Schildklier en zwangerschap
SCHILDKLIER EN ZWANGERSCHAP Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert schildklierhormoon, een hormoon dat verantwoordelijk is voor de snelheid van de stofwisseling. Een overmaat aan schildklierhormoon leidt ertoe dat processen in het lichaam versnellen en kan aanleiding geven tot een milde verhoging van de lichaamstemperatuur, een versnelling van de hartslag, afname van het gewicht, nerveusheid, trillerigheid en zweten. Een gebrek aan schildklierhormoon geeft tegenovergestelde klachten. PROBLEMEN VAN EEN TRAGE SCHILDKLIERWERKING Wat is de oorzaak van een te trage schildklierwerking in de zwangerschap? Ziekten van de schildklier komen relatief veel voor bij jonge vrouwen. Ongeveer 1 op de 50 vrouwen krijgt te maken met een probleem van de schildklier in de zwangerschap. In de meeste gevallen gaat het om de ziekte van Hashimoto. De ziekte van Hashimoto is een ziekte van de schildklier, waarbij ons eigen afweersysteem antilichamen maakt die aanleiding geven tot een chronische schildklierontsteking. Daardoor raakt de schildklier, soms over een periode van vele jaren, langzaam uitgeput en ontstaat een gebrek aan schildklierhormoon. De ziekte komt veel voor, met name bij jonge vrouwen. De ziekte van Hashimoto wordt niet veroorzaakt door zwangerschap, waarschijnlijk was de ziekte al (sluimerend) aanwezig voor u zwanger werd. Wat veroorzaakt de ziekte van Hashimoto? De ziekte van Hashimoto is een auto immuun ziekte, het afweersysteem richt zich bij vergissing tegen de eigen schildklier. Waarom het lichaam deze antistoffen maakt is niet duidelijk. Het is wel bekend dat het vaker voorkomt bij mensen met een bepaalde erfelijke aanleg en met andere auto-immuunziekten in de familie. 1
Wat is de invloed van zwangerschap op de spiegel van het schildklierhormoon? In de zwangerschap neemt de behoefte aan schildklierhormoon toe. Een goed functionerende schildklier zal daarom in de zwangerschap meer schildklierhormoon gaan produceren. Indien de schildklier niet adequaat functioneert zal deze aanpassing niet, of in onvoldoende mate optreden. In dat geval wordt geadviseerd tijdens de zwangerschap schildklierhormoon te gaan gebruiken. Als u reeds schildklierhormoon gebruikt zal de dosering daarvan moeten worden aangepast; in de meeste gevallen wordt geadviseerd de dosering met 25% te verhogen zodra de zwangerschap bekend is. Bijvoorbeeld; een dosis van 100 microgram thyroxine per dag wordt in de zwangerschap verhoogd naar 125 microgram per dag. Hoe zit het met het ongeboren kind? De schildklier van het kind is in de eerste 3 maanden van de zwangerschap onvoldoende aangelegd om schildklierhormoon te maken. In deze fase is het kind dus volledig afhankelijk van het schildklierhormoon van de moeder. Een gebrek aan schildklierhormoon in die fase van de zwangerschap kan schadelijk zijn voor de ontwikkeling van het kind. Om die reden is het van groot belang dat de schilklierhormoonspiegels bij de moeder in orde zijn. Bovendien zijn er aanwijzingen dat een schildklierstoornis in de zwangerschap een iets hoger risico geeft op een miskraam. Bij zwangere vrouwen worden voor de schildklierwaarden dan ook striktere marges aangehouden. Het kan dus gebeuren dat u in, of kort voor een geplande zwangerschap het advies krijgt schildklierhormoon te gebruiken, terwijl dat buiten de zwangerschap nog niet nodig werd gevonden. Als u al schildklierhormoon gebruikt wordt aangeraden reeds voor de zwangerschap de bloedwaardes extra te laten controleren. Hoe weet ik of ik de juiste dosis gebruik? De dosis moet worden ingesteld op basis van de 2
waarden in het bloed. Gemiddeld heeft iemand 1 tot 2 microgram per kilo lichaamsgewicht nodig, maar dit kan per persoon flink verschillen. Meestal vindt 6 weken na het starten of aanpassen van de dosering controle plaats met behulp van bloedonderzoek. Na de 3e maand van de zwangerschap is intensieve controle van de bloedwaardes minder noodzakelijk, aangezien het kind dan zelf in de schildklierhormoonbehoefte kan voorzien. Voor een stabiele opname van het schildklierhormoon is het belangrijk dat u de tabletten ’s morgens inneemt, op de lege maag. U mag zeker 30 minuten na inname niets eten. Is het gebruik van schildklierhormoon in de zwangerschap of tijdens borstvoeding schadelijk? Nee, het schildklierhormoon in de tabletten is identiek aan het lichaamseigen hormoon. Mits de dosering juist is zijn er geen gevaren verbonden aan het gebruik van schildklierhormoon in de zwangerschap. Wat gebeurt er na de bevalling? Ongeveer drie weken na de bevalling kunt u de dosering schildklierhormoon weer terugbrengen naar de oude dosering die u gebruikte voor de zwangerschap. Als u voor de zwangerschap geen schildklierhormoon nodig had, kan het in de meeste gevallen na de zwangerschap weer worden gestaakt. Het is raadzaam de schildklierwaarden ongeveer zes weken na het stoppen of aanpassen van de medicatie te laten controleren. Ook adviseren wij de waarden opnieuw te laten controleren als u weer zwanger wilt worden. Wat gebeurt er na de bevalling? Ongeveer drie weken na de bevalling kunt u de dosering schildklierhormoon weer terugbrengen naar de oude dosering die u gebruikte voor de zwangerschap. Als u voor de zwangerschap geen schildklierhormoon nodig had, kan het in de meeste gevallen na de zwangerschap weer worden gestaakt. Het is raadzaam de schildklierwaarden ongeveer zes weken na het stoppen 3
of aanpassen van de medicatie te laten controleren. Ook adviseren wij de waarden opnieuw te laten controleren als u weer zwanger wilt worden. Wat is post-partum thyreoiditis Vrouwen met aanleg voor, of een milde vorm van de ziekte van Hashimoto hebben een hoger risico om in de eerste maanden na de bevalling een verheviging van de schildklierontsteking te ervaren; post-partum thyreoididtis. In de meeste gevallen zal er eerst enkele weken sprake zijn van een snelle schildklierwerking, waarna deze overgaat in een te trage schildklierwerking. Vaak herstelt de schildklier na enkele maanden. De episode met een te snelle werking is niet goed te behandelen. In de fase met te weinig schildklierhormoon zal meestal een behandeling met schildklierhormoon noodzakelijk zijn. Er wordt geadviseerd na ongeveer 6 maanden het gebruik van schildklierhormoon te staken om te kunnen beoordelen of de schildklier inmiddels spontaan is hersteld. Is dat niet het geval, dan zult u levenslang schildklierhormoon moeten gebruiken. Ook als de schildklier herstelt, dan is de kans groot dat de onderliggende ziekte van Hashimoto in de loop der jaren doorzet. Jaarlijkse controle van het schildklierhormoongehalte wordt daarom geadviseerd. Bovendien is de kans groot dat deze ontsteking opnieuw zal optreden bij een volgende zwangerschap. PROBLEMEN VAN EEN SNELLE SCHILDKLIERWERKING Wat is de oorzaak van een te snelle schildklierwerking in de zwangerschap? Wanneer er sprake is van een te snelle werking van de schildklier in de zwangerschap dan gaat het meestal om de ziekte van Graves. De ziekte van Graves is een ziekte van de schildklier, waarbij ons eigen afweersysteem antilichamen maakt die schildkliercellen stimuleren. Daardoor ontstaat een te snel werkende schildklier. De ziekte komt veel voor, met name bij jonge 4
vrouwen. De ziekte van Graves wordt niet veroorzaakt door een zwangerschap, waarschijnlijk was de ziekte al (sluimerend) aanwezig voor u zwanger werd. Wat veroorzaakt de ziekte van Graves? De ziekte van Graves is een auto immuun ziekte. Het afweersysteem richt zich bij vergissing tegen de eigen schildklier, waardoor deze geprikkeld raakt en te snel gaat werken. Deze afweerreactie geeft bij ongeveer 10% van de patiënten ook een ontstekingsreactie van de ogen. Patiënten die roken lopen een verhoogd risico op oogklachten. Waarom het lichaam deze antistoffen maakt is niet duidelijk. Het is wel bekend dat het vaker voorkomt bij mensen met een bepaalde erfelijke aanleg en met andere auto-immuunziekten in de familie. Is de ziekte van Graves schadelijk voor het ongeboren kind? De schildklier van het kind is in de eerste 3 maanden van de zwangerschap onvol doende aangelegd om schildklierhormoon te maken. In deze fase is het kind dus volledig afhankelijk van het schildklierhormoon van de moeder. Zowel een gebrek als een overmaat aan schildklierhormoon kan in die ase van de zwangerschap schadelijk zijn voor de ontwikkeling van het kind. Om die reden is het van groot belang dat de schilklierhormoonspiegels bij de moeder in orde zijn. De antistoffen die de ziekte van Graves bij de moeder veroorzaken kunnen via de placenta het kind bereiken en ook bij het kind de functie van de schildklier verstoren. De kans hierop is bijzonder klein maar neemt toe als er heel veel antistoffen in het bloed aanwezig zijn. Hierop zal met bloedonderzoek worden getest en met echo-onderzoek kan worden getest of het kind hiervan hinder ondervindt. Hoe wordt de ziekte van Graves in de zwangerschap behandeld? Als de schildklierfunctie heel mild verstoord is kan meestal worden afgewacht; de ziekte heeft de neiging 5
om tijdens de zwangerschap tot rust te komen. Indien nodig wordt een behandeling gestart met tabletten die de schildklier remmen; PTU of strumazol. Aangezien deze middelen via de placenta het kind kunnen bereiken wordt voor een zo laag mogelijke dosering gekozen. In meeste gevallen lukt het prima om hiermee de schildklier onder controle te houden. De kans op bijwerkingen van deze medicatie bij het kind is zeer klein, en praktisch afwezig wanneer gestart wordt na de 3e maand van de zwangerschap. Kan ik veilig borstvoeding geven? Zowel PTU als strumazol kunnen worden aangetoond in de moedermelk van moeders die deze medicamenten gebruiken. Er zijn op dit moment echter geen aanwijzingen dat de lage concentraties in de moedermelk een nadelig effect hebben op de schildklier van het kind. Hoe moet het verder na de zwangerschap? Voor de behandeling van de ziekte van Graves buiten de zwangerschap verwijzen we u naar de folder “de ziekte van Graves”.
6
Kennemer Gasthuis Locatie noord Vondelweg 999 Haarlem Locatie zuid Boerhaavelaan 22 Haarlem Postadres Postbus 417 2000 AK Haarlem Telefoon: (023) 545 35 45 Website: www.kg.nl E-mail:
[email protected] 1105072-03-02-2015
