Reggio Emilia 17-22 okt 2010 studyweek-verslag “the experience of the infant toddler centres and its context”.
Angelique Felix, expert in play, movement & creativity november 2010
1
The wonder of learning How to make visible the voice of children Inleiding Van 17 tot 22 oktober 2010 nam ik deel aan een internationale studieweek “in depth studyweek Reggio Emilia Children” in Reggio Emilia (Italië). Er waren 29 verschillende landen aanwezig met professionals op het gebied van educatie van het jonge kind (onderwijzers & directeuren, vaak van internationale scholen, artiesten, pedagogen). Dit zijn mijn persoonlijke bevindingen van die intensieve en zeer inspirerende week, bekeken vanuit mijn invalshoek als expert op het gebied van spel, beweging en creativiteit. Belangrijke opmerking vooraf is dat de Reggio Emilia benadering “beperkt” is tot haarzelf, geen andere steden voorzover mij bekend is, werken op zulke grote schaal in de 0-6 jaar educatie met de Reggio Emilia-benadering. En ook in Reggio Emilia hebben de educatieve structuren 0-6 jaar moeite om goed en gezond overeind te blijven, aldus Maddalene Tedeschi, één van de verantwoordelijke van het International centre Loris Malaguzzi. Loris Malaguzzi Reggio Emilia is de stad van Loris Malaguzzi, een pedagoog die in de jaren 70 de wereld van pasgeborenen en kleine kinderen op een voor Italië verschillende manier begon te benaderen. 1 In die jaren was er weinig kennis (theorie en praktijk) aanwezig hoe onderwijzers/verzorgers opvang konden bieden aan 0-3 jarigen, de zogenaamde nidi dʼInfanzia en aan de 3-5 jarigen, de zogenaamde asili nidi. Vanuit wettelijk perspectief zou het trouwens duren tot 2000 voordat een regionale wet (vanuit de provincie Emilia Romagna) de rechten van kinderen noemt en de kindercentra benoemt tot een educatieve plek waar kinderen en hun families kunnen socialiseren. Men begon dus pas met de opvang van deze doelgroep, als ondersteuning aan werkende moeders. Het idee destijds was dat kleine kinderen beschermd moesten worden, het waren als het ware “kuikentjes zonder veren”.2 De verzorgers van de verschillende “nidi” die geopend werden, waren jong & onervaren , maar vol goede wil om de “geheimen” te ontfutselen waar nou daadwerkelijk de potenties lagen van de kinderen. “Pedagogiek is geen discipline in Reggio, maar een luister/relatie/participatie project van allen in relatie tot de wereld. Wij zijn verantwoordelijk om met al onze zintuigen te luisteren naar kinderen en zo tevens naar ons eigen innerlijk kind.” 3
De grote vraag was hoe zij- de educatieve volwassenen van Reggio Emilia- met kinderen konden interageren die nog niet de taal spraken/gebruikten die wij als grote mensen gebruiken. Waren kinderen echt hulpeloze wezens, die overal voor en tegen beschermd moeten worden?
1
meer over Loris Malaguzzi is te lezen in de folder “reggio children”.
2
Eluccia Forghieri, onderwijzer-Istituzione of the municipality of Reggio Emilia.
3
Maddalena Tedeschi, pedagoog, International Centre Loris Malaguzzi, tijdens the experience of the infant toddler centres and its context, 17-22 oktober 2010.
2
Loris Malaguzzi en zijn equipe waren er veel mee bezig, en begonnen te experimenteren en zo op hun eigen manier research te doen. Hoe groeide de Reggio Emilia-benadering Eén van de leidsters van de nidi dʼinfanzia vertelde dat haar mooiste ervaring altijd is als ze het niveau bereikt van begrip met de baby, peuter of kleuter. Een voorbeeld was haar ervaring met “Laura en de horloge”, het dagboek van deze baby is wereldberoemd geworden en laat zien hoe intuitief er gecommuniceerd wordt met de kinderen vanaf kleinsaf aan. Er was namelijk in de begintijd van de nidi nauwelijks ervaring met het zorgen en spelen van babyʼs en dreumessen, derhalve begon men te experimenteren, en tevens vast te leggen (fotografisch en textueel) wat er gebeurde, hoe de kinderen reageerden op elkaar, op de situatie, op de volwassenen. Dit noemen ze de dagelijkse dagboeken. “ we moeten de gezichten observeren, hun ogen en hun handen, want het is daar dat woorden, acties en gevoelens geboren worden. Daar vinden we dat wat kinderen willen uitdrukken”. 4
Een voorbeeld van vastgelegde opmerkingen komen uit een project over geuren, waarin de kinderen (3-6 jaar oud) de volgende citaten maakten: “Alles heeft zijn eigen geur”; “ik heb de geur gevangen met mijn neus, dan gaat het naar mijn hersens en als het een geur is die ik fijn vind, word ik gelukkig!”. 5
De belangrijkste leidraden van de Reggio-benadering Aansluitend hierop vertelde één van de pedagogen een belangrijke episode, die als doorbraak gold bij het veranderen van hun gedachten over kleine kinderen. Het was een try out, uitgedacht door volwassenen en het veranderde hun beeld over 0-2 jarigen. In dit proces pakten de volwassenen de ruimte in met papier en riepen toen de 0-2 jarigen binnen. Dit waren de belangrijkste dingen die opvielen: • babyʼs en dreumessen zijn NIET hulpeloos en hoeven niet extra beschermd te worden. kleine kinderen hebben tijd nodig om nieuwe dingen in zich op te nemen, elke dag is er al zoveel nieuws te ontdekken dat ze “vol” zijn en ruimte nodig hebben om het nieuwste van het reeds nieuwe binnen te laten komen. SLOW FLOW. • kleine kinderen hebben al een idee van de kwaliteit van materialen, ze weten wanneer ze voorzichtig moeten zijn omdat het materiaal “breekbaar” is. • hoe meer mogelijkheden er zijn om dingen uit te proberen, hoe meer hypotheses een kind kan maken (iets dat afwijkt van bestaande pedagogische standpunten “Piaget”). • alle dagelijkse momenten aangrijpen om er een leermoment van te maken voor de kinderen. • dreumessen hebben al veel empathie met anderen en ze hebben er geen woorden voor nodig.6
The little ones of silent, make believe with children and fish at the infant-toddler center, reggio children. En Eluccia Forghieri “The diary of Laura”. 4
5
Reggio Children, “browsing through ideas/ traces of smell, there is a world in my nose”, 2009.
6
Dit werd gestaafd met een voorbeeld waarin twee dreumessen intensief samenwerkten om een steen te pakken die verstopt was tussen een aantal nauwe openingen van een klimtoestel.
3
“Terwijl psychologen en taalexperts druk bezig zijn met het onderzoeken van spraak en taal vaardigheden van ons mensen, houden wij vast aan het idee dat kinderen sprekend geboren worden. Het feit dat het gesproken woord (woorden die geluid maken en die we kunnen interpreteren) ontbreken bij de geboorte en pas vele maanden later volgen, houdt kinderen niet tegen in hun enthousiaste zoektocht om vriendschappen op te bouwen via allerlei manieren van communicatie.” 7
De waarde van de samenwerking tussen de kinderen hoeft trouwens niet bewezen te worden, omdat ze spreekt voor zichzelf. Wij-volwassen hoeven deze “slechts” te interpreteren en te begrijpen dat kinderen geboren worden met het gereedschap en de wil om actief te denken en te doen. Genetisch gezien hebben de kinderen al de mogelijkheid om sociaal en communicatief te zijn, om te onthouden, te transformeren en hoe ze dingen kunnen leren begrijpen. Kinderen ontwikkelen de vaardigheden in de interactie met mensen, dingen en ideëen. Als wij grote mensen- consistent en competent gedrag vertonen in onze luistervaardigheden, in onze ondersteuning, in de interventies, laten we dan vooral putten uit ons persoonlijk geweten en haar kennis (Vygotskij). “Kinderen leren in interactie met hun omgeving over zichzelf, op actieve en transformerende wijze zijn ze in contact met volwassenen, met dingen, met situaties en hun leeftijdgenootjes.” 8
Architectuur De omgeving en de fysieke plaats van de school is belangrijk in de Reggio Emilia-benadering, want de juiste combinatie kan de creativiteit van het kind verdubbelen. Hier volgende een aantal uitgangspunten die Malaguzzi voor ogen hield: • geen verdiepingen, alles bevindt zich op hetzelfde niveau • alle ruimtes zijn met elkaar verbonden, waardoor men gemakkelijk met elkaar kan communiceren. Kinderen zijn trouwens niet gebonden aan 1 ruimte, ze mogen zonder problemen kindjes of juffen opzoeken van andere secties. • er zijn veel ramen op ooghoogte van het kind, veel doorkijkjes en daardoor transparantie. • de keuken heeft een centrale plek, openbaar en doorzichtig • het atelier is het hart van de communicatie Typisch van Reggio Emilia • de inzet van artiesten en het gebruik van het atelier; • Alle leeftijden maken-op hun eigen wijze- gebruik van het atelier en het geproduceerde materiaal wordt geëxposeerd op professionele/artistieke manier. • het gebruik van licht (zowel zon, als lampen) en schaduw als speelmateriaal • het gebruik van allerlei soortig (recycled) materiaal omdat kinderen heel goed zijn in het geven van nieuwe identiteiten aan bestaande objecten. Kinderen hebben geen oordelen over de wereld en dingen.
7
The unheard voice of children, the little ones of silent movies, make-believe with children and fish at the infant-toddler center, 1996. Reggio Children. 8
Maddalena Tedeschi, pedagoog, International Centre Loris Malaguzzi, tijdens the experience of the infant toddler centres and its context, 17-22 oktober 2010.
4
“Children encounter things intensely with their attitude of empathy and solidarity. They put materials nearby, side-by side, on top of each other and line them up in compositional research that is sometimes intentional, sometimes casual, sometimes unexpected. Where we can sense the search for loveliness. Children distill and lift everyday objects out of ordinariness. They take us by surprise and offer us oppurtunities for new ways of seeing, new thinking.” 9
• de professionalisering van het personeel loopt door alle lagen (onderwijzers, helpers, artiesten, pedagogen, wetenschappers, etc) via de educatieve praktijk/projecten. • De educatieve rol van de volwassenen: De volwassenen laten zich leiden door sensibiliteit en intuïtie. Ze zijn open voor de mogelijkheden van de kinderen. Ze hebben ideëen over hun fantasieën, maar ze hebben geen rigide frameworks. Ze staan naast en soms achter het kind, met de intentie om samen relaties op te bouwen waarin ieder individu autonoom is. Afsluiting De meest belangrijke persoonlijke inspiratie vanuit Reggio Children is de manier waarop het educatieve personeel kijkt naar de kinderen 0-6 jaar oud, hoe ze intuïtief opvoeden en allerlei manieren gebruiken om duidelijk te krijgen wat een 0-6 jarige nodig heeft om zichzelf te kunnen zijn binnen de bestaande structuren. Ook het gebruik van de grote verscheidenheid in materialen, de organisatie van deze materialen, de professionals /artiesten die de kinderen begeleiden zonder hen te beperken in hun ontdekkingstocht is een verrijking voor mijn speel-en beweegwerk. Daarbij heb ik gezien dat het durven te laten gaan van vooropgestelde plannen or programmaʼs en de inzet van geduld en het nemen van tijd een gouden combinatie is. Kinderen en volwassenen maken zo samen een zogenaamde “safe space of being”. Reggio Emilia is een prachtig voorbeeld van het “wonder of learning”. Angelique Felix November 2010, Lecco (IT)
9
Reggio Children, “browsing through ideas/ friendship and loveliness”, 2009.
5
Foto’s
compassie en empathie, observeren zonder voor te doen
een “lichtend” voorbeeld van recycled speelmateriaal
verschillende materialen om te komen tot een “open” creatie
Landscape-art, het maken van composities op de grond
de organisatie van materiaal
exploreren zonder beperkingen
speels ontdekken
6
