ZÁKLADY SPOLEČENSKÝCH VĚD • Ročník: vyšší stupeň osmiletého studijního cyklu • Gymnázium Globe, s.r.o.
CZ.1.07/1.1.00/14.0143
TRESTNÍ PRÁVO = souhrn právních norem, které chrání společnost, stát a občany před nežádoucím jednáním • Vymezuje jednotlivé trestné činy a tresty, které se za ně ukládají • Má preventivní a výchovnou funkci → Pomáhá předcházet trestním činům
TRESTNÍ PRÁVO 1) HMOTNÉ • Vymezuje, co jsou trestné činy a výši trestů, které se ukládají • Hlavním pramenem je trestní zákon 2) PROCESNÍ • Postup při zjišťování trestních činů, pachatelů, soudním řízení • Obsaženo v zákoně o trestním řízení / tr. řád
TRESTNÍ PRÁVO 1) HMOTNÉ HLAVNÍ PRAMEN • nový trestní zákoník - zákon č. 40/2009 Sb. TRESTNÝ ČIN = čin nebezpečný pro společnost • nebezpečné, nežádoucí a zaviněné jednání
TRESTNÍ PRÁVO DĚLENÍ TRESTNÝCH ČINŮ: • Proti republice (velezrada, válečná zrada) • Hospodářské (padělání peněz, nekalá soutěž) • Proti pořádku ve věcech veřejných (útok na veřejného činitele, úplatkářství, křivá výpověď) • Obecně nebezpečné (nedovolené ozbrojování, šíření toxikomanie)
TRESTNÍ PRÁVO • Hrubě narušující občanské soužití (hanobení národa a rasy, kuplířství, týrání zvířat, opilství) • Proti rodině a mládeži (bigamie, týrání, únos) • Proti životu a zdraví (vražda, ublížení na zdraví) • Proti svobodě a lidské důstojnosti (loupež, vydírání, znásilnění, pohlavní zneužívání)
TRESTNÍ PRÁVO • Proti majetku (krádež, zpronevěra, podvod) • Proti lidskosti (genocida, mučení, propagace hnutí směřující k potlačení práv a svobod) • Proti brannosti (neplnění odvodní povinnosti) • Vojenské (neuposlechnutí rozkazu, zběhnutí, zbabělost před nepřítelem)
TRESTNÍ PRÁVO • Trestný čin spáchaný mladistvým se nazývá provinění → Lze udělit pouze výchovná, obranná nebo trestní opatření TRESTNÍ ODPOVĚDNOST = založena na spáchání trestného činu
TRESTNÍ PRÁVO PACHATEL = Pouze fyzická osoba, která v době spáchání TČ dosáhla určitého věku a která je příčetná → spáchal → vymyslel → pomohl → navedl
TRESTNÍ PRÁVO a) Do 15 let věku (nenese vinu, diagnostický ústav) b) Od 15 do 18 let ( = provinění, poloviční trestní sazba) c) Plnoletý (normální vazba) SPOLUPACHATEL • Každý má svoji sazbu (pachatel x spolupachatel)
TRESTNÍ PRÁVO • Trestný čin není protizákonný: → v krajní nouzi → v nutné obraně (proti útoku) → v případě oprávněného použití zbraně → v nepříčetnosti (s potvrzením lékaře, ne vlastní vinou) → věk do 14 let /15 let
TRESTNÍ PRÁVO MÍRA ZAVINĚNÍ • Úmyslně = „pachatel chtěl…“ • Z nedbalosti = „věděl, ale spoléhal, že neporuší“ VINA = psychický vztah k trestnému činu SKUTKOVÁ PODSTATA = definice trestného činu
TRESTNÍ PRÁVO VÝŠE TRESTŮ: a) odnětí svobody (nejvýše 15 let, výjimečný 25 let nebo doživotí) b) domácí vězení (až 2 roky) c) obecně prospěšné práce (50 – 400 hodin) d) propadnutí majetku (ve prospěch státu) e) peněžitý trest (2 000 – 5 000 000 Kč)
TRESTNÍ PRÁVO f) propadnutí věci nebo jiné majetkové hodnoty (k užití nebo spáchání TČ) g) zákaz činnosti h) zákaz pobytu (1 – 5 let na určitém místě) i) zákaz vstupu na sportovní, kulturní a jiné společenské akce j) ztrátu čestných titulů nebo vyznamenání
TRESTNÍ PRÁVO k) ztrátu vojenské hodnosti l) vyhoštění (10 let až neurčito) TREST PODMÍNĚNÝ • Soud odloží výkon trestu odnětí svobody TREST NEPODMÍNĚNÝ • Výkon trestu
TRESTNÍ PRÁVO POLEHČUJÍCÍ OKOLNOSTI
PŘITĚŽUJÍCÍ OKOLNOSTI
• • • •
• Nespolupracuje • Recidiva • Zvlášť zavrženíhodná pohnutka • Křivá výpověď
Silná a vážná nemoc Přiznání Úhrada škody Upřímná lítost
TRESTNÍ PRÁVO 2) PROCESNÍ • Trestní řízení → postup, kterým jsou zjišťovány trestné činy a jejich pachatelé a zaručeno jejich spravedlivé potrestání
TRESTNÍ PRÁVO ORGÁNY ČINNÉ V TRESTNÍM ŘÍZENÍ: A) Soud • Rozhoduje senát nebo samosoudce B) Státní zastupitelství • Podává jménem státu obžalobu C) Vyšetřovatelé • Policie
TRESTNÍ PRÁVO Dalšími účastníky jsou: • Osoba, proti níž se TŘ vede (obviněný → obžalovaný → odsouzený) • Poškozený • Další
TRESTNÍ PRÁVO STADIA TRESTNÍHO ŘÍZENÍ: 1) PŘÍPRAVNÉ ŘÍZENÍ • Šetření k odhalení TČ a jeho pachatele, zjišťování důkazů → podání žaloby nebo zastavení 2) PŘEDBĚŽNÉ PROJEDNÁNÍ OBŽALOBY • Nařízení hlavního líčení nebo vrácení věci státnímu zástupci k došetření
TRESTNÍ PRÁVO 3) HLAVNÍ LÍČENÍ • přezkoumávání obvinění, dokazování viny (žaloby), dokazování neviny (obhajoby) → rozsudek nebo zproštění 4) ODVOLACÍ ŘÍZENÍ • Obžalovaný i státní zástupce se mohou odvolat → o odvolání rozhoduje nadřízený soud (krajský, vrchní)
TRESTNÍ PRÁVO 5) VÝKON ROZHODNUTÍ • Nucené splnění povinnosti dané soudním rozhodnutím • Prezident republiky má právo udělit v jakékoliv fázi obžalovanému milost • V případě amnestie rozhoduje u jednotlivých odsouzených soud
TRESTNÍ PRÁVO ZÁSADY TRESTNÍHO ŘÍZENÍ: • Objektivní pravdy (bez pochybností) • Stíhání jen ze zákonných důvodů • Spolupráce orgánů činných v TŘ se zájmovými sdruženími občanů • Zajištění práva na obhajobu • Oficiality (jednání z vlastní iniciativy, úřední povinnosti)
TRESTNÍ PRÁVO • • • • • • • •
Legality (stíhat všechny TČ o nichž se ví) Obžalovací (pouze státním zástupcem) Veřejnosti Vyhledávací (důkazy ve prospěch i neprospěch) Bezprostřednosti (okolnosti při soudní řízení) Ústnosti Presumpce neviny Volného hodnocení důkazů
ZDROJE: • Eichler, B., Ryska R., Svoboda, V.: Základy společenských věd II – Základy státoprávní teorie,ekonomie a ekonomiky, neformální logiky, Fortuna, Praha, 1995. ISBN: 80-7168-240-3 • Ryska, R.: Právo pro střední školy, Fortuna, Praha, 1994. ISBN: 80-7168-122-9 • Dvořák, J.: Odmaturuj! ze společenských věd, Didaktis, Brno, 2008. ISBN: 978-80-7358-122-0