Regionaal Risicoprofiel Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Deelrapport A

Regionaal Risicoprofiel Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland Deelrapport A Risico-inventarisatie

Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0- definitief

Opsteller

Projectgroep Regionaal Risicoprofiel

Versie

1.0

Ingangsdatum

30 maart 2011

Status

Definitief

Vaststelling door / datum

Veiligheidsbestuur Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland / 30 maart 2011

Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - definitief

Versiebeheer Versie

Datum

Status

1.0

30 maart 2011

Definitief

Wijziging

Opgesteld/gewijzigd door

Projectgroep: Mevr.

Alkema, Loesje

Projectleider

VrZW

Dhr.

Bastiaans, Sebastiaan

Projectlid

GHOR

Mevr.

Fan, Mandy

Projectlid

VrZW

Mevr.

Galen, Anne van

Projectlid

ARCADIS

Mevr.

Kauffmann, Pauline

Projectlid

Politie Zaanstreek-Waterland

Dhr.

Kok, Peter de

Projectlid

ARCADIS

Mevr.

Posch, Els

Projectlid

Gemeente Zaanstad

Dhr.

Vreeker, Ron

Projectlid

ARCADIS

Dhr

Winter, Gertjan

Projectlid

VrZW

Mevr

Welboren, Mirre

Projectondersteuner

VrZW

Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - definitief

Inhoudsopgave DEEL I

...............................................................................................................................................1

Inleiding ................................................................................................................................................ 2 1.1 Doel ........................................................................................................................................ 2 1.2 Inventarisatie aan de hand van crisis- en incidenttypen ........................................................ 2 1.3 Terrorisme geen apart crisistype ........................................................................................... 3 1.4 Aandacht voor cultureel erfgoed ............................................................................................ 3 1.5 Bovenregionale risico‟s en effecten worden meegenomen ................................................... 3 1.6 Per crisistype een toekomstverkenning ................................................................................. 4 1.7 Leeswijzer .............................................................................................................................. 4 DEEL II

………………………………………………………………………………………………………...5

Inleiding ................................................................................................................................................ 6 2.1 Geografie................................................................................................................................ 6 2.2 Demografie ............................................................................................................................. 7 2.3 Leefomgeving ......................................................................................................................... 7 2.4 Risicobronnen en –ontvangers, een historisch perspectief ................................................... 7 DEEL III

………………………………………………………………………………………………………...8

3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.1.6 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.4.6 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.6 3.6.1 3.6.2 3.7 3.7.1 3.7.2

Natuurlijke omgeving .............................................................................................................. 9 Overstromingen ...................................................................................................................... 9 Natuurbranden ..................................................................................................................... 12 Extreme weersomstandigheden .......................................................................................... 13 Aardbeving ........................................................................................................................... 14 Plagen .................................................................................................................................. 14 Dierziekten ........................................................................................................................... 15 Gebouwde omgeving ........................................................................................................... 17 Branden in kwetsbare objecten ............................................................................................ 17 Instorting in grote gebouwen en kunstwerken ..................................................................... 18 Technologische omgeving ................................................................................................... 19 Incidenten met brandbare / explosieve stof in open lucht .................................................... 19 Incidenten met giftige stof in open lucht ............................................................................... 24 Kernincidenten ..................................................................................................................... 26 Vitale infrastructuur en voorzieningen .................................................................................. 28 Kernincidenten ..................................................................................................................... 28 Verstoring drinkwatervoorziening ......................................................................................... 30 Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering ............................................................. 31 Verstoring telecommunicatie en ICT .................................................................................... 32 Verstoring afvalverwerking ................................................................................................... 33 Verstoring Voedselvoorzieningen ........................................................................................ 34 Verkeer en Vervoer .............................................................................................................. 34 Luchtvaartincidenten ............................................................................................................ 34 Incidenten op of onder water................................................................................................ 36 Verkeersincidenten op land.................................................................................................. 37 Incidenten in tunnels ............................................................................................................ 39 Gezondheid .......................................................................................................................... 40 Bedreiging volksgezondheid ................................................................................................ 40 Ziektegolf .............................................................................................................................. 41 Sociaal-maatschappelijke omgeving .................................................................................... 42 Paniek in menigten ............................................................................................................... 42 Verstoring openbare orde .................................................................................................... 43

DEEL IV . ............................................................................................................................................. 45 Inleiding .............................................................................................................................................. 46 4.1 Doel van risicoduiding .......................................................................................................... 46 4.2 Doel van dit „verantwoordingsdocument‟ ............................................................................. 46 Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 3.0 - concept

4.3 Leeswijzer ........................................................................................................................... 46 4.4 Werkwijze van de risicoduiding ........................................................................................... 46 4.5 Voorbereiding op de expertise ............................................................................................ 48 4.6 Uitkomsten expertise ........................................................................................................... 48 4.6.1 Natuurlijke omgeving ........................................................................................................... 48 4.6.2 Gebouwde omgeving .......................................................................................................... 49 4.6.3 Technologische omgeving .................................................................................................. 50 4.6.4 Vitale infrastructuur en voorzieningen ................................................................................. 51 4.6.5 Verkeer en Vervoer ............................................................................................................. 52 4.6.6 Gezondheid ......................................................................................................................... 53 4.6.7 Sociaal maatschappelijke omgeving ................................................................................... 55 Conclusie risico-inventarisatie ........................................................................................................... 56 DEEL V .. ............................................................................................................................................. 59 Bijlage 1 Bijlage 2

Begrippen en definities ................................................................................................. 60 Crisistypen en incenttypen per maatschappelijk thema ............................................... 61

Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 3.0 - concept

DEEL I

CONTEXT

Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

1

Inleiding De veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland wil zich voorbereiden op specifieke risico‟s die de inwoners van de regio bedreigen. De regio heeft een specifieke risicosetting en wil de risicobeheersing en crisisbeheersing van de regio hierop afstemmen. Dit kan alleen maar wanneer er adequaat inzicht is in de aanwezige risico‟s, zowel in de eigen regio als in de risico‟s in de omliggende gebieden. Het regionaal risicoprofiel van Zaanstreek-Waterland biedt dit inzicht. Het risicoprofiel bestaat uit een risico-inventarisatie en een risicoanalyse. Het risicoprofiel is hiermee vormgegeven zoals de Wet Veiligheidsregio‟s dit voorschrijft. Dit rapport betreft de risico-inventarisatie van Zaanstreek-Waterland. De risico-inventarisatie omvat het overzicht van specifieke risicovolle situaties en van de soorten branden, rampen en crises die zich in de regio kunnen voordoen.

1.1

Doel

Het doel van het opstellen van het Regionaal Risicoprofiel voor de regio Zaanstreek-Waterland is tweeledig. Enerzijds dienen de uitkomsten als input voor het Beleidsplan van de regio. Vanuit het Risicoprofiel kan antwoord worden gegeven op de vraag op welke thema‟s het beleid zich de komende vier jaar dient te richten. Anderzijds dient het Risicoprofiel ook als input voor het te voeren risicocommunicatiebeleid van de Veiligheidsregio. Dit regionaal risicoprofiel richt zich – conform de landelijke methodiek - niet op de dagelijkse basisbrandweerzorg. De hierbij behorende brandrisicoanalyse is onderdeel van het dekkingsplan dat naar verwachting in 2011 wordt afgerond. Onderhavige regionaal risicoprofiel richt zich wel op grote branden (zoals natuurbrand en brand in kwetsbare objecten) die per definitie multidisciplinaire voorbereiding en inzet vereisen.

1.2

Inventarisatie aan de hand van crisis- en incidenttypen 1

Conform de landelijke handreiking Regionaal Risicoprofiel (handreiking RRP) worden de aanwezige risico‟s geïnventariseerd aan de hand van een standaardlijst van crisistypen en incidenttypen. Een crisistype is een categorie van mogelijke branden, rampen en crises, die qua soort effecten en qua ontwikkeling in de tijd op elkaar lijken. Een incidenttype is een specificatie van een crisistype. De crisistypen zijn gegroepeerd in 7 maatschappelijke thema‟s, te weten: 1. natuurlijke omgeving 2. gebouwde omgeving 3. technologische omgeving 4. vitale infrastructuur en voorzieningen 5. verkeer en vervoer 6. gezondheid 7. sociaal-maatschappelijke omgeving In bijlage 2 zijn de in de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland beschouwde crisistypen en incidenttypen opgenomen. Bij de inventarisatie zijn zowel de risicobronnen als de risico-ontvangers in ogenschouw genomen. NB: Het is van belang te beseffen dat niet alle risico’s worden meegenomen in dit inventarisatierapport. Niet alle risico’s zijn kenbaar. Daarnaast geldt een geheimhoudingsplicht met betrekking tot sommige gevoelige objecten. Bovendien zijn sommige risico’s aan verandering of verplaatsing onderhavig. Uitgangspunt bij de inventarisatie is dat de risico’s openbaar bekend (kunnen) zijn en een min of meer permanent karakter hebben.

1

Handreiking regionaal risicoprofiel, december 2009, te vinden op www.regionaalrisicoprofiel.nl


2

In de risico-inventarisatie worden zogenoemde domino-effecten nog buiten beschouwing gelaten. Het is goed denkbaar dat door bijvoorbeeld een overstroming er uitval optreedt van vitale infrastructuren. Dergelijke koppelingen zullen wel gemaakt worden, maar pas in de tweede fase, de risicoanalyse op basis van scenario‟s. Per crisistype is gestreefd naar het kort en bondig weergeven van de objectieve gegevens over de risicobronnen en risico-ontvangers. Als dit meerwaarde biedt, is de weergave van de risicokaart opgenomen. Aanvullende informatie en uitwerking van bepaalde objectieve criteria is opgenomen in de bijlage.

1.3

Terrorisme geen apart crisistype

De regio Zaanstreek-Waterland kiest er conform de landelijke handreiking voor om terrorisme en andere vormen van „moedwillig handelen‟ (het opzettelijk veroorzaken van een ramp of crisis zoals sabotage en georganiseerde criminaliteit) niet als een apart crisistype te inventariseren. Een crisistype is immers “een categorie van mogelijke branden, rampen en crises die qua soort effecten en qua ontwikkeling in de tijd op elkaar lijken.” Dit betekent dat een andere aanleiding (terrorisme) voor hetzelfde incident (bijvoorbeeld een explosie) niet als een apart crisistype wordt opgevat. In plaats hiervan wordt in de handreiking benadrukt dat terrorisme en moedwillige verstoringen van andere aard een aanleiding (trigger) kunnen zijn bij veel verschillende crisistypen. Moedwilligheid en terrorisme worden daarmee als een overkoepelend thema gepositioneerd.

1.4

Aandacht voor cultureel erfgoed

De veiligheid en het behoud van cultureel erfgoed krijgt in Nederland meer en meer aandacht. Deze aandacht heeft geleid tot het koppelen van cultureel erfgoed aan het regionaal Risicoprofiel en is zelfs een van de impactcriteria geworden waarop gescoord wordt in de analysefase. In het risicoprofiel van Zaanstreek-Waterland zal in minimaal één scenario aandacht zijn voor cultureel erfgoed.

1.5

Bovenregionale risico’s en effecten worden meegenomen

De risico-inventarisatie van Zaanstreek-Waterland neemt ook de bovenregionale risico‟s in ogenschouw. Risico‟s en effecten stoppen vanzelfsprekend niet bij de geografische grens van de Veiligheidsregio. Er zijn in de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland risicobronnen aanwezig die een uistraling hebben over de regiogrens heen maar er zijn ook risico‟s in de omliggende regio‟s die een mogelijk effect kunnen hebben op de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Daarnaast kan het ook zo zijn dat een risicobron de scheiding tussen regio‟s vormt, bijvoorbeeld een transportader. Op verschillende manieren heeft de regio bovenregionaal samengewerkt aan de inventarisatie. Allereerst zijn de risicobronnen in aangrenzende gebieden tot 15 km over regiogrens (landsgrens) 2 geïnventariseerd . De Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland (regio 11) wordt omsloten door de Veiligheidsregio‟s Noord Holland-Noord (regio 10), Kennemerland (regio 12), Amsterdam-Amstelland (regio 13) en Flevoland (regio 25). Echter, er zijn ook delen van de Veiligheidsregio‟s Utrecht en Gooi- en Vechtstreek die binnen de 15 km-zone liggen. Daarnaast heeft de regio op basis van goed nabuurschap ook een de risicobronnen in de eigen regio waarvan uit eerdere analyses (BRZO-vergunningen, rampbestrijdingsplannen etc.) bekend is dat ze directe effecten hebben over de regiogrens heen, gecommuniceerd met de desbetreffende buurregio(„s).

2

De grens van 15 kilometer is conform de huidige maatstaven geldend voor de provinciale risicokaart en conform het verdrag van Helsinki www.infomil.nl/onderwerpen/hinder-gezondheid/veiligheid/brzo/verdrag_van_helsinki/


3

Tot slot hebben vertegenwoordigers van Kennemerland Noord-Holland Noord en AmsterdamAmstelland geparticipeerd in verschillende expert-sessies.

1.6

Per crisistype een toekomstverkenning

In deze risico-inventarisatie is ook zoveel mogelijk in beeld gebracht welke nu bekende ontwikkelingen de komende vier jaren mogelijk invloed hebben op het risicoprofiel van de regio. Het gaat hierbij zowel om ontwikkelingen binnen de eigen regio als daarbuiten (nationaal en internationaal). Voor de (inter)nationale ontwikkelingen gaat het om veranderende demografie, nieuwe technologieën, ecologische ontwikkelingen en internationale economische en politieke betrekkingen. Voor wat betreft de ontwikkelingen binnen de eigen regio betreft het bijvoorbeeld ruimtelijke ontwikkelingen: nieuwe bebouwing en aanleg nieuwe infrastructuur.

1.7

Leeswijzer

Het rapport bestaat uit 4 onderdelen: 

deel I: context; dit deel beschrijft de gehanteerde uitgangspunten voor de risico-inventarisatie.



deel II: regionale karakteristiek; hierin wordt een beeld geschetst van de regio dat de risicosetting karakteriseert.



deel III: inventarisatie; dit is de daadwerkelijke inventarisatie van risicobronnen en kwetsbaarheden volgens een landelijk opgezette structuur.



deel IV: risicobeeld en risicoduiding; in dit onderdeel vindt een eerste analyse plaats van de geïnventariseerde gegevens op basis waarvan een keuze gemaakt wordt voor nadere analyse (trechtering). Deze keuze is gemaakt in een expertsessie.

Daarnaast zijn er bijlagen opgenomen.


4

DEEL II

REGIONALE KARAKTERISTIEK Regio Zaanstreek-Waterland in vogelvlucht


5

Inleiding In onderstaande beschrijving wordt middels een korte karakteristiek een beeld geschetst van de regio Zaanstreek-Waterland. De projectgroep beseft dat onderstaande beschrijving niet volledig is maar wil middels deze informatie een korte schets geven. De specifieke karakteristiek van de regio kan aanleiding geven om bepaalde risico‟s wel of niet mee te nemen in het (voorlopig) risicobeeld.

2.1

Geografie

De regio Zaanstreek-Waterland bestaat uit negen gemeenten, namelijk Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland, Zaanstad en Zeevang. In totaal beslaat 2 de regio een oppervlakte van 463 km . Hiermee is de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland één van de kleinste regio‟s in het land. Aan de oostkant wordt de regio begrensd door het Markermeer. Aan de zuidkant vormt het Noordzeekanaal een natuurlijke regiogrens. De veiligheidsregio grenst voor het grootste en belangrijkste deel aan de veiligheidsregio‟s Noord Holland-Noord, Kennemerland en Amsterdam-Amstelland. Aan de overkant van het Markermeer grenst de regio tevens aan veiligheidsregio Flevoland. Typerend voor de geografie van de regio is de aanwezigheid van veel water in het gebied. Naast het eerder genoemde Markermeer en het Noordzeekanaal kent de regio verschillende meren (bijvoorbeeld de Gouwzee) en legio sloten en trekgaten. e

Het gebied heeft verschillende polders en droogmakerijen. Reeds in de 17 eeuw werd De Beemster droog gemaakt en zo beschikbaar voor landbouw. Gevolg van deze historie is vanzelfsprekend dat een zeer groot deel van de regio onder de zeespiegel ligt. Een ander belangrijk kenmerk van de regio is het grote verschil tussen landelijke en stedelijke gebieden. De belangrijkste stedelijke gebieden zijn Zaanstad, Purmerend en Edam-Volendam. De tussenliggende gebieden worden gekenmerkt door kleine kernen met veel weiland en weinig bebouwing.


6

2.2

Demografie

In de veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland wonen, werken en recreëren ruim 350.000 mensen. 2

Gemiddeld kent het gebied en bevolkingsdichtheid van 1030 inwoners per km land. Zoals hierboven beschreven zijn er grote verschillen te constateren tussen landelijke en stedelijke gebieden in de regio. De bevolkingsdichtheid in de regio varieert dan ook sterk. Zo wonen in Zaanstad gemiddeld 1925 inwoners op één vierkante kilometer en wonen op eenzelfde oppervlak in de Beemster slechts 120 inwoners. De verstedelijkte gebieden kenmerken zich door een meer diverse bevolkingsopbouw dan de landelijke gebieden. In groeikernen als Zaanstad en Purmerend wonen relatief meer burgers met een andere culturele achtergrond.

2.3

Leefomgeving

Van oudsher staat vooral de Zaanstreek bekend om haar zware industrie. De Zaanstreek wordt wel het oudste industriegebied van Europa genoemd. Hierdoor kent de regio een mix van oude industrie en wonen en recreëren in een fijnmazige infrastructuur. Vooral rondom de Zaan is hierdoor een situatie ontstaan waarin zeer dicht op de zware industrie wordt gewoond en gerecreëerd. In het dagelijks leefverkeer komt de aanwezigheid van zware industrie vooral tot uiting door de geur(overlast). Daar waar industriepanden in onbruik zijn geraakt, worden nieuwe appartementen gerealiseerd. De regio Zaanstreek-Waterland kent tevens rustige gebieden met veel natuur en een grote diversiteit aan flora en fauna, zoals de vele (broed)vogels. Bekend is de traditionele houten huizenbouw die de regio een karakteristiek beeld geeft. De regio heeft meerdere internationale trekpleisters: de Beemster, de haven van Volendam, de Zaanse Schans en het eiland Marken. Dit is belangrijk cultureel erfgoed. Alleen al de Zaanse Schans verwelkomt jaarlijks zo‟n 900.000 bezoekers. In de regio bevinden zich ook nog diverse forten en andere overblijfselen die onderdeel uitmaken van de Stelling van Amsterdam.

2.4

Risicobronnen en –ontvangers, een historisch perspectief

Doel van het project Regionaal Risicoprofiel is het in kaart brengen van de meest zwaarwegende risico‟s voor de regio en het beschouwen van hoe deze risico‟s het best zijn te beperken. Dit is niet de eerste keer dat een dergelijke inventarisatie wordt gedaan. Op deze plek benoemen we daarom een aantal risicobronnen die vooraf door zowel professionals werkzaam in de regio en in de beleving van burgers als zwaarwegend worden ervaren. Vaak hangt dit samen met eerdere incidenten die zich in de regio hebben voorgedaan. 

Cacao: in de regio hebben in het afgelopen decennium verschillende cacaobranden gewoed. Nog steeds wordt er in de regio veel cacao verwerkt.



Evenementen: de regio kent een aantal grote evenementen en ook evenementen in de hoofdstad hebben regelmatig uitstraling richting vooral het Zaanse deel van de regio.



De buren: de regio ligt in de overheersende windrichting van het havenindustriegebied van Amsterdam-Amstelland, waardoor dat industriegebied ook voor deze regio een risico-object vormt. Dit geldt ook voor het industriegebied van Corus in de regio Kennemerland.



Schiphol: vluchten van en naar Schiphol voeren soms deels door het luchtruim boven de regio.


7

DEEL III INVENTARISATIE

De inventarisatie vindt plaats aan de hand van 25 crisistypen. Deze zijn gegroepeerd in 7 maatschappelijke thema‟s: 1. natuurlijke omgeving 2. gebouwde omgeving 3. technologische omgeving 4. vitale infrastructuur en voorzieningen 5. verkeer en vervoer 6. gezondheid 7. sociaal-maatschappelijke omgeving Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

8

3.1

Natuurlijke omgeving

Onder het Maatschappelijk Thema „Natuurlijke omgeving‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Overstromingen 2. Natuurbranden 3. Extreme Weersomstandigheden 4. Aardbeving 5. Plagen 6. Dierziekten Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.1.1

Overstromingen

Het crisistype Overstromingen kent de volgende incidenttypen:  Overstroming vanuit zee  Overstroming door hoge rivierwaterstanden  Vollopen van een polder / dijkdoorbraak Overstromingen vormen voor Nederland het grootste risico met betrekking tot de fysieke veiligheid. Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers Nagenoeg de gehele regio Zaanstreek-Waterland ligt meer dan één meter onder Nieuw Amsterdams Peil (NAP). Op diverse plaatsen hebben zich in het verleden zich overstromingen voorgedaan. In een analyse uit 2006 is het ramptype overstromingen nader beschouwd aan de hand van gebieden waarin 3 binnen relatief korte tijd een relatief grote groep mensen gelijktijdig in gevaar kan komen . In onderstaande tabel zijn de polders aangeduid waar het waterniveau als gevolg van langdurige regenval of een dijkdoorbraak meer dan één meter hoog kan komen te staan. Naam polder

Gemeente

Oppervlakte (hectare)

Hoogte (meter)

Tijdsduur (uur)

Aantal bewoners

Katwoude Hogendijk

EdamVolendam/ Waterland

540

1,13

58

Katwoude Lagendijk

Waterland

133

1,20

13

Overwhere

Purmerend

590

1,38

21

Circa 14.000

Purmer

Purmerend/ Waterland

2.625

2,33

12

Circa 31.000

Wormer, Jisp en Neck

Wormerland

1.608

1,50

?

Circa 12.350

Circa 250

Het betreft hier informatie over het incidenttype „vollopen van een polder/dijkdoorbraak‟. Het incidenttype „overstroming vanuit zee‟ wordt niet als relevant beschouwd voor in de regio. Voor incidenttype „overstroming door hoge rivierstand‟ kan worden gemeld dat bij extreme regenval water via Amsterdam-Rijnkanaal naar het Noordzeekanaal stroomt en dat er dan lokaal langs de oevers van het Noordzeekanaal kans op overstroming optreedt. Het Noordzeekanaal maakt deel uit van Dijkring 14. Voor deze dijkring geldt een gemiddelde overschrijdingskans van 1:10.000.

3

Samenhangende risicoschets Regionaal Risicobeeld, mei 2006


9

Omschrijving

Kental

Bron

Hectare gebieden waar de overschrijdingskans op overstroming 1/4000 bedraagt

19.902 ha

Handreiking RRP

Hectare gebieden die in 1995 en 1997 zijn overstroomd/dreigden te overstromen

19.902 ha

Handreiking RRP

Hectare overloopgebied

19.902 ha

Handreiking RRP

Oppervlakte regio

463 km² (46.300ha)

Regionaal beheersplan rampenbestrijding ZaansteekWaterland 2006-2008

Inwoners Zaanstreek-Waterland

318.437 (per 1-12009)

CBS

Dijkring De regio Zaanstreek-Waterland maakt deel uit van Dijkring 13, Ook voor deze dijkring geldt een gemiddelde overstromingsnorm van 1/10.000. Weergave risicokaart Zoals de onderstaande afbeelding vanuit de Provinciale Risicokaart toont kleurt een groot gedeelte van de regio blauw bij de verschillende overstromingsscenario‟s.

Kwetsbare objecten Als gevolg van een eventuele overstroming zullen kwetsbare objecten extra aandacht vragen Vitale infrastructuur De kans bestaat dat bij een overstroming de vitale infrastructuren (elektriciteit en gas) uitvallen. Door het uitvallen van een van de vitale functies kan het zijn dan het getroffen gebied groter is dan het overstromende gebied. Bovenregionale risico’s/effecten Vergeleken met de omliggende Veiligheidsregio‟s bevindt Zaanstreek-Waterland zich in de middenmoot. Aangrenzende regio Noord Holland-Noord heeft een flink aantal meer hectaren (84.523 ha) overstroombaar gebied terwijl Amsterdam-Amstelland en Kennemerland juist net wat minder hectaren hebben (resp 16.828 en 10.454 ha).


10

Eind 2008 heeft de overstromingsramp oefening Waterproef (de TMO-oefening) plaatsgevonden. De deelname van Zaanstreek-Waterland aan deze oefening was gericht op opvang en verzorging, gekoppeld aan de veiligheidsregio Noord-Holland Noord. In de regio Zaanstreek-Waterland is onderzocht wat de regionale opvangcapaciteit is voor het geval zich een grootschalig incident voordoet. Dit incident zal zich kenmerken door grote groepen mensen die uit een bedreigde (naburige) Veiligheidsregio worden geëvacueerd en opgevangen moeten worden in Zaanstreek-Waterland. Uit het onderzoek is gebleken dat de gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland samen naar schatting 4 ruim 28.000 zelfredzame personen kunnen opvangen : Toekomstige ontwikkelingen De zeespiegel stijgt mondiaal. Uit metingen over de hele wereld blijkt dat de zeespiegel in de 20e eeuw 10 tot 20 cm is gestegen. Onderzoekers verwachten dat de zeespiegelstijging in de 21e eeuw en daarna, meer zal zijn dan de 10 tot 20 cm uit de vorige eeuw. De schattingen van het KNMI voor deze eeuw lopen in Nederland uiteen van 35 tot 85 cm. Op een termijn van enkele eeuwen kan de 5 zeespiegel wereldwijd tot enkele meters stijgen . Het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) versterkt de komende jaren een groot aantal zeedijken en duinen, maar ook dijken en kades in het binnenland, de zogenaamde boezemkades. Op bijgevoegde kaart staan alle dijkversterkingsprojecten (zowel primaire keringen als 6 boezemkaders) in de regio . Het verbeteringsprogramma van HHNK vloeit voort uit de verplichte toetsing aan normen, zoals bijvoorbeeld hoogte en stabiliteit. Als een tracé niet aan de normen voldoet, wordt het tracé verbeterd. HHNK heeft, net zoals andere waterschappen, weinig inzicht in de huidige faalkansen van regionale keringen. Voor de primaire keringen wordt daar onderzoek naar gedaan in VNK2. Voor de regionale keringen wordt dit pas later opgepakt. Planvorming Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft een crisisbeheersingsorganisatie gericht op de taken van HHNK. Er is een Crisisbeheersingsplan 2008 -2012 met daaraan gekoppeld bestrijdingsplannen, draaiboeken en stroomschema‟s. Verder is een (jaarlijks) oefen- en opleidingsplan bij HHNK aanwezig. De plannen worden jaarlijks geactualiseerd.

Referenties

4 5 6

   

Samenhangende risicoschets regionaal risicobeeld 2006, Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10; Risicokaart provincie Noord-Holland, Veiligheid Nederland in Kaart, Overstromingsrisico dijkring 13 Noord-Holland, december 2005, Rapportage activiteiten van de veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland in het kader van de Taskforce Management Overstromingen. Juli 2007 – Mei 2009



Crisisbeheersingsplan HHNK 2008-2012

Voor specificatie hiervan zie „Rapportage activiteiten van de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland in het kader van de Taskforce Management Overstromingen. Juli 2007 – Mei 2009‟ www.knmi.nl http://www.hhnk.nl/item_99397/item_60978/dijken/dijkversterkingen


11

3.1.2

Natuurbranden

Het crisistype Natuurbranden kent de volgende incidenttypen:  Bosbrand  Heide, (hoog)veen- en duinbranden Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Voor de Risicokaart worden natuurgebieden (bos en heide) geïnventariseerd met een aaneengesloten 7 oppervlakte van 100 ha of meer. De Risicoschets uit 2006 wijst twee gemeenten aan, te weten Purmerend en Zeevang, met natuurgebieden groter dan 100 ha, respectievelijk 257 en 460 ha. De regio Zaanstreek-Waterland kenmerkt zich namelijk door grote gebieden die vallen onder Natura2000 gebieden of de Ecologische Hoogstructuur. Echter door het laaggelegen karakter van deze gebieden is het risico op brand zeer beperkt en deze gebieden worden binnen die crisistype dan ook niet meegenomen. RISICOBRON Omschrijving

Kental

Bron

totale oppervlakte natuurgebied

874 ha

Risicoschets 2006

Grootste aaneengesloten gebied

460 ha

Risicoschets 2006

RISICO-ONTVANGER Omschrijving

Kental

Bron

Oppervlakte regio

463 km² (46.300ha)

Regionaal beheersplan rampenbestrijding Zaanstreek-Waterland 2006-2008


318.437 (per 1-12009)

CBS

Bovenregionale risico’s Zaanstreek-Waterland kent in relatie tot de omliggende regio‟s geen aaneengesloten grensoverschrijdend natuurgebied(en). Toekomstige ontwikkelingen Voor zover bekend zijn er geen voorzienbare ontwikkelingen die invloed hebben op de waarschijnlijkheid en/of impact van het voorkomen van dit crisistype Planvorming Er is geen planvorming voor dit crisistype bekend binnen de regio.

Referenties  

7

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Risicoschets 2006

Samenhangende risicoschets Regionaal Risicobeeld, mei 2006


12

3.1.3

Extreme weersomstandigheden

Het crisistype Extreme Weersomstandigheden kent de volgende incidenttypen:  Koudegolf, sneeuw en ijzel  Hittegolf  Storm en windhozen  droogte  Aanhoudende laaghangende mist en smog  Langdurige/extreme regenval  Zware clusterbuien Extreme weersomstandigheden kunnen grote maatschappelijke effecten teweeg brengen. Bij sneeuw en ijzel is er het acute risico van verkeersongevallen en gestrand verkeer. Koude vormt een probleem voor gestrande reizigers. Langdurig lage temperaturen kunnen leiden tot onderkoeling en bevriezingsverschijnselen bij mensen en vee. Verder kunnen landelijke gebieden geïsoleerd raken en is er kans op smogvorming. Kruiend ijs kan veel schade aanrichten, met name aan de infrastructuur. Ook langdurige en extreme hitte kan leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Het betreft dan met name gezondheidsrisico‟s voor kwetsbare groepen, maar ook brandrisico indien hitte gepaard gaat met droogte. Gebouwen, hoge constructies (hoogspanningsmasten) en bomen zijn gevoelig voor schade bij zware wind. Er zijn diverse voorbeelden voorhanden waarbij zware wind heeft geleid tot een groot beroep op de brandweer om de gevolgen van zware wind te herstellen. Veelal betreft het materiële schade. In voorkomende gevallen kan het neerkomen van gebouwdelen of bomen leiden tot beknellingen van personen. Het gaat daarbij vaak om geïsoleerde incidenten. De afgelopen jaren is er al meerdere keren sprake geweest van dagen met extreme regenval en stormachtige omstandigheden. Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland zijn ongeveer in dezelfde mate ontvankelijk voor de risico‟s van extreme weersomstandigheden. Lokaal kunnen de gevolgen verschillen, naar gelang de aard van de bebouwing, de aanwezige voorzieningen (bijv. hoogspanningsmasten) en de dichtheid van de stedelijke opbouw. In onderstaande tabel wordt het aantal sneeuwdagen, zomerse dagen en stormdagen geïnventariseerd in de regio. Tevens is opgenomen: het aantal personen en dieren wat getroffen kan worden binnen de regio. RISICOBRON Omschrijving

Kental

Bron

Gemiddeld aantal dagen per jaar met sneeuw (1971 – 2000)

27 dagen

Handreiking RRP

Zomerse dagen (>25 graden) per jaar (1971 – 2000)

15 dagen

Handreiking RRP


Kental

Bron

Oppervlakte regio

463 km² (46.300ha)

Regionaal beheersplan rampenbestrijding ZaansteekWaterland 2006-2008


318.437 (per 1-1-2009)

CBS

Aantal forensen werkzaam binnen de regio

Circa 10.000

Toeristen

duizenden

Veestapel

Ruim honderdduizend (zie 1.6 voor specificatie)


13

Bovenregionale risico’s/effecten Extreem weer zal zich niet beperken tot de regio grenzen, hoewel lokaal wel grote verschillen kunnen optreden. Toekomstige ontwikkelingen De verwachte toename van de broeikasgasconcentraties in de loop van deze eeuw zal zeer waarschijnlijk invloed hebben op ons klimaat. Door de klimaatveranderingen zal niet alleen de temperatuur stijgen, maar zullen ook de extremen in het weer toenemen. Dit betekent dat de kans op een hitte- of koudegolf en storm zal toenemen. (bron: KNMI) Planvorming  Vanuit de GHOR is een Plan Hittegolf in ontwikkeling gebaseerd op het Nationaal Hitteplan.  Landelijk draaiboek laagwater (verdeling), Rijkswaterstaat

Referenties    

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Klimaatatlas Nederland http://www.knmi.nl/klimaatverandering_en_broeikaseffect/toekomstig_klimaat/index.html Een strategie voor duurzame kustverdediging, RWS, Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ)

3.1.4

Aardbeving

Het crisistype Aardbevingen kent het volgende incidenttype:  Aardbeving Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers De regio Zaanstreek-Waterland ligt buiten het gebied waar zich bevingen kunnen voordoen met een 8. intensiteit groter dan VI op de Europese Macroseismische Schaal (EMS)

Referenties   

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Risicokaart provincie Noord-Holland Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI)

Op basis van de gegevens uit de risicokaart lijkt dat er in de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland 9 geen gebieden zijn met een effect van Mercalli VI of hoger. Het crisistype Aardbevingen is dan ook niet relevant voor de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland en wordt om die reden niet opgenomen in het voorlopig risicobeeld.

3.1.5

Plagen

Een plaag kenmerkt zich door het feit dat door het voorkomen van grote aantallen van een diersoort er maatschappelijke overlast, ziekte of economisch verlies ontstaat. Het crisistype Plagen kent het volgende incidenttype:  Ongedierte  Gewasziekten  Waterkwaliteit

8

9

In tegenstelling tot de Schaal van Richter kijkt de EMS naar de gevolgen van een aardbeving en niet naar de kracht. De intensiteitsschaal van Mercalli is een schaal om de sterkte van aardbevingen uit te drukken.


14

Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Veroorzakers van plagen zijn ratten, insecten (eiken of processierups), exotische dieren, enz. Van belang is of in geval van een plaag gezondheidsrisico‟s ontstaan en of sprake is van een zoönose, (overdraagbaarheid op de mens), ziekte van Weil (ratten), ziekte van Lyme (teken). Naast gezondheidsrisico‟s kan er ook sprake zijn van het aanbrengen van schade aan gebouwen, de natuur of waterkeringen. Naast plagen veroorzaakt door ongedierte kan ook de verontreiniging van het (oppervlakte)water worden bestempeld als een plaag met gevolgen voor de inwoners van de regio. Met name water wat voor recreatieve doeleinde bestemd is kan als gevolg van bijv. langdurige hoge temperaturen worden aangetast door Blauwalg. Als effect van plagen en de door de overheid getroffen maatregelen (bijv. ruimingen) bestaat de kans op maatschappelijk onrust. Bovenregionale risico’s/effecten Dit crisistype zal naar verwachting altijd een bovenregionaal karakter hebben omdat een plaag zich niet zal houden aan de geografische grenzen van de Veiligheidsregio. Toekomstige ontwikkelingen Door veranderd klimaat is het aannemelijke dat exotische diersoorten (en daarmee ziekten) steeds verder oprukken naar het noorden van Europa. Door globalisering (mensen / reizen / handel) en milieueffecten wordt de kans op het ontstaan van een (exotische) plaag met maatschappelijke of gezondheidseffecten groter. Verspreiding zal veelal plaatsvinden via de verschillende transportmodaliteiten (weg, water en lucht). Planvorming Er is geen planvorming bekend voor dit crisistype.

Referenties  

3.1.6

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 IHR (International Health Regulations)

Dierziekten

Landelijk hebben zich de afgelopen jaren enkele uitbraken van dierziekten voorgedaan, te weten: BSE, Mond en klauwzeer, Blauwtong, Q koorts en vogelpest. Landelijk en internationaal is de aandacht voor dierziekten toegenomen. Het crisistype Dierziekten kent het volgende incidenttype:  Ziektegolf Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De nu bekende dierziekten hebben zich verspreid over het gehele land maar concentreren zich daarbij wel in de gebieden waar sprake is van intensieve (pluim)veehouderij. In onderstaande tabel is een kort overzicht gegeven van een aantal diersoorten en hun aantallen ten opzichte van het landelijke aantal. Van belang is of de dierziekte ook overdraagbaar is op mensen (zoönose), aangemerkt dient te worden dat ingeval van zoönose er geen sprake hoeft te zijn van ziekteverschijnselen bij het dier. In de regio Zaanstreek-Waterland is een aantal belangrijke rustplekken voor broed/trekvogels. Deze vogels leggen vaak grote afstanden af, veelal tussen werelddelen en vormen hiermee een risico voor het overbrengen van bepaalde ziekten.


15

RISICOBRON Omschrijving Dierziekten

Bron BSE, Mond en Klauwzeer, Blauwtong, Q koorts en vogelpest.

LNV


Kental ZaanstreekWaterland (2009)

Kental Nederland (2009)

Bron

Runderen

36.397

3.967.599

CBS

Varkens

2.380

12.187.264

CBS

Pluimvee

30.515

96.859.484

CBS

Geiten

3.583

374.184

CBS

Schapen

43.179

1.116.609

CBS

Broed/trekvogels

Tienduizenden

10

www.trektellen.nl

Als effect van dierziekten en de door de overheid getroffen maatregelen (bijv. ruimingen) bestaat de kans op maatschappelijk onrust. Bovenregionale risico’s/effecten Dit crisistype zal naar verwachting altijd een bovenregionaal karakter hebben omdat een dierziekte zich niet zal houden aan de geografische grenzen van de Veiligheidsregio. Toekomstige ontwikkelingen Door toenemende kennis op het gebied van genetische opbouw en mogelijke mutaties worden er meer dierziekten onderkend. Ook rukken er vanuit andere werelddelen dierziekten op door de globalisering en verandering van het klimaat. De kans op het toenemen van dierziekten is dan ook niet uit te sluiten. Planvorming Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft voor meerdere bestrijdingsplichtige dierziekten handboeken c.q. draaiboeken crisisbeheersing beschikbaar. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)  Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV)

10

Tellingen Westzanerpolder (Noordzeekanaal) 2009, april – nov.


16

3.2

Gebouwde omgeving

Onder het Maatschappelijk Thema „Gebouwde omgeving‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Branden in kwetsbare objecten 2. Instorting in grote gebouwen en kunstwerken Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.2.1

Branden in kwetsbare objecten

Het crisistype Branden in kwetsbare objecten kent de volgende incidenttypen:  Grote brand in gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen  Grote brand in gebouwen met een grootschalige publieksfunctie  Grote brand in bijzonder hoge gebouwen of ondergrondse bebouwing  Grote brand in dichte binnensteden Woonconcentraties in de vorm van gebouwen met een publieksfunctie, gebouwen waar zich verminderd zelfredzame bewoners bevinden en bijzondere hoogbouw vormen een specifiek brandrisico. Enerzijds speelt de aanwezigheid van brandpreventieve voorzieningen een rol (vooral kansreductie), anderzijds is er bij calamiteiten steeds het risico van grotere aantallen slachtoffers. Met name vanuit het perspectief van effectreductie is het gewenst om in de nabijheid van woonconcentraties over een sterke repressieve slagkracht te kunnen beschikken en het personeel op de bestrijding van incidenten te trainen. NB het gaat binnen dit crisistype NIET om tunnels en/of ondergrondse stations, deze worden beschouwd binnen crisistype 5.4. Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De gemeenten Purmerend en Zaanstad onderscheiden zich in deze inventarisatie wat betreft het risicobeeld. Met name in deze gemeenten bevindt zich bijzondere hoogbouw en worden objecten aangetroffen waar zich grote aantallen personen bevinden (centrumfunctie voor omliggend gebied). Ook zijn het juist deze gemeenten waar verblijflocaties voor verminderd zelfredzame personen zijn geconcentreerd. Veel oude binnensteden in de regio kennen nog veel houtbouw wat een verhoogd brandrisico met zich meebrengt. Onderstaand wordt schematisch aangegeven hoeveel van dergelijke gebouwen zich binnen de regio bevinden. De gegevens zijn gebaseerd op de samenhangende schets regionaal risicobeeld, van mei 2006 en gecontroleerd met de invoergegevens van de regionale risicokaart provincie Noord-Holland (februari 2010). RISICO-ONTVANGER Omschrijving

Kental

Bron

553

Handreiking RRP

Gebouwen met een grootschalige publieksfunctie (>500 personen)

91

Risicoschets, mei 2006

Aantal gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen

303


Aantal bijzondere hoge gebouwen of ondergrondse bebouwing

73


Dichte binnenstad

3


Aantal gebouwen met aanduidingen prio 1 en 2 binnen Prevap aangevuld met het aantal gebouwen hoger dan 25 meter.

11

11

Prevap betreft een mate van brandpreventie(controle).


17

Toelichting terminologie Onder gebouwen met een grootschalige publieksfunctie verstaan wij die gebouwen die voor publiek toegankelijk zijn en waar meer dan 500 personen, tegelijkertijd, kunnen verblijven. In deze categorie vallen o.a. grote hotels, theaters, scholen en ziekenhuizen. “Niet of verminderd zelfredzaam” wordt als volgt gedefinieerd: "Verminderd zelfredzame personen zijn mensen die vanwege lichamelijke en/of geestelijke beperkingen niet zelfstandig kunnen schuilen of vluchten, inclusief gevangenen en kinderen tot 12 jaar." Onder bijzondere hoge gebouwen verstaan wij gebouwen hoger dan 25 meter. Dichte binnensteden: Bij branden in dichte binnensteden gaat het om het risico op branduitbreiding, door slechte bereikbaarheid en/of gebouwen bestaande uit brandbare materialen. Bovenregionale risico’s/effecten Geen bijzonderheden. Toekomstige ontwikkelingen In de regio Zaanstreek-Waterland verschijnen steeds meer gebouwen waarbij functies worden gecombineerd (meervoudig ruimtegebruik) en waarbij het bouwproces steeds complexer wordt in zowel hoogbouw als ondergrondse bouwwerken. Planvorming  Objectgerelateerde calamiteitenplannen  Gebruiksvergunningvoorwaarden Referenties    3.2.2

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Risicokaart provincie Noord-Holland Samenhangende risicoschets Regionaal Risicobeeld, mei 2006 Instorting in grote gebouwen en kunstwerken

Het crisistype Instorting in grote gebouwen en kunstwerken kent de volgende incidenttypen:  Instorting door explosie  Instorting door gebreken constructie of fundering NB het gaat binnen dit crisistype NIET om tunnels en/of ondergrondse stations, deze worden beschouwd binnen crisistype 5.4. Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers RISICOBRON

12

Inventarisatiecriteria

Kentallen

Bron

Aantal gebouwen met aanduidingen prio 1 en 2 binnen 12 Prevap aangevuld met het aantal gebouwen hoger dan 25 meter.

553

Handreiking RRP

Gebouwen met een grootschalige publieksfunctie (>500 personen)

91


Aantal gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen

303


Aantal bijzondere hoge gebouwen of ondergrondse bebouwing

73


Prevap betreft een mate van brandpreventie(controle).


18

RISICO-ONTVANGER Inventarisatiecriteria

Kentallen

Bron

Gebouwen met aanduidingen prio 1 en 2 binnen Prevap aangevuld met het aantal gebouwen hoger dan 25 meter.

553

Handreiking RRP

Voor specificatie Zie crisistype 2.1

Bovenregionale risico’s/effecten Geen bijzonderheden. Toekomstige ontwikkelingen Naar verwachting zal op enkele kunstwerken de verkeersintensiteit (en dus belasting) toenemen. Planvorming  Objectgerelateerde calamiteitenplannen  Gebruiksvergunningvoorwaarden Referenties  

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Risicokaart provincie Noord-Holland

3.3

Technologische omgeving

Onder het Maatschappelijk Thema „Technologische omgeving‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Incidenten met brandbare / explosieve stof in open lucht 2. Incidenten met giftige stof in open lucht 3. Kernincidenten Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Planvorming algemeen Uit een inventarisatie volgt dat de gemeenten Edam-Volendam, Waterland, Zeevang en Landsmeer een rampenbestrijdingsplan LPG hebben vastgesteld. Daarnaast zijn er voor de drie eerst genoemde gemeenten ook calamiteitenplannen voor de havengebieden. De gemeenten Beemster, Oostzaan, Purmerend, Wormerland en Zaanstad hebben geen rampbestrijdingsplannen voor specifieke locaties vastgesteld. De gemeente Zaanstad heeft wel een crisisbestrijdingsplan voor het Noordzeekanaal vastgesteld.

3.3.1

Incidenten met brandbare / explosieve stof in open lucht

Het crisistype Incident met brandbare/ explosieve stof in open lucht kent de volgende gedefinieerde incidenttypen:  Incident vervoer weg  Incident vervoer water  Incident spoorvervoer  Incident transport buisleidingen  Incident stationaire inrichting Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers Door de hele regio heen worden brandbare/explosieve stoffen verwerkt of vervoerd. Brongebieden concentreren zich bij de gemeenten Edam-Volendam, Purmerend en Zaanstad. Dit zijn de drie grootste gemeenten in de regio, waar ook de meeste risicovolle inrichtingen gevestigd zijn. En waar dus ook de meeste risicovolle activiteiten plaats vinden (brongebied). Maar de effecten kunnen wel over de gehele regio verspreiden.


19

In onderstaande tabel volgt een opsomming van de in de regio aanwezige (potentiële) risicobronnen. RISICOBRON 13

Omschrijving

Kental

Bron

Aantal kilometer snelweg (Rijksweg)

53 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer N-weg (Provinciale wegen)

121 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer spoor (Noord-Holland)

357 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer waterweg (Noord-Holland)

855 km

CBS / jaar: 2009

Km buisleiding zoals gedefinieerd in artikel 6 14 Registratiebesluit externe veiligheid

149 km

Provinciale Risicokaart

Aantal stationaire inrichtingen

153

Vastgestelde routes (tijdstippen, ontheffingen)

Zie onderstaand


Kental

Bron

Kwetsbaarheden zijn alle personen die zich in de omgeving van de risicobron (mobiel of stationair) bevinden. Naast lichamelijk leiden kan ook spraken zijn van maatschappelijke ontwrichting door een domino-effect op vitale voorzieningen, economische en/of milieuschade en een bestuurscrisis. In het voorjaar van 2005 werd door ingenieursbureau Tebodin een rapportage opgeleverd over de risico‟s die samenhangen met het vervoer van gevaarlijke stoffen voor de modaliteiten spoor, water, lucht en buisleidingen. Onderstaand worden de bevindingen samengevat weergegeven. Vervoer gevaarlijke stoffen over de weg Door de regio Zaanstreek-Waterland lopen de rijkswegen A7 en A8, verschillende provinciale- en lokale wegen. Volgens de vigerende wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen (Wvgs), mogen via transporten van gevaarlijke stoffen over de rijkswegen en provinciale wegen gaan. Wanneer zij hiervan af moeten om bij hun bestemming te komen, moeten de vervoerders de kortst mogelijke weg nemen en de bebouwde kom zoveel mogelijk vermijden. Bij het vervoer moet rekening gehouden worden met de normen uit de nota Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen en de circulaire Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen. Door de regio Zaanstreek-Waterland gaan zowel rijkswegen, provinciale als lokale wegen waar over vervoerd mag worden. In onderstaande tabel wordt voor de Rijkswegen binnen de regio een indicatie gegeven van het aantal transporten (op jaarbasis) van de brandbare gassen en (zeer) brandbare vloeistoffen.

13 14

De hier weergegeven inventarisatiegegeven betreft een indicatie en is niet uitputtend. In transport van aardgas is eveneens voorzien door de nog aan te leggen leiding van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) door de Kilpolder in Beemster, die parallel aan de Oosthuizersloot en de Oostersloot komt te liggen.


20

4729

7587

A7 / N243 / N247 (A7 afrit 7 Avenhorn) - A7 / N244 (A7 afrit 6 Purmerend Noord)

821

3787

7302

A8 / N516 (A8 afrit 1 Oostzaan) - A7 / A8 (knooppunt Zaandam)

1938

6683

13274

A8 / N203 (A8 afrit 2 Zaandam) - A7 / A8 (knooppunt Zaandam)

467

1258

2373

A8 / N516 (A8 afrit 1 Oostzaan) - A8 / A10 (knooppunt Coenplein)

1348

6024

13678

vloeistof)

LF1 (brandbare vloeistof)

1051

LF2 (zeer brandbare

GF3 (LPG)

A7 / N244 (A7 afrit 6 Purmerend Noord) - A7 / A8 (knooppunt 15 Zaandam)

Omschrijving

Vervoer gevaarlijke stoffen over het spoor Op basis van de realisatiecijfers 2009 (ProRail, mei 2010) kan worden geconcludeerd dat er geen vervoer van gevaarlijke/brandbare stoffen over de spoorlijnen in de regio gaat. Vervoer gevaarlijke stoffen over water Er lopen binnen Zaanstreek-Waterland drie vaarwegen die gebruikt worden voor het vervoer van gevaarlijke stoffen, te weten de Zaan, het Noordzeekanaal en de vaargeulen over het Markermeer. Het transport van gevaarlijke stoffen over het Noordzeekanaal, de Zaan en de vaargeul op het Markermeer blijft onder de oriëntatiewaarde voor het groepsrisico en de grenswaarde voor het plaatsgebonden risico. In onderstaande tabellen wordt voor De Zaan en het Noordzeekanaal binnen de regio een indicatie gegeven van het aantal transporten (op jaarbasis) van de brandbare gassen, (zeer) brandbare vloeistoffen en giftige stoffen. De Zaan 2010

Totaal (t/m september 2010)

Totaal (t/m september 2010)

Cacaobonen

297.561 ton

Benzine

23.694 ton

Aardolie destillaten

27.391 ton

Gasolie

31.737 ton

(bron: Gemeente Zaanstad; afdeling Havens & Vaarwegen)

Noordzeekanaal Omschrijving Noordzeekanaal

GF3 87 – 154

16

GT3

LF1

LF2

0

35 – 245

283 - 3260

(bron: Risicoatlas Water - 2003)

De verantwoordelijkheid van incidenten op het Noordzeekanaal ligt nagenoeg altijd bij de gemeente Amsterdam maar de effecten zijn veelal voor Zaanstad/streek. Hierbij moet ondermeer gedacht worden aan de circa zes benzinetankers per dag richting de oliehavens Americahaven, Africahaven, Usselincxhaven, Jan van Riebeekhaven en Petroleumhaven aan de zuidzijde van het Noordzeekanaal recht tegenover bewoond gebied

15 16

Telling uitgevoerd door Dienst Verkeer en Scheepvaart en te vinden op www.rijkswaterstaat.nl Het Noordzeekanaal is in meerdere vakken verdeeld waarop het transport soms varieert. Daarom is gekozen om de minimale en maximale hoeveelheid transport op te nemen.


21

Vervoer gevaarlijke stoffen via de lucht De twee vliegroutes die voor vliegbewegingen zorgen over het gebied van Zaanstreek-Waterland zijn de Polderbaan en de Zwanenburgbaan. De risico‟s die door het vliegverkeer ontstaan, zijn niet zozeerhet gevolg van het vrijkomen van gevaarlijke stoffen uit de vliegtuigen, maar van een crash van een vliegtuig. Buisleidingen Naast zichtbaar vervoer over de weg, water en het spoor vindt er veel transport van gevaarlijke stoffen plaatsen buiten het zichtveld, namelijk via buisleidingen in de grond. Ook binnen de regio ZaanstreekWaterland vindt vervoer van gevaarlijke stoffen via buisleidingen plaats.

Het boven geschetste beeld kent een aantal belangrijke punten. In Purmerend gaat ongeveer 12 km buisleiding door het centrum. In Zaanstad is dit ook 12 km, in Edam-Volendam ong. 2 km en in Wormerland is dit ongeveer 500 meter. Stationaire inrichtingen - Bedrijven die gevaarlijke stoffen gebruiken of opslaan In Zaanstreek-Waterland zijn naar schatting 153 bedrijven gevestigd die onder de regelgeving voor externe veiligheid (het besluit Externe Veiligheid Inrichtingen, BEVI) vallen. Dit betreffen voornamelijk LPG-tankstations, PGS-15 opslagloodsen, ammoniak koelinstallaties en vuurwerkbedrijven maar ook andersoortige (kleine) inrichtingen vallen hieronder. De veiligheidsimplicaties zijn echter veelal van beperkte omvang.

Waterland

Wormerland

Zaanstad

Zeevang

0

0

0

0

0

0

0

2

0

LPG

3

2

1

3

8

1

1

12

1

PGS15

1

0

0

0

1

0

0

8

0

Ammoniak

1

4

0

1

0

0

0

6

0

Vuurwerk

0

0

1

0

4

0

0

0

0


Oostzaan

EdamVolendam

Purmerend

Brzo

Landsmeer

Type Categorie

Beemster

Voor een kort (en niet uitputtend) overzicht van stationaire inrichtingen in 5 categorieën, zie tabel hieronder.

22

Cacao-industrie Naast de inrichtingen die daadwerkelijk met gevaarlijke stoffen werken dient er ook aandacht te zijn voor de (in de Zaanse regio geconcentreerde) cacao-industrie. Deze veelal oude industrie kenmerkt zich door de opslag van grote hoeveelheden cacao. De historisch heeft laten zien dat branden in deze opslagplaatsen grote gevolgen heeft voor de omgeving (stankoverlast) en een zeer grote inzet van de hulpdiensten vraagt. Stofexplosies De Zaanse regio kent een aantal bedrijven met installaties waarbinnen zich stofexplosies kunnen voordoen. In het verleden zijn bij deze bedrijven (o.a. Menebo, Forbo en Tate & Lyle) dreigende van dergelijke explosies geweest. Bovenregionale risico’s/effecten Vooral in het Amsterdamse Westelijk Havengebied bevinden zich veel inrichtingen die in geval van een incident een effect kunnen hebben in Zaanstreek-Waterland. In het geval van een grote rookwolk (bijv. als gevolg van brand) kunnen risico‟s ontstaan voor de volksgezondheid van omwonenden op directe en ruime afstand. Samenwerkingsverbanden tussen de buurgemeenten en - regio‟s moeten dan worden ingezet. Vaak bieden gemeentelijke rampenplannen hiervoor houvast, waarbij de voorlichting een aandachtspunt is. Toekomstige ontwikkelingen In opdracht van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is het Basisnet ontwikkeld. Het Basisnet beoogt een duurzaam evenwicht te creëren tussen het vervoer van gevaarlijke stoffen, ruimtelijke ontwikkelingen en externe veiligheid nabij Rijksinfrastructuur. Het Basisnet is onderverdeeld in een drietal modaliteiten: Basisnet Water, Weg en Spoor. De kern van het Basisnet is dat de risico's van het vervoer binnen een zogenaamde veiligheidszone blijven, en dat (nieuwe) bebouwing daar buiten blijft, als het gaat om woningen en andere plaatsen waar mensen gedurende langere tijd aanwezig zijn. Het Basisnet wordt gemaakt door vertegenwoordigers van de belangrijkste betrokken partijen: Gemeenten, provincies, vervoerders, (petro-)chemische industrie, weg-/spoorbeheerders en de ministeries van VROM en V&W. Naast Basisnet is er in opdracht van GOVERA (GOederen VErvoer RAndstad) een analyse uitgevoerd naar het transport van gevaarlijke stoffen in de provincie en de mogelijkheden van 17 routering . Naast ontwikkelingen met betrekking tot het vervoer van gevaarlijke stoffen zijn er ook ontwikkelingen met betrekking tot het gebruik van (nieuwe) brandstoffen. Hierbij moet gedacht worden aan Aardgas (Liquefied Natural Gas en Compressed Natural Gas), Waterstof en Biogas. Deze brandstoffen en de open overslag hiervan brengen specifieke risico‟s met zich mee. Een andere ontwikkeling is dat er steeds meer gebouwd wordt in de buurt van risicovolle activiteiten. Het gebied rond het Noordzeekanaal is hier een goed voorbeeld van. Waar aan de Amsterdamse zijde de ontwikkeling van industrie doorgaat wordt aan de Zaanse kant juist (al dan niet kwetsbare) bebouwing gerealiseerd. Het is de verwachting dat de spanning dus deze twee de komende tijd alleen maar verder toe zal nemen. Planvorming  Voor de verschillende risicovolle inrichtingen zijn rampbestrijdingsplannen, aanvalsplannen en crisisplannen beschikbaar. Referenties  Risicokaart provincie Noord-Holland  Risicoatlas weg  Risicoatlas water  Risicoatlas spoor  Basisnet

17

Kwaliteitsnet gevaarlijke stoffen case Noord-Holland, 26 april 2010, ARCADIS.


23

3.3.2

Incidenten met giftige stof in open lucht

Het crisistype Incident met giftige stof in open lucht kent de volgende incidenttypen:  Incident vervoer weg  Incident vervoer water  Incident spoorvervoer  Incident transport buisleidingen  Incident stationaire inrichting Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Door de hele regio heen worden brandbare/explosieve stoffen verwerkt of vervoerd. Brongebieden concentreren zich bij de gemeenten Edam-Volendam, Purmerend en Zaanstad. Dit zijn de drie grootste gemeenten in de regio, waar ook de meeste risicovolle inrichtingen gevestigd zijn. En waar dus ook de meeste risicovolle activiteiten plaats vinden (Brongebied). Maar de effecten kunnen wel over de gehele regio verspreiden. In onderstaande tabel volgt een korte karakteristiek van de in de regio aanwezige (potentiële) risicobronnen. RISICOBRON 18

Omschrijving

Kental

Bron

Aantal kilometer snelweg (Rijksweg)

53 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer N-weg (Provinciale wegen)

121 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer spoor (Noord-Holland)

357 km

CBS / jaar: 2009

Aantal kilometer waterweg (Noord-Holland)

855 km

CBS / jaar: 2009

Km buisleiding zoals gedefinieerd in artikel 6 RB

149 km

Provinciale Risicokaart

Stationaire inrichtingen

153

Vastgestelde routes (tijdstippen, ontheffingen)

Zie onderstaand


Kental

Bron

Kwetsbaarheden zijn alle personen die zich in de omgeving van de risicobron (mobiel of stationair) bevinden. Naast lichamelijk leiden kan ook spraken zijn van maatschappelijke ontwrichting door een domino-effect op vitale voorzieningen, economische en/of milieuschade en een bestuurscrisis. Vervoer gevaarlijke stoffen over de weg De regio Zaanstreek-Waterland kent 2 rijkswegen, de A7 en de A8. Daarnaast zijn er een groot aantal provinciale wegen in de regio. Over deze wegen gaat zeer beperkt transport van toxische stoffen. Op basis van de tellingen volgt alleen het transport van stofcategorie LT2. In onderstaande tabel wordt voor de Rijkswegen binnen de regio een indicatie gegeven van het aantal transporten (op jaarbasis) van toxische stoffen.

18

De hier weergegeven inventarisatiegegeven betreft een indicatie en is niet uitputtend.


24

LT2 Omschrijving

(giftige vloeistof)

A7 / N244 (A7 afrit 6 Purmerend Noord) - A7 / A8 (knooppunt Zaandam)

191

A7 / N243 / N247 (A7 afrit 7 Avenhorn) - A7 / N244 (A7 afrit 6 Purmerend Noord)

99

A8 / N516 (A8 afrit 1 Oostzaan) - A7 / A8 (knooppunt Zaandam)

225

A8 / N203 (A8 afrit 2 Zaandam) - A7 / A8 (knooppunt Zaandam)

346

A8 / N516 (A8 afrit 1 Oostzaan) - A8 / A10 (knooppunt Coenplein)

269

Vervoer gevaarlijke stoffen over het spoor Op basis van de realisatiecijfers 2009 (ProRail, mei 2010) kan worden geconcludeerd dat er geen vervoer van gevaarlijke/giftige stoffen over de spoorlijnen in de regio gaat. N.B. Over het spoor vinden geen reguliere transporten van gevaarlijke stoffen plaats. De reguliere route van het ammoniaktransport per spoor was van Geleen via Haarlem naar IJmuiden. Bij eventuele stremmingen zou dit transport omgeleid worden via Zaandam-Uitgeest. In het ammoniak convenant tussen VROM, V&W en DSM is afgesproken dat de ammoniaktransporten worden stopgezet. Sinds 1 januari 2010 vinden geen ammoniaktransporten meer plaats. Vervoer gevaarlijke stoffen over water Zie paragraaf 3.1 Omschrijving

LT1

LT2

Noordzeekanaal

0

0

(bron: Risicoaltlas Water - 2003)

Buisleidingen Zie paragraaf 3.1 Stationaire inrichtingen - Bedrijven die gevaarlijke stoffen gebruiken of opslaan Zie paragraaf 3.1 Bijzonde aandacht wordt gevraagd voor illegale (drugs)praktijken. Paar jaar worden er in geheel Nederland (en de regio Zaanstreek-Waterland vormt hierop geen uitzondering) kleine en grote drugslaboratoria opgerold waar de verschillende soorten soft- en harddrugs worden geproduceerd en gedistribueerd. Doordat deze praktijken zich in de illegaliteit afspelen heeft geen enkele partij hier zicht op wat risico‟s op opleveren bij de inzet van de hulpdiensten ten tijden van een (voor het oog) onschuldig incident in een pand of ander object. Bovenregionale risico’s/effecten Zie paragraaf 3.1 Toekomstige ontwikkelingen Zie paragraaf 3.1 Planvorming Voor de verschillende risicovolle inrichtingen zijn rampbestrijdingsplannen, aanvalsplannen en crisisplannen beschikbaar. Referenties     

Risicokaart provincie Noord-Holland Risicoatlas weg Risicoatlas water Risicoatlas spoor Basisnet


25

3.3.3

Kernincidenten

Bij kernongevallen is typisch sprake van een acuut gezondheidsrisico, waarvan de gevolgen wellicht pas na jaren zichtbaar worden. Kernincidenten dragen een maatschappelijke beladenheid met zich mee. Het crisistype Kernincidenten kent de volgende incidenttypen:  Incident A-objecten; centrales  Incident A-objecten; nabije centrales grensoverschrijdend  Incident A-objecten; scheepvaart met kernenergie en nucleaire defensiemateriaal  Incident B-objecten; vervoer grote eenheden radioactief materiaal  Incident B-objecten; overige nucleaire faciliteiten brandklasse i  Incident B-objecten; nucleaire faciliteiten brandklasse i  Incident B-objecten; overig vervoer en gebruik nucleaire materialen  Incident militair terrein en transporten nucleair materiaal Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Op basis van de inventarisatie volgt dat er in de regio geen nucleaire objecten zijn, wel zijn er bedrijven/inrichtingen die werken met nucleaire stoffen en daarom een (transport)vergunning moeten aanvragen bij het Ministerie van VROM. RISICOBRON Omschrijving

Kental

Bron

Aantal objecten

0

Handreiking RRP

0 0

Ministerie van VROM (Senternovem) http://www.senternovem.nl/stralingsbes cherming/verleende_vergunningen/inde x.asp

3 2

Ministerie van VROM (Senternovem) http://www.senternovem.nl/stralingsbes cherming/verleende_vergunningen/inde x.asp

Aantal afgegeven transportvergunningen -

2009

-

2010

Aantal afgegeven vergunningen -

2009

-

2010


Kental

Bron

Kwetsbaarheden zijn alle personen die zich in de omgeving van de risicobron (mobiel of stationair) bevinden. Naast lichamelijk leiden kan ook spraken zijn van maatschappelijke ontwrichting door een domino-effect op vitale voorzieningen, economische en/of milieuschade en een bestuurscrisis. In het “Nationaal Plan Kernongevallenbestrijding 1989” worden categorie A- en categorie B-objecten onderscheiden. Bij objecten uit categorie A kunnen de potentiële gevolgen van een incident gevolgen hebben voor heel Nederland. Als A-objecten worden aangemerkt:  Kerncentrale voor energieopwekking;  Onderzoeksreactoren;  Kerncentrales in het aangrenzende buitenland;  Soortgelijke nucleaire faciliteiten op grotere afstand. In de regio Zaanstreek-Waterland bevinden zich geen A-objecten. In de categorie B-objecten strekt de potentiële omvang van gevolgen van een incident in principe niet verder dan de gemeenten direct rondom de locatie van het incident. In deze groep vallen:  Vervoer van grote eenheden radioactief materiaal;  Nucleaire faciliteiten van brandklasse I;  Nucleaire faciliteiten van brandklasse II;  Overig gebruik en vervoer van radioactieve materialen (medische en technische bronnen).


26

De grootste risico‟s rondom radioactieve stoffen houden verband met vervoer over de weg en het water. In de regio komen dagelijks transporten van radioactief materiaal voor, met name ten behoeve van de energieopwekking (Kalf Logistics Services). Daarnaast is ook in ziekenhuizen en andere inrichtingen sprake van gebruik van enig radioactief materiaal. Binnen de regio zijn er 10 locaties waar zich regelmatig radioactieve stoffen bevinden. Deze bevinden zich allen in Zaanstad. Het betreft:  Ballast Nedam;  Hordijk;  Zaans Medisch Centrum;  Meneba;  Schoenmaker BV;  Loders Croklaan BV;  ADM Cocoa;  Gerkens;  Regionale brandweer;  Kalf Logistics Services. NB Zoals uit de tabel op bovenstaande pagina blijkt is dit vervoer niet gelieerd aan vergunningen. Bovenregionale risico’s/ effecten In de naburige regio Noord-Holland Noord bevindt zich de onderzoeksreactor van Petten. In Petten wordt een groot percentage van de wereldwijd geproduceerde medische isotopen gemaakt. Deze producten moeten worden vervoerd naar ziekenhuizen en veelvuldig naar de Luchthaven Schiphol. Het meest aannemelijk is dat deze producten via de A9 worden vervoerd en niet door de regio komen. De kans is echter aanwezig dat ook via de regio regelmatig stoffen worden vervoerd. De overige A-objecten in Nederland zijn verder verwijderd van de regio. Toekomstige ontwikkelingen Er zijn geen toekomstige ontwikkelingen bekend binnen de regio Zaanstreek-Waterland met betrekking tot het crisistype Kernincidenten. Planvorming  Nationaal Plan Kernongevallenbestrijding De coördinatie van de bestrijding van ongevallen met categorie A-objecten is primair een nationale aangelegenheid.

Referenties     

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Risicokaart provincie Noord-Holland Nationaal Plan Kernongevallenbestrijding Ministerie van VROM (Senternovem) http://www.senternovem.nl/stralingsbescherming/verleende_vergunningen/index.asp Samenhangende schets Regionaal Risicobeeld. Regionale Brandweer Zaanstreek-Waterland, 2006


27

3.4

Vitale infrastructuur en voorzieningen

Onder het Maatschappelijk Thema „Vitale infrastructuur en voorzieningen‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Verstoring energievoorziening 2. Verstoring drinkwatervoorziening 3. Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering 4. Verstoring telecommunicatie en ICT 5. Verstoring afvalverwerking 6. Verstoring voedselvoorziening Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.4.1

Kernincidenten

Het crisistype Verstoring energievoorziening kent de volgende incidenttypen:  Uitval elektriciteitsvoorziening  Uitval gasvoorziening  Uitval olievoorziening Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland zijn alle ongeveer in dezelfde mate afhankelijk van de technische infrastructuur. Er bestaat in de regio Zaanstreek-Waterland geen wezenlijk groter of kleiner risico voor wat betreft de kans op uitval van nutsvoorzieningen (en de waarschijnlijke duur ervan) dan in andere Nederlandse regio's. De gevolgen zullen in landelijke gebieden van een andere aard zijn dan in grootstedelijke gebieden. Binnen de regio is een uitgebreide infrastructuur aanwezig voor de levering van energie aan eindgebruikers, het distributienet. Onderstaand wordt dit distributienet per energiesoort (elektriciteit, gas en olie) op hoofdlijnen toegelicht voor zover relevant voor c.q. aanwezig in de regio ZaanstreekWaterland. Elektriciteit Het elektriciteitsnet bestaat uit een transportnet (in beheer bij de landelijke netbeheerder TenneT) en een distributienet (in beheer bij een regionale energie netbeheerder, in deze regio Liander). De Veiligheidsregio is opgenomen in een ring. Het opgenomen zijn in een ring is geen garantie en biedt maar in beperkte mate extra zekerheid. Een ring beschermt tegen het wegvallen van een lijnverbinding. Als een onderstation uitvalt dan helpt een ringverbinding niet, of zeer weinig. Het gebied dat wordt gevoed door het onderstation blijft dan in het donker. De regio kent één locatie waar energie wordt opgewekt. Dit betreft de Warmtekrachtcentrale Purmerend (eigenaar Nuon). De Warmtekrachtcentrale Purmerend is een aardgasgestookte stoomen gaseenheid (STEG) van 68 megawatt. Naast het opwekken van elektriciteit kan de eenheid tot 64 megawatt warmte produceren voor stadverwarming. Naast de eigen energievoorziening heeft de regio ook een rol in de energievoorziening voor de het noordelijke deel van de provincie Noord-Holland. Een van de twee 150 kV netten loopt via de regio (Oostzaan). Zie onderstaande afbeelding.


28

Gas Het gasnet bestaat ook uit een transportnet (in beheer bij GasUnie) en een distributienet (in beheer bij de regionale netbeheerders, voor onze regio Liander). Het transportnet, bestaande uit buisleidingen onder een druk van 40, 60 en 80 Bar, wordt uitgewerkt in de uitwerking van incidenttype transport gevaarlijke stoffen. Het distributienet kent een vergelijkbare opbouw als het elektriciteitsnet. Ook hier is sprake van een aantal reduceerstations en een aantal meet – en regelstations die zorgen dat het gas bij de eindgebruikers op de juiste druk aankomt. In de regio zijn xx meet – en regelstations aanwezig als reduceerstations van 66 Bar naar 40 Bar of 40 Bar naar 8 Bar. Hoewel de impact van het risico afneemt zal de waarschijnlijkheid van het risico toenemen naarmate het distributienet dichter op het straatniveau komt te liggen. De kans op het lekken en ontploffen van gas dan groter dan bij de leidingen die diep in de grond liggen. Afhankelijkheid De gasdistributie is afhankelijk van de beschikbaarheid van elektriciteit, zowel voor de monitoring van het netwerk (via computers) als voor het opbouwen en onderhouden van de gasdruk. Olie De distributie van olie betreft in onze regio vooral de distributie van geraffineerde producten tot het niveau van motorbrandstoffen van motorvoertuigen en schepen. Afhankelijkheid De motorbrandstofverkooppunten zijn afhankelijk van de beschikbaarheid van motorbrandstof. Dit hangt af van de voorraden motorbrandstof van de olieraffinaderijen en van de distributie van brandstof via tankwagens. Voor de aflevering van motorbrandstof zijn de meeste verkooppunten afhankelijk van de beschikbaarheid van elektriciteit om de afleverpunten (brandstofpompen) te kunnen laten werken. Uitzondering vormen de bunkerschepen die zelf kunnen voorzien in de levering door het eigen motorvermogen. Bovenregionale risico’s/effecten Uitval van elektriciteit en gas kan zowel een regionaal als bovenregionaal effect zijn. Met name voor gas kan worden gesteld dat dit veelal een regionaal probleem is met en klein effectgebied. Daartegenover staat dat de regio klein is wat de beïnvloeding door buurregio‟s groter maakt. Toekomstige ontwikkelingen Aangenomen mag worden dat de afhankelijkheid van elektriciteit alleen maar groter zal worden in de toekomst. Hierbij kan gedacht worden aan elektrische auto‟s etc. Tegelijk biedt dit ook weer kansen. Een accu van een auto bevat genoeg elektriciteit om een gemiddeld huishouden ongeveer twee dagen van elektriciteit te voorzien. Planvorming Liander beschikt over een crisisplan gericht op Energie. Hierin is beschreven hoe Liander een verstoring in energie en gas aanpakt. Voor gas zijn er nog een aantal verplichtingen vanuit de wet voor wat betreft veiligheid en risicoplannen per locatie. Tevens wordt er binnenkort een convenant getekend tussen de netbeheerders en het veiligheidsberaad, aansluitend moet dit dan getekend worden door de veiligheidsregio‟s. In dit convenant staat ook het e.e.a. beschreven over hoe de veiligheidsregio‟s en netwerkbedrijven elkaar ondersteunen bij een storing. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  NUON (http://www.nuon.com/)  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)  TenneT (www.tennet.nl)


29

3.4.2

Verstoring drinkwatervoorziening

Onder drinkwater wordt water verstaan dat geschikt is voor menselijke consumptie. Drinkwater is voor de mens een primaire levensbehoefte. Drinkwater wordt naast consumptie voor de mens tevens gebruikt voor andere huishoudelijke doeleinden, proceswater, bluswater en consumptiewater voor dieren. Het crisistype Verstoring drinkwatervoorziening kent de volgende incidenttypen:  Uitval drinkwatervoorziening  Problemen waterinname  Verontreiniging drinkwater Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De continuïteit en kwaliteit van de levering van drinkwater zijn geregeld in de leveringsplannen van waterbedrijven. Bedrijven, instellingen en particulieren in de regio Zaanstreek-Waterland worden van drinkwater voorzien door drinkwaterbedrijf PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland. De netinfrastructuur ziet er als volgt uit:  Transportnet  Distributienet PWN betrekt haar water voor het oostelijke gedeelte van de provincie (waaronder ZaanstreekWaterland) uit het IJsselmeer. Uitval drinkwatervoorziening (= problemen waterinname) De meest kwetsbare groepen tijdens het uitvallen van het drinkwater zijn zuigelingen en jonge kinderen, zorgbehoevenden en ouderen. Ziektes worden veroorzaakt door de combinatie van verminderde weerstand en een besmetting. In veel gevallen zal in geval van een besmetting het advies worden gegeven om het water te koken of alleen water uit flessen te drinken. Bij een besmetting van niet-microbiologische aard zal een kookadvies echter niet helpen. In een dergelijk geval is inzet van nooddrinkwater noodzakelijk. Afhankelijkheid: De drinkwaterbedrijven zijn afhankelijk van elektriciteit voor een groot aantal bedrijfsprocessen, inclusief het fysiek kunnen verpompen van water. Daarnaast zijn zij afhankelijk van de beschikbaarheid van speciale chemicaliën om het water te kunnen zuiveren voor gebruik als drinkwater. De kwaliteit van het drinkwater is aan hoge wettelijke kwaliteitseisen gebonden. PWN moet op basis van het Waterleidingbesluit 10 dagen zelfvoorzienend zijn zodat de drinkwaterlevering 10 dagen door kan blijven gaan, ook bij uitval energievoorziening. Bovenregionale risico’s/effecten Er zijn geen bovenregionale risico‟s bij drinkwatervoorziening, waarbij de bron in de regio ZaanstreekWaterland is gevestigd. Wel is het leveringsgebied van de drinkwaterbedrijven groter dan onze regio, een verstoring in de drinkwatervoorziening kan dus ook een bovenregionaal effect hebben. Toekomstige ontwikkelingen Om de kwaliteit van het drinkwater te verbeteren worden steeds vaker leidingen aangelegd met een beperkte diameter. Deze ontwikkeling heeft echter gevolgen voor de bluswatervoorziening: de waterleiding heeft een minder grote opbrengst waardoor de levering van bluswater in gevaar kan komen. Planvorming  Leveringsplan PWN  Het is een gemeentelijke verantwoordelijkheid om te voorzien in primaire levensbehoeften zoals drinkwater. Hiervoor geldt regionaal draaiboek 22.  Er is een convenant tussen de Veiligheidsregio en PWN. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  NUON (http://www.nuon.com/)  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)


30

3.4.3

Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering

Riolering en afvalwaterzuivering zijn systemen waar we in het dagelijks leven veelal niet bij stilstaan, deze zijn er gewoon. Het betreft hier echter een vitaal onderdeel van de samenleving. Bij (langdurige) uitval van deze systemen ontstaat een situatie waarbij al snel sprake is van een flinke verstoring van het dagelijks leven. Het crisistype Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering kent de volgende incidenttypen:  Uitval rioleringssysteem  Uitval afvalwaterzuivering Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Uitval van rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering kan geïsoleerd voorkomen. Te verwachten is dat verstoring - als cascade effect - zal optreden bij uitval van andere vitale structuren zoals elektriciteit. Daarnaast kan de verstoring/uitval ook optreden als gevolg van een grote hoeveelheid hemelwater dat afgevoerd moet worden. Ten gevolge van de verstoring zullen pompstations uitvallen en riolen kunnen overstromen. Indien de uitval veroorzaakt wordt door overstroming zal vermenging plaatsvinden met het rioolwater. Hierdoor kan een bedreiging ontstaan voor de volksgezondheid. De maatschappelijke consequenties en effecten kunnen grote vormen aannemen. Vanuit de gemeentelijke rioolstelsels wordt het afvalwater naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie getransporteerd. Op de rioolwaterzuivering wordt het afvalwater gezuiverd. De regio ZaanstreekWaterland kent een twintigtal rioolwaterzuiveringsinstallaties die samen verantwoordelijk zijn voor het zuiveren van het water. RISICOBRON Omschrijving

Kental

Bron

rioolwaterzuiveringsinstallaties

20 (binnen het gehele beheersgebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (www.hhnk.nl)


Kental

Bron

Inwoners ZaanstreekWaterland

318.437 (per 1-1-2009)

CBS

Bovenregionale risico’s/effecten In geval van grootschalige uitval, zullen de effecten zich in veel gevallen niet beperken tot de regiogrenzen. Toekomstige ontwikkelingen Planvorming Crisisbeheersingsplan HHNK 2008-2012 Bestrijdingsplan beheer waterketen Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)  Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (www.hhnk.nl)


31

3.4.4

Verstoring telecommunicatie en ICT

Het crisistype Verstoring telecommunicatie en ICT kent het volgende incidenttype:  Uitval voorziening voor spraak- en datacommunicatie Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Binnen de regio Zaanstreek-Waterland is een groot aantal commerciële aanbieders van zowel spraak – als datacommunicatie actief. Zij hebben een uitgebreide infrastructuur aangelegd, bestaande uit:  GSM (en andere) zendmasten  Glasvezelkabels  Netwerkkasten / Netwerkknooppunten De telecomaanbieders hebben de beschikking over een aantal mobiele zendmasten/zendstations die bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden bij evenementen om een tijdelijke bulk aan communicatie vanaf een bepaalde plek te kunnen ondersteunen. Hulpdiensten en verschillende vitale bedrijven hebben de beschikking over noodnet aansluitingen voor spraak – en faxcommunicatie. Daarnaast lopen er landelijke projecten voor de inzet van zendamateurs (met analoge apparatuur) om bij rampen de overheid te kunnen ondersteunen (project FloodEx). Afhankelijkheid Telecomaanbieders zijn (volledig) afhankelijk van de beschikbaarheid van elektriciteit om hun diensten aan te kunnen bieden. Zelf hebben zij, bedrijfsafhankelijk, maatregelen genomen om (tijdelijke) uitval van elektriciteit te kunnen verwerken zonder (grootschalige) uitval van de eigen dienstverlening. Eindgebruikers hebben echter ook elektriciteit nodig om gebruik te kunnen maken van de diensten van de telecomaanbieders, de eigen apparatuur functioneert over het algemeen alleen indien er elektriciteit voor beschikbaar is (met uitzondering van analoge telefoon). Analoge telefonie is een uitstervend fenomeen en hierop kan niet worden gerekend. RISICOBRON Omschrijving

Kental

Bron

De regio Zaanstreek-Waterland kent een groot aantal zendmasten voor verschillende functies. Voor een indicatie hiervan zie de website www.gsmmasten.nl Datacentra

1, Alticom Wormer Datacentrum in Wormer

http://www.datacentrumgi ds.nl


Kental

Bron


318.437 (per 1-1-2009)

CBS

Bovenregionale risico’s/effecten Toekomstige ontwikkelingen Door de toename van het gebruik van ICT-voorzieningen en internet zal dit risico van een grootschalige verstoring op dit gebied in de toekomst steeds groter worden. Er is een herziening van de noodwet op komst waarin onder meer de mogelijkheid voor dataverkeer tijdens crises wordt geregeld (en niet meer alleen telefonie en fax). Planvorming Er is geen planvorming bekend voor dit crisistype.


32

Referenties  http://www.gsmmasten.nl  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)

3.4.5

Verstoring afvalverwerking

Het crisistype Verstoring afvalverweking kent het volgende incidenttype:  Uitval afvalverwerking Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers De regio Zaanstreek-Waterland heeft geen afvalverbrandingsinstallatie. Er is één afvalstortplaats voor bedrijfsafval aanwezig, dit betreft Nauerna in Zaanstad. Het huisvuil wordt vervoerd naar de afvalverbrandingcentrale in Alkmaar. Er zijn diverse afvalverwerkingsbedrijven (voor sloopauto‟s, huishoudelijke apparatuur en dergelijke) aanwezig. Ook hebben de gemeenten eigen grofvuil brengstations waar burgers (en bedrijven) grof vuil kunnen brengen. De gemeenten hebben, al dan niet via commerciële inhuur, eigen huisvuil ophaaldiensten. Afhankelijkheid: Doordat het huisvuil vanuit de regio moet worden vervoerd naar de afvalverbranding in Alkmaar is de afvalverwerking afhankelijk van een transportmodaliteit om te voorkomen dat het vuil zich op kan hopen in de regio. Het uitbreken van een staking onder het personeel van de afvalverwerking (waaronder de ophaaldienst) kan leiden tot een ernstige verstoring van het dagelijks leven doordat vuil zich opstapelt in de straten van met name de grotere steden. RISICOBRON Omschrijving Afvalverbrandingsinstallatie Afvalstortplaatsen

Kental 0 1

Bron

Kental

Bron CBS

RISICO-ONTVANGER Omschrijving Inwoners Zaanstreek-Waterland

318.437 (per 1-1-2009)

Bovenregionale risico’s/effecten Toekomstige ontwikkelingen Planvorming Er is geen planvorming bekend voor dit crisistype. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)


33

3.4.6

Verstoring Voedselvoorzieningen

Het crisistype Verstoring voedselvoorziening kent het volgende incidenttypen:  Uitval distributie Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers In de regio Zaanstreek-Waterland is een uitgebreid netwerk aan voedseldistributiepunten (supermarkten, groentewinkels, bakkers, slagers, etcetera) aanwezig. Ook is er een aantal grote distributiepunten van winkelketens aanwezig. Afhankelijkheid Bevoorrading van winkels is van cruciaal belang voor de voedselvoorziening van de regio. Dit is afhankelijk van de vervoerscapaciteit, de vervoersplanning en het niveau van voorraden in de distributiecentra. Bovenregionale risico’s/effecten Wanneer vanuit de distributiecentra in de regio geen middelen meer kunnen worden afgenomen, moet dit worden overgenomen door centra in de rest van het land. Doordat de regio beschikt over enkel grote centra zou die problemen kunnen opleveren. Toekomstige ontwikkelingen Planvorming Er is geen planvorming bekend voor dit crisistype. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)

3.5

Verkeer en Vervoer

Onder het Maatschappelijk Thema „Verkeer en Vervoer‟ vallen de volgende crisistypen: 1. 2. 3. 4.

Luchtvaartincidenten Incidenten op of onder water Verkeersincidenten op land Incidenten in tunnels

Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.5.1

Luchtvaartincidenten

Het crisistype Luchtvaartincidenten kent de volgende incidenttypen:  Incident bij start of landing op of om een luchtvaartterrein.  Incident vliegtoestel bij vliegshows. Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Het luchtruim boven de regio wordt intensief gebruikt voor vliegverkeer. Er zijn meerdere passagiersen cargoroutes, onder andere van en naar vliegveld Schiphol (Polderbaan en Zwanenburgbaan). Met name Zaanstad, Assendelft en Saendelft liggen onder de aanvliegroute. Spijkerboor wordt gehanteerd als navigatiepunt en wachtplaats voor vliegtuigen die nog geen toestemming hebben voor een landing. Anders ligt het met sportvliegtuigen, kleinere zakelijke vliegtuigen en militaire vliegtuigen. De routes hiervan liggen minder vast en de veiligheidscontroles zijn minder gestructureerd. Het aantal inzittenden is klein en doordat ook de omvang van deze vliegtuigen kleiner is, is de impact van een eventuele crash geringer. Bij een incident is sprake van een grote hulpbehoefte, zowel ten aanzien van de “luchtslachtoffers” als ten aanzien van de “grondslachtoffers”. Het incident in de Bijlmermeer (1992), alsmede het incident in Hengelo (1992), de Herculesramp (1996) en de ramp met het toestel van Turkisch Airlines (2009) Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

34

illustreren de mogelijke impact van een dergelijk ongeval, waarbij vaak sprake is van brandbestrijding en technische hulpverlening. Op dergelijke momenten is het gewenst snel een grote slagkracht op de been te kunnen brengen om de reguliere taken in groter verband en gedurende langere tijd uit te kunnen voeren. Start en landingen vormen het grootste risico voor luchtvaartincidenten. Op de Provinciale risicokaart wordt het gebied van 300 meter tot landing aangegeven met een uitslag naar weerzijden van 1 km. Dit is de strook waar een vliegtuig de meeste kans heeft om neer te storten. Volgens de definitie van de Risicokaart zijn er derhalve geen luchtvaartrisico‟s voor onze regio. De regio heeft echter wel te maken met aan- en uitvliegverkeer vanaf luchthaven Schiphol. RISICOBRON Inventarisatiecriteria Kentallen Aantal vliegvelden Noord-Holland* 14* Aantal vliegbewegingen Schiphol Airport 2008 428.332 Aantal vliegshows

Bron Provincie Noord-Holland Schiphol Airport

RISICO-ONTVANGER Inwoners Zaanstreek-Waterland

318.437 (per 1-1-2009)

CBS

Passagiers Schiphol Airport

43,5 miljoen

Schiphol Airport

* Noord-Holland heeft 14 regionale burgerluchthavens, te weten de vliegvelden Hilversum en Texel, enkele zweefvliegvelden, MLA (micro light aeroplanes)-vliegvelden en helihavens. Luchthaven Schiphol valt niet onder de provincie, maar onder het Rijk, omdat deze luchthaven van nationaal belang is. Ook maritiem Vliegkamp De Kooy (inclusief het burgermedegebruik) is niet gedecentraliseerd , omdat het om een militair vliegveld gaat. 19

Indicator LVL-maatscenario Regio Schiphol Airport 9 Kennemerland Vliegbewegingen (per jaar): 428.332 Personen (per jaar): veel LVL-scenario: 6 Grootste rompdiameter (meters): 5 Specifiek aandachtspunt in de regio is de bodemgesteldheid. Door de zachte bodem van de polders is er een relatief grotere kans op het snel wegzakken van zware vliegtuigwrakken wat de hulpverlening (zowel qua bevrijding/redding als bereikbaarheid) ernstig kan belemmeren. Bovenregionale risico’s/effecten Doordat de grootste risicobron, Schiphol Amsterdam Airport, niet in de regio ligt, is er sprake van een bovenregionaal risico. Toekomstige ontwikkelingen Alhoewel in 2009 het vliegverkeer van en naar Nederlandse luchthavens is afgenomen, is de verwachting dat het aantal vliegbewegingen in de toekomst weer gaat toenemen. In welke mate is afhankelijk van economische ontwikkelingen en globalisering. Planvorming Luchthavens in Nederland beschikken over een calamiteitenplan.       

Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10 Provincie Noord-Holland Leidraad Vliegtuigongevallenbestrijding op luchtvaartterreinen (LVL) Amsterdam Schiphol Airport Ministerie van Verkeer & Waterstaat Handreiking Luchtvaartongevallen Luchthavenindelingbesluit Schiphol

19 Scenario op basis van de Leidraad Vliegtuigongevallenbestrijding Luchtvaartterreinen Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

35

3.5.2

Incidenten op of onder water

Het crisistype Incidenten op of onder water kent de volgende incidenttypen:  Incident waterreactie en pleziervaart  Incident beroepsvaart (anders dan met gevaarlijke stoffen)  Incident op ruim water (zee)  Grootschalig duikincident  Incident ijs Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Water is wellicht het meest kenmerkende element van de regio. De regio wordt doorkruist door de rivier de Zaan en het Noordhollands kanaal. De grens van de regio wordt gedeeltelijk gevormd door het Noordzeekanaal en het Markermeer. Tevens kent de regio een aantal meren en buitenwateren. Zowel beroeps- als pleziervaart maken intensief gebruik van deze waterwegen. Met name locaties waar veelvuldig van vaarrichting moet worden veranderd (splitsingen, havenmondingen, aanmeerplaatsen en sluizen), alsmede veerponten en bruggen (pijlers) en scherpe bochten, kunnen worden aangeduid als risicolocaties. Nagenoeg overal in de regio bestaat dan ook de kans op het optreden van ongevallen waarbij mensen (of dieren) te water raken en kans lopen door verdrinking om het leven te komen. In die gevallen is snelle en gespecialiseerde hulpverlening geboden. De verantwoordelijkheid van incidenten op het Noordzeekanaal ligt nagenoeg altijd bij de gemeente Amsterdam maar de effecten zijn veelal voor Zaanstad/streek. In voorgaande paragraaf werd reeds aangegeven dat nagenoeg de gehele regio kwetsbaar is waar het gaat om ongevallen op het water en een daaraan gerelateerde hulpbehoefte. Teneinde nadere richting aan het risicobeeld te kunnen geven, wordt nader ingegaan op het vervoer van grotere aantallen personen over het water en op concentraties van recreatief watergebruik. Er is een aantal toeristische vaarmogelijkheden, waarbij sprake is van vervoer van grotere aantallen passagiers. Voorbeelden daarvan zijn:  Het vervoer van personen van het centrum van Zaanstad naar de Zaanse Schans  Rondvaarten rond de Zaanse Schans en over het Noordhollands kanaal  Cruiseschepen via het Noordzeekanaal van en naar de haven van Amsterdam - Hier is weinig regionale bemoeienis mee omdat deze op het Amsterdamse deel van het Noordzeekanaal varen (grens loopt vlakbij de oever van Zaanstad);  Toeristische vaartochten nabij Edam-Volendam  Evenementen op het Noordzeekanaal (bijvoorbeeld Sail Amsterdam)  Vaarbewegingen van “De bruine vloot” Deze schepen herbergen vaak veel passagiers. De lokale tochten (partyschepen) worden gemaakt met schepen tot 350 passagiers. Bij de vaarbewegingen van de cruiseschepen kan het gaan om een veelvoud hiervan. Jaarlijks maken vele tienduizenden toeristen een (lokale) boottocht. Een ander aandachtspunt vormt het kleinschalig recreatief watergebruik. Met name op mooie dagen maken ervaren en minder ervaren watersporters intensief gebruik van de vele recreatiemogelijkheden. Ongelukken zijn vaak relatief klein van aard, maar er zijn ook incidenten waarbij personen verdrinkingsgevaar lopen. Het gaat dan vaak om een enkeling. Door snel opkomende weersverslechteringen kunnen grote hoeveelheden watersporters gelijktijdig in de problemen raken en kan de hulpvraag snel toenemen. Als indicator voor het kleinschalig recreatief watergebruik wordt het aantal ligplaatsen in jachthavens gebruikt. Een ander element betreft de beroepsvaart. Deze maakt gebruik van de doorgaande vaarroutes (de kanalen). Verder zijn er bewegingen dwars op de vaarrichting, door de diverse veerponten. Twee veerponten bevinden zich op het Noordzeekanaal, daarnaast bevinden zich op diverse plaatsen in de regio kleine overzetveren. Bij vorst bevriezen de wateroppervlakten en wordt het ijs gebruikt door vele schaatsers. Ook vinden dan diverse evenementen op het ijs plaats. In die situaties heeft de hulpvraag een ander karakter. Het kunnen optreden op “risico-ijs” vereist de beschikbaarheid van specialistisch materieel. Een goed voorbeeld is de chaotische situatie op de Gouwzee (2010) waar vele mensen grote risico‟s namen op het (nog of weer) onveilige ijs.


36

RISICOBRON Inventarisatiecriteria Kentallen Aantal jachthavens voor de pleziervaart 17 Aantal ligplaatsen voor de pleziervaart in +/- 7.000 de regio Duiklocaties 4 RISICO-ONTVANGER Alle personen die op, rond, of onder de wateren in de regio aanwezig zijn, lopen risico. Cijfers hierover ontbreken.

Bron Nauticlink Risicobeeld http://www.duikkaart.nl/

Bovenregionale risico’s/effecten Deze concentreren zich op het Noorzeekanaal vooral bij evenementen zoals Sail. Toekomstige ontwikkelingen Naar verwachting zal de recreatie op het water toenemen. Planvorming  Inzetprocedure Scheepsbrandbestrijding  Search and Rescue, Kustwacht 2002  Rampenplan Noordzee 2006  Calamiteitenplan Rijkswaterstaat 2006  Conventanten met Kustwacht  Waterrand  Incidentbestrijdingsplan Noordzeekanaal 2010  Incidentbestrijdingsplan IJsselmeergebied/ versie 6.1 / juni 2009  Havenveiligheidsplan Noordzeekanaalgebied  Inzetprocedure ijs Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek, CBS (www.cbs.nl)  Nauticlink  http://www.duikkaart.nl/

3.5.3

Verkeersincidenten op land

Het crisistype Verkeersincidenten op land kent de volgende incidenttypen:  Incident wegverkeer  Incident spoorvervoer Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers De regio Zaanstreek-Waterland wordt doorsneden door een aantal autosnelwegen, autowegen en andere hoofdverkeersroutes. De belangrijkste risico‟s op grootschalige verkeersongevallen bevinden zich op deze wegen en op de verkeersknooppunten, omdat hier een intensief gebruik, hoge snelheid en kruisende bewegingen samengaan. Met name op plekken waar aan de weg gewerkt wordt of bij bijzondere weersomstandigheden zoals (opkomende) mist en gladheid is sprake van een verhoogde kans op kettingbotsingen en een grootschalige hulpvraag. De belangrijkste snelwegen in de regio Zaanstreek-Waterland zijn de A7 en A8, in totaal ongeveer 26 kilometer lang. Deze wegen doorkruisen de regio. Het zwaartepunt ligt in de gemeente Zaanstad. Op de provinciale en lokale tweebaanswegen bestaat een aanzienlijk risico met betrekking tot ernstige verkeersongevallen. Het gaat in veel gevallen om betrokkenheid van slechts enkele voertuigen en een hulpbehoefte die met gemeentelijk materieel kan worden opgevangen. Dat laat onverlet dat gevolgen vaak ernstig zijn en dat de hulpverlening grote impact heeft op de hulpverleners.


37

De regio Zaanstreek-Waterland kent twee doorgaande spoorverbindingen die samen goed zijn voor 35 kilometer spoor in de regio:  Amsterdam - Zaandam - Purmerend - Hoorn/Enkhuizen  Amsterdam - Zaandam - Krommenie - Uitgeest - Alkmaar Problematisch bij spoorongevallen is veelal de bereikbaarheid van de incidentlocatie omdat op veel plaatsen het spoor niet is voorzien van een parallelle autoroute. Bijzondere aandacht vragen de gelijkvloerse kruisingen van auto- en spoorverkeer. Met name in het gebied Zaanstad en Zeevang komen dergelijke kruisingen voor. In onderstaande tabel is een korte inventarisatie opgenomen van het aantal kilometer infrastructuur binnen de regio (of soms op het niveau provincie) evenals het aantal geregistreerde ongevallen in 2009. RISICOBRON Omschrijving 20 Ongevallen weg 2008 Zaanstreek-Waterland (2009) Dodelijke ongevallen weg Zaanstreek-Waterland (2009) Ongevallen spoor in periode 1996 – 2005. Aantal kilometer snelweg (Rijksweg) Aantal kilometer N-weg (Provinciale wegen) Aantal kilometer spoor (Noord-Holland) Aantal motorvoertuigen (Noord-Holland)

Kental 792

Bron SWOV

11

SWOV

0 53 km 121 km 357 km

Handreiking RRP CBS / jaar: 2009 CBS / jaar: 2009 CBS / jaar: 2009 CBS

1.103.174

Weergave risicokaart

Bovenregionale risico’s/effecten Toekomstige ontwikkelingen De intensiteit van het verkeer over de weg en het spoor neemt al jaren, met uitzondering van 2009, toe. Wegbeheerders en spoorbeheerders zijn daarom continu bezig nieuwe voorzieningen te creëren om te voldoen aan de mobiliteitsbehoefte. Door een nog intensiever gebruik van de beperkte ruimte in de regio door verkeersdeelnemers neemt het risico op grootschalige incidenten toe. Planvorming  Incident Management Rijkswegen

20 Dodelijk, ziekenhuis, licht en uitsluitend materiële schade. Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

38

Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Risicokaart provincie Noord-Holland  Ministerie van Verkeer & Waterstaat  Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV)  Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

3.5.4

Incidenten in tunnels

Het crisistype Incident in tunnels kent de volgende incidenttypen:  Incident in treintunnels en ondergrondse stations  Incident in wegtunnels  Incident in tram- en metrotunnels en ondergronds station Inventarisatie risicobronnen en –ontvangers Binnen de regio Zaanstreek-Waterland is er één tunnel gelegen. Dit betreft de Hemspoortunnel die vanuit Amsterdam onder het Noordzeekanaal door naar Zaanstad loopt. ProRail is de beheerder van deze tunnel. De regio kent geen weg, tram- en metrotunnels. De gevolgen van een incident in een spoortunnel kunnen sterk vergroot worden door het ontstaan van brand, de betrokkenheid van gevaarlijke stoffen en het lastig kunnen bereiken van de incidentlocatie. Dat maakt een snelle inzetbaarheid van de hulpdiensten en goede planvorming en oefening gewenst. Bij een grootschalig incident zal aan beide zijden inzet gepleegd moeten worden wat betreft specialistische hulp of opvang en verzorging (gemeentelijk proces).

Omschrijving Hemwegspoortunnel

RISICOBRON Kental 1600 m

Bron Norah

De Hemwegspoortunnel is niet gelegen in het landelijk Basisnet Vervoer Gevaarlijke Stoffen Spoor en kent vanuit dat beleid geen structureel vervoer van gevaarlijke stoffen. Het is echter niet uitgesloten dat gevaarlijke stoffen door de tunnel worden vervoerd bijvoorbeeld, doordat Prorail een omleidingroute instelt. Bovenregionale risico’s/effecten Doordat de spoortunnel deel uit maakt van een vervoersnetwerk en op het grondgebied van twee regio‟s ligt, heeft een incident in een tunnel in Zaanstreek-Waterland al snel gevolgen voor de doorstroming op het netwerk in de omliggende regio‟s. Omgekeerd kan een incident in de Coentunnel grote gevolgen (verkeersinfarct) hebben voor de regio door het wegvallen van de directe verbinding met Amsterdam. Toekomstige ontwikkelingen Planvorming Er is geen planvorming bekend voor dit crisistype. Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Risicokaart provincie Noord-Holland


39

3.6

Gezondheid

Onder het Maatschappelijk Thema „Gezondheid‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Bedreiging volksgezondheid 2. Ziektegolf Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.6.1

Bedreiging volksgezondheid

Dit crisistype omvat een plotselinge gebeurtenis, verkregen, accidenteel of intentioneel, waardoor een (vermeende ) bedreiging ontstaat van de volksgezondheid met een mogelijkheid op lange termijn gezondheidseffecten. Het crisistype Bedreiging volksgezondheid kent de volgende incidenttypen:  Besmettingsgevaar via contactmedia  Feitelijke grootschalige besmetting (nog) zonder ziekteverschijnselen  Besmettelijkheidgevaar vanuit Buitenland  Besmettelijkheidgevaar in eigen regio  Dierziekte overdraagbaar op mens Bij bedreiging van de volksgezondheid en het mogelijke optreden van een ziektegolf spelen enkele factoren een belangrijke rol, te weten:  Bevolkingsomvang  Industriële activiteiten  Bevolkingsdichtheid  Mate van menselijk internationaal verkeer  Bevolkingssamenstelling  Aantal, soort en omvang veehouderijen De bevolkingsomvang geeft een goede indicatie voor de kans op het ontstaan van een dergelijke bedreiging, alsmede voor de verspreiding ervan. De relatie met industriële activiteiten wordt gelegd omdat daarmee risico‟s van het vrijkomen van bepaalde stoffen (kunststoffen, chemicaliën, zware metalen et cetera) in beeld komen. De bevolkingsdichtheid tenslotte geeft aan dat juist in meer dichtbevolkte, stedelijke gebieden een verhoogde kans op dit soort incidenten bestaat omdat er sneller een groter aantal mensen wordt bereikt en daarmee de verspreiding sneller zal gaan dan in meer landelijk gebied. De industriële activiteiten spelen zich met name af binnen de grotere gemeenten, waar de bevolking qua omvang en dichtheid het grootst is. De mate van menselijk internationaal verkeer bepaalt de kans op een mogelijk optreden van een bedreiging die uit het buitenland afkomstig is. De bevolkingssamenstelling kan bepalend zijn voor de mate van verspreiding van een bedreiging volksgezondheid. Zo kan een bepaalde besmetting vooral onder jongeren actief zijn, neem bijvoorbeeld de Mexicaanse Griep. Aantal, soort en omvang veehouderijen is van invloed op de mate van verspreiding van eventuele dierziekten overdraagbaar op mens (en visa versa). Dierziekten die overdraagbaar zijn op de mens worden ook wel zoönosen genoemd. Anthrax / Miltvuur is primair een dierziekte die ook mensen kan infecteren. Anthrax wordt wel ingezet voor het plegen van terreurdaden. Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers Bovengenoemde incidenttypen, kunnen zich allen voordoen binnen de veiligheidsregio. Voor veel incidenttypen onderscheidt de regio zich niet van andere regio‟s. De combinatie van industriële activiteiten en grote bevolkingsdichtheid in sommige delen van de regio zorgt voor een iets verhoogd risico op de incidenttypen besmettingsgevaar via contactmedia en besmettelijkheidsgevaar in eigen regio.

Omschrijving Inwoners Zaanstreek-Waterland


RISICO-ONTVANGER Kental 318.437 (per 1-1-2009)

Bron CBS 40

Zie crisistype 1.6 Aantal en omvang veehouderijen) Bovenregionale risico’s/effecten Een bedreiging zal zich niet beperken tot één regio, mogelijk zal er sprake zijn van fluctuatie in aantallen tussen regio‟s.

Toekomstige ontwikkelingen Door verdere mondialisering en de toenemende trend van medische behandelingen in het buitenland wordt het besmettingsgevaar vanuit het buitenland vergroot. Planvorming  (Landelijk) Pokkendraaiboek  (Landelijk) Draaiboek Influenza  (Landelijk) Draaiboek Influenza H1N1  Regionaal Generiek Operationeel Draaiboek Infectieziektecrises  Regionaal projectplan Q-koorts  (Landelijk) Draaiboek Vogelgriep Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl)  Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (R.I.V.M)  World Health Organization (W.H.O.)

3.6.2

Ziektegolf

Het crisistype Ziektegolf kent de volgende incidenttypen:  Ziektegolf besmettelijke ziekte  Ziektegolf niet besmettelijke ziekte Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers 2009 begin 2010 was de Mexicaanse grieppandemie actueel. Het H1N1 virus wat hiervoor verantwoordelijk was, heeft geleid tot massavaccinatie, en het wijd verspreiden van hygiënische maatregelen om verdere besmetting te voorkomen. De maatschappelijke impact van een pandemie kan grootschalige vormen aannemen. De niet besmettelijke ziektegolf zal vaak geïsoleerd voorkomen, maar kan grootschalig zijn. Te denken valt aan voedselvergiftiging, maar ook accidentele verspreiding van een agens via een luchtbehandelingsysteem kan leiden tot een ziektegolf.



Bron CBS

Bovenregionale risico’s/ effecten Een ziektegolf zal zich niet beperken tot één regio, mogelijk zal er sprake zijn van fluctuatie in aantallen tussen regio‟s. Toekomstige ontwikkelingen De toename van het aantal ziekteverwekkers dat zich slecht laat bestrijden door gangbare medicatie vraagt om aandacht. Aanwezigheid van dergelijke multi-resistente ziekteverwekkers kan er toe leiden dat ziekenhuizen afdelingen (verpleegafdelingen, operatieafdelingen en Intensive Care) tijdelijk moeten sluiten. Planvorming  (Landelijk) Coördinatieplan Pandemie/Mexicaanse griep  (Landelijk) Draaiboek Influenza / Influenza H1N1  Regionaal Generiek Operationeel Draaiboek Infectieziektecrises


41

Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Centraal bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl)  World Health Organization (W.H.O.)

3.7

Sociaal-maatschappelijke omgeving

Onder het Maatschappelijk Thema „Sociaal-Maatschappelijke omgeving‟ vallen de volgende crisistypen: 1. Paniek in menigten 2. Verstoring openbare orde Deze crisistypen zullen in onderstaande paragrafen nader worden uitgewerkt voor Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

3.7.1

Paniek in menigten

Het crisistype Paniek in menigten kent het volgende incidenttype:  Paniek tijdens grote festiviteiten, concerten en demonstraties Voor dit crisistype is noodzakelijk dat een massa mensen bijeen is. Er kunnen allerlei onverwachte oorzaken zijn voor het uitbreken van paniek zoals ook het incident in 2010 tijdens de dodenherdenking op de Dam heeft geïllustreerd. Inventarisatie risicobronnen en -ontvangers In de regio Zaanstreek-Waterland vinden binnen vrijwel alle gemeenten jaarlijks diverse evenementen plaats waar grote aantallen bezoekers samenkomen. De veiligheidsregio kent een aantal festiviteiten, concerten en demonstraties die gepland zijn. Op de Evenementenkalender van de Veiligheidsregio is inzichtelijk gemaakt welke evenementen op dit moment bekend zijn. De evenementen zijn gecategoriseerd in de categorieën A, B en C. A is een regulier evenement (en wordt gekenmerkt door enkel de registratie op de kalender). B is een verhoogd aandacht evenement die waar met multidisciplinaire ogen naar gekeken wordt en over geadviseerd wordt. C is een risico-evenement dat een grondige multidisciplinaire voorbereiding dient te krijgen. De grotere C-evenementen in de Veiligheidsregio zijn: de Dam tot Damloop, Zingen op de Zaan en Welcome to the Future. Kermissen zijn een fenomeen in de regio. Deze evenementen, waarbij veel alcohol wordt genuttigd, trekken bezoekers uit het hele land. De burgemeester is eindverantwoordelijk voor de veiligheid bij evenementen. De burgemeester zal hiervoor advies inwinnen bij de politie en waar nodig ook bij de Veiligheidsregio.

Omschrijving Het aantal festiviteiten in de regio met meer dan 5 duizend bezoekers*. Categorie A evenementen

RISICOBRON Kental 24 2600 (2010)

Categorie B evenementen

38 (2010)

Categorie C evenementen

5 (2010)



Bron Risicokaart Regionale Risicokalender VrZW Regionale Risicokalender VrZW Regionale Risicokalender VrZW Bron CBS

* Risicokwalificatie vindt plaats op basis van drie factoren, namelijk: 1. Publiek (aard en aantal) 2. Activiteit (soort, duur, evaluatiegegevens)


42

3. Ruimte (publiekstromen, diverse binnen- en buitenlocaties, lokale/regionale wegennet en eventueel risico-objecten) Op dit moment kenmerkt de kalendercurve zich door: laag in de winter, stijging in het voorjaar en stabiel/redelijk hoog in de zomerperiode, daling in het najaar. Met name in het zomerseizoen is er sprake van flankerende evenementen van diverse grootte. Dit vraagt om veel capaciteit van de hulpdiensten en gemeenten. Paniek in menigten kan ook plaatsvinden op bijeenkomsten van mensen die niet zijn opgenomen in de APV als evenement, denk hierbij bijvoorbeeld aan de weekmarkten die in diverse gemeenten georganiseerd worden, terwijl de APV daarvoor niet is ingericht. Ondanks dat de evenementencurve laag ligt in de winter, kan de aard en omvang van een activiteit wel van invloed zijn op dit bewuste crisistype. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het grootste evenement van Nederland: Oud en Nieuwjaarsviering, maar denk bijvoorbeeld ook aan vriendelijke Sinterklaasintochten en schaatsevenementen waar paniek zou kunnen optreden. De brand in Het Hemeltje te Volendam is een zeer tragisch voorbeeld van veel mensen die in paniek raakten en niet konden vluchten uit een brandend café. Bovenregionale risico’s Er zijn evenementen die een bovenregionale uitstraling hebben. Een goed voorbeeld is de Dam tot Damloop welke door Veiligheidsregio‟s Zaanstreek-Waterland en Amsterdam-Amstelland loopt. Daarnaast moet rekening gehouden met bovenregionale vervoersstromen bij grote evenementen in de eigen of buurregio‟s (te denken valt bijvoorbeeld aan de Koninginnedagviering op 30 april). Toekomstige ontwikkelingen Door een toenemend aantal evenementen en veelal een intensivering naar bepaalde periode/weekenden in het jaar is alertheid geboden bij (grootschalige) evenementen die gelijktijdig worden gehouden. Hierdoor kunnen enerzijds bepaalde domino-effecten optreden (kruisen van verschillende bezoekersgroepen) en wordt anderzijds een zeer hoge inzet van de hulpdiensten gevraagd. Dit zorgt tezamen voor een verhoogd risico. Planvorming  Operationele draaiboeken (scenario‟s)  Veiligheidsplannen Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Evenementenagenda Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland  Centraal bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl)

3.7.2

Verstoring openbare orde

Het crisistype Verstoring openbare orde kent de volgende incidenttypen:  Ordeverstoringen rondom demonstraties / manifestaties  Gewelddadigheden rondom voetbalwedstrijden  Maatschappelijke onrust en buurtonlusten Verhoogde onrust onder (delen van) de bevolking, evenals emoties als medeleven, angst, woede en frustratie kunnen uiteindelijk leiden tot verstoring van de openbare orde. Media-aandacht kan bepaalde reacties uitvergroten en weer tegenreacties oproepen. Er moet rekening gehouden worden met reacties als grootschalige demonstraties, beledigingen, vernieling, brandstichting, bedreiging en andere gewelddadigheden die de openbare orde en veiligheid verstoren. Indien de openbare orde en veiligheid worden bedreigd, is de burgemeester verantwoordelijk voor de handhaving en is hij verantwoordelijk om de nodige (veiligheids)maatregelen te nemen. Bij evenementen met de classificatie B of C dient met rekening te houden met ongeregeldheden. Bij categorie B adviseert de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland over het voorbereidingstraject, bij categorie C coördineert de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland de multidisciplinaire voorbereiding. Het college van Burgemeester en Wethouders is verantwoordelijk voor de vergunningverlening voor 43 Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

het desbetreffende evenement, de burgemeester is verantwoordelijk tijdens grootschalige incidenten tijdens het evenement. De burgemeester is eindverantwoordelijk voor de veiligheid bij evenementen. De burgemeester zal hiervoor advies inwinnen bij de politie en waar nodig ook bij de Veiligheidsregio. Afhankelijk van het soort incident zal een van de drie kolommen de operationele leiding op zich nemen. Inventarisatie risicobronnen – ontvangers RISICOBRON Omschrijving Kental Risicowedstrijden 3 21 Probleemwijk(en) 1 Zie 7.1 paniek in menigte Evenementen Voor het incidenttype Jaarwisseling is op dit moment (landelijk) nog geen goede indicator beschikbaar. RISICO-ONTVANGER Omschrijving Kental 318.437 Inwoners Zaanstreek-Waterland

Bron Handreiking RRP Handreiking RRP

Bron CBS

(per 1-1-2009)

Bovenregionale risico’s/effecten Toekomstige ontwikkelingen Een landelijke trend is dat hooligans zich niet meer alleen vertonen bij het betaalde voetbal maar zich ook gewelddadig manifesteren op evenementen waarbij een specifieke doelgroep aanwezig is en waarbij specifieke muziek wordt gespeeld (de gebeurtenissen bij het strandfeest in Hoek van Holland, zomer 2010 zijn hier een voorbeeld van). Planvorming  Operationele draaiboeken (scenario‟s)  Veiligheidsplannen Referenties  Handreiking Regionaal Risicoprofiel, versie 1.10  Evenementenagenda Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland  Centraal bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl)

21 Dit betreft wijken op basis van de in 2007 door de toenmalig minister Vogelaar opgestelde lijst met 40 Nederlandse Probleemwijken. Een dergelijke wijk is hiermee niet per definitie ook een wijk met een verhoogd risico op verstoring van de openbare orde. Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

44

DEEL IV

RISICOBEELD EN RISICODUIDING


45

Inleiding De regio Zaanstreek-Waterland stelt in samenwerking met andere partners in de crisisbeheersing een regionaal risicoprofiel op. Het regionaal risicoprofiel biedt inzicht in de aanwezige risico‟s in de regio en een analyse van de waarschijnlijkheid en impact. Het risicoprofiel is een opmaat tot het formuleren van beïnvloedingsmaatregelen. Dit zijn beleidsmaatregelen op het vlak van risicobeheersing of op het vlak van incidentenmanagement. Deze beleidsmaatregelen zullen een plaats moeten krijgen in het regionaal beleidsplan dat naar verwachting in 2012 het licht zal zien.

4.1

Doel van risicoduiding

De risico-inventarisatie van Zaanstreek-Waterland heeft een veelheid van gegevens opgeleverd ten aanzien van de risicobronnen en risico-ontvangers op 7 maatschappelijke themavelden. Deze informatie is uitgesplitst naar 25 verschillende crisistypen. Om als veiligheidsregio gericht aan de slag te kunnen gaan met risicoreductie is het belangrijk dat eerst een prioriteitsstelling plaats vindt (in de landelijke methodiek wordt dit aangeduid met “trechtering”). Op basis van deze prioriteitsstelling wordt gekozen voor het uitwerken van 14 incidenttypen in scenario‟s.

4.2

Doel van dit ‘verantwoordingsdocument’

De prioriteitsstelling heeft conform de landelijke methodiek plaatsgevonden tijdens een expertsessie „risicoduiding‟. In onderhavig document wordt beschreven hoe deze expertsessie is verlopen en welke argumenten zijn gepasseerd om te komen tot de uiteindelijke 12 prioritaire scenario‟s. Met behulp van dit document kan dus ook later worden teruggelezen hoe de keuze voor bepaalde beleidsprioriteiten initieel tot stand is gekomen.

4.3

Leeswijzer

In het volgende hoofdstuk wordt de gang van zaken voor en tijdens de expertsessie beschreven. In het derde hoofdstuk wordt per maatschappelijk thema beschreven welke crisistypen door de experts als prioritair zijn aangewezen en hoe deze keuze precies tot stand is gekomen. In hoofdstuk 4 zijn de conclusies samengevat.

4.4 Werkwijze van de risicoduiding De risicoduiding heeft plaatsgevonden in een multidisciplinaire expert sessie op 21 september 2010. Tijdens deze waren 27 personen aanwezig van 21 verschillende organisaties. De keuze voor de uit te nodigen organisaties is gemaakt door de projectgroep van het regionaal risicoprofiel. Met deze keuze werd gestreefd naar voldoende vertegenwoordiging van de relevante crisisbeheersingspartijen op elk maatschappelijk thema, te weten:       

Natuurlijke omgeving Gebouwde omgeving Technologische omgeving Vitale infrastructuur en voorzieningen Verkeer en vervoer Gezondheid Sociaal-maatschappelijke omgeving

Een overzicht van de aanwezigen is terug te vinden in onderstaande tabel. Hierin is ook aangegeven welk maatschappelijk thema door de desbetreffende persoon is behandeld.


46

Aanwezigen expertsessie Risicoduiding d.d. 21 september 2010

Naam

Organisatie

Thema

Amesz, Roel

Prorail

technologische omgeving

Alkema, Loesje

VRZW

vitale infrastructuur

Baardwijk, Viola van

gemeente Edam-volendam


Bastiaans, Sebastiaan

GHOR

gezondheid en sociaal maatschappelijk

Egbers, Schelte

VRK

gebouwde omgeving

Egmond, Henk van

KPN


Eker, Hakan

Gemeente Zaanstad


Fan, Mandy

VRZW


Galen, Anne van

Arcadis

voorzitter

Gerrevink, Eric van

Staatsbosbeheer

natuurlijke omgeving

Hogenboom, Ton

Amsterdam Amstelland


Kaasbergen, Bart

Gemeente Beemster

gebouwde omgeving

Kaufmann, Pauline

Politie

Verkeer en vervoer

Kramer,Theo

Rijkswaterstaat

Verkeer en vervoer

Laan, Betty

Hoogheemsraadschap (HNK)


Lelie, Jaap van der

KPN


Malkoc, Nihat

NHN


Marijnissen, Inge

Gemeenten


Pijning, Jaap

Provincie


Plomp, Eveline

Gemeente, evenementen

sociaal/maatschappelijk

Reijn, Els

GGD

gezondheid

Rozema, Ben

GHOR (GAGS)


Siebeling, Andre

Brandweer Purmerend

gebouwde omgeving

Vreeker, Ron

Arcadis


Wal, Ed, van de

GHOR

gezondheid

Willemsen, Kim

Politie

sociaal/maatschappelijk

Winter, Gertjan

VRZW

gebouwde omgeving

Zuidema, Eddy

Havendienst

verkeer en vervoer

De volgende organisaties waren uitgenodigd, maar niet in de gelegenheid iemand af te vaardigen:    

Liander PWN Waterleidingbedrijf Noord Holland Koninklijke Landmacht LNV

Van de organisaties Liander en PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland is wel schriftelijk input ontvangen voor de risico-inventarisatie en -duiding.


47

4.5

Voorbereiding op de expertise

De experts hadden zich voorbereid op de sessie door de concept risico-inventarisatie te bestuderen, die van tevoren was toegestuurd. Zij werden ook gevraagd op voorhand te kijken naar eventuele wijzigingen van of aanvullingen op de risico-inventarisatie. Deze inventarisatie was in de zomer van 2010 tot stand gekomen op basis van de gegevens uit de risicokaart. Deze gegevens waren reeds voorgelegd ter verificatie aan de ambtenaren openbare orde en veiligheid van de negen gemeenten in de regio. Ook hadden de experts uit het regionaal projectteam reeds aanvullingen op hun vakgebied gegeven.

4.6

Uitkomsten expertise

4.6.1

Natuurlijke omgeving

Het maatschappelijk thema „Natuurlijke omgeving‟ omvat alle crisistypen die een natuurlijke oorzaak hebben. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen gedefinieerd:    

Overstromingen Natuurbranden Extreme weersomstandigheden Plagen

Verantwoording Verantwoording In de regio bevinden zich enkele polders uit de 17e eeuw. De regio Zaanstreek-Waterland is derhalve een laaggelegen regio. Ongeveer de gehele veiligheidsregio bevindt zich twee meter onder N.A.P. Bovendien is er veel veenweide aanwezig in de veiligheidsregio. Deze veenweide zal de komende jaren inklinken. Klimaatverandering en inklinking van het veen zorgen ervoor dat de kans op het optreden van overstromingen in de veiligheidsregio zal toenemen. Drie risicobronnen zijn van belang voor het crisistype “Overstromingen”. Ten eerste kunnen overstromingen ontstaan vanuit de Noordzee of het Markermeer. Langs deze kustlijnen bevinden zich primaire waterkeringen met een faalkans van 1:10.000. Een tweede risicobron is het Noordzeekanaal. Wateroverlast in de naburige veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland kan resulteren in een overstroming van het kanaal aan de Zaanse zijde. In 2010 was bij Rijkswaterstaat de waarschuwingsfase van kracht voor het Noordzeekanaal. Het overlopen van het Noordzeekanaal was echter niet aan de orde. Het water bereikte niet zodanige hoogte dat alarmfasen bij Rijkswaterstaat of het waterschap moesten worden ingesteld. Een overstroming in Zaanstreek-Waterland kan tevens plaatsvinden door het falen van keringen van de Schermer boezem en keringen in het gebied Waterlandse boezem. De afgelopen jaren is al redelijk veel aandacht geweest voor overstromingen vanuit zee. Echter, de overstromingen vanwege het falen van boezemwaterkeringen zijn onderbelicht gebleven. Tegelijkertijd zijn er in Zaanstreek-Waterland veel van dit soort keringen aanwezig. Een aantal van deze voldoen mogelijk niet aan de norm (1:1000). Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voert momenteel een inventarisatie uit naar de aanwezigheid van zogenaamde zwakke schakels in deze boezemwaterkeringen. De constateringen dat keringen mogelijk niet aan de normen voldoen en dat er zich veel laaggelegen (nieuwe) woonwijken in het gebied bevinden, zorgen ervoor dat dit crisistype nader uitgewerkt zal worden in de analysefase. Het falen van een boezemwaterkering heeft dan grote economische schade tot gevolg. De kans op dodelijke slachtoffers is klein, maar kan niet geheel worden uitgesloten. Het crisistype „natuurbranden‟ vormt een minder groot risico in de regio. Wel is het zo dat grote delen van het gebied veenweide betreffen. In totaal is circa 40.000 hectare veenweide in de veiligheidsregio aanwezig. Uit de risicokaart komt dit niet naar voren omdat het gebied als landbouwgebied is aangemerkt. Bij droogte is een veenbrand over het algemeen lastig te bestrijden. Bij dit crisistype 48 Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

moet aandacht zijn voor giftige stoffen die kunnen vrijkomen. De Zaanstreek is een oud industriegebied en vroeger werden (soms zeer giftige) stoffen eenvoudig in de natuur gestort. Deze stortplaatsen zijn lang niet altijd bekend. Door klimaatverandering zullen er langere periodes van droogte zijn. Dit leidt tot een mogelijke verdroging van het veenweidegebied en daarmee tot een vergroot risico op veenbranden in de toekomst. Echter, in Zaanstreek-Waterland is water snel voor handen. Daarom wordt het crisistype „Natuurbranden‟ op dit moment niet meegenomen naar de analysefase. Bovendien gaven de geconsulteerde experts aan er nauwelijks veenbranden zijn geweest in de afgelopen tien jaar. Naast overstromingen is het crisistype extreme weersomstandigheden relevant voor de regio. Nederland werd de afgelopen jaren geconfronteerd met verschillende vormen van extreem weer. Hierbij moet gedacht worden aan extreme clusterbuien, langdurige sneeuwval en langdurige perioden van droogte. In de winter van 2009 op 2010 was extreme sneeuwval de oorzaak van veel vertragingen in het verkeer. Het feit dat deze winter ook het strooizout op was, maakte dat de overheid voor extra problemen werd gesteld. Daarnaast is er in 2010 (zomer) een clusterbui geweest in Wormer en wordt de regio zeer regelmatig geconfronteerd met storm en waterhozen. Door verandering van het klimaat kan de kans op extreme weersomstandigheden toenemen. De veiligheidsregio kent zeer veel woon-werkverkeer richting Amsterdam. De beperkte capaciteit van de tunnels onder het Noordzeekanaal zorgt ervoor dat de regio extra kwetsbaar is voor verkeersinfarcten als gevolg van extreme weersomstandigheden. De verminderde acceptatie van dergelijke situaties door burgers zorgt ervoor dat het crisistype hoog op de maatschappelijke agenda is komen te staan. Ook de beperkte planvorming en slagkracht in de veiligheidsregio voor dit crisistype zijn redenen om het verder uit te werken en te analyseren. Planvorming en slagkracht is volgens de experts beperkt in geval van extreme sneeuwval en ijzel. De regio raakt in dergelijke gevallen (verkeerskundig) ontwricht. Extreme weersomstandigheden is een crisistype dat in de meeste gevallen bijna iedereen in de regio raakt en zal daarom nader worden uitgewerkt. Voor het crisistype „plagen‟ geldt dat het door de aanwezige experts als een reëel en groeiend probleem wordt beschouwd. Door klimaatverandering en toenemend internationaal verkeer is de kans groot dat schadelijke dieren / insecten (zoals besmette teken) en ziekten (denk in het kader van de karakteristiek van de regio aan bijvoorbeeld blauwalg en botulisme) zich verspreiden. De experts zijn echter van mening dat dit crisistype primair landelijke aandacht vraagt. Vooral omdat met behulp van een strengere handhaving van het Europese douane-beleid (onder gas zetten en desinfecteren van containers) de toetreding van nieuwe soorten kan worden voorkomen. De veiligheidsregio heeft hier geen primaire verantwoordelijkheid. Conclusie De crisistypen „Overstromingen‟ en „Extreme weersomstandigheden‟ binnen dit maatschappelijke thema worden meegenomen naar de volgende fase. De overige crisistypen worden (op dit moment) niet meegenomen in de analysefase.

4.6.2

Gebouwde omgeving

Het maatschappelijk thema „Gebouwde omgeving‟ omvat alle crisistypen die betrekking hebben op het bouwen en gebruiken van gebouwen en kunstwerken. Gebouwen met een bijzondere functie danwel waarin zich verminderd zelfredzame personen bevinden, nemen een aparte plaats in binnen dit crisistype. Tunnels maken geen deel uit van de gebouwde omgeving maar worden beschouwd binnen het maatschappelijk thema „Verkeer & Vervoer‟. Bij branden gaat het om incidenten die de dagelijkse zorg van de brandweer overstijgen. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen geplaatst:  

Branden in kwetsbare objecten Instortingen in grote gebouwen en kunstwerken


49

Verantwoording Tijdens de risicoduiding werd aandacht gevraagd voor de kenmerkende houtbouw in de regio in combinatie met de dichte compacte dorpskernen en binnensteden in het gebied. Zeker voor het aanwezige cultureel erfgoed zou een brand grote gevolgen kunnen hebben. Bij een brand met grote omvang zijn er zorgen over de beschikbaarheid en opkomsttijden van vrijwilligers overdag (de slagkracht schiet tekort). Ook is er een probleem met de restdekking. Deze problemen zullen echter ook aan de orde komen bij het dekkingsplan en het materieelspreidingsplan van de regio. Het is binnen dit maatschappelijk themaveld belangrijk een onderscheid te maken tussen de „normale brandrisico‟s‟ en de risico‟s op zeer grote branden (die tot ramp of crisis kunnen leiden). Landelijk wordt er gewerkt aan een methodiek om het regionaal brandrisicoprofiel vast te stellen. Deze methodiek heeft overeenkomsten met de analysemethodiek van het regionaal risicoprofiel. Het collectief trauma van de brand in Het Hemeltje in Volendam (oud en nieuw 2000 – 2001) zal er naar verwachting extra voor zorgen dat zowel bestuurlijk als maatschappelijk veel aandacht zal zijn voor dit crisistype in de regio. Daarom wordt dit crisistype nader uitgewerkt in een scenario. Het instorten van gebouwen/kunstwerken ligt minder voor de hand in de regio. Nederland kent een relatief streng vergunningenbeleid ten aanzien van de bouw en de kans op instorting als gevolg van natuurgeweld is nihil. Instortingen zouden wel veroorzaakt kunnen worden als gevolg van (moedwillig) handelen (gasexplosie) of ten gevolge van verzwakking van de constructie door bijvoorbeeld brand. Zomer 2010 zijn er weliswaar enkele incidenten geweest met gas in de regio, maar dit hoort bij dagelijkse zorg en moet volgens de experts derhalve geen reden zijn om het nu mee te nemen naar de analysefase. NB: gasexplosies in flats zoals die in 2010 plaatsvonden, leiden niet tot instorting omdat de voorgevel en achtergevel worden weggeblazen. Conclusie Voor de gebouwde omgeving zal het crisistype „brand in kwetsbare objecten‟ nader uitgewerkt worden waarbij aandacht wordt gevraagd voor cultureel erfgoed (met een grootschalige publieksfunctie) en houtbouw in compacte dorpskernen.

4.6.3

Technologische omgeving

Het maatschappelijk thema „Technologische omgeving‟ omvat alle crisistypen die betrekking hebben op incidenten met gevaarlijke stoffen. Het gaat hierbij om brandbare, explosieve, giftige en radioactieve stoffen. De incidenten kunnen plaatsvinden tijdens transport of in een stationaire bron. Onder het maatschappelijk thema vallen de volgende crisistypen:   

Incident met brandbare/explosieve stof in open lucht Incident met giftige stof in open lucht Kernincidenten

Binnen dit thema is gezien het karakter van de regio tijdens de risicoduiding specifiek aandacht gevraagd voor de volgende incidenttypen:  

Stofexplosies Cacaobranden

Verantwoording Zowel incidenten met giftige stof in open lucht als incidenten met een brandbare stof in de open lucht zijn in Zaanstreek-Waterland relevant. Belangrijkste reden is de vermenging van risicovolle bedrijfsactiviteiten en wonen en recreëren in vooral de Zaanstreek (immers, het oudste industriegebied van Europa). Een bekend incident betreft de uitstroom van ammoniak bij Hilton Meat. Ook was er de afgelopen jaren driemaal sprake van een dreigende stofexplosie: bij Meneba, Forbo en Tate & Lyle. De incidenthistorie wijst uit dat ook opslag van cacao de hulpdiensten voor grote opgaven kan stellen (ADM in Wormer in 2003 en Furness aan het Noordzeekanaal 2003). Brandende cacao is zeer moeilijk te blussen. Voor deze opslag zijn minder strenge veiligheidseisen dan voor de meeste brandbare, explosieve en giftige stoffen. 50 Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

In de regio is naar aanleiding van eerdere cacaobranden een convenant afgesloten met AmsterdamAmstelland over interregionale bijstand bij cacaobranden. In samenspraak met AmsterdamAmstelland is besloten dat de bouwkundige eisen en randvoorwaarden van de opslagloodsen van cacao (zowel bonen als poeder) zodanig moeten zijn dat een brand in maximaal negen dagen te blussen moet zijn. Het bedrijfsleven gaf zelf aan dat zij – ter handhaving van de internationale concurrentie positie – liever aan minder strenge eisen zouden voldoen (in concreto: eisen die ertoe leiden dat de brand in 11 dagen te blussen is). Hier is echter niet toe besloten. Daarnaast is er ook een werkgroep geweest die zich bezig heeft gehouden met de brandveiligheidseisen bij cacao opslagen. Deze opslagloodsen voldeden niet aan de regelgeving en daar zijn inmiddels aanvullende eisen voor gesteld. In ruil voor de aanvullende eisen mogen de opslagen echter wel groter in omvang zijn. De hoeveelheid gevaarlijke stoffen die bij cacaobranden vrijkomt, is klein. Een langdurige cacaobrand leidt echter wel tot veel hinder (rookontwikkelingen, afzettingen, omleidingen en evt. evacuaties) en vergt zeer veel inzet van de brandweerkolom. Uit de inventarisatie volgt dat via de verschillende vervoersmodaliteiten transport van gevaarlijke stoffen plaats vindt. Voor de regio Zaanstreek-Waterland is met name het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg relevant. Het vervoer van LPG over de weg wordt hierbij als maatgevend gezien. Aan dit vervoer zijn echter reeds strenge veiligheidsmaatregelen gesteld. De experts verwachten de grootste risico‟s tijdens het laden en lossen. Tevens wordt het incidenttype „Scenario‟s bij stationaire inrichtingen‟ hoog geprioriteerd. Ook kan worden gesteld dat de regio Zaanstreek-Waterland (kijkend naar de karakteristiek) een „effect‟-regio is. Dat wil zeggen dat de invloed (het effect) van buitenaf op de regio relatief groot kan zijn door met name het Amsterdamse havengebied ten zuiden van de regio en het IJmondgebied ten westen van de regio. Kernincidenten worden door de experts niet als zeer relevant besschouwd doordat het transport met kernstoffen (zeer) beperkt is en de kans van een incident klein is doordat deze transporten altijd goed voorbereid worden. Daarnaast vallen kernincidenten bij een stationaire bron (bijvoorbeeld bij Petten) onder nationale regie en is er nationale en internationale weten regelgeving. Kernincidenten geven aan burgers vaak wel een „eng‟ gevoel. Conclusie De crisistypen „incidenten met giftige stof in open lucht‟ en „Incidenten met brandbare/explosieve stof in open lucht‟ zijn op een gedeelde 1e plaats geprioriteerd. De eerste vanwege het groot aantal risicobronnen in en om de regio. En de tweede vanwege de grote effecten van een dergelijk incident. Hierbij wordt voor het scenario met giftige stoffen wel opgemerkt dat de installaties sterk beveiligd zijn. Het vrijkomen van een giftige stof beperkt zich meestal alleen tot de inhoud van een insluitsysteem en dat is meestal slecht enkele tientallen liters. De brand in Moerdijk (januari 2011) heeft echter laten zien dat ook het vrijkomen van grote hoeveelheden giftige stoffen nooit is uit te sluiten. Binnen de gekozen crisistypen valt een veelheid aan mogelijke scenario‟s. Voor de verdere uitwerking is gekozen voor een scenario rondom een cacao-incident en een incident met een stationaire inrichting in het westelijk havengebied.

4.6.4

Vitale infrastructuur en voorzieningen

Het maatschappelijk thema „Vitale infrastructuur en voorzieningen‟ omvat alle crisistypen die leiden tot een verstoring van voorzieningen die benodigd zijn voor het kunnen leiden van ongestoord leven. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen gedefinieerd:     

Verstoring energievoorziening Verstoring drinkwatervoorziening Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering Verstoring telecommunicatie en ICT Verstoring afvalverwerking


51



Verstoring voedselvoorziening

Verantwoording In de expertsessie is naar voren gekomen dat de verstoring van vitale infrastructuren en voorzieningen vaak sterk met elkaar verweven zijn en zich veelal niet houden aan de geografische grenzen van de regio. Daarbij kunnen kleine verstoringen in vitale infrastructuren al op korte termijn grote gevolgen hebben voor burgers. Voor deze crisistypen geldt dat ze allemaal grote gevolgen kunnen hebben voor de regio maar dat de duur waarop een verstoring echt problematisch gaat worden wel verschilt. Zo zullen de verstoring van de energievoorziening, drinkwatervoorziening en telecommunicatie/ICT op korte termijn invloed hebben, terwijl verstoring van de rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering, afvalverwerking en voedselvoorziening pas op langere termijn een probleem/risico vormen. Bovendien zijn dit vaak gevolgen van andere verstoringen. De experts hebben duidelijk aangegeven dat het lastig is het ene crisistype boven het andere te plaatsen. Daarom is ervoor gekozen drie crisistypen mee te nemen naar de volgende fase die alle drie op korte termijn een behoorlijk effect zullen hebben op de regio.  Verstoring energievoorziening: grote problemen met minder zelfredzamen, veel effecten op andere voorzieningen; denk aan de link met het crisistype „overstroming‟. Liander heeft opgemerkt dat Zaanstreek-Waterland daarbij gevoelig zal zijn voor verstoringen die in andere regio‟s plaatsvinden.  Verstoring drinkwatervoorziening: vooral voor kwetsbare groepen problematisch.  Verstoring telecommunicatie en ICT: heeft een direct effect op de continuïteit van de hulpdiensten. Communicatie tussen hulpdiensten en communicatie naar hupdiensten wordt moeilijk zo niet onmogelijk. Naar verwachting zal ook de maatschappelijke onrust groot zijn als dit uitvalt (niet meer bellen, pinnen etc). Conclusie De crisistypen „Verstoring energievoorziening‟, „Verstoring telecommunicatie en ICT‟ en „Verstoring drinkwatervoorziening‟ worden meegenomen naar de volgende fase. De overige crisistypen worden niet meegenomen in de analysefase.

4.6.5

Verkeer en Vervoer

Het maatschappelijke thema „Verkeer en vervoer‟ omvat alle crisistypen die betrekking hebben op een verstoring van een van de verkeersmodaliteiten, lucht, weg, spoor en water. Een verstoring kent vaak als oorzaak het zich voordoen van een incident, maar kan ook andere oorzaken hebben zoals extreme weersomstandigheden of bezettingen. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen gedefinieerd:    

Luchtvaartincidenten Incidenten op of onder water Verkeersincidenten op land Incidenten in tunnels

Verantwoording De regio heeft zelf geen actief gebruikte luchtvaartterreinen. Net over de regiogrens, in de regio Kennemerland, ligt Schiphol Amsterdam Airport. Hierdoor ligt de regio wel onder aan- en uitvliegroutes waardoor een licht verhoogd risico aanwezig is. Er zijn twee parallelbanen boven de regio. Planvorming op dit gebied is landelijk. Vraag is of het volledig duidelijk is hoe de specifieke luchtvaartincident planvorming zich verhoudt versus generieke planvorming (samenwerking/afstemming) en wellicht slagkracht/bemensing. Een knelpunt kan ook zijn de bereikbaarheid van het gebied als een incident zich op grondgebied van de regio voordoet (weilanden, slootjes). „Luchtvaartincidenten‟ zal als crisistype worden uitgewerkt door Kennemerland. Het projectteam heeft besloten wanneer mogelijk daarbij aan te haken en dit crisistype niet nu voor deze regio uit te werken. Omdat het crisistype wel door burgers en bestuurders als zeer relevant wordt beleefd, wordt Regionaal Risicoprofiel VrZW Deelrapport A Risico-inventarisatie Versie 1.0 - Definitief

52

voorgesteld dit crisistype in de komende jaren voor de regio Zaanstreek-Waterland verder uit te werken. Uit de inventarisatie volgt dat zowel het verkeersnet op het land als het waterwegennet in de regio intensief worden gebruikt. Belangrijke waterwegen worden gevormd door het Noordzeekanaal en de Zaan, Markermeer en Noordhollands Kanaal. Opvallend is dat door het project Waterrand al veel energie gestoken is in verbetering van de voorbereiding op incidenten op hoofdvaarwegen en open water (IBP IJsselmeer en IBP Noordzeekanaal, interregionale en multidisciplinaire oefening Berend Botje). Incidenten op het Markermeer en op het Noordzeekanaal lijken daarmee al goed te zijn afgedekt. Op andere vaarwegen, zoals de Zaan, is echter nog weinig geregeld. Gezien zowel de drukke beroepsvaart als de vele recreanten (en denk ook aan boten met verminderd zelfredzamen zoals van de Zonnebloem) wordt het door de experts als nuttig ervaren om een incident recreatievaart en beroepsvaart (als combinatie) uit te werken. Ook belangrijk is in dit verband dat de vaarwegen omsloten worden door woonbebouwing en industriële bebouwing. Voor het crisistype „verkeersincidenten op land‟ werd door de experts aandacht gevraagd voor de kruising van de modaliteiten „spoor en weg‟. Verder wordt geconstateerd dat in geval van files / verkeersinfarcten er ook grote problemen ontstaan voor hulpverleners om ter plaatse te komen. Voor tunnelincidenten geldt dat de Hemspoortunnel uitmondt in Zaanstreek-Waterland. De sporen in de tunnel zijn niet gescheiden. In 2011 wordt hier een multidisciplinaire oefening gehouden. Daarnaast vindt zo nu en dan monodisciplinair (brandweer) overleg plaats over tunnelaangelegenheden. Conclusie De crisistypen „Verkeersincidenten op het water‟ (waterrecreatie en pleziervaart) en „Incidenten op het spoor‟ binnen dit maatschappelijke thema worden meegenomen naar de volgende fase. De overige twee crisistypen worden (op dit moment) niet meegenomen in de analysefase. Wel zal het crisistype „luchtvaartincidenten‟ in de komende beleidsperiode multidisciplinair worden uitgewerkt.

4.6.6

Gezondheid

Onder dit maatschappelijke thema worden alle crisistypen benoemd die een impact hebben op de lichamelijke gezondheid van de burgers in de regio. Het gaat hierbij om de impact naar aanleiding van virussen, infecties en bacteriën binnen het kader van het risicoprofiel en niet om impact als gevolg van incidenten met bijvoorbeeld gevaarlijke stoffen. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen gedefinieerd:  

Bedreiging volksgezondheid Ziektegolf

Verantwoording (Inter)nationale verspreiding van ziekten in de afgelopen jaren en de dreiging van een (wereldwijde) pandemie hebben geleid tot grote politieke, bestuurlijke en maatschappelijke aandacht voor dit themaveld. Een ziektegolf op uitgebreide schaal leidt tot een grote ontwrichting van de samenleving in al haar facetten. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de burgers en het bedrijfsleven maar ook voor de continuïteit van de overheid en de hulpdiensten. De hulpverlening heeft eigen monodisciplinaire continuïteitsplannen opgesteld om hier mee om te gaan. Een belangrijk te verwachten effect is dat niet alleen zieke werknemers thuisblijven, maar ook gezonde werknemers. Dit om de kans op verdere besmetting te beperken en om bijvoorbeeld familie te verplegen. Er is al veel landelijke en regionale aandacht naar een grootschalige grieppandemie uitgegaan. Het is gezien de enorme impact van het crisistype „Ziektegolf besmettelijke ziekte‟ noodzakelijk om te kijken welke gevolgen er ontstaan voor de regio Zaanstreek-Waterland. Het incidenttype Pandemie wordt landelijk als scenario uitgewerkt en zal worden meegenomen binnen dit risicoprofiel. Verder zal er aandacht komen voor een besmetting in eigen regio, zoals een voedselvergiftiging. Conclusie


53

De crisistypen „Ziektegolf besmettelijke ziekte‟ en „Ziektegolf niet besmettelijke ziekte‟ zullen binnen dit maatschappelijke thema worden meegenomen naar de volgende fase.


54

4.6.7

Sociaal maatschappelijke omgeving

Onder dit maatschappelijke thema worden alle crisistype benoemd die een grote maatschappelijke en sociale impact kunnen hebben. Het gaat hierbij zowel om de zichtbare (demonstraties/vernielingen) als in eerste instantie onzichtbare (groeiende onrust in de buurt) crises. Onder het maatschappelijk thema worden de volgende crisistypen gedefinieerd:  

Paniek in menigte Verstoring Openbare Orde

Verantwoording Landelijke sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen zoals de aanwezigheid van overlastgevende hangjongeren, het effect van hooligans, tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen en het belagen van hulpverleners die hun functie uitoefenen zijn ook in de regio Zaanstreek-Waterland actueel. Dergelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot ordeverstoringen. De kans op ordeverstoringen is groter wanneer grote groepen mensen samenkomen, zoals tijdens evenementen. Wanneer tijdens een evenement een 'trigger-incident' plaatsvindt (denk aan een groep hooligans die de orde verstoort of een plotselinge explosie) kan „paniek in menigte‟ ontstaan. De regio kent vergunde evenementen, maar er is ook jaarlijks sprake van een aantal ad-hoc evenementen waarvoor geen vergunning is verleend. Grote georganiseerde en vergunde evenementen zijn bijvoorbeeld Welcome to the Future (een dance event) en de Dam tot Damloop. Ook de kermissen zijn belangrijke evenementen voor de regio, waar veel bezoekers op afkomen. Als voorbeeld van een onvergund evenement wordt een schaatsfestijn genoemd. Conclusie De crisistypen „Paniek tijdens grote festiviteiten, concerten en demonstraties‟ en „maatschappelijke onrust / buurtrellen‟ worden meegenomen naar de volgende fase.


55

Conclusie risico-inventarisatie

2. Gebouwde Omgeving

1. Natuurlijke omgeving

In de regio Zaanstreek-Waterland zullen de volgende incidenttypen nader worden uitgewerkt in de risicoanalyse van het regionaal risicoprofiel: Crisistype

Incidenttype

1.1. Overstromingen

1.1.10. Overstroming vanuit zee 1.1.20. Overstroming door hoge rivierwaterstanden 1.1.30. Vollopen van een polder/ dijkdoorbraak 1.2.10. Bosbrand 1.2.20. Heide, (hoog)veen- en duinbranden 1.3.10. Koude golf, sneeuw en ijzel 1.3.20. Hitte golf 1.3.30. Storm en windhozen 1.3.40. Aanhoudende laaghangende mist 1.4.10. Aardbeving 1.5.10. Ongedierte 1.6.10. Ziektegolf

1.2. Natuurbranden 1.3. Extreme weersomstandigheden

1.4. Aardbevingen 1.5. Plagen 1.6.Dierziekten 2.1. Branden in kwetsbare objecten

3. Technologische omgeving

2.2. Instortingen in grote gebouwen en kunstwerken 3.1. Incidenten met brandbare / explosieve stof in open lucht

3.2. Incidenten met giftige stof in open lucht


2.1.10. Grote brand in gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen 2.1.20. Grote brand in gebouwen met een grootschalige publieksfunctie 2.1.30. Grote brand in bijzonder hoge gebouwen of ondergrondse bebouwing 2.1.40. Brand in dichte binnensteden 2.2.10. Instorting door explosie 2.2.20. Instorting door gebreken constructie of fundering 3.1.10. Incident vervoer weg 3.1.20. Incident vervoer water 3.1.30. Incident spoorvervoer 3.1.40. Incident transport buisleidingen 3.1.50. Incident stationaire inrichting 3.2.10. Incident vervoer weg 3.2.30. Incident vervoer water 3.2.30. Incident spoorvervoer 3.2.40. Incident transport buisleidingen 56

3.3. Kernincidenten

4. Vitale infrastructuur en voorzieningen

4.1. Verstoring energievoorziening

4.2. Verstoring drinkwatervoorziening 4.3. Verstoring rioolwaterafvoer en afvalwaterzuivering 4.4. Verstoring telecommunicatie en ICT 4.5. Verstoring afvalverwerking 4.6. Verstoring voedselvoorziening

5. Verkeer en Vervoer

5.1. Luchtvaartincidenten 5.2. Incidenten op of onder water

5.3. Verkeersincidenten op land 5.4. Incidenten in tunnels


3.2.50. Incident stationaire inrichting 3.3.10. Incident A-objecten: centrales 3.3.20. Incident A-objecten: nabije centrales grensoverschrijdend 3.3.30. Incident A-objecten: scheepvaart met kernenergie en nucleair defensiemateriaal 3.3.40. Incident B-objecten: vervoer grote eenheden radioactief materiaal 3.3.50. Incident B-objecten: overige nucleaire faciliteiten brandklasse i 3.3.60. Incident B-objecten: nucleaire faciliteiten brandklasse ii 3.3.70. Incident B-objecten: overig vervoer en gebruik nucleaire materialen 3.3.80. Incident militair terrein en transporten nucleaire materiaal 4.1.10. Uitval olievoorziening 4.1.20. Uitval gasvoorziening 4.1.30. Uitval elektriciteitsvoorziening 4.2.10. Uitval drinkwatervoorziening 4.2.20. Problemen waterinname 4.2.30. Verontreiniging in drinkwaternet 4.3.10. Uitval rioleringssysteem 4.3.20. Uitval afvalwaterzuivering 4.4.10. Uitval voorziening voor spraak- en datacommunicatie 4.5.10. Uitval afvalverwerking 4.6.10. Uitval distributie 5.1.10. Incident bij start of landing op of om een luchtvaartterrein 5.1.20. Incident vliegtoestel bij vliegshows 5.2.10. Incident waterrecreatie en pleziervaart 5.2.20. Incident beroepsvaart (anders dan met gevaarlijke stoffen) 5.2.30. Incident op ruim water 5.2.40. Grootschalig duikincident 5.3.10. Incident wegverkeer (gecombineerd met 5.3.20) 5.3.20. Incident treinverkeer 5.4.10. Incident in treintunnels en ondergrondse stations 5.4.20. Incident in wegtunnels 5.4.30. Incident in tram- en metrotunnels en ondergrondse station 57

7. Sociaalmaatschappelijke omgeving

6. Gezondheid

6.1. Bedreiging volksgezondheid

6.2. Ziektegolf

7.1. Paniek in menigten 7.2. Verstoring openbare orde


6.1.10. Besmettingsgevaar via contactmedia 6.1.20. Feitelijke grootschalige besmetting (nog) zonder ziekteverschijnselen 6.1.30. Besmettelijkheidgevaar vanuit buitenland 6.1.40. Besmettelijkheidgevaar in eigen regio 6.1.50. Dierziekte overdraagbaar op mens 6.2.10. Ziektegolf besmettelijke ziekte 6.2.20. Ziektegolf niet besmettelijke ziekte 7.1.10. Paniek tijdens grote festiviteiten, concerten en demonstraties 7.2.10. Rel rondom demonstraties en andere manifestaties 7.2.20. gewelddadigheden rondom voetbalwedstrijden 7.2.30. maatschappelijke onrust en buurtrellen

58

DEEL V

BIJLAGE


59

Bijlage 1 Begrippen en definities Risicoprofiel: Het regionaal risicoprofiel is een inventarisatie en analyse van de in de veiligheidsregio aanwezige risico‟s, inclusief relevante risico‟s uit aangrenzende gebieden. Het risicoprofiel bevat een inventarisatie en analyse, waarbij de beïnvloedingsmaatregelen zijn gevoegd. Risico-inventarisatie: De risico-inventarisatie is een inventarisatie van de huidige en voorziene toekomstige risico‟s in de regio en in aangrenzende gebieden, inclusief een selectie van de maatgevende incidentscenario‟s. (Hoofdstuk 1 t/m 3 uit landelijke handreiking) Risicoanalyse: De risicoanalyse is een beoordeling van de maatgevende incidentscenario‟s op basis van impact en waarschijnlijkheid. (Hoofdstuk 4 t/m 6 uit landelijke handreiking) Beïnvloedingsmaatregelen: Dit bevat een inventarisatie en analyse van de beïnvloedingsmaatregelen, waarmee handelingsperspectief voor de bestuurder wordt geboden ten aanzien van de risico‟s in de regio. (Hoofdstuk 7 t/m 9 uit landelijke handreiking) De methodiek werkt vanuit maatschappelijke thema‟s naar crisistypen, incidenttypen en incidentscenario‟s. Maatschappelijke thema’s: Een maatschappelijk thema (aantal = 7) is een clustering van enkele crisistypen. Bijvoorbeeld: Natuurlijke omgeving. Schaal van Mercalli: De gevolgen van een aardbeving worden weergegeven met de schaal van Mercalli. De schaal geeft de intensiteit van de optredende trillingen weer. Deze trillingen zijn de directe oorzaak van schade. Crisistypen: Categorie van mogelijke branden, rampen en crises, die qua soort effecten en qua ontwikkeling in de tijd op elkaar lijken (aantal = 25). Bijvoorbeeld: Overstromingen. Incidenttypen: Een specificatie van een crisistype (aantal = niet limitatief). Bijvoorbeeld: Overstroming vanuit zee. Incidentscenario: Een incidentscenario is een verwacht karakteristiek verloop van een incidenttype vanaf basisoorzaken tot en met de einduitkomst.


60

2. Gebouwde Omgeving

1. Natuurlijke omgeving

Bijlage 2

Crisistypen en incenttypen per maatschappelijk thema

Crisistype

Incidenttype

1.1. Overstromingen

1.1.10. Overstroming vanuit zee 1.1.20. Overstroming door hoge rivierwaterstanden 1.1.30. Vollopen van een polder/ dijkdoorbraak 1.2.10. Bosbrand 1.2.20. Heide, (hoog)veen- en duinbranden 1.3.10. Koude golf, sneeuw en ijzel 1.3.20. Hitte golf 1.3.30. Storm en windhozen 1.3.40. Aanhoudende laaghangende mist 1.4.10. Aardbeving 1.5.10. Ongedierte 1.6.10. Ziektegolf

1.2. Natuurbranden 1.3. Extreme weersomstandigheden

1.4. Aardbevingen 1.5. Plagen 1.6.Dierziekten 2.1. Branden in kwetsbare objecten

2.2. Instortingen in grote gebouwen en kunstwerken

3. Technologische omgeving

3.1. Incidenten met brandbare / explosieve stof in open lucht

3.2. Incidenten met giftige stof in open lucht

3.3. Kernincidenten

4. Vitale infrastructuur en voorzieningen

4.1. Verstoring energievoorziening 4.2. Verstoring drinkwatervoorziening 4.3. Verstoring rioolwaterafvoer


2.1.10. Grote brand in gebouwen met niet of verminderd zelfredzame personen 2.1.20. Grote brand in gebouwen met een grootschalige publieksfunctie 2.1.30. Grote brand in bijzonder hoge gebouwen of ondergrondse bebouwing 2.1.40. Brand in dichte binnensteden 2.2.10. Instorting door explosie 2.2.20. Instorting door gebreken constructie of fundering 3.1.10. Incident vervoer weg 3.1.20. Incident vervoer water 3.1.30. Incident spoorvervoer 3.1.40. Incident transport buisleidingen 3.1.50. Incident stationaire inrichting 3.2.10. Incident vervoer weg 3.2.30. Incident vervoer water 3.2.30. Incident spoorvervoer 3.2.40. Incident transport buisleidingen 3.2.50. Incident stationaire inrichting 3.3.10. Incident A-objecten: centrales 3.3.20. Incident A-objecten: nabije centrales grensoverschrijdend 3.3.30. Incident A-objecten: scheepvaart met kernenergie en nucleair defensiemateriaal 3.3.40. Incident B-objecten: vervoer grote eenheden radioactief materiaal 3.3.50. Incident B-objecten: overige nucleaire faciliteiten brandklasse i 3.3.60. Incident B-objecten: nucleaire faciliteiten brandklasse ii 3.3.70. Incident B-objecten: overig vervoer en gebruik nucleaire materialen 3.3.80. Incident militair terrein en transporten nucleaire materiaal 4.1.10. Uitval olievoorziening 4.1.20. Uitval gasvoorziening 4.1.30. Uitval elektriciteitsvoorziening 4.2.10. Uitval drinkwatervoorziening 4.2.20. Problemen waterinname 4.2.30. Verontreiniging in drinkwaternet 4.3.10. Uitval rioleringssysteem 61

5. Verkeer en Vervoer 6. Gezondheid

en afvalwaterzuivering 4.4. Verstoring telecommunicatie en ICT 4.5. Verstoring afvalverwerking 4.6. Verstoring voedselvoorziening

4.3.20. Uitval afvalwaterzuivering 4.4.10. Uitval voorziening voor spraak- en datacommunicatie

5.1. Luchtvaartincidenten

5.1.10. Incident bij start of landing op of om een luchtvaartterrein 5.1.20. Incident vliegtoestel bij vliegshows 5.2.10. Incident waterrecreatie en pleziervaart 5.2.20. Incident beroepsvaart (anders dan met gevaarlijke stoffen) 5.2.30. Incident op ruim water 5.2.40. Grootschalig duikincident 5.3.10. Incident wegverkeer (gecombineerd met 5.3.20) 5.3.20. Incident treinverkeer 5.4.10. Incident in treintunnels en ondergrondse stations 5.4.20. Incident in wegtunnels 5.4.30. Incident in tram- en metrotunnels en ondergrondse station

5.2. Incidenten op of onder water

5.3. Verkeersincidenten op land 5.4. Incidenten in tunnels

6.1. Bedreiging volksgezondheid

6.2. Ziektegolf

7. Sociaalmaatschappelijke omgeving

7.1. Paniek in menigten 7.2. Verstoring openbare orde


4.5.10. Uitval afvalverwerking 4.6.10. Uitval distributie

6.1.10. Besmettingsgevaar via contactmedia 6.1.20. Feitelijke grootschalige besmetting (nog) zonder ziekteverschijnselen 6.1.30. Besmettelijkheidgevaar vanuit buitenland 6.1.40. Besmettelijkheidgevaar in eigen regio 6.1.50. Dierziekte overdraagbaar op mens 6.2.10. Ziektegolf besmettelijke ziekte 6.2.20. Ziektegolf niet besmettelijke ziekte 7.1.10. Paniek tijdens grote festiviteiten, concerten en demonstraties 7.2.10. Rel rondom demonstraties en andere manifestaties 7.2.20. gewelddadigheden rondom voetbalwedstrijden 7.2.30. maatschappelijke onrust en buurtrellen

62

Regionaal Risicoprofiel Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Deelrapport A

Recommend Documents