Sociaal#culturele'praktijken" Emilie&Van&Daele& "
Mensen%
"
"
Op"de"naad"tussen"individu"en"samenleving" " " 1. 2. 3. 4.
Wie"staat"in"het"hart"van"de"praktijk?" Hoe"handelt"de"sociaal#culturele"professional?" Wat"is"de"aard"van"de"activiteiten?"Welke"functies"heeft"de"praktijk?" Waarom"wordt"de"praktijk"opgezet?"Welke"verandering"heeft"de"praktijk"voor"ogen?"
"
1"
Wat$zijn$sociaal-culturele$praktijken?$ Sociaal#culturele"praktijken"heb"je"in"geuren"en"kleuren."Het"is"dan"ook"moeilijk"een"definitie" te"geven"die"alle"aspecten"van"een"sociaal#culturele"praktijk"omvat."Hieronder"vind"je"een" reeks"bouwstenen"waarmee"je"naar"bestaande"praktijken"kan"kijken,"maar"waarmee"je"ook" zelf"sociaal#culturele"praktijken"kan"opzetten"en/of"verder"ontwikkelen." " De"bouwstenen"laten"je"toe"een"antwoord"te"zoeken"op"de"wie,"hoe,"wat"en"waarom"vraag:" # Wie"staat"in"het"hart"van"de"sociaal#culturele"praktijk?" # Hoe"handelt"de"sociaal#culturele"professional"in"de"praktijk?" # Wat"is"de"aard"van"de"activiteiten"die"wordt"ingezet?"Welke"functie"heeft"de"praktijk?" # Waarom"wordt"de"praktijk"opgezet?"Welke"verandering"heeft"de"praktijk"voor"ogen?" " In"wat"volgt"nemen"we"elk"van"deze"bouwstenen"kort"onder"de"loep." " " " " " "
"
" " " " " "
"
2"
Bouwsteen$1:$Wie$staat$in$het$hart$van$SCP?$ In"het"hart"van"SCP"staan"mensen."SCP"zijn"er"voor"en"door"mensen."SCP"ontstaan"uit"en" worden"gedragen"door"mensen."SCP"ontstaan"door"ambities"of"dromen"van"mensen,"soms" ontstaan"ze"uit"verontwaardiging"of"uit"behoeften…".""
Een$‘bundeling’$van:$ # # #
Mensen,"krachten,"talenten,"mogelijkheden,"dromen,"ambities,"verontwaardiging," noden,"behoeften,"netwerken." Deze"bundeling"kan"verschillende"vormen"aannemen:"individuen,"fysieke"groep," buurt,"straat,"generatie,"online#community,…" Ook"als"professional"maak"je"deel"uit"van"deze"bundeling!"
Een$‘sociaal-cultureel’$hart$ Sociaal:" # Sociaal"in"zin"van"‘samen’,"‘in"groep’" # Sociaal"in"de"zin"van"‘sociaal#rechtvaardig’:"open,"solidair,"iedereen"is"hier"welkom" Cultureel:" # Ieder"heeft"zijn"eigen"bestaansachtergrond,"cultuur,"context,"talenten"etc."(je"bent" niet"neutraal,"je"bent"geen"onbeschreven"blad)."
Een$‘divers’$hart$$ # #
Niet"alleen"in"de"zin"van"etnische"diversiteit,"maar"ook"bijvoorbeeld" sociaaleconomische"diversiteit,"opleidingsniveau…" Ook"rekening"houdend"met"de"diverse"leerstijlen"van"mensen;"denker,"doener," kennisverwerver,"speler…"."
Deelnemer$of$deelhebber?$ Wie"is"de"eigenaar"van"een"sociaal#culturele"praktijk?"Ben"jij"dat"als"professional?"Zijn"dat"de" vrijwilligers"die"jij"begeleidt/ondersteunt?"In"welke"mate"hebben"de"deelnemers"van"een" aanbod"eigenaarschap,"medezeggenschap?"
Belang$van$de$groep?$ Welke"rol"speelt"de"groep?"Heeft"het"groepsgebeuren"een"meerwaarde"(netwerk," modelleren,"uitwisseling,"oefenplaats,"collectiviseren,"…)"voor"de"praktijk?"
Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk:$ # # # # # # # # # #
Op"wie"richt"de"praktijk"zich"(voor&wie)?"" Wie"zijn"de"eigenaars"van"de"praktijk"(door&wie)?" Wie"geeft"de"praktijk"vorm?" Welke"plaats"krijgen"vrijwilligers"binnen"de"praktijk?" Welke"rol"speelt"de"professional"in"de"praktijk?" Wordt"hier"gewerkt"met"doelgroepen?" Krijgen"de"dromen,"ambities,"noden"van"mensen"hier"ruimte?" Hoe"wordt"hier"omgegaan"met"diversiteit?"Om"welke"diversiteit"gaat"het?" Wordt"er"op"het"niveau"van"de"werkvormen"rekening"gehouden"met"de"diverse" leerstijlen"van"mensen?" Wordt"er"groepsmatig"gewerkt?"Zo"ja,"waarom?"
"
3"
Bouwsteen$2:$Hoe$handelt$de$sociaal-culturele$professional?$ Hoe"wordt"in"de"praktijk"gehandeld"en"omgegaan"met"de"betrokkenen"–"of"dat"nu" vrijwilligers,"deelnemers,"een"specifieke"doelgroep"of"het"brede"publiek"is?"Wat"zijn"de" handelingsprincipes"van"de"professional/vrijwilliger"in"de"praktijk?"Hieronder"vind"je"een" reeks"van"die"handelingsprincipes."Het"gaat"hier"niet"om"een"definitieve"lijst,"wel"om"enkele" voorbeelden."Ook"niet"alle"handelingsprincipes"zullen"in"elke"praktijk"aanwezig"zijn." " # Vertrekken"vanuit"de"realiteit"en"leefwereld"van"mensen"(zonder"te" (ver)oordelen)" # Participatief"werken,"handelen"in"dialoog"(over"doelstelling,"inhoud,"aanpak,"over" hoofd#"en"bijzaak…)" # Deelnemers"niet"louter"zien"als"consumenten,"maar"ook"als"deelhebbers"(werken" mét"en"niet"louter"voor"de"deelnemers)" # Omgaan"met"verschil"en"verscheidenheid" # Ontmoeting"en"netwerking"faciliteren" # Ruimte"geven"aan"initiatief" # Mensen"en"groepen"ruimte"geven"om"te"groeien" # Mensen"stimuleren"tot"zelfstandigheid" # Talenten"stimuleren" # Mensen"en"hun"mogelijkheden"versterken" # Het"geloof"daadwerkelijk"een"verschil"te"kunnen"maken"stimuleren" # Leren"uit"ervaring"en"uit"leefwereld"van"mensen"aanmoedigen" # …"
Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk:$ # #
" " " " " " " " " " " " " " " "
# #
Hoe"zit"het"met"de"handelingsprincipes"binnen"deze"praktijk?" Zijn"er"handelingsprincipes"waar"sterk"op"wordt"ingezet?"Hoe"wordt"er"op"die" handelingsprincipes"ingezet?" Welke"handelingsprincipes"komen"niet"of"minder"aan"bod"in"de"praktijk?" Welke"handelingsprincipes"zijn"een"uitdaging"of"kans"voor"de"praktijk?"
"
4"
Voorbeeld:$Lesmethodiek$van$Wisper$ Zes$principes$of$pijlers$zijn$belangrijk$in$de$aanpak$ "
"
1. Uitdaging$creëren:"een"deelnemer"moet"een"droom"hebben,"iets"dat"hij"wil"bereiken." 2. Veiligheid$creëren:"een"deelnemer"kan"pas"experimenteren"als"hij"niet"te"faalangstig" is."In"kunsteducatie"is"een"‘goed"of"fout’#aanpak"uit"den"boze." 3. Vrijheid$en$zelfsturing:"creatieve"experimenten"betekenen"dat"er"een"ruime"marge"is" voor"het"eigen"initiatief"en"de"eigen"keuzes"van"deelnemers." 4. Bekrachtiging:"de"activiteiten"moeten"leuk"zijn"om"te"doen"(intrinsieke"beloning)"en" de"docent"gaat"actief"de"realisaties"van"de"deelnemer"aanduiden"en"goedkeuren." 5. Modelgedrag:"mensen"leren"door"imiteren,"de"begeleider"moet"een"creatief"model" zijn." 6. Inzicht$bieden:"het"is"ook"in"de"actieve"kunsteducatie"goed"dat"deelnemers"de" inhoud"en"het"eigen"leerproces"begrijpen."
"
$ $
$
"
5"
Bouwsteen$3:$Welke$functies$heeft$de$praktijk?$ Het"SCVW"kent"verschillende"functies:"de"educatieve"functie,"de"gemeenschapsvormende," de"culturele"en"de"maatschappelijke"activeringsfunctie.""
Een$functie$≠$een$doelstelling$ Het"begrip"functie"refereert"aan"de&aard&van&de&activiteiten"die"je"organiseert"om"een" bepaalde"doelstelling"te"realiseren"en"situeert"zich"dus"aan"de"kant"van"de"interventie."
Een$voorbeeld$ # #
De$doelstelling:"op"het"einde"van"de"dag"staat"er"een"tent"recht."" De$functie:"de"manier"waarop"die"tent"wordt"opgezet."" o Bijvoorbeeld"aan"de"hand"van"de"gemeenschapsvormende"functie:"door"het" samen"opzetten"van"een"tent,"doen"we"samen"iets,"werken"we"samen"en" worden"onze"banden"versterkt."Niets"zo"gemeenschapsvormend"als"samen" iets"realiseren!" o Bijvoorbeeld"aan"de"hand"van"de"educatieve"functie:"door"mee"een"tent"op"te" zetten,"leer"ik"zelf"hoe"ik"dit"type"tent"kan"opzetten,"welke"stappen"ik"moet" volgen,"waar"ik"zeker"op"moet"letten…"
De$4$functies$ # # # #
De$educatieve$functie:$leren"van,"leren"door,"leren"in,"kritische"reflectie,"zelf" betekenis"geven;"niet3formeel&en&informeel!" De$gemeenschapsvormende$functie:$leren"over"en"in"gemeenschap,"zelf" gemeenschap"vormen"(groepsvorming),""versterken"en"vernieuwen"van"het"sociale" weefsel…"." De$maatschappelijke$activeringsfunctie:$empowerment,"sterker"worden,"sociale" actie"ondernemen,"zelf"verandering"in"gang"zetten,"maatschappelijke"verandering$ realiseren" De$culturele$functie:"cultuur"consumeren,"uitwisselen,"bevragen,"creëren/maken," beleven,"…"."
Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk$ # # # # #
Op&welke&manier"wordt"de"doelstelling"van"de"praktijk"gerealiseerd?" Wordt"in"de"praktijk"geleerd?"Gaat"het"om"leerprocessen?" Wordt"in"de"praktijk"gemeenschap"gevormd"of"vorm"gegeven"aan"de"gemeenschap," sociaal"weefsel"versterkt?" Wordt"in"de"praktijk"actie"ondernomen,"maatschappelijke"verandering"in"gang"gezet?" Worden"er"mensen"empowered?" Wordt"in"de"praktijk"cultuur"beleefd,"bevraagd,"uitgewisseld,"gecreëerd," geconsumeerd?"
$ " " "
"
6"
Voorbeelden$ "
"
$ REPAIRCAFÉS"
" SAMENTUINEN"
" " "
"
$
$
ONTROLLEN"SPANDOEK"
$ PIXELTEAM"
Doelstelling:"mensen"consumeren"anders"en"minder"" Stel$dat$NBV$geen$SC-beweging$was:$ # Aard"van"de"activiteiten:"dwingen,"besparen…" NBV$is$een$sociaal-culturele$organisatie:$$ # Educatieve"functie:"mensen"minder"doen" consumeren"door"ze"samen"te"brengen"in"een" repaircafé"en"van"elkaar"te"laten"leren"hoe"je" spullen"kan"herstellen." Doelstelling:"meer"mensen"tuinieren"ecologisch" Stel$dat$Velt$geen$SC-organisatie$is:$ # Aard"van"de"activiteiten:"lobbyen"om"een"verbod" te"laten"uitschrijven"voor"pesticiden." Velt$is$een$SC-organisatie:$ # Gemeenschapsvormende"functie:"Mensen" samenbrengen"in"ecologische"samentuinen"waar" ze"dingen"delen"en"leren"van"elkaar."Samen"zijn" ze"sterker"en"vormen"ze"een"ecologisch" gemeenschap." Doelstelling:"kernwapens"weg"uit"België"" Stel$dat$Vredesactie$geen$SC-organisatie$was:$ # Aard$van$de$activiteiten:$wetenschappelijk" onderzoek"voeren"om"het"gevaar"van" kernwapens"te"staven,"gerechtelijke"acties" ondernemen…$ Vredesactie$is$een$sociaal-culturele$organisatie:$ # Maatschappelijke$activeringsfunctie:$ mensen/groepen"ruimte"bieden"om"zelf"sociale" actie"(bijvoorbeeld"het"ontrollen"van"een" spandoek)"te"ondernemen"en"zelf"verandering"in" gang"zetten,"te"wegen"op"het"beleid." Doelstelling:$mensen"in"kans"armoede"integreren"in"de" maatschappij"" Stel$dat$KWB$geen$SC-organisatie$was:" • Aard$van$de$activiteiten:$mensen"verplicht" vrijwilligerswerk"laten"doen"om"zich"te"integreren." KWB$is$een$sociaal-culturele$organisatie:" • Culturele$functie:$mensen"laten"fotograferen," cultuur"laten"maken,"beleven"en"bevragen;" fotografie"is"het"bindend"element"waarrond" mensen"sociaal"weefsel"opbouwen"
" "
$
$
"
7"
Bouwsteen$4:$Welke$verandering$heeft$de$praktijk$voor$ogen?$ Sociaal#culturele"praktijken"komen"niet"gewoon"uit"de"lucht"vallen."Ze"zijn"er"om"een" bepaalde"reden,"omdat"ze"iets"willen"bereiken,"veranderen,"in"gang"zetten…"
De$eigen$doelstelling$van$de$praktijk$en$de$grotere$maatschappelijke$doelstelling$ Eén"praktijk"alleen"verandert"de"wereld"niet."Maar"vaak"bevindt"een"praktijk"zich"in"een" samenspel"met"andere"praktijken."In"dit"samenstromen"met"andere"praktijken"zit"wel"de" potentie"dat"op"langere"termijn"een"aantal"(maatschappelijke)"spelregels"kunnen"worden" veranderd."Deze"andere"praktijken"kunnen"ook"praktijken"van"andere"organisaties"of"spelers" zijn." " Bijvoorbeeld:"één"repaircafé"gaat"niet"zorgen"voor"een"duurzame"samenleving."Op"lokaal" vlak"zorgt"een"repaircafé"er"wel"voor"dat"x"aantal"toestellen"niet"op"de"vuilnisbelt"belanden." Op"die"manier"draagt"een"repaircafé"samen"met"andere"praktijken"(zoals"het"opzetten"van" lokale"en"duurzame"voedselsystemen,"promoten"van"fietsverkeer,"aanwezig"zijn"op"de" Klimaattop…)"op"lange"termijn"wel"bij"aan"een"meer"duurzame"samenleving."
Op$de$naad$tussen$individu$en$samenleving$$ Sociaal#culturele"praktijken"spelen"zich"af"ergens"op"de"naad"tussen"individu"en"samenleving." De"ene"praktijk"is"meer"gericht"op"de"individuele"ontplooiing"van"mensen,"de"andere"dan" weer"op"de"(structurele)"verandering"van"de"samenleving."" # Verandering"op"het"niveau"van"het"individu,"de"burger,"groepen"(leerprocessen," ontwikkelingsprocessen,"belevingsprocessen…)" # Verandering"op"het"niveau"van"instituten,"structuren,"organisaties" # Verandering"op"het"niveau"van"de"samenleving:"maatschappelijke"spelregels" veranderen."
De$richting$van$de$verandering$ Sociaal#culturele"praktijken"veranderen"niet"zo"maar"om"het"even"wat."Een"sociaal#culturele" praktijken"zijn"gericht"op"een"democratische,"solidaire,"inclusieve"en"duurzame"samenleving."
Mogelijke$vragen$ten$aanzien$van$de$praktijk$ # #
" "
$
# #
Wat"wil"de"praktijk"veranderen?"Wat"is"de"doelstelling"van"de"praktijk?" Op"welk"niveau"(individu,"instituut,"samenleving)"wil"de"praktijk"verandering" realiseren?" Stroomt"de"praktijk"samen"met"andere"praktijken?" Zijn"er"nog"andere"manieren"om"de"doelstelling"van"de"praktijk"te"bereiken?"
$
"
8"
Voorbeeld:$Vredesactie$“Ik$stop$wapenhandel”.$$ De$ultieme$doelstelling$ De"verandering"die"Vredesactie"ultiem"voor"ogen"heeft,"is"wapenhandel"te"stoppen."Zij" spreken"daarvoor"ons"als"burgers"aan"om"ons"daarvoor"in"te"zetten."Als"dit"de"ultieme" doelstelling"is,"wat"zijn"dan"de"verschillende"stappen"die"daartoe"leiden?"
De$lobbytour$ Eén"van"de"praktijken"die"Vredesactie"onderneemt"is"het"organiseren"van"een"Lobbytour." Deze"wandeling"in"de"Europese"wijk"leidt"langs"verschillende"‘lobbybedrijven’."De"wandeling" leidt"in"eerste"instantie"tot"verontwaardiging."In"tweede"instantie"wil"deze"wandeling"ons" burgers"aanzetten"om"mee"actie"te"voeren."
Spandoek$ontrollen$ Eén"andere"praktijk"van"Vredesactie"die"(misschien"meer)"bijdraagt"aan"de"doelstelling"“Ik" stop"wapenhandel”"is"het"ontrollen"van"een"spandoek"door"een"vrijwilliger"in"het"parlement" (cf."Filmpje"LMS)."" " " "
"
"
"
9"
