UNIVERSITAS DIPONEGORO
SOEKARNO HATTA INTERNATIONAL AIRPORT TRANSIT HOTEL
TUGAS AKHIR
DESTIAWAN MIFTAHUSSALAM 21020110120008
FAKULTAS TEKNIK JURUSAN/PROGRAM STUDI ARSITEKTUR SEMARANG OKTOBER 2014
UNIVERSITAS DIPONEGORO
SOEKARNO HATTA INTERNATIONAL AIRPORT TRANSIT HOTEL
TUGAS AKHIR
Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar sarjana
DESTIAWAN MIFTAHUSSALAM 21020110120008
FAKULTAS TEKNIK JURUSAN/PROGRAM STUDI ARSITEKTUR SEMARANG OTOBER 2014
HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS
Tugas Akhir ini adalah hasil karya saya sendiri, dan semua sumber baik yang dikutip maupun yang dirujuk telah saya nyatakan dengan benar.
NAMA
: DESTIAWAN MIFTAHUSSALAM
NIM
: 21020110120008
Tanda Tangan
: ..............................
Tanggal
: 07 Oktober 2014
HALAMAN PENGESAHAN
Tugas Akhir ini diajukan oleh : NAMA : DESTIAWAN MIFTAHUSSALAM NIM : 21020110120008 Jurusan/Program Studi :Teknik Arsitektur Judul Skripsi :Soekarno Hatta International Airport Transit Hotel
Telah berhasil dipertahankan di hadapan Tim Penguji dan diterima sebagai bagian persyaratan yang diperlukan untuk memperoleh gelar Sarjana/ S1 pada Jurusan/ Program Studi Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Diponegoro.
TIM PENGUJI Pembimbing : Ir. Agung Dwiyanto, MSA /196201101989021001
(...................)
Pembimbing : Ir. Indriastjario, M.Eng
/196210161988031003
(...................)
: Ir.Budi sudarwanto, Msi /196408041991021002
(...................)
Penguji
Semarang, 08 Oktober 2014 Ketua Jurusan Arsitektur Fakultas Teknik UNDIP,
Edward Endrianto Pandelaki,ST,MT,Phd NIP.197492231997021001
Ketua Progam Studi Jurusan Arsitektur Fakultas Teknik UNDIP,
Prof.Ir. Totok Roesmanto, M.Eng NIP.195205051980111001
HALAMAN PERNYATAAN PERSETUJUAN PUBLIKASI TUGAS AKHIR UNTUK KEPENTINGAN AKADEMIS Sebagai sivitas akademika Universitas Diponegoro, saya yang bertanda tangan di bawah ini : Nama NIM Jurusan/Program Studi Fakultas Jenis Karya
: : : : :
Destiawan Miftahussalam 21020110120008 Arsitektur Teknik Tugas Akhir
demi pengembangan ilmu pengetahuan, menyetujui untuk memberikan kepada Universitas Diponegoro Hak Bebas Royalti Noneksklusif (None-exclusive Royalty Free Right) atas karya ilmiah saya yang berjudul : Soekarno Hatta International Airport Transit Hotel beserta perangkat yang ada (jika diperlukan). Dengan Hak Bebas Royalti/Noneksklusif ini Universitas Diponegoro berhak menyimpan, mengalihmedia/formatkan, mengelola dalam bentuk pangkalan data (database), merawat dan memublikasikan tugas akhir saya selama tetap mencantumkan nama saya sebagai penulis/pencipta dan sebagai pemilik Hak Cipta. Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya.
Dibuat di Pada Tanggal
: Semarang : 08 Oktober 2014
Yang menyatakan
( Destiawan Miftahussalam )
ABSTRAK Bandara Soekarno – hatta merupakan bandara utama yang merupakan titik temu penghubung daerah – daerah di Indonesia sekaligus merupakan pintu gerbang memasuki Indonesia bagi warga negara asing. Kian meningkatnya aktifitas penerbangan bandara sejak tahun 2008 meyebabkan masalah berupa kelebihan kapasitas bandara serta tidak memadainya infrastruktur pendukung bandara salah satunya adalah transit hotel. Transit hotel merupakan elemen penting infrastruktur pendukung bandara sebagai tempat beristirahat dan menginap sementara penumpang pesawat udara. Permasalahan terkait transit hotel berupa sulit terjangkaunya hotel dari terminal bandara yang menyebabkan penuhnya bangunan terminal oleh penumpang yang enggan untuk menginap diluar area bandara. Untuk menanggulangi masalah tersebut pada tahun 2012 PT. Angkasapura sebagai pengembang dan pengelola bandara Soekarno Hatta mencanangkan pembangunan serentak dan peningkatan infrastruktur di kawasan bandara salah satunya pembangunan transit hotel dengan penekanan desain sustainable desain dengan tujuan untuk dapat mengakomodasi kebutuhan pengguna jasa penerbangan di Bandara Soekarno – Hatta. Kata Kunci : Bandara Soekarno Hatta, Transit Hotel, sustainable
KATA PENGANTAR Alhamdulillahirabbil‘alamin, puji dan syukur kehadirat Allah SWT di mana berkat rahmat-Nya penulis dapat menyelesaikan Landasan Program Perencanaan dan Perancangan Arsitektur (LP3A) ini yang berjudul Soekarno Hatta International Airport Transit Hotel dengan penekanan desain Arsitektur Sustainable. Penulisan dan penyusunan LP3A ini ditujukan untuk memenuhi sebagian dari persyaratan guna memperoleh gelar sarjana S1 di Jurusan Arsitektur Fakultas Teknik Universitas Diponegoro. Dalam kesempatan ini, penulis mengucapkan terima kasih kepada : 1.
Bapak Triono Miswanto dan Ibu Widji Larashati selaku kedua orang tua penulis
2.
Bapak Ir. Agung Dwiyanto, MSA. selaku Dosen Pembimbing I.
3.
Bapak Ir. Indriastjario, M. Eng. selaku Dosen Pembimbing II.
4.
Bapak Ir. Budi Sudarwanto, MSi. selaku Dosen Penguji.
5.
Bapak Septana Bagus P, ST., MT. selaku Koordinator Tugas Akhir Periode 127.
6.
Bapak Edward Endrianto Pandelaki, ST., MT., Ph.D. selaku Ketua Jurusan Arsitektur Fakultas Teknik Universitas Diponegoro.
7.
Pengajar dan staf di Jurusan Arsitektur Fakultas Teknik Univeristas Diponegoro.
8.
Pihak Dinas Tata Kota Tangerang, Bappeda Kota Tangerang, Dinas Pemuda, Olahraga, Pariwisata dan Kebudayaan Kota Tangerang, yang telah membantu penulis dalam memperoleh data mengenai Hotel di Tangerang.
9.
Pihak Data dan Informasi Bandara Soekarno Hatta dalam penyediaan data bagi penyelesaian naskah LP3A ini. Demikian LP3A ini disusun sesuai dengan keadaan yang sebenarnya. Kritik dan saran
membangun sangat diharapkan oleh penulis guna perbaikan di masa-masa selanjutnya. Akhir kata, semoga LP3A ini bermanfaat bagi semua pihak.
Semarang, Oktober 2014
Penulis
DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL.............................................................................................................. HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS............................................................................ HALAMAN PENGESAHAN.................................................................................................. HALAMAN PERNYATAAN PUBLIKASI................................................................................. ABSTRAK............................................................................................................................ KATA PENGANTAR............................................................................................................. DAFTAR ISI......................................................................................................................... DAFTAR GAMBAR.............................................................................................................. DAFTAR TABEL...................................................................................................................
i Ii Iii Iv v vi vii x xii
BAB I PENDAHULUAN 1.1. Latar belakang.................................................................................................... 1.2. Tujuan dan sasaran............................................................................................ 1.2.1.Tujuan......................................................................................................... 1.2.2.Sasaran........................................................................................................ 1.3. Manfaat............................................................................................................. 1.3.1.Subyektif...................................................................................................... 1.3.2.Obyektif....................................................................................................... 1.4. Ruang lingkup.................................................................................................... 1.5. Metode pembahasan......................................................................................... 1.5.1.Metode deskriptif........................................................................................ 1.5.2.Metode dokumentatif................................................................................. 1.5.3.Metode komparatif..................................................................................... 1.6. Sistematika pembahasan................................................................................... 1.7. Alur pikir............................................................................................................
1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 4
BAB II TINJAUAN PUSTAKA 2.1. Tinjauan Transit hotel........................................................................................ 2.1.1.Definisi hotel............................................................................................... 2.1.2.Definisi transit hotel.................................................................................... 2.1.3.Sejarah dan perkembangan........................................................................ 2.1.4.Tipologi dan jenis hotel............................................................................... 2.1.5.Pedoman perencanaan proyek................................................................... 2.1.5.1. Dasar perencanaan hotel........................................................... 2.1.5.2. Dasar penentuan lokasi hotel..................................................... 2.1.5.3. Bentuk........................................................................................ 2.1.6.Analisa pelaku............................................................................................. 2.1.6.1. Pengunjung................................................................................. 2.1.6.2. Pengelola....................................................................................
5 5 5 6 6 8 8 9 9 10 10 10
2.1.7.Analisa aktifitas........................................................................................... 2.1.7.1. Kelompok aktifitas pengunjung.................................................. 2.1.7.2. Kelompok aktifitas pengelola..................................................... 2.1.8.Analisa fasilitas............................................................................................ 2.1.9.Organisasi ruang.......................................................................................... 2.2. Tinjauan sustainable desain............................................................................... 2.2.1.Pengertian sustainable desain.................................................................... 2.2.2.Elemen – elemen sustainable desain.......................................................... 2.3. Studi banding proyek sejenis............................................................................. 2.3.1.Marroad international hotel Narita............................................................ 2.3.1.1. Lokasi.......................................................................................... 2.3.1.2. Fasilitas....................................................................................... 2.3.1.3. Tampilan bangunan.................................................................... 2.3.2.POP! Hotel bandara Soekarno hatta........................................................... 2.3.2.1. Lokasi.......................................................................................... 2.3.2.2. Fasilitas....................................................................................... 2.3.2.3. Tampilan bangunan.................................................................... 2.3.3.Orchardz hotel Bandara ............................................................................. 2.3.3.1. Lokasi.......................................................................................... 2.3.3.2. Fasilitas....................................................................................... 2.3.3.3. Tampilan bangunan....................................................................
11 11 11 12 13 13 13 14 16 16 16 16 19 20 21 21 24 25 25 26 28
BAB III TINJAUAN LOKASI 3.1. Tinjauan umum kota tangerang......................................................................... 3.2. Tinjauan bandara soekarno-hatta...................................................................... 3.2.1.Tinjauan geografis bandara soekarno-hatta............................................... 3.2.2.Sejarah dan latar belakang.......................................................................... 3.2.3.Grand design bandara soekarno-hatta........................................................ 3.3. Data non fisik..................................................................................................... 3.4. Kebijakan tata ruang wilayah............................................................................. 3.5. Perkembangan proyek di lokasi......................................................................... 3.5.1.Data pengunjung.........................................................................................
29 31 31 31 32 35 36 36 36
BAB IV PENDEKATAN PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN 4.1. Pendekatan aspek fungsional............................................................................ 4.1.1.Pendekatan klasifikasi hotel........................................................................ 4.1.2.Pendekatan pelaku dan aktifitas................................................................. 4.1.3.Pendekatan jenis dan fungsi ruang............................................................. 4.1.4.Pendekatan kapasitas pengguna dan pengelola......................................... 4.1.5.Pendekatan kebutuhan ruang..................................................................... 4.1.6.Pendekatan jumlah karyawan.....................................................................
38 38 38 40 42 44 45
4.1.7.Pendekatan hubungan ruang...................................................................... 4.1.8.Pendekatan program ruang........................................................................ 4.1.9.Pendekatan sirkulasi................................................................................... 4.2. Pendekatan aspek kontekstual.......................................................................... 4.2.1.Pemilihan tapak........................................................................................... 4.2.2.Keadaan topologi........................................................................................ 4.3. Pendekatan aspek kinerja.................................................................................. 4.3.1.Sistem pencahayaan.................................................................................... 4.3.2.Sistem penghawaan.................................................................................... 4.3.3.Sistem jaringan air besih............................................................................. 4.3.4.Sistem pembuangan air kotor..................................................................... 4.3.5.Sistem jaringan listrik.................................................................................. 4.3.6.Sistem pembuangan sampah...................................................................... 4.3.7.Sistem pencegahan kebakaran.................................................................... 4.3.8.Sistem komunikasi....................................................................................... 4.3.9.Sistem penangkal petir................................................................................ 4.3.10. Sistem keamanan.................................................................................... 4.3.11. Sistem transportasi vertikal..................................................................... 4.3.12. Sistem penanggulangan kebisingan........................................................ 4.4. Spendekatan aspek teknis................................................................................. 4.4.1.Sistem struktur............................................................................................ 4.5. Pendekatan apek visual arsitektural.................................................................. 4.5.1.Bentuk dan massa bangunan...................................................................... 4.5.2.Penataan lansekap...................................................................................... 4.5.3.Pendekatan konsep.....................................................................................
46 46 50 51 51 53 53 53 55 55 56 56 57 57 58 58 59 60 60 60 61 63 63 64 64
BAB V PROGRAM PERENCANAAN DAN PERANCANGAN 5.1. program dasar perencanaan.............................................................................. 5.1.1.Program ruang............................................................................................ 5.1.2.Tapak terpilih.............................................................................................. 5.1.3.Perhitungan besaran tapak dan ketinggian bangunan................................ 5.2. Konsep dasar perancangan................................................................................ 5.2.1.Konsep dasar perencanaan......................................................................... 5.2.2.Aspek arsitektural....................................................................................... 5.2.3.Aspek kinerja............................................................................................... 5.2.4.Aspek teknis................................................................................................
65 65 66 70 70 70 71 71 74
DAFTAR PUSTAKA.............................................................................................................. LAMPIRAN BERITA ACARA.................................................................................................
76 77
DAFTAR GAMBAR 2.1. marroad International hotel narita................................................................... 2.2. view hotel.......................................................................................................... 2.3. royal suite room................................................................................................ 2.4. deluxe twin room.............................................................................................. 2.5. twin room.......................................................................................................... 2.6. lapangan tenis................................................................................................... 2.7. kolam renang..................................................................................................... 2.8. gym.................................................................................................................... 2.9. meeting room.................................................................................................... 2.10. restoran............................................................................................................. 2.11. bar & pub........................................................................................................... 2.12. fasad hotel......................................................................................................... 2.13. POP! Hotel bandara Soekarno Hatta................................................................. 2.14. Lokasi hotel....................................................................................................... 2.15. Twin room......................................................................................................... 2.16. Double room..................................................................................................... 2.17. Shower pod....................................................................................................... 2.18. Meeting room................................................................................................... 2.19. Restoran............................................................................................................ 2.20. Lobby & internet corner.................................................................................... 2.21. Tampilan fasad hotel......................................................................................... 2.22. Interior.............................................................................................................. 2.23. Koridor............................................................................................................... 2.24. Orchardz hotel bandara.................................................................................... 2.25. Reception lobby ................................................................................................ 2.26. Twin room......................................................................................................... 2.27. Deluxe double room.......................................................................................... 2.28. Kamar mandi..................................................................................................... 2.29. Lounge & restoran.............................................................................................
16 16 17 17 17 18 18 18 19 19 20 20 21 21 22 22 23 23 23 24 24 25 25 25 26 26 26 27 27
3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6.
29 31 33 34 34 35
Kota tangerang.................................................................................................... Bandara soekarno hatta...................................................................................... Grand design bandara soekarno hatta................................................................ Integrated building T1-T2.................................................................................... Stilling basin comercial area................................................................................ Peta perkembangan fungsi kota tangerang.........................................................
4.1. diagram susunan organisasi hotel.................................................................... 4.2. hubungan antar ruang....................................................................................... 4.3. sirkulasi ruang kegiatan umum.........................................................................
39 46 50
4.4. sirkulasiruang kegiatanpengelola..................................................................... 4.5. tapak ................................................................................................................. 4.6. diagram jaringan pembuangan air kotor........................................................... 4.7. konstruksi modular nakagin capsule tower....................................................... 4.8. penyambungan core dengan modul................................................................. 4.9. hotel dengan konstruksi modul......................................................................... 4.10. proses fabrikasi modul......................................................................................
51 52 56 62 62 63 63
5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5.
68 69 70 72 73
ukuran tapak terukur skalatis.............................................................................. program ruang masterplan comercial area......................................................... ketinggian optimal hotel...................................................................................... sistem pengelolaan air......................................................................................... sistem pengelolaan air kotor...............................................................................
DAFTAR TABEL 2.1. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8. 4.9. 4.10. 5.1. 5.2.
klasifikasi hotel berbintang........................................................................ data geografis & iklim................................................................................ statistik hotel tangerang............................................................................ statistik hotel bintang tangerang............................................................... TPK jakarta airport hotel............................................................................ pendekatan pelaku dan aktifitas............................................................... fungsi dan fasilitas ruang........................................................................... statistik penumpang SHIA.......................................................................... jumlah penumpang yang menginap.......................................................... tabel perbandingan jumlah kamar............................................................ jumlah pengelola....................................................................................... acuan standard perencanaan.................................................................... prosentase sirkulasi................................................................................... perhitungan kebutuhan program ruang.................................................... rekapitulasi endekatan program ruang..................................................... program ruang........................................................................................... rekapitulasi program ruang.......................................................................
7 30 36 37 37 38 40 42 43 44 45 46 46 46 50 65 66
