Veiligheidscertificatenfraude VCA staat voor Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers (VGM Checklist Aannemers).
Als aannemer A in aanmerking wil komen voor een VCA-certificaat, moeten zijn werknemers volgens een van de punten in de checklist het diploma Basisveiligheid (BVCA) behalen en de operationeel leidinggevenden het diploma Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden (VOL-VCA).
De ontdekte fraude met VCA-diploma’s komt niet zomaar uit de lucht vallen. De SSVV had al langer aanwijzingen dat er iets mis was met de kwaliteit van examinering.
In het oude stelsel concurreerden ruim vijftig exameninstellingen met hun eigen VCAexamenvragenbank, examencommissie met hun eigen opvattingen.
Daarnaast waren er negen verschillende toezichthouders.
De wens van de SSVV om deze situatie beter beheersbaar te maken, leidde op 1 januari 2004 tot een nieuw systeem: een centrale VCA Examenbank beheerd door ECABO en een Toezichthouder, de Stichting Examenkamer.
Via de VCA Examenbank krijgen de ongeveer 45 erkende examencentra centraal VCA-examens aangeleverd. De Stichting Examenkamer zorgt vervolgens voor het onafhankelijke toezicht op examinering. Daarnaast lanceert de SSVV binnenkort een centraal registratiesysteem voor diploma-
’s. In het nieuwe systeem komen – met terugwerkende kracht tot 1 januari 2004 – alle diploma’s BVCA en VOL-VCA te staan. ‘Opdrachtgevers kunnen zo via internet checken of bijvoorbeeld Jan Pietersen wel een VCA-diploma heeft en of het nummer klopt’, verklaart Hillen de waarde van het systeem. De oudere diploma’s blijven er buiten. ‘We hebben geen gebouw met honderd man die dat allemaal met terugwerkende kracht kunnen invoeren’, zegt de SSVV-directeur.
‘De helft van de diploma’s wordt binnen een paar jaar vernieuwd waardoor de waarde van het systeem steeds meer toeneemt’, denkt Hillen. Hij acht de kans op fraude in het nieuwe stelsel kleiner.
‘U kunt diploma’s namaken, maar er wordt op u gelet!’.
Directeur Annie Kempers van de Stichting Examenkamer pleit ervoor ook de oude diploma’s in het centraal registratiesysteem op te nemen. ‘De diploma’s zijn tien jaar geldig’, stelt ze. Kempers kan zich voorstellen dat de SSVV de middelen niet heeft.
‘Totdat blijkt dat de praktijk redelijk hardleers is en er toch iets aan gedaan moet worden.’
Daan Speetjens, als adviseur betrokken bij de invoering van VCA in ondernemingen en sinds 1996 zelfbenoemd ‘kritiseur’ van de SSVV, voelt er ook niet veel voor alleen de nieuwe diploma’s in het registratiesysteem op te nemen: ‘Die overige een miljoen diploma’ s zitten dan tien jaar onder water!’ Hij vermoedt dat de SSVV aardig wat geld verdient met het VCA-systeem. Daarnaast stelt Speetjens voor dat de stichting een ‘deltaplannetje’ op het ministerie loslaat om subsidie voor dit registratieproject te verwerven.
Het verbaast Hillen dat Speetjens in de kas van de SSVV kan kijken. Maar hij moet toegeven: ‘Het zou wel optimaal zijn om iedereen in het centrale register op te nemen’.
De Arbeidsinspectie is bezorgd over de ontdekte fraude.‘We kunnen optreden tegen onveiligheid, maar het systeem is vrijwillig en daar kunnen we dus niet op handhaven. We hebben het VCA-systeem altijd als een belangrijk instrument beschouwd en gesteund. Als blijkt dat er fraude wordt gepleegd, dan is dat de bijl aan de wortel van het systeem’, aldus Rob in ’t Veld, waarnemend directeur van de directie Major Hazard Control.
Het kwaliteitsverschil in VCAexamens was de afgelopen jaren nogal groot doordat er nogal wat verschillende exameninstellingen waren die de examens maakten. Tel daarbij op dat een opleidingsinstituut vaak gekoppeld is aan een exameninstituut.
Voor een buitenstaander is de conclusie dan gauw getrokken.
Volgens de SSVV zijn de te globale eindtermen voor de opleiding Basisveiligheid mede schuldig aan deze variatie in kwaliteit.
Een van de manieren waarop de SSVV dit wil ondervangen is het concretiseren van de eindtermen basisveiligheid tot toetstermen.
Kempers is het regelmatig tegengekomen dat kandidaten een boek in hun handen gedrukt kregen en nog dezelfde dag examen moesten afleggen. ‘Dan zijn er per vraag drie opties en iedereen kan een hokje zwart maken’, zegt ze insinuerend. ‘We moeten zorgen dat we
hetgeen we willen bereiken, ook realiseren’, aldus Kempers.
Een woordvoerder van een opleidings-
en examenbureau in het Europoort-Botlekgebied begrijpt dat er frauduleuze certificaten zijn opgedoken. ‘De examenbureaus werden slecht gecontroleerd.
Is er ergens een onderhoudsstop, dan wordt er overal personeel vandaan geplukt dat in principe aan de eisen moet voldoen.’ Daarnaast is het volgens dit bureau wel bekend wie de rotte appels in het veld zijn.
‘Als je exameninstellingen ziet adverteren met een slagingspercentage van honderd procent, vraag je je af hoe ze dat kunnen garanderen.’
Ook andere spelers in het veld staan niet te kijken. Arie van Soest, veiligheidskundige die basisveiligheidsopleidingen verzorgt, was zelfs getuige van het kopieren van diploma’s. De inhoud van het VCA-systeem is volgens hem uit zijn verband getrokken met wat de oorspronkelijke bedoeling was. ‘Het was gericht op de petrochemische industrie, maar wordt nu bijvoorbeeld ook toegepast in de bouw. Dit kan een houding opleveren van: als ik het papiertje maar heb’, denkt van Soest.
Han Knegt, tot voor kort VCAcoordinator binnen Certificerende Instelling Aboma-Keboma stelde in het verleden aan werkgeversorganisaties in de bouw voor om een eigen alternatief uit te werken. ‘Ze vonden het een aardig idee, maar VCA was volgens hen inmiddels al zo geincorporeerd in het werkzame deel van de maatschappij dat ze er van afzagen’, betreurt Knegt de gang van zaken. De SSVV stelt de branches zelf verantwoordelijk voor het ontwikkelen van branchespecifieke instrumenten en opleidingen. Een van de branches die – naast de VCA – een branchespecifiek instrument ontwikkelde, is railinfrastructuur van de NS1.
De in april ontdekte fraude staat niet op zichzelf. Uitgerekend in de Amercentrale blijken werknemers met valse VCA-diploma’s tewerkgesteld. Weliswaar niet ten tijde van het ongeluk dat zich daar op 1 september 2003 voordeed (een steiger in het inwendige van een stoomketel van de Amercentrale stortte in elkaar en dat kostte vijf mensen het leven), maar de politie onderzoekt nog of de mensen die bij het ongeluk betrokken waren ook valse diploma’s hadden.
Deze vervalste diploma’s hadden het logo van de Stichting Examenkamer en zodoende werd directeur Kempers bij de fraudezaak betrokken. ‘Een goed functionerend examenbureau zag zich geconfronteerd met valse diploma’s dat het niet had afgegeven. De persoonsgebonden informatie was met een ander lettertype aangebracht dan dat het bureau normaal gebruikt’, verhaalt Kempers over het fraudegeval.
In samenspraak met de Examenkamer deed het examenbureau aangifte bij de politie.
Aannemer, opleidingsinstituut en exameninstituut: voor de hand liggende schuldigen in dit verhaal. Hebben werkgevers nog een verantwoordelijkheid in de ontdekte fraude? ‘DSM controleert de VCA-diploma’s, maar een goede vervalsing kunnen we niet constateren’, zegt een stellige Maurice Janssen van firmaveiligheid DSM. Janssen kan zich er absoluut niets bij voorstellen dat een aannemer zijn werknemers met valse papieren laat rondlopen.
‘Als een aannemer werk accepteert, kent hij de eisen die we stellen. Er is geen enkele legitimatie.’
Hij is een sterk voorstander van een aanpak van het probleem bij de bron en vindt een registratiesysteem een goed begin. Hij denkt dat er vanuit opdrachtgeverszijde weinig te doen valt aan fraude. ‘Behalve door de landelijke systemen maximaal te ondersteunen en overtredingen te melden bij de SSVV’, aldus Janssen
Ook Kempers kan niet anders dan constateren dat fraude voorkomt.
Maar ze heeft er geen enkel begrip voor. ‘Als je met begrip begint, waarom zou je dan nog eisen stellen aan examens en examineren’, verklaart zij. De SSVV heeft de Stichting Examenkamer gevraagd om op strikte wijze te controleren. ‘Dat doen we dan ook, alhoewel een betere situatie denkbaar is.’ Het is goed dat er sprake is van een toezichthouder en een set van regels.
Daarnaast acht ze het vanuit de Examenkamer wenselijk dat er een strikte scheiding komt tussen opleidings- en exameninstituten die nu vaak nog een geheel zijn. Opleiders hebben een andere verantwoordelijkheid dan exameninstellingen en dat kan strijdig zijn.
Kempers vindt het registratiesysteem een belangrijk instrumentarium om fraude te verminderen.
Daarnaast wil zij beveiligde diploma’s in ere herstellen.
‘Het diploma kan nog veel te gemakkelijk worden nagemaakt’, weet Kempers. Weliswaar kan ook een paspoort worden nagemaakt, maar ze vindt dat je eisen moet stellen aan waardedocumenten om de drempel voor fraude hoe dan ook te verhogen. ‘We doen het tenslotte om te werken aan een grotere mate van veiligheid. Dan is het onze zorgplicht een zo waterdicht mogelijk systeem te maken’, besluit ze.
10 JAAR VCA Op 8 september 2004 wordt het congres ‘10 jaar VCA’ gehouden. Staatssecretaris Rutte houdt dan de presentatie: ‘Hoe gaat de overheid om met een succesvol initiatief vanuit de markt zoals VCA’. Zie http://www.ssvv.nl/nieuws/pdf/flyer.pdf Meer weten? www.ssvv.nl en http://vca.ssvv.nl
