Van de voorzitter. Van de redactie

Van de voorzitter De afdelingsafgevaardigde en zijn plaatsvervanger (de heren Limpers en Netelbeek) hebben op zaterdag 27 november 2004 in Utrecht de najaarsvergadering van de NGV bijgewoond. Het hoogtepunt van de vergadering was voor de afdeling Apeldoorn e.o. de tweede prijs die de afdeling kreeg voor haar website na beoordeling door een deskundige jury van een groot aantal afdelingswebsites. Het is verheugend dat de afdeling Apeldoorn e.o. op deze wijze landelijke aandacht trekt en dat alles door de kundige en enthousiaste inzet van onze webmaster Jan Netelbeek. Hij was in de rol van plaatsvervangend afdelingsafgevaardigde in Utrecht aanwezig en kon de prijs (een bescheiden bedrag) namens de afdeling in ontvangst nemen. De eerste prijs was voor de website van de afdeling Kempen en Peelland, terwijl de afdeling Computergenealogie derde werd. In deze najaarsvergadering werd de begroting 2005 besproken en vastgesteld. Het aantal leden van de vereniging daalt en wordt geschat op 10.300 leden per 1 januari 2005. Minder leden betekent minder inkomsten maar door goed financieel beleid is een contributieverhoging niet nodig (en ook niet wenselijk!). Ook werden de beleidsintenties van het hoofdbestuur voor 2005 e.v. besproken. Afdeling Apeldoorn heeft er voor gepleit de website van de NGV te verbeteren en het blad Gens Nostra te moderniseren. Dat is belangrijk voor de uitstraling van de vereniging en voor de gewenste ledenwerving. In mei 2006 viert de NGV haar 60 jarig bestaan. De lustrumcommissie zal binnenkort een notitie sturen waarin haar plannen verder worden uitgewerkt. De afdeling Apeldoorn e.o. is gevraagd samen met de andere afdeling in Gelderland/Overijssel een bijdrage te leveren.

Van de redactie In dit nummer treft u weer diverse bijdragen van leden aan. Auke Vlietstra schrijft over Nederlandse kolonisten in Canada, J.A. Vernout over het voortbestaan van het ontbonden Gilde van Loodgieters te Haarlem en Jan Netelbeek over het gebruik van de digitale camera in het archief. Voor de computeraars zijn er weer de nodige tips en inlichtingen over websites. In de vragenrubriek laat Tonny Thuijs weten, dat de vraag naar huwelijk en voorouders van Johann Heinrich Garben nog onbeantwoord is. De vraag naar de betekenis van Cz riep vele reacties op en werd daarmee ruimschoots beantwoord. LET OP: Wijziging locatie afdelingsbijeenkomsten 1 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

De bijeenkomsten van de afdeling Apeldoorn e.o. worden met ingang van januari 2005 gehouden in De Stolp, Violierenplein 101. Meer informatie op blz. 4.

Agenda Voorjaarsprogramma

(Zie ook onze website: http://apeldoorneo.ngv.nl) De bijeenkomsten in 2005 worden gehouden in De Stolp, Violierenplein 101; zaal open vanaf 19.00 uur en aanvang lezing circa 19.30 uur. Zowel voorafgaand aan de lezing, als tijdens de pauze is er gelegenheid tot inzien van de periodieken van zusterafdelingen. Tijdens de pauze kan ook het bestand van de contactdienst (CALS) worden geraadpleegd. De bijeenkomsten duren doorgaans tot 21.45 à 22.00 uur. De Stolp is het zalencentrum van De Maten, waarin ook een vestiging van de bibliotheek is, en ligt aan het Violierenplein, het grote parkeerterrein bij het winkelcentrum De Eglantier aan de Eglantierlaan. Vanaf de halte De Eglantier van buslijn 3 (aan de Gildenlaan), is het nog zo’n 5 minuten lopen naar De Stolp. Met de bus van 19:16 vanaf het Busstation/NS kunt u zo precies om half acht in De Stolp komen. Richting Busstation/NS vertrekt lijn 3 even over het hele en halve uur van de halte De Heemgaard aan de Heemradenlaan, die op enkele minuten lopen van De Stolp ligt. Het Stadhuis van Apeldoorn was een aantal jaren een mooie en centraal gelegen vergaderplaats. Daar konden we gebruik van maken, omdat er op dinsdagavond altijd ook andere vergaderingen waren, meestal van raadscommissies. De vergaderingen van de raad en de raadscommissies zijn nu echter geconcentreerd op de donderdag, zodat er op dinsdag nog slechts incidenteel een vergadering, of andere activiteit in het Stadhuis is. Zo kunnen we niet meer goedkoop “meeliften” en hebben in De Stolp een weliswaar minder centrale, maar wel mooie en goed bereikbare vergadergelegenheid gevonden. Het bestuur vertrouwt erop, dat u uw weg naar De Stolp goed weet te vinden. Dinsdag 8 februari 2005: De Franse Tijd in Brabant door de heer Simon van Wetten uit Gemert. In het najaar van 1794 begon voor Brabant “de Franse Tijd”. Wellicht markeert het briefje dat de Franse generaal Salme op 20 september van dat jaar vanuit het kasteeltje in Beek en Donk naar het gemeentebestuur van Gemert stuurde, de sprong van de oude naar de nieuwe tijden. Dat Salme in dit mooie slotje NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

2

resideerde, gaf al aan waar de Fransen voor kwamen: het uitdragen van de revolutie. En dan kun je natuurlijk zonder gewetenswroeging kasteeltjes inpikken van zo’n niksnut van een edelman. In zijn brief excuseerde de generaal zich voor de plunderingen waaraan een aantal van zijn soldaten zich in het nabijgelegen Gemert schuldig had gemaakt. Dat was absoluut niet “de intentie der Franschen, oorlogende tegen de tyrannen”. Zulke soldaten waren de naam der Fransen niet waardig en zij zouden daarom dicht bij de weg tussen Gemert en Beek en Donk worden geëxecuteerd. De bevolking van Gemert werd uitgenodigd naar dit spektakel te komen kijken, en er zullen ongetwijfeld ook veel mensen uit de wijde omtrek van dit buitenkansje – een mooi uitstapje is nooit weg - gebruik hebben gemaakt. Wat er vervolgens tussen 1794 en 1813 allemaal veranderde?! En niet alleen in Gemert, maar in heel Brabant en in heel de (voormalige) Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden? Alles!! En ook nog in een – naar de maatstaven van die tijd – razend tempo. Of het nu ging om de tot dan toe onderdrukte positie van de katholieken of om de eerste pokkeninenting, het verbod op katholieke processies of de eerste gecoördineerde aanpak van de processierups; in alles werd de overheid ineens de regelende factor. Voor genealogen komt daar nog bij dat de informatiehonger van de overheid zóveel gegevens op allerlei papieren en overzichtsstaten deed belanden, dat wij de levensgeschiedenis van onze voorouders in de Franse Tijd met felle kleuren kunnen schilderen! Dit en nog veel meer wordt door Simon van Wetten nog net niet in geuren, maar wel zeer kleurrijk voor het voetlicht gebracht. De Franse Tijd vormde in alle opzichten een breuk met het verleden. Wat zullen de mensen destijds met verbazing uit hun ogen hebben gekeken. Twee uurtjes naar deze lezing luisteren, en u verlaat het pand net zo verbaasd en misschien wel verdwaasd als onze voorouders toen. Neem de proef op de som en kom! Simon van Wetten (geboren in 1955 in Amsterdam) is historicus, afgestudeerd aan de Universiteit van Nijmegen op, jawel, de rechtszaken die in de Franse Tijd werden afgehandeld. Hij is ook geschiedenisleraar, part-time archiefmedewerker, publicist, transcribent van laat-middeleeuwse geschriften en filmmaker. Dinsdag 8 maart 2005: Oorlogsdocumentatie door de heer David Barnouw van het Nederlands Instutuut voor Oorlogsdocumentatie NIOD) te Amsterdam. Kort na de bevrijding werd het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie opgericht. Daar bevinden zich archieven met foto’s, affiches, boeken en 3 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

brochures. Men is nog steeds bezig met inventariseren en er komt nog steeds nieuw materiaal boven water. Bijna alles (er blijft privacybescherming) wat het NIOD bezit is voor iedereen toegankelijk en in de studiezaal in tezien. De website www.niod.nl biedt toegang tot steeds meer van de archiefcollecties; ook de bibliotheekcatalogus kan er worden geraadpleegd. De spreker zal speciaal ingaan op het Englandspiel en op ervaringen van joden in ons land tijdens de oorlog. Hij zal ook vertellen over welke conflicten na de tweede wereldoorlog het NIOD documentatie heeft verzameld en welke informatie juist in andere archieven te vinden is, zoals in het Nationaal Archief en de Secties Krijgsgeschiedenis van de krijgsmachtdelen. Dinsdag 12 april 2005: Ledenjaarvergadering en na de pauze lezing over Boek op CD door mevrouw Mieke van den Dobbelsteen van het Apeldoornse bedrijf Boek op CD. De agenda en de jaarstukken worden in nr.1 van 2005 opgenomen. Mevrouw van den Dobbelsteen vertelt over de meters boekenkast die vervangen kunnen worden door CD’s en de wijze waarop u met die CD’s kunt werken, zoals zoeken en maken van een afdruk.

Evenementenkalender Raadpleeg voor de laatste nieuwtjes ook de website van de NGV: www.ngv.nl en klik op Agenda. 22 jan. 2005

ENSCHEDE Gebruikersbijeenkomst Pro-Gen, Parkhotel, Hengelosestraat 200, 7521 AL Enschede, zaal open vanaf 11.00 uur. Info: Arend Maas 055 5223655, e-mail: [email protected] 5 feb. 2005 WEESP Duitslanddag in het NGV Verenigingscentrum. 10:00 - 16:00 uur. 5 mrt. 2005 STELLENDAM 4de Genealogische dag GoereeOverflakkee. Hoofdkantoor Rabobank Westflakkee, Langeweg 63. 10:00 - 16:00 uur. Info: [email protected] 13 mrt. 2005 HENGELO Bibliotheek. Twentse Voorouderdag 2005. Info: [email protected] 2005 NIJMEGEN Grote viering i.v.m. 2000-jarig bestaan Nijmegen. Zie website: http://www.nijmegen2000.nl/ 12 & 13 mrt. 2005 KERKRADE Limburgdag. Organisatie: Heemkundekring. In vergadercentrum van Roda JC Stadion. NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

4

Inl. [email protected] Met het oog op Bronbeek Op zondag 23 januari 2005 om 14.00 uur organiseert Museum Bronbeek te Arnhem de interactieve rondleiding Met het oog op Bronbeek. De rondleiding is geschikt voor alle leeftijden en voert langs een geselecteerd aantal schilderijen, plastieken en monumenten. De duur is ongeveer anderhalf uur. Deelname op vertoon van een museumentreebewijs. Reserveren is gewenst (026) 376 35 55. Het bijzondere van deze rondleiding is dat deelnemers door de gids zullen worden gestimuleerd bewuster te kijken naar de vormgeving van de voorwerpen en dat daarover onderling gesproken zal worden. Museum Bronbeek, Velperweg 147 Arnhem - www.bronbeek.nl

Over de leden van de afdeling Wij verwelkomen als nieuwe leden van onze afdeling: dhr. mr. R.E.Bekking Stadskade 228 dhr. J.van der Velden Beverodelaan 201 mw. J.H.Ligt-Frugte Oude Apeldoornseweg 14 dhr. P.van der Lee Serenadestraat 27 Mw. A.G.M.Peters-Bouwman Friezenlaan 2 Dhr. B.J.Peters Friezenlaan 2 Mw. B.W.C.van der Ven Pruimenlaan 106

Apeldoorn Dieren Vaassen Apeldoorn Apeldoorn Apeldoorn Amstelveen

De redactie biedt in deze rubriek plaats aan alle leden om zich voor te stellen en iets over hun onderzoek mee te delen. Als u daar ook uw e-mailadres bij vermeldt, kunnen medeleden als ze dat willen makkelijk contact leggen. Bijvoorbeeld als zij in dezelfde streek of naar dezelfde namen onderzoek doen. Ook door uw onderzoeksprofiel te plaatsen in het Profielenboek op het ledengedeelte van de afdelingswebsite kunt u zich als lid bekend maken. U kunt u abonneren op de Nieuwsflits van de afdeling door uw e-mailadres aan de webmaster op te geven. Zie voor zijn e-mailadres de binnenzijde van het omslag.

Korte berichten (1) “Profielenboek” op onze website operationeel Degenen die over Internettoegang beschikken, kunnen gebruik maken van het z.g. “Profielenboek” op onze afdelingssite. Dit Profielenboek geeft ieder lid de mogelijkheid zijn of haar profiel op de website te plaatsen en dit later, indien nodig, aan te passen. U kunt ook de al geplaatste profielen bekijken om te zien of er voor u interessante onderzoekgebieden in voorkomen. 5 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Het Profielenboek bevindt zich in het beschermde gedeelte van onze website, dat u alleen via het wachtwoord (zie binnenkant omslag) kunt bereiken. De profielen zijn alfabetisch op naam gesorteerd. Meer informatie kunt u vinden in het vorige nummer en op http://apeldoorneo.ngv.nl.

De vermelde namen in het profielenboek leidden voor diverse leden al tot vruchtbare contacten Intikkers voor de biografische afdeling van het Verenigingscentrum. Na een instructiebijeenkomst en het verstrekken van de eerste pakketten in te tikken teksten zijn de intikkers aan de slag gegaan. Het bestuur wenst de groep veel doorzettingsvermogen.

60 jaar NGV in 2006 Heeft u al gekeken naar uw mogelijke bijdrage aan de uit te geven CD-rom met kwartierstaten? Om van die CD-rom een succes te kunnen maken is de medewerking van zoveel mogelijk leden nodig. U weet nog dat het gaat om kwartierstaten in de vorm van een Pro-Gen-, of Gedcombestand van 5 generaties, te beginnen bij een persoon geboren vóór 1930. Een nog samen te stellen redactiecommissie zal beoordelen of de ingezonden kwartierstaten zullen worden opgenomen. De samensteller blijft verantwoordelijk voor zijn inzending. Nadere berichten over de inzending volgen. De afdelingen uit de provincies Gelderland en Overijssel zullen samenwerken bij de voorbereiding. Wij gaan dus in overleg met de afdelingen IJssellanden, Twente, Achterhoek en De Liemers, Nijmegen en Betuwe.

Zomaar een krantenartikel - Nederlandse kolonisten in Canada Auke A. Vlietstra In juni 2004 kreeg ik van mijn schoonmoeder een artikel dat zij uit het “Twents Volksblad” van 15 juni 2004 had geknipt. Het “Twents Volksblad” is een wekelijkse advertentiekrant die in Nijverdal en omstreken wordt verspreid. Het artikel met de titel “Eeuwlang Nijverdalse emigrantenfamilies in Canada”, gaat over de grote groep Nijverdallers die honderd jaar geleden (maart 1904) naar Canada emigreerde en zich daar vestigde in Alberta. Het bleek een vertaling te zijn van een artikel uit de Christian Courier, een tweewekelijkse christelijke krant uit Canada.

NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

6

Mijn schoonmoeder gaf me het krantenstukje omdat het deels gaat over Hendrikus ter Telgte, een broer van de overgrootvader van mijn vrouw, die al in 1897 naar Canada was vertrokken. Daarnaast had ik enige jaren geleden van mensen die in Canada op familiebezoek waren geweest een kopie gekregen van een hoofdstuk (met titel : The Settlers) uit een boek dat de geschiedenis van de Nederlandse emigranten in Canada beschrijft. Het krantenartikel werd nu aanleiding om eens dieper op deze materie in te gaan. Internet is tegenwoordig dan een voor de hand liggende ingang. Al gauw werd de site van de Christian Courier (twee-wekelijkse christelijke krant) gevonden. Tot mijn verbazing bleek de hoofdredacteur Harry der Nederlanden te heten. Die naam was ik een halfjaar daarvoor eerder tegengekomen in Frederiksoord, waar ik museum "De Koloniehof" bezocht, het informatiecentrum van de Maatschappij van Weldadigheid. Daar wordt informatie gegeven over het leven in de koloniën van de Maatschappij. Op het terrein is ook een koloniehuisje te bezoeken. In de museumwinkel kocht ik het boekje “Willem en Marianne”, het verhaal over het ontstaan van de familienaam Der Nederlanden. De eerste dragers van die naam zijn namelijk als baby en peuter in de Maatschappij ondergebracht. Hun afkomst is nooit openbaar gemaakt, maar er zijn speculaties dat het nakomelingen van koning Willem II zijn. Ik kon Harry der Nederlanden over dit boekje en zijn mogelijke afkomst vertellen. Hij mailde me dat in zijn familie op verjaardagen het verhaal rondging dat ze afstamden van het huis van Oranje. Hij was natuurlijk zeer geïnteresseerd in de uitgave. Harry heeft van huis uit geen Nederlands geleerd, maar door zijn studie Duits redt hij zich er best mee. Van zijn kant vernam ik dat het boek waarvan ik het hoofdstuk “The Settlers” in huis heb, door een journalist van zijn krant is geschreven en daar ook is uitgegeven. Hij had nog een aantal exemplaren liggen en we besloten tot een ruil. Ik bestelde voor hem het boekje over de familie der Nederlanden en hij stuurde het boek over de emigranten op. Zo leverde een krantenartikel een leuk contact en veel informatie op. Als reactie ontving ik onderstaande e-mail. Dank u well, het boekje dat u gezonden heeft is al lang geleden aangekomen en ik heb het doorgeleest. Mijn vrouw en kinderen kennen geen hollands lezen, dus heb ik stukken moeten vertalen. Nu willen mijn kinderen natuurlijk een invasie van Holland beginnen, net als Amerika met Irak, en het huis van Oranje overnemen. Maar ik heb gezegd, wees maar voorzigtig; misschien zit de koninklijke familie dik onder de schuld, en als je koning ben dan 7 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

moet je bij al die drooge ceremonies staan luisteren en steeds maar strikjes doorknippen tot je er gek van woord. Dus de koninklijke familie is weer veilig. Wij blijven lekker hier in Canada. Harry der Nederlanden Voor geïnteresseerden. Het (Engelstalige) boek over de Nederlandse kolonisten in Canada (zuid Alberta) rond 1900, “The Strength of their Years” geschreven door Tymen E. Hofman, is o.a. aanwezig (en te leen) in de OBD(Overijsselse Bibliotheek Dienst) te Nijverdal. Het door L. Lambregts geschreven boekje “Willem en Marianne, de eerste dragers van de opmerkelijke familienaam Der Nederlanden” is een uitgave van de Stichting Maatschappij van Weldadigheid, Frederiksoord en verkrijgbaar bij “De Koloniehof” in Frederiksoord (Tel: 0521-382712) ISBN 90-70652-12-9. Op verzoek wordt het u toegezonden. In verband met het bovenstaande heb ik ook nog contact gehad met Hennie Scholten. Zij hield op 8 september 1998 voor onze afdeling een lezing over landverhuizers. Het verslag van die lezing staat in ons afdelingsblad no.2 van 1999 en is ook te vinden op het archief op onze website: http://apeldoorneo.ngv.nl. Hennie Scholten, die streekromans schrijft onder de naam Johanna van Archem, is bezig met de voorbereiding van een boek over de emigratie naar Noord-Amerika. Het zal in de loop van volgend jaar bij KokKampen verschijnen.

Het (ontbonden) Gilde van Loodgieters te Haarlem in 1801 J.A.Vernout De Haarlemse kunstenaars waren sinds 1514 verenigd in een gilde: het Sint Lucas Gilde. Al spoedig werd dit gilde uitgebreid met andere beroepsgroepen, zoals koperslagers, tinwerkers en goudsmeden. Vanaf 1685 hadden ook de loodgieters en pompmakers een eigen keur en konden zij toetreden tot het Sint Lucas Gilde. Daartoe moesten zij wel voldoen aan de voorgeschreven opleidingeisen en de meesterproef alsmede de reglementen van het gilde onderschrijven. Die reglementen waren vastgesteld door het Stadsbestuur, dat ook op de naleving ervan toezicht hield. De bedoeling van het Gildewezen was de kwaliteit van producten en diensten van de beroepsbeoefenaren in de Stad op een hoog peil te brengen en te houden. Anderzijds kon men op deze wijze ongewenste uitbreiding van het aantal concurrenten voorkomen. Behalve verplichtingen waren aan het lidmaatschap ook voorrechten verbonden; zo was het bijvoorbeeld alleen de NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

8

aangesloten loodgieters en pompmakers toegestaan (oud)lood te kopen en verkopen. De Franse revolutie zou een eind maken aan het goed werkende systeem. Kort na de invoering van de nieuwe grondwet voor de Bataafse Republiek in 1798 nam de nieuwe regering een uitvoeringsbesluit, waarbij alle Gilden werden ontbonden. Zij deed dit op grond van artikel 53 van die grondwet, waarin de opvattingen over de vrijheid van bedrijf en beroep waren verwoord. Men achtte het gildewezen in strijd met artikel 53. Op zoek naar meer bijzonderheden over het leven van onze voorouders in de 18e eeuw —het is moeilijk hun beroepen te achterhalen— raadpleegde ik de laatste ledenlijst van het Sint Lucasgilde, gedateerd 1788 (archiefdienst voor Kennemerland te Haarlem). Geheel onderaan, gekrabbeld in een afwijkend handschrift, staat vermeld: “St Janstraat van de Agter Nieuwe Gragt tot de Vismarkt: Arend Vernout, Lootgieter” Groot was mijn verbazing toen het bijbehorende inschrijvingsdocument te voorschijn kwam, gedateerd 19 maart 1801. Dus enkele jaren na de ontbinding van de Gilden! Uit de tekst (zie hiernaast) blijkt wel dat stedelijke autoriteiten er alles aan deden om op legale wijze de ordening van het bedrijfsleven, die door de opheffing van de gilden verloren dreigde te gaan, zo lang mogelijk te handhaven. Immers: veelal hadden de strenge bepalingen en het toezicht daarop tot groot succes geleid. Sommige steden waren met bepaalde hoogwaardige producten tot ver in het buitenland bekend geworden, waardoor de welvaart in die steden toenam. Denk bijvoorbeeld aan de Leidse lakenindustrie. Men kan zich afvragen waarom mijn voorvader Arent (1757-1842} er zo op gebrand zou zijn om toch lid van het ontbonden gilde te worden. Hij was toen al 44 jaar oud. Een antwoord op die vraag weten wij natuurlijk niet, maar het zou kunnen zijn dat hij graag gebruik wilde maken van het alleenrecht tot het kopen en verkopen van lood. In de “Franse tijd” kwamen namelijk in de stad Haarlem zeer veel huizen door verwaarlozing en geldgebrek onder de slopershamer terecht. Zo werden tussen 1806 en 1811 nog eens 425 woningen gesloopt . Men kan zich voorstellen dat de prijs van (oud)lood in die oorlogstijd hoog opliep, waarmee de loodgieter goede zaken kon doen. In ieder geval is zijn bedrijf zeer levensvatbaar gebleken en 5 generaties onder de familienaam door nazaten voortgezet. Tot begin 20e eeuw nog gevestigd in 9 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

hetzelfde pand aan de Jansstraat en daarna aan de Gedempte Oude Gracht, waar mijn vader als laatste firmant in 1970 het bedrijf beëindigde.

De Digitale camera en het archief Jan Netelbeek Veel genealogen realiseren zich niet dat de digitale camera een goede hulp kan zijn bij het onderzoek in de archieven of daarbuiten. Dit artikel geeft u hopelijk de informatie om voortaan de camera mee te nemen naar het archief, naast de blocnote. De camera kan u in het archief helpen voor het snel kopiëren (met lage kwaliteit) van papieren documenten en voor het kopiëren van informatie die op het PC scherm verschijnt. Papieren informatie Voor het kopiëren van informatie op papier is het zaak dat u redelijk licht heeft, bij voorkeur daglicht. Wat voor uw camera de minimumeis is, is moeilijk van te voren te zeggen, het is een kwestie van (thuis) uitproberen. Gelukkig kosten de proefopnames met de digitale camera niets! Scherminformatie Van een normaal PC scherm kan goed een foto worden gemaakt. De kwaliteit is dusdanig, dat de tekst (normale grootte) goed te lezen is. Houd de camera circa 30 cm van het scherm af. De flitser moet uitgeschakeld zijn. Eventueel de makro-stand inschakelen en afdrukken. Het resultaat van zo’n schermopname is niet bijster goed, maar is voldoende om snel een grote hoeveelheid gegevens van het scherm vast te leggen. Is kwaliteit belangrijk, maak dan als het mogelijk is, een print. Dit zal wel wat geld kosten, maar de archieven hebben ook hun inkomsten nodig! Begraafplaatsen Tot slot een opmerking over het feit dat de camera ook buiten het archief erg nuttig kan zijn, bijvoorbeeld voor opnames van grafstenen. U kunt veel sneller werken en de resultaten thuis rustig uitwerken. Enige tijd geleden sprak ik een beheerder van een kerkhof in Leeuwarden. Hij vertelde me dat hij alle gegevens over de graven in de computer had ingevoerd. Hij liet me trots een lijst zien die hij over enige tijd ook op internet wilde plaatsen. Ik aarzelde niet maar vroeg hem of ik een foto mocht maken van een pagina die mijn bijzondere interesse had. Hij had geen enkel bezwaar en de foto was zo ‘gepiept’. Ik heb veel plezier gehad van deze informatie en kan het iedereen aanraden de camera steeds mee te nemen! Let er wel op dat het gebruik van de camera niet in ieder archief is toegestaan. NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

10

Er is geen duidelijk uniform beleid voor het toestaan van het gebruik van een camera in het archief. Bij twijfel even vragen.

Nieuwtjes van de afdeling Computergenealogie uit diverse CG-J@urnaals Computergenealogen bundelen krachten bij publicatie adressen De afdeling Computergenealogie van de NGV is op redactioneel en webmastersniveau een samenwerking aangegaan met de websites ‘Heemkundige en Oudheidkundige Verenigingen’ van Edwin Hame-link en Sandra Muys en ‘archieven.nl’ van Eric de Ree van DE REE archiefsystemen. Het resultaat daarvan, een database met ruim 750 heem-, oudheid-, geschiedkundige en historische verenigingen is te vinden onder de knop ‘Historische verenigingen’ op de website van de afd. Computergenealogie http://computergenealogie.ngv.nl DEVENTit presenteert Thematis Erfgoed Portaal Op 1 november heeft DEVENTit Multimedia B.V. het Thematis Erfgoed Portaal aan de participanten en relaties uit de erfgoedsector gepresenteerd in het auditorium van Cultuur Onder Dak Apeldoorn. Het Thematis Erfgoed Portaal stelt bezoekers in staat om via Internet integraal op miljoenen objecten uit beelddatabanken, bibliotheken, kranten en tijdschriften, archieven, akten en registers, genealogische databases, musea en catalogi te selecteren en raadplegen. De selectie van de gewenste soorten van informatie, regio’s en aanbieders bepaalt welke databases worden doorzocht. Via vrije zoektermen, personen, onderwerpen, plaatsen en/of perioden wordt bepaald welke informatie uit de databases wordt geselecteerd. Het Thematis platform, dat de motor van het Erfgoed Portaal vormt, zorgt ervoor dat via het zoekmodel de aangesloten en geselecteerde databases integraal en gelijktijdig worden doorzocht. Uniek aan deze methode is dat de informatie uit de verschillende databases niet eerst centraal samengebracht en geïndexeerd hoeft te worden. In de eerste instantie betreft het een proef waarbij databases van klanten van DEVENTit zijn aangesloten. Dit betreffen Atlantis databases, Thematis informatieschillen en landelijke informatieschillen (bv. TOP van Diva). Op een later tijdstip zullen ook andere databases aangesloten worden. Tevens kan een organisatie dan haar eigen Thematis platform operationaliseren met eigen databases, zoekmodel en vormgeving. Vanaf 1 november kunnen de bezoekers op www.thematis.nl integraal 65 bronnen van 17 instellingen raadplegen. Binnen een aantal maanden zal dit 11 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

uitgroeien naar ongeveer 100 bronnen van een dertigtal aanbieders. Website Computergenealogie eindigt op 3e plaats De jury van de verkiezing van de beste NGV-afdelingswebsite heeft de verschillende sites op een aantal punten beoordeeld. In de eerste plaats werd gekeken naar de gebruikersvriendelijkheid: de leesbaarheid van de tekst, functionaliteit van afbeeldingen, opbouw en navigatie en overzichtelijkheid. Ten tweede werd de kwaliteit van de informatie beoordeeld: de actualiteit van de site, de inhoudelijke leesbaarheid en de omvang van de teksten. Derde aandachtspunt was de grafische vormgeving: fonts, kleurgebruik en illustraties. Als laatste was er aandacht voor de interactiviteit: de mogelijkheid om contact op te nemen met de webmaster en de afdeling. Na beoordeling van de afdelingswebsites op deze punten komt de jury tot de volgende top drie. Op de derde plaats staat de afdeling Computergenealogie. Tweede is geworden de afdeling Apeldoorn e.o. De eerste plaats is voor de afdeling Kempen- en Peelland. Deze site is helder, consequent en sober vormgegeven. Er is een duidelijke structuur aanwezig, die de gebruiker snel kan doorzien. Omvang en redactie van de tekst zijn evenwichtig. De site wordt goed onderhouden. De jury bestond uit Rob van Driel, Robert van Hall en Richard van Maanen. Motie De afdeling CG heeft op de Algemene Vergadering van de NGV een motie ingediend die moet leiden tot een hechtere samenwerking met SeniorWeb. Dit alles ingegeven doordat de meeste verenigingen in het land in het algemeen en NGV afdelingen in het bijzonder ook worden geconfronteerd met een teruglopend of nauwelijks groeiend ledental. Veel afzeggingen hebben financiële redenen. De afd. Computergenealogie maakt zich met name zorgen om die leden c.q. ouderen die vanuit de optiek van financiële bezuinigingen in de privé-uitgaven het lidmaatschap van de NGV en/of een van de afdelingen op moeten zeggen. De afdeling is van mening dat daarmee het sociaal isolement van met name ouderen wordt vergroot en acht deze situatie in onze huidige ‘ik-maatschappij’ uitermate ongewenst. Een van de in de motie genoemde onderwerpen was dat de afdeling de vergadering voorstelde het parlement op de hoogte te brengen van onze ongerustheid dienaangaande. De vergadering heeft het voorstel sympathiek ontvangen en het bestuur zal zich beraden over de te nemen stappen.

NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

12

Korte berichten (2) Allem@@l digit@@l dertien (in de nummering van Huppeldepup van afd. Groningen) Antonia Veldhuis, Veenwouden [email protected]. Deze keer slechts drie homepages, maar wel drie waar u uren, zo niet dagen, zoet mee bent. Nuttige achtergrondinformatie en leuke aankleding voor uw genealogie. Ik zou voor de ervaren internetgebruikers mogelijk kunnen volstaan met het noemen van de links http://kunststuk.kennisnet.nl/KunststukK.html, www.geheugenvannederland.nl en www.20eeuwennederland.nl. Voor degenen die wat minder bedreven zijn of willen weten wat ze kunnen verwachten volgt hieronder een uitgebreidere beschrijving. Een leuke homepage om bijvoorbeeld de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) beter te leren kennen is http://kunststuk.kennisnet.nl/KunststukK.html, een samenwerking van negen instanties, waaronder het Nationaal Archief uit Den Haag, het Scheepvaartmuseum Amsterdam en het Amsterdams Historisch Museum. Deze pagina was in 2004 genomineerd voor de Gouden @penstaart. Na het intikken van dit adres komt u bij een muur met zuilen, die opzij gaat als u er op staat. Daarna komt er een hekje tevoorschijn, dat opzij gaat na aanklikken. Op colofon links kunt u alle informatie lezen over initiatiefnemers en makers van de homepage en kunt u lezen wat u er precies op kunt vinden. Vandaag is alles gratis, dus op liftdeur staan en erin. Voor de VOC drukt u op het derde knopje van onderen. Niet vergeten, anders staat u net zo lang te wachten als ik. Door de linker muisknop ingedrukt te houden en naar links of rechts te bewegen kunt u door de zalen “lopen”. Met de rechterpijl vervolgt u de route, met de linker kunt u terug. Een voorwerp aantikken geeft die info. Links van de deur is een informatiepaneel over de VOC. Door op het pijltje onderaan te gaan staan scrolt de tekst voorbij. Een paar items op deze verdieping: de persoon is Jacob van Harpen die vertelt dat hij, zoals zoveel VOC-mensen, is verdronken (22 maart 1792) en over de route en Kaap de Goede Hoop, het schilderij (info over Batavia), een tapir (handel, kaart met routes van de schepen en vestigingen), schilderij (van scheepswerf tot VOC-schip), wereldbol (over het gebruik ervan voor de scheepvaart) en een gevelsteen (handelssteden). Harold Barters gaat schuil achter het kanon, daar ook de geschiedenis, en vooral het einde, van de VOC. Via de gekleurde deuren kom je in andere zalen: de donkerblauwe deur brengt je weer bij de lift Het vraagteken (?) rechtsonder legt uit hoe alles werkt. Het kleine kaartje 13 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

linksonder geeft de vestigingen weer. Als u tijd over hebt kijkt u ook nog even op de andere verdiepingen. Een greep daaruit: op de 4e krijgt u informatie over de Joden door de schoenen aan te klikken, achter het beest gaat Afrika schuil, het schilderij op de ezel aanklikken geeft info over de Westindische Compagnie, o.a. over de slavenhandel. Op de 2e etage staan onder andere bij de deur bewegende figuren (Salvador Dali) en achter de voetbal gaat (inderdaad) voetbal schuil: een les door Johan Cruijff. Op de 1e krijgen we een beeld met de vele armen (kunst), de kist vertelt over de vrede van Munster, en het gevonden voorwerp hoe een museum aan zijn collecties komt. www.geheugenvannederland.nl is een bijzonder mooie homepage die (een deel van) de collectie van de Koninklijke Bibliotheek laat zien. Zoals ze zelf zeggen: “Het Geheugen bevat beelden en teksten uit de vaak verborgen collecties van Nederlandse culturele instellingen”. Links op het scherm de subonderwerpen: home, zoeken (op persoon, plaats, periode of onderwerp), collecties (subsites van de collecties- o.a. de Nederlandse Oostzeehandel in de periode 1600-1850, zeven eeuwen geschiedenis van de Zuiderzee, atlassen, archeologische vondsten uit Nederland en vrouwen in actie met bijna 3800 affiches), onderwijs (informatie over onderwijs en digitale lessen), nieuws (over het Geheugen), project (algemene info, zoals voor wie de homepage is en de deelnemers van het Geheugen), gastenboek en sitemap (alle onderwerpen van de website en hun onderverdeling). Midden op de pagina het plaatje van de dag (erop klikken geeft info) en diverse subonderwerpen. Verder een eerste indruk die de topstukken van diverse items laat zien. Afbeeldingen die u wilt bewaren kunt u in een werkmap stoppen door het pictogram boek/mapje aan te klikken. Daar is ook de mogelijkheid tot mailen (bijvoorbeeld om toestemming bij publicatie te verkrijgen) en om de Engelse versie te zien. Op de plaatjes, foto’s en schilderijen is auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden. Bij gebruik dus om toestemming vragen. www.20eeuwenvannederland.nl is een website gebaseerd op de uitgave Twintig Eeuwen Nederland en de Nederlanders van Waanders Uitgevers en is bedoeld voor mensen met interesse in geschiedenis en cultuur. U vindt informatie over diverse onderwerpen, die bovenin beeld staan. Ziekten en gezondheid, reizen en verkeer, misdaad en straf, feesten en gewoontes, scholen en onderwijs, kleding en mode, vreemdelingen, huizen en wonen, wegennet en infrastructuur en bouwkunst. Elk onderwerp is te beginnen met een filmpje en is weer onderverdeeld. Zo geeft reizen en verkeer een onderverdeling in jagers en legioensoldaten, langs ’s heren wegen, de trekschuit; traag maar efficiënt, reizen NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

14

op stand, snellere verbindingen enz. Trekschuit verwijst weer door naar de artikelen per trekschuit door het vlakke land, drukte op het water, afscheid van de trekschuit en beurtschepen. Erbij is een plaatje van het Damsterdiep. Totaal zitten er meer dan 300 artikeltjes/stukjes op deze homepage. Op de tweede balk home (begin), actueel (veel historische feiten zoals 500.000 persfoto’s online, nieuwe website vestingsteden en Romeinen in Friesland. Periodes spreekt voor zich, dit is verdeeld over 15 tijdvakken. Verder forum, media (programma’s over Nederlandse geschiedenis op radio, televisie of filmzaal) en contact. Links zijn doorverbindingen naar andere homepages, zoals o.a. biografisch woordenboek van Nederland, Museumagenda, Histoforum en diverse archieven. Onderaan de pagina is de mogelijkheid om te zoeken. Veel uren/dagen plezier met deze links gewenst. Nieuwe homepages, nuttige tips voor internet, suggesties of complimenten over deze rubriek kunt u mailen naar [email protected]; schrijven of bellen (adres op de cover) mag ook. Nieuwe website over Winschoten Harm Selling heeft een nieuwe website: www.genealogiewinschoten.nl. Een genealogische en historische pagina over Winschoten. Nog volop in beweging, met name de links (“Winschoter families”), maar het begin is er. Suggesties, op- en aanmerkingen ter verbetering zijn welkom. Zijn bestaande webpagina “Genealogie in Groningen” blijft ook bestaan, zie daarvoor www.genealogiegroningen.nl. Centraal Bureau voor Genealogie Het CBG heeft een nieuw Overzicht van diensten en publicaties uitgebracht; ook de toelichting bij het aanvraagformulier voor persoonskaarten en persoonslijsten is vernieuwd. De secretaris beschikt over meerdere exemplaren. De collectie persoonskaarten betreft de periode van 1939 t/m 30 september 1994. Van na die datum overleden personen kan een uittreksel van de persoonslijst (uit de Gemeentelijke Basis Administratie) worden aangevraagd. Zie ook www.cbg.nl. Enkele voorbeelden uit de lijst publicaties: CD-rom Jaarboek en mededelingen CBG (1947-1996), Soldaten overzee. Prijs: 12,25 euro/ Vrienden 10,75 euro. Onderzoeksgids landverhuizers. Prijs: 8,75 euro / Vrienden 7,70 euro.

Gilbers, Makkes van der Deijl en de ondergang van de 15 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Poelau Bras Jaap van Kuler las in dit blad over onze profielen en bekeek die op de website. Bij het profiel van Frans C. Nelis vond hij ook de naam Gilbers, waar hij nog een vraag over had: Het gaat om H Gilbers (alleen voorletter bekend, roepnaam Miep en/of Mien). Zij was getrouwd met Johannes Makkes van der Deijl, die op 18/12/1898 in Haarlem werd geboren. Waar is zij geboren en waar zijn zij getrouwd. Het is mij bekend dat zij in Nederlands Indië zijn omgekomen als gevolg van een bombardement door de Japanners van het schip waarmee zij geëvacueerd werden. Dat bombardement vond plaats in de Javazee op 7/3/1942. Ook hun dochter Annie kwam daarbij om het leven. Het is niet onmogelijk dat zij in Nederlands Indië zijn getrouwd. Weet jij toevallig meer? Dat is toch mooi, dat je op onze website in mijn onderzoeksprofiel de naam Gilbers vindt. Mooie informatie over het overlijden van Hadewina Gilbers en haar man Johannes Makkes van der Deijl. Op 7 maart 1942 in de Javazee. Ik heb maar snel even opgezocht welk schip toen door Japanse bommenwerpers in de grond werd geboord en kwam terecht bij de Poelau Bras van de Mij. Nederland, die op 6 maart was vertrokken uit de Wijnkoopsbaai met talrijke evacués aan boord, onder wie personeel van Land- en Zeemacht. (K.W.L. Bezemer: Zij vochten op de zeven zeeën.) Kun je dit gegeven bevestigen? Het huwelijk van Hadewina vond ik op de site van Rotterdam, nadat ik in het blad van de afdeling Rotterdam had gelezen, dat daar huwelijken op waren geplaatst: Johannes Makkes van der Deijl, Haarlem, 20 jr, vader: Gerardus Makkes van der Deijl, moeder: Johanna Catharina Postma; met Hadewina Gilbers, Rotterdam, 21 jr, vader: Arij Gilbers, moeder: Johanna Adriana Bestebreurtje. Huwelijk te Rotterdam, 12/11/1919. Rotterdam Akte Jaar 1919 Nummer v81. De geboorte van Hadewina is aangegeven op 21 maart 1898. Reactie van Jaap Hartelijk dank voor je reactie op mijn vraag betreffende Hadewina Gilbers. Mijn vermoeden dat ik bij jou wel eens aan het juiste adres zou kunnen zijn, was dus juist. De informatie over het bombardement in de Javazee kan ik bevestigen. Zie hieronder. Inmiddels heb ik één van mijn ‘genealogische maatjes’ in Rotterdam gevraagd om te kijken naar een eventuele gezinskaart van dit gezin, zodat ook de geboortedatum en volledige naam (Annie zal wel een roepnaam zijn) van de dochter bekend wordt, alsmede de juiste geboortedatum van Hadewina Gilbers. Mocht ik nader informatie binnenkrijgen dan zal ik die aan je doorkabelen. Johannes Makkes van der Deijl, geboren Haarlem 18/12/1898 (Reguliersstraat NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

16

21), beambte bij het Departement van Marine in Batavia, overleden in Nederlandsch Oost-Indië 7/3/1942, 43 jaar oud, zoon van Gerardus Makkes van der Deijl (schilder, leraar aan de Chr. Kweekschool te Leeuwarden en kunstschilder) en Johanna Catharina Postma. Volgens een brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis d.d. 5 december 1946, gericht aan broer G.J. Makkes van der Deijl te Leeuwarden, is het gezin tijdens de ondergang van ms. ‘Poeloe Bras’ op 7 maart 1942 vermist of gedood. Van het Ministerie van Marine, zo vermeldt de brief, ontving het Nederlandsche Roode Kruis destijds de mededeling dat het ms. ‘Poeloe Bras’ op 6 maart 1942 van de Wijnkoopsbaai is vertrokken met geheime bestemming. Het schip had evacués aan boord. Op plm. 180 mijl ten zuidwesten van de Wijnkoopsbaai werd het schip door 12 Japanse vliegtuigen gebombardeerd en gemitrailleerd, tengevolge waarvan het is gezonken. “Aangezien sedert geruime tijd geen nadere berichten werden ontvangen”, zo besluit de brief, “vermeen ik helaas te moeten aannemen, dat de familie Makkes van der Deijl tijdens den ondergang van ms. ‘Poeloe Bras’ moet zijn omgekomen”. Volgens zeggen zou de in de brief vermelde geheime bestemming Ceylon zijn geweest, het huidige Sri Lanka. Weer een bericht van Frans: In het tweede boek van Bezemer: “Verdreven, doch niet verslagen” trof ik op pagina 15 en 16 nog een uitgebreider verslag aan van het einde van de Poelau Bras (zie onder). De bijzondere aandacht voor dit schip wordt misschien verklaard door de aanwezigheid van de waarnemend commandant zeemacht met de in Bandoeng achtergebleven officieren en ander personeel van zijn staf. Vandaar ook dat dit schip, net als de commandant zelf (vice-admiraal Helfrich) Colombo als bestemming had. De ondergang van de Poelau Bras Overgenomen uit: Verdreven doch niet verslagen K.W.L. Bezemer, 1967, Nederlands Uitgeverscentrum N.V., Hilversum Hoofdstuk II Tragische exodus uit Java, gedeelte van pagina’s 15 en 16: … “Dit waren dan de schepen die hun bestemming haalden. Maar niet alle evacuatieschepen met marinepersoneel die begin Maart een goed heenkomen zochten waren even gelukkig. Zeer onfortuinlijk verging het de ,,Poelau Bras”, eveneens reeds in het zojuist genoemde Marineboek ter sprake gebracht, doch waarop nog een ogenblik wordt teruggekomen. 17 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

De ,,Poelau Bras”, een motorschip van 9278 ton der Maatschappij Nederland, onder kapitein Crietee, was eveneens uit zee naar Tjilatjap teruggeroepen, doch een dag of twee later dan de zes eerder genoemde schepen. Vlak voor het binnenlopen ontving men telegrafisch order op te stomen naar de veel westelijker gelegen Wijnkoopsbaai. De Wijnkoopsbaai, met het plaatsje Pelaboehanratoe, bezat een goede verbinding over land met Bandoeng en het waren voornamelijk militairen van zee- en landmacht uit de in laatstgenoemde plaats gevestigde hoofdkwartieren, die via deze diepe baai aan Java’s zuidkust nog hoopten te ontsnappen. De ,,Poelau Bras” liet er op 4 Maart het anker vallen en de beide volgende dagen scheepten de evacués zich in. Om te beginnen ongeveer 100 man, of minder, der Marine, namelijk de waarnemend CZM, schout-bij-nacht J. J.A. van Staveren, met de in Bandoeng achtergebleven officieren en ander personeel van zijn staf, zomede een pas geformeerd marinedetachement onder de luit.t.z. 1 ste kl. (K.M.R.) Nederost. Verder officieren van bet K.N.I.L. en een aantal burgers, waaronder vrouwen en kinderen; ook waren twee Amerikaanse oorlogscorrespondenten aan boord gekomen. Op 6 Maart had om acht uur ‘s avonds het vertrek plaats, doch de ,,Poelau Bras” zou bet niet ver brengen. Aan het verslag van de tweede machinist J. Beyer der ,,Nederland” (echter als passagier aan boord) ontlenen we de volgende bijzonderheden over de gebeurtenissen in de ochtend van de 7de Maart. ,,Onze ,,alpenjager” (Sulzermotor) liep wat hij kon; zuidwest is de koers, bestemming Colombo. Om elf uur zullen we buiten de werkingssfeer van de vliegtuigen zijn. Het is prachtig weer, alleen aan de kim is bewolking, regen. Als we daarin konden komen zijn we veilig. Negen uur, luchtalarm aan boord. Een vliegtuig komt nader, doch blijft ver van ons vandaan en beschrijft een grote cirkel om ons heen. Ons afweergeschut werd op bet vliegtuig gericht; jammer net mis. Dat was hem genoeg. Hij verdween, richting Java. Aan boord herademde men. Velen dachten dat we de dans ontsprongen waren en we lieten hen gelukkig zin met de gedachte. Wij wisten dat het slechts de proloog was. De Japanner ging zijn vrienden halen. Konden we nu maar in die regenbui komen. Japanse bommenwerper Mitsubishi G3M, ook bekend als type 96 en bij de geallieerden onder de codenaam Nell. Deze vliegtuigen werden sinds eind februari ingezet vanaf kort tevoren veroverde bases op Borneo en wisten ten zuiden van Java het vliegdekschip Langley zwaar te beschadigen en de in de slag in de Javazee zwaar beschadigde Britse kruiser Exeter, evanals de begeleidende torpedobootjagers Encounter en Pope tot zinken te brengen. (bron: Zero door Masatake Okumiya en Jiro Horikoshi, Bantam Books, 1956). Half elf weer luchtalarm. Daar komen ze. Aan de kim. Er zijn er twaalf (andere NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

18

berichten spreken van tien vliegtuigen). Afweergeschut is klaar. Wie niet aan dek nodig is moet naar beneden. Gezagvoerder op de brug, met schout-bijnacht van Staveren. In de machinekamer de machinisten met de olieman; niets gezien, maar wel weten wat er gebeuren gaat. Als de vliegtuigen dichterbij komen vuren ze. Ze verspreiden zich in drie groepen en maken zich gereed in sterformatie aan te vallen. Dat doen ze dan ook; schuin van bakboord en stuurboord in, en over het achterschip. Zeer laag komen ze over. Als ze op ons neerduiken wordt een bom afgeworpen, terwijl gelijktijdig hun mitrailleurkogels over de dekken maaien. De eerste bom valt aan stuurboord. Mis. De boot schudt door elkaar. In de eetsalon vliegen de glazen van de tafel. We varen door. ,,Die ouwe alpenjager heeft zijn hoedje in de nek gezet” zegt er één. Dat breekt de spanning; er wordt zelfs even gelachen. We denken aan oud-Amsterdam. Hoe meer ellende, hoe meer humor. Wat ontzettend ver weg voelen we dat ineens. Nog met die gedachte bezig valt de tweede bom. Ook aan stuurboord, maar niet mis. Nu wordt de boot pas goed door elkaar gerammeld. Als het lawaai over is luistert een ieder of hij de alpenjager nog hoort. Neen, het is stil beneden. Er is een groot gat in de machinekamer geslagen; leidingen zijn afgescheurd, elektrische installatie zwaar beschadigd. De motor kan niet meer draaien.” Aldus dit ooggetuigeverslag. De aanval werd meedogenloos voortgezet. Het schip geraakte in brand door een voltreffer in de schoorsteen, terwijl nieuwe bommen de brug en de luiken vernielden en overal een geweldige ravage aanrichtten. Het afweergeschut der ,,Poelau Bras” bleef tot het laatst in actie en eerst bij de order ,,schip verlaten” werd het vuren gestaakt. Vier van de zeven sloepen waren vernield, doch het gelukte de drie nog bruikbare en twee vlotten te strijken. Om ca 11.40 uur verhief het schip zich vrijwel rechtstandig en zonk toen snel weg. De Japanners beschoten nog enige tijd met machinegeweren de inzittenden der reddingsboten en degenen die te water lagen. Van de vlotten zou men nimmer meer iets horen. Alleen de passagiers der drie sloepen, waaronder verschillende ernstig gewonden, zouden na veel ontberingen vier tot zes dagen later Sumatra bereiken. Er bevonden zich 116 geredden in, die echter allen na korter of langer tijd door de Japanners werden gevangen genomen; verschillende hunner zijn aan hun verwondingen, of later in Japanse kampen, gestorven. Hoevelen bij het vertrek der ,Poelau Bras” aan boord waren, heeft men nooit nauwkeurig kunnen achterhalen, maar waarschijnlijk tussen de 240 en 260 personen. Tot de omgekomenen behoorden de gezagvoerder, de 1ste en 2de stuurman en van de Marine o.m. schout-bij-nacht van Staveren en de eerder genoemde luit.t.z. Nederost.1

19 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Enkele nadere officiële gegevens over deze ramp treft men aan in het boekwerk ,,De Nederland in Wereldoorlog II”. dat ook het benutte ooggetuigeverslag bevat. Tragische en uitvoerige bijzonderheden over de ondergang van de ,,Poelau Bras” worden beschreven in het uitstekende werk ,,Six Bells off Java” van W. H. McDougall, een der genoemde Amerikaanse oorlogscorrespondenten (zijn collega kwam om).” … Bedankje Een heel interessante tekst. Prima informatie ter aanvulling. Heel hartelijk dank. Inmiddels heb ik nieuwe informatie over het gezin Makkes van der Deijl x Gilbers binnengekregen: Johannes vertrekt op 5/2/1937 vanuit Rotterdam naar Batavia, op 10/1/1940 gevolgd door zijn echtgenote. Dochter Johanna is op 16/2/1938 vanuit Rotterdam naar Leiden gegaan. Johannes is getrouwd Rotterdam 12/11/1919, op 20-jarige leeftijd met Hadewina Gilbers (21 jaar oud), geboren Rotterdam 18/3/1898, overleden in Nederlandsch Oost-Indië 7/3/1942, 43 jaar oud, dochter van Arij Gilbers en Johanna Adriana Bestebreurtje. Uit dit huwelijk: 1 Johanna Catharina, geboren Rotterdam 14/9/1920, overleden in Nederlandsch Oost-Indië 7/3/1942. Hartelijke groet uit Purmerend, Jaap van Kuler

Inhoudsopgave periodieken 2003: De Marke en ‘t Tijschrift Frans C. Nelis De Marke, Berichten over Beekbergen, Brummen, Eerbeek, Hall, Hoenderloo, Klarenbeek, Loenen, Ugchelen, 27e jaargang (2003) - Maart. Martien Kobussen: Het aquaduct over de Loenense Molenbeek; Piet Willemsens: Misverstand voerde schilder Jan Mankes naar Eerbeek; Wietse Venema: Kadastrale atlas Beekbergen en omgeving 1832; Jan Coenraadts: In de gaten (opgraving te Brummen); Piet Willemsens: Roemruchte geschiedenis Sint Jansgilde Brummen; Leen van Weelden: De Geiten Pers sinds 1989; Arend Hubrecht: Napoleon liet zich niet zien (Brummen, 1812); Willem Reusink: Sociale enquête 1892 in papierindustrie Eerbeek. - Oktober. Piet Willemsens: Landelijk befaamd: Willem de Mérode, dichter in NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

20

Eerbek; Corrie de Kool: Een op het nippertje gered archief (van de rk parochie H. Antonius Abt te Loenen; en nu ondergebracht in het Apeldoorns Archief); Jan Ruupol: Langdurige verdeling van de Loenermark; Arie van Bodegom: “Kromhout”, het veelvuldige misverstand; Henk Witteveen: De Engelse bevrijders van Eerbeek en Loenen; Marianne van Zadelhoff: Bodemvondst uit de middeleeuwen (munten op een aardappelakker te Coldenhove, Eerbeek); Martien Kobussen: Bentheimer grenspalen van de grootheerlijkheid Het Loo; Gerrit J. Schutten: discussie over de boerderijnaam Geseker; Piet Willemsens: Paard zette kroonrad in beweging (tredmolen). ‘t Tijschrift, orgaan van de familievereniging ten Tije 2003 - Juli, nr. 19. Nieuw bestuur. Familieberichten. Stamreeks van Willy ten Tije, overleden 16 februari 2003 te Breda. Huub de Jonge: Gerrit ten Tije alias Gerardi klene Thijes. J-W Koten: Werkgroep genealogie familie Ten T(e)(h)ije. - Dec., nr. 20. Familieberichten met stamreeksen van Rianne ten Tije, Ludwina Geertruida Maria ten Thij en Anthonius Johannes ten Teije. Dr. J.W. Koten, patholoog: Drie hooggeleerde Ten Thije’s in Utrecht (1950-1990), deel 1: Jan Hendrik ten Thije, hoogleraar veterinaire pathologie 1948-1965. Parenteel van Otto Jan ten Thije, vader van de hoogleraar. Tweelingen in onze families. Ten Tijes in het register van kwijtscheldingen van Amsterdam.

Vragen staat vrij Onopgeloste zaken, losse eindjes? Hoe zat het nou precies? Vragen kunt u in deze rubriek aan een grote lezerskring voorleggen. Daaraast kunt u uw vraag natuurlijk ook het prikbord op de afdelingswebsite plaatsen. Vraag uit 2004 nr. 3 nog niet opgelost: huwelijk en voorouders van Johann Heinrich Garben (Gerber) en Sophia Janssen. Geachte redactie, Hartelijk dank voor uw meedenken (zie: Eerste reactie van uw redacteur op blz 26 van no 3 in 2004). Ook mevrouw Paetzel (WGOD) reageerde op mijn vraag door de voice-mail in te spreken. Zij dacht ook aan Appeldorn bij Kalkar. Toen ik ongeveer dertig(!) jaar geleden begon met het genealogisch onderzoek naar de familie Garben, startte ik in het gemeentearchief van Bergh met het doornemen van het bevolkingsregister. Omdat er bij vermeld stond dat Garben van Ree: Wat naar Bergh was gekomen, was mijn allereerste gedachte ook dat Appeldorn bij Kalkar zijn geboorteplaats zou zijn. Sindsdien heb ik tijdens fietstochtjes naar Xanten (twee uur vanaf Bergh) heel wat keren de afslag naar 21 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Appeldorn genomen in de hoop dat ik er de sleutel tot de oplossing zou vinden. Wat het fietsen betreft: bij Xanten neem ik altijd het fietspontje naar Bislich aan de andere kant van de Rijn. Deze plaats is bij velen op de Veluwe ook bekend, want een bekend spreekwoord luidt ongeveer (in modern Nederlands omgezet): Breekt bij Bislich de dijk, dan huilen de kinderen in Harderwijk. Nadat ik de huwelijksbijlagen in het Rijksarchief van Gelderland (thans Gelders Archief geheten) te Arnhem had gezien, heb ik mijn mening herzien. De acte van bekendheid van 1828 is opgemaakt in het Nederlandse Apeldoorn (uit mijn hoofd: door vrederechter Van Aken?). Ook hebben de geboorten van de kinderen van Gerritsen (uit eerste huwelijk van Sophia Janssen) in Apeldoorn (Veluwe) plaatsgevonden. Er zit maar een paar weken verschil tussen bevolkingsregister en de doop van zoon Jan Gerritsen. In die tijd wijken in het bevolkingsregister van Bergh de geboortedatums soms vele jaren af met de werkelijke datums volgens geboorteinschrijving. Ook werd de suggestie gedaan dat het verband zou kunnen hebben met Geldern als hoofdstad. Die mening deel ik niet. Roermond was de hoofdstad van Opper Gelre. Appeldorn bij Kalkar heeft nooit bij Gelre gehoord. Voor alle zekerheid heb ik daarvoor het volgende boek nog eens opgeslagen: Gelre; geschiedenis en cultuur van het hertogdom Gelre. Uitgegeven door Historische Verein für Geldern und Umgebend. Geschreven door Johannes Stinner en Karl-Heinz Tekath (2001). In Stokkum (Bergh) wordt de e vaak als a uitgesproken; Garritsen ipv Gerritsen etc. Daarom heb ik ook namen als Gerben, Gerbers en Gerwers allemaal kritisch bekeken. Een Gerber is Duits voor leerlooier. Als we in Bergh spreken over de ‘gindse kant’ (de andere kant), dan bedoelen we Duitsland. Maar als men het in Emmerik (hier dichtbij) heeft over de andere kant, dan wordt de andere oever van de Rijn bedoeld. Dus voor inwoners van Werherbruch ligt ook Appeldorn ‘aan de andere kant’. Het zou fijn zijn als ik tijdens het aardse bestaan nog een antwoord op de vraag krijg. En anders staat de familie Garben me misschien bij Petrus aan de poort op te wachten met: “hier zijn de door jou zo lang gezochte personen!” Met vriendelijke groeten, Tonny Thuijs NGV lidnr 115131 NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

22

Oudedoetinchemseweg 26 B, 7038 BH Vinkwijk (Bergh) 0314-652789 Reacties op de vraag van onze voorzitter in 2004 nr. 3 en op het prikbord: Wat betekent Cz in Arie Baars Cz. Hier mijn reactie op de (prikbord-)vraag wat Cz, Ez etc. betekenen. In de tijd dat nog veel vernoemd werd, kon het zijn dat b.v. een Cornelis Buurman de vader was van drie zonen (zeg Pieter, Willem en Joris) die allen een zoon naar opa vernoemden. Dat waren dus ook drie Cornelissen Buurman. Omdat men vaak ook nog in dezelfde plaats woonde, werd het onderscheid gemaakt door hen C. Buurman Pz, ..Wz en ..Jz te noemen. Simpel, toch? Met vriendelijke groet, Hannie Margés, Middelburg, 28 okt. 2004 Zojuist las ik jullie afdelingsblad, dat ik als lid van de Centrale Groep van de DIP ontvang, en altijd met plezier lees. Ik lees daar op blz. 3 in het voorwoord van de voorzitter, de vraag over toevoegingen achter de achternaam. Dat komt me bekend voor. Ik denk dat het gewoon een rudiment is van de patroniemen. Zo werd mijn vader P. van der Zee Pzoon genoemd, in geschreven vorm Pzn, dit in tegenstelling tot zijn neef P. van der Zee Szn. Dat was om de diverse Pieter’s van der Zee te kunnen onderscheiden. De ene was “Piet van Piet”, en de ander “Piet van Saam” (afkorting van Samuel). Ik spreek nu zo van de 30-er, 40-er, misschien begin 50-er jaren van de vorige eeuw, eigenlijk van voor mijn tijd, of van toen ik nog heel klein was. Zodra er zakelijke zaken ter sprake kwamen, of papieren van dien aard op tafel kwamen, werd die naamstoevoeging gebruikt. Men had gewoon niet voldoende aan de toevoeging Sr. en Jr. in de reeks Delftse Pieter’s en kennelijk werd dan teruggegrepen naar manieren die in eerdere tijden gebruikt werden om de juiste persoon aan te duiden. Dat er Pz of Pzn staat, lijkt me gewoon hetzelfde, beide vormen kom je in ‘echt’ oude stukken tegen. Dus wellicht staat die Cz. voor Corneliszoon. En wie weet, vind ik het een overblijfsel van vroeger, maar komt het nu ook nog wel voor dat deze toevoeging gebruikt wordt. Wat klinkt dat eigenlijk raar, dat “vorige eeuw”, maar het is wel zo Met vriendelijke groeten, Anny Käyser - van der Zee, NGV Delfland en NGV DIP Het raadsel Cz 23 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Het achtervoegsel bestaande uit een hoofdletter gevolgd door een z slaat volgens mij op het gebruik om in grote families de kleinkinderen van elkaar te kunnen onderscheiden. Immers het was gebruikelijk om de eerste zoon in een gezin naar de vader van de man te noemen. De tweede zoon naar de vader van de vrouw met als gevolg dat als er in een familie meerdere zonen waren - die dan vaak op hun beurt weer meerdere zonen hadden - er een probleem met de al die gelijke voornamen ontstond. Was b.v. de naam van de grootvader Jan, en hij had b.v. drie zoons, Jan, Wim en Piet dan werden (worden?) zijn kleinzonen allemaal naar hem Jan genoemd. In de praktijk betekende dit dat zijn kleinzoons dan Jan Jz, Jan Wz en Jan Pz genoemd werden. Maar er waren meerdere oplossingen voor dit namen probleem mogelijk. Zo heette de vader van mijn moeder ook Jan. Hij had een groot aantal zoons, dus hun oudste zonen heten nu ook allemaal Jan. Om nu te weten welke Jan er bedoeld werd (en nu nog) dan werd dat in mijn moeders familie als volgt opgelost: Jan van oom Jan, Jan van oom Louis, Jan van oom Wim enz. Verder is er de mogelijkheid om personen van elkaar te onderscheiden de mogelijkheid van bijnamen. Deze methode werd vaak gebruikt in de kleinere dorpen waar ook de familienamen nog vaak dezelfde zijn. Zo zijn er b.v. in een dorp in Noord-Holland vele families die Dekker heten. Om de zonen en de kleinzonen van elkaar te onderscheiden worden de volgende bijnamen gebruikt: Dekker marktmeester, Dekker kerkmeester, Dekker armoed, Dekker hereboer, Dekker organist enz. Men zou natuurlijk ook kunnen spreken van: die van bij het spoor, of die van het Achterpadje enz. Voor mij zelf gebruik ik het achtervoegsel hoogst zelden en dan nog alleen in familieverband. Ik heb n.l. een neef die ook Jacques heet. Omdat mijn vader Piet heette, teken ik dan in die gevallen dat er verwarring mogelijk is, met Jacques Bel Pz. Bovenstaande is mijn verklaring van de lettercombinatie Cz. Het heeft m.i. dus niets met een bijbelboek of iets dergelijks te maken. Jacques Bel Pz., Apeldoorn, september 2004 Na invoering van de burgerlijke stand verdwenen de patroniemen, die waren ook praktisch overbodig geworden. Toch bleef de behoefte bestaan om op een of andere manier aan te geven wie de vader van de naamdrager was. Denk b.v. aan familieondernemingen waar twee neven de directie voeren, die beide vernoemd zijn naar een zelfde voorvader. NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

24

Oplossing: gebruik het (afgekorte) patroniem als achtervoegsel. Dit wordt dan geschreven als b.v. Czn (=Corneliszn), Hzn (=Hendrikzn) etc. Een verdere verkorting laat ook de ‘n’ vallen : Cz,Hz,Jz. Etc. Met vriendelijke groet, J.G. Lever, 12 september 2004 Een lijst Scheveningers die zich in de Novemberdagen van 1813 bijzonder onderscheiden hebben (rond de ontvangst van Prins Willem) telt 126 personen, van wie 12 met toevoeging sr., of jr., 64 met toevoeging van de aanduiding wiens zoon (Xz.) en 3 met zowel sr./jr., als Xz. Mooi voorbeeld is de familie Taal: Pieter Taal Pz.; Job Taal, Pz.; Matthijs Taal Sr. Wz., Matthijs Taal Jr.; Pieter Taal Jr. Wz. (bron: Geschiedenis van Scheveningen door J.C. Vermaas, 1926) Hieruit moge blijken, dat voor meer dan de helft van de Scheveningers een extra aanduiding ter identificatie nodig was. Frans C. Nelis

25 _______________________NGV afdeling Apeldoorn en omstreken

Inhoudsopgave : Van de voorzitter...............................................................................................................1 Van de redactie ..................................................................................................................1 Agenda ................................................................................................................................2 Evenementenkalender ......................................................................................................4 Over de leden van de afdeling.........................................................................................5 Korte berichten (1)............................................................................................................5 60 jaar NGV in 2006.........................................................................................................6 Zomaar een krantenartikel - Nederlandse kolonisten in Canada...............................6 Het (ontbonden) Gilde van Loodgieters te Haarlem in 1801 ....................................8 De Digitale camera en het archief.................................................................................10 Nieuwtjes van de afdeling Computergenealogie uit diverse [email protected] Korte berichten (2)..........................................................................................................13 Gilbers, Makkes van der Deijl en de ondergang van de Poelau Bras......................15 Inhoudsopgave periodieken 2003: De Marke en ‘t Tijschrift...................................20 Vragen staat vrij ...............................................................................................................21

NGV afdeling Apeldoorn en omstreken_______________________

26