Religie voor atheïsten

96e jaargang 6 juli 2011 nummer 5

Museumpark 3 3015 CB Rotterdam 010 4360543 www.remonstrantenrotterdam.nl

kerkblad

e m o n s t ra n t e n R o t t e r d a m

Religie voor atheïsten Recensenten uit alle hoeken hebben zich letterlijk gestort op het laatste boek van het enfant terrible van de Britse filosofie, de in Zwitserland geboren Alain de Botton. Religie voor atheïsten. Een heidense gebruikersgids (juni 2011) is een vlot en humoristisch geschreven boek, rijk en grappig geïllustreerd, en een ideale keuze voor discussie in leeskringen. Nederland had de primeur want het boek verscheen eerst in Nederlandse vertaling (een prestatie van Jelle Noorman die de Britse humor weet weer te geven). Alain de Botton weet filosofische vraagstukken voor een breed publiek toegankelijk te maken. Hij spreekt de taal van deze tijd, stelt de vragen van mensen van nu. In zijn vorige boek De troost van de filosofie (2010) liet hij zien hoe grote filosofen kunnen helpen bij het verwerken van moeilijkheden en verdriet. In zijn nieuwste boek stelt hij vast dat een seculiere samenleving heel wat mist omdat de goede kanten van de religie tegelijk met het geloof in een God zijn afgezworen. Seculieren hebben het kind met het badwater weggegooid! Met name de gemeenschapszin komt er bij atheïsten bekaaid van af, zegt hij. Heidenen zouden dus bij de religie in de leer moeten gaan, zonder in God te hoeven geloven, wel te verstaan. Het is grappig om te ontdekken hoe een seculiere filosoof als De Botton het eigen wereldbeeld verabsoluteert, net zo goed als religieuze mensen hun eigen wereld kunnen verabsoluteren. Een citaat: De seculiere samenleving is ten onrechte verarmd door de teloorgang van allerlei gebruiken en thema’s waarmee atheïsten doorgaans niet uit de voeten kunnen omdat ze te veel associaties oproepen met - om Nietzsches toepasselijke uitspraak te citeren – de ‘kwalijke geuren van religie’. We zijn bang geworden voor het woord ‘deugdzaamheid’. We steigeren bij de gedachte een preek te moeten aanhoren. We verwerpen het idee dat kunst verheffend dient te zijn of een ethisch doel moet dienen. We gaan niet op pelgrimstocht. We kunnen geen tempels bouwen. We hebben geen systemen om dankbaarheid uit te drukken. Voor hoogstaande mensen is het een absurd idee om een zelfhulpboek te lezen. We hebben iets tegen geestelijke oefeningen. Vreemden zingen zelden met elkaar. We worden met een onaangename keuze geconfronteerd: of we omhelzen merkwaar-

dige denkbeelden over onstoffelijke goden, of we keren ons volledig af van talloze troostrijke, subtiele of gewoon charmante rituelen, waarvoor we in de seculiere samenleving niet zo gemakkelijk equivalenten kunnen vinden (p.14). Voor De Botton is zijn wereld (we) dè wereld. Gelukkig vallen daar enige nuances in aan te brengen. Tenslotte steigeren we als remonstranten (hopelijk) niet per definitie bij de gedachte een preek aan te moeten horen of op pelgrimage naar Compostella te gaan, lezen we zo nu en dan heus wel een zelfhulpboek en wagen het zelfs nieuwe liederen samen te zingen. En sommigen onder ons omarmen zonder grote problemen merkwaardige denkbeelden over onstoffelijke goden. De Botton krijgt de lachers makkelijk op zijn hand maar zijn zicht op de realiteit is soms wat beperkt. Zoals sommige humanisten ziet hij de religie en het atheïstische denken als vijanden die ver van elkaar zijn verwijderd. Daarmee doet hij mijns inziens geen recht aan het feit dat het atheïstische denken juist door religieuze mensen tot stand is gekomen. Maar goed, tussen religieuze en atheïsten ziet De Botton een gapende kloof. Door het verwerpen van religie mist de huidige samenleving bezieling, is zijn stelling. Maar hij gaat verder dan het betreuren van het verlies van ethische idealen en charmante rituelen. Hij wil deze terughalen: In een wereld die wordt bestookt door fundamentalisten van zowel de gelovige als de seculiere soort moet het mogelijk zijn godsdienstig geloof te verwerpen maar wel een selectieve bewondering te behouden voor religieuze rituelen en concepten (p.12). Want de vragen die mensen van vandaag met zich meetorsen zijn niet nieuw. God mag dan dood zijn, de dringende kwesties die ons ertoe brachten Hem te verzinnen spelen nog altijd en vragen om oplossingen die niet verdwijnen zodra we attent zijn gemaakt op enkele wetenschappelijke onjuistheden in het verhaal van de zeven broden en vissen (p. 12). De Botton geeft tal van opmerkelijke en vaak ironische suggesties die soms te realiseren zijn. Hoe zou je gemeen-

schapszin in de seculiere wereld terug kunnen brengen? Door agapè-restaurants te openen waar mensen naast volslagen vreemden worden geplaatst met de opdracht de anderen te leren kennen. Hoe kun je beter tot nadenken over het eigen verdriet worden verleid dan door een tempel van bespiegeling binnen te gaan waar de klassieke veertien staties van de lijdensweg vervangen zijn door een cyclus van Twaalf Smarten van de Adolescentie of de Eenentwintig Smarten van de Echtscheiding. In zijn rijke fantasie ziet De Botton het verbouwde Tate Museum met zalen voor angst, lijden, compassie en liefde, met helemaal boven aan, op de top van de piramide, een zaal voor de zelfkennis. Je moet er om glimlachen maar elke keer nodigt De Botton uit om over het wezen van het hedendaagse leven na te denken. Dat doet hij ook als enthousiaste twitteraar. Zijn tweets (korte mededelingen van 150 aanslagen die via internet naar alle geïnteresseerden worden verstuurd) zijn korte citaten die sterk doen denken aan de klassieke filosofen. Twee voorbeelden wil ik u niet onthouden (alaindebotton): When does a job feel meaningful? Whenever it allows us to generate delight or reduce suffering in others. We don’t need a god to weigh our souls at the end of our lives and judge us harshly for our shortcomings - only children. C.M.G. B-S.

kerkenraad uit de kerkenraadsvergadering van

19 mei

Voorafgaand aan de vergadering bracht de Commissie Beheer Kunstcollectie RGR haar rapport uit. Deze commissie, samengesteld uit mensen van het Rijksmuseum Amsterdam, Boymans van Beuningen Rotterdam en onze Gemeente, heeft een onderzoek ingesteld naar de status van onze schilderijen en tekeningen. Een vertegenwoordiger van Arminius was eveneens aanwezig. Hun bevindingen werden toegelicht. Wij bezitten een unieke collectie. Conclusie was ook dat onderhoud dringend gewenst is. In het rapport wordt per object een aanbeveling gedaan voor conservering en restauratie. Wij ontvingen van de commissie de toezegging dat zij ons ook in het vervolgtraject willen adviseren. De KR dankte de commissie voor haar rapport dat door hen ‘om niet’ is uitgebracht. Het Rijksmuseum heeft een penning in haar bezit die ooit toebehoorde aan onze Gemeente. Deze penning zal in 2013 tentoongesteld worden. In de reguliere vergadering werd door de commissievertegenwoordigers verslag gedaan van hun activiteiten. Mevrouw Pols meldde dat er nog steeds te weinig vrijwilligers zijn voor de crèche, slechts vijf. Wanneer we 20 vrijwilligers zouden hebben, is ieder slechts twee maal per jaar aan de beurt. De jaarcijfers 2010 werden besproken en hierbij viel op dat de opbrengsten een dalende tendens vertoonden. Het rendement op onze beleggingen is mede door onze behoudende strategie laag, maar wel ‘veilig’. Slechts dankzij legaten werd de exploitatie positief afgesloten. De agenda en de onderwerpen voor de Algemene Vergadering van Bestuur te Utrecht op 4 juni werden besproken. De vier afgevaardigden van Rotterdam kregen vrij man-

daat van de vergadering. Inmiddels is bekend dat de heer C. de Monchy is gekozen als voorzitter van de Coza. Hij volgt de heer J.W. van der Kamp op die aanblijft als lid. Vast agendapunt is Berichten uit Breda. Mevrouw Gouwetor neemt deel aan onze KR-vergadering en Rotterdam heeft veelal een vertegenwoordiger in de KR-vergadering in Breda. Op deze wijze ondersteunen wij elkaar. De samenwerking bestaat bijna één jaar en de voorzitters hebben hier een rapportage over samengesteld en gepresenteerd. De ingeslagen weg lijkt voor beide gemeenten een goede weg. uit de kerkenraadsvergadering van

16 juni

verslag avlv

19 juni

Op donderdag 16 juni vond de laatste vergadering van het seizoen 2010-2011 plaats. Zoals gebruikelijk voorafgaand aan een gezellige afsluiting van het seizoen bij een van de kerkenraadsleden thuis. In deze kerkenraadsvergadering was o.a. aan de orde de evaluatie van één jaar samenwerking met Breda (we gaan stap voor stap wederzijds enthousiast verder), de aanschaf van een tijdelijk orgel (het Johannusorgel dat enige tijd op proef was) en de nabespreking van de AV van Bestuur (de jaarlijkse vergadering van de Remonstrantse Broederschap). In de AV van Bestuur was o.a. sprake van het gaan verplaatsen van het Remonstrants seminarium van de RU Leiden naar de VU Amsterdam. Daar zal volgend jaar over worden besloten. Er waren nog twee andere belangrijke punten aan de orde: er komt een structureel vervolg op het onderzoek betreffende de staat van onze schilderijen: conservering, restauratie en mogelijk een afzonderlijke beheersstructuur en de gemeente verleent in principe financiële medewerking aan het afronden van de restauratie van de buitenzijde van het kerkgebouw door Arminius. Na afloop van de vergadering werden de heer en mevrouw Pols zeer bedankt voor hun gastvrijheid en werd Lientje Pols welverdiend in het zonnetje gezet ter gelegenheid van haar aanstaande afscheid als kerkenraadslid.

Op zondag 19 juni werd in de AVLV, na de kerkdienst, erg veel besproken. Naast de jaarverslagen over 2010 van de commissies en de gemeente als geheel ook de jaarrekening. De kascommissie had veel werk verzet en kwam tot een positief advies tot decharge. Met wel een aantal aanbevelingen. Het Groot Moderamen zal zich over deze aanbevelingen buigen. Ook zijn drie ‘oude’ kerkenraadsleden herbenoemd en zijn drie nieuwe leden benoemd: mevrouw Vredenbregt en de heren Fibbe en Kooijmans. Afscheid is genomen van mevrouw Pols als kerkenraadslid. Natuurlijk geen echt afscheid: zij zal, maar dan buiten de kerkenraad, nog veel voor de gemeente blijven doen! Daarnaast was aandacht voor de uitbreiding en verdere vormgeving van de samenwerking met de Remonstrantse Gemeente Breda. Dit ook tot grote instemming van de aanwezigen. Twee niet specifiek geagendeerde punten vereisten de nodige aandacht: het faciliteren van Arminius bij het afronden van fase 4 van de restauratie en het gaan conserveren/restaureren van onze schilderijencollectie. George van Gent, bestuurslid van Arminius, vertelde inspirerend over de voortgang van de restauratie van het gebouw en het orgel. Deze niet geagendeerde punten kregen volledige instemming van de AVLV. Tenslotte werd Allaird Hendriks in het zonnetje gezet. Hij heeft het diploma Bedrijfshulpverlener verkregen. De vergadering duurde iets langer dan gebruikelijk en was erg informatief en constructief. De kerkenraad voelt zich zeer gesterkt op de gebaande paden door te gaan. vakantie kerkkantoor

Het kerkkantoor is gesloten van maandag 27 juni t/m maandag 15 augustus. Via de voicemail kunt u horen wie in deze periode in zeer dringende gevallen bereikbaar is. 2

kerkdiensten zomerdiensten in doopsgezinde en remonstrantse kerk

Thema: Tegendraadse Iconen Aan helden en heiligen trekken mensen zich op. In opvoeding en onderwijs hebben rolmodellen een duidelijke taak: mensen een spiegel voor te houden. In die spiegel aanschouwen mensen een ideaalbeeld van zichzelf. Zo zouden wij willen zijn! Moedig als Winnetou, wijs als Confucius, beminnelijk als Maria. Waargebeurde verhalen over authentieke mensen laten zien dat de deugden die zij vertegenwoordigen wel degelijk te leren vallen. Helden en heiligen vertegenwoordigen namelijk een potentiele werkelijkheid.

24 juli J.van Woerden- Surink, Annie Mankes-Zernike 100 jaar vrouw in het ambt. Dit jaar vieren de doopsgezinden in Nederland dat in hun gelederen de eerste vrouwelijke dominee werd beroepen. Maar op de vier jaren in de doopsgezinde pastorie te Boven-Knijpe (Drente) na, heeft Anne Zernike zich beter en langer kunnen ontplooien in de jonge en vrijzinnige geloofsgemeenschap van de protestantenbond in Rotterdam-Zuid. “Ik begreep weer dat er andere bronnen zijn, waaruit God mensenzielen laaft, dan de kerkgang”. Deze prikkelende uitspraak van een eigenzinnige predikante is het uitgangspunt voor de dienst.

In de Byzantijnse kunst staat de verering van iconen centraal. Iconen zijn meer dan afbeeldingen van heilige personen: zij zijn die heilige personen zélf. Gelovigen aanbidden geen kunstwerk maar een mens van vlees en bloed. Hier geen spiegel meer maar de naakte werkelijkheid. Onze samenleving is, net als in het verleden, op zoek naar rolmodellen. Misschien behoren heiligen en helden tot vervlogen tijden. Maar misschien ook niet. Misschien past het oude woord ‘iconen’, maar nu losgekoppeld van de religieuze inbedding, beter in deze tijd. De gezamenlijke zomerdiensten van de doospgezinde en remonstrantse gemeenten van Rotterdam zijn dit jaar gewijd aan mensen waar we ons aan kunnen spiegelen, mensen van vlees en bloed, uit onze wederzijdse tradities. En omdat deze tradities hier en daar afwijkend zijn ten opzichte van de mainstream christendom, zijn deze iconen soms tegendraads. Daarom: Tegendraadse Iconen! 10 juli M.C. Eberwijn-Verveld, Menno Simons In dit jubileumjaar gedenken doopsgezinden onder meer dat hun voorman Menno Simons 450 jaar geleden overleed. We kunnen als het om tegendraadse iconen gaat, natuurlijk niet om deze enige Nederlandse hervormer op de linkerflank van de Reformatie heen. Voor `Menno-pelgrims´ uit Canada en de VS is hij misschien een heroïsche icoon, maar ‘nederdopers’ lopen niet echt warm voor ‘verering’. Tegendraads kun je deze ketter met zijn ‘uitgang uit het pausdom’, zijn mondigheid, zijn afwijzing van geweld in zijn tijd beslist noemen. Maar kan deze Middeleeuwer nu nog een rolmodel voor ons zijn? We gaan er naar op zoek aan de hand Menno´s meditatie op psalm 25. C.M.G. Berkvens-Stevelinck 17 juli Dirck Volckertsz Coornhert, dwars maar recht Een boeiende man, Coornhert (1522-1590). Een man die voor de duvel niet bang was en zei waar het op stond, in die roerige tijden van de Opstand. Hij was graveur, stadssecretaris van Haarlem, notaris, onderhandelaar en publicist en koos de zijde van Willem van Oranje. Van huis uit katholiek kwam hij vaak in aanvaring met de Calvinisten. Voorvechter van de religieuze tolerantie en van een verstandige aanpak van misdadigers, kreeg hij bekendheid als eigenzinnige theoloog en originele denker. Men kon hem in geen hokje zetten. Was hij nu spiritualist of rationalist, katholiek, protestant of niet-confessionele christen? De kern van zijn denken is de volmaakbaarheidsleer: de mogelijkheid voor de mens om volmaakt te worden. Wilde men in de zestiende eeuw remonstranten in een kwaad licht stellen, dan noemde men hen: remonstranten of Coornhertisten. Coornhert was een tegendraadse icoon en heeft ons nog steeds iets te zeggen. We lezen enkele van zijn teksten. 3

K.J. Holtzapffel Karel Hendrik Roessingh, 31 juli theoloog op het breekpunt van de tijd Deze zondag staat de remonstrantse theoloog Karel Hendrik Roessingh (1886-1925) centraal. De jong gestorven Roessingh mag zich in hernieuwde belangstelling verheugen, ook buiten vrijzinnige kring. Als leidsman van het vrijzinnig protestantisme na de Eerste Wereldoorlog wist hij met zijn zogenoemde rechts-moderne opvattingen velen te inspireren. Hij hield vast aan de bekende vrijzinnige uitgangspunten. Op de vele vragen die wereld en leven ons tegenwoordig stellen is in de Bijbel niet altijd een afdoend antwoord te vinden. Het is een uitdaging om met de eigentijdse cultuur in nauw contact te blijven en dogma’s liggen niet voor eeuwig vast. Maar..., de vrijzinnigheid moet zich niet opsluiten in het eigen gelijk en zich blijven verdiepen in de grote geloofswoorden die de traditie ons aanreikt. Waarom Roessingh een ‘theoloog op het breekpunt van de tijd’ wordt genoemd en waarom zijn gedachten ons ook 100 jaar na dato nog kunnen inspireren, dat hoopt dr. K.J. Holtzapffel in deze dienst duidelijk te maken. 7 augustus N.J. Cuperus Galenus Abrahamsz de Haan Wat moet je doen om lid te worden van de doopsgezinde gemeente? Hoe maak je dat zichtbaar in de wereld? Vanaf

het begin hebben verschillende oudsten, leraars en predikanten een poging gedaan om in belijdenissen de geloofswaarheden daarvoor vast te leggen. Volgens de Amsterdamse arts en liefdeprediker Galenus Abrahamsz de Haan (1622-1706) kon echter niemand verplicht worden een vaste belijdenis te onderschrijven. Deze is immers altijd mensenwerk en dus nooit alomvattend. Alleen de Bijbel is het geloofsfundament om lid te worden van het lichaam van Christus. De Nieuw Testamentische gemeente is de ‘ware geloofsgemeenschap’. Anderen vinden de gezamenlijke belijdenis juist noodzakelijk om een gemeente bij elkaar te houden. Na de heftige woordenstrijd splitsen de tegenstanders van Galenus zich in 1664 af. In het vervolg komen zij samen in het kerkgebouw De Zon. Pas in 1801 verenigen de doperse stromingen van Zonnisten zich weer met de Lammisten (gebouw Het Lam), waar Galenus mee verbonden is. We lezen 1 Korinthiërs 12:12-31. 28 augustus Deze zondag gaat ds. F. Knoppers voor in de dienst. Hij is remonstrants predikant in Naarden-Bussum.

11 september openingszondag

We vangen het nieuwe seizoen aan met deze bijzondere dienst waarin we het nieuwe jaarthema Thuiskomen presenteren. U vindt meer informatie over deze feestelijke dienst, waarin de drie predikanten voorgaan, in het volgende kerkblad. Er worden enkele kinderen gedoopt en de nieuwe kerkenraadsleden worden bevestigd. De cantorij o.l.v. Nicky Bouwers, pianiste Maria Kuster en bariton Mark Hoos verzorgen de muzikale omlijsting.

hij te ontzenuwen. Hij kan gezien worden als voorloper van de school van de ‘common sense’. Latere empiristen hebben zijn ideeën aangepast en ontwikkeld. Inleiding: Jans Tinbergen De Donderdagmorgendialoog vindt plaats van 10.00-ca 12.00 uur; ontvangst met koffie/thee vanaf 9.45 uur. Kosten: geen. Iedere belangstellende is hartelijk welkom.

boekpresentatie

om alvast te noteren: & start landelijk jaarthema

Op 1 oktober start het landelijke jaarthema van de Remonstranten Uw rijk kome in onze Rotterdamse Remonstrantse Kerk. Als voorbereiding op het thema schreef Koen Holtzapffel een nieuwsgierigmakend essay met de titel Alleen de hond leeft in het hier en nu dat deze middag wordt gepresenteerd. Over thema en essay is een forumdiscussie getiteld Nieuwe visies op een oud visioen. Forumleden: Manuela Kalsky, Marius van Leeuwen en Kim Magnee-deBerg. We nodigen u allen van harte uit voor deze bijeenkomst op zaterdag 1 oktober 14.00-16.00 uur. . buitengewoon geslaagde buitendag

Donkere wolken, buien en een harde wind weerhielden 25 Rotterdamse remo’s niet zich op zaterdagochtend 18 juni te verzamelen in Rotterdam-Ommoord om deel te nemen aan de jaarlijkse Buitendag. Dit jaar leidde deze op uitnodiging van onze Bredase remo-vrienden naar Breda

diensten afgelopen periode

22 mei ds. S. Bouman, thema: ‘De majesteit van het absurde’, gelezen: Jes. 50:10; Luc. 6:27-40; 1 Joh. 4:18-20. 29 mei dr. C.M.G. Berkvens-Stevelink, thema: ‘Jubilate, verheugt u’, gelezen: Ps. 63. 5 juni dr. K.J. Holtzapffel, tekst: ‘Wat staren jullie toch naar de hemel’, gelezen: Hand. 1:1-11. 12 juni dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: ‘De verschijningen van het Al’, gelezen: Ex. 3:2; 1 Kon. 19:11-13; Marc. 7:2-8; Hand. 2:1-4. 19 juni dr. K.J. Holtzapffel, thema: ‘Geloven op maandag’, gelezen: Matt. 20:1-16. 26 juni dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: ‘Liefde’, gelezen: Matt. 22:35-40; 1 Kor. 13.

centrale activiteiten donderdagmorgendialoog

21 juli - Scepticisme van David Hume Hume (1711-1776) bestrijdt de, in die tijd bestaande, opvatting dat het bestaan van God a priori bewezen zou kunnen worden. Anderzijds beklemtoont hij de onhoudbaarheid van de redenering die uit de aard van het heelal tot een goddelijke schepper concludeert. Ook het beroep op wonderen als getuigenissen voor de ene ware religie tracht

en Zundert. Met goede zin en waterproof reden wij per autobus naar Breda, waar vertegenwoordigers van de Bredase kerkenraad en deelnemers ons gastvrij met een uitgebreide koffie in hun fraaie kerkgebouw ontvingen. Frieda Gouwetor, kerkenraadsvoorzitter van Breda, vertelde dat de nu zelfstandige Bredase Remonstrantse Gemeente, eerst onder de vlag van het Vrijzinnig Protestants Verbond met een aantal deelnemers, meer dan 75 jaar bestaat en dat ‘onze’ gezamenlijke predikante Christiane Berkvens al 10 jaar in deeltijd werkzaam is in de gemeente. Sinds een jaar is er een samenwerkingsverband met de Rotterdamse Remonstranten, waarvan ook de uitnodiging getuigde. De Bredase Remonstranten tellen momenteel ruim 80 leden en er is over de jaren sprake van enige groei. Spreekster wenste de deelnemers een plezierige buitendag. De Rottterdamse KR-voorzitter Jan Cees van Duin bracht dank voor de uitnodiging en schetste het traject dat aan de samenwerking vooraf ging. O.a. noemde hij de ‘dekmantel’ waaronder hij destijds als ‘hoorcommmissie’ vanuit Rotterdam een bezoek had gebracht aan de Remonstrantse Gemeente in Breda, dat uiteindelijk leidde tot de bevestiging van Christiane Berkvens binnen Rotterdamse grenzen. Zij 4

dient nu twee ‘Heren’, in haar optiek zeker ook twee ‘Vrouwen’. Na deze plezierige kennismaking reed de autobus, nu met 40 remonstranten, naar Zundert waar eerst een bezoek werd gebracht aan het Van Gogh Huis. Behalve de tentoongestelde herinneringen aan Vincent van Gogh konden ook enige tijdelijk gepresenteerde werken van Karel Appel bewonderd worden. Daarna, tussen de buien door, naar het protestantse ‘Van Gogh kerkje’, waar uitleg werd gegeven over de koppeling van het geslacht Van Gogh aan die gemeente. Vincent werd in 1853 in Zundert geboren als zoon van de Zundertse predikant Theodorus van Gogh en Anna Carbentus. De zwijgzame en enigszins in zichzelf gekeerde Vincent kreeg thuisonderwijs en volgde later twee jaar onderwijs aan een kostschool in Zevenbergen. Als herinnering aan die periode en aan zijn latere beroemdheid als schilder is voor de kerk van hem en zijn broer Theo een standbeeld geplaatst. Nadat die twee bezoeken waren afgelegd en tussendoor, naar Rotterdams model ook nog enige paren goedpassende nergens goedkopere schoenen werden gekocht, ging het gezelschap naar Rijsbergen waar in restaurant De Tijd de lunch werd gebruikt. Goed op schema belandden wij daarna in een file waardoor het programma in Breda moest worden bekort. Met goede uitleg van een gids werden wij in De Grote of OnzeLieve-Vrouwekerk in het centrum van Breda, die vanaf 1410 in fases werd gebouwd, op de hoogte gebracht van de rijke geschiedenis van deze kerk. Het gebouw is nu in handen van een stichting, die de kerk momenteel ook verhuurd voor multifunctionele activiteiten. Er liggen 17 Oranje-Nassaus begraven en ook vele annexe bastaards eindigden hier hun aardse bestaan. De kerk heeft een bijzondere binding via het geslacht Nassau met de huidige Oranjes. Met een blik op het Begijnhof en het Kasteel van Breda reden we weer met de bus naar het Bredase kerkgebouw voor het afscheid. Daar werden wij onthaald op buitengewoon goed smakende hapjes en drankjes. Jan Cees van Duin dankte de Bredanaars voor de bijzonder gastvrije ontvangst en het genoten geslaagde Buitenprogramma. Naar de mening van Christiane dankte het gezelschap de droge intervals van de buiige dag aan een schietgebedje, dat zij aan het begin van de dag opstuurde en dat middels bewaarengelen werd gehonoreerd en Pluvius voor ons op afstand hield. Uitgezwaaid door de Bredase remo’s konden wij terugzien op een boeiende Buitendag, die nadere kennismaking, informatie en binding bewerkstelligde. Een aanbeveling voor de achterblijvers: gaat u volgend jaar mee, zo’n buitendag wilt u beslist niet missen! carillon

Zondagmorgen 19 juni werden de kerkgangers verrast met de sprankelende klanken van het in oude luister herstelde carillon. Wat een feest om zo ter kerke te worden genodigd! Het is m.i. het kroonjuweel van de restauratie: Het heeft de kerk zijn roepende en uitnodigende stem teruggegeven. Wim van den Ban.

predikanten

Afwezig van 1 mei tot 1 september i.v.m. studieverlof Wanneer u in bijzondere gevallen contact met een predikant wilt hebben kunt u, via mevrouw Sity Gerrits 010 4564762 of rechtstreeks contact met de collega’s opnemen. dr. c.m.g. berkvens-stevelinck

Stadionkade 16-2, 1077 VK Amsterdam, [email protected] Dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck is te bereiken dinsdag t/m donderdag tussen 8.00-8.30 uur, 020 6714568. www.moederoverste.nl U kunt zich aanmelden voor preken op de mail door uw e-mailadres te mailen naar [email protected] Wijken: Centrum, Overschie, Schiedam. Afwezig: van 27 juni tot 16 juli. Dr. K.J. Holtzapffel neemt waar van 27 juni tot 10 juli; ds. Joep de Valk (remonstrants predikant te Delft en Waddinxveen) van 11 tot 14 juli, 06 53391524. Wijkbericht Nu de zomer officieel begonnen is, lijkt het kerkelijk leven in te dommelen. God zelf - zo bewijzen de zomerdiensten gaat nooit met vakantie. En u gaat zes weken doorbrengen met Tegendraadse iconen uit de remonstrantse en doopsgezinde tradities, mensen die in de tijd waarin zij leefden het lef hadden eigen - vaak dwarse - ideeën te hebben (zie de data en thema’s op pagina 3). Het was heel inspirerend om deze serie diensten met de collega’s voor te bereiden. Het programma voor het komende seizoen is nu klaar, u krijgt het, in een nieuw jasje, in augustus aangereikt. Het zit boordevol mogelijkheden om met elkaar nieuwe inspiratie op te doen. Als u dit blad leest, ben ik in Suriname waar ik, samen met mijn oudste zoon, een bezoek breng aan een Indiaans dorp vlakbij de grens van Frans Guyana. Daar heb ik een afspraak met een oude dame, een verhalenvertelster. Wij zijn van plan vijf dagen lang verhalen uit te wisselen. U zult er ongetwijfeld heel wat van horen. De groeten van de Rotterdamse Remonstrantse Gemeente zal ik overbrengen aan de Hervormde Gemeente van Paramaribo, waar ik op zondag 3 juli mag voorgaan, uiteraard in de witte toga van de missiepater. En wederom zal ik met ontroering kijken naar de jonge collectanten aldaar, die met witte handschoenen en lange stokken mij onherroepelijk aan Rotterdam zullen doen denken. Vanaf 17 juli ben ik weer tot uw beschikking voor een huisbezoek of een pastoraal gesprek bij Engels. Als u dat wenst, aarzel niet mij te bellen. Een goede zomer gewenst! C.M.G.B-S. dr. k.j. holtzapffel

dr. t.r. barnard

Glasblazerij 42, 2993 CM Barendrecht, [email protected] fax 0180 649733. Dr. T.R. Barnard is te bereiken op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag tussen 9.00-9.30 uur, 0180 649576. www.everyoneweb.com/TjaardBarnard/ (o.a. voor preken)

Willem Nagellaan 23, 3054 BV Rotterdam, holtzapffel@ remonstrantenrotterdam.nl Dr. K.J. Holtzapffel is te bereiken op maandag t/m donderdag van 8.45-9.15 uur, 010 4186913. Preken vindt u op www.remonstrantenrotterdam. nl/kerkdiensten

Wijken: Hillegersberg, Schiebroek, Nieuw Terbregge, Zevenkamp, Ommoord, Nesselande, Barendrecht, Rhoon, Spijkenisse, Hoekse Waard, Rotterdam-Zuid, Ridderkerk.

Wijken: Kralingen, Capelle-, Nieuwerkerk- en Krimpen a/d IJssel, Berkel en Rodenrijs, Bleiswijk, Bergschenhoek, Zevenhuizen, Prinsenland, Termaathuis.

5

colofon Vanaf 1914 - Voor Eigen Kring Vanaf 2007 - Kerkblad Remonstranten Rotterdam

redactie en vormgeving

Redactie: mw. G.H.W. Wieneke 010 4730463, A.J. Lems en mw. J.W. van Andel. Ontwerp en vormgeving: In Zicht In Vorm. Drukwerk: Drukkerij G.B. ’t Hooft bv.

inleveren kopij

De kopij voor het volgende nummer van Kerkblad Remonstranten Rotterdam moet beslist vóór 12.00 uur op zondag 21 augustus aanwezig zijn en uitsluitend op [email protected]. Verschijningsdatum: 31 augustus 2011 Belangstellenden kunnen zich abonneren op Kerkblad Remonstranten Rotterdam voor € 25,- per jaar. Opgave bij het kerkkantoor. kerkkantoor 010 4360543 Het kerkkantoor is telefonisch bereikbaar op maandag en donderdag van 9.00-13.00 uur. Buiten de openingstijden staan altijd de fax: 010 4360154 en e-mail: [email protected] tot uw beschikking. betalingen/giften

Uw kerkelijke bijdragen kunt u overmaken op 170 714. t.n.v. Remonstrantse Gemeente Rotterdam o.v.v. ‘bijdrage + jaartal’

Bloemenbijdragen en andere bijzondere giften kunt u overmaken op 560 304 t.n.v. Remonstrantse Gemeente Bijzondere Giften, o.v.v. het doel. Diaconale giften kunt u overmaken op 225 137 t.n.v. Diaconie Remonstrantse Gemeente Rotterdam. Wilt u zo vriendelijk zijn bij uw overschrijvingen het doel van uw gift te vermelden? adreswijzigingen

Wij verzoeken u dringend bij verhuizing een adreswijziging naar ons kerkkantoor te zenden. Bij voorbaat dank voor uw medewerking.

ziekenhuisopname

Wanneer u bij opname in het ziekenhuis bezoek van de predikant wenst, wordt u dringend verzocht de wijkpredikant, c.q. het kerkkantoor daarvan in kennis te stellen. begrafenis/crematie

Wanneer u dat wenst, spreken de predikanten bij een uitvaart of leiden zij een afscheidsdienst. Wilt u er aan denken pas de definitieve afspraken met de begrafenisondernemer te maken als u weet of uw predikant op dat moment ook kan? verhuur ruimte in de kerk

Zowel de kerkruimte als de aparte zalen zijn te huur voor lezingen, vergaderingen, muziekuitvoeringen etc. Inlichtingen ARMINIUS, 010 4363800, www.arminius.nu

Afwezig van 11 juli tot en met 5 augustus. Van 11 tot en met 14 juli neemt ds. J. de Valk waar, 06 53391524. Vanaf 15 juli collega Berkvens-Stevelinck. Wijkbericht Vlak voor aanvang van de zomerperiode maakte ik nog twee kerkelijk getinte nachten mee, nu ja eigenlijk avonden. De Nacht van de Theologie in Amsterdam en de Kerkennacht in Rotterdam. Beide nachten zijn pogingen om de kerken eens op een andere, wat ludieke manier voor het voetlicht te brengen en mensen kennis te laten maken met wat er allemaal voor zinvols in en door kerken gebeurt. Als Rotterdamse Remonstrantse Gemeente hebben we daar alle belang bij, want ook wij hebben veel in huis dat voor mensen van betekenis kan zijn. Maar dan moeten ze ons wel leren kennen. Na de zomer gaan we daar natuurlijk weer mee verder, inclusief een nieuw jaarthema (landelijk)Uw rijk kome (in Rotterdam) Thuiskomen. Natuurlijk hoop ik u te ontmoeten in een van de gecombineerde zomerdiensten met de doopsgezinden met als thema Tegendraadse Iconen. Mijn bijdrage is iets vertellen over de remonstrantse theoloog K.H. Roessingh. Maar allereerst wens ik u voor nu een goede zomerperiode toe (die ik met het gezin voor een deel in Bulgarije doorbreng). Ik gebruik daarbij wat woorden uit Een Zomerlied van Alfred Bronswijk: Ik zie in zomerlicht / de glimlach van de bron / waaruit het leven stroomt / als stralen van de zon. Ik hoor in vogelzang / het lied van deze aarde / getoonzet uit plezier / gestemd op nieuwe waarden. De schepping zingt het uit / en nodigt mij ten leven / als mens, die lied en licht / en zomer door wil geven. Dat we veel zon mogen zien! Verantwoording onder dankzegging: gift NN € 50,-. K.J.H.

personalia Overleden Mw. C.A. Bossinga-van ’t Hoog, Rotterdam-Ommoord, 81 jaar. Mw. H.P. Ringeling-Sicherer, Bilthoven, 98 jaar. Mw. C. Kruijt, Rotterdam-Ommoord, 88 jaar. Mw. A.G. de Leeuw, Capelle a/d IJssel, 91 jaar. Wij dragen hen op aan Gods eeuwige liefde. Gedoopt Op 12 juni is door mw. dr. Berkvens- Stevelinck in onze kerk gedoopt mw. L.D. van Staveren, Rotterdam-Oude Noorden. Vrienden bevestigd als lid Mw. L.D. van Staveren, Rotterdam-Oude Noorden. Mw. J.A. Kruit, Rotterdam-Centrum. Allen onze hartelijke gelukwensen! Adreswijzigingen Mw. L.D. van Staveren, van Utrecht naar Rotterdam-Oude Noorden. Mw. J. Ynzonides-Borleffs, van 2924 XJ Krimpen aan de IJssel naar 2924 BC Krimpen aan de IJssel. Met attestatie vertrokken: Mw. H. Niezen, v/h Rotterdam-Ommoord, thans Oosterhout, naar Remonstrantse Gemeente Breda. Mw. M.N. Geerling-Meerwaldt, Rotterdam-Hillegersberg, naar Remonstrantse Gemeente Waddinxveen. Onze beste wensen vergezellen hen. 6

remonstrantse gemeente breda kerkdiensten

Tot 4 september geen (Doopsgezinde) diensten in het Doopsgezind Centrum aan de Cimburgalaan. Wij verwijzen u naar de diensten in de Grote Kerk. 24 juli 19 aug 25 sept

10.30 uur, Grote Kerk, ds. R. Dewandeler en dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck. vrijdag 15.00-17.00 uur, Rijsbergen, Hagepreek en Buch- messe, bij Frieda Gouwetor, Tiggeltsebergstraat 39, 076 5961883 10.30 uur, Startzondag dienst in grote kerk

De zomerdiensten houden de verschillende protestantse gemeenten Breda gezamenlijk in de Grote Kerk. Het thema van deze diensten is Hoop. De Remonstrantse Gemeente verzorgt dit jaar, samen met de Eglise Wallonne van Breda de dienst van 24 juli. Het onderwerp luidt: Zoek de verschillen: hoop en verlangen. diensten afgelopen periode

22 mei dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, thema: ‘Liefde’, gelezen: Mat. 22:1 en 35-40; 1 Kor. 13. 5 juni mw. I.L. Tan, thema: ‘Gelijkenissen’, gelezen: Lucas15:1-10 en 11-32. 19 juni ds. M. Rosen Jacobson-van Dam, thema: ‘Geest’, gelezen: Ex. 3:1-6; Joh. 3:1-16. van de predikante

Na de buitengewoon geslaagde buitendag die ons samen met Rotterdamse remonstranten naar Zundert bracht, is de zomer nu echt aangebroken. Sommigen zijn al naar verre oorden vertrokken, anderen bereiden zich voor om te vertrekken, weer anderen geven er de voorkeur aan rustig in de tuin of op het balkon de warme maanden door te brengen. In juli en augustus zijn er geen reguliere diensten aan de Cimburgalaan. Maar een keer per maand komen we elkaar toch tegen. In juli is dat in de Grote Kerk, bij de zomerdiensten die de Protestantse Gemeente Breda jaarlijks organiseert. Onze gemeente doet daar al heel wat jaren enthousiast aan mee. In augustus heeft dan de traditionele Hagepreek met Buchmesse plaats in de weelderige tuinen van Rijsbergen. De startzondag is dit jaar op 25 september. Over deze dienst, die heel feestelijk zal zijn, leest u meer in het volgende nummer van dit kerkblad dat eind augustus bij u in de bus valt.. De zomermaanden zijn voor mij een goede periode om bij u langs te komen. Indien u een bezoek op prijs stelt, aarzel niet mij te bellen of te mailen. Dan kom ik op bezoek! Van 27 juni tot 16 juli ben ik niet in het land. Voor vervanging is gezorgd. Neemt u in voorkomende gevallen contact op met de Kerkenraad. Ik wens u allen een goede zomer Christiane Berkvens-Stevelinck

dens onze diensten gebruikt kan worden, derhalve hebben wij besloten deze te vervangen, na deskundig advies. Na de zomer is de verbetering te beluisteren. F.G. uit de algemene ledenvergadering

14 juni

Er is een lichte groei in leden (en vrienden en belangstellenden). Het gemiddelde kerkbezoek vertoont een lichte groei, ook bij de meeste gastpredikanten. Financieel: interen op de reserves is afgeremd, met name door de ledenbijdragen. J.W.v.D.

hagepreek en buchmesse

Als u nooit bij de Hagepreek en Buchmesse bent geweest, is er nu gelegenheid om deze bijzondere belevenis voor het eerst mee te maken. In een schitterende omgeving pakken we de oude remonstrantse traditie van de hagepreek in de vrije natuur op. Dit jaar is het thema: Verhalen. Kan een kind goed opgroeien zonder verhalen? Kan een volwassene zichzelf verstaan zonder verhalen? Kan een ouder iemand leven zonder de verhalen uit het verleden? Verhalen zijn levensgezellen van mensen. Gewone verhalen, mythologische verhalen, culturele verhalen, Bijbelverhalen. Net voor de Hagepreek heb ik in de jungle van Suriname, bij de grens van Frans Guyana, een afspraak met een Indiaanse verhalenvertelster. Haar verhalen krijgt u te horen. Na de Hagepreek presenteert iedereen die dat wil het boek dat dit jaar de meeste indruk heeft gemaakt. De ervaring leert dat de keuze aan boeken zeer divers is en zorgt voor een goed gevuld verlanglijstje voor het winterseizoen. Neem vooral een vriend(in) mee naar deze bijzondere middag. U krijgt binnenkort een brief met de routegegevens. C.M.G. B-S. buitendag

Op zaterdag 18 juni was de gezamenlijke buitendag met Rotterdam, in Zundert en Breda.Voor het verslag hiervan: zie Rotterdam pagina 4-5. Het was een geslaagd geheel, en wat mij betreft: volgend jaar weer zoiets. Ik kreeg diverse leuke bedankjes. Voor de mensen die nog eens wat van Breda willen zien: de stadsgidsen zijn te vinden op: www.gildebaronie.nl J.W.v.D. colofon

Redactie: Mw. J.W. van Dorp, [email protected] voor bijdragen aan het kerkblad en adreswijzigingen.

van de kerkenraad

Veel tijd gaat meestal zitten in allerlei regelklussen en voorbereidingen. Terugkijkend op dit eerste jaar van samenwerken met de Rotterdamse remonstranten kunnen we concluderen dat wij elkaar nader zijn gekomen. In Breda wordt de ruggesteun duidelijk gevoeld. Vanuit onze kerkenraden is een gemeenschappelijke rapportage tot stand gekomen. Een heet hangijzer was de zeer ontstemde piano in de kerk, een piano die ons ooit geschonken werd. Wij stellen het op prijs dat deze ook tij7

Rekeningnummer penningmeester Breda: 1090132 t.n.v. penningmeester Rem. Gem. te Breda. Voor vragen over vervoer voor kerkdiensten, lezingen e.d. (ook Hagepreek) kunt u contact opnemen met een van de leden van de kerkenraad; o.a. Jennie van Dorp. 076 5653931. Bereikbaarheid dr. Berkvens-Stevelinck: zie onder predikanten bij Rotterdam.

oecumenisch werkverband

Oecumenisch werkverband Berkel en Rodenrijs op symbolisch bezoek in de kerken. Al vele jaren worden alle kerken van het werkverband in de pinksterdienst verrast met een bos rode rozen, als teken van verbondenheid bij het feest van de kerk. Dit jaar koos het werkverband voor een symbolische rondgang door de kerken. Op paaszondag werd in de Onze Lieve Vrouwe geboortekerk een kaars ontstoken aan de paaskaars. Vanaf die week ging de kaars op reis langs alle kerken van het werkverband, ook langs de onze [red.]. Als laatste was met Pinksteren de Ark aan de beurt. In het rijtje van de ouderlingen liep Tine Oosterwijk als voorzitter van het werkverband mee. Ze droeg de brandende kaars die in de afgelopen periode in de kerken van het werkverband heeft gebrand. De kaars symboliseert het verlangen naar eenheid in de Geest tussen de kerken. Daarom werd het licht van de ene naar de andere kerk gebracht. Nadat de kaars in de pinksterdienst in de Ark heeft gebrand, werd deze gebracht bij iemand die de oecumene een warm hart toedraagt.

kerkdiensten remonstrantse kerk museumpark 3 rotterdam

Aanvang 10.30 uur In de zomerperiode is er geen crèche. Op 11 september start deze weer. 1 0 juli ds. M.C. Eberwijn-Verveld, collecte K.S.A.-vakantieweken 1 7 juli dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck, dienst in de Doopsgezinde Kerk, Noordmolenwerf 1-3 2 4 juli ds. J. van Woerden-Surink, collecte K.S.A.-vakantieweken 31 juli dr. K.J. Holtzapffel, dienst in de Doopsgezinde Kerk, Noordmolenwerf 1-3 7 aug ds. N.J. Cuperus, collecte K.S.A.-vakantieweken

Wat een mooi gebaar, want het herinnert ons eraan dat in vele kerken op zondagochtend een kaars brandt als teken van Gods nabijheid, als licht van Christus. Hoewel er altijd verschillen zijn te benoemen tussen kerken is het ook mooi om juist met Pinksteren ons te realiseren hoeveel er is dat ons onderling bindt. Hoe belangrijk het is het licht niet te verduisteren, maar steeds weer te ontsteken in onze diensten en in ons leven van alledag. Bedankt OWBR, dat jullie ons iedere keer weer uitnodigen om over onze eigen kerkgrenzen heen te kijken en andere gelovigen te ontmoeten. Antoinette van der Wel.

14 aug dr. C.G.M. Berkvens-Stevelinck 21 aug dr. K.J. Holtzapffel 28 aug ds. F. Knoppers 4 sept dr. K.J. Holtzapffel diensten elders

Bergkapel/Hillegersberg Oude Raadhuislaan 86, ingang door de poort Aanvang 10.30 uur

collecten Van 22 mei tot en met 26 juni 2011 Gemeente € Diaconie € Kinderen van Caïro € Givat Haviva €

7 aug ds. S.C. Buit-van Lennep

997,64 606,73 157,20 250,07

4 sept ds. L. Lafeber en dr. T.R. Barnard Termaathuis ‘s-Gravenwetering 98 Aanvang 16.30 uur

boekentafel

17 juli ds. D.L.H. Lunenburg-Moret

Op zondag kunt u in de hal, voor en na de dienst, boeken kopen die betrekking hebben op de remonstrantse geloofsgemeenschap en datgene dat daaraan raakt. Bestel hier uw boeken want 10% van de omzet is voor de kerk.

14 aug ds. L. Korevaar

bol en goetzee

@ -nieuwsbrief

uitvaartverzorging

Wekelijks stelt de Remonstrantse Gemeente Rotterdam 425 mensen per e-mail op de hoogte van kerkdiensten en andere bijzondere activiteiten binnen de Gemeente U kunt zich voor de e-nieuwsbrief aanmelden bij dr. T.R. Barnard: [email protected]

hoofdkantoor en rouwcentrum boezemsigel

3034

35

ec rotterdam

010-2805280 dag en nacht bereikbaar

8