Raad van Europa – Aanbevelingen CM/Rec(2014)2 Goede praktijken Non-discriminatie Oostenrijk aanvaardde in 2012 een federaal plan voor oudere personen – ontwikkeld met de deelname van vertegenwoordigers van oudere personen – dat de hoeksteen vormt van het Oostenrijks beleid voor oudere personen. Het plan bevat bijvoorbeeld bewustzijn opwekken en andere maatregelen tegen leeftijdsdiscriminatie, inbegrepen meervoudige discriminatie van vrouwen. In België organiseert een plaatselijk openbaar sociaal actiecentrum voor diensten die met oudere migranten werken trainingcursussen voor “interculturele communicatie”. Dit centrum stelde voor beroepsmensen die met oudere migranten werken een gids op i.v.m. goede praktijken inzake de specifieke kenmerken van verschillende culturen, bijvoorbeeld wat voeding, hygiëne, taal, begrafenisplechtigheden, enz. betreft. De Tsjechische Republiek aanvaardde een nieuw nationaal actieplan ter bevordering van positief ouder worden (2013-2017), hetwelk duidelijk de bescherming van de mensenrechten van oudere personen benadrukt als een sleutelprincipe. De Raad voor Oudere Personen en Verouderende Bevolking werd opgericht in 2006 als een permanent adviesorgaan ter bevordering van gezond en actief ouder worden en gelijke rechten voor oudere personen in alle levensdomeinen. Een speciale prijs wordt jaarlijks toegekend aan individuele personen of organisaties die actief in dit domein zijn. Finland publiceerde in 2012 een Diversiteit Handvest en richtte een Diversiteit Netwerk op tussen werkgevers bedoeld ter ontwikkeling van middelen voor diversiteitmanagement en uitwisseling van goede praktijken op de werkvloer. De “Occupy your own age” beweging is een netwerk voor actief ouder worden, opgericht tussen 7 Finse organisaties die verantwoordelijk zijn voor sociaal werk met oudere personen. Duitsland richtte in 2006 het Federaal Anti-Discriminatie Agentschap op hetwelk verscheidene projecten en bewustzijn opwekkende evenementen
organiseert, zoals het 2012 themajaar i.v.m. leeftijdsdiscriminatie, tijdens hetwelk het een prijs toekende aan kleine en middelgrote ondernemingen voor de toepassing van vernieuwende strategieën voor de bevordering van arbeidsploegen van alle leeftijden. Sommige verzorgingsinstellingen en specifieke instituten in het land hebben speciale eenheden opgericht om oudere migranten toe te laten zorg te ontvangen in een omgeving die hun culturele en sociale levenswijze respecteert. In Januari 2013 versterkte Zweden de bescherming tegen leeftijdsdiscriminatie door aan de Zweedse Anti-Discriminatie Wet voor oudere personen de domeinen van sociale bescherming, gezondheidszorg, toegang tot goederen en diensten, toegang tot de arbeidsmarkt en tot de kwalificatie- en ontwikkelingsmiddelen toe te voegen. De vroegere Joegoslavische Republiek van Macedonië aanvaardde in 2010 de Nationale Strategie voor Oudere Burgers (2010-2020), ontworpen om een gecoördineerd beleid te ontwikkelen voor bescherming van oudere personen, verbetering van hun levenskwaliteit en hun sociale en economische toestand, bevordering van hun onafhankelijkheid, voorkomen van marginalisatie en versterking van het systeem van sociale en gezondheidsbescherming. In 2012 aanvaardde het land de Nationale Strategie voor Gelijkheid en NonDiscriminatie, ontworpen met als doel gelijkheid en gelijke kansen te verzekeren voor allen. Het Verenigd Koninkrijk maakte in Oktober 2012 relevante voorzieningen in zijn Equality Act 2010 rechtsgeldig, door verbanning van leeftijdsdiscriminatie in de voorziening van goederen, faciliteiten en diensten, de uitoefening van openbare ambten en het open houden van publieke clubs en het organiseren van verenigingen. De regering sloot ook overeenkomsten af met verscheidene verzekeringsmaatschappijen met betrekking tot oudere cliënten in domeinen zoals motorvoertuigen en reisverzekering. Autonomie en Participatie België aanvaardde nieuwe wetgeving (van kracht vanaf 1 Juni 2014) betreffende de herziening van beperkingen inzake wettige competentie. De nieuwe wetgeving wil oudere personen beschermen door hen toe te staan te genieten van assistentie of vertegenwoordiging volgens hun wettelijke bekwaamheid. 2
In de Tsjechische Republiek is volledige ontneming van de wettelijke bekwaamheid van een persoon niet langer mogelijk vanaf 1 januari 2014. Voor iedere perspoon die beperkt wordt in zijn of haar legale bekwaamheid zal een gevolmachtigde of een juridisch adviseur worden voorzien die zijn of haar belangen zal beschermen. De nieuwe Civil Code (Burgerrechten ) introduceert ook enige nieuwe vormen van ondersteunende besluitvorming. Denemarken aanvaardde in 2010 een nieuwe “dementiestrategie” met specifieke aanbevelingen ter versterking en verbetering van diensten voor personen die lijden aan dementie. Het land kent ook fondsen toe ter ondersteuning van activiteiten voor zulke personen en hun familie. In Duitsland hebben oppassers een begrensd mandaat, toegekend volgens de noden van iedere persoon en voor de uitvoering van specifieke taken . Hun aanstelling schorst de individuele wettelijke bekwaamheid van een persoon om een verbintenis aan te gaan niet noch het zelfbeschikkingsrecht. Griekenland ontwierp in 2012 een programma om autonomie voor oudere personen te verzekeren in hun woonst door de organisatie van sociale diensten, psychologische steun en huishoudelijke diensten. Het programma moedigt ook de deelname aan van oudere personen aan culturele activiteiten en tracht te verzekeren dat oudere personen onder voorwaarden leven die verenigbaar zijn met hun waardigheid. Sinds 2009 hebben meer den 5.000 stagiairs in het kader van het programma “Ouders Scholen” van het Algemeen Secretariaat voor Levenslang Leren 295 cursussen bijgewoond met als thema derde leeftijd, teneinde vertrouwd te worden met de fysische en psychologische problemen die oudere personen kunnen meemaken en met de beschikbare middelen om deze te voorkomen of te genezen. De Centra voor Open Bescherming dragen bij tot de onafhankelijkheid van oudere personen door het sensibiliseren van het publiek en de belangrijkste betrokkenen voor hun noden en verbetering van hun levensvoorwaarden. Polen richtte “Gouden Leeftijd Universiteiten” op die educatieve evenementen organiseren voor oudere personen in overeenstemming met de filosofie van levenslang leren. Het land heeft een Nationaal Programma voor de Sociale Activiteit van Ouderen georganiseerd, gericht op educatie en vrijwilligerswerk van oudere personen, hun integratie in en deelname aan de samenleving, alsook op sociale diensten voor oudere personen. 3
In Spanje is de Raad voor Oudere Personen, samengesteld uit vertegenwoordigers van alle administratieve niveaus en vertegenwoordigers van de maatschappij, belast met onderwerpen betreffende de levensvoorwaarden en levenskwaliteit van oudere personen. De Raad betrekt eveneens oudere personen bij de deelname aan het besluitvormend proces voor beleidsonderwerpen betreffende oudere personen. De Federale Administratie van Zwitserland sluit uitvoeringscontracten af met privé organisaties die op nationaal vlak actief zijn. Deze dragen bij tot de gezondheid van oudere personen, hen de toegang verzekerend tot informatie en advies en directe hulp verlenend. In vele Zwitserse steden is er een traditie van buurtsolidariteit (solidaire wijken), met als doel het verzamelen van middelen en voorzien van oplossingen voor problemen van oudere personen door hen in contact te brengen met andere bewoners en lokale betrokkenen (gemeenten, sociale en medische centra, verenigingen, enz.) In Turkije zijn dagelijkse steun/solidariteitsdiensten voorzien voor thuiswonende oudere personen teneinde hen bij te staan in hun dagelijkse activiteiten (kleine herstellingen, boodschappen, persoonlijke verzorging, bereiding eetmalen, schoonmaak) en hun sociale relaties te versterken (diensten voor juridisch advies en sociale zekerheid, culturele en sociale activiteiten, enz.). Het Turks Ministerie van Familie- en Sociale Zaken heeft een wijde op gemeenschap gebaseerde campagne gelanceerd voor verzekering van volledig fysische toegang tot en volledig gebruik van alle openbare gebouwen en wegen voor oudere personen. Een coalitie van verenigingen en personen, die samen werken aan research, beleid en steun voor oudere personen, heeft in het Verenigd Koninkrijk begin 2011 de campagne “Beëindigen van de eenzaamheid” gelanceerd, met als doel eenzaamheid bij oudere personen te bestrijden en hen te helpen persoonlijke relaties op te bouwen en te behouden. Sinds 1988 is in het Verenigd Koninkrijk een programma georganiseerd om 50-plussers aan te moedigen zich in te schakelen in de plaatselijke gemeenschap als vrijwilliger en hun bekwaamheden en ervaringen aan de samenleving aan te bieden. De Wereld Gezondheid Organisatie heeft in 2007 een gids gepubliceerd om de gemeenten te helpen meer leeftijdvriendelijk te worden. Gebaseerd op de principes van actief ouder worden keurt de gids een holistisch perspectief goed van de fysische en sociale ervaringen van oudere personen wat de 4
toegang tot het geheel van plaats en diensten in steden en gemeentelijke gebieden betreft. Bescherming tegen geweld en misbruik In Oostenrijk worden er werkgroepen georganiseerd om regionale ervaring te bekomen in het adviseren van oudere personen ingeval van geweld en om een regionaal netwerk op te richten van raadgevende contactpunten verbonden met deskundige diensten, zorginstellingen en medische staf met als doel hulp te verlenen aan slachtoffers. België, de Tsjechische Republiek, Finland en Frankrijk voorzien hulplijnen om gevallen van misbruik te melden. Lokale steunploegen leggen bezoeken af aan huis, stellen oplossingen voor om de situaties van oudere personen te verbeteren en geven gratis advies en training. In de Tsjechische Republiek voorziet het nieuw Nationaal Actieplan ter bevordering van positief ouder worden (2013-2017) maatregelen ter ondersteuning van oudere personen in gevallen van misbruik of verwaarlozing, door psychologische, legale en sociale hulp, educatiemateriaal en training van beroepsmensen voor voorkoming en herkenning van misbruik. Finland heeft een actieplan aangenomen om geweld tegen vrouwen te verminderen (2010-2015) en dit voorziet ook maatregelen bij geweld tegenover oudere personen. Daarenboven tracht de Finse Vereniging van Vluchthuizen voor Ouderen geweld tegen oudere personen te voorkomen en de samenleving te sensibiliseren, bijvoorbeeld door telefonische hulplijnen en het voorzien van andere vormen van steun. Frankrijk richtte in Januari 2013 een nationaal comité op voor de goede behandeling en de rechten van oudere en gehandicapte personen om slechte behandeling te bestrijden en ter bevordering van hun grondrechten. Duitsland organiseerde het programma “Bescherming van oudere personen”, dat de veiligheid van oudere personen tracht te optimaliseren en preventieve maatregelen toepast (zoals vluchthuizen voor vrouwen en adviescentra voor oudere slachtoffers, bewustzijnopwekking en training van niet-residentiële zorgstaf als een middel tot preventie). Een interdisciplinaire expertengroep 5
heeft een gids samengesteld voor medische professionelen teneinde hen te helpen zelfmoord of onnatuurlijk overlijden van oudere personen te detecteren. De Duitse autoriteiten hebben een brochure opgesteld die begrijpelijke informatie i.v.m. fraude en bedrog t.o.v. oudere personen bevat. Bovendien zijn er trainingsprogramma’s voor bankpersoneel teneinde fraude en gevaarlijke financiële situatie met betrekking tot oudere personen te herkennen. In Nederland heeft de provincie van Noord-Holland een protocolvoorstel gedaan voor gebruik door mensen die in contact komen met oudere personen in residentiële zorg (bijvoorbeeld kappers/kapsters), opdat deze bekwaam zouden zijn tekenen van misbruik te herkennen binnen de grenzen van hun verantwoordelijkheid en te handelen door contactname met specifieke steunteams. De stad Rotterdam heeft een gedragscode voor detectering en rapportering van familiaal geweld ontwikkeld. Professionelen in gezondheidszorg, diensten voor oudere personen, leden van de politie en diensten voor noodsituaties worden getraind om misbruik te herkennen en te melden aan het Centrum voor Steun en Advies bij familiaal geweld. Het nationaal actieplan van Turkije betreffende ouder worden heeft tot doel een verslaggevend mechanisme en beroepstraining te voorzien voor mensen die met oudere personen werken om hen misbruik en verwaarlozing te helpen detecteren en daartegen maatregelen te treffen. Portugal stelde een programma op voor een betere veiligheid van oudere alleen en afgezonderd wonende personen, hetwelk wordt toegepast door de politie, bijvoorbeeld door de installatie van directe telefoonverbindingen met het politiebureau en door de organisatie van regelmatige bezoeken. In het Verenigd Koninkrijk hebben werkgevers en vrijwilligersorganisaties toegang tot informatie betreffende het strafregister van sollicitanten alvorens hen in dienst te nemen voor functies van persoonlijke verzorging van oudere personen. Er is ook een speciaal vervolgingsbeleid voor misdaden tegen oudere personen teneinde een betere opsporing van zulke misdaden mogelijk te maken. Speciale verdedigingsdiensten voor oudere personen (zoals de Organisatie Slachtofferhulp) voorzien steun voor oudere slachtoffers.
6
Het Europees Project “Verbreken van het taboe”, geco-financierd door de Europese Commissie en uitgevoerd door projectpartners van Oostenrijk, Finland, Italië, Polen en Duitsland, in samenwerking met partners van België, Frankrijk en Portugal, heeft een brochure gepubliceerd inzake “Geweld tegen oudere vrouwen in families : herkenning en actie”, bedoeld om bewustzijn op te wekken en richtlijnen te geven aan personeelsleden van verzorgingsinstellingen en gezondheids- en sociale diensten organisaties. Sociale bescherming en tewerkstelling Het Oostenrijks Federaal Plan voor Oudere Personen bevat sensibiliseringsmaatregelen betreffende oudere personen op de arbeidsmarkt en heeft als hoogste prioriteit de voorziening van kwaliteitsvolle levensvoorwaarden voor oudere personen. In Kroatië genieten oudere personen van financiële steun (levensonderhoudvergoeding, zorg- en bijstandssteun, persoonlijke handicapvergoeding) en sociale diensten (huisvesting in een instituut of verblijf bij een gastfamilie, zorg- en bijstandsdiensten). 2 instellingen, “Hulp voor oudere personen thuis” en “Dagelijkse verzorging en assistentie thuis”, voorzien voedsel, huishoudelijke hulp, basis gezondheidszorg, bijstand voor het bekomen van zijn/haar rechten en educatie, sport, culturele en vrijetijdsactiviteiten. Voorrang wordt gegeven aan alleenstaande personen en personen met een laag inkomen . In Denemarken wordt een langlopende campagne voor leeftijdvriendelijke praktijken op de werkvloer lokaal toegepast. Gemeentebesturen helpen oudere personen een reden en lust te vinden en moedigen hen aan om langer aan het werk te blijven. In Finland deden werkgevers inspanningen om de tewerkstellingsgraad van oudere personen te verhogen en pasten flexibele werkuren toe voor hun welzijn. De autoriteiten introduceerden een handleiding voor “leeftijdsvriendelijk management”, met een gids voor oudere werknemers en werkgevers. Een sollicitatiemodel, de nadruk leggend op de bekwaamheid van de sollicitant en de impact verminderend op factoren zoals nationaliteit, leeftijd of geslacht, werd getest. De Finse Parkinson Organisatie werkt samen met een lokale organisatie aan 7
een project dat zich richt op Parkinson-ziekte op de werkvloer, teneinde het welzijn en de werkcapaciteit van werknemers die aan deze ziekte lijden te verbeteren. In Frankrijk, waar de wet het “Generatiecontract” in maart 2013 in voege bracht, kunnen ondernemingen met minder dan 300 personeelsleden financiële steun van de staat bekomen voor 3 jaar indien ze een persoon die jonger is dan 21 of ouder dan 57 jaar met een contract van onbepaalde duur aanwerven. Een handboek, uit 2009, betreffende goede praktijken van ondernemers inzake het in dienst houden of weder in dienst nemen van oudere werknemers/sters geeft steun aan de ondernemingen wat deze onderwerpen aangaat. Het Duits Federale Anti-Discriminatie Agentschap startte een wereldwijd pilotenproject voor de depersonalisatie van sollicitaties, in ’t bijzonder voor personen van migrantenafkomst, oudere sollicitanten en vrouwen met kinderen. Talrijke ondernemingen , openbare diensten en lokale autoriteiten passen het project toe. In Griekenland en Spanje genieten oudere mensen van sociale toerismeprogramma’s die vakantiedagen en watertherapie aanbieden aan betaalbare prijzen dank zij staatstoelagen. In Ierland worden oudere personen gesteund om zo lang mogelijk in hun huis te verblijven. Lokale autoriteiten helpen mensen met een laag inkomen in het zoeken naar een woonst en verlenen hulp voor het aanpassen van het huis. Logementorganisaties zonder winstgevend doel voorzien ook accommodatie die tegemoet komt aan de specifieke noden van oudere personen. In Polen kunnen oudere noodlijdende personen assistentie bekomen voor dagelijkse persoonlijke activiteiten, administratieve, medische en huishoudelijke. Deze diensten worden gedeeltelijk terugbetaald. Indien een ouder persoon lange-termijn-zorg behoeft, heeft hij of zij recht op financiële bijstand, alsook op de nodige uitrusting of benodigdheden die verstrekt worden door de gemeenten. Portugal organiseerde, in samenwerking met lokale besturen, het vrijwilligersinitiatief “Intergenerationeel programma”, teneinde afzondering van alleenstaande oudere personen te vermijden en een hulpplatform te scheppen. 8
Servië stelde een Commissaris voor de Bescherming van de Gelijkheid aan, die verscheidene aanbevelingen tegen leeftijdsdiscriminatie gaf, inbegrepen in domeinen van tewerkstelling (het vermijden van aanduidingen van leeftijd in vacature-aankondigingen) en van bankdiensten (verbannen van leeftijdsvoorwaarden voor toegang tot financiële diensten). In Spanje vertegenwoordigt de website “Enclave Rural” een platform voor uitwisseling van goede praktijken betreffende de verbetering van de levenskwaliteit van zowel oudere personen als van gehandicapten in landelijke gebieden en voor de bevordering van de creatie van kwaliteitsvolle diensten in de nabijheid. Zwitserland draagt maximum 12 maanden bij aan het salaris van 50-plussers, wiens aanwerving moeilijk was en die een grondige training benodigen voor de nieuwe taak. Alle maatregelen die inbegrepen zijn in de werklozensteun, zoals training en tewerkstellingsmaatregelen, zijn beschikbaar voor oudere werkzoekenden. Deze werkzoekende oudere personen hebben recht op werklozensteun gedurende een periode die langer is dan voor de andere leeftijdscategorieën. Wanneer hun recht vervalt kunnen zij deelnemen aan nieuwe trainings- en tewerkstellingsmaatregelen. Zweden organiseerde het project “Culturele activiteiten voor Senioren – Cultuur en Gezondheid” bedoeld om culturele gelegenheden en activiteiten te scheppen voor oudere personen. Een van de doelstellingen van het Nationaal Actieplan betreffende Ouder Worden in Turkije is het voorzien van tewerkstellingsmogelijkheden voor alle oudere personen die wensen te werken. Dit bevat steun aan oudere personen die in de landbouw werken voor het aanleren van nieuwe technieken en technologieën en het vergemakkelijken van toegang tot infrastructurele en financiële diensten. Het Verenigd Koninkrijk kende middelen toe aan lokale autoriteiten in Engeland en Wales om het voor oudere gehandicapte personen mogelijk te maken thuis zo comfortabel en onafhankelijk mogelijk te leven. Bijkomende fondsen steunen lokale diensten die hulp verlenen voor kleine reparaties. De meeste oudere personen ontvangen ook een jaarlijks bedrag voor verwarmingsrekeningen. Bovendien heeft het Verenigd Koninkrijk in 2011 de 9
foutieve pensioneringsleeftijd afgeschaft, zodat werknemers niet langer kunnen worden verplicht met pensioen te gaan wegens het bereiken van een zekere leeftijd. Werkgevers mogen nog steeds een pensioneringsdatum fixeren indien dit kan worden gerechtvaardigd door objectieve redenen, gelinkt aan de functie, maar daar kan nog altijd tegen in beroep gegaan langs de rechtbank. Zorg Oostenrijk kent langs federaal niveau een lange-termijn-zorg toelage toe, die gedeeltelijk de zorgnoden van de persoon dekt. De provincies hebben recent ook bijgedragen in de betaling van toelagen. Oostenrijk heeft een project ontwikkeld voor zorginstellingen voor oudere personen die lijden aan dementie. Het project richt zich tot de gezondheidsprofessionelen en hun hiërarchie. Het project heeft als doel uitgebreid bewustzijn op te wekken voor gendergelijkheid i.v.m. patiënten, rekening houdend met hun specifieke zorgen wat gender betreft en met hun verschillende levenslopen. De Vlaamse Gemeenschap heeft het programma “Vlaanderen’s Zorg” ontwikkeld met als doelstelling het verbeteren van de zorgvoorziening voor oudere personen door de ontwikkeling van innovatieve tehnologieën. Dit programma omvat “Demonstratieprojecten” en “Een experimentele zone voor innovatie in gezondheidszorg”. Bovendien voorziet het “Vlaanderen’s Zorg Programma” de oprichting van een Vlaams Expertise Centrum voor Assistentietechnologie. Bosnië en Herzegovina en het VN Bevolkingsfonds hebben het eerste Nationaal Actieplan van Bosnië-Herzegovina (2010-2014) ondertekend, waarvan een hoofdstuk totaal is gewijd aan de oudere personen en aan de oprichting van een juridisch kader voor gezond ouder worden en gezondheidszorg voor oudere personen. Het Gemeentelijk District van Praag, in de Tsjechische Republiek, bestuurt een meertalige website speciaal voor oudere personen, met nuttige informatie voor hun dagelijks leven in het district (sociale en medische diensten, culturele evenementen, vrije tijd en ontspanningsactiviteiten, enz.) Het district voorziet ook een hulplijn en een juridische adviesdienst voor oudere personen. In Denemarken worden preventieve en gezondheidsbevorderende 10
inspanningen gedaan. Fondsen worden toegekend om van de ene kant training te verbeteren en van de andere kant rehabilitatiemethoden, beiden op nationaal en lokaal niveau. Het land maakt meer en meer gebruik van “assistentietechnologiën” voor de verzorging van oudere personen wanneer dit de zorgkwaliteit verhoogt en de kosten vermindert. Estland paste een nieuwe “Strategie voor Actief Ouder worden” toe (20132020), bevattende onderwerpen zoals sociale inclusie, participatie, levenslang leren, tewerkstelling of sociale en medische dienstverlening. Een nieuwe actief ouder worden index wordt gebruikt om de doeltreffendheid van de strategie te meten. Het land heeft ook richtlijnen ontwikkeld voor informele zorgdragers. Finland heeft een project ontwikkeld om oudere eenzame personen, in ’t bijzonder deze in ziekenhuizen, dagopvangcentra of residentiële zorginstellingen , actief te engageren. Bovendien vaardigde het land een wet uit betreffende steun voor informele zorg, die van kracht werd in 2006. Steun voor informele zorg is een legale sociale dienst, verzekerd door de staat en de gemeenten. Frankrijk aanvaardde in 2003 een “Handvest van de Rechten en Vrijheden van voor zorg afhankelijke Personen”, hetwelk het recht op privacy erkent, inbegrepen intimiteit, veiligheid en bescherming van persoonlijke gegevens. Bovendien helpt de non-profit organisatie “Vacances Ouvertes” informele mantelzorgers, zoals familieleden, verlof te nemen en met vakantie te gaan, terwijl professionele verzorgers zorg dragen voor de afhankelijke persoon. In Duitsland is een ganse reeks ondersteuningsdiensten op lokaal vlak toegankelijk voor senioren. Voordelen in natura of financiële hulp kunnen worden toegekend, deel uitmakend van de verplichte wettelijke lange-termijnzorg-verzekering, die een autonome afdeling is van de sociale verzekering onder de Duitse Sociale Code. Oudere personen mogen kiezen tussen verzorging thuis of in een instituut en tussen officiële diensten of officieel erkende diensten. Sinds begin 2013 kunnen patiënten hun eigen verzorging kiezen uit talrijke diensten. In Ierland is het thuiszorginitiatief bedoeld voor oudere personen die meer hulp behoeven om verder te leven in de maatschappij. Dit initiatief bevat de 11
diensten van verpleegsters(ers) en therapeuten aan huis (inbegrepen physiotherapeuten en ergotherapeuten, thuisverzorgers en huishoudelijke hulp. Het Langdurige-Zorg Nationaal Fonds voor 65-jarigen en ouderen van Italië kent belangrijke middelen toe aan gewesten voor de verbetering en uitbreiding van gezondheids- en sociale zorgdiensten, inbegrepen deze aan huis, voor oudere personen en voor versterking van de deelname van oudere personen aan de samenleving door solidariteit en informatie. In de provincie van Siena lanceerde de organisatie “ Un Euro all’Ora”, een programma om informele mantelzorgers te steunen en “burn-out” te vermijden. In de provincie van Ragusa werken officiële autoriteiten samen met organisaties die actief zijn in het sociale domein wat de bescherming van de familiale relaties betreft en het beheer van geleverde diensten. Intergenerationele familiale bemiddeling staat aan families toe zulke diensten samen met de autoriteiten te organiseren. In Nederland werd het “Nationale Zorg voor Oudere Personen” programma op vraag van de Nederlandse regering samengesteld, ter verbetering van de zorg voor oudere personen met ingewikkelde verzorgingsnoden. Sinds het programma in April 2008 aanvatte hebben talrijke organisaties op regionaal en nationaal vlak hun krachten gebundeld om een coherent geheel te scheppen van zorgopties, die beter aangepast zijn aan de individuele noden van oudere personen. Voor de ouderen zelf leidt dit programma naar grotere vrijheid en onafhankelijkheid. In Turkije ontvangen familieleden die zorg dragen voor oudere personen maandelijks financiële steun. Bovendien worden ondersteuningsdiensten aan huis voorzien om oudere personen in hun dagelijkse activiteiten bij te staan (kleine huishoudelijke herstellingen, advies i.v.m. medische uitrusting, boodschappen, persoonlijke verzorging, klaar maken van maaltijden, schoonmaak, enz.) Rmusthuizen, rehabilitatie-instellingen en dagverblijf zijn ter beschikking om oudere personen in zorgnood te ontvangen. De vorige Joegoslavische Republiek van Macedonië steunt NGOs en gemeenten die niet-institutionele vormen van zorg en hulp voor oudere personen organiseren. Er zijn intense inspanningen gedaan om noodlijdende oudere personen te voorzien van dagverblijf voor volwassenen, accommodatie, huishoudelijke diensten en financiële steun. 12
In het Verenigd Koninkrijk, in Engeland, is de Kwaliteitzorg Commissie het onafhankelijk orgaan voor reglementering van sociale en gezondheidszorg voor volwassenen; zij neemt een hoofdverantwoordelijkheid op zich voor het verzekeren van respect voor essentiële niveaus van veiligheid en kwaliteit van diensten. Alle voorzieners van gereglementeerde activiteiten moeten geregistreerd zijn en voldoen aan de veiligheids- en kwaliteitsvereisten. Toestemming voor medische zorg In Duitsland hecht de 3de hervormingswet voor toezicht betreffende regimes voor volwassenen (2009) veel belang aan de medische richtlijnen voorzien in hert domein van medische interventies. De Tsjechische Republiek, Nederland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk voorzien de mogelijkheid waarbij een persoon schikkingen kan treffen waardoor een derde persoon volmacht krijgt beslissingen in zijn/haar naam te nemen wanneer hijzelf of zijzelf daartoe onbekwaam zouden worden. Bovendien, of als alternatief, kan volmacht worden verleend aan een vertrouwenspersoon voor het nemen van beslissingen betreffende financiële zaken en medische behandeling, in overeenstemming met de wensen die uitgedrukt werden in dat volmachtdocument. Residentiële en institutionele zorg Oostenrijk heeft een nationaal kwaliteitscertificaat ontworpen voor verzorgingsinstellingen voor oudere personen gebaseerd op een eenvormige en objectieve methode voor de bepaling van kwaliteit van diensten, criteria bevattend zoals het tevredenheidniveau van de oudere personen wonend en van het personeel werkend in deze homes, zo ook als de organisatie van dagelijkse activiteiten om tegemoet te komen aan de behoeften van oudere personen. In België werd een Kwaliteitshandvest opgesteld dat verscheidene aspecten voor het verblijf in een instituut bevat. In de Tsjechische Republiek bezoekt de ombudspersoon medische en residentiële instituten voor oudere personen, publiceert verslag van de bezoeken en geeft aanbevelingen wat het respect voor mensenrechten en waardigheid in deze instellingen betreft. 13
Residentiële homes voor oudere personen in Frankrijk bezorgen deze bij hun aankomst een Handvest betreffende hun Rechten en Vrijheden. Deze homes hebben een “Raad voor Sociaal Leven” waaraan vertegenwoordigers van de inwonende personen kunnen deelnemen. In Finland is, als alternatief voor residentiële instituten, een regionale vereniging een gemeenschapshuis aan het bouwen, met 35 appartementen voor oudere personen die hun dagelijkse bezigheden zelf kunnen organiseren. Gemeenschappelijke maaltijden worden er bereid en activiteiten georganiseerd. Duitsland heeft een handvest ontworpen voor rechten van personen die langetermijn-zorg en bijstand behoeven, teneinde de voorziening van residentiële en thuiszorg te verbeteren. De kwaliteit van de zorg – in instellingen of thuis – wordt regelmatig op basis van nationale normen onderzocht. Het initiatief “Alliantie voor Dementie” werd gelanceerd voor de toepassing van een actieplan voor verbeteringen inzake zorg verleend aan personen die aan dementie lijden en om hen te helpen in hun woonst te verblijven. In Griekenland zijn sociale raadgevers verantwoordelijk voor toezicht op de instituten. Moeten bezoeken afleggen om te controleren of ze wel goed functioneren, controle van de kwaliteit van de zorg en van het welzijn van oudere personen. In Ierland wordt financiële steun voorzien om de financiële problemen te verlichten van talrijke personen en hun familie, die anders hun huis zouden moeten verkopen of hypothekeren om thuiszorg te kunnen betalen. Deze financiële hulp wordt voorzien ongeacht of de hulpbehoevende persoon zich in een openbaar, privé of associatief ouderenhome bevindt. In Turkije werd een Handvest voor Gelijkheid uitgevaardigd bevattend alle soorten van zorg, namelijk thuiszorg, dagverblijf, residentiële zorg, verzorgingsinstellingen en palliatieve zorg. Het is gebaseerd op de zorgcriteria zoals bepaald in de Internationale Classificatie van Functionering, Handicap en Gezondheid van de Wereld Gezondheid Organisatie.
14
Palliatieve Zorg In Oostenrijk is de Hospiz Österreich een overkoepelende organisatie van verenigingen en een machtige promotor van integratie van de principes van palliatieve zorg in standaard lange-termijn-zorg diensten. De provincie Styria heeft een netwerk van mobiele palliatieve zorg ploegen, samengesteld uit dokters, zorgstaf en sociale werkers, die gratis samenwerken met familiedokters en mantelzorgers ten voordele van oudere personen. Palliatieve zorg ploegen ontvangen vorming, training en toezicht voor en tijdens hun dienst. In België moet bij het personeel van alle residentiële homes en zorginstellingen voor oudere personen een in palliatieve zorg gevormde en getrainde verzorger worden voorzien. Duitsland vaardigde in 2008 een handvest uit voor de zorg van zeer zieke en stervende personen, dat richtlijnen bevat in de domeinen van sociaal-politiek beleid, de noden van het individu en vereisten voor vorming, training, research. De Robert Bosch Stichting geeft aan geriatrische verpleegers(sters) en zorgassistenten de gelegenheid basisbekwaamheden in palliatieve zorg aan te leren. Een coördinatiebureau houdt toezicht op de palliatieve zorgpraktijk en geeft informatie over trainingsprogramma’s. Daarenboven ondersteunen nietresidentiële diensten, gesubsidieerd door ziekteverzekeringsfondsen, terminaal zieke personen en hun familie in hun eigen woonst door speciaal getrainde vrijwilligers. Het Verenigd Koninkrijk ontwierp in 2008 een “Strategie betreffende zorgen voor levenseinde”, die de verbetering van zorg voor mensen die hun levenseinde benaderen beoogt, en ook om aan een groter aantal mensen toe te laten, indien ze dit wensen, verzorgd te worden en te sterven in hun woonst. De strategie is ook bedoeld om de respectieve gemeentediensten te ontwikkelen en om de houding van de mensen t.o.v. de dood te veranderen, zodat zij op hun gemak hun wensen en voorkeur kunnen uitdrukken voor zorg bij het levenseinde. De Wereld Gezondheid Organisatie heeft in 2011 richtlijnen voor palliatieve zorg voor oudere personen en betere praktijken gepubliceerd, talrijke voorbeelden van goede praktijken in dit domein bevattend. 15
De Palliative Care Outcome Scale (POS) is een gratis middel dat beschikbaar is voor palliatieve-zorg-praktijk, onderwijs en research, om vooruitgang in palliatieve zorg te meten. (Schaalaanduiding in 11 talen). Zij bevat gratis informatie en vorming. Justitiebeleid In Griekenland voorziet het strafsysteem verscheidene voordelen voor oudere personen als alternatieven voor de opsluiting en de berekening van de lengte van de gevangenschap. Bijvoorbeeld : Een 70-jarige tot levenslang veroordeeld kan in voorwaardelijke vrijheid worden gesteld na ten minste 16 jaar gevangenschap in plaats van de normaal voorziene 20 jaar. Bovendien wordt na 65 jaar de resterende periode tot de helft verminderd. In Servië werden speciale regels aangenomen betreffende de gevangenschap van oudere personen, bijvoorbeeld wat gezondheidszorg betreft, accommodatie (met personen van dezelfde leeftijd, in zones die een gemakkelijke toegang verlenen tot andere structuren van het gevangeniscentrum), voorziene activiteiten, voeding en sociale zorg met het vooruitzicht op hun in vrijheid stelling. Een gespecialiseerd gevangeniscentrum voorziet specifieke geriatrische zorgen, vergemakkelijkt bezoeken en contacten met de familie en ondersteunt deze laatste, in het bijzonder wanneer andere familieleden van de gevangene oud en gehandicapt zijn. Het Verenigd Koninkrijk heeft een “weg voor zorg voor een oudere gevangene” ontwikkeld, teneinde de geplande individuele zorg voor oudere gedetineerden te assisteren en voor een succesvolle heropname in de samenleving. Een vrijwilligersorganisatie (RECOOP) biedt verzorging en steun aan misdadigers van 50 jaar en ouder. Een aantal gevangenissen in het land beschikken over een dienst voor gevangenen die palliatieve zorg nodig hebben. De organisatie AGE UK heeft verscheidene lokale projecten ontwikkeld voor de organisatie van sociale engagementszittingen en om training te voorzien aan het personeel en oudere gevangenen. 16 Vertaling Georgette De Wit
