Fietsroute door de geschiedenis van het
Veluwerandmerengebied + 37 km Wist u dat in de 14e eeuw roofridder Herbert van Putten vanuit zijn kasteel Nyebeek in het Veluwerandmerengebied huishield? Kent u de verhalen over de stormvloeden? Deze fietsroute leidt u langs verschillende relicten uit de historie van het Veluwerandmerengebied.
Fietsroute door de geschiedenis van het Veluwerandmerengebied Wist u dat in de 14e eeuw roofridder Herbert van Putten vanuit zijn kasteel Nyebeek in het Veluwerandmerengebied huishield? Kent u de verhalen over de stormvloeden? Wist u dat in Flevoland de oude restanten van het historische havenhoofd van Elburg liggen? Tijdens deze fietstocht wordt u door de geschiedenis van het Veluwerandmerengebied geleid. Onderweg komt u langs verschillende relicten uit de rijke historie van dit gebied. En door de verhalen uit het verleden leert u dit landschap met andere ogen te bekijken. Naast de vele bijzondere verhalen over de vroege middeleeuwen en de vrijwel intact gebleven vestingstad Elburg, voert de fietstocht u door prachtige natuurgebieden.
Heel veel fiets- en leesplezier!
4
3 2
Kop van ‘t Ende
23 22
5 Informatie centrum
7
1
24
6
21
19
Thornspic
14 15
16
13 Ludgeruskerk
20
Veluwerandveer
17
11
25
18
9 10
Spijkbos
Bremerbergbos
8
De Duif
12
Geschiedenis van de Veluwerandmeren Historie Diverse vindplaatsen op de zandruggen van de Veluwe en in de rivierdelta van het vroegere Almere wijzen erop dat het Veluwerandmerengebied al in de prehistorie bewoond werd. Het gebied kenmerkte zich door een merencomplex met moerasbossen en uitgestrekte veengebieden.
Zuiderzee De Zuiderzee ontstond in de loop van de Middeleeuwen uit een merencomplex dat in de Romeinse tijd al bekend stond als Flevo Lacus. De soms woeste zee was zowel een vloek als een zegen voor de bewoners van het gebied. Handelsschepen bevoeren de zee en er werd volop gevist op haring, ansjovis en garnalen. Bij storm kon het flink spoken op de Zuiderzee. Honderden schepen vergingen met man en muis in het woeste water en dijken rond de zee braken regelmatig door.
Inpolderingen In de loop van de negentiende eeuw ontstond het plan de Zuiderzee geheel of gedeeltelijk in te polderen. Het uiteindelijke plan tot afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee was afkomstig van Ir. Cornelis Lely. Met de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 kwam er een einde aan eb en vloed in het gebied. Dat betekende een veel grotere veiligheid in het Veluwerandmerengebied. De afsluiting had grote gevolgen voor de visserij en de natuur, en betekende de nekslag voor de duizenden vissers die op de Zuiderzee hun boterham verdienden. Veel vissers maakten gebruik van de Zuiderzeesteunwet en vroegen een uitkering aan. Anderen werden bijvoorbeeld pluimveehouder of boer.
Startpunt Informatiecentrum Veluwerandmeren Het Informatiecentrum Veluwerandmeren is leuk voor jong en oud. Op speelse en interactieve wijze kom je er in korte tijd veel te weten over recreatie en natuur 1. Start in het Veluwerandmerengebied. Ook (cultuur)historie Vanaf het Inforen waterbeheer komen uitgebreid aan bod. Vanaf het matiecentrum dakterras heeft u een fantastisch uitzicht. Veluwerandmeren
Nieuw land Na de watersnood van 1916 werd op 14 juni 1918 de Zuiderzeewet aangenomen, waarin tot de inpoldering van de Zuiderzee werd besloten. Met de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 kwam er een einde aan eb en vloed in het gebied. In 1957 was de drooglegging van Oostelijk Flevoland een feit. De nieuwe polder had in het begin hoofdzakelijk een agrarische bestemming. Dat is in het landschap nog goed te zien aan de strakke indeling en grote en rechte kavels. Er werden strenge eisen gesteld aan de bewoners van dit nieuwe land. Potentiële bewoners kregen bezoek van ambtenaren die kwamen kijken of zij hun huis netjes onderhielden en hun kinderen een goede opvoeding kregen.
Kasteel Nyebeek In het Drontermeer (ten noorden van de brug), bij de oude haven van Elburg, heeft kasteel Nyebeek gestaan. In de 14e eeuw is kasteel Nyebeek door een stormvloed verwoest. Kasteel Nyebeek was een slot met een tien voet dikke muur, een valpoort en in het midden de woningen van de ridders. Rondom het kasteel lagen boerderijen, bossen en rietlanden vol met wild. Het was één van de vele kastelen van de (roof)ridders van Putten.
fietst u in noordelijke richting. 2. Volg het fietspad onder de brug door. U fietst langs de zandopslag van Eeltink richting het historisch havenhoofd van Elburg. 3. Even voorbij de zandopslag is een uitkijkpunt. U heeft hier een mooi uitzicht op de haven van Elburg. 4. Steek de weg over richting het historisch havenhoofd van Elburg. Kijk goed uit met oversteken!
Historisch havenhoofd van Elburg ‘Kop van ’t Ende’ Al in de vroege Middeleeuwen was visserij belangrijk voor Elburg. De toegang over water verzandde echter regelmatig. Daarom was het nodig om in zee dam- 5. Fiets over het men aan te leggen, zodat het voor vissers mogelijk fietspad onderbleef om veilig Elburg in te varen. Met de inpoldering langs het histovan Flevoland kwam dit historische havenhoofd op risch havenhoofd het droge te liggen en werd onderdeel van het nieuwe naar de Elburland. gerweg. Vervolg Het drooggelegde gebied van Flevoland is niet altijd uw weg (linksaf) zeebodem geweest. Bij de Stobbenweg, ten noordrichting Elburg. U westen van het historisch havenhoofd, zijn bij de fietst over de brug drooglegging van Flevoland de versteende restanlangs de haven ten van een moerasbos uit de Steentijd tevoorschijn naar het historigekomen. sche centrum van
Hanzestad Elburg Ooit was Elburg een rustiek vissers- en handelsplaatsje aan de Zuiderzee. De grond was eigendom van de plaatselijke (roof)ridder, terwijl de grond landinwaarts in bezit was van de graaf van Gelre. Begin 13e eeuw kreeg Elburg stadsrechten. Het was toen een nederzetting achter grachten, mogelijk met een houten palissade of aarden wal. Na eeuwenlang geteisterd te zijn geweest door overstromingen wordt, na de orkaan van 1362 en de watervloed van 1367, een rigoureus besluit genomen. Elburg moet worden verplaatst. Willem van Gulick, de toenmalige hertog van Gelre, geeft zijn rentmeester Arent thoe Boecop de opdracht om een versterkte stad te bouwen. In slechts vier jaar tijd (1392 tot 1396) bouwt Arent thoe Boecop een stad met een rechthoekige plattegrond.
Elburg. 6. Bij de rotonde gaat u linksaf naar het centrum van Elburg. 7. Ga onder de poort door naar de binnenstad van Elburg, de Vischpoortstraat. 8. Ga over de brug rechtdoor, de Jufferenstraat, en verlaat de stad. 9. U kruist de stadsgracht. Sla voor de parkeerplaats rechtsaf, de Gregorystraat in.
Ruïne Sint Ludgeruskerk Op de grens van Elburg en Doornspijk ziet u de res- 10. De Gregorystraat tanten van de Sint Ludgeruskerk. De fundamenten gaat over in de van de Sint Ludgeruskerk kwamen aan het licht bij Wildemaetstraat. archeologisch onderzoek in 1978. 11. U fietst korte tijd Rond 1100 stond hier een tufstenen kerk, gebouwd op parallel aan de de restanten van een nog ouder houten kerkje. De kerk Flevoweg. is vernoemd naar Sint Ludgerus, een zendeling die in 12. Steek bij de de 8e eeuw de Friezen moest bekeren. Er zijn verwijNieuwstadsweg zingen dat Ludgerus in deze regio kwam schuilen bij de Flevoweg over. familie als de Friezen weer eens in opstand kwamen. Kijk goed uit bij De Sint Ludgeruskerk is in 1825 verwoest door water het oversteken! en vuur. Nu resten er niet meer dan de fundamenten. Volg de Nieuw-
Het oude land van Thornspic De oudste vermelding van omstreeks het jaar 800 spreekt van de Villa Thornspic. Dit is een nederzetting met een zekere kern, de plaats waar de eigenaar van het landgoed woonde. Zo’n villa bestond uit verscheidene boerderijen die soms zelfs op vrij grote afstand van het middelpunt lagen. Het gebied was in bezit van de hertog van Gelre, die een belangrijke rol speelde in de ontginning van het land en ontstaan van het dorp. In de 16e eeuw kreeg het gebied aan het einde van de Kerkdijk de naam Doornspijk. In 1825 stortte de kerk aan zee in en verhuisde de naam Doornspijk naar het gebied tegenover het erf Klarenbeek.
stadsweg (langs de oude zeedijk) tot de ruïne van de Ludgeruskerk. 13. U fietst verder over de Oude Zeeweg en vervolgens over de Knibbelweg en komt in het gebied van de Bijssel.
Bijssel De (roof)ridder Herbert van Putten en zijn familie hadden in 1313 13 foliobladen nodig om al hun bezittingen vast te leggen. Er werd een nauwkeurige boekhouding bijgehouden, waaruit valt op te maken dat Gerardus van Bijssel jaarlijks op St. Maarten 35 geldstukken en vier kapoenen moest leveren als vergoeding voor één weiland. De Graaf van Gelre had in Bijssel 18 boerderijen, waarop horigen werkten. “Het goet tot Bijssell,” een versterkt adellijk huis, was in de loop der jaren in bezit van verschillende geslachten. Achter het huis waren een hof, plantages en vijf landerijen. Volgens overlevering is het huis driemaal verplaatst vanwege voortdurende afkalving van de kust en bestaat het al lang niet meer.
14. Ga op de kruising met de Bliksweg linksaf. Aan het eind komt u op de Oude Molenweg. 15. Sla bij molen ‘De Duif’ rechtsaf, de Kolmansweg. 16. Vervolg de Kolmansweg tot de Vreeweg. Ga hier rechtsaf Molen ‘De Duif ’ richting de pont. Op deze locatie stond al voor 1818 een standerdmo- 17. Neem de pont len. In 1886 brandde de molen door blikseminslag af. over het VeluDe firma Ten Sijthof uit Deventer had een molen in wemeer. onderdelen klaarliggen voor een Limburgs bedrijf dat failliet was gegaan. Deze werd toen aangekocht en in zes weken tijd was de molen weer klaar voor gebruik.
Veluwerandmeren De Veluwerandmeren bieden voor elk wat wils. Recreatie en natuur gaan er hand in hand. Dat is één van de aantrekkelijkste kanten van dit veelzijdige, maar tegelijk kwetsbare gebied. De goede waterkwaliteit heeft er voor gezorgd dat de Veluwerandmeren een ‘wetland’ van internationale betekenis is. Het is een gebied waar veel watervogels, waaronder de zeldzame kleine zwaan, rusten en voedsel vinden. Waterplanten, zoals fonteinkruiden en kranswieren, gedijen nergens ter wereld zo goed als in de Veluwerandmeren.
Biddingahem 18. U komt aan bij Aquacentrum Bremerbergse Hoek. Verlaat het terrein. U kruist een fietspad en gaat hier rechtsaf. U fietst langs het Veluwemeer in noordoostelijke richting. 19. Ga bij de kruising met de Bijsselseweg linksaf. Als u erg moe bent, kunt u de route inkorten door het fietspad te vervolgen. U komt dan vanzelf weer uit bij het Informatiecentrum Veluwerandmeren.
Aan het einde van de 8e eeuw bestond een buurtschap Biddingahem, ook wel Bidningahusum genoemd. Hieraan dankt het huidige Biddinghuizen haar naam. Het buurtschap Biddingahem lag in de buurt van Doornspijk. Naast de haven aan de monding van een rivier, waren er boerderijen, herenhuizen en een kerk in Biddingahem. In de 12e eeuw is Biddingahem mogelijk verloren gegaan door stormvloeden. De Allerheiligenvloed in 1170 betekende mogelijk het definitieve einde voor Biddingahem.
Spijkbos De naam het Spijk komt uit een ver verleden, toen vissers de Zuiderzee bevoeren en er hun netten uitwierpen om aan de kost te komen. Het Spijkbos is aangelegd tussen 1965 en 1973. Middenin het Spijkbos ligt de spijkvijver. ‘s Zomers zijn er prachtige soorten libellen te zien en in de herfst en in de winter strijken er veel soorten watervogels neer om te rusten. Dit is een uitgave van: Informatiecentrum Veluwerandmeren Bremberbergdijk 10a 8256 RD Biddinghuizen
20. Steek de Spijkweg over. Fiets een klein stukje naar rechts en neem het fietspad linksaf het bos in. 21. Ga op de T-splitsing rechtsaf. U fietst achter Walibi World langs de Bremerberg Tocht. 22. Ga bij ANWBpaddestoel 24307 een klein stukje linksaf en direct weer rechts (dus vrijwel rechtdoor) het Spijkbos in. 23. Ga bij ANWBpaddestoel 24309 rechtsaf tot u bij de Spijkweg bent. Steek voorzichtig over. 24. Ga rechtdoor tot u bij de dijk uitkomt. 25. Ga hier linksaf tot u weer bij het Informatiecentrum Veluwerandmeren bent.
www.infoveluwerandmeren.nl Deze fietstocht is mogelijk gemaakt door:
aigu ontwerpstudio
