Wat kunt u doen bij ondervoeding? Adviezen voor een energie- en eiwitrijke voeding
Bronvermelding Deze folder is gemaakt door de afdeling diëtetiek van het UMC Utrecht: Wat kunt u doen bij ondervoeding?, JCGE.01.007, Diëtetiek UMC Utrecht, januari 2010 © 2010 UMC Utrecht, afdeling Interne en Externe Communicatie
1
Inhoudsopgave Inleiding Wat is ondervoeding? Waarom is voeding belangrijk? Hoe kan uw voeding energie- en eiwitrijker worden? Broodmaaltijden Warme maaltijd Tussendoortjes Welke tussendoortjes kunt u bij De Hoogstraat krijgen? Dieetproducten Gewicht Hoe lang moet u energie- en eiwitrijke voeding gebruiken? Individueel advies
3 3 3 4 4 5 5 5 5 5 5 5
Diëtisten De Hoogstraat Revalidatie Patty van Heest en Lisa Fokkema Aanwezig op maandag van 8.30-16.00 uur en donderdag van 8.30-17.00 uur E-mail:
[email protected] Telefoon: 030 256 1298
2
Inleiding U ontvangt deze folder omdat u door ziekte, een operatie of een andere behandeling (risico op) ondervoeding hebt. Dit komt doordat uw behoefte aan voeding is toegenomen of omdat u minder eet. U hebt daardoor waarschijnlijk gewichtsverlies. Ondervoeding kan voorkomen of behandeld worden door meer te eten en vooral meer energie- en eiwitrijke producten te gebruiken. Deze folder geeft informatie over ondervoeding, welke producten u het beste kunt gebruiken, gewichtscontrole en het gebruik van dieetproducten. U bent misschien al bekend met een dieet of past zelf uw voeding aan bij klachten. Combineer de adviezen uit deze folder zoveel mogelijk met uw eigen dieet. Voor meer informatie, kunt u aan uw arts een verwijzing naar de diëtist vragen.
Wat is ondervoeding? Bij ondervoeding heeft uw lichaam een tekort aan voedingstoffen. Hierdoor verminderen de lichamelijke functies. Ondervoeding kan ook ontstaan bij overgewicht. Bij ondervoeding voelt u zich minder goed en geneest u trager. Ook hebt u minder spierkracht en een grotere kans op complicaties.
Waarom is voeding belangrijk? Uw voeding levert energie in de vorm van calorieën. Energie is de brandstof die nodig is om het lichaam goed te laten functioneren. Dit betekent dat de spijsvertering, het hart, de longen en andere organen goed werken. Maar ook dat u dingen kunt doen, zoals lopen, fietsen en huishoudelijke werkzaamheden, Naast calorieën zijn ook eiwitten belangrijk om ondervoeding tegen te gaan. Eiwitten zijn de bouwstoffen voor lichaamscellen. Eiwitten zijn nodig voor de opbouw, het onderhoud en het herstel van het lichaamsweefsel, zoals spieren en huid. Ondervoeding kan voorkomen of behandeld worden door uw voeding energie- en eiwitrijker te maken.
3
Hoe kan uw voeding energie- en eiwitrijker worden? Het is belangrijk dat u 3 hoofdmaaltijden en meerdere tussendoortjes neemt. Gebruik vooral veel eiwitrijke producten. • • • • •
Eiwit komt vooral voor in dierlijke producten zoals vlees, vis, kip, ei, kaas en melkproducten, maar ook in peulvruchten, noten en brood. Probeer voor het slapen gaan nog een kleine maaltijd of tussendoortje te eten. Varieer in de keuze van gerechten. Neem rustig de tijd om te eten en te drinken. Extra aandacht en zorg zijn prettig, maar opdringen en grote porties kunnen soms averechts werken.
Broodmaaltijden Uw broodmaaltijden worden energie- en eiwitrijker door brood royaal te besmeren en te beleggen. Kies vooral de volvette producten. • Licht volkorenbrood, bruinbrood, witbrood en geroosterd brood geven een minder verzadigd gevoel dan roggebrood en volkorenbrood. • In plaats van brood kunt u een vervanging nemen zoals beschuit, knäckebröd, croissant, krentenbrood, suikerbrood, harde of zachte bolletjes of een tosti. • Besmeer het brood royaal met (dieet)margarine of roomboter. • Beleg het brood royaal met volvette (smeer)kaas, vleeswaren, paté, pindakaas of hazelnootpasta. • Andere mogelijkheden om brood te beleggen zijn: o salades (selderie-, eier-, kipsalade), o gebakken vis, haring, vis uit blik, o knakworstjes, ragout of kroket o gebakken ei, omelet of roerei. • Andere variaties voor brood zijn pap, vla, yoghurt of drinkontbijt. • Kies voor volle melkproducten zoals volle yoghurt, boerenyoghurt, volle vla, volle melk, volle chocolademelk of roomkwark. • Voeg aan pap, vla of yoghurt een scheutje ongeklopte slagroom toe. • U kunt aan melk of yoghurt muesli of cornflakes toevoegen. • Aan warme pap kunt u (dieet)margarine of roomboter toevoegen. • Heldere soep en bouillon wekken de eetlust op, maar leveren weinig energie (calorieën). Een maaltijdsoep, zoals erwtensoep, bruinebonensoep of minestronesoep, is een goede vervanger van de (brood)maaltijd.
4
Warme maaltijd Uw warme maaltijd wordt energierijker door room, dieetmargarine of roomboter aan de groente, puree, saus en desserts toe te voegen. Vlees, vis en kip bevatten veel eiwit. Kies de gerechten die gemakkelijk te bereiden zijn en waar u trek in hebt. • Wissel gekookte aardappelen af met aardappelpuree, gebakken aardappelen, patates frites, pasta- of rijstgerechten. Deze gerechten leveren meer energie (calorieën) dan gekookte aardappelen. • Gratineer de groente met kaas. • Rauwkost geeft een groter verzadigingsgevoel dan gekookte groente. Wanneer u rauwkost eet, verwerk dan mayonaise of olie in de dressing. • Als het eten van vlees, vis of kip niet lukt, kunt u dit vervangen door een vegetarische vleesvervanging, bijvoorbeeld roerei, omelet, kaasragout of tahoe • Neem in plaats van warm vlees ook eens koud vlees of vleeswaren • Gepaneerd vlees en gepaneerde vis zijn calorierijk. • Jus kunt u afwisselen met een saus zoals champignonsaus, roomsaus of kerriesaus. • Neem als nagerecht volle melkproducten, roomijs, fruit met slagroom of kant-en-klare desserts.
Tussendoortjes Neem tussen de maaltijden door iets extra’s zoals een snack of een kleine maaltijd. Voorbeelden hiervan zijn: • Milkshake van volle melk, roomijs en fruit. • Volle melkproducten en kant-en-klare desserts. • Beschuit, knäckebröd, crackers of toastjes royaal besmeerd en belegd. • Gebak, gevulde koek, amandelbroodje, stroopwafel, cake of andere koeken. • Krentenbrood, suikerbrood of ontbijtkoek royaal besmeerd • Chocolade(repen), bonbons en candy bars • Noten, pinda’s, chips en zoute koekjes. • Blokje kaas, stukje worst, slaatje, saucijzenbroodje, worstenbroodje en bitterbal, • Vis zoals haring, makreel, paling of een lekkerbekje.
Welke tussendoortjes kunt u in De Hoogstraat krijgen? Als u bent opgenomen in De Hoogstraat kunt u tussendoortjes krijgen. Bespreek met uw diëtist of u hiervoor in aanmerking komt
5
Dieetproducten Als deze adviezen onvoldoende zijn om uw gewenste gewicht te bereiken kan de diëtist u adviseren aanvullende energie- en/ of eiwitrijke dieetproducten te gebruiken. Er is een groot assortiment dieetproducten verkrijgbaar, zoals energierijke drinkvoeding en voedingssuiker. De diëtist of arts kan u helpen bij het aanvragen van een machtiging voor de onkostenvergoeding bij uw zorgverzekeraar.
Gewicht Gewichtscontrole is een goede manier om te zien of u voldoende energie uit uw voeding haalt.
• • • •
Eén- of tweemaal per week wegen is genoeg. Weeg bij voorkeur op hetzelfde tijdstip en op dezelfde weegschaal. Wanneer uw gewicht gelijk blijft of stijgt, is de hoeveelheid gebruikte voeding voldoende. Daalt uw gewicht? De hoeveelheid voeding is dan (nog) niet voldoende.
Hoe lang moet u een energie- en eiwitrijke voeding gebruiken? Energie- en eiwitrijke voeding is niet meer nodig als u hersteld bent. Hebt u een normale eetlust en uw gewenste gewicht? Dan kunt weer eten en drinken zoals u was gewend. Kijk voor adviezen voor goede voeding op www.voedingscentrum.nl of overleg met uw diëtist.
Individueel advies ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ _________________________________
6
