Zakboekenpolitie.com

Zakboekenpolitie.com Schuld, opzet, deelneming, poging, voorbereiding en vrijwillige nietvoltooiing Gebaseerd op het zakboek Strafrecht voor de Politie Kluwer Zie voor een meer omvangrijke bespreking incl. verwijzing naar jurisprudentie en literatuur het zakboek www.zakboekenpolitie.com

Schuld, opzet, deelneming, poging, voorbereiding en vrijwillige nietvoltooiing - Dagelijkse opsporingspraktijk - Generalist - Basiskennis wordt aanwezig geacht - Tips/verbeterpunten

20-4-2015

www.zakboekenpolitie.com

2

Inhoud presentatie 1. Schuld 2. Opzet 3. Deelneming a. Plegen b. Doen plegen c. Medeplegen d. Uitlokken

4. Poging 1. Voorbereiding 2. Vrijwillige niet voltooiing 20-4-2015

3

Schuld In een aantal misdrijven komt het bestanddeel ‘schuld’ voor Zie bijv. -brand door schuld (art. 158 Sr) -dood door schuld (art. 307 Sr) -zwaar lichamelijk letsel door schuld (art. 308 Sr) -vernieling computergegevens door schuld (art. 350b Sr) -dood of letsel door schuld in het verkeer (art. 6 WVW)

20-4-2015

4

Antwoord stelling Ook de geringe onachtzaamheid levert strafbare schuld op

20-4-2015


5

Schuld - Grove of aanmerkelijke schuld

- Gelet moet worden op het geheel van gedragingen of nalaten van de verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval - Niet de geringe onachtzaamheid - Niet het niet betrachten van de alleruiterste voorzichtigheid - Wel grove of aanmerkelijke onvoorzichtigheid (culpa ‘lata’) en roekeloosheid (baldadig, driest, lichtvaardig, lichtzinnig/onberaden, onbesuisd, onbezonnen, vermetel/waaghalzig) 20-4-2015 6

Schuld Van roekeloosheid als zwaarste, aan opzet grenzende, schuldvorm zal slechts in uitzonderlijke gevallen sprake zijn Vereist is - dat door de buitengewoon onvoorzichtige gedraging van de verdachte een zeer ernstig gevaar in het leven is geroepen - alsmede dat de verdachte zich daarvan bewust was, althans had moeten zijn

20-4-2015


7



8

Opzet Opzet kan onderverdeeld worden in:

1. Opzet als oogmerk (willens en wetens) 2. Opzet bij zekerheidsbewustzijn (noodzakelijkheidsbewustzijn) 3. Opzet bij mogelijkheidsbewustzijn (voorwaardelijk opzet)

20-4-2015


9

Opzet Sub 1: oogmerk - Bij opzet als oogmerk beoogde de dader het gevolg van zijn handelen en/of nalaten - Het was de dader willens en wetens om het gevolg te doen - Oogmerk is zwaarste vorm van opzet Sub 2: zekerheidsbewustzijn Bij zekerheidsbewustzijn beoogt de dader het gevolg niet maar ziet de dader het gevolg als noodzakelijk verbonden aan zijn gedraging 20-4-2015


10

Opzet Sub 3: voorwaardelijk opzet

Vereist: 1. Dat er een aanmerkelijke kans bestond dat het gevolg zou intreden én 2. Dat de verdachte tijdens zijn handelen wetenschap heeft gehad van die aanmerkelijke kans én 3. Dat de verdachte die aanmerkelijke kans bewust heeft aanvaard (op de koop toe genomen) 20-4-2015

11

Opzet Als verklaringen verdachte en/of getuigen geen inzicht geven over hetgeen ten tijde gedraging in verdachte is omgegaan: Feitelijke omstandigheden van het geval

Daarbij zijn de aard van de gedraging en de omstandigheden waaronder die gedraging is verricht van belang Een goed onderzoek en verantwoording daarvan in het pv is onmisbaar Zie voor vele praktijkvoorbeelden het zakboek Sr 20-4-2015


12



13

Stelling Voor medeplegen is lijfelijke aanwezigheid op de plaats delict vereist

20-4-2015


14

Stelling Een medepleger moet tenminste een enkel bestanddeel van de delictsomschrijving vervullen

20-4-2015


15

Stelling Er is ook sprake van medeplegen door het aanwezig zijn bij het plegen van een misdrijf en het daarvan niet distantiëren

20-4-2015


16

Deelneming (art. 47 en 48 Sr)

Onderscheid kan gemaakt worden tussen - daders (art. 47 Sr) en - medeplichtigen (art. 48 Sr)

20-4-2015


17

Deelneming (art. 47en 48 Sr) Art. 47 Sr (daders) Als daders van een strafbaar feit (MH: misdrijf én overtreding dus) worden gestraft: 1: zij die het feit plegen, doen plegen of medeplegen; 2: zij die door giften, beloften, misbruik van gezag, geweld, bedreiging of misleiding of door het verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen het feit opzettelijk uitlokken.

Art. 48 Sr (medeplichtigen) Als medeplichtigen van een misdrijf worden gestraft: 1. zij die opzettelijk behulpzaam zijn bij het plegen van het misdrijf 2. zij die opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen tot het plegen van het misdrijf 20-4-2015


18

Plegen (art. 47 Sr) Pleger is de dader die alle bestanddelen van een delictsomschrijving heeft vervuld en daarmee het strafbare feit heeft gepleegd

20-4-2015


19

Doen plegen (art. 47 Sr) Doen plegen is het door een ander laten plegen van een misdrijf of overtreding, terwijl die ander daarvoor niet gestraft kan worden (terwijl het feit zelf uiteraard wel strafbaar is)

20-4-2015


20

Doen plegen (art. 47 Sr) De straffeloosheid van de pleger kan veroorzaakt worden: - doordat bij hem de vereiste opzet of schuld ontbreekt - vanwege de aanwezigheid bij die pleger van een schulduitsluitingsgrond (ontoerekeningsvatbaarheid, overmacht, noodweerexces, onbevoegd gegeven ambtelijk bevel of afwezigheid van alle schuld)

20-4-2015


21

Doen plegen (art. 47 Sr) Van doen plegen kan ook sprake zijn als bij de pleger de kwaliteit (van bijv. ambtenaar) niet aanwezig is maar bij de doenpleger wel (bij bewust en nauwe samenwerking zal er overigens sprake zijn van medeplegen)

Hetzelfde geldt voor de spiegelbeeldige situatie: een niet-ambtenaar kan een ambtenaar een ambtsdelict doen plegen (mits dus die ambtenaar niet strafbaar is vanwege het ontbreken van opzet of schuld dan wel de aanwezigheid van een schulduitsluitingsgrond, want anders medeplegen)

20-4-2015


22

Medeplegen (art. 47 Sr) • Uitvoeringshandeling niet vereist • Lijfelijke aanwezigheid op plaats delict niet vereist • Medepleger behoeft geen bestanddeel van delictsomschrijving te vervullen • Aanwezig zijn en niet distantiëren is als regel onvoldoende

20-4-2015


23

Medeplegen (art. 47 Sr) Vereist is bewust en nauwe samenwerking gericht op de totstandkoming van een strafbaar feit Bij de medepleger dient sprake te zijn van dubbel opzet gericht op:

- het tot stand brengen van het feit én - samenwerking met de andere dader of daders Bijv. door nauwe betrokkenheid bij de planning, voorbereiding en organisatie Voorwaardelijk opzet kan daarbij volstaan 20-4-2015


24

Medeplegen (art. 47 Sr) Uitsluitend aanwezig zijn en niet distantiëren is onvoldoende voor medeplegen Medeplegen in dit soort zaken is afhankelijk van de omstandigheden van het geval en wat de rol van de verdachte daarbij precies geweest is

20-4-2015


25

Medeplegen (art. 47 Sr) Aanwezig zijn en niet distantiëren Een goed onderzoek naar de omstandigheden en de precieze rol van de verdachte is onmisbaar Uiteraard kan er bij onvoldoende bewijs van medeplegen nog wel sprake zijn van medeplichtigheid

20-4-2015


26

Medeplegen (art. 47 Sr) Aanwezig zijn en niet distantiëren Niet-distantiëren onder omstandigheden waarin ingrijpen verwacht mag worden is mogelijk wél strafbaar Bijv. bewaker, moeder, bekend zijn met recidive en wel meegaan, enz.

20-4-2015


27

Medeplegen Voorbeeld uit jurisprudentie

• Verdachte is bij de verwurging van het slachtoffer aanwezig geweest en • Verdachte heeft zijn mededader niet weerhouden, noch zich gedistantieerd, hoewel daartoe gelegenheid is geweest gezien de duur van de dodingshandeling en • Van belang daarbij was ook het gezamenlijk optreden van de verdachten: komst naar en vertrek uit de woning van het slachtoffer

20-4-2015


28

Nijmeegse scooterzaak Medeplegen door bestuurder én bijrijder scooter Niet duidelijk was wie scooter had bestuurd Doodslag/6 WVW/5 WVW

Verdachte en medeverdachte rijden op een motorscooter en zijn bezig met het voorbereiden van een gewapende overval Bij het zien van een onopvallende politieauto geeft de bestuurder van de motorscooter gas en maakt snelheid waarna de motorscooter zich met hoge snelheid verwijdert van de locatie waar de politieauto zich bevindt, waarbij onvoorstelbaar veel bijzonder ernstige verkeersovertredingen gepleegd worden 20-4-2015


29

Nijmeegse scooterzaak Medeplegen door bestuurder én bijrijder scooter Niet duidelijk was wie scooter had bestuurd Doodslag/6 WVW/5 WVW Uiteindelijk rijdt de motorscooter (met daarop nog steeds beide verdachten) een met groen licht overstekende voetganger aan, die ten gevolge van de aanrijding overlijdt Onder de in het arrest gegeven omstandigheden(voorbereiding overval en directe reactie op waarnemen van politieauto) kan er sprake zijn van medeplegen van een met de vlucht verband houdend misdrijf (doodslag voetganger) door de bijrijder

20-4-2015


30

Uitlokking (art. 47 Sr) Vijftal vereisten voor strafbare uitlokking:

1. Opzet bij de uitlokker (gericht op uitlokken van een ander) 2. Aanzetten van een ander

3. Gebruik van één of meer uitlokkingsmiddelen: - giften of beloften - misbruik van gezag - geweld - bedreiging - misleiding - verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen 20-4-2015


31

Uitlokking (art. 47 Sr) Vervolg vijftal vereisten voor strafbare uitlokking: 4. Het uitgelokte delict of een poging daartoe moet zijn gevolgd Zo niet: mogelijk mislukte uitlokking (art. 46a Sr)

5. Strafbaarheid van de uitgelokte In tegenstelling tot de materiële dader (uitvoerder) bij doen plegen dient de uitgelokte bij uitlokking dus zelf als pleger strafbaar te zijn

20-4-2015


32

Uitlokking (art. 47 Sr) Ook uitlokking van een kwaliteitsdelict (bijv. een ambtsmisdrijf) is strafbaar, mits maar aan de vijf voornoemde criteria is voldaan Daarbij is dus wel vereist dat de uitgelokte de kwaliteit bezit, omdat de uitgelokte strafbaar dient te zijn en dus zelf alle delictsbestanddelen moet vervullen Vereist is tevens dat de uitlokker weet althans bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de uitgelokte de kwaliteit bezit

20-4-2015


33

Stelling Het conform een tevoren gemaakte afspraak in de nabijheid van de plaats van een overval wachten met een auto om de overvaller daarmee te vervoeren na de overval (zonder dat overval gepleegd is) kan geen strafbare medeplichtigheid opleveren 20-4-2015


34

Medeplichtigheid (art. 48 Sr) Als medeplichtigen van een misdrijf worden gestraft: 1. zij die opzettelijk behulpzaam zijn bij het plegen van het misdrijf (MH: gelijktijdige medeplichtigheid: hulp tijdens plegen misdrijf)

2. zij die opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaffen tot het plegen van het misdrijf (MH: voorafgaande medeplichtigheid: hulp voorafgaande aan plegen misdrijf)

20-4-2015


35

Medeplichtigheid (art. 48 Sr) Voor strafbaarheid van medeplichtigheid gelden drie voorwaarden: 1. De medeplichtige moet opzet hebben op zijn eigen bijdrage én op het misdrijf dat hij ondersteunt (dubbel opzet dus) 2. De medeplichtige moet daadwerkelijk hulp hebben verleend, hetzij voorafgaand aan hetzij tijdens het plegen van het misdrijf én 3. Misdrijf of poging of strafbare voorbereiding moet zijn gevolgd (anders mogelijk art. 133 Sr: openbaar aanbieden medeplichtigheid) 20-4-2015


36

Medeplichtigheid (art. 48 Sr) Het conform een tevoren gemaakte afspraak in de nabijheid van de plaats van het misdrijf wachten met een auto om de overvaller daarmee te vervoeren na de overval = medeplichtigheid Ook als er slechts sprake is geweest van een poging overval (dan medeplichtigheid aan poging)

20-4-2015


37

Medeplichtigheid (art. 48 Sr) Ook medeplichtigheid door nalaten kan strafbaar zijn, bijv.: - een vrouw die niet ingrijpt terwijl haar man een van haar kinderen regelmatig mishandelt en er alle ruimte is voor ingrijpen door die vrouw - het niet ingrijpen van een bewaker die weet dat de inbrekers door een niet afgesloten deur van het door hem bewaakte pand naar binnen gaan

20-4-2015


38

Deelneming en dwangmiddelen Voor het begrip ‘verdachte’ en de toepassing van dwangmiddelen is uiteraard niet van belang dat al vast staat van welke deelnemingsvorm sprake is Immers of iemand nu verdacht wordt van medeplegen, medeplichtigheid, uitlokking of doen plegen maakt voor de mogelijke toepassing van dwangmiddelen niets

20-4-2015


39

Deelneming en bewijs Het onderscheid is natuurlijk wel van belang voor de tenlastelegging (dagvaarding), bewezenverklaring, strafsoort en strafmaat Het opsporingsonderzoek (inclusief het verhoor van de verdachten) dient dan ook mede gericht te zijn op de rol van de diverse verdachten bij het plegen van het strafbare feit

20-4-2015


40

Deelneming en bewijs Recente jurisprudentie: ‘Indien het tenlastegelegde medeplegen in de kern niet bestaat uit een gezamenlijke uitvoering, maar uit gedragingen die met medeplichtigheid in verband plegen te worden gebracht (zoals het verstrekken van inlichtingen, op de uitkijk staan, helpen bij de vlucht), rust op de rechter de taak om (…) dat medeplegen nauwkeurig te motiveren’

20-4-2015


41

Deelnemer gaat verder Wanneer medepleger A verder gaat dan medepleger B en dit verder gaan buiten het opzet van die medepleger B valt (bijv. geweld bij diefstal) dan is B uitsluitend aansprakelijk voor de diefstal, A daarentegen voor diefstal met geweld Een goed opsporingsonderzoek en verhoor van de verdachten moet daarover helderheid kunnen verschaffen

20-4-2015


42

Deelnemer gaat verder Zo kan B zich uiteraard niet beroepen op de omstandigheid dat hij geen geweld wilde gebruiken als hij tezamen met zijn medepleger ieder voorzien van een geladen vuurwapen gedurende de nachtelijke uren inbreekt in een woning Ook als B zelf niet bewapend is maar weet dat A dat wel is en zich vervolgens niet distantieert van A, kan ook B aansprakelijk gesteld worden voor het geweld dat A pleegt Zeker als B weet dat zijn medepleger niet zal schromen om dat vuurwapen te gebruiken 20-4-2015


43

Pleger pleegt ander misdrijf dan waarop (voorwaardelijk) opzet medeplichtige was gericht Als het opzet van de medeplichtige niet (volledig) was gericht op het gronddelict (MH: bijv. een hennepkwekerij), moet het misdrijf waarop het opzet van de medeplichtige wel was gericht (MH: bijv. opslag valse merkkleding), voldoende verband houden met het gronddelict (MH: en dat verband tussen een hennepkwekerij en valse merkkleding zal er niet snel zijn…)

Of van een dergelijk verband sprake is, is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval (zie volgende dia)

20-4-2015


44

Pleger pleegt ander misdrijf dan waarop (voorwaardelijk) opzet medeplichtige was gericht Verband bestaat als het misdrijf waarop het (voorwaardelijk) opzet van de medeplichtige was gericht, een onderdeel vormt van het gronddelict, zoals het geval is bij een misdrijf dat is begaan onder strafverzwarende omstandigheden (MH: 350 en 311 Sr) Maar ook in andere gevallen, waarbij zowel de aard van het gronddelict als de aard van de gedraging van de medeplichtige en de overige omstandigheden van het geval van belang zijn

Goed onderzoek en verwerking in pv onmisbaar…. 20-4-2015


45



46

Poging (art. 45 Sr) Poging tot misdrijf is strafbaar, wanneer het voornemen van de dader zich door een begin van uitvoering heeft geopenbaard 1. Het voornemen (opzet) dient gericht te zijn op de voltooiing van het strafbare feit 2. Uitsluitend uitvoeringshandelingen kunnen een strafbare poging opleveren (poging vereist immers een begin van uitvoering) Voorbereidingshandelingen kunnen dus geen strafbare poging opleveren maar wél strafbare voorbereiding (art. 46 Sr) 3. Niet strafbaar zijn poging tot overtreding (art. 45 Sr spreekt immers over misdrijf) en poging tot eenvoudige mishandeling 20-4-2015

(zie art. 300 lid 5 Sr)

47

Poging (art. 45 Sr) Gedragingen zijn aan te merken als een begin van uitvoering van het voorgenomen misdrijf als zij naar hun uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf

20-4-2015


48

Poging (art. 45 Sr) Voorbeelden begin van uitvoering: 1. Drie mannen hadden zich begeven naar uitzendbureau 'Cito' en daar aangebeld, waarbij hun gezichten waren omwikkeld met sjaals en er een verdachte zichtbaar een pistool bij zich had en een andere verdachte een lege weekend-tas: poging 312/317 Sr 2. Het graven van een diep gat op zoek naar telefoon/alarmkabel: poging 311 Sr Goed onderzoek naar 'uiterlijke verschijningsvorm' en 20-4-2015 49 verwerking daarvan in pv onmisbaar

Poging (art. 45 Sr) Voorbeeld van géén begin van uitvoering 312/317 Sr Verdachte had zich met een auto naar de bank begeven maar (om welke reden dan ook) die auto niet verlaten Verdachte had daarbij (in of vanuit die auto) ook geen gedraging verricht welke naar haar uiterlijke verschijningsvorm moest worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het voorgenomen misdrijf

20-4-2015

50

Stelling Een poging tot het stelen van geld uit een kassalade in een supermarkt die onverwacht leeg bleek te zijn levert een absoluut ondeugdelijke poging en dus straffeloosheid op

20-4-2015


51

Poging, antwoord stelling (art. 46 Sr) Een onverwacht lege kassalade behoeft bij een poging tot diefstal d.m.v. een onverhoedse greep in die lade niet absoluut ondeugdelijk te zijn als er gewoonlijk wel geld in die lade aanwezig is

De kassalade kan dan gezien worden als een relatief ondeugdelijk object

20-4-2015


52



53

Voorbereiding (art. 46 Sr) • van een misdrijf • waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaren of meer is gesteld is strafbaar, wanneer de dader

• opzettelijk voorwerpen, stoffen, informatiedragers, ruimten of vervoermiddelen • bestemd tot het begaan van dat misdrijf • verwerft, vervaardigt, invoert, doorvoert, uitvoert of voorhanden heeft 20-4-2015


54

Voorbereiding (art. 46 Sr) Van een misdrijf: Bewezen moet worden wélk concreet misdrijf voorbereid werd (bijv. vrijheidsberoving, diefstal d.m.v. geweld of moord)

20-4-2015


55

Voorbereiding (art. 46 Sr) Het uitsluitend aantreffen van voorwerpen (in de auto van de verdachte) die gebruikt kunnen worden bij het plegen van 312/317 Sr waarbij de verdachte die voorwerpen opzettelijk voorhanden heeft gehad, is onvoldoende om tot een bewezenverklaring te kunnen komen van strafbare voorbereiding van 312/317 Sr Wel voldoende zou kunnen zijn als naast de aanwezigheid van voornoemde voorwerpen tevens vastgesteld zou zijn dat verdachte bijv. bankgebouwen en/of winkels heeft geobserveerd en/of personeel van een geld- of waardetransportbedrijf heeft gevolgd en/of geobserveerd 20-4-2015 56

Voorbereiding (art. 46 Sr) ‘Het voorhanden hebben van alledaagse middelen (...) levert pas een strafbare voorbereiding op als de verkeerde, criminele bestemming die de dader voor deze middelen heeft, kan worden bewezen Voor het vereiste opzet en de vereiste bestemming geldt dat deze uit alle mogelijke bewijsmiddelen kunnen volgen (bijv. het pv van verhoor van de verdachte, een getuigenverklaring of een tapverslag) Daarbij kan overigens ook de aard van een alledaags voorwerp, zoals een mes, tezamen met een getuigenverklaring, voor het bewijs van de strafbare voorbereiding van belang zijn’ 20-4-2015

57

Voorbereiding (art. 46 Sr) Let nog op dat op de volgende diefstal onder verzwarende omstandigheden (art. 311 Sr) negen jaar bedreigd staat:

Diefstal gedurende de voor de nachtrust bestemde tijd, in een woning of op een besloten erf waarop een woning staat, door iemand die zich aldaar buiten weten of tegen de wil van de rechthebbende bevindt, én: 1. In vereniging en/of 2. D.m.v. braak, verbreking of inklimming, van valse sleutels, van een valse order of een vals kostuum E.e.a. kan van belang zijn bij het aantreffen van een verdachte met inbrekerswerktuigen in een woonwijk, zie daarover in voorkomende gevallen het Zakboek HulpOvJ 11.5!



59

Vrijwillige niet-voltooiing (art. 46b Sr) Er is geen sprake van een strafbare voorbereiding en geen sprake van een strafbare poging als het beoogde misdrijf niet is voltooid ten gevolge van de wil van de dader afhankelijk (art. 46b Sr)

De verdachte zal e.e.a. zelf aannemelijk moeten maken en wel door het aanvoeren van controleerbare feiten en/of omstandigheden

20-4-2015


60

Vrijwillige niet-voltooiing (art. 46b Sr) Er is geen sprake van vrijwillige niet-voltooiing als de verdachte stopte omdat hij de indruk had dat hij wel eens op heterdaad betrapt kon worden (bijv. doordat hij geluidssignalen van de politie hoorde en/of politie zag) Of afzag van het plegen van het misdrijf omdat de politie de verdachte op de hielen zat of omdat er zoveel politie op straat was

20-4-2015


61

Vrijwillige niet-voltooiing (art. 46b Sr) Ook als de verdachte nog de mogelijkheid had om vrijwillig terug te treden, kan er sprake zijn van poging, mits hij uiteraard maar vóór dat vrijwillig terugtreden is 'gepakt' en er sprake was van een begin van uitvoering

20-4-2015


62

Stelling Art. 46b Sr (straffeloosheid bij vrijwillige niet-voltooiing) is ook van toepassing bij de strafbaarstelling van voorbereiding van Opiumwetmisdrijven (art. 10a Opiumwet)

20-4-2015


63

Voorbereiding Opiumwet (10a Ow) Art. 46b Sr (vrijwillige niet-voltooiing) is niet van toepassing bij de voorbereidingsdelicten die in art. 10a Opiumwet zelfstandig strafbaar zijn gesteld (strafbaarstelling voorbereiding Opiumwetmisdrijven) De reden is, dat terugtreding hier nooit kan wegnemen dat door toedoen van de dader het aanmerkelijk risico is geschapen dat voor de volksgezondheid hoogst schadelijke stoffen in het illegale circuit zouden terechtkomen (HR / Nota n.a.v. verslag) 20-4-2015


64

EINDE PRESENTATIE 1. Actualiteiten na laatste zakboek 2. Tip van de week + tiparchief 3. Misdrijf van de maand 4. Diapresentaties 5. Meerkeuzevragen 6. Nieuwsmail 7. Digitale zakboeken 8. Enz. WWW.ZAKBOEKENPOLITIE.COM

Zakboekenpolitie.com

Recommend Documents