Notitie inzake de berekening van de graf- en urnenrechten en de kostendekkendheid hiervan in de gemeente Heusden. Inleiding Zoals u duidelijk zal worden in deze notitie, is een verschillend aantal methoden denkbaar voor het berekenen van de begraaftarieven. Voor elke methode zijn argumenten pro en contra te bedenken. Voor elk van de aangedragen mogelijkheden zullen derhalve vóór en tégenstanders zijn. Bovendien is de opbrengst van de grafrechten afhankelijk van het aantal begravingen. Dit is een niet te beïnvloeden factor. Er is dus in de praktijk geen sprake van het één op één doorsluizen van gerelateerde kosten. Daarmee is het bereiken van 100% kostendekkendheid een illusie. Structuur Deze discussienota bestaat uit twee delen; eerst wordt het thema ‘tariefsdifferentiatie’ behandeld en vervolgens het thema ‘kostendekkendheid’. Beide thema’s raken elkaar, maar kunnen het beste los van elkaar worden besproken. Beide thema’s eindigen met een analyse en een voorstel.
Tariefdifferentiëring Welke methoden voor differentiëring zijn denkbaar? De ondervermelde opsomming is slechts een deel van de mogelijke vaststelling van diverse tarieven. Gekozen is voor de meest voor de hand liggende, alsmede voor de meest uitvoerbare. 1.
2. 3. 4. 5. 6.
De huidige methode: geen afzonderlijke tarieven voor kindergraven, niet voor de plaatsen in de urnentuin, niet voor de nissen in de urnenmuur. Alleen voor de islamitische plaatsen is met een opslag van 40% gerekend vanwege de extra eisen; Voor alle soorten graven een gelijk tarief, ongeacht bijkomende wensen en/of voorwaarden; De geraamde opbrengst (dus het afgeleide tarief) wordt verdeeld naar rato van het netto-oppervlak per grafsoort; Voor alle volwassenen een gelijk bedrag, ongeacht de soort grafplaats; kinderen de helft van het bedrag voor volwassenen; Het tarief wordt gebaseerd op een percentage vast per individueel graf (als sub 2) vermeerderd met een percentage (als sub 3). Het tarief wordt gebaseerd op een deel vast per individueel graf (als sub 2) vermeerderd met de investeringen welke specifiek zijn gedaan voor dat graf.
Ad 1.: Dit is op zichzelf een gemakkelijke en overzichtelijke methode, die grotendeels al jaren in gebruik is. Vanuit verschillende hoeken is echter aangegeven dat hier een onbillijkheid in schuilt, omdat enerzijds bij het merendeel van de graven géén rekening wordt gehouden met de grootte van het graf en anderzijds wel indien sprake is van een islamitische graf. Ook als is in goed overleg met de islamitische
Pagina 1 van 8
gemeenschap besloten dat ophogingpercentage voor het islamitische deel logisch is om te komen tot kostendekkend begraven. Ad 2.: Het merendeel van de kosten welke verband houden met de begraafplaatsen betreft algemene kosten. Daarom is het verdedigbaar om voor elk graf eenzelfde bedrag te laten betalen. De oppervlakte blijft hierbij dan buiten beschouwing; gezien het beperkte aantal begravingen op het islamitische gedeelte zijn de financiële consequenties niet groot (ongeveer € 700,-- per keer). Ad 3.: Zoals hiervoor aangegeven hebben de meeste kosten een algemeen karakter. Verdeling van de kosten puur via een oppervlaktemaatstaf behoort tot de mogelijkheden, maar doet geen recht aan de realiteit van de algemene kosten. Een graf kan kleiner of groter zijn, maar dat zegt niets over het gebruik van de paden, het algemene onderhoud etc. Op het islamitische deel van de begraafplaats liggen duidelijk Meer paden dan op de overige delen. De navolgende oppervlaktematen per grafsoort zijn bekend: soort regulier enkel regulier dubbel kindgraf urnengraf/-nis islamitisch enkel islamitisch dubbel islamitisch kind
breedte 1,00 2,30 1,00 0,50 1,25 2,80 1,25
lengte oppervlak 2,00 2,00 2,00 4,60 1,70 1,70 0,50 0,25 2,25 2,81 2,25 6,30 1,95 2,44
In plaats van de huidige € 1.775,60 voor een enkel graf komen dan de tarieven er als volgt uit te zien: soort regulier enkel regulier dubbel kindgraf urnengraf/-nis islamitisch enkel islamitisch dubbel islamitisch kind
breedte 1,00 2,30 1,00 0,50 1,25 2,80 1,25
lengte oppervlak bedrag 2,00 2,00 € 1.775,60 2,00 4,60 € 4.083,88 1,70 1,70 € 1.509,26 0,50 0,25 € 221,95 2,25 2,81 € 2.496,94 2,25 6,30 € 5.593,14 1,95 2,44 € 2.164,01
Zoals u ziet leidt dit tot een gigantische differentiatie met als de twee extremen: een urnengraf/-nis voor €221,95 en een islamitisch dubbelgraf voor €5.593,14. Dit doet op geen enkele manier recht aan het feit dat het overgrote deel van de kosten algemene kosten zijn. De investering in de urnenmuren, wordt op deze manier bijvoorbeeld meer terugbetaald door de mensen met een islamitisch graf dan degenen die gebruik maakt van de urnennis! Ad 4.: Deze mogelijkheid lijkt voor zich te spreken, maar doet geen recht aan de realiteit. Het in beslaggenomen oppervlak is weliswaar kleiner is, maar dat scheelt
Pagina 2 van 8
géén 50%. Daarnaast leert de praktijk dat wanneer het verschil tussen de twee bedragen heel groot is per individueel geval discussie kan ontstaan over de normen die je stelt om te definiëren of iemand een kind is of niet. Wederom uitgaande van het huidige tarief van € 1.775,60 komen de bedragen bij deze methode op: volwassenengraf € 2.285,-kinderen € 1.143,-Ad 5.: Deze mogelijkheid is een combinatie van 2 en 3. Eerst wordt bepaald welk deel de algemene kosten vertegenwoordigen en vervolgens wordt het verdere deel bepaald door het netto grafoppervlak. Over de verhouding tussen deze twee delen zijn hele verhandelingen te schrijven, maar exact is het niet vast te stellen. Daarom wordt voorgesteld om uit te gaan van 75% algemene kosten en 25% naar rato van grafoppervlak. Bij de berekening is het regulier enkel grafoppervlak en de huidige prijs daarvoor als norm genomen en vervolgens de overige graven in verhouding daarmee gebracht. Bijvoorbeeld het islamitisch enkel graf: Formule algemene kosten: 75% maal huidige kosten regulier enkel graf 0,75 * €1775,60 = €1331,70 Formule grafopppervlak: lengte maal breedte islamitisch enkel graf gedeeld door grafoppervlak regulier enkel maal 25% van de huidige kosten regulier enkel graf ((1,25 * 2,25) / 2,00) * (0,25 * €1775,60) = €624,23 Totaal: algemene kosten plus kosten grafoppervlak €1331,70 + €624,23 = €1955,93 Dat leidt tot de volgende tarieven: Soort breedte lengte regulier enkel 1,00 2,00 regulier dubbel 2,30 2,00 Kindgraf 1,00 1,70 urnengraf/-nis 0,50 0,50 islamitisch enkel 1,25 2,25 islamitisch dubbel 2,80 2,25 islamitisch kind 1,25 1,95
M2 2,00 4,60 1,70 0,25 2,81 6,30 2,44
75% € 1.331,70 € 2.663,40 € 1.331,70 € 1.331,70 € 1.331,70 € 2.663,40 € 1.331,70
25% € 443,90 € 1.020,97 € 377,32 € 55,49 € 624,23 € 1.398,29 € 541,00
totaal rechten 2005 € 1.775,60 € 1.775,60 € 3.684,37 € 3.551,20 € 1.709,02 € 1.775,60 € 1.387,19 € 1.775,60 € 1.955,93 € 2.485,85 € 4.061,69 € 4.971,70 € 1.872,70 € 2.485,85
verschil € 0,00 € 133,17 - € 66,59 - € 388,41 - € 529,92 - € 910,02 - € 613,15
Deze verdeling is goed verdedigbaar, alleen leidt dit tot een bijstelling van de geraamde inkomsten en daarmee in eerste aanleg tot een bijstelling voor de verwachte kostendekkendheid. Nu is de realiteit dat de bulk van de graven bestaat uit reguliere enkele en dubbele graven, daarmee is de verwachting dat de minderopbrengsten mee zullen vallen. Ad 6.: Deze kostenverdeling lijkt heel eerlijk, maar is in werkelijkheid niet uitvoerbaar. Het zou namelijk inhouden dat per soort graf per vak moet worden bepaald wat de investeringen zijn geweest. De kosten voor de urnenmuren op de drie
Pagina 3 van 8
verschillende begraafplaatsen zijn bijvoorbeeld niet gelijk. Dat zou leiden tot drie verschillende tarieven voor urnennissen. Laat staan dat de investering welke is gemoeid om een vak begraafgereed te maken per vak verschilt. Daarmee is deze optie, of iedere denkbare mix met deze optie effectief niet werkbaar. 1. 2.
3. 4. 5.
Het is een plicht van de gemeentelijke overheid om zorg te dragen voor de mogelijkheid om stoffelijke overschotten ter aarde te bestellen; In het kader van de samenvoeging van de gemeenten Drunen, Heusden en Vlijmen per 1 januari 1997 is destijds door de nieuwe gemeenteraad aangegeven, dat voor de gehele gemeente gekomen diende te worden tot eenheid in de tarieven; De kosten van het delven van een graf zijn voor alle soorten graven hetzelfde (bedrag per oproep van een graafmachine); Een islamitisch graf is eeuwigdurend. Het wordt derhalve niet geruimd; wel is het te zijner tijd noodzakelijk om de restanten dieper te begraven. De kosten van het delven worden dus toch gemaakt; Extra wensen, op grond van welk argument dan ook, worden doorberekend;
ANALYSE Een aantal alternatieven is vanwege de genoemde argumenten niet werkbaar en valt daarmee af, dat is optie 3 en 6. De overige vier opties zijn werkbaar. Op hoofdlijnen valt dit uiteen in de keuze tussen differentiëren (optie 1, 4 en 5) of niet (optie 2). Niet differentiëren Het niet differentiëren is het meest simpel in de uitvoering en ook het meest duidelijk; iedereen en alles gelijk en daarmee géén discussie over verschillen tussen de tarieven. De financiële gevolgen van deze optie zijn het meest beperkt van alle opties. Nadeel van deze optie is dat het principe van “de gebruiker betaald” voor een deel wordt losgelaten. Dit argument was wel het belangrijkste argument bij de totstandkoming van de differentiatie tussen regulier en Islamitisch begraven. Differentiëren: Vanuit verschillende kanten is aangegeven dat er een vorm van ongelijkheid zit in de huidige gang van zaken (optie 1), omdat de argumenten voor het hogere tarief voor de Islamitische graven niet telt voor bijvoorbeeld urnengraven of kindgraven. Op zich is dat, ook al is de differentiatie in goed overleg met de Islamitische gemeenschap tot stand gekomen, een valide punt. Op basis van dit argument zou dan alleen optie 5 overblijven. Dat is een prima alternatief voor de huidige gang van zaken met twee kanttekeningen. Ten eerste heeft het beperkte financiële gevolgen; de verwachte inkomsten zullen waarschijnlijk iets dalen (hoeveel is niet bekend). Ten tweede leidt het tot een verwachte overzienbare stijging van de administratieve werklast. VOORSTEL: Gelet op de plicht van de gemeente om zorg te dragen voor een begraafplaats, de verwachte geringe financiële consequenties en vanuit het principe “de gebruiker betaald” wordt voorgesteld om tariefdifferentiatie in te voeren op basis van de verdeling
Pagina 4 van 8
75% vaste kosten en 25% netto gebruik grafoppervlak conform de volgende tabel (afgerond): 75% 25% soort breedte lengte M2 regulier enkel 1,00 2,00 2,00 € 1.331,70 € 443,90 regulier dubbel 2,30 2,00 4,60 € 2.663,40 € 1.020,97 Kindgraf 1,00 1,70 1,70 € 1.331,70 € 377,32 urnengraf/-nis 0,50 0,50 0,25 € 1.331,70 € 55,49 islamitisch enkel 1,25 2,25 2,81 € 1.331,70 € 624,23 islamitisch dubbel 2,80 2,25 6,30 € 2.663,40 € 1.398,29 islamitisch kind 1,25 1,95 2,44 € 1.331,70 € 541,00
Pagina 5 van 8
Totaal € 1.776,-€ 3.684,-€ 1.709,-€ 1.387,-€ 1.956,-€ 4.062,-€ 1.873,--
Kostendekkendheid Enkele jaren gelden is door de raad besloten, dat alle dienstverleningen vanwege de gemeente zoveel mogelijk kostendekkend dienen te zijn. Ook voor de grafrechten is toen een meerjarig traject ingezet om te komen tot 100% dekking van de te maken kosten. Nu is een landelijke tendens waarneembaar, welke ook binnen de gemeente Heusden merkbaar is, dat minder mensen kiezen voor begraven en meer mensen voor cremeren. Effect hiervan is de begraaftarieven zullen moeten blijven stijgen, omdat steeds minder mensen de kosten moeten betalen voor de begraafplaatsen. Door de stijgende tarieven van begraven zullen meer mensen kiezen voor goedkopere alternatieven, waardoor de kans bestaat dat we in een vicieuze cirkel terechtkomen. Kosten van een begraafplaats Kostenfactor
Bedrag
kapitaallasten voorzieningen 2005 kapitaallasten aula's kapitaallasten urnenmuur 2005 Onderhoud verharding 2005 Energieverbruik 2005 Waterverbruik 2005 Aula's, diverse kosten Aula's, reserveringen Algemene kosten Externe ondersteuning Belastingen Verzekeringen Kostenverdeelstaat: ** Bouwen en Wonen ** Buitendienst; begraafpl.mw ** Buitendienst; algemeen ** Buitendienst; onderhoud ** Civiele- en cultuurtechniek ** Publiekszaken
€ € € € € € € € € € € €
28.277,00 11.904,00 6.814,00 20.000,00 3.000,00 275,00 2.100,00 6.323,00 2.100,00 55.230,00 785,00 243,00
€ € € € € €
3.735,38 67.236,88 44.575,56 44.575,56 4.582,07 93.384,55
Totaal
€ 395.141,00
Toelichting op de cijfers. 1. De in dit advies vermelde cijfers zijn de ramingen van de begroting 2005, tenzij anders vermeld; 2. De gemeenteraad heeft enkele jaren geleden besloten, dat op termijn de kosten verband houdende met de begraafplaatsen volledig in de tarieven dienen te worden verdisconteerd; 3. De kosten verband houdende met de (onderdelen van de) afdelingen Publiekszaken en Civiele- en cultuurtechniek hebben hoofdzakelijk betrekking op begraven in zijn algemeenheid; de uren van Bouwen- en Wonen zijn toe te rekenen aan algemeen 50%, de aula (25%) en de
Pagina 6 van 8
4. 5. 6. 7.
urnenmuur (25%), terwijl de kosten van de Buitendienst (algemeen en onderhoud) te relateren zijn aan de oppervlakte. De uren van de “medewerker begraafplaats” van het organisatie-onderdeel Buitendienst worden voor 50% aangemerkt als “algemeen” en voor 50% als “onderhoud” De onderhouds- en gebruikskosten (verzekering, belastingen, waterverbruik en energie) zijn te relateren aan begraven in het algemeen; De kapitaallasten zijn tot een bedrag van € 6.814,-- van de urnenmuren, € 11.904,-- van de aula’s en tot een bedrag van € 28.277,-- voor de begraafplaatsen in het algemeen (inclusief de islamitische begraafplaats); Zoals bekend is de algemene begraafplaats Onsenoort overbemeten.
Op begrotingsbasis bedraagt in het jaar 2005 de kostendekking 47%. (2004 op begrotingsbasis 44,17%; op rekeningbasis 2004: 48,7%). De vermelde 48,7% geeft een vertekend beeld, omdat in de jaarrekening niet de volledige kapitaallasten zijn opgenomen. Bovendien is een deel van het beschikbare budget tot een bedrag van € 41.218,-- niet uitgegeven. De totale geraamde lasten 2005 bedragen € 395.141,--, terwijl de inkomsten begroot zijn op € 186.000,--. Er is derhalve een te verwachten nadeel van € 209.141,--. Er van uitgaande, dat 1% verhoging van de OZB-tarieven een bedrag van ongeveer € 55.000,- opbrengt, is het nadeel op het product “Begraven” gelijk aan 3,8%. In 2003 bedroeg het begraaftarief € 991,--; in 2004 € 1.298,-- en in 2005 (inclusief € 75,-- ruimingbijdrage) € 1.775,60. Ceteris paribus lopen deze bedragen in 2006 en 2007 op tot € 2.302,86 onderscheidenlijk € 2.993,49. De hiervoor vermelde bedragen zijn de rechten verschuldigd voor een enkel graf. De tarieven voor andere dienstverleningen zijn met hetzelfde percentage gestegen Analyse De vraag of en in hoeverre de kosten verband houdende met de begraafplaatsen volledig in de tarieven dienen te worden verdisconteerd komt uiteindelijk neer op een variant van de volgende twee stellingen: 1. Een begraafplaats dien je te beschouwen als een onderneming (zonder winstoogmerk) die volledig zelfstandig in staat moet zijn om de eigen broek op te houden. Consequentie hiervan is dat de tarieven volledig kostendekkend moeten zijn. 2. De gemeente is verplicht om haar inwoners in staat te stellen te worden begraven. Daarmee is het te beschouwen als algemeen nut en hoeven de kosten niet volledig te worden doorberekend aan de directe gebruikers, maar voor een deel aan de totale gemeenschap. Zoals ook de kosten voor bijvoorbeeld het openbaar onderwijs en het onderhoud van de vesting worden betaald door de gehele gemeenschap. Beide standpunten zijn prima te verdedigen en hebben hun eigen voors en tegens. Wel moet in de discussie met de volgende zaken rekening worden gehouden: • Volledige kostendekkendheid kan waarschijnlijk nooit worden bereikt, maar zal in ieder geval leiden tot grote tariefstijgingen;
Pagina 7 van 8
• •
Wanneer een product te duur wordt, wordt het niet langer afgenomen; Wanneer een product te goedkoop wordt kunnen we de vraag misschien niet bijhouden;
Voorstel Het principe van 100% kostendekkendheid voor de algemene begraafplaatsen los te laten en een percentage van kostendekkendheid vast te stellen.
Pagina 8 van 8
