk besparing opleveren. Dit doordat op deze manier kan worden voorkomen dat er duurdere individuele voorzieningen worden ingezet. Vragen die uit de gemeenten naar voren kwamen zijn; • Hoe krijg men de juiste informatie bij elkaar? • Hoe kan deze informatie worden gekoppeld aan bijvoorbeeld Regelhulp? • Wie gaat deze informatie beheren/actueel houden? • •
Welke kosten komen erbij kijken voor een gemeente? Hoe wordt de sociale kaart binnen andere gemeenten toegepast?
8
•
Is de sociale kaart binnen andere gemeenten gekoppeld aan andere instrumenten
•
zoals een vraagverhelderingsinstrument, vraag-aanbod functionaliteit, informatie en adviesfunctie (website)? Voor wie is de sociale kaart bedoeld? Voor de burger, de professional of voor beide?
Momenteel is hier geen concreet antwoord op te geven, omdat dit per sociale kaart verschilt. Het advies is om gemeenten gezamenlijk aan de hand van een bijeenkomst invulling te laten geven op bovenstaande vragen met begeleiding van experts. Om zo tot een concreet overzicht van sociale kaarten te komen, waarin de verschillende aspecten naar voren komen denkend aan kenmerken, kosten, functionaliteit en koppelingen aan andere instrumenten. Vanuit de Zorgende Stad kan dit worden georganiseerd.
9
Bijlage Vragenlijst gemeenten 1. Wat verstaan jullie onder de sociale kaart? Digitale database met informatie over instellingen in het sociale domein. Naast de NAW-gegevens liefst ook op productniveau en wijkniveau. 2. Wordt er al gebruik gemaakt van een sociale kaart? Zo ja, welke? Ja, van G!DS. Daarvoor gekozen omdat dit ten eerste een landelijke dekking heeft, ten tweede omdat het beheer bij de Bibliotheek ligt, ten derde omdat er veel informatie in kan, ten vierde omdat het makkelijk te hanteren en bij te houden is door de instellingen zelf. 3. Wat is de beweegreden van de sociale kaart? Welk probleem wordt er opgelost? Sociale kaart voor burgers zodat ze zelf snel aan de juiste informatie kunnen komen. Sociale kaart voor professionals zodat die snel weten wie of welke organisatie een product voor hun client te bieden heeft. 4. Hoe is het beheer (centraal –decentraal)? Wie is de eigenaar? Eigenaar van G!DS is de landelijke bibliotheek organisatie. Beheer ligt voor stedelijke organisaties bij de betreffende bibliotheek in de stad/het dorp (bij ons is dat Bibliotheek Midden Brabant) of bij de Provinciale ondersteuning Cubiss wanneer het een regionale organisatie betreft. De organisaties in G!DS houden hun gegevens zelf bij en hebben daarvoor een inlogcode en kunnen ondersteuning vragen bij de beheerorganisatie (bij ons dus weer Bibliotheek MB of Cubiss). 5. Wat is de rol van gemeente ten aanzien van de sociale kaart? Tilburg betaalt Bibliotheek MB voor het beheer (2 keer per jaar alle organisaties benaderen hun gegevens te checken, voor alleen de adresorganisaties doet de Bibliotheek dat zelf). Gemeente Tilburg heeft in alle subsidiecontracten met onze instellingen de voorwaarde opgenomen dat zij hun gegevens in G!DS moeten bijhouden. 6. Hoe worden de kosten gedekt? Als de gemeente betaalt, hoeveel wordt er dan geïnvesteerd? Tilburg heeft structureel 30.000 euro per jaar voor de sociale kaart (inclusief de website www.jalptilburg.nl) beschikbaar. 7. Is er een regionale aanpak? We hebben gekozen voor G!DS omdat in de regio meerder gemeenten met G!DS werken/werkten. Ook gekozen voor jalp omdat meerdere gemeenten met jalp werken.
10
8. Wordt de sociale kaart al toegepast door professionals (denkend aan zorgloket, zorgen welzijnsorganisaties)? Snap de vraag niet helemaal. De sociale kaart G!DS is puur de database met informatie. Daarvoor wordt een website "gehangen" die ervoor zorgt dat in G!DS gezocht kan worden. In Tilburg is daarvoor dus jalp gekozen. Overigens heeft Thebe ook G!DS voor haar eigen site in gebruik (widget). 9. Zo nee, wanneer is de sociale kaart geschikt voor professionals? Ja, nu snap ik de voorgaande vraag haha. En ja de sociale kaart of eigenlijk jalp heeft ook een ingang voor professionals. Die kunnen, na inloggen, gericht zoeken op organisatie, interventie, contactpersoon, etc. Wat we daar nog aan willen toevoegen is nieuws over ontwikkelingen in het sociale domein en misschien een forum zodat organisaties snel aan anderen dingen kunnen vragen of mededelen. 10. Is de sociale kaart gebruiksvriendelijk voor burgers? Do’s & don’ts De sociale kaart zelf, G!DS, is niet toegankelijk voor burgers/professionals maar de website jalp die we daaraan gekoppeld hebben wel. Jalp is een gekantelde wmo advies site en dat betekent dat mensen er erg aan hebben moeten wennen dat de informatie in brokjes wordt gegeven. Er wordt namelijk eerst aangegeven of mensen er al aan gedacht hebben hun buren/vrienden/netwerk in te schakelen om hun problemen op te lossen voordat naar de individuele voorzieningen wordt gewezen. Jalp is eigenlijk heel gebruiksvriendelijk, zeker wanneer je een vraag in de zoekbalk intypt. Dan vind je, na de informatie over wat je zllemaal zelf kunt proberen, ook de specifiek op je vraag gerichte producten/diensten/activiteiten. 11. Worden in de sociale kaart ook de activiteiten in de buurt in kaart gebracht? Ja, die worden ook door de betreffende vrijwilligers ingevoerd. Wat we in Tilburg ook hebben geregeld is dat het informele aanbod van hulp via WeHelpen in jalp wordt ingelezen. Dus stel er wordt gevraag naar huishoudelijke hulp, dan komt rechts in het scherm een advertentie van WeHelpen waarin iemand vertelt graag bij het huishouden te helpen. Verder wordt in de buurtmodule naast organisaties en activiteiten ook vraag en aanbod getoond in een tabblad. 12. Is er binnen de sociale een relatie met algemene landelijke verwijsinformatie (zoals bv Regelhulp)? Nee, we hebben in Tilburg bewust niet voor regelhulp gekozen omdat we die nog te aanbodgericht vonden. Ook omdat mensen wel eerst heel vraag vragen moeten doorlopen. En de eraan gekoppelde formulieren voldoen niet aan onze standaarden. Ook was het heel lang niet mogelijk G!DS te koppelen aan Regelhulp. 13. Hoe wordt de informatie weergegeven? Is de informatie ook beschikbaar op postcode niveau? In jalp kun je zoeken op onderwerpen, zoekbalk zelf je vraag invoeren en ook op buurtniveau. 14. Welke functionaliteiten zijn binnen de sociale kaart van belang?
11
-
buurtgericht
-
makkelijke zoekfuncties vooral de zoekbalk (net als bij google) professionals apart deel om info uit te wisselen.
12
