Water in Historic City Centres Jaap Huisman
Uitgeverij van Kemenade 2007
2
Chester
Chester
3
Water in Historic City Centres
WK
4
5
Inhoudsopgave
Table of Contents
6 Voorwoord
7 Preface
8 Inleiding: Het water is terug van weggeweest
9 Introduction: The waterways are back
28 Interregionale samenwerking: op weg naar een Europees ruimtelijk ordeningsbeleid De steden, de casussen
28 Interregional cooperation: towards an European spatial planning policy The cities, the cases
36 Breda: Laat het water stromen, dan stroomt het leven ook
36 Breda: Let the water flow, then life will flow too
50 Chester: De River Dee weer in het zicht
50 Chester: The River Dee back in sight
62 Gent: De vis moet weer zwemmen
62 Ghent: Let fish swim again
76 ‘s-Hertogenbosch: De herontdekking van de vestingstad
76 ‘s-Hertogenbosch: The rediscovery of the fortified city
88 Limerick: Een kanaal als groene long in de stad
88 Limerick: A canal as a green lung in the city
102 Mechelen: Opnieuw de stad der vlieten
102 Mechelen: Once again the city of the brooks
De speerpunten van het WIHCC-project
The key objectives of the WIHCC project
120 Openbare ruimte en ruimtelijke kwaliteit
121 Public space and spatial quality
124 Watermanagement
125 Water management
128 Ecologie
129 Ecology
131 Mobiliteit, verkeer en vervoer
131 Mobility, traffic and transport
134 Economie en toerisme
135 Economy and tourism
138 Cultureel erfgoed
139 Cultural heritage
140 Communicatie
141 Communication
142 Toekomst: Hoe de fakkel kan blijven branden?
143 Future: Keeping the relay torch alight
148 Bronnen
148 Sources
149 Lijst van deelnemers
149 List of stakeholders
151 Lijst van contactpersonen
151 List of contact persons
152 Colofon
152 Colophon
Bestuurders van de zes steden brengen een toast uit op de start van het WIHCC-project tijdens de startconferentie in Limerick (28 november 2003) in aanwezigheid van Mr. Pat Cox (4de van links), de toenmalige voorzitter van het Europese Parlement Governmental representatives of the six cities celebrating the start of the WIHCC-project at the starting conference (November 28th 2003) in the presence of Mr Pat Cox (4th from the left), president of the European Parliament at that time
6
Voorwoord
7
In november 2003 gaf de toenmalige voorzitter van het Europese Parlement, de Ier Pat Cox, in de stad
Preface
In November 2003 the then chairman of the European Parliament, the Irishman Pat Cox gave the go-
Limerick het startsein voor het project “Water in Historic City Centres”, één van de projecten in het
ahead in the city of Limerick for the project “Water in Historic City Centres”, one of the projects within
kader van het Interreg IIIB NWE programma als onderdeel van het Europees Ruimtelijk
the scope of the Interreg IIIB NWE programme as part of the European Spatial Development Fund. The
Ontwikkelingsfonds. De slogan van de startpresentatie luidde als volgt: “laten we deze gelegenheid, ons
slogan of the introductory presentation was as follows: “Let us use this opportunity, offered to us by
geboden door Europa, gebruiken om elkaar te verrijken, en om de sterke kracht van water te benutten
Europe, to enrich each other, and to use the powerful force of water for city-centre redevelopment!”
voor binnenstedelijke herontwikkeling!” Water, often the source of origin of many European cities, still proves to be an enormous source of Het water, vaak de bron van ontstaan van veel Europese steden, blijkt nog immer een enorme
inspiration. In the last century water was neglected due to the increasing use of cars, the construction of
inspiratiebron. In de vorige eeuw is het water door de groeiende automobiliteit, de aanleg van
sewers and the reduced economic significance and in many cases even disappeared from the cityscape.
rioolstelsels en de verminderde economische betekenis verwaarloosd en in veel gevallen zelfs uit het
Now that the city centres have been revalued as centres of economic life, as important carriers of a city's
stadsbeeld verdwenen. Nu de binnensteden als centrum van economisch leven, als belangrijke drager
cultural identity, but also as habitats, the significance of water is on the rise again. Not just in cases in
van de culturele identiteit van de stad, maar ook als habitat zijn hergewaardeerd, neemt de betekenis
which the spatial quality or the city centre economy is at stake, but also in relation to water
van het water weer toe. Niet alleen waar het gaat om de ruimtelijke kwaliteit of de
management. A proper water flow is of importance to a city, in addition to retention measures in the
binnenstadseconomie, maar ook in het kader van het watermanagement. Een goede doorstroming van
countryside, with a view to managing potential floods. In this sense water in a city centre can make a
de stad is van belang, naast retentiemaatregelen in het landelijk gebied, om de groeiende watergolven
significant contribution to the sustainable redevelopment of city centres, and to sustainable water
het hoofd te kunnen bieden. Water in de binnenstad levert in die zin een belangrijke bijdrage aan een
management in towns and regions.
duurzame herontwikkeling van binnensteden, en aan een duurzaam waterbeheer in stad en regio. This manual is one of the tangible results of a 4-year stimulating cooperation by 6 European cities. These Het voor u liggende handboek is een van de tastbare resultaten van een stimulerende samenwerking
cities aimed to make a book that is accessible and stimulating for residents, entrepreneurs, local heritage
van vier jaar door 6 Europese steden. De steden wilden een boek maken, dat toegankelijk en
associations, water managers, councillors and administrators in the many European cities and villages
stimulerend is voor bewoners, ondernemers, heemkundige kringen, watermanagers, raadsleden en
where the significance of water is currently under consideration. That is why a journalistic approach was
bestuurders in de vele Europese steden en dorpen waar afwegingen aan de orde zijn rond de betekenis
opted for, authentically shaped by Jaap Huisman, making use of the results of all our meetings.
van het water. Daarom is gekozen voor een journalistieke benadering, waaraan door Jaap Huisman op
It is the hope of the 6 cities that this book will make a stimulating contribution to the debate around the
authentieke wijze vorm is gegeven, gebruik makend van de resultaten van al onze besprekingen.
significance of water in the historic city, and will help deal with the many questions related to this
De 6 steden hopen met dit boek een stimulerende bijdrage te leveren aan het debat rond de betekenis
debate. It goes without saying that you are you welcome to visit our cities to allow yourself to be
van water in de historische stad, en handreikingen te bieden voor de vele vragen welke aan dit debat
inspired by the water projects we have realised!
verbonden zijn. Het mag duidelijk zijn dat u van harte welkom bent in onze steden om u te laten inspireren door onze gerealiseerde waterprojecten!
We would like to thank the European Commission and the European Parliament, as well as the Interreg IIIB NWE project secretariat in Lille, for the inspiring opportunity they have given us. The project has
Wij willen de Europese Commissie en het Europese Parlement, alsmede het projectsecretariaat Interreg
made us more European..
IIIB NWE in Lille, hartelijk danken voor de geboden inspirerende gelegenheid. Wij zijn met dit project meer Europeaan geworden.
I hope the reader will enjoy reading this hands-on book and will be inspired enough to wish to implement more city-centre water projects in Europe!
De lezer van dit praktijkboek wens ik veel leesplezier en vooral veel inspiratie om inhoud te geven aan meer binnenstedelijke waterprojecten in Europa!
On behalf of the cities of Breda, Chester, Ghent, ’s-Hertogenbosch, Limerick and Mechelen,
Namens de steden Breda, Chester, Gent, ’s-Hertogenbosch, Limerick en Mechelen, Kees Schoenmakers (Alderman City of Breda) Chairman International Steering Committee WIHCC Kees Schoenmakers (Wethouder Gemeente Breda) Voorzitter Internationale Stuurgroep WIHCC November 2007
November 2007
8
9
Inleiding
Introduction
Het water is terug van weggeweest
The waterways are back
Was het een overmoedige bui, getuigde het van modern inzicht
water. Hoon viel de wethouder ten deel, nu vooral geventileerd
of was het gewoonweg for sentimental reasons, dat een
door politieke tegenstanders die hem nostalgie verweten. Je
insight or simply for sentimental reasons, that in 2003, an
dangling their legs in the water. The alderman was jeered away,
Amsterdamse wethouder in 2003 voorstelde één of misschien wel
mocht de stad geen nep-historisch decor bezorgen en je moet de
Amsterdam alderman suggested digging out one or maybe even
particularly by political opponents reproaching him for being
twee grachten opnieuw uit te graven? Hij had zijn blik laten vallen
geschiedenis zeker niet terugdraaien, luidde hun standpunt.
two canals again? His proposal had been inspired by the situation
over-nostalgic. In their eyes, the last thing that the city needed
op twee betrekkelijk brede straten in de volkswijk de Jordaan
Herstel van waterlopen was met andere woorden net zo beladen
on two relatively wide streets in the Jordaan working-class district
was an artificial historic décor, and history had no business of
waar marktkooplieden al sinds mensenheugenis hun groente en
als het reconstrueren van monumenten.
where market vendors had been selling their vegetables and fish
being turned back. In a nutshell, restoring watercourses was as
since time immemorial. At times when the market was absent,
emotionally charged as reconstructing monuments.
vis verkochten. Als zij er hun kramen niet opstelden, waren deze
Was it a case of an overconfident mood, evidence of modern
descend along the quayside, sailing their boats in summer and
straten een lustoord voor parkerende automobilisten. Misschien
De ommekeer
these streets were an idyllic spot for parking motorists. Perhaps
was de tijd nog niet rijp, of was de toon niet juist (te drammerig,
De twee voorbeelden zijn illustratief voor de veranderingen die
the time was not yet ripe, or perhaps the alderman failed to
The turnaround
te elitair), hoe het ook zij, de wethouder behaalde bakzeil. De
zich in korte tijd voltrokken hebben ten aanzien van de visie op de
present his proposal in the right way, had come across as being
These two examples are illustrative of the changes that have taken
insprekende bevolking hechtte te zeer aan het nuttig gebruik van
betekenis van het water in de historische stad. Was dat rond 1995
too pushy or too elitist, but in any case, he was forced to back
place within a brief period with regard to the outlook on the
de ruimte. De gedempte grachten bleven dicht.
nog een onbespreekbaar item, werd dat zeven jaar later nog als
down. The interested parties’ main concern was that the space
significance of water in historical cities. While the issue was still a
onwenselijk beschouwd, kort daarna brachten andere steden het
continued to be put to good use. The filled in canals remained as
taboo around 1995, and considered undesirable seven years later,
een collega van hem hetzelfde visionaire idee gehad om het water
gewoonweg in de praktijk, zonder dat maar iemand het begrip
they were.
shortly after, other cities simply put it into practice without an
te laten terugkeren in het Rokin, een belangrijke verkeersader in
‘vervalsing’ of ‘romantiek’ in de mond nam. Verdwenen kanalen
Amsterdam die bovendien nog langer dan mensenheugenis als
die op een bijna archeologische manier werden opgegraven,
to his idea; not long before, a colleague of his had had the same
have been almost archaeologically dug out, and filled in canals as
parkeerplaats diende. Zo zou de loop van de Amstel zichtbaar
gedempte grachten, in onbruik geraakte havens, ze zijn in een
visionary idea of returning the water to the Rokin, a principal
well as ports fallen into disuse have been wrested from oblivion at
gemaakt kunnen worden en zo zou ook een interessante
moordend tempo aan de vergetelheid ontrukt en teruggebracht
Amsterdam traffic artery that had served as a parking place since
a feverish pace and brought back into the cityscape. In a short
openbare ruimte kunnen ontstaan. De wethouder droomde van
in het stadsbeeld. Omdat er inmiddels bestuurders zijn die
time immemorial. He envisaged the course of the Amstel being
period, administrators have started to realise that city watercourses
een gracht, zeker, maar ook van een langwerpige vijver met
beseffen dat ze een toeristische en dus economische waarde
made visible, and the realisation of an interesting public space.
have a tourist and consequently an economic value, and may have
Parijse trekjes, waarin soms een fontein zou klateren, waar langs
bezitten. Dat ze van een duurzame betekenis voor de (historische)
The alderman dreamed of a canal, indeed, but also of an
a sustainable significance for the (historical) city, which could help
de walkant moeders met kinderen neerstreken die er in de zomer
stad kunnen zijn en de leefbaarheid kunnen vergroten. Of dat de
elongated pond with Parisian features, into which a fountain
improve the quality of life or perhaps the water regime.
hun boten zouden uitlaten of hun benen lieten bengelen in het
waterhuishouding er door verbetert.
would sometimes splash, where mothers with children would
De wethouder had het kunnen weten: niet lang daarvoor had
The alderman should have been able to predict the response
utterance of notions of ‘falsification’ or ‘romanticism’. Lost canals
Against this background, six cities in North-West-Europe put
Watertoren, Chester. Station en stadswallen 1856
Varen over de Singelgracht, ‘s-Hertogenbosch
Chester Water Tower, Railway and City Walls 1856
Sailing on the moat, ‘s-Hertogenbosch
10
Inleiding
Introduction
11
their heads together at a start-up conference on 28 November
facilities, a factual extension of the medieval city centre. Mechelen
2003, with the goal of sharing and exchanging know-how and
is aiming for an upgrading of the city centre space by rendering
supporting and stimulating each other’s ideas and methods. They
the water of the river Melaan again visible. Ghent aims to restore
furthermore act as ambassadors of new public spaces. Other
a broken connection between the rivers Leie and Schelde, to
towns may benefit from their initiative. The Amsterdam aldermen,
provide pleasure craft passage through town, combining this with
although all have since resigned, would have eagerly welcomed
rezoning the public space and building a marina. ’s-Hertogenbosch
this support had it come on time. Involved are six medium-sized
is emphasising its past as a fortified city by improving the
towns: Limerick in Ireland, Chester in Great Britain, Mechelen and
bulwarks and the canals surrounding them. At the same time,
Ghent in Belgium, and ’s-Hertogenbosch and Breda in the
outside the fortifications flood containment areas must be realised
Netherlands. This probably explains part of the success of the
able to contain the water in the event of excessive rain while
international initiative. The interests are not as great as in
enhancing the ecological quality of the Stadsdommel. Breda,
metropoles, the lines between the municipal organisations are
finally, aims to boost the city's weak west flank by digging the
short, and there is a keen sense of necessity. Opportunities and
Nieuwe Mark at the location of a former watercourse. The City
possibilities are evident, as is awareness of the spin-off which such
also excavated its dock area filled in forty years ago. No matter
interventions in the public spaces may have, because the
how diverse they may be, the six have a distinct similarity; the
competition among attractive towns is, indeed, considerable.
water will render the public space more attractive, thereby
Through water, the cities aim to enhance or otherwise underline
enhancing their economic position. New links are being created,
their identity, hereby participating in city branding, the
while in addition, urban ecology is expected to improve.
promotional action marketing experts are keen to apply to a modern city as to a company. Although the six initiatives have the flowing element of water
A major European ambition This pan-European project has not simply appeared out of thin air.
in common, the approach and tasks at hand differ. The distinctive
At the end of the 20th century, attention was requested on another
problems in the Water in the Historical City Centre (WIHCC)
scale and in other cities for the function of water in historical towns.
project provide points of departure for other towns. Things may
Two other fields were initially focused on; providing access to
be done in a variety of different ways; modulations of the relay
former ports and harbour basins and the improved utilisation of
baton which the six towns may pass on. The WIHCC model
riverbanks. Thessaloniki, cultural capital of Europe in 1997,
comprises a variety of different aspects: theme-based aspects
organised an international competition among architects and
including technology, ecology, economy, water management and
designers with the theme of abutments at sea. The aim hereby was
cultural history as well as more organisational aspects such as:
to provide the elongated harbour front with a varied character and
communication with the local residents and business, contacts
to develop former dock areas. The project in Thessaloniki linked
Openingsfeest Breda, 30 juni 2007
with other authorities, financial support and administrative
up with similar programmes; suddenly, various cities discovered
Opening festival Breda, 30th June 2007
cooperation.
the value of involving similar dock areas in their historical centres
JS
De River Dee vanaf het Pavilioen, Chester | Chester's River Dee from the Bandstand
In brief, the projects can be summarised as follows: by digging
and former silos, public warehouses and warehouse buildings
out a silted and clogged-up canal, Limerick aims to create a link
seemed to provide the ideal accommodation for apartments,
between the historical centre and the university located a few
hotels and cultural institutions. From Copenhagen to Genoa, from
kilometres away. Chester aims to commercially exploit the banks
Liverpool to Hamburg, sites, which only a short time before had
of the River Dee, resulting in a pleasant promenade with riverside
been considered no-go areas due to the fact that customs had
De Melaan vóór 1913, Mechelen The Melaan before 1913, Mechelen Kasteel Koning John en de rivier Shannon, Limerick King John’s Castle and WK
the River Shannon, Limerick
JS
12
Inleiding
Introduction centrum en de universiteit die op enkele kilometers afstand ligt.
‘s-Hertogenbosch, stad omgeven door water
een startconferentie op 28 november 2003 de koppen bijeen
Chester wil de oevers van de River Dee uitbuiten zodat er een
‘s-Hertogenbosch, city surrounded by water
gestoken, met het doel kennis te delen en uit te wisselen, elkaar
aangename promenade met voorzieningen langs de rivier
te steunen en elkaar te stimuleren met ideeën en methodieken.
ontstaat, in feite een extensie van de middeleeuwse binnenstad.
Ze treden bovendien op als ambassadeurs van nieuwe openbare
Mechelen zoekt het in een opwaardering van de binnenstedelijke
ruimten. Met hun initiatief kunnen andere steden hun voordeel
ruimte door het water van de Melaan opnieuw zichtbaar te
doen. De Amsterdamse wethouders, hoewel nu allemaal
maken. Gent wil een verbroken verbinding tussen de Leie en de
afgetreden, hadden deze steun gretig verwelkomd, als die op tijd
Schelde herstellen zodat de pleziervaart een doorgang kan vinden
was gekomen.
in de stad en combineert dat met herinrichting van de openbare
Om die reden hebben zes steden in Noord-West-Europa op
Het gaat om zes middelgrote steden, Limerick in Ierland,
ruimte en een jachthaven. ’s-Hertogenbosch benadrukt zijn
Chester in Groot-Brittannië, Mechelen en Gent in België, en
verleden als vestingstad door de bolwerken te verbeteren en de
’s-Hertogenbosch en Breda in Nederland. Waarschijnlijk verklaart
singels eromheen – tegelijk moeten er buiten de vestingwerken
dat een deel van het succes van het internationale initiatief. De
overloopgebieden geschapen worden die het water bij
belangen zijn minder groot dan in metropolen, de lijnen tussen
overvloedige regenval kunnen opvangen en wordt de ecologische
de gemeentelijke organisaties zijn kort, het besef van noodzaak
kwaliteit van de Stadsdommel verbeterd. Breda, ten slotte, denkt
aanwezig. Men ziet kansen en mogelijkheden, men is zich ook
in het graven van de Nieuwe Mark op de plaats van een vroegere
bewust van de spin-off die dergelijke ingrepen in de openbare
waterloop, de zwakke westflank van de stad een zetje te geven.
ruimten kunnen hebben, omdat de concurrentie tussen attractieve
Breda heeft bovendien zijn veertig jaar geleden gedempte haven
steden nu eenmaal groot is. Via het water proberen de steden
weer opgegraven.
hun identiteit te versterken of anders wel te onderstrepen.
Hoe onderscheidend ook, er is voor de zes een duidelijke
Waarmee het een bijdrage betekent aan citybranding, de
overeenkomst: het water zal de openbare ruimte aantrekkelijker
promotie die marketingdeskundigen net zo graag loslaten op een
maken en daarmee de economische positie opkrikken. Er worden
moderne stad als op een bedrijf.
nieuwe verbindingen geschapen, terwijl daarnaast wordt verwacht
De zes initiatieven mogen dan het stromend element met
13
Haven Breda | Harbour of Breda
dat de stadsecologie erop vooruit zal gaan.
elkaar delen, de aanpak en de opgaven lopen uiteen. Die onderscheidende problematiek maakt dat het project Water in the Historic City Centres (WIHCC) aanknopingspunten kan bieden
Een grote Europese ambitie
voor andere steden. Zó kan het, zó kan het ook, of zó kan het
Het pan-Europese project komt niet zomaar uit de lucht vallen.
misschien anders – dat zijn de modulaties van het estafettestokje
Op andere schaal en in andere steden is er aan het eind van de
dat de zes steden doorgeven. Het WIHCC-model omvat
20e eeuw aandacht gevraagd voor de functie van water in de
verschillende aspecten: thematische, zoals techniek, ecologie,
historische stad. Dat richtte zich aanvankelijk op twee andere
economie, waterbeheer en cultuurhistorie, maar ook meer
terreinen: het ontsluiten van voormalige havens en havenbekkens
organisatorische aspecten, zoals: de communicatie met de
en het beter benutten van de rivieroevers. Thessaloniki, culturele
bevolking en ondernemers, de relaties tot andere overheden, de
hoofdstad van Europa in 1997, schreef een internationale
financiële onderbouwing en de bestuurlijke samenwerking.
competitie uit onder architecten en ontwerpers met als thema
In het kort komen de projecten op het volgende neer: Limerick
landhoofden in zee. Daarmee moest het langgerekte havenfront
probeert met het uitgraven van een dichtgeslibd en dichtgegroeid
een afwisselend karakter krijgen en zouden voormalige
kanaal een verbinding tot stand te brengen tussen het historische
haventerreinen tot ontwikkeling kunnen worden gebracht. Het
Chester Groves vanuit het noordoosten 1905 Chester Groves looking N. E. 1905
JS
14
Inleiding
Introduction been in control, were opened up. The appeal was the waterfront’s
Water as the enemy
immense scale, its location and its commercial potential.
A century ago, the situation was exactly the reverse. Filling in
Administrators focussed on the potential of a pleasant public
water and canals in city centres was an everyday affair and there
space, apparently more or less just waiting to be used. The
was every reason to do so. Cholera and TB were rife in deprived
combination of promenades with marinas and jetties for cruisers
working-class districts, diseases surely encouraged by the open
as well as high-grade shops and houses became the urban
sewer that canals in those days functioned as. Photos dated
challenge of the period around the turn of the century.
around 1900 bear witness to polluted surface water - the stench is
The utilisation of the riverbanks also shows in another way how
almost perceivable from the pictures. Water was far from idyllic,
cities no longer consider rivers solely as transport routes or a
but rather a threat to public health. Besides, many canals and
burden, but also as an attractive recreational element in town,
waterways near and in towns had lost their function as supply
hence an opportunity. After the unification of Germany, Berlin
routes. Local ships were sometimes unable to make use of them, as
invested a great deal of money in the embellishment of the
the waterways had silted up. Water gradually lost the competition
Spree-banks off the Reichstag building. Large residential complexes
with the railways and later on, the roadways. Trains and trucks
complete with parks were built, and promenades and cycle paths
became a more important means of transport than shipping. Water as many-headed monster is no longer a contemporary
were laid out as a result of which urban districts were better linked up. In a few years' time, Berlin acquired an extra area of
everyday reality in West-Europe. The danger was not only merely
interesting and varied public space. In England, the City of
in pollution, but also in its unpredictability. In the 19th century and
Liverpool rezoned its docksides. We are familiar with ships from
the early 20th century, water was a regular menace in cities as a
the TV series The Onedin Line loading and unloading. But that is
result of dyke breaches and high water levels. The tiger was
history; the warehouses and docks are undergoing an impressive
tamed with dams, locks and fillings in. However, in the last few
metamorphosis into apartment blocks, a museum and other
years, floods and excessive rains in the Czech Republic and
cultural facilities. And once again the water i.e. the port is a
Germany have shown that city centres remain vulnerable and that
centre not of colonial trade but of “theatrical activity”.
monuments and art collections are under threat. One cannot build
Rotterdam did so earlier than Liverpool and Berlin. The Kop
in flood plains or on dykes with impunity; the allure of the river
van Zuid, a peninsula with ports and wharfs, seemed an almost
has a hideous downside. The rise of sea level due to the melting
unassailable ‘fortress’ in the city, a psychological obstacle. For the
of the polar caps means that the threat persists today. One
average inhabitant of Rotterdam, ‘Zuid’ was taboo. By transferring
solution may be found in raising the dykes and dunes, but more
a number of new functions to this location, such as the Court,
effective is increasing existing water storage areas by means of
Hotel New York and the Luxor theatre, the Kop van Zuid received
lakes, retention basins and wadis, and widening ditches and
a fresh impetus, not in the least as a result of a spectacular cross-
waterways. In the long run, the recreational sector will also be
Minderbroedersklooster met links de
river connection in the form of the Erasmusbrug. The river Meuse
able to benefit from this necessary evil.
bewaarde brug, Mechelen
no longer applied as a divisive, but as a connecting element in the
Monastery with the restored bridge on
city, with riverbanks of equal standing. The situation in Rotterdam
A forced marriage
the left side, Mechelen
- resembling city districts like Ceramique in Maastricht and Noord
The city and its waters are inseparably bound up, one unable to
in Amsterdam – typifies the acceptance of the city river, in fact so
exist without the other. Prior to the middle ages, populations
much so that something happened which had long been unthinkable
settled in fordable places (e.g. Oxford or Utrecht). From the 12th
– a city beach was laid out for the summer. Rotterdam, which from
century onward, the cities in North-West-Europe arose along
an urban development point of view had seemed to have turned
rivers or near water hubs. Ghent is a good example, as it was
its back on the river Meuse, thereby turned to face the water. A
founded at the location where the rivers Leie and Schelde merge.
telling sign for the emancipation of water in towns.
The fact that rivers sometimes overflowed was a factor that the
Schaatsen aan de haven, Breda ca. 1950 Skating in the harbour, Breda, about 1950
Water in de Gentse binnenstad was altijd al een historische vanzelfsprekendheid Water in the Ghent inner city has always been JS
15
a historic self-evidence
SB
16
Inleiding
Introduction
project in Thessaloniki sloot aan bij soortgelijke programma’s;
van Zuid de wind in de zeilen, niet in de laatste plaats door een
opeens ontdekten uiteenlopende steden het nut om dergelijke
spectaculaire oeververbinding in de vorm van de Erasmusbrug. De
haventerreinen bij hun historische centrum te betrekken en leken
Maas gold niet langer als een scheidend maar als een verbindend
de voormalige silo’s, vemen en pakhuizen de ideale behuizing
element in de stad, met gelijkwaardige rivieroevers. Het
voor appartementen, hotels en culturele instellingen. Van
Rotterdamse voorbeeld – dat verwantschap vertoont met
Kopenhagen tot Genua, van Liverpool tot Hamburg, overal
stadswijken als Ceramique in Maastricht en Noord in Amsterdam –
werden terreinen die nog niet zo lang golden als no go-areas
is exemplarisch voor de acceptatie van de rivier in de stad, zelfs
omdat de douane het er voor het zeggen gehad, opengelegd. De
zo dat er iets gebeurde wat lang ondenkbaar was: het aanleggen
aantrekkelijkheid school in de (enorme) schaal, in de ligging en de
van een stadsstrand in de zomer. Rotterdam, dat stedenbouwkundig
uitbuiting van het water. Bestuurders zagen de potentie van een
gezien van de Maas afgekeerd leek, verplaatste zo zijn gezicht
prettige openbare ruimte, die min of meer voor het oprapen lag.
naar het water. Dat is tekenend voor de emancipatie van het
De combinatie van promenades met (jacht)havens en
water in de stad.
17
Markt, ‘s-Hertogenbosch
aanlegsteigers voor cruiseschepen en ook met hoogwaardige winkels en woningen werd de stedelijke uitdaging van rond de
Het water als vijand
eeuwwisseling.
Een eeuw geleden was het tegenovergestelde beeld het geval.
De benutting van de rivieroevers laat op een andere manier
Het dempen van water en kanalen in stadscentra was aan de orde
zien, hoe steden de rivieren niet langer uitsluitend beschouwen als
van de dag. Daar was ook wel aanleiding toe. Cholera en tbc
transportroute of als een last maar ook als aantrekkelijk recreatief
heersten in de verwaarloosde volkswijken, ziektes die stellig
element in de stad, dus als een kans. Na de eenwording van
werden aangewakkerd door het open riool dat de grachten in die
Duitsland heeft Berlijn veel geld gestoken in het verfraaien van de
tijd waren. Foto’s van rond 1900 getuigen van vervuild
Spree-oevers ter hoogte van het Rijksdaggebouw. Er werden
oppervlaktewater. De stank springt bijna van de foto’s af. Het
De Weir bij de Groves in Chester
grote wooncomplexen met parken gebouwd, promenades en
water was geen idylle maar een bedreiging voor de
The Weir at the Groves in Chester
fietspaden aangelegd waardoor stadsdelen beter op elkaar
volksgezondheid. Bovendien hadden veel kanalen en vaarten bij
aansloten. In een paar jaren tijd kreeg Berlijn er een interessant en
en in steden hun functie als aanvoerroute verloren. Buurtschepen
afwisselend stuk openbare ruimte bij. In Engeland heeft Liverpool
konden er soms geen gebruik van maken omdat vaarroutes waren
een nieuwe bestemming voor zijn havenfront gevonden. We
dichtgeslibd. Het water verloor gaandeweg de concurrentie van
kennen de beelden van ladende en lossende schepen uit de tv-
de spoor en later van de weg. Trein en vrachtauto ontwikkelden
serie Onedin Line, maar dat is verleden tijd. De pakhuizen en de
zich als belangrijkere transportmiddelen dan de scheepvaart.
werven hebben een indrukwekkende metamorfose ondergaan tot
Het water als veelkoppig monster, dat is in West-Europa
appartementen, musea en andere culturele voorzieningen. En
tegenwoordig geen alledaagse realiteit meer. Dat gevaar school
opnieuw is het water, in dit geval de haven het middelpunt, nu
niet alleen in de vervuiling maar ook in de onberekenbaarheid. In
niet van handel met de koloniën maar als ‘theatraal centrum’.
de 19e eeuw en vroege 20e eeuw kwam het nog geregeld voor
Rotterdam is eerder begonnen dan Liverpool en Berlijn. De
dat het water door dijkdoorbraken of door hoge waterstanden de
Kop van Zuid, een schiereiland met havens en werven, leek een
steden belaagde. Met dammen, sluizen en dempingen werd de
bijna onneembare ‘vesting’ in de stad, een psychologisch
tijger getemd. Dat neemt niet weg dat de overstromingen en de
obstakel. ‘Zuid’, daar kwam de gemiddelde Rotterdammer niet.
overvloedige regenval de afgelopen jaren in Tsjechië en Duitsland
Door er een aantal nieuwe functies naar toe over te hevelen, zoals
hebben aangetoond dat binnensteden kwetsbaar blijven. Dat
de rechtbank, hotel New York en het Luxor-theater, kreeg de Kop
monumenten en kunstcollecties bedreigd worden. Er kan niet
Haven Breda, begin 20e eeuw Harbour of Breda, early 20th century
JS
BCE
18
Inleiding
Introduction
19
town-dwellers were prepared to put up with, as their economic
Mark. The fact that there will be a construction pit in front of his
potential was more important. The prosperity of the towns in the
door for a few years does not bother him. In the long run, he may
northern Netherlands was only possible as a result of trade,
turn his loss into profit, even if only by means of a thriving
fishing and shipping. It was not along the coast, but in sheltered
outdoor café on the quay.
places inland that economic towns prospered in the 13th century; the smaller cities of the Northern Netherlands like Dordrecht,
The WIHCC and the organisation
Zierikzee, Kampen, but equally Antwerp, were more important
Breda is the ‘lead partner’ in the cooperation of the six cities. As
and larger before cities like Amsterdam and Rotterdam began
early as around 2000, the idea was conceived in Breda to revitalise
their advance. At the second 2005 Rotterdam Architectuur-
the eastern city centre, where the original catchment area of the
biennale, scale models of the fortified cities spoke volumes. They
river Mark lies hidden underneath the asphalt. Breda requested
showed how the flourishing urban economy translated itself into
and was granted a subsidy to dig out the river Mark and to
city gates, shipbuilding yards, related economic activity, fish
reopen the port. The improvement of this section of the city
auctions and transport, as well as into warehouses, merchants'
centre is part of an overall upgrading; with the arrival of the High
houses and canals. The construction of canals also served another
Speed Train in Breda, the city is expected to undergo an
purpose. Only thus could the water discharge in waterlogged
accelerated growth spurt. The local initiative developed on a larger European scale
peat areas be regulated - a clever form of drainage.
through the cooperation with the five other towns facing a similar
While halfway through the 20th century, modernistic urban planners and town planners still believed that the canals had lost
challenge. The European Interreg IIIB-Program for North-West
their significance and proposed to transform them into access
Europe approved the application and paid a 6 million Euro grant,
roads, not long after a countermovement arose, advocating the
due to its emphasis on the importance of interregional
preservation of the canals. As a suitable track for water transport,
cooperation in the field of spatial planning and water projects.
an easily maintainable public space and a retention basin in the
Although the projects differ in each city the main priority of the
event of flooding – all these factors contributed to the build-up
European Interreg IIIB NWE Steering Committee was that this
and incubation time for the WIHCC project. Today, in the year
would help to promote the development of know-how. In the five
2007, a proposal to fill in watercourses would be inconceivable,
years that the cities have been working together, the main focus
and also in cities like the six initiators, water is leading in city
has been on enhancing the quality of local projects, exchanging
planning. City Councils create new residential areas around lakes
experiences, transferring knowledge, theme-based seminars and
and ponds or have these excavated as attractive features in a
communication activities aimed at consumers and business via an
residential area. Groningen Province is even flooding fertile
interactive website, a travelling exhibition, the city trip
agricultural fields to attract affluent property owners. The Blue
competition and the film. Addressing itself to other European
Het Bisdomplein en de Wijdenaardbrug in
City offers substantial properties located on islands or land spits.
cities, and the public administrators, officials, water management
1822, aquarel van Jean Baptiste de Noter
In Breda, where the Nieuwe Mark is being laid open, yet another,
organizations, business and stakeholder groups concerned, this
(foto stad Gent, stadsarchief)
unexpected aspect has emerged, with the price of houses on the
guideline is the result and one outcome of this European
The Bishop square and the Wijdenaard
waterfront increasing at a faster pace than elsewhere. This
cooperation project.
bridge in 1822, watercolour painting by
encourages the interest of market players in investments in these
Jean Baptiste de Noter (photo city of
urban areas, often beginning on a small scale; a Turkish
have been debated. In September 2005, the six cities discussed in
Ghent archive)
entrepreneur, for instance, grasped the opportunity to establish a
Mechelen the course of communication, and in March 2006,
Turkish-Arab lounge in an abandoned building on the Nieuwe
economics came to the fore in Breda. Communication is the tool
From the start-up conference in Limerick in 2003, several issues
Ingang parkeergarage haven Breda 2004 Entrance parking garage harbour Breda 2004
Historisch en autoluw centrum, Mechelen Historical and carfree centre, Mechelen JS
WK
20
Inleiding
Introduction
straffeloos gebouwd worden in overstromingsgebieden of op
op gang die juist het behoud van de grachten bepleitte. Als
dijken. De verleidelijkheid van de rivier kan een grimmige
geschikt tracé voor watertransport, als gemakkelijk te onderhouden
keerzijde hebben. Met de stijging van de zeespiegel door het
openbare ruimte en als retentiebekken bij wateroverlast – zie hier
smelten van de poolkappen blijft die dreiging actueel. De
de aanloop en incubatietijd voor het WIHCC-project. Niemand
oplossing kan gezocht worden in het verhogen van de dijken en
zou anno 2007 nog het voorstel kunnen opperen om waterlopen
duinen, maar effectiever is het verruimen van de boezem door
te dempen, sterker zelfs in andere steden dan de zes initiatief-
meren, retentiebekkens, de aanleg van wadi’s en het verbreden
nemers is het water leading geworden bij de cityplanning.
van sloten en vaarten. Uiteindelijk spint ook de recreatie garen
Gemeenten stichtten nieuwe woonwijken rondom plassen of laten
bij dit noodzakelijk kwaad.
plassen uitgraven als attractief element in een wijk. In de provincie Groningen wordt zelfs een vruchtbaar agrarisch gebied onder
Een gedwongen huwelijk
water gezet om welgestelde burgers van elders aan te trekken. Zij
De stad en het water zijn aan elkaar gebonden; ze kunnen niet
krijgen in die Blauwe Stad de beschikking over villa’s op eilanden
zonder elkaar. Voor de Middeleeuwen waren het de
of landtongen. In Breda waar de Nieuwe Mark wordt blootgelegd,
doorwaardbare plaatsen waar de bevolking zich vestigde (neem
blijkt nog een ander, onverwacht, aspect te gaan leven: de prijs
Oxford of Utrecht). Vanaf de 12e eeuw ontstonden de steden in
van huizen zal aan de waterkant sterker stijgen dan elders.
en de rivier de Dee
Noordwest-Europa juist langs de rivieren of bij waterknooppunten
Daarmee heeft het zin marktpartijen te interesseren voor
Ariel view of Chester Racecourse
– Gent is daar een goed voorbeeld van, zoals het is gesticht op
investeringen in deze stadsgebieden. Vaak begint dat klein; zo
and River Dee
de plaats waar Leie en Schelde samenvloeien. Dat rivieren buiten
rook een Turkse ondernemer zijn kans om een Turks-Arabische
hun oevers traden, namen de stedelingen op de koop toe;
lounge in een verlaten pand aan de Nieuwe Mark te vestigen. Dat
De mislukte belegering van ‘s-Hertogenbosch
belangrijker was immers de economische potentie. De bloei van
er een paar jaar een bouwput voor zijn deur is, maakt hem niets
door Prins Maurits in 1601
de steden in de noordelijke Nederlanden kon alleen plaatsvinden
uit. Op lange termijn kan het verlies worden omgezet in winst – al
(Braun en Hogenberg, 1601)
dankzij de handel, visserij en de scheepvaart. Niet langs de kust,
is het maar met een goed lopend terras aan de kade.
The unsuccesful siege of ‘s-Hertogenbosch by prince Maurits in 1601
maar juist op luwe plekken landinwaarts gedijde de economische stad in de 13e eeuw: kleine Noord-Nederlandse steden als
Het WIHCC en de organisatie
Dordrecht, Zierikzee, Kampen, maar ook Antwerpen waren
Breda is de ‘lead partner’ in het gezelschap van zes steden. Al
belangrijker en groter voordat steden als Amsterdam en Rotterdam
rond 2000 ontstond het idee in Breda om de westelijke binnenstad
aan hun opmars begonnen. Op de tweede Architectuurbiënnale
te revitaliseren, waar het oorspronkelijke stroomgebied van de
van Rotterdam in 2005 spraken maquettes van de vestingsteden
Mark onder het asfalt verborgen ligt. Breda vroeg en kreeg
boekdelen. Ze lieten zien hoe de florerende stadseconomie zich
subsidie voor om de Mark uit te graven en de haven te
vertaalde in stadspoorten, scheepswerven, gerelateerde
heropenen. De verbetering van dat deel van de binnenstad maakt
bedrijvigheid, visafslag en transport, maar ook in pakhuizen,
deel uit van een totale opwaardering: door de komst van de HSL
koopmanshuizen en grachten. De aanleg van grachten had daarbij
naar Breda is immers te verwachten dat de stad een groeispurt zal
ook een ander doel. Alleen zo kon de waterafvoer in drassige
gaan maken. Het plaatselijke initiatief groeide uit tot een grotere
veengebieden geregeld worden, een slimme vorm van drainage.
Europese schaal door de samenwerking met de vijf andere steden
Terwijl de modernistische stedenbouwers en stadsplanologen
Luchtfoto van Chester's renbaan
die een soortgelijk project aan het ontwikkelen waren. En het
halverwege de 20e eeuw nog meenden dat de grachten hun
Europese Interreg IIIB-programma voor Noord-West Europa kwam
betekenis hadden verloren en voorstelden om ze om te toveren tot
met een subsidie van 6 miljoen euro over de brug, omdat ze
ontsluitingswegen, kwam er niet lang daarna een tegenbeweging
belang hecht aan interregionale samenwerking op het gebied van
Avondrood in Limerick Limerick by night
21
22
Inleiding
Introduction
23
used to win residents over, who are ultimately and initially
This is the City Council’s ambition. Already today, Chester is a
especially plagued by a construction pit and a lack in parking
favourite shopping destination in that part of England and, in
places. What will thoroughfares look like after the project has
conjunction with the historical temptations, this position should at
been completed, what further improvements are to be expected?
least be maintained. The same goes for the economic boom
In Chester and Limerick for instance, cyclists and pedestrians are
which is expected from the Riverside Project in Limerick. The
to acquire better routes. The issue in these cities is not the
annual May Festival Riverfest which showcases, highlights and
opening of canals, but utilising the riverbanks and the role that
revels in the art, culture, music, sport and food that makes
water plays in spatial development.
Limerick great, also helps draw visitors’ attention to the Park Canal.
Communication is also the tool used to stimulate the interest of potential investors. Breda, for instance, has worked with a
WIHCC and the finances
sounding board group in which the Chamber of Commerce, the
How is the return of water to be financed? This was the theme of
Tourist Information Office and transport companies were
one of the first workshops organised in Limerick on 1 December
represented. Especially in the start-up phase, when a ready-made
2005. A common element of the six participating cities is that
design was still absent, this broad consultation proved its value, as
solely municipal resources are not sufficient to get the projects off
views and proposals can still be included in the final design.
the ground. Moreover, the opening up of canals often has a
Ghent, in turn, took a different approach, organising a year of
supra-urban, regional significance as well - after all, one of the
water tourism between May 2005 and May 2006 and open up the
main reasons for improving the status of water is the need for
new innercity marina Portus Ganda with an spectacular waterevent.
retention. Cities and their urban, stony surroundings form a buffer
The impetus of the economy, as it was discussed in Breda in
in the system for collecting and transporting excess polder water,
March 2006, may range from small to large scale, from the retailer
as a result of which flowing through is obstructed. It is therefore
who wishes to set up his bar on the waterfront, to cultural
self-evident that investments must be attracted from regional
facilities which benefit from the appeal of the city centre with its
governments, water management boards, or national authorities.
increase in tourist traffic. ’s-Hertogenbosch, today the fifth
An important conclusion of the workshop was that the financing
destination for day trippers in the Netherlands with 5.3 million
of the ‘water development’ should not only be borne by the
visitors in 2004, has experienced, first hand, the way in which the
municipal authorities. The projects are very suitable for private-
opening up of the Binnendieze and the refurbishing of the
public cooperation; it is conceivable that market parties could be
fortifications works as a catalyst. The local administrators expect
interested in infrastructural components, such as bridges, quays
the city’s navigable water system to help develop it into the main
and locks. Public-private cooperation is being tried out on a
tourist attraction of the south of the Netherlands. The opening up
modest yet promising scale in integral area development or in
of the Melaan in Mechelen is expected to have the same impact.
special projects such as schools and ministries. In the Netherlands,
Today, the city can already pride itself on a splendid monumental
an appeal can sometimes be made to funds from the ‘grote
centre, and the demolition or the refurbishing of ruins along the
steden-beleid’, which the government has made available to
river Dijle are particularly expected to embellish the public space.
improve city centres. ’s-Hertogenbosch has requested support from
Attention should be paid that the city centre is not turned into an
this source in connection with the restoration of its fortifications.
amusement park. This warning from a citizen will be taken
In Ghent the City Council worked closely together with the
seriously of course.
Flamish Government and the Agency of Waterways and Sea.
The Culture Park in Chester, located on the banks of the river Dee, will make the city into a ‘’must-see’’ European destination.
Another concept, which has been particularly successful in Canada, the US and England, is BIDS (business improvement
Natuurbeleving en cultuurhistorie gaan hand in hand in ‘s-Hertogenbosch Nature perception and cultural heritage go hand in hand in ‘s-Hertogenbosch
24
Inleiding
Introduction
ruimtelijke ordening en waterprojecten. Ook al zijn de projecten
impuls, zoals die in maart 2006 in Breda werd besproken, kan zich
Restaurant en café aan de Abbey rivier
per stad verschillend, voor de Stuurgroep Interreg IIIB NWE stond
uitstrekken van kleine naar grote schaal, van de middenstander
met Kathedraal St. Mary op de achtergrond,
voorop dat hiermee kennisontwikkeling gestimuleerd kan worden.
die zijn bar aan de waterkant wil vestigen tot de culturele
Limerick
In de vijf jaar dat de steden samenwerken, gaat het vooral om het
voorzieningen die van de aantrekkingskracht van de binnenstad
Restaurant and pub on the Abbey River
verbeteren van lokale projecten, het uitwisselen van ervaringen,
profijt trekken omdat het toeristisch verkeer toeneemt.
with St. Mary’s Cathedral in background,
het overdragen van kennis, thematische studiedagen en
’s-Hertogenbosch, nu al met 5,3 miljoen bezoekers de vijfde
Limerick
communicatieactiviteiten richting burgers en ondernemers door
bestemming voor dagjesmensen in Nederland, heeft ondervonden
middel van een interactieve website, een reizende expositie, de
hoe het openstellen van de Binnendieze en het opknappen van de
city trip competition en de film. Deze handleiding, gericht op
vestingwerken als katalysator werkt. De plaatselijke bestuurders
andere Europese steden en daarbinnen bestuurders, ambtenaren,
verwachten dat de stad door het bevaarbare waterstelsel tot de
waterorganisaties, ondernemers en bewonersgroepen vormt het
belangrijkste toeristische attractie in Zuid-Nederland kan
verhalend sluitstuk van dit hele Europese samenwerkingsproject.
uitgroeien. Hetzelfde effect wordt voorzien van het openleggen
Vanaf de startconferentie in Limerick in 2003 zijn verschillende
van de Melaan in Mechelen. De stad kan nu al bogen op een
onderwerpen belicht. In september 2005 bespraken de zes steden
prachtig monumentaal centrum; met de sloop of het opknappen
in Mechelen hoe communicatie zou moeten verlopen, in maart
van bouwvallen langs de Dijle gaat de openbare ruimte er fraai
2006 kwam in Breda de economische kant naar voren.
uitzien. Opgepast moet worden dat de binnenstad niet verandert
Communicatie is het middel om bewoners over de brug te
in een pretpark. Deze waarschuwing van een stadbewoner wordt
trekken, die in eerste instantie vooral worden geplaagd met een
uiteraard serieus genomen.
bouwput en gemis aan parkeerplaatsen. Hoe gaan verkeerswegen
Het Culture Park in Chester, gelegen aan de oevers van de
er uitzien nadat het project is voltooid, welke verbeteringen zijn er
River Dee, moet er toe leiden dat de stad een Europese
daarnaast te verwachten? In Chester en Limerick bijvoorbeeld
bestemming wordt die je gezien moet hebben. Dit is het doel dat
zullen fietsers en voetgangers een beter traject krijgen – daar
het gemeentebestuur zichzelf heeft gesteld. Nu al is Chester een
gaat het dan ook niet om het openen van grachten maar om het
favoriete winkelbestemming in dat deel van Engeland: die positie
benutten van de rivieroevers en de rol van water voor de
moet, in samenhang met de historische verlokkingen, op zijn
ruimtelijke ontwikkeling.
minst gehandhaafd blijven. Hetzelfde geldt voor de economische
Communicatie is ook het middel om potentiële investeerders
25
bloei die verwacht wordt van het Riverside Project in Limerick. Het
te interesseren. Zo werkte Breda met een klankbordgroep waarin
jaarlijkse Meifestival ‘Riverfest’, dat Limericks’ hoogtepunten op
de Kamer van Koophandel, de VVV en vervoersbedrijven
het gebied van kunst, cultuur, muziek, sport en eten zichtbaar
vertegenwoordigd zaten. Met name in de aanloopfase, als er nog
maakt, draagt ook bij bezoekers te attenderen op zijn nieuwste
geen pasklaar ontwerp ligt, heeft dat brede overleg zijn waarde
attractie ‘Het Park Kanaal’.
bewezen, omdat opvattingen en voorstellen nog kunnen worden meegenomen in het definitief ontwerp. Gent pakte het weer
WIHCC en de financiën.
anders aan: de stad organiseerde tussen mei 2005 en mei 2006
Hoe is de terugkeer van het water te financieren? Dat was het
een jaar van het watertoerisme en opende met een spetterend
thema van één van de eerste workshops die op 1 december 2005
evenement te water de nieuwe binnenstedelijke jachthaven Portus
in Limerick werd belegd. De zes deelnemende steden hebben
Ganda aan de samenvloeiing van Schelde en Leie. De economische
met elkaar gemeen dat louter gemeentelijke middelen als bron
WK
Gent: "Wandelen op het water" in Portus Ganda
‘s-Hertogenbosch, Binnendieze
Ghent: "Walking on water" at Portus Ganda
‘s-Hertogenbosch, Binnendieze
JS
26
Inleiding
niet voldoende zijn om de projecten van de grond te krijgen.
Introduction Een ander concept, dat met name in Canada, de VS en
27
districts). In this concept, an area is assigned to an investment
investments will have been to no avail. Sustainability may very well
Bovendien heeft het openen van grachten en kanalen niet zelden
Engeland furore heeft gemaakt, is BIDS (business improvement
company that takes responsibility for site preparation, and is later
be the main objective in the WIHCC project, meaning that the
ook een bovenstedelijke, regionale betekenis: een van de
districts). In dat geval wordt een gebied uitgegeven aan een
on responsible for maintenance and management. A manager is
social climate should benefit and the improvement be maintained.
belangrijkste redenen om het water meer kans te geven, is immers
investeringsmaatschappij die zich verantwoordelijk stelt voor het
appointed who supervises the area, negotiates with the municipal
In this regard, water in the city may be considered a metaphor,
de behoefte aan retentie. Steden en hun stenige omgeving vormen
bouwrijp maken van de grond en in het vervolg zich bemoeit met
authorities and enters into consultation with local residents. BIDS
reflecting the care which the urban executive board dedicates to
enerzijds een buffer in de waterhuishouding en anderzijds vloeit
onderhoud en beheer. Er wordt een manager aangesteld die
have far-ranging scope, from marketing and promoting the district
the quality of life. Apart from the economic and tourist image, the
het water er juist sneller door af. Het ligt dan ook voor de hand
toezicht houdt op het gebied, die onderhandelt met de
to services provided for parking motorists, from checking street
psychological factors should not be underestimated.
om een beroep te doen op investeringen uit de regio, van
gemeente, het overleg aangaat met de bewoners. BIDS kan ver
lighting to counteracting misbehaviour in the public space. The
Opportunities given to the restoration of water in city centres are
waterschappen of van de landelijke overheid.
gaan, van marketing en promotie van het district tot service aan
underlying idea is that the public space should remain well cared
grounded in pride and respect for history.
De financiering van de ‘waterontwikkeling’ mag niet uitsluitend
parkerende automobilisten, van controle op de straatverlichting
for after having been laid out, otherwise the often costly
voor de rekening van de gemeente komen, was een belangrijke
tot controle op (mis)dragingen in de openbare ruimte. De
conclusie tijdens de workshop. De projecten lenen zich uitstekend
achterliggende gedachte is dat de openbare ruimte na de
voor privaat-publieke samenwerking: het is denkbaar om de markt
inrichting er ook verzorgd moet blijven uitzien: anders hebben de
te interesseren voor de infrastructurele onderdelen, zoals bruggen,
vaak kostbare investeringen geen zin gehad. Duurzaamheid is
kades en sluizen. Publiek-private samenwerking wordt op bescheiden
misschien wel de belangrijkste doelstelling in het WIHCC-project,
maar veelbelovende schaal uitgeprobeerd bij integrale gebieds-
wat wil zeggen dat het sociale klimaat er beter van moet worden
ontwikkeling of bij speciale projecten, zoals scholen en ministeries.
en zo zal blijven. In dat opzicht is het water in de stad te
In Nederland kan soms een beroep gedaan worden op het geld
beschouwen als een metafoor; het weerspiegelt de zorg die het
uit het ‘grote steden-beleid’, dat de overheid beschikbaar heeft
stedelijk bestuur schenkt aan de leefbaarheid. Afgezien van de
gesteld voor de verbetering van binnensteden. ’s-Hertogenbosch
economische en toeristische uitstraling zijn ook de psychologische
heeft hierop een beroep gedaan bij het herstel van de vesting-
factoren niet te onderschatten. Wie water een kans geeft in de
werken. In Gent werkte het stadsbestuur nauw samen met het
stad, doet dat uit trots en uit respect voor de geschiedenis.
Vlaamse Gewest, Agentschap Waterwegen en Zeewezen nv.
Gent wil de samenvloeiing - “ganda” in het Keltisch - van Leie en Schelde herstellen Ghent wants to restore the confluence “ganda” in Celtic - of the Lys and Scheldt rivers
Eastgate Street, Chester JS
Eastgate Street, Chester
