verpleging In de voetsporen van Florence Nightingale internationale zondag 12 mei 2013 Bureau Lambregts w w w. B u r o L a. n L

Dag van de DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

internationale

zondag 12 mei 2013

verpleging

In de voetsporen van Florence Nightingale Bureau Lambregts w w w . B u r o L a . n L

2

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Een beroep met ambitie De internationale Dag van de Verpleging wordt ieder jaar op 12 mei gehouden. Niet toevallig op de geboortedag van Florence Nightingale, die algemeen wordt beschouwd als grondlegster van de moderne verpleegkunde.

“Over de hele wereld is er deze dag bijzondere aandacht voor de bijdrage van verpleegkundigen en verzorgenden aan de gezondheidszorg. Die pluim verdienen ze. Want dat zij nog vaak worden weggezet als ‘hulpje van de dokter’, dat enkel patiënten wast en bedden opmaakt, is niet terecht. Met 50.000 leden is V&VN dé beroepsvereni­ ging van verpleegkundigen en verzorgenden in Nederland. Met elkaar zorgen we ervoor dat we ons beroep goed kunnen uitoefenen. Maar ook dat we plezier houden in ons werk en trots blijven op ons vak. We maken ons daarom sa­ men sterk voor alles wat dat mogelijk maakt. Zo helpen we ervoor zorgen dat er voldoende op­ geleide collega’s zijn. En dat we gehoord worden op plekken waar ingrijpende beleidsbeslissingen worden genomen. Zo tekent zich momenteel een verschuiving af in de zorg. Uit het regeerakkoord blijkt dat meer wordt ingezet om mensen langer zelf­ standig thuis te laten wonen. Onder meer door een groter beroep te doen op burgers en meer

in te zetten op eHealth. Maar ook door de zorg anders in te delen, met meer aandacht voor wat de patiënt nog wel kan en een meer regisserende taak voor zorgverleners. Kern van het nieuwe beleid is het vroegtijdig signaleren van eventuele gezondheidsproblemen. Hoe eerder, hoe beter. Persoonlijk contact houden, blijft dus uiterst belangrijk. Kiezen voor een carrière in de zorg is dan ook een slimme keuze. Een baan vinden is geen probleem; we kunnen nog altijd meer collega’s gebruiken. Mijn persoonlijke ambitie als voorzitter van V&VN is om ons ledental binnen vijf jaar uit te breiden naar 75.000. Dus denkt u na het lezen van deze special: goh, toch best interessant die zorg – voor mezelf, een vriend, zoon of dochter? Schroom dan niet en verdiep u eens in de mogelijkheden. Geen mooier vak dan dat van verpleegkundige of verzorgende!” Henk Bakker Voorzitter Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland www.venvn.nl

Feiten en cijfers Verpleegkundigen en verzorgenden zijn de grootste beroepsgroep in de zorg en zelfs in Nederland. Je komt ze overal tegen, in bijna elke zorginstelling. Wat doen ze en hoe verschillen ze van elkaar?

Verpleegkundigen

Verzorgenden

Verpleegkundigen werken in alle sectoren van de zorg: van geestelijke gezondheidszorg (ggz) tot ziekenhuis en van thuiszorg tot huisartsenpraktijk. Verpleegkundigen geven basiszorg zoals de persoonlijke verzorging als wassen, aankleden en verschonen, maar ook wondverzorging en gespecialiseerde zorg. Zij verrichten handelingen zoals het inbrengen van een sonde of een katheter. Ook het begeleiden van patiënten is een taak van de verpleegkundige: bijvoorbeeld patiënten leren zichzelf te redden met hun ziekte. Verpleegkundigen werken dikwijls samen met verzorgenden. Verpleegkundigen moeten ingeschreven staan in het wettelijke BIG-register. Veel verpleegkun• Ziekenhuizen: 70.700 digen met een aantal jaren werkervaring volgen een • Gehandicaptenzorg: 17.000 vervolgopleiding gericht op een patiëntencategorie • Thuiszorg: 15.500 zoals oncologie, dialyse, intensive care of een sector • GGZ: 15.400 als wijkverpleging of ggz. Opleiding: mbo of hbo • Verpleeghuizen en

142.400

Verzorgingshuizen: 11.800

Verzorgenden werken vooral in de thuiszorg en verpleeg- en verzorgingshuizen. Zij ondersteunen mensen in hun dagelijks leven daar waar zij het niet meer redden met hun familie. Over het algemeen zijn dat mensen met een chronische ziekte of ouderen. Verzorgenden helpen mensen met alledaagse dingen: wassen en aankleden, eten en drinken en bewegen. Zij ondersteunen mensen bij hun medicijnengebruik, verzorgen hun wonden. Verzorgenden mogen ook een aantal verpleegtechnische handelingen uitvoeren. Verzorgenden letten op gezondheidsrisico’s en veranderingen in de gezondheid van hun cliënten, ook bieden zij een luisterend oor en ondersteunen zij hun cliënten in het omgaan met hun ziekte of handicap. Verzorgenden met een aantal jaren werkervaring kunnen • Verpleeghuizen en Verzorgingshuizen: 77.700 doorgroeien naar eerst-verantwoordelijk verzorgende • Thuiszorg: 43.000 (evv-er). De evv-er coördineert de zorg rondom een • Gehandicaptenzorg: 14.200 zorgvrager, stemt af met de zorgvrager zelf, de familie • Ziekenhuizen: 4.000 en bijvoorbeeld de arts of fysiotherapeut. • GGZ: 3.500 Opleiding: mbo

130.400

Hoe heet de beroepsgroep dus niet?

Verpleegkundig specialisten

0 2.00

Verpleegster, verpleger, zuster, verzorger, ziekenverzorger, broeder en alle andere benamingen die afwijken van verzorgende, verpleegkundige of verpleegkundig specialist.

Verpleegkundig specialisten zijn verpleegkundigen die na hun hbo-opleiding en eventuele specialisatie ook een masteropleiding hebben afgerond. Zij werken meestal met een vaste categorie patiënten of cliënten, bij wie zij diagnoses kunnen stellen, lichamelijk onderzoek doen en de behandeling kunnen inzetten. Zij combineren verpleegkundige en medische taken. De verpleegkundig specialist is een betrekkelijk nieuwe beroepsgroep: sinds 2009 is verpleegkundig specialist een wettelijk erkende titel. Verpleegkundig specialisten moeten ingeschreven staan in het wettelijke register voor deze beroepsgroep. Opleiding: master Cijfers uit het Jaarboek werknemers in de zorg 2010

Colofon ‘Dag van de verpleging’ is een publicatie van Metro Custom Publishing op initiatief van Bureau Lambregts te Rotterdam. Projectmanagers Bureau Lambregts: Johan Lambregts, Bert de Groot

Project Manager Ralph van den Hoek Editorial Manager Jessica van Leeuwen Coördinatie en Eindredactie Annemarie Moerman Redactie Ilja Post, Marianne Wenneker Vormgeving Lydia Hotting Beeld Kjell Postema, John van Iperen

Voor meer informatie over Metro Custom Publishing of als u zelf een idee heeft voor een uitgave kunt u contact opnemen met Ralph van den Hoek, 020-5114007 of [email protected]

3

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Verpleegkundige steeds professioneler Kennis draagt bij aan een betere kwaliteit van zorg en een betere levenskwaliteit van de patiënt. Het is dus belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan binnen de verpleegkundige zorg. Marieke Schuurmans en Berno van Meijel houden zich bezig met praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. ziekte. En we leren ze ook om effectief met alledaagse problemen om te gaan. Zelfmanagement staat ook hier weer centraal. De patiënt en familieleden ver­ vullen een actieve rol in de behandeling. De verpleegkundige is de spin in het web tijdens de behandeling. Een uitdagende taak! Daarom zijn de nieuwe verpleegkun­ dige beroepsprofielen zo belangrijk. Daarin staat onder meer beschreven wat verpleeg­ kundigen moeten kennen en kunnen om dit soort programma’s goed uit te voeren. De verpleegkunde wordt zo steeds profes­ sioneler.” Schuurmans: “De enige legitimatie van de Verplegingswetenschap is dat er verpleeg­ kundigen zijn die zorg geven aan patiënten. Onze studenten ervaren ook dat onderzoek doen eigenlijk heel dicht bij hun dagelijkse praktijk ligt. En dat het bijdraagt aan goede zorg voor de patiënt.”

Prof. dr. Marieke Schuurmans is hoogleraar Verplegingswetenschap aan de Universiteit Utrecht en lector Ouderenzorg aan de Hogeschool Utrecht. Ze was lid van de Stuurgroep Verpleegkundigen & Verzorgenden 2020. Dr. Berno van Meijel werkt als lector GGZverpleegkunde aan Hogeschool Inholland en de Parnassia Groep. Verplegingswetenschap, wat is dat precies? Het klinkt als iets enorm ingewikkelds. Marieke Schuurmans: “Dat dacht ik ooit ook. Althans, toen ik in 1990 als verpleeg­ kundige aan de slag ging, had ik nooit gedacht dat ik twintig jaar later hoogleraar zou zijn. Maar verplegingswetenschap is een logisch vervolg op de verpleging. Of liever: een verdieping daarvan. Als verpleegkundige stel je de patiënt centraal tijdens zijn proces van ziekte, behandeling en herstel. Als wetenschapper onderzoek je hoe het handelen van verpleegkundigen bijdraagt aan dat proces.” Berno van Meijel: “Wat werkt en wat werkt niet. Dat zijn de vragen waar het vooral om gaat. Meer grip op je werk krijgen. Bij wetenschap denken mensen vaak aan laboratoria. Maar mijn ‘laboratorium’ is de dagelijkse praktijk. Ik hoef maar een paar stappen in een willekeurige zorginstelling te zetten of de onderzoeksvragen vliegen me om de oren. Daarbij gaat het vaak om alledaagse dingen. Hoe kan ik de patiënt helpen sneller te herstellen van zijn psychi­ atrische ziekte? Hoe leer ik hem het beste met pijn omgaan en trouw zijn medicijnen te slikken? En hoe signaleer ik wanneer iets niet goed gaat.” Wat is het belang van goed onderzoek voor verpleegkundigen? Schuurmans: “Florence Nightingale, grond­ legster van de moderne verpleegkunde, wist het al: verpleging en onderzoek han­ gen nauw samen. Tijdens de Krimoorlog verzorgde ze zieke en gewonde soldaten. Om de regering te overtuigen dat verreweg de meeste soldaten niet stierven als gevolg van oorlogshandelingen, maar door gebrek aan goede ziekenzorg, ontwikkelde ze een diagram om de relevante gegevens over­ zichtelijk te presenteren.

In de kern doen we dat nu nog steeds. Bijvoorbeeld door te kijken hoe sterfte­ cijfers van ziekenhuizen samenhangen met verpleegkundige zorg. Nuttig omdat je, wanneer daar verband tussen zit, het beleid kunt aanpassen. Niet door logica, maar met wetenschappelijk onderbouwde bevindin­ gen.” Van Meijel: “Verpleegkundigen zijn vaak reactief. Ze reageren op wat er gebeurt. Door kennis uit wetenschappelijk onder­ zoek kunnen verpleegkundigen proactiever worden. Daarbij kun je verpleegkundigen bijvoorbeeld trainen in het vroegtijdig herkennen en voorkomen van bepaalde klachten. Maar we leren patiënten ook om dit zelf te doen. Zelfmanagement noemen we dat tegenwoordig. Leren om op eigen kracht ziekte te voorkomen en goed om te gaan met de gevolgen ervan.” Even concreet. Noem eens een voorbeeld van wetenschappelijk onderzoek en het resultaat daarvan. Schuurmans: “Wanneer mensen zorg ontvangen, gaan ze ervan uit dat artsen en verpleegkundigen weten wat ze doen. Je wordt ziek, er wordt een diagnose gesteld en je gaat ervan uit dat de voorgeschreven behandeling je beter maakt. Maar er kun­ nen altijd onvoorziene problemen ontstaan. Zo kunnen mensen met een lichamelijke ziekte ineens een delier krijgen, waarbij ze hevig verward raken. Zo’n delier is geen onschuldig verschijnsel. Het optreden ervan wijst er meestal op dat er iets ernstig aan de hand is, dat moet wor­ den onderzocht en behandeld. Bijvoorbeeld een infectie of bijwerking van bepaalde me­ dicijnen. Tijdens mijn promotieonderzoek heb ik een methode ontwikkeld, waarmee verpleegkundigen zo’n delier vroegtijdig kunnen ontdekken. Te vergelijken met een thermometer waarmee je de eerste voorte­ kenen van koorts signaleert.” De verpleegkundige als spin in het web dus? Van Meijel: “Precies. Nog een voorbeeld: patiënten met een bipolaire stoornis maken periodes door van manie en depressie. Ze hebben vaak langdurig zorg en behandeling nodig. Wij hebben een programma voor deze patiënten ontwikkeld. We bewaken

gezamenlijk het ziektebeloop, zodat er vroegtijdig kan worden ingegrepen als het misgaat. Daarnaast geven we patiënten en familie­leden goede voorlichting over de

Meer informatie: - www.umcutrecht.nl/subsite/ verplegingswetenschap - www.inholland.nl/onderzoek/ Lectoraten/GGZ-verpleegkunde

WIN EEN UNIEKE FIETS!

Wat weet jij van de zorg?

Vanaf 1880 is verplegen van zieken een echt vak. Tot die tijd kon iedereen dat zonder opleiding of diploma doen. Maar dat is veranderd. Nu werken er ruim 1,2 miljoen mensen in de zorg; echte professionals. Wat weet jij van de geschiedenis van dit prachtvak? Test je kennis vóór 1 juni in 1 minuut op www.fni.nl. En win een unieke No nurses No future-fiets.

4

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Mantelzorg

Klaarstaan voor elkaar Maar liefst 3,5 miljoen mensen in Nederland zorgen in hun vrije tijd voor iemand anders. En dat aantal groeit. Deze zogenoemde mantelzorgers staan in november centraal in de Week Chronisch Zieken.

fotograaf Evert Doorn

Verpleegkundigen krijgen in hun werk steeds vaker te ma­ ken met mantelzorgers. Dit komt door de toename van het aantal mensen met een chronische aandoening. Ook het overheidsbeleid is erop gericht een steeds groter be­ roep te doen op mantelzorg. Johan Lambregts Op elke plek waar zorg wordt gegeven, zijn mantelzorgers te vinden: in instellingen waar mensen met een beper­ king wonen, bij patiënten thuis, in het ziekenhuis, in verpleeghuizen en in de chronische psychiatrie.

Mantelzorg in cijfers • Een miljoen mensen geeft intensief

(meer dan acht uur per week) en langdurig (langer dan drie maanden) hulp. • 220.000 mantelzorgers voelen zich over- of zwaarbelast.

• Van de mantelzorgers tussen de 18 en 65 jaar heeft 71% naast de zorgtaken betaald werk.

Wat betekent dit voor verpleegkundigen? “Zij moeten niet alleen overleggen met patiënten, maar ook met mantelzorgers”, zegt Johan Lambregts van Bureau Lambregts, dat de Week Chronisch Zieken organiseert. “Belangrijk is dat verpleegkundigen hun zorg afstemmen met zowel patiënten als mantelzorgers, zodat ook de laatsten zo veel mogelijk hun gewone leven kunnen leiden. Denk aan gezin en werk.” Overbelast Oog hebben voor het welzijn van mantelzorgers is ook een taak van de verpleegkundige. “Uit onderzoek is gebleken dat veel mantelzorgers zich overbelast voelen”, vertelt Lambregts. “Door mantelzorg kan een persoonlijke relatie veranderen in een zorgrelatie. Het kan bijvoorbeeld best raar zijn als je je moeder onder de douche moet helpen. Dan komt de ouderkindrelatie in een andere verhouding te staan. Dat risico wordt groter naarmate de zorg langer duurt. Het maakt nogal uit of je drie maanden voor iemand moet zorgen of jarenlang. Het is noodzakelijk dat verpleegkundigen en verzorgenden daarop attent zijn, gevoelens bespreekbaar maken en hun zorg daarop aanpassen.” De Week Chronisch Zieken is van vrijdag 8 tot en met zaterdag 16 november. Meer weten? Kijk op www.chronischziek.nl

Zij maken het verschil Nederlanders hebben veel vertrouwen in en waardering voor verpleegkundigen. Niet verwonderlijk: bevlogen verpleegkundigen maken het verschil voor patiënten en inspireren anderen tot beroepstrots. De afgelopen 33 jaar heeft koningin Beatrix daarom vele verpleegkundigen met een koninklijke onderscheiding gewaardeerd voor hun passie, inzet en bevlogenheid. Onder hen zijn rolmodellen uit de Nederlandse verpleegkunde als Hanneke Hillmann, Mieke Grypdonck, Carla Frederiks, Marian Kaljouw, Peter Koopman, Janny Verseput, Aart Pool en Francis Mensink. Op 13 mei weten we wie dit jaar ter gelegenheid van de Dag van de Verpleging een koninklijke onderscheiding in ontvangst mag nemen.

De wijkverpleegkundige als spil in de wijk

“Dichter bij iemand kun je niet zijn” Jolanda van de Velden (48) heeft een groot hart en een hoofd vol kennis. Als wijkverpleegkundige werkt zij in Schiedam Oost en in het ‘Zichtbare schakel’-project bij huisartsenpraktijk Damzicht. Aan uitdagingen geen gebrek, zo blijkt uit haar digitale planning op smartphone en tablet die haar langs cliënten van nul tot honderd voert. “Het is een drukke, maar dankbare baan, waarbij je dicht bij je klanten staat.”

ren, signaleren en zo nodig te indiceren of door te verwijzen.” Hoe ben je in het vak gerold? En waarom? “Als tiener heb ik altijd veel respect gehad voor de verpleegkundigen tijdens het ziekbed van mijn vader. Hierdoor is mijn interesse in het be­ roep gewekt. Ik was vijftien jaar en zes maanden toen ik in de ouderenzorg begon. De opleiding tot Bejaardenverzorger noemden ze het toen nog. Daarna heb ik verpleegkunde A gedaan. Ook alweer een verouderde term.” Jolanda van de Velden (links) Vertel eens, wat doet een wijkverpleegkundige tegenwoordig zoal? “De zorg is de laatste jaren enorm versnipperd, waardoor mijn rol als verpleegkundige, regis­ seur en coach binnen een zorgproces meer van belang is gebleken. Goede kennis van de sociale kaart en samenwerking met de diverse hulpen dienstverlenende instanties zijn daarbij erg belangrijk. Daarnaast zijn er ook klanten die het moeilijk vinden om de juiste hulp te vinden of te accepteren. Ook daar probeer ik een voet tussen de deur te krijgen om tijdig te kunnen observe­

Hoe ziet een gemiddelde dag eruit? “Mijn werkzaamheden lopen uiteen van zorg verlenen, regisseren, coachen en ontwikkelen van zorgprocessen op zowel het lichamelijke, psychische als sociale vlak. Verder werken we als wijkverpleegkundigen in Schiedam aan het ontwikkelen van zorgpaden. Samen met huisart­ sen en andere professionals maken we afspraken over wie wat doet bij problemen als eenzaam­ heid, depressie, opname in of ontslag uit het ziekenhuis. Zo werk ik ook aan de ontwikkeling van mijn vak.” Zou je het werk aanraden? “O, zeker. Omdat je met klanten van nul tot honderd in aanraking komt, is het een leuke

uitdaging om voor dit beroep te kiezen. Liefst zo vroeg mogelijk. Want wijkverpleging is een com­ plex vak, waar je de nodige kennis en ervaring op hbo-niveau voor nodig hebt. Je moet vooral oog hebben voor de mens achter de cliënt, doorvragen wanneer je op huisbezoek bent en al je zintuigen gebruiken. Dichter bij iemand kun je niet zijn. De klant in de eigen woning, omgeven door familie en vrienden. Het is bijzonder om daar tijdelijk bij aanwezig te mogen zijn.”

Zichtbare schakel Het ZonMw-programma ‘Zichtbare schakel, de wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt’ heeft bijgedragen aan de terugkeer van de wijkverpleegkundige in de wijk. In de periode 2009-2012 zijn 96 projecten verspreid over het hele land gesubsidieerd. In 2013 en 2014 worden de projecten gefinancierd door de gemeenten. Zie www.zichtbareschakel.nl voor meer informatie.

5

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

“Wij zijn de spin in het web” De titel verpleegkundig specialist doet misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen. Het is dan ook een relatief nieuw beroep in Nederland. Eelke Lemmens en Erna Vrijland zijn zulke specialisten. Zij stellen net als artsen zelfstandig diagnoses en zetten behandeltrajecten in werking. “Wij zijn de spin in het web.” De eerste opleiding voor verpleegkun­ dig specialisten startte in 1997. Het doel: verpleegkundigen zó opleiden dat ze een aantal medische taken en verantwoorde­ lijkheden van artsen kunnen overnemen. Inmiddels zijn er verpleegkundig specia­ listen in allerlei takken van de medische zorg: ziekenhuizen, huisartsenpraktijken, verpleeg- en verzorgingshuizen en in de geestelijke gezondheidszorg. Eelke Lemmens is verpleegkundig specia­ list orthopedie bij het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Hij loopt visites, stelt diagnoses en start behandeltrajecten op. “Als er bijvoorbeeld een patiënt komt met pijn aan de heup stel ik een diagnose en kan ik beslissen dat de patiënt een nieu­ we heup moet. Ook kan ik bijvoorbeeld medicatie voorschrijven. Als ik twijfel overleg ik natuurlijk met de arts.” Meer tijd Hoogspecialistische zorg komt natuur­ lijk bij de arts terecht, en ook opereren is voorbehouden aan de orthopeed. Wél zet de verpleegkundig specialist de nazorg in werking. Lemmens: “Voorafgaand aan een heupoperatie bespreek ik de thuissitu­ atie en vraag ik of wij extra zorg moeten inschakelen. Voor patiënten zijn we een beetje de spin in het web. Prettig is boven­ dien dat wij over het algemeen meer tijd hebben dan de arts.” Bijkomend voordeel: de kosten van een verpleegkundig specialist zijn lager dan die van een arts. Ook bij huisartsenpraktijken zijn verpleeg­ kundig specialisten te vinden, zoals Erna Vrijland. In de Vermeertoren in Delft ziet zij vooral patiënten met veelvoorkomende klachten, zoals hoesten, keel-, neus- en oorklachten, oogklachten, klachten aan het bewegingsapparaat en huidproblemen. Deze klachten zijn goed beschreven in protocollen, daarom kan Vrijland deze patiëntgroepen overnemen van de arts. “Ik

Wist je dat... • het UMC in Groningen in 1997 de eerste opleiding voor verpleegkundig specialisten startte? • in de Verenigde Staten al sinds de jaren 50 en 60 met zogenoemde nurse practitioners werd gewerkt? • de titel nurse practitioner in 2009 in Nederland werd vervangen door verpleegkundig specialist? • de taken en bevoegdheden van de verpleegkundig specialist sinds januari 2012 wettelijk zijn vastgelegd? • de kans dat je met een verpleegkundig specialist te maken krijgt in de gezondheidszorg het grootst is in Zuid-Holland? • er in Zuid-Holland ruim 250 verpleegkundig specialisten werken, terwijl er in Zeeland maar tien zijn? • de meeste verpleegkundig specialisten in het ziekenhuis werken, en dan met name bij de beschouwende specialismen zoals cardiologie, interne geneeskunde of neurologie? Meer informatie: www.venvnvs.nl

Eelke Lemmens (rechts) in gesprek met een patiënt lever een bijdrage aan de zorgvraag, die de laatste jaren alleen maar is toegenomen,” vertelt ze. “In mijn dagelijkse inloopspreek­ uur stel ik diagnoses, geef ik adviezen, verwijs ik door en schrijf ik eventueel medicijnen voor.” Laagdrempelig Arts en verpleegkundig specialist verster­ ken elkaar in de eerste lijn, aldus Vrijland. “Ik ontlast de arts. Ik heb veel kennis over wonden en complexe zorgvragen, meestal roept de arts mij er dan bij. Andersom overleg ik met de arts als ik bijvoorbeeld twijfel over een bepaalde diagnose of behandeling.” Naast haar dagelijkse inloopspreekuur rijdt Vrijland visites, doet ze veel in de zorg voor kwetsbare ouderen en staat ze dak- en thuislozen bij. Voor patiënten en andere hulpverleners is de verpleegkundig specia­ list laagdrempelig, meent ze. “Mensen stel­ len eerder en makkelijker vragen aan ons.”

5e Jaarcongres V&VN/VS 2013

‘Op volle kracht vooruit!’

Donderdag 10 en vrijdag 11 oktober 2013 Hotel en Congrescentrum Papendal, Arnhem Erna Vrijland (links)

www.jaarcongresvenvnvs.nl

6

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Agenda

Calibris maakt werk van de wijk Nederland telt inmiddels 26 wijkleerbedrijven. Binnen dit concept van Kenniscentrum Calibris maken mbo-studenten, werkzoekenden en vrijwilligers kennis met werken in de zorg en welzijn in de wijk waar ze wonen. Om nieuwe stageplekken te realiseren, waarbij zorgleerlingen bewoners helpen bij allerlei hand- en spandiensten. Maar ook om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt via vrijwilligerswerk in de wijkleerbedrijven te begeleiden naar betaalde arbeid. Annelies Bannink, Landelijk Strategisch adviseur Zorg, vertelt.

“Een boodschap doen, de hond uitlaten, iemand voorlezen of eens lekker de ramen lappen; zorg­ en welzijnsinstellingen krijgen meer en meer te maken met vragen van wijkbewoners waar geen passend aanbod voor is. Stagiairs en vrijwilligers die vanuit het WijkLeerbedrijf aan de slag gaan, zijn daarom altijd een graag geziene gast. Ze helpen bewoners bij klusjes die ze zelf niet meer kunnen doen. Maar waar­ voor ze, veelal vanwege de bezuinigingen, geen thuiszorg of ondersteuning via de gemeente meer krijgen. Langer thuis wonen Met het WijkLeerbedrijf probeert Calibris dus te voldoen aan de groeiende vraag naar zorg en dienstverlening aan of dichtbij huis. Die groei is het gevolg van de ver­ grijzing; er komen meer ouderen die ook nog eens ouder worden. Daarbij komt nog dat het beleid van de overheid en partijen in de zorg zich er steeds meer op richt dat mensen met een hulpvraag langer thuis blijven wonen. De nadruk komt dus meer te liggen op versterken van de eigen kracht van de zorgvrager en het organiseren van hulp vanuit zijn eigen netwerk. Maar in de praktijk hebben mensen daarbij wel

“Stagiairs en vrijwilligers zijn altijd een graag geziene gast.”

GGZ Verpleegkundig Specialisten Verantwoord behandelen 5 juni 2013 Beatrix Theater, Utrecht T: 020 409 0368 De nieuwe beroepsprofielen V&V 2020: gericht op de toekomst Informatiebijeenkomsten over de nieuwe beroepsprofielen en de verwachte impact in de praktijk 12 juni 2013, Utrecht 18 september 2013, Nijmegen 10 oktober 2013, Rotterdam 18 november 2013, Amsterdam 3 december 2013, Groningen www.academie.venvn.nl Van dromen naar doen! De beste zorg aan patiënten en cliënten 26 september 2013 V&VN jaarcongres 2013 WTC, Rotterdam www.congresexcellentezorg.nl

“Zorgleerlingen helpen bewoners bij klusjes die ze zelf niet meer kunnen doen.” wat hulp nodig. Niet altijd in de vorm van verpleegkundigen die hen medisch onder­ steunen. Soms is een paar helpende handen al genoeg. De zorg­ en dienstverlening in een Wijk­ Leerbedrijf is een nieuwe vorm van onder­ steuning van hulpvragers in de buurt. Te­ gemoetkomen aan hulpvragen van klanten wordt gecombineerd met het opleiden van mbo­studenten en van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De studenten lopen stage in het WijkLeerbedrijf en de niet­uitkeringsgerechtigde werkzoekenden willen zich oriënteren op de zorg en werk­ ervaring opdoen. Voor al deze problemen biedt het WijkLeerbedrijf een oplossing.

niveau 1 en 2. Studenten leren, begeleid door docenten, theorie en vaardigheden binnen het Wijkleerbedrijf zelf. Maar ook leren ze in de beroepspraktijk in de wijk; ze kunnen dus al snel als stagiair aan de slag. Op die manier maken studenten kennis met het werken in de zorg en dienstverle­ ning. Verspreid over 26 locaties nemen landelijk momenteel ongeveer 650 studenten van mbo niveau 1 en 2 én vrijwilligers deel aan de wijkleerbedrijven. Van de studenten stroomt ongeveer 70 procent door naar een opleiding naar niveau 3. Voor 2014 streeft Calibris ernaar om ongeveer 55 wijkleerbe­ drijven te realiseren.”

Snel aan de slag Om de wijkleerbedrijven in het hele land te realiseren, brengt Calibris onder meer zorginstellingen, welzijnsinstellingen, soms woningbouwverenigingen én ROC’s bij elkaar. ROC’s leiden de studenten op via één of tweejarige trajecten, voor mbo

Calibris start, regisseert en ondersteunt het WijkLeerbedrijf op verschillende plaatsen in het land. Voor meer informatie: www.calibris.nl/wijkleerbedrijf

Bureau Lambregts w w w . B u r o L a . n L

Bureau Lambregts w w w . B u r o L a . n L

‘Wijkverpleegkundige anno nu’ 25 mei 2013 Congrescentrum de ReeHorst, Ede [email protected] T: 071­5148203

Het hart van onze zorg Verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgenden

Op volle kracht vooruit 5e jaarcongres V&VN Verpleegkundig Specialisten 10 en 11 oktober 2013 Papendal, Arnhem www.jaarcongresvenvnvs.nl Rheumatology Care: Challenges for Nurses 11 en 12 oktober 2013 De Doelen, Rotterdam www.rheumatologycare.eu Week Chronisch Zieken Thema Mantelzorg en Vrijwilligerswerk 8­16 november 2013 www.chronischziek.nl De verrichtingen vastgelegd Congres 10 jaar Master Advanced Nursing Practice 23 en 24 januari 2014 Zonneheuvel, Doorn T: 071­5148203 E: [email protected]

7

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Verpleegkundig specialist ggz

Met één been in de medische wereld Ervaren psychiatrisch verpleegkundigen kunnen sinds 1997 doorgroeien tot verpleegkundig specialist. Na een driejarige studie op masterniveau mogen zij aan de slag als hoofdbehandelaar. Het inzetten van zulke specialisten werpt zijn vruchten af; de zorg binnen ggz-instellingen wordt beter én goedkoper. Een vertrouwd gezicht, dat is de verpleegkundig specialist ggz intussen geworden bij de meeste grote ggz-instellingen in Neder­ land. Dagelijks bewijzen de specialisten, die ook bepaalde medische handelingen mogen verrichten, hun meerwaarde. Dankzij hun inzet is de zorg beter afgestemd op de individuele hulpvraag van de patiënt, zijn zorgprocessen efficiënter ingericht en worden wachtlijsten verkort. Er wordt goedkoper gewerkt, bijvoorbeeld omdat specialisten zelf­ standig patiënten behandelen. De psychiater hoeft niet uit zijn werk te worden gehaald voor een (herhalings)recept. Beste resultaat Het afstemmen van de behandeling en het type behandelaar op de behoefte van patiënt levert het beste resultaat op. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg stelde jaren terug al dat ‘niet de hiërar­ chie van een oude beroepenstructuur, maar de deskundigheid en de competenties van hulpverleners richtinggevend dienen te zijn voor de vraag wie de patiënt het beste kan helpen’. Patiënt, zorgaanbieder (de ggz-instelling) én de zorgverzekeraar pro­ fiteren van de expertise die de breed opgeleide verpleegkundig specia­ list ggz levert in diverse ggz-zorginstellingen door heel Nederland.

Ambitieuze verpleegkundigen zetten een nieuwe carrièrestap met de opleiding tot verpleegkundig specialist van opleidingsinstelling GGZ-VS. Meer informatie over het werk van de verpleegkundig specialist ggz en de opleiding vind je op www.ggzvs.nl.

Zorg ondersteunen

Een brug slaan

Mirjam Stender is circuitmanager Langerdurende Behandeling en Zorg binnen Dimence (Deventer). Ze geeft leiding aan circa 140 medewerkers, verdeeld over vijf ambulante behandel­ teams, twee beschermde woonvormen, twee dagactiviteitencentra, een somati­ sche polikliniek en een secretariaat. Ze leidt het circuit samen met een psychi­ ater die zorgmanager is. Mirjam richt zich primair op de bedrijfsvoering. “Het is mijn hoofdtaak om de zorg zo goed mogelijk te ondersteunen. Ik doe dat door processen en methodes effi­ ciënt in te richten, dus door de patiënt centraal te stellen in de bedrijfsvoe­ ring.” Volgens Mirjam is een gezonde bedrijfsvoering een vereiste voor goede zorg. “Je kunt pas aan de inhoud werken als je bedrijfsstrategische processen optimaal zijn ingericht”, betoogt ze. Om als manager verbon­ den te blijven met de patiëntenzorg is zij ook behandelaar van cliënten met persoonlijkheidsproblematiek. “Voor mij is deze mix aan taken ideaal.”

Emmie van Esveld is hoofdbehande­ laar van cliënten op een resocialisatie­ afdeling binnen Yulius (Dordrecht). “Samen met de cliënt en het multi­ disciplinaire team geef ik vorm aan zorg en behandeling. Ik heb hierin een centrale rol. De verantwoordelijkheid voor zorg aan en behandeling van de 25 cliënten ligt bij mij. Met elk van de cliënten heb ik een zelfstandige behandelrelatie. Wanneer nodig roep ik ondersteuning in van een arts, een psychiater, psycholoog of een andere discipline. Maar uiteindelijk zet ik, samen met de cliënt en het team, de te volgen koers uit.” Naast directe cliëntenzorg participeert Emmie in een landelijk project van het Trimbos Instituut ter bevordering van erva­ ringsdeskundigheid bij herstel. “Als verpleegkundig specialist ggz sla je ook een brug tussen verplegingsweten­ schap en praktijk.”

Screenen, behandelen en onderzoeken Anna Souverijn leidt binnen Rivier­ duinen (Leiden) het onderzoek naar het functioneren van de stofwisseling bij patiënten die antipsychotica ge­ bruiken (metabole screening). Deze patiënten hebben vaak last van ernstige gewichtstoename. Als ze daarbij onge­ zond leven, is de kans groot dat ze ook lichamelijke ziektes krijgen zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Afhankelijk van de uitkomsten van haar onderzoek helpt ze de patiënt zijn leefstijl verbeteren. Maar daar blijft het niet bij. “Naast het screenen en behandelen van patiën­ ten doe ik onderzoek op dit gebied en publiceer ik erover. In 2012 startte ik het onderzoek ‘Overmatige eetlust bij het gebruik van antipsychotica’. De eerste resultaten worden in 2014 verwacht.”

“De mix aan taken is ideaal”

8

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

Ouderenzorg: dynamischer dan je denkt Het idee dat ouderen alleen basiszorg krijgen, is achterhaald. In de toekomst komt juist meer nadruk te liggen op welzijn, eigen kracht en keuzes dan op zorg alleen. Saai is ouderenzorg dan ook absoluut niet. Want ouderen ondersteunen in plaats van alles van ze over te nemen, is een complexe en veelzijdige taak die veel kennis en expertise vraagt van toekomstige mbo- en hbo-professionals.

Jongeren hebben een verkeerd beeld van werken in de ouderenzorg. Alsof je er de hele dag niets anders doet als billen wassen en maaltijden voe­ ren. Een hardnekkig vooroordeel dat ertoe heeft geleid dat nog maar weinig studenten Verpleeg­ kunde met ouderen willen werken. Nog geen zeven op de honderd volgens de laatste cijfers. Jammer, want naast ouderen doen studenten daarmee vooral zichzelf tekort. De ouderenzorg is dynamischer dan ze denken. Een uitdagend en veelzijdig vak waarvoor veel kennis nodig is. Waarbij de verpleegkundige verbanden legt tussen aandoeningen, risico’s kan inschatten en tijdig ingrijpt. Met niet alleen aandacht voor de ziekte, maar vooral voor de mens. Een vak ook waarin de focus steeds meer verschuift naar wat ouderen nog wel zelf kunnen. Zodat er mét in plaats van vóór hen wordt nagedacht.

“Wat zou jouw oma willen, of jijzelf ?” Levensverhalen Ike Aubel, docent zorg op het Horizon College in Alkmaar, geeft aan: “De verpleegkundige wordt steeds meer de spin in het web die andere professionals aanstuurt en de informele zorg ondersteunt. In de toekomst ligt meer nadruk op welzijn, eigen kracht en keuzes dan op zorg. Ouderen wassen en ondersteunen met eten en drinken, prima! Maar huidige zorgprofessionals kijken vooral naar wat de cliënt zelf wil.”

Aubel weet waarover ze praat. Samen met Anja de Schutter, docent welzijn, ontwikkelde ze het lesprogramma ‘Thuiskracht’. Zij deden dat in opdracht van en in samenwerking met Stichting WonenPlus Noord-Holland, die onder meer met vrijwilligers zorgt voor ondersteuning van thuis­ wonende ouderen. De module, opgenomen in het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO), benadrukt de samenhang van wonen, welzijn en zorg. Het biedt een andere kijk op zorgvragen. Door ouderen te ondersteunen in plaats van alles van ze over te nemen. En door aandacht te hebben voor levensverhalen. Individuele behoeften Studenten die Aubel voor zich krijgt, hebben aanvankelijk wat moeite met de ondersteunings­ visie. “Dan zeggen ze: ‘Dat is iets voor activi­ teitenbegeleiders’. Maar welzijn past bij zorg. Het lijkt eng dat je je moet schikken naar de zorgvrager, maar het gaat om heel kleine dingen. Bijvoorbeeld dat een cliënt misschien liever aan de andere kant van zijn bed uitstapt. Of liever zijn rechterarm eerst in het jasje steekt in plaats van de linker die jij altijd aanbiedt. Aan het ein­ de van de lessen zijn de studenten zich daarvan bewust, én heel enthousiast. Het is namelijk ook goed voor te stellen. Het staat dicht bij jezelf: wat zou jouw oma willen, of jijzelf?” Aubels scholingsmodule voor toekomstige mboprofessionals past prima binnen het NPO. Ruim 650 organisaties werken daarvoor landelijk en regionaal samen. Doel is een samenhangend zorg- en ondersteuningsaanbod dat beter is afge­ stemd op de individuele behoeften van ouderen. Voor ouderen leidt deze kwaliteitsslag tot meer zelfredzaamheid, meer functiebehoud en minder hoeven terugvallen op de zorg. www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl

Gezondheidsonderzoek en zorginnovatie Vooruitgang vraagt om onderzoek en ontwikkeling. ZonMw financiert gezondheidsonderzoek én stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). In totaal beheert ZonMw zo’n negentig subsidieprogramma’s. www.zonmw.nl