Rundertuberculose (Boviene tuberculose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor dierhouders
Rundertuberculose bij dieren De tuberculosebacterie Mycobacterium bovis veroorzaakt tuberculose bij runderen en komt wereldwijd voor. De tuberculosebacterie is een zoönose en is overdraagbaar van dier op mens. De bacterie kan dan bij mensen tuberculose veroorzaken. Nederland is sinds 1999 officieel vrij van rundertuberculose, uitbraken kunnen af en toe nog wel voorkomen.
Overdragen van de bacterie De tuberculosebacterie infecteert runderen via de luchtwegen of via de bek. Dit is ook mogelijk via voer of besmette dierlijke producten, zoals mest en melk. In de eerste fase van de infectie blijft de bacterie binnen het dier (‘gesloten tbc’). In de tweede fase verspreidt de bacterie zich via hoesten, urine of melk (‘open tbc’). Dan is het dier besmettelijk voor andere dieren en voor mensen. Import van runderen uit landen die niet vrij zijn van tuberculose vormt de grootste kans op introductie van de bacterie.
Ziekteverschijnselen bij dieren Bij veel geïnfecteerde runderen zijn eerst geen ziekteverschijnselen zichtbaar. Deze treden pas in een later stadium op. Symptomen zijn onder andere vermagering en verminderde melkproductie. Bij langdurige ziekte ontstaat een korte, krachtige en droge hoest of een vochtige hoest met ernstige longontsteking. Uiteindelijk sterven de dieren aan de ziekte.
Diagnose en screenen Voor het vaststellen van de infectie wordt op het dier een huidtest met tuberculine gedaan (tuberculineren). Deze test veroorzaakt binnen 3 dagen een zwelling van de huid als het dier is geïnfecteerd. De NVWA screent aan de slachtlijn structureel op tuberculose. De lymfeklieren, longen en andere organen beoordeelt de NVWA visueel. Het nationaal referentie laboratorium voor rundertuberculose in Lelystad (Centraal Veterinair Instituut (CVI) onderzoekt de verdachte organen.
Import en export Alle importrunderen worden geaccepteerd met geldige gezondheidscertificaten, waarin staat dat de dieren afkomstig zijn van bedrijven die op dat moment vrij zijn van rundertuberculose. Dieren bestemd voor export naar landen buiten de Europese Unie, worden onderzocht als het importerende land dit verplicht stelt.
Rundertuberculose bij mensen Overdracht ziekte van dier naar mens Mensen die ongepasteuriseerde melk drinken, lopen het risico op besmetting met de rundertuberculose bacterie. Veehouders, dierenartsen, slachthuismedewerkers enzovoort lopen risico bij een onbeschermd en nauw contact met een besmettelijk dier (open tbc).
Ziekteverschijnselen bij de mens Rundertuberculose bij mensen is zeer zeldzaam. Iemand kan geïnfecteerd zijn met de rundertuberculosebacterie zonder dat hij daar iets van merkt. Meestal treedt de ziekte op binnen 1 of 2 jaar na de besmetting. Het kan ook 60 jaar of langer duren. Veel voorkomende symptomen zijn langdurig hoesten, vermagering, vermoeidheid, koorts, nachtzweten, gebrek aan eetlust en soms het ophoesten van bloed. Meld deze klachten zo snel mogelijk bij de huisarts of de afdeling tbc-bestrijding van de GGD. Overdracht van de ziekte van mens tot mens is over het algemeen niet mogelijk.
Voorkómen van besmetting Draag bij contact met een verdacht of besmet dier een mond-neusmasker en stevige handschoenen. Drink alleen gepasteuriseerde melk of kook rauwe melk voor consumptie goed door.
Behandeling van de ziekte Tuberculose is over het algemeen goed te behandelen met de medicijnen. Een patiënt slikt minimaal 6 maanden lang elke dag verschillende antibiotica. Een sociaal verpleegkundige van de afdeling tbc-bestrijding van de GGD begeleidt de patiënt. Ook onderzoekt deze afdeling wie contact heeft gehad met de zieke runderen, zoals de veehouder en gezin, personeel en de dierenarts. De GGD bepaalt of een behandeling voor hen noodzakelijk is.
Afhandelingsprocedure verdenking door NVWA In de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren (GWWD) staat dat rundertuberculose gemeld en bestreden moet worden. De NVWA voert de bestrijding uit.
Melding Als u of uw dierenarts rundertuberculose vermoedt op uw bedrijf, moeten u én uw dierenarts dit melden aan de NVWA via telefoonnummer 045-5463188. Ook een laboratorium moet melden wanneer de test rundertuberculose vermoedt.
Officiële verdenking Bij een officiële verdenking treft de NVWA wettelijke maatregelen om verdere verspreiding te voorkomen. De veehouder is verplicht om mee te werken. Uw bedrijf krijgt de status ’verdacht’ totdat er bewijs is dat uw dieren niet lijden aan de ziekte.
Afhandeling verdenking Na een melding van rundertuberculose bij een dier onderzoekt de dierziektedeskundige van de NVWA het dier om de ziekte vast te stellen of uit te sluiten. Er worden direct maatregelen getroffen om besmetting van de overige dieren en overdracht op mensen te voorkomen. De dierziektedeskundige kijkt welke dieren ziek en gezond zijn en telt de aanwezige dieren. Dit gebeurt ook bij de andere diersoorten op het bedrijf. Ook vraagt de deskundige of de betrokken mensen ziek zijn. Verdachte dier(en) tuberculineert de dierziektedeskundige.
Uitslagen/ bevindingen De dierziektedeskundige van de NVWA tuberculineert het/de verdachte dier(en). Precies 3 dagen na tuberculinatie wordt de tuberculinatie plek beoordeeld. Als de testresultaten van de tuberculinatie wijzen op een besmetting neemt de NVWA de/het dier(en) over en stuurt deze in naar het CVI voor onderzoek. Hier vindt sectie en microscopisch onderzoek op het dier plaats. Als bij dit onderzoek de diagnose rundertuberculose waarschijnlijk is, vindt zowel PCR-onderzoek (een manier om DNA van de bacterie te tonen) als bacteriologisch onderzoek (BO) plaats om de definitieve diagnose te stellen. Als het PCR-onderzoek ( DNA sneltest) een positief resultaat geeft, worden alle runderen ouder dan 6 weken op het zelfde bedrijf verder onderzocht en getuberculineerd. Als bij het bacteriologisch onderzoek ( BO) de bacterie Mycobacterium bovis (de veroorzaker van rundertuberculose) wordt gekweekt, is de ziekte bevestigd. Dit BO onderzoek duurt uiterlijk 4 maanden. Dan pas worden alle dieren ’besmet’ verklaard. In geval de testresultaten van de tuberculinatie niet wijzen op een besmetting, is de verdere afhandeling afhankelijk hoe lang het dier op het verdachte bedrijf heeft gestaan. Als het verdachte dier langer dan 60 dagen op het bedrijf heeft gestaan en de tuberculinatietest wijst niet op een besmetting, kan het verdachte dier en het bedrijf direct vrijgegeven worden. Is dit niet het geval dan wordt het verdachte dier na 60 dagen opnieuw getuberculineerd. Het dier blijft dan in deze periode geblokkeerd maar het bedrijf wordt wel direct vrijgegeven.
Maatregelen Verdenking U ontvangt van de NVWA team NVIC een brief over de verdenking en de maatregelen. De GGD en de gemeente waar het verdachte dier is gevonden, krijgen een kopie van deze brief. Tijdens de verdenkingsfase is het niet toegestaan om dieren af te voeren. Alleen bij slachtdieren en/of noodslachtdieren kan u telefonisch ontheffing aanvragen bij de NVWA. Voorwaarde is dat deze dieren minimaal 1 keer zijn getuberculineerd met gunstig testresultaat. Geproduceerde melk mag de veehouder leveren als deze wordt gepasteuriseerd. Het Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel (COKZ) wordt geïnformeerd door de NVWA team NVIC en houdt extra toezicht op de verplichte pasteurisatie van de melk. De verkoop van rauwmelkse melkproducten (kaas, boter, melk et cetera) is verboden tijdens de verdenking.
Besmetting Zodra besmetting is aangetoond wordt de veehouder door de NVWA team NVIC op de hoogte gebracht van de aanvullende maatregelen.
Kosten De inzet van de dierziektedeskundige en het laboratoriumonderzoek hoeft u niet te betalen. De overgenomen dieren worden na taxatie vergoed door het diergezondheidsfonds.
Vragen en meer informatie Heeft u nog vragen of wilt u meer informatie? Raadpleeg de website van de NVWA (www.nvwa.nl/rundertuberculose). Tijdens kantooruren kunt u contact opnemen met de NVWA via 0900-03 88. Voor vragen over uw eigen gezondheid in verband met rundertuberculose kunt u contact zoeken met de GGD in uw regio (www.ggd.nl). Meer informatie over Bovine Tuberculose leest u op de website van het CVI: http://www.wageningenur.nl/nl/artikel/Bovine-tuberculose.htm
Deze brochure is het resultaat van de samenwerking tussen de NVWA, de GGD Utrecht en het RIVM. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Catharijnesingel 59 3511 GG Utrecht Postbus 43006 3540 AA Utrecht t (088) 223 33 33 f (088) 223 33 34
[email protected] www.nvwa.nl
maart 2016
