Preprocessors in ArcGIS CycloMedia s verkeersbordendetectie Congres in Krakau Esri User Conference en Rail Summit Naverkenning Mutatiesignalering BAG

GIS610:prod_GISM_01-2005

03-09-2010

13:49

Pagina 1

6 Ontwikkelingen in Ruimtelijke Informatie & Geo-ICT

Preprocessors in ArcGIS CycloMedia’s verkeersbordendetectie Congres in Krakau Esri User Conference en Rail Summit Naverkenning Mutatiesignalering BAG

September 2010 jaargang 8


03-09-2010

13:49

Pagina 2

Dinsdag 21 september 2010

Een goede basis(registratie) is het halve werk Voor meer informatie en aanmelden: www.nedgraphicsdag.nl

Azimuth G e o d e t i c

22562_NED_Adv.213x303.indd 1

29-06-2010 10:49:42

k

10 10:49:42


03-09-2010

13:49

Pagina 3

Colofon GIS-Magazine informeert over ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke informatie en Geo-ICT. De redactie van GIS-Magazine verslaat actuele evenementen op GIS-gebied, ondervraagt ervaren gebruikers en andere betrokkenen uit het onderwijs, de overheid en het bedrijfsleven. Verder is er nieuws van hard- en software leveranciers, leveranciers van diensten en andere relevante organisaties. GIS-Magazine verschijnt 8 maal per jaar in Nederland en België. Hoofdredacteur Remco Takken [email protected]

De scholen beginnen weer! De zomervakantie duurt in Nederland precies negen weken. Dat komt door de regionale driedeling, die al net zo wetenschappelijk onderbouwd is als de wisseling tussen zomer- en wintertijd. Dit soort regelingen benaderen in hun taaiheid en onwrikbaarheid de gemiddelde natuurwet. Regen valt nu eenmaal niet omhoog. Het hanteren van zomer- en wintertijd is natuurlijk goed voor het milieu, dat is algemeen bekend. Als het eerder licht is, hoeven we de lampen niet te gebruiken. Als het eerder donker is, doen we sneller het licht uit om naar bed te gaan. Daar is geen speld tussen te krijgen, dus daar verspillen we verder geen energie aan.

Eindredactie Eric van Rees [email protected] Lambert-Jan Koops [email protected] Met dank aan: Harm Bruinsma, Ivo Creusen, Juliette van Driel, Anne Faes, Lykele Hazelhoff, Lies Steel, Willem Loonen, Sonja van Poortvliet, Arda Riedijk, Monique van Scherpenzeel, Dick Snijders, Annemiek van der Veen–van Snik, Ron van der Veen, Marc Vloemans en Peter de With. Copy Editor Lammy Pels [email protected] Financieel Directeur Yvonne Groenhof [email protected]

En vakantiespreiding is goed in onze succesvolle strijd tegen de files. Waar in Nederland zie je immers 750 kilometer file, zoals in Frankrijk? Stel je toch eens voor dat we allemaal tegelijk op vakantie zouden gaan (naar dezelfde bestemming). En wie wil op 31 juli zwarte zaterdag missen? Niemand toch? Daarom is het maar goed dat bijna alle werkende Nederlanders vrij zijn op die datum. Wij zouden er nooit zo met de pet naar gooien! Ons eeuwenoude continent zou immers dichtslibben met ons en onze caravans. Wij zijn namelijk een zeer ondernemend volkje. Ga maar na: in Nederland wonen ongeveer evenveel mensen als in Zweden, Noorwegen en Denemarken bij elkaar. Toch is niet iedere vierde buitenlander een Scandinaviër als je al drie Nederlanders hebt gezien. Bewijs geleverd. De zomervakantie begon dit jaar op 3 juli in Midden-Nederland en duurde tot en met 5 september in Zuid-Nederland. Het is geen wonder dat buitenlanders in de veronderstelling leven dat Nederlanders weinig productief zijn. De hele zomer vrij! Niemand te bereiken! Ja, en als ze dan al werken, zie je de gemiddelde Amerikaan denken, moet het niet te gek veel boven de 36 uur uitkomen!

Advertenties Ruud Groothuis [email protected] Abonnementenservice: [email protected]

Wij weten wel beter. De echte komkommertijd duurt maar drie weken. Van 24 juli tot en met 15 augustus ligt heel Nederland inderdaad zo goed als plat. Dankbaar worden vanaf de vakantieadressen kaartjes gestuurd naar alle alleenstaanden, kinderlozen en senior-collega’s die zo vriendelijk waren om hun vrije dagen in het voor- of naseizoen op te nemen. En onze hoogstaande kenniseconomie draaiende te houden.

Website www.gismagazine.nl Vormgeving Sander van der Kolk [email protected] ISSN 1571-7194

Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit magazine mag, op welke wijze dan ook, worden vermenigvuldigd, opgeslagen of overgeleverd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De inhoud is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Uitgever en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of omissies. Geuite meningen zijn persoonlijk, en komen niet noodzakelijk overeen met die van de redactie of uitgever. © Copyright 2010

En is het geen fijn idee dat we er allemaal weer zijn? Zorg dan wel dat je genoeg tijd vrij plant voor de GIS Conferentie, de GIN-studiedag, de Nedgraphics-dag, het seminar DigiDijk, de AHN Dag en natuurlijk Intergeo! Ach nee, natuurlijk gebruik je daar geen vrije dagen voor: daar ga je voor je werk naar toe!

Remco Takken, Hoofdredacteur GIS-Magazine

Lid van: September 2010-6

3


03-09-2010

13:49

Pagina 4

I

Pagina 6

n

h

o

u

d

GIS Preprocessors in ArcGIS, een Zwitsers zakmes voor hydrologen

6

Automatische verkeersbordendetectie en -positionering

8

Infrarood luchtfoto’s bij dagelijks bomenbeheer

14

Naverkenning mutatiesignalering BAG Samen de wijk in

21

Betere veiligheid door datakwaliteit in energiebranche

26

Columns Toekomst in Afrika, Kansen in beeld

19

Appels en peren en…

31

Bij mij in de voortuin

37

Evenementen SIGGIS GIS Conferentie

10

European Esri Rail Summit

11

Esri User Conference 2010

16

Inspire-congres in Krakau

38

Open Source GIS UK

40

GIS en testen bij Kadaster’s Taco-sessie

43

Rijkswaterstaat Raamcontract Kragten, Atkins en Grontmij

34

Preprocessors in ArcGIS In 2006 heeft waterschap Zeeuwse Eilanden een set van preprocessors in ArcGIS laten maken voor hydrologische modellen. Deze preprocessors zijn in de loop der jaren uitgegroeid tot volwaardige tools en bieden een scala aan functionaliteiten die inzetbaar zijn voor beleidsontwikkeling, planvorming en operationeel beheer binnen het waterschap.

Pagina 8

Automatische verkeersbordendetectie en -positionering Een goed beheer van verkeersborden en regelmatig onderhoud is essentieel voor de verkeersveiligheid, planning en minimalisatie van onderhoudskosten. Door de jaarlijkse beeldinwinning van geheel Nederland met cyclorama’s is het mogelijk om verkeersborden automatisch te detecteren en te lokaliseren.

September 2010-6

4


03-09-2010

13:50

Pagina 5

d Adverteerdersindex

50

Agenda

25

In het volgende nummer

50

Kort Nieuws

45

Lezersservice

50

Nieuwsbrief GeoBusiness Nederland

33

Trainingswijzer

44

Pagina 11

Eerste Europese Esri Rail Summit Op 4 juni 2010 werd de eerste European Esri Rail Summit gehouden, een ééndaagse conferentie met als doel het uitwisselen van informatie over hoe GIS te gebruiken in de spoorsector.

pagina 34 pagina 21 Voorplaat: Ingenieursbureaus werken samen om de regionale en landelijke diensten en projectorganisaties van Rijkswaterstaat de komende jaren te voorzien van geo-informatie, geodata en geokennis. Op basis van vertrouwen wordt geleerd, geïnvesteerd en geïnnoveerd.

Naverkenning mutatiesignalering BAG Ondanks de continue verbetering van beeldmateriaal en techniek, kan niet alle BAG-informatie van achter de PC worden ingewonnen.

September 2010-6

5


03-09-2010

13:50

Pagina 6

GIS

Preprocessors in ArcGIS

Z w i t s e rs z a k m e s vo o r h y d ro lo g e n Door Annemiek van der Veen–van Snik en Ron van der Veen

In 2006 heeft waterschap Zeeuwse Eilanden een set van preprocessors in ArcGIS laten maken voor hydrologische modellen. Deze preprocessors zijn in de loop der jaren uitgegroeid tot volwaardige tools en bieden een scala aan functionaliteiten die inzetbaar zijn voor beleidsontwikkeling, planvorming en operationeel beheer binnen het waterschap.

I

n 2003 hebben de Nederlandse overheden (het Rijk, pro- veel van deze (tussen-)producten worden inmiddels gebruikt vincies, gemeenten en waterschappen) het Nationaal voor andere processen en projecten. Bestuursakkoord Water ondertekend. Dit akkoord heeft als doel het watersysteem in Nederland voor 2015 op orde te Berging in het watersysteem krijgen en daarna op orde te houden. Om deze doelstelling Eén van de belangrijkste parameters in hydrologische te bereiken is waterschap Zeeuwse Eilanden in 2004 gestart modellen is de berging in het watersysteem. De berging bemet het maken van gebiedsplannen. In de gebiedsplannen paalt de hoeveelheid neerslag die in de sloten kan worden worden verschillende aspecten van het oppervlaktewater in geborgen als het regent. Deze berging wordt in modellen inhet landelijk gebied gegevoerd als hoogte-oppertoetst. Een onderdeel van vlakterelatie, een zogedeze toetsing is het schenaamde S-curve (zie gramatiseren van watersystefiek). De S-curve van elke men in hydrologische mowaterloop wordt door een dellen. Met de modellen preprocessor bepaald op wordt de stroming in wabasis van onder andere het terlopen en het grondwater beheerregister, de GBKN en gesimuleerd, aan de hand het AHN. De resultaten kunnen op type waterloop waarvan onder andere worden gefilterd, zo kan overstromingskansen wormen bijvoorbeeld kiezen den berekend, kunstwerom alleen secundaire waken zoals gemalen worden terlopen mee te nemen in gedimensioneerd en de bede bergingsbepaling. De hoefte voor nieuw aan te De berging bepaalt de hoeveelheid neerslag die in de sloten kan S-curven kunnen vervolleggen waterlopen worden worden geborgen als het regent, in modellen ingevoerd als S-curve. gens worden geaggregeerd berekend. op elk gewenst niveau Informatie uit beheerregister zoals afwateringseenheden of peilgebieden. Door de veelzijDe hydrologische modellen worden gebouwd op basis van digheid van de tool wordt de verkregen informatie, behalve de informatie die het waterschap in zijn beheerregister als input voor modellen, ook gebruikt voor het genereren (INTWIS) bijhoudt over de waterlopen en kunstwerken. Om van kengetallen voor beleid en andersoortige watersysteemde data in het beheerregister gereed te maken voor gebruik studies. in de modellen, heeft het waterschap in 2006 aan Grontmij opdracht gegeven voor het ontwikkelen van een set prepro- Stationair peil cessors. Deze preprocessors zijn tools in ArcGIS die de data Een noodzakelijk gegeven voor de bepaling van de netto in het beheerregister converteren naar een opmaak die door waterberging is het stationaire peil, dat wil zeggen: het de modelsoftware of andere preprocessors kan worden inge- waterpeil in de waterlopen wanneer er geen stroming is. Op lezen. basis van dit peil wordt de ‘dode berging’ berekend. De Al tijdens de ontwikkeling van de preprocessors bleek dat ze dode berging is een term ontleend aan de rioleringswereld naast het beoogde doel nog een grote toegevoegde waarde en duidt de berging aan die niet benut kan worden omdat hebben. De (tussen-)producten van de preprocessors deze vol staat met water. Totdat de preprocessor was verschaffen namelijk ook zonder het gebruik van modellen gemaakt kon dit stationaire peil alleen met modellen worden veel inzicht in het functioneren van het watersysteem en berekend. Hoewel deze functionaliteit als tussenstap voor de September 2010-6

6


03-09-2010

13:50

Pagina 7

GIS

streefpeilen en kunstwerken in een zijaanzicht worden weergegeven in ArcGIS. De gebruiker kan een willekeurig tracé aanmaken, bijvoorbeeld langs een waterloop of loodrecht erop zodat respectievelijk een langsof dwarsprofiel wordt verkregen met alle relevante beschikbare informatie.

bergingsbepaling was gemaakt, wordt deze nu veelvuldig toegepast bij studies naar de bepaling van het gewenst gronden oppervlakteregime (GGOR).

Hoogte-oppervlakterelatie Net als voor de waterlopen wordt voor het maaiveld de hoogte-oppervlakterelatie bepaald. Deze S-curven worden Creative Commons in het model gebruikt License Het stationaire peil: het waterpeil in de waterlopen wanneer om de eventuele inundaHet waterschap Zeeuwse er geen stroming is. tie en berging op het Eilanden heeft destijds maaiveld te berekenen. De S-curven zijn eveneens van bede preprocessors in VBA (Visual Basic for Applications) lang bij het bepalen van eventuele maatregelen zoals het ontwikkeld. Hierdoor wordt de grootste flexibiliteit verkrevasthouden en bergen van water in bijvoorbeeld natuurge- gen. De code is nu vrij inzichtelijk en uitwisselbaar en de bieden in de gebiedsplannen. verschillende functionaliteiten kunnen eenvoudig worden samengevoegd of aangepast. Dit heeft veel voordelen ten Drainage van landbouwpercelen opzichte van de propriëtaire (‘gesloten’, red.) software die Voor de correcte bepaling van het waterbezwaar op de de laatste jaren op de markt is gekomen. De tools completewaterlopen, oftewel de hoeveelheid neerslag die tot afstro- ren de mogelijkheden in INTWIS. Door de vele functionaliteiming komt op de waterloop, wordt de drainage van land- ten heeft het wel iets weg van een Zwitsers zakmes in bouwpercelen geïnventariseerd. De drainagekaarten worden ArcGIS. gedigitaliseerd en het afvoerend oppervlak en bijbehorende De preprocessors zijn eigendom van het waterschap drainagefactoren worden toegewezen aan specifieke water- Zeeuwse Eilanden, maar het waterschap heeft ervoor gekolopen, als input voor het model. Met een recente toevoeging zen om de preprocessors te delen met andere overheden en van functionaliteiten is de betreffende tool geschikt gemaakt te verspreiden onder een Creative Commons License. voor GGOR-studies, zodat de waterstanden op nauwkeurige Gebruik is vrij zonder enige kosten, voor niet-commerciële wijze geëxtrapoleerd kunnen worden naar grondwaterstan- doeleinden. Ondersteuning voor de tools wordt geleverd den in landbouwpercelen. door Grontmij. Visualiseren in ArcGIS Bovenstaande opsomming beschrijft slechts een selectie van de preprocessors voor de model-input. Als aanvulling op de preprocessors zijn tools ontwikkeld om de resultaten van de preprocessors en de modellen te visualiseren in ArcGIS. Zo kunnen berekende peilen met andere data zoals de AHN,

Ook gemeente Reimerswaal kiest voor NedGraphics als Geo-ICT partner NedGraphics. Voor complete en modulaire CAD/GIS systemen. GEOCAD, IGOS, NedBrowser, NedGeomagazijn, NedInwinning, NedPlan, NGdW, NedView, TopoCAD, NedInfra, NedGeoservices

NedGraphics BV T + 31 (0) 347 32 96 00 [email protected] www.nedgraphics.nl

September 2010-6

7

Annemiek van der Veen-van Snik [email protected] is GIS-specialist bij Grontmij, Ron van der Veen is beleidsmedewerker bij waterschap Zeeuwse Eilanden.


03-09-2010

13:50

Pagina 8

GIS

Efficiëntie in wegbeheer

Automatische verkeersborden detectie en -positionering Door Harm Bruinsma, Ivo Creusen, Lykele Hazelhoff en Peter de With

Een goed beheer van verkeersborden en regelmatig onderhoud is essentieel voor de verkeersveiligheid, planning en minimalisatie van onderhoudskosten. Door de jaarlijkse beeldinwinning van geheel Nederland met cyclorama’s is het mogelijk om verkeersborden automatisch te detecteren en te lokaliseren. Afbeelding 1: Selectie van RVV1990 verkeersborden met hun codes. De variëteit in kleur en vorm wordt gebruikt in de detectie en classificatie van verkeersborden.

hierop aangesproken. Een handmatige inventarisatie van verkeersborden in het veld kost veel tijd en is relatief duur. Door gebruik te maken van cyclorama’s kan op kosten worden bespaard. Deze database vormt een prima uitgangspunt voor een automatische inventarisatie van verkeersborden. Ook kan een jaarlijkse update door deze automatisering efficiënter verkregen worden.

H

andmatige registratie wordt in de praktijk vanwege de relatief hoge kosten slechts beperkt periodiek uitgevoerd. De in geometrisch correcte panoramabeelden (cyclorama’s) gevonden verkeersborden kunnen als extra informatielaag bij de ingewonnen foto’s worden gebruikt, en integratie met GIS en ICT-pakketten is mogelijk.

Motivatie en noodzaak automatiseren Een belangrijk aspect van wegbeheer is het onderhoud van verkeersborden. Borden worden vies of raken beschadigd. Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden. De wegbeheerder is verantwoordelijk voor het voorkomen van deze situaties en wordt steeds vaker

Automatische detectie en classificatie De eerste stap in een automatisch detectiesysteem is het lokaliseren van verkeersborden. De variëteit in plaatsing van verkeersborden en de wisselende opname-omstandigheden maakt een robuust detectie-algoritme onontbeerlijk. In de eerste plaats moet het algoritme snel zijn, omdat bij grootschalige inwinning het aantal beelden groot

Afbeelding 2: Voorbeeld van verkeersbordendetectie in een cyclorama, met schattingen van bordgrootte en betrouwbaarheid. September 2010-6

8


03-09-2010

13:50

Pagina 9

GIS

Afbeelding 3: Voorbeeld van een complexe bordplaatsing met dicht op elkaar geplaatste voorrangsborden, dat tot foute detecties kan leiden.

is. Een tweede belangrijke stap van het algoritme is de bordclassificatie: het automatisch toewijzen van de bordcode aan de borden. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de eigenschappen van verkeersborden, zoals rode randen bij verbodsborden en de vorm van een bord (rond, driehoek, ruit, rechthoekig). Een voorbeeld van de variëteit in verkeersborden is te zien in Afbeelding 1. Afbeelding 2 toont een voorbeeld van de automatische detectie van verschillende borden in een cyclorama. Bordposities bepalen Vanaf elke openbare weg zijn cyclorama’s ingewonnen, waarbij om de vijf meter een nieuwe panoramafoto is gemaakt. Hierdoor is in meerdere cyclorama’s hetzelfde bord zichtbaar. De gedetecteerde verkeersborden met eenzelfde bordcode die met één en hetzelfde fysiek aanwezige bord corresponderen, worden gecombineerd en automatisch gepositioneerd, resulterend in de locatie van het verkeersbord, met een gemiddelde nauwkeurigheid van enkele decimeters. Op basis van de verkregen posities worden ook borden op dezelfde paal samengevoegd om paalconfiguraties te herkennen.

Grootschalige validatie en verificatie Een automatisch detectieen classificatiesysteem voor grootschalig gebruik heeft alleen zin als bekend is wat de sterke en zwakke punten van het systeem zijn. Dit vereist een vergelijking met correct handmatig ingevoerde gegevens, de zogenaamde ‘ground truth’. Door een groot aantal verschillende borden en bordlocaties te analyseren, wordt een betrouwbare meting verkregen over de werking van het detectieen classificatiesysteem. Steekproeven in de vorm van periodieke kwaliteitscontroles vormen een integraal onderdeel van het proces. Tijdens deze controles kunnen onjuiste bordcodes worden aangepast, onderborden inclusief bordcode worden toegevoegd, gemiste borden (bijvoorbeeld wegens begroeiing, ongunstige plaatsing of beschadiging) worden toegevoegd en kunnen onjuiste bordposities worden veranderd. Daarnaast worden complexe verkeerssituaties nagelopen, waaronder dicht op elkaar geplaatste borden met dezelfde bordcode, of een inaccurate positionering. Deze situaties worden automatisch herkend, de bijbehorende borden nagelopen en waar

nodig gecorrigeerd. Een voorbeeld van een dergelijke situatie is weergegeven in Afbeelding 3. Om deze validatie en verificatie voor grote aantallen cyclorama’s snel en efficiënt uit te kunnen voeren, is een softwareprogramma ontwikkeld waarmee de detecties, classificaties, scores en posities kunnen worden bekeken en waar nodig kunnen worden aangepast. (Her-)gebruik bordenlijst De output van het semi-automatische verkeersbordeninventarisatieproces is een database van gevonden borden, inclusief de wegen waarlangs ze staan, hun 3D-positie en bordbetekenis. Een Excel-representatie van de database geeft een snel overzicht van de borden langs een bepaalde weg en hun locaties zodat het beheer en onderhoud goed kan worden gepland. De lijst kan uiteraard naar andere formaten worden geconverteerd en in bijvoorbeeld GISpakketten worden geïmporteerd. De lijst van verkeersborden kan ook worden gebruikt voor de snelle beoordeling van de verkeerssituatie en verkeersveiligheid, bijvoorbeeld door de bord-icons op een luchtfoto te projecteren. Dit is geïllustreerd in Afbeelding 4. Op deze manier kan de plaatsing en het eventueel ontbreken van borden direct worden beoordeeld. Door het efficiënte werkproces en de jaarlijkse vernieuwing van de beelddata, is het tevens mogelijk de bordeninventarisatie jaarlijks te herhalen en daarbij informatie uit voorafgaande jaren te gebruiken, opdat mutaties snel en efficiënt gesignaleerd kunnen worden zonder het complete inventarisatieproces opnieuw te doorlopen. Hierdoor wordt een constanter beheer van verkeersborden mogelijk gemaakt, tegen lagere kosten dan bij een volledige handmatige inventarisatie op traditionele wijze. Peter de With, Lykele Hazelhoff, Ivo Creusen en Harm Bruinsma zijn R&D-medewerkers bij CycloMedia. De With is daarnaast ook hoogleraar Beeldbewerking aan de TU Eindhoven bij de faculteit Electrical Engineering. www.cyclomedia.nl

Afbeelding 4: Borden met icons te plotten op luchtfoto en kaart geven inzicht in de lokale situatie. CycloMedia’s flashviewer GlobeSpotter ondersteunt deze nieuwe functionaliteit, inclusief projectie van de gelokaliseerde borden in cyclorama’s. September 2010-6

9


03-09-2010

13:50

Pagina 10

Evenement

Eerste GIS Conferentie van SIGGIS

‘ B ri d g i n g t h e g a p ’ Door de redactie

Meer dan honderdtwintig deelnemers kwamen op 15 juni 2010 naar het Regus-gebouw in Diegem voor de eerste GIS Conferentie van SIGGIS.

C

EO Henri Van Oosterwyck gaf een toelichting bij het thema van de conferentie: ‘Bridging the gap’. SIGGIS biedt volgens hem een brede waaier van GIS-technologie, waarmee bruggen geslagen worden tussen overheidsinstellingen en de burger, bedrijven en hun partners of tussen GIS en andere IT-systemen. Vervolgens kwamen zes klanten hun projecten toelichten. Na een korte pauze kregen de aanwezigen in primeur een voorsmaakje van ArcGIS 10, de nieuwe major release van Esri. Zo waren er demonstraties van de nieuwe mogelijkheden en functionaliteiten van ArcGIS Destop, Server en Mobile. Ook de nieuwe licentiestructuur van de softwarepakketten werd uitgelegd. SIGGIS stelt dat met de komst van ArcGIS 10 het eindelijk gedaan zal zijn met die vervelende hardware keys. De voormiddag werd afgesloten door Steve Maddison van het Canadese Latitude Geographics. Maddison vertelde over de mogelijkheden van de Geocortex-software. Hiermee kunnen ArcGIS Server-gebruikers snel en eenvoudig GIS-websites bouwen of de performance van hun servers monitoren. September 2010-6

10

Na de aangeboden lunch verdeelden de deelnemers zich in twee groepen voor de afwerking van het namiddagprogramma. In de sessie ‘GIS Solutions’ werd een reeks GISoplossingen gedemonstreerd, waaronder dataconversie met FME, metadatabeheer met Geosticker, Geocoding, de gloednieuwe Mobile Mapping toepassingen op basis van Cyclomedia-beelden en de webtoepassing statcarto.siggis.be om dynamische statistieken in kaart te brengen. De andere sessie was gericht op logistiek en facility management. Titus Goevaers van het Nederlandse Transquest gaf een presentatie over ‘Indoor GIS’ op basis van RFID. RFID is een technologie voor positiebepaling binnenshuis. Naast de Esri-oplossingen voor routebepaling (ArcLogistics en ArcGIS Network Analyst) werd ook hier de SIGGIStechnologie voor Geocoding en Mobile Mapping getoond. Na een gezamenlijke vragenronde werd het volle programma afgesloten met een receptie. Op het zonovergoten terras werd nog een tijd lang vrolijk nagepraat. Presentaties op: www.gisconferentie.be


03-09-2010

13:50

Pagina 11

Evenement

De plaats waar twee niches samenkomen

E e rs t e E u ro p e s e E s ri Rail Summit Door Juliette van Driel en Willem Loonen

Op 4 juni 2010 werd de eerste European Esri Rail Summit gehouden, een ééndaagse conferentie met als doel het uitwisselen van informatie over hoe GIS te gebruiken in de spoorsector.

Ruimte om informatie uit te wisselen en te netwerken.

Het UIC Plaats van handeling was het UIC (‘International Railway Union’ of ‘Union International de Chemin de Fer’) in Parijs. De missie van het UIC is het bevorderen van het treinverkeer wereldwijd en duurzame ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit. Het UIC houdt zich daarom bezig met het ontwikkelen van internationale spoorwegstandaarden en het uitwisselen van technische kennis en vernieuwingen in de spoorsector. De Aanleiding Bijna alle spoorbedrijven in Europa gebruiken GIS in meer of mindere mate. Deze spoorbedrijven zijn in hun eigen land in een aantal opzichten uniek. Binnen Europa zijn er veel overeenkomsten. Aanleiding voor Esri om deze bijeenkomst te organiseren: organisaties die werkzaam zijn in de spoorsector hebben de behoefte om met elkaar van gedachten te wisselen

over mogelijkheden en uitdagingen op GIS-gebied. Van elkaar te leren hoe GIS ingezet kan worden in het gehele bedrijfsproces en hoe verschillende gegevensbronnen met elkaar te integreren door de kracht van de locatie. Een schot in de roos, gezien het feit dat het aantal aanmeldingen de veertig verwachte bezoekers ruimschoots overtrof. Uiteindelijk gaven 72 belangstellenden uit 14 verschillende landen zich op voor de conferentie. Dit ééndaagse evenement werd gehouden direct na de derde jaarlijkse Franse Rail GIS-dag (Journée du Rail), georganiseerd door Esri France en dat ongeveer 200 bezoekers trok. De Conferentie De dag begon met een openingswoord van Jean-Pierre Loubinoux, directeur generaal van het UIC. Hij benadrukte dat de spoorsector speciaal is, maar GIS ook. Volgens hem zou

September 2010-6

11

dit een dag worden waar twee niches samenkomen. Europa heeft een complex netwerk van spoorwegen. Verschillende spoorbreedtes, afwijkende spanning op de bovenleiding en tientallen afzonderlijke beheerders maken het de grensoverschrijdende vervoerders ingewikkeld. Bij een reisje van vijf à zes uur tussen Amsterdam en Londen reizen we over het spoor van maar liefst tien netwerkbeheerders. Het European Railway Agency (ERA) van de Europese Unie vertelde kort iets over de huidige mate van interoperabiliteit op het spoor in Europa, en wees erop dat GIS een krachtige technologie is voor modernisatie van het spoornetwerk. Verschillen per land In de conferentie komt duidelijk naar voren dat naast de vele overeenkomsten die we hebben als spoorwegbeheerders, er ook grote verschillen zijn tussen de landen. Hier volgen enkele voorbeelden van hoe GIS wordt toegepast: Noorwegen Zo heeft Noorwegen te maken met de afvoer van grote hoeveelheden water, veroorzaakt door smeltende sneeuwen ijsmassa’s. GIS wordt hier ingezet om de grootte van de drainage-kanalen te bepalen op basis van gemodelleerde waterafvoer. Daarnaast wordt middels GIS berekend hoeveel deze waterafvoer kan bijdragen in de energievoorziening van het spoorwegennet, de gehele voorziening wordt hier namelijk geregeld met waterkrachtcentrales. Ook leveren de treinen bergafwaarts elektriciteit terug aan


03-09-2010

13:50

Pagina 12

Evenement

het net. Een andere toepassing waarvoor GIS wordt gebruikt is om te bepalen welke spoorbanen zouden kunnen gaan kromtrekken als gevolg van een lage hoek ten opzichte van de zon, zodat de warmte wordt geabsorbeerd aan de buitenkant van de spoorbanen. Frankrijk Een vertegenwoordiger van het spoorwegnetwerk van Frankrijk (RTF) sprak over management van datakwaliteit in een multipartner-context. Zij demonstreerden het gebruik van GIS als een interactief informatieplatform, dat wordt gebruikt voor een divers aantal applicaties. In Frankrijk is veel ervaring opgedaan met de elektromagnetische velden die ontstaan bij het passeren van een hogesnelheidstrein. Deze velden worden veroorzaakt door de grote hoeveelheid stroom die van de 25kVbovenleiding wordt gehaald. Een gevolg hiervan is dat garagedeuren ‘spontaan’ opengaan en telecommunicatie wordt verstoord. Ook Nederland heeft hier sinds kort last van, en daartoe is er een samenwerking gestart met een aantal experts van de SNCF die meerdere malen langs zijn geweest om ervaring en kennis uit te wisselen. In Frankrijk wordt ook hiervoor GIS ingezet om te bepalen hoe en waar problemen zijn te verwachten met deze straling.

om het inventariseren in het veld ter plekke op te nemen en te verwerken. In het verleden gingen inspecteurs met pen en papier naar buiten om allerlei soorten gegevens rond het spoor op te nemen. Deze gegevens moesten later op kantoor verwerkt worden. Nu worden de gegevens direct verwerkt waardoor het hele proces sneller en nauwkeuriger verloopt.

een Europese Railconferentie. De netverklaring beschrijft de nationale spoorweginfrastructuur en onder welke voorwaarden vervoerders toegang kunnen krijgen tot het spoorwegnetwerk. Europese landen zijn verplicht jaarlijks de netverklaring op te stellen en te publiceren. Trafikverket, de recent gefuseerde Zweedse transportadministratie, toonde hoe zij overgegaan zijn van het leveren van kaartjes in PDF naar mapservices. Dit heeft als voordeel dat het kaartmateriaal altijd actueel is en de gebruiker kan beschikken over eenvoudige GIS-functionaliteit. Interessant voor een volgende Europese Rail summit is een vergelijking van het kaartmateriaal voor de netverklaring in verschillende landen.

Portugal Ferbritas, het ingenieursbedrijf van de Portugese spoorweginfrastructuur (REFER), heeft een krachtige applicatie ontwikkeld waarmee zij snel een overzicht weet te produceren na geografische selectie (in GIS) van alle kadastrale gegevens van een geselecteerd gebied. Deze informatie wordt vervolgens zeer compleet en overzichtelijk rechtstreeks naar Excel geëxporteerd en kan gebruikt worden door verschillende afdelingen van de spoorwegorganisatie.

Trimble Trimble had een paar mooie voorbeelden met de inzet van een mobiele GIS-toepassing om data in het veld in te winnen. Tijdens onderhoud aan het spoor voert de opzichter gewijzigde gegevens van bijvoorbeeld wissels of seinen in met zijn handheld. Op kantoor worden deze gegevens gecontroleerd en verwerkt in de ‘master’ database en eventueel geanalyseerd door de GIS-analist. Op deze manier zijn de gegevens altijd actueel. Trimble wees op de overeenkomsten tussen het Positive Train Control (PTC) initiatief in de VS en het Europese Rail Traffic Management Systeem (ERTMS).

Zweden Het kaartmateriaal voor de netverklaring is bij uitstek een onderwerp voor

Esri De manager transportation industry van Esri begon zijn presentatie met

Nederland In Nederland heeft Arcadis Insite ingezet om geautomatiseerd boomrapporten te genereren, waardoor op eenvoudige wijze duidelijk wordt waar en hoeveel bomen rond het spoor gekapt moeten worden. Insite is een GIS-applicatie met een desktop en een veldmodule, die is ontwikkeld

Mapservice van de Zweedse Netverklaring.

September 2010-6

12


03-09-2010

13:50

Pagina 13

een aantal opmerkelijke onderzoeksresultaten op het gebied van data-management. Met correcte, actuele gegevens en efficiënt data-management kan veel tijd en dus geld bespaard worden. De railinfrastructuur kent een levenscyclus van planning, ontwerp, voorbereiden en bouw, gebruik en beheer, om voor uitfaseren of vernieuwen weer uit te komen bij planning. Elke fase in deze levenscyclus creëert en gebruikt geo-informatie. Om deze geo-informatie optimaal in te zetten is een architectuur voor informatievoorziening noodzakelijk die tegemoet komt aan de wensen van de organisatie en waarbij verschillende componenten als techniek, data, applicaties en organisatie op elkaar afgestemd zijn. Dit is een iteratief proces en heeft tijd nodig. Geef een geo-informatiearchitectuur de tijd om volwassen te worden.

TRIMBLE ACCESS SOFTWARE

"MUJKEVQUPEBUF

IBM De fase ‘Gebruik en beheer’ is in de spoorsector een fase van tientallen jaren. Daarnaast wordt het Europese spoorwegnetwerk steeds intensiever bereden, complexer en aan veiligheid worden steeds hogere eisen gesteld. Tevens wil de Europese Commissie dat het treinverkeer concurrerend blijft met het wegen vliegverkeer. Eén van de manieren om te zorgen dat het spoorwegnetwerk continu tegen lage of concurrerende kosten beschikbaar is, is effectief asset-management. De koppeling van een ERPsysteem (Enterprise Resource Planning) zoals Maximo en GIS, kan hier een grote bijdrage aan leveren. Met de koppeling van twee belangrijke gegevensbronnen kan de kwaliteit van beide verhoogd worden, is het mogelijk buitendienststellingen ten behoeve van onderhoud efficiënter te plannen en kunnen met de kracht van de locatie verbanden tussen verschillende objecten worden gelegd. Koppeling ERP met GIS maakt het onzichtbare zichtbaar. Conclusie Een interessante dag met veel presentaties en ruimte om te netwerken en informatie uit te wisselen. Erg interessant waren de GIS-oplossingen voor complexe ‘spoorse’ vraagstukken. Vooral voorbeelden uit Europa spreken aan, omdat we hier te maken hebben met een complex en intensief bereden spoorwegnetwerk waar op veel plaatsen gewerkt wordt aan bijvoorbeeld hoge snelheidslijnen. Tevens hebben we te maken met verschillende nationale standaarden, maar willen we een Europees netwerk met internationale corridors. Voorbeelden uit andere continenten zoals Amerika spreken hier minder aan. Dit omdat het treinverkeer daar een andere plaats inneemt in de samenleving en het spoorwegnetwerk anders in elkaar steekt. Wat interessant is voor een volgende Rail Summit, naast spoorse GIS-oplossingen, is hoe de geografische informatievoorziening georganiseerd is bij verschillende Europese spoorbeheerders. Of: hoe ziet de ideale geo-informatievoorziening voor het spoor er uit en hoe kunnen we samenwerken om dit te realiseren? Juliette van Driel [email protected] is business informatie analist Geo-informatievoorziening bij ProRail Inframanagement. Willem Loonen [email protected] is adviseur GIS bij ProRail Inframanagement. September 2010-6

Sluit u aan op een wereld van nieuwe mogelijkheden t)FUOJFVXFEJHJUBMFQMBUGPSNWPPSVX5SJNCMFIBSEXBSF t4ZODISPOJTFFSVXNFFUCFTUBOEFOWBOVJUIFUWFMEEJSFDU naar kantoor t&FOWPVEJHFNFOVTUSVDUVVSNJEEFMTFFOTUBQQFOQMBO t5SJNCMF"DDFTTTPGUXBSFCJFEUEFNPHFMJKLIFJEUPUOJFVX FOEZOBNJTDIUFBNXPSL

(FPNFUJVTJTHFWFTUJHE JO"MQIFOBBOEFO3JKO "MNFSFFO%VJWFO

5 JOGP!HFPNFUJVTOM XXXHFPNFUJVTOM


03-09-2010

13:50

Pagina 14

GIS

Teledetectie op afstand

I n f ra ro o d l u c h t f o t o ’s vo o r bomenbeheer Door Lies Steel

Door de huidige verstedelijking staat het groen in de stad en gemeente vaak onder druk. Een goed beheer van het boompatrimonium is noodzakelijk om te anticiperen op deze problemen. Voor de bevoegde overheden zijn de gevolgen van eventuele ongevallen, bijvoorbeeld door het omvallen van een boom langs een drukke verkeersader, niet te onderschatten. Ongezonde bomen kunnen, hoewel ze er op het terrein gezond uitzien, al duidelijke ziektesymptomen vertonen op de kleur-infraroodbeelden. Meestal zal deze slechte fysiologische status op het terrein pas enkele jaren later zichtbaar worden.

Bomen worden continu blootgesteld aan verschillende stressfactoren. Denk bijvoorbeeld aan vervuilde lucht, hydrologische onevenwichtigheid, temperatuurvariaties, gebrek aan voedingstoffen, bodemverdichting, accumulatie van giftige metalen in de bodem, strooizout,

uitlaatgassen of schade aan stam en wortels. Via het gebruik van infraroodfoto’s kan de gezondheidstoestand van bomen worden bepaald en opgevolgd. Deze techniek is complementair aan een mechanische VTA-analyse (Visual Tree Assessment) op het terrein.

September 2010-6

14

Projecten Momenteel voert EUROSENSE een project uit voor de gemeente Alphen aan den Rijn waarbij de fysiologische gezondheid van de bomen wordt bepaald op basis van zomeropnames van 2006, 2008 en 2010. Deze vaststellingen worden vervolgens gekoppeld aan VTA-waarnemingen. Sinds 1996 volgt EUROSENSE de gezondheidstoestand van bomen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via infraroodbeelden. Elk jaar wordt één derde van het volledige bomenbestand (ongeveer 30.000 bomen) overvlogen en geïnterpreteerd. Op die manier is het mogelijk om hun gezondheid driejaarlijks op te volgen. Na een bijkomend terreinbezoek krijgt elke boom een beoordeling van 1 tot 5. Het getal 1 staat daarbij voor een dode, instabiele of zeer zieke boom, en 5 voor een gezonde boom. Door deze werkwijze kan het Brussels Gewest uit het bomenbestand alle bomen met een slechte beoordeling selecteren voor een verdere analyse, die uiteindelijk tot de beslissing leidt welke werkzaamheden uitgevoerd zullen worden: snoeien, revitaliseren of vellen… Een internetapplicatie laat burgers toe zich te informeren over de gezondheidstoestand van de bomen in hun wijk.


03-09-2010

13:50

Pagina 15

GIS

Teledetectie Teledetectie kan omschreven worden als het geheel van technieken die gebruikt worden om de fysieke of biologische karakteristieken van objecten (levend of inert) te bepalen van op een afstand, dus zonder direct contact. Er wordt gebruikgemaakt van een vliegtuig, satelliet of een boot die over instrumenten beschikken, zoals een camera, een laser of radar. Teledetectie maakt gebruik van het meten van elektromagnetische straling die gereflecteerd wordt door de objecten. De reflectie van vegetatie is het meest uitgesproken in het infrarood, vandaar het belang om technieken te ontwikkelen die deze infrarode straling bestuderen. Fysiologische en mechanische status Infraroodbeelden laten toe verschillen in spectrale uitstraling van vegetatie te zien naargelang hun fysiologische gezondheidstoestand. Dit vertaalt zich op de beelden in verschillen in kleur en textuur. Naast de interpretatie van luchtfoto’s (fysiologische diagnose) is een terreinbezoek noodzakelijk om de mechanische diagnose op te stellen aan de hand van een VTA-analyse. Aan de hand van luchtfoto’s alleen is het on-

www.vicrea.nl

mogelijk om de boomsoort, mechanische gebreken en eventueel verantwoordelijke factoren voor verzwakkingen in het infrarood vast te stellen. Interpretatie in het infrarood laat toe een globaal beeld van de bomen te vormen, bepaalde gezondheidsproblemen te detecteren en de gezondheidsevolutie in de tijd te bepalen. Omdat de techniek van het infrarood anticipatief is, kunnen bepaalde zieke bomen op de foto’s herkend worden terwijl op het terrein nog geen duidelijke symptomen aanwezig zijn. Een combinatie van infrarood luchtfoto’s en terreinwerk geven een vrij compleet beeld van de gezondheidstoestand van bomen: door zowel fysiologische (infraroodbeelden) als mechanische (terreinwerk) gebreken op te sporen kunnen potentieel risicovolle bomen geselecteerd worden uit een volledig boombestand. Met deze methode worden gezondheidsproblemen bij bomen in een vroeg stadium vastgesteld, zodat op tijd ingegrepen kan worden en in veel gevallen het vellen van bomen voorkomen wordt.

Werkwijze Nadat een infraroodvlucht is uitgevoerd, wordt elke boom op het terrein geïnventariseerd en visueel geïnspecteerd (mechanische diagnose door middel van VTA-analyse). Vervolgens wordt de gezondheidstoestand van elke boom geïnterpreteerd op de infraroodbeelden (fysiologische diagnose). Dit gebeurt met behulp van specifieke soften hardware die toelaten elke boom in drie dimensies te bestuderen. Tenslotte wordt het geheel van gegevens geïnte-

greerd in een GIS-databank waarin de data beheerd worden, statistieken gemaakt kunnen worden en de mogelijkheid bestaat om de gegevens online te plaatsen. De ruimtelijke weergave geeft de mogelijkheid om op een eenvoudige manier problemen met individuele bomen, met bepaalde soorten of standplaatsen te visualiseren en te lokaliseren waar extra onderzoek nodig is. Deze werkwijze kan perfect geïntegreerd worden in de dagelijkse werking van de gemeente. Koppeling van de informatie over de gezondheidstoestand van de bomen met specifieke beheerssoftware laat toe werkzaamheden te plannen, budgetramingen uit te voeren, personeelsinzet te berekenen en de verdere opvolging van het boompatrimonium te verzekeren. Heel wat van de uit infrarood luchtfoto’s verkregen data en informatie kunnen dienen als basis voor activiteiten binnen de gemeente. Zo kunnen op basis van de infraroodfoto’s alle groenelementen binnen de gemeente in kaart gebracht worden via halfautomatische classificatie en kan deze informatie verder gebruikt worden om de groenbehoefte in verschillende stadsdelen te analyseren in een GIS-omgeving. Ook bij het opstellen van beheersplannen voor de groene ruimte en als communicatiemiddel bij informatiecampagnes vormt de groeninformatie een goede ondersteuning. Lies Steel [email protected] is projectmanager bij EUROSENSE www.eurosense.com

Feel better about your spatial data With FME, you get total spatial data mastery, making it easier to solve more data transformation challenges than with any other technology. Only FME lets you use and share more than 250 spatial and non-spatial data formats. Only FME gives you unlimited flexibility to restructure, reformat, and integrate your spatial data. Get answers to your data interoperability headaches. Visit www.vicrea.nl or contact Martin Engels (tel no. 06 30 43 30 30) for more information.

September 2010-6

15


03-09-2010

13:50

Pagina 16

Evenement

Esri User Conference 2010

D u d e , i t ’s E z re e ! Door Remco Takken

Carlos Salman Gonzales, algemeen directeur van Sistemas de Información Geográfica in Mexico, ontving een Lifetime Achievement Award. De in 1975 afgestudeerde Gonzales noemde het Nederlandse ITC omdat hij daar ‘leerde hoe belangrijk een betrouwbare registratie is’. Een in steen geglazuurde oude kaart van Amsterdam die voorbijkwam in zijn presentatie diende als bewijs voor zijn passie voor tegels. Foto onder: een trotse familie Gonzales.

Prof. dr. ir. Tom Veldkamp en zijn vrouw voor de ITC-stand. Veldkamp is sinds dit jaar rector van het Enschedese ITC, faculteit voor geo-informatie en aardobservatie.

D

e grootscheepse presentatie van ArcGIS10 en Imagery@UC2010, een heuse zijtak van het conferentieprogramma over fotogrammetrie ten spijt, het belangrijkste nieuws van de Esri User Conference betrof toch de (minieme) naamsverandering. Op het moment van schrijven is de nieuwe spelling, als een ‘gewoon’ woord met één kapitaal in plaats van de bekende afkorting, nog lang niet overal te zien. CEO Jack Dangermond twijfelde zelf op dag één van de User Conference nog tussen de vroegere afkorting E.S.R.I. en het huidige Esri. “Wat vinden jullie zelf? Ik hoor geen duidelijke reactie, jullie zouden ‘yes’ moeten uitroepen! Mij kan het niet zoveel schelen. Noem het wat je wil, onze intenties blijven hetzelfde.” Het leek niet geheel toevallig dat Dangermond’s verspreking direct kwam na een opsomming van enkele belangrijke partners: Microsoft, IBM, SAP, Oracle, Google en HP. Er zijn situaties voorstelbaar dat de merknaam Esri tijdens beSeptember 2010-6

16

Het was niet moeilijk om in San Diego een echte ‘dude’ te vinden die meewerkte aan de virale campagne voor de ‘nieuwe’, als Ez-ree uitgesproken merknaam Esri. Een select gezelschap kreeg een lintje onder zijn of haar kaart met daarop de tekst ‘Dude, it’s Ez-ree!’. Enkele gelukkigen wisten een t-shirt te bemachtigen met dezelfde tekst.


03-09-2010

13:51

Pagina 17

Durk Haarsma, uitgever en hoofdredacteur van GIM International, leidde een discussiepanel tijdens Imagery@UC2010. Fotogrammetrie was een van de grote thema’s tijdens deze editie van de Esri User Conference. Helaas wist niet iedereen de afwijkende locatie, het nabije Omni Hotel, te vinden, en bleef het veelal (te) rustig tijdens dit programma.

Jaap Smit, GIS-coördinator van Veiligheidsregio IJsselland sprak in San Diego over geo-tekstintegratie bij spoedeisende hulp en rampen. Zijn lezing is integraal te zien op het GIS-Magazine-kanaal van YouTube.

Aan de ingang van het ‘Public Safety’-paviljoen stond de voltallige bemanning van de Nederlandse Eaglestand, minus de op dat moment elders vertoevende Vera Bánki.

langrijke besprekingen tot voor kort ‘verkeerd’ werd uitgesproken door vertegenwoordigers van deze multinationals. Dit soort misverstanden is nu uit de wereld: ook de eigen medewerkers zeggen nu ‘gewoon’ Esri.

Gratis ‘Lizards’ bij Lizardtech, de bedenkers van het in de fotogrammetrie bekende bestandsformaat MrSid.

Geofort Verdwalen is goed mogelijk tijdens de Esri User Conference, met meer dan veertienduizend bezoekers en tientallen presentaties die gelijktijdig plaatsvinden. Wellicht vond ook de presentatie van Willemijn Simon van Leeuwen over het Nederlandse Geofort plaats in de verkeerde zaal. Aangespoord door de term ‘serious gaming’, stond het Geofort midden tussen de lezingen over rampenbestrijding en openbare orde en veiligheid. De verrassing omtrent het initiatief voor een geo-experience voor een breed en jong publiek was des te groter. Eén van de aanwezigen merkte zelfs op dat deze presentatie het niet slecht zou doen op het hoofdpodium.

17


03-09-2010

13:51

Pagina 18

Evenement

Zeer woordspelige standbouw bij Safe Software, leveranciers van FME.

ENVI EX

Bij alle aandacht voor de integratie van ‘imagery’ (luchtfotomateriaal) in ArcGIS10, viel vooral de vooraanstaande rol op van ENVI EX. Deze tool maakt het anno 2010 mogelijk om in één user interface te werken in GIS én met luchtfoto’s. ENVI belegde een speciale persconferentie met Esri-prominent Lawrie Jordan, die ook een groot deel van het Imagery-thema presenteerde als gastheer van het evenement. Op zondag, tijdens de pre-conference, was er een dagvullende ENVI-workshop waarin de rol van remote sensing en luchtfoto’s werd belicht, uitmondend in het gebruik binnen ArcGIS 10. De Facto GIS Evenement Zonder twijfel is deze conferentie de grootste en belangrijkste leveranciersgebonden gebruikersbijeenkomst. Momenteel barst het evenement zelfs uit haar voegen, niet alle activiteiten zijn nog langer onder te brengen in het congrescentrum. Met een scherpere keuze voor een overkoepelend thema zou de aandacht van de veertienduizend bezoekers echter nog beter worden geregisseerd. De tegenvallende bezoekersaantallen voor het vernieuwende imagery-gedeelte zou hier dit jaar mee zijn ondervangen. Nu vonden de meest interessante lezingen over remote sensing, fotogrammetrie en integratie van GIS met luchtfoto’s voornamelijk plaats buiten het directe zichtveld van de massa. Aan de andere kant: is het niet altijd zo, dat de meest interessante zaken zich net om de hoek afspelen voor een select publiek? De vraag luidt: waar was je, toen het gebeurde? De plenaire presentaties van de Esri User Conference 2010 zijn te zien op www.esri.com/events/user-conference/index.html. Op het YouTubekanaal van GIS-Magazine zijn presentaties te zien van onder andere Geofort, Veiligheidsregio IJsselland, Rotterdam in 3D en Tomtom.

September 2010-6

18

Hardware-innovaties van Canon en Océ.


03-09-2010

15:24

Pagina 19

Column

In 2010 woont en werkt Arda Riedijk in Arusha, Noord-Tanzania. Er is daar veel gaande, het land is duidelijk in ontwikkeling. In columns en met foto’s benadrukt Arda de kansen van dit bijzondere land.

1 Oog in oog met de koning van de jungle in Nationaal Park Serengeti. vijfentwintig Procent. van Tanzania bestaat uit Nationaal Park. Honderdduizenden toeristen trekken jaarlijks naar Tanzania om de magische wildernis te aanschouwen. De afgelopen twintig jaar is de druk op de omgeving daarom flink toegenomen. Echter, steeds meer ‘responsible tourism’ -initiatieven komen van de grond. De hedendaagse toerist wil zijn of haar steentje bijdragen aan de ontwikkeling van een land, en steunt een duurzame omgang met de natuur.

3 Het Tanzaniaanse landbouwbeleid is er op gericht de sector te moderniseren en te vercommercialiseren. Hoewel landbouwproducten veelal onverwerkt geëxporteerd of lokaal geconsumeerd worden, is de voedselindustrie groeiende. Zo ook bij dit bedrijf, waar bananenbier wordt geproduceerd en gebotteld in oude Heineken-flesjes.

4

2

Een Maasai-jongen, die even komt kijken terwijl bloemenkwekers bloemzaden produceren voor de export naar Europa. In Europa worden de moederzaden ontwikkeld, Tanzaniaanse boeren vermenigvuldigen deze zaden, waarna ze weer teruggestuurd worden naar Europa.

Een ondernemer verkoopt zonne-energie in het buitengebied, waar ongeveer twee procent van de bevolking toegang heeft tot het ‘bedrade’ elektriciteitsnetwerk. Zonne-energie is weliswaar een groeimarkt van jewelste, ook in Tanzania blijft het lastig om mensen te overtuigen van het nut van een investering die zich pas op de lange termijn terugverdient.

Arda Riedijk schrijft vanuit Arusha, Tanzania over geo-gerelateerde onderwerpen. Tot voor kort werkte zij bij Geonovum en de Vrije Universiteit Amsterdam. Meer info: http://ardariedijk.wordpress.com en [email protected] September 2010-6

19


03-09-2010

13:51

Pagina 20

+-,Ü, ~ *Ü, ,*Ü 7 ,§

6OORÏHETÏACTUELEÏVACATUREOVERZICHT

333¡,*Ü

,Ü *¡

DRSÏ-ARCOÏ"OOGAARD #ONSULTANTÏ'EO INFORMATIE


03-09-2010

13:53

Pagina 21

GIS

Naverkenning mutatiesignalering BAG

Samen de wijk in! Door Anne Faes en Dick Snijders

Ondanks de continue verbetering van beeldmateriaal en techniek, kan niet alle BAG-informatie van achter de PC ingewonnen worden.

Naverkenning voor de BAG met, behulp van ArcPad.

D

e Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) bestaat uit twee componenten, namelijk administratie en geometrie. De administratie komt grotendeels voort uit de administratie van de WOZ. De geometrie wordt bij de opbouw van de pandenkaart voornamelijk gehaald uit de bebouwing van de Grootschalige BasisKaart (GBK). Voornamelijk, want niet alle bijgebouwen en aanbouwen worden hierin bijgehouden. Voor de BAG zijn deze echter wel noodzakelijk, en deze worden door de meeste BAG-bronhouders opgespoord door mutatiesignalering via luchtfoto’s. Actualiteit Het probleem van de actualiteit doet zich niet alleen voor bij de opbouw van de pandenkaart. De grootste slag is weliswaar gemaakt, maar doorlopend worden gebouwen gebouwd, verbouwd en verwijderd. Een deel van deze mutaties wordt gemeld via bouwaanvragen en sloopvergunningen, maar een aanzienlijk deel van de verbouwingen is tegenwoordig vergunningvrij. Een groot voordeel voor de eigenaren of gebruikers, maar een nadeel om de actualiteit te garanderen. Daarom is aangeraden jaarlijks een mutatiesignalering via luchtfoto’s uit te voeren. Op luchtfoto’s kunnen we echter niet altijd even goed bepalen of iets ook werkelijk een BAG-object is. Vaak blijkt het een afdak, carport of balkon te zijn. Om dit te controleren kan gebruik gemaakt worden van StreetView en 360-gradenfoto’s van CycloMedia. Maar wat als het een mutatie beSeptember 2010-6

21

treft aan de zij- of achtergevel? Daarnaast zijn er vaak ook administratieve gegevens die niet volledig op orde zijn en buiten ingewonnen moeten worden. Steun voor de inwinning van deze gegevens vond de gemeente Soest bij GeoCensus. Aanpak en selectie Soest is een zelfregistrerende gemeente, dat wil zeggen dat de gemeente zelf de Grootschalige BasisKaart bijhoudt. In het kader van de bijhouding/opwerking van de BAG zijn offertes gevraagd aan bedrijven die voor de gemeente iets zouden kunnen betekenen voor het detecteren en karteren van nieuwe objecten. Uitgangspunt hierbij was dat de leverancier technische vaardigheden bezat om deze klus, van analyseren en registreren, te klaren. De overweging om zelf op de fiets te springen en alle objecten na te lopen werd al snel terzijde geschoven. Het ontbreekt de gemeente aan menskracht en specifieke hulpmiddelen om dit efficiënt te doen. Wat bij de selectie meespeelde was het gebrek aan ervaring met de uitvoering van de BAG-wetgeving. Een extra voordeel zou zijn als er extern lokale kennis aanwezig was. Uiteindelijk is de gemeente in zee gegaan met GeoCensus. Zij voldeden aan alle gestelde criteria. Door de reeds aanwezige werkrelatie voelde het meteen goed om deze klus samen te klaren. Aansluitend aan de opdracht tot naverkenning zou een pandenkaart worden vervaardigd.


03-09-2010

13:53

Pagina 22

GIS

GeoCensus-controleur had deze altijd bij zich om eventueel aan bewoners te kunnen laten lezen. Voor verdere inhoudelijke informatie stonden telefoonnummers vermeld in de persberichten, alsmede op de website en in de brief. Werkwijze naverkenning Er is bij het detecteren van de elfduizend objecten niet alleen gekeken naar de wettelijke eisen die de BAG stelt aan bouwwerken. Er zijn meer zaken nagetrokken. Het standpunt hierbij was ‘éénmaal naar buiten, en alle BAG/WOZvragen meenemen’ omtrent het niet eerder bekende pandonderdeel. Dit leverde in eerste instantie een lijst met vragen op die niet erg handig was om in het veld mee te werken. Uiteindelijk kwamen er gerubriceerde keuzemenu’s, waarbij alleen maar een vinkje geplaatst hoefde te worden bij een bepaalde rubriek. Dit mede om de snelheid van werken te bevorderen. Ook werden er afspraken gemaakt over de uitvoer van de naverkenning: de naverkenning zou geschieden op wijkniveau. Unieke ID’s van de naverkende objecten werden hierbij aan het wijknummer gekoppeld. Deelleveringen werden uitgevoerd door wijken te bundelen.

Resultaten naverkenning op de kaart.

Communicatie De gemeente Soest en GeoCensus realiseerden zich dat het kennisniveau bij de inwoners en gebruikers van panden wat betreft de nieuwe BAG-wetgeving zeer beperkt zou zijn. Daarom is er gekozen om de bewoners van Soest op de hoogte te stellen van Kengetallen naverkenning BAG de naverkenning. De gemeente heeft Te controleren objecten 11.000 een persbericht opgesteld met een korte Uiteindelijk geïnventariseerde objecten 14.480 omschrijving van de wet. In het bericht Niet te controleren (niemand aanwezig, geen toestemming) ongeveer 5% werd onder meer uitgelegd dat de conTe plaatsen tussenmuren 1.802 troleur zou komen inventariseren met Telefonische reacties 60 als doel een betere bereikbaarheid voor Schriftelijke reacties 10 de diverse hulpdiensten. Ook werd aanOfficieel ingediende klachten 1 gegeven dat medewerking mede in het Doorlooptijd 5 maanden belang van de betrokkene zelf is. De website van de gemeente is gebruikt voor het plaatsen van een uitgebreid artikel op de beginpagi- ArcPad op pencomputers na over de naverkenning. Er zijn interviews gegeven aan Wanneer de controleur contact had met een gebruijournalisten van lokale media. Verder is er door B&W een ker/eigenaar, maakte hij zich bekend door legitimatie. Ook brief opgesteld, die is ondertekend door het college. De toonde hij de B&W-brief. Wanneer geen medewerking of toegang kon worden gekregen, werd er verder niet aangedrongen. Het object werd geregistreerd als ‘GEEN TOEGANG’ . De naverkenning is uitgevoerd met behulp van ArcPad, op pencomputers. Hierin werden de volgende gegevens ingelezen: de GBK als ondergrond, een kadastrale kaart om de eigenaar op te sporen (vooral voor bijgebouwen) en gekarteerde lijnen ter naverkenning. In de kaart werden vervolgens punten geplaatst en via een digitaal formulier de nodige gegevens ingevoerd. In overleg met de gemeente Soest leverde GeoCensus deze gegevens in een database aan en werden de ID’s in een tekening gezet volgens categorieën BAG, NIET BAG, NIET THUIS en GEEN TOEGANG.

Reactie gebruikers/eigenaren Omdat in de communicatiefase uitvoerig was vermeld waar verdere informatie verkregen kon worden, is er vaak gebeld met de vakinhoudelijke afdeling. Deels om de zekerheid te krijgen of dit wel klopte, maar ook om na te gaan wat de invloed was op de WOZ-aanslag. Verder verzocht één bewoner schriftelijk om de geïnventariseerde gegevens opgestuurd te krijgen. In sommige reacties werden zaken betrokken die niets met het BAG-object te maken hadden. Hierbij werden zelfs politieke discussiepunten genoemd. Ook inwo-

De website van de gemeente is gebruikt voor het plaatsen van een uitgebreid artikel op de beginpagina over de naverkenning. September 2010-6

22


03-09-2010

13:54

Pagina 23

ANDES › geodata › applicaties › mobiliteit

Zaken die niet eerder bekend waren, konden zonder probleem opgenomen worden in de systemen.

ners die niet betrokken waren bij een na te verkennen object deden melding bij de gemeente over mensen in gekleurde hesjes die aantekeningen maakten. De schriftelijke vragen zijn in een uitvoerige brief beantwoord met een afschrift aan alle raadsleden van Soest. Beoordeling Er is nu een gesloten systeem ontstaan met een uitstekende bron van informatie voor de gemeente Soest. Zaken die niet eerder bekend waren, konden zonder probleem opgenomen worden in de systemen. Dit leverde veel nieuwe objecten op (voor de WOZ) en dus inkomsten voor de gemeente. Er was niet voorzien dat er zoveel mensen telefonisch en schriftelijk zouden reageren. Achteraf bekeken zou het beter zijn geweest om eerst een brief aan de gebruikers van het te controleren object te sturen, met uitleg over de gang van zaken en vooral te vermelden wanneer men langs zou komen. Men voelde zich blijkbaar toch overvallen door het plotselinge bezoek. De niet te controleren objecten (niet thuis of geen toegang) worden bij een volgende bijhoudingsronde meegenomen. Er is voor gekozen om deze hier niet apart te behandelen omdat het percentage zo laag is. (Zie kader op pagina 22.) Anne Faes [email protected] is projectleider bij GeoCensus, Dick Snijders [email protected] is medewerker Applicatiebeheer en Ontwikkeling bij de gemeente Soest.

Andes BV Fellenoord 310

T +31(0)40 26 45 100

5611 ZD Eindhoven

F +31(0)40 26 45 108

Postbus 751

E [email protected]

5600 AT Eindhoven

www.andes.nl

September 2010-6

a Falkplan Andes company


03-09-2010

13:54

Pagina 24

Noteer nu alvast in uw agenda!

CMedia BV, uitgever van o.a. GIS-Magazine organiseert

Woensdag 24 november 2010, EXPO te Houten Dit unieke ééndaagse evenement speelt in op de trends en ontwikkelingen in de markt. De vakbeurs wordt onderverdeeld in een GEO-, CAD- en CAM-paviljoen.

• Gratis toegang • Centraal gelegen in Nederland met een speciale bus van het station Houten naar de EXPO. • Op kwaliteit en praktijk gerichte lezingen en workshops met thema’s gericht op GEO, CAD en CAM. Voor standmogelijkheden neem contact op met CMedia BV, Ruud Groothuis, Tel.: 0527 619000 of e-mail naar [email protected]

www.geoevent.nl

!


03-09-2010

13:54

Pagina 25

Agenda

De agenda bevat aankondigingen van workshops, seminars, themadagen en vergelijkbare GIS-gerelateerde activiteiten en natuurlijk ook relevante beurzen in Nederland en België. Deze agenda bevat in ieder geval de evenementen die worden gehouden in de periode tot het verschijnen van het volgende nummer. Beurzen, seminars en workshops kunnen per e-mail worden aangemeld via ([email protected]). Vermeld als onderwerp van uw mail ‘Agenda’. September 16 september Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro 16 september RoPlan Gebruikersbijeenkomst Crotec, Den Bosch E-mail: [email protected] Internet: www.crotec.nl 20 september Seminar DigiDijk ‘Inspectie waterkeringen en kunstwerken in één oogopslag’ Rijkswaterstaat Limburg, Maastricht E-mail: [email protected] of [email protected] Internet: www.hansjebrinker.com 21 september 17e Nedgraphics-dag De Reehorst, Ede Internet: www.nedgraphics.nl 22-23 september GIS Conferentie 2010 De Doelen, Rotterdam Internet: www.gisconferentie.nl 23 september Seminar DigiDijk ‘Inspectie waterkeringen en kunstwerken in één oogopslag’ Waternet, Amsterdam E-mail: [email protected] of [email protected] Internet: www.hansjebrinker.com

30 september Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro 30 september Nationaal Wegencongres Internet: www.wegencongres.nl 30 september Studiedag GIN/ FLAGIS: GIS in de Lage Landen IBBT, Gent, BE E-mail: [email protected] Internet: www.spatialist.be/ned/act/20100930_IBBT.htm 30 september RO Praktijkdag Dezta en Grontmij Grontmij, De Bilt Internet: http://software.grontmij.nl, www.dezta.nl, www.planproces.ro

Oktober

07 oktober Smallworld User Conference 2010 Benelux: GEO-informatie als een Service! Brasschaat, De Groene Jager, Belgium Tel. +31 (0)10 - 2640561 E-mail: [email protected] 08 oktober Workshop Kabels & Leidingen CAD Accent, Oss Internet: www.cadaccent.nl 13-14 oktober GIS-o-TOPO-lis “GEO-NETWERKEN” Tour&Taxis (Brussels) Internet: www.gisotopolis.be E-mail: [email protected] of [email protected] 14 oktober Nationaal Innovatieforum Veilige Samenleving 2.0 Fortis Circus Theater, Scheveningen E-mail: [email protected] Internet: www.veiligesamenleving.nl/innovatie

05 oktober RO Praktijkdag Dezta en Grontmij Gemeente Eindhoven, Eindhoven Internet: http://software.grontmij.nl, www.dezta.nl, www.planproces.ro

14 oktober Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro

05-07 oktober INTERGEO 2010 Exhibition Centre, Keulen Internet: www.intergeo2010.de

26-28 oktober Esri EMEA User Conference Rome, Italy E-mail: [email protected] Internet: www.esri.com/events/emea/index.html

23 september Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro

06 oktober SIKB Jaarcongres: Hoe krijgen we integraal werken van de grond? Provinciehuis, ‘s-Hertogenbosch Tel: 0182-540675 (Annelies Schulten) E-mail: [email protected] Internet: www.sikbcongres.nl

28 september Congres Elektrisch rijden en de gemeente De Reehorst, Ede Internet: www.stadswerk.nl

06 oktober AHN congres Spoorwegmuseum, Utrecht E-mail: [email protected] Internet: www.ahn.nl

30 september OTB-jubileumcongres ‘Stedelijke vernieuwing: naar nieuwe perspectieven’ TU Delft (aula) Internet: www.eventure-online.com/eventure/welcome.do?type=participan t&congress=92_52014&page=index

07 oktober Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro

27 oktober GoGeo-seminar Hogeschool Larenstein, Velp Internet: www.gogeo.nl 27 oktober ICTU-leveranciersbijeenkomst. Thema: ‘Rol en positie van leveranciers bij de implementatie van bouwstenen’ De Eenhoorn, Amersfoort Internet: www.e-overheid.nl

November 04 november Nirov-cursus Inleiding Planologie en Ruimtelijke Ordening (IPRO) De Observant, Amersfoort Internet: www.nirov.nl/ipro

Ga voor de meest actuele informatie naar de agenda op www.gismagazine.nl September 2010-6

25


03-09-2010

13:54

Pagina 26

GIS

Betere veiligheid door datakwaliteit

S a m e n we rke n i n d e e n e rg i e b ra n c h e Door Remco Takken

Netbeheerders komen steeds meer onder controle van de overheid, en dus wordt het ook belangrijker om goede informatie te hebben over de netten. Niet alleen de ligging, maar ook de wijze van structurering, het materiaalgebruik en de actuele kwaliteit. Cogas en Rendo stapten gezamenlijk in een project dat draaide om modernisering van de bedrijfsmiddelenregistratie.

Bij het vectoriseren van de disciplines gas, elektra en CAI-kabel, neemt Cogas ook alle huisaansluitingen mee in het geheel. Beeld: © Cogas

De

kleine netbeheerders Cogas en Rendo gebruiken al jaren GIS-producten van Intergraph. Beide organisaties hebben in de loop der jaren onafhankelijk van elkaar add-ons bijgebouwd, hetzij op het platform Framme, hetzij op GeoMedia. Vanuit een technisch, licentie- of ondersteuningsuitgangspunt gezien was er geen reden om de bestaande software uit te faseren. De systemen moesten echter ook in de toekomst geschikt blijven voor de voortschrijdende eisen, bijvoorbeeld van regulerende instanties die een gemakkelijke beschikbaarheid van data eisen. Bart Vogelzang, manager Netbeheer bij Cogas in Almelo: “Niet alleen wijzelf vinden datakwaliteit belangrijk. Denk ook aan al die partijen die over onze schouder meekijken: het Agentschap Telecom, het Staatstoezicht op de Mijnen, de Energiekamer, de arbeidsinspectie.”

Upgrade naar nieuw datamodel Eind 2008, begin 2009 ging ook netbeheerder Rendo nadenken over een upgrade. Han Leenstra, manager ICT bij Rendo in Meppel: “Wat wij wilden was vrij ingrijpend: er zou nieuwe programmatuur nodig zijn, en een nieuw datamodel. We wisten dat Cogas hier ook mee zat, en wij wisten dat zij ook op hetzelfde platform uitkwamen: G/Technology, het nieuwste platform van Intergraph.” Om te beginnen gingen de twee netbeheerders onafhankelijk van elkaar met hun leverancier in gesprek over modernisering en evolutie van hun bedrijfsmiddelenregistratie. In april 2009 ontstond de samenwerkingsdriehoek Cogas/ Intergraph/ Rendo. Leenstra: “We zouden hetzelfde ontwerp en dezelfde structuren genereren. De gedachte tot samenwerking werd

September 2010-6

26

Detail van gasstations worden bij Cogas volledig gemodelleerd, zodat er netberekeningen en traces door de stations heen kunnen plaatsvinden. Beeld: © Cogas

gestimuleerd vanuit de directies. Synergie te bereiken door op allerlei gebieden met andere netbeheerders proberen hetzelfde te doen.” Leenstra (van netbeheerder Rendo) vindt het niet meer dan logisch dat netbeheerders samenwerken bij hun streven naar standaardisatie en kwaliteitsverbetering: “Wat we nu gezamenlijk doen, biedt voordelen in de toekomst. Samenwerken aan nieuwe ontwikkelingen en nieuwe functionaliteiten: zeker!” Vanuit het Cogas-kantoor in Almelo zegt Vogelzang: “We zien elkaar als collega’s en, als relatief kleine netbeheerders, ook als bondgenoten. Intergraph was daar gevoelig voor. We doen bijvoorbeeld onze opleidingen en kennisuitwisseling samen.”


03-09-2010

13:54

Pagina 27

,ĞĞŌƵŚĞƚŐĞǀŽĞůĚĂƚ ŚĞƚďĞŚĞĞƌǀĂŶƵǁůƵĐŚƞŽƚŽ͛Ɛ ďĞƚĞƌŬĂŶ͍ hǁŐĞǀŽĞůďĞĚƌŝĞŐƚƵŶŝĞƚ͘͘͘͘

De oude situatie (FRAMME) en de nieuwe (G/Technology) naast elkaar. Duidelijk te zien is dat FRAMME nog vooral CAD-georiënteerd was. Beeld: © Rendo

Digitaal, lastig te borgen Sec bekeken geschiedde de registratie door de beide netbeheerders al volledig digitaal, maar feitelijk waren de verzamelde gegevens nog niet te ‘borgen’. De bestaande systemen waren goed gevuld, maar dwongen bijvoorbeeld geen integriteit af met betrekking tot materiaalgebruik en bouwjaar. Verder bevatten de databases in de loop der jaren opgebouwde vervuiling. Deze zou kunnen worden opgelost door middel van business-rules in de software. Er zou direct winst te behalen zijn door het verkrijgen van eenduidigheid, los van eventuele nieuwe functionaliteit in de software.

DĞƚZ^WK>>KďĞŚĞĞƌƚƵƵǁŐĞŽͲŝŶĨŽƌŵĂƟĞƐŶĞůůĞƌ ĞŶĞĞŶǀŽƵĚŝŐĞƌĚĂŶƵŽŽŝƚǀŽŽƌŵŽŐĞůŝũŬŚĞĞŌŐĞŚŽƵĚĞŶ͘ ,ĞƚƵŶŝĞŬĞĐƌĂǁůŝŶŐĞŶŚĂƌǀĞƐƟŶŐĚĞƚĞĐƚĞĞƌƚǌĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ƵǁŐĞŽͲĚĂƚĂĞŶůĞŐƚĚĞŵĞƚĂĚĂƚĂǀĂƐƚ͘sŝĂǀŽŽƌĂĨ ŝŶŐĞƐƚĞůĚĞƌĞŐĞůƐǁŽƌĚƚĚĞĚĂƚĂĂƵƚŽŵĂƟƐĐŚǀŽŽƌĚĞ ĚĂĂƌƚŽĞďĞǀŽĞŐĚĞŐĞďƌƵŝŬĞƌƐŽŶƚƐůŽƚĞŶ͘ ŝƚĂůůĞƐŶĂƚƵƵƌůŝũŬǀŽůůĞĚŝŐK'ĞŶ/^KĐŽŵƉůŝĂŶƚ͘ Z^WK>>KƐƚĞůƚƵǌĞůĨƐŝŶƐƚĂĂƚŽŵŽŶͲƚŚĞͲŇǇ ďĞǁĞƌŬŝŶŐĞŶƵŝƚƚĞǀŽĞƌĞŶŽĨĂŶĂůǇƐĞƐƚĞĚŽĞŶ͕ŵŝĚĚĞůƐ ŚĞƚŬƌĂĐŚƟŐĞtĞďWƌŽĐĞƐƐŝŶŐ&ƌĂŵĞǁŽƌŬ͘

Asset-management Bij het toevoegen van een intelligente dimensie aan de reeds aanwezige gegevens, is het geheel gemakkelijker in te zetten bij geïntegreerd asset-management, oftewel bedrijfsmiddelenbeheer. Vogelzang heeft een duidelijke visie op asset-management bij Cogas. “GIS is hierbij mijns inziens ondersteunend. Het is dan ook een bewuste keuze om GIS los te trekken van de tekenkamer. Tekenaars ‘zitten’ van nature dicht bij de projectleider, zij kennen zo’n project erg goed. GIS heeft echter ook meer te maken met automatiseren dan met ‘sec’ tekenen.” Zo kijkt Vogelzang met belangstelling naar nieuwe functionaliteiten voor assetmanagement: “Denk aan het geografisch vastleggen van lekken, en deze combineren met leeftijd, materiaalkeuze of de naam van de aannemer in geval van nieuwbouw.”

Z^WK>>KǁĞƌŬƚƉƌŝŵĂŝŶĞĞŶ^KŽŵŐĞǀŝŶŐĞŶ ƉĂƐƚŶĂĂĚůŽŽƐŝŶƵǁďĞƐƚĂĂŶĚĞ'/^ŝŶĨƌĂƐƚƌƵĐƚƵƵƌ͘

Imagem is master reseller voor ERDAS in de Benelux. <ŝũŬŽƉǁǁǁ͘ŝŵĂŐĞŵ͘ŶůǀŽŽƌŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽĨďĞůϬϭϴϮͲϯϵϵϵϭϲ

September 2010-6

27


03-09-2010

13:54

Pagina 28

GIS

De datakwaliteit wordt onder meer geborgd door het koppelen van het jaar van aanleg met een materiaal.

Het Duitse model In Duitsland bestaat een standaardoplossing voor netbeheerders, G!NIUS genaamd, die door ongeveer veertig Duitse Intergraph-gebruikers wordt gehanteerd. Intergraph Benelux wees Cogas en Rendo op het bestaan hiervan. Henk de Lange, technical director bij GIS-leverancier Intergraph, zegt: “Toen we merkten dat er interesse was, heeft Intergraph Benelux versneld informatie uit Duitsland laten komen, en is er zeer serieus naar gekeken. Kiezen voor een bestaande standaard heeft duidelijke voordelen. Niet alleen hoef je zelf minder te ontwikkelen, ook is de kans op fouten kleiner. Ook het inhaken op nieuwe ontwikkelingen wordt gemakkelijker.” Intergraph bracht de mogelijkheden voor Cogas en Rendo terug tot drie keuzes voor de toekomst: gewoon doorgaan met het eigen datamodel, de ‘Duitse standaard’ kiezen, of de bestaande modellen zoveel mogelijk bij elkaar brengen. Het is het laatste geworden, waarbij tussen de tachtig en negentig procent van het nieuwe datamodel van Cogas en Rendo gelijk is aan het ‘Duitse model’. Verschillen zijn onder meer te zien in het gebruik van andere materialen, diameters en de weergave van symbolen. De essentie, data en objecten, oftewel de te modelleren zijn, assets, zijn identiek. Nieuw datamodel Toen de keuze werd gemaakt voor het nieuwe datamodel, wilde Cogas niet al-

les overnemen van het Duitse model. Vogelzang: “In het Duitse model kregen we niet alles wat we wilden, maar er zaten ook een aantal goede dingen in die Cogas zelf nog niet had bedacht. Toch wilden we niet één-op-één overstappen. Doordat er de nodige Duitse Gründlichkeit was toegepast, zag je hele specifieke wensen van slechts enkele gebruikers terug. Wij wilden die bagage niet.” Rendo accepteerde in eerste instantie dat er in het Duitse G!NIUS meer functionaliteit aanwezig was dan nodig, maar ging mee in de beslissing om toch, samen met Cogas, een nieuw datamodel te ontwikkelen. ICT-manager Han Leenstra: “Dat is echter nog steeds sterk aan G!NIUS gelieerd.” In de praktijk Cogas en Rendo komen met verschillende voorbeelden die laten zien hoe er wordt gewerkt met het nieuwe datamodel. Bij het vectoriseren van de disciplines gas, elektra en CAI-kabel, neemt Cogas een unieke positie in doordat ook alle aansluitleidingen zijn meegenomen in het geheel. Vogelzang: “Wettelijk is dit niet verplicht, maar het is beter om het toch te doen. Het scheelt bijvoorbeeld bij het lekzoeken. Men heeft in een straat met zestig woningen nu één kaart nodig in plaats van een kaart plus zestig losse digitale schetsjes. Ook voorkomt het dubbele vastlegging van gegevens in een digitale kaartenbak voor schetsen en GIS, en last-but-not-least: licentiekosten.

September 2010-6

28

Door de samenwerking zit deze optie nu in het GIS en kan Rendo deze ook gebruiken.” Bij Rendo in Meppel wijst Leenstra op de ingevoerde uniformeringen: “Het komt er op neer dat we in ons nieuwe GIS nu vier lagen hebben: hoge druk gas, lage druk gas, middenspanning en laagspanning/ openbare verlichting. Daar komt bij dat we nu hoge en lage druk gas hebben gekoppeld. Hiermee kunnen we te zijner tijd door de netten en stations heen rekenen. Dat geldt ook voor elektriciteit. Dat betekent dat je de belastingen die je op het laagspanningsnet hebt, kunt doorrekenen naar de belastingen op het middenspanningsnet. We weten van iedere aansluiting de belasting. Als we die projecteren en doorrekenen tot de belasting op een bepaalde trafo, dan kun je dit vertalen naar een belasting op de middenspanning. Dat is een duidelijk voordeel.” In India is ten behoeve van de datamigratie een data-mapping-tool ontwikkeld, die de oorspronkelijke databron uitleest en het doel omschrijft. Gebruikte producten Medio 2010 zijn Cogas en Rendo in productie op G/Technology 10.1, de nieuwste versie van Intergraph’s GISen assetmanagementplatform, beiden zetten daarnaast ook GeoMedia in. Cogas Cogas gebruikt voor het muteren het qua beheerkosten interessante G/Technology. Het dwingt de gebruiker tot een grotere mate van uniformiteit in de mutaties en bij inwinning. Vogelzang: “We hebben nu een goede borging in de combinatie van materialen en diameters.” De eigenschappen zitten er grotendeels in, de volgende stap is netwerklogica. Het reeds aanwezige GeoMedia is behouden voor analyse en data-export. Bovendien zijn in een eerder stadium al specifieke Cogaswensen ingebouwd. Rendo Ook bij Rendo in Meppel wordt G/Technology ingezet voor het tekenen en opslaan. Leenstra: “We gebruiken GeoMedia nog wel, maar vooral voor het bevragen van de database: analyse en extracties. GeoMedia legt heel gemakkelijk koppelingen tussen verschillende databases. We zouden GeoMedia niet per se hoeven hebben, maar het


03-09-2010

13:54

Pagina 29

GIS

biedt mooie mogelijkheden om koppelingen in grafische zin te realiseren.” G/Technology genereert de grafische database met z’n data. Ook bij Rendo speelt de goede borging een rol, aldus Leenstra: “Veel van onze data waren vroeger ‘free format’: diameter en materiaalsoort werden op verschillende wijze vastgelegd. Nu is echter alles geüniformeerd. We hebben een stuk consistentie ingebouwd tussen de verschillende data-elementen: jaartallen en diameters zijn bijvoorbeeld gelieerd aan de discipline waar het voor gebruikt wordt. In concreto: materialen die in de jaren zestig en zeventig werden gebruikt, kunnen nu niet meer, ook niet per abuis, geplaatst worden.” Jaren vooruit Het samen overleggen en vergaderen, het heen en weer pendelen tussen de kantoren van Rendo in Meppel en Cogas in Almelo kostte ‘wat inspanning en tijd’ aldus Leenstra, maar: “We hebben scherp voor ogen kunnen hou-

den wat het doel was. Intergraph heeft hierin een goede rol gespeeld. Als je kijkt naar dit soort transitietrajecten, zijn het vaak langdurige exercities. Wij hebben dit echter in een jaar tijd kunnen afronden. Dat vind ik een goede prestatie: we hadden negen maanden ingepland, zijn uitgekomen op elf maanden, en alles binnen budget.” Ook Vogelzang is tevreden over de samenwerking. “Intergraph doet de implementatie zelf. Wat je bij andere partijen soms mis ziet gaan, is dat de leverancier iets belooft wat de implementatiepartner niet waar kan maken. Als eindgebruiker heb je daar geen grip op. Ik wil absoluut geen tijd verspillen aan het managen van de samenwerking tussen leveranciers.” Leenstra onderschrijft dit van harte: “Niet moeilijk doen, geen derde partij erbij. Dat zegt ook Intergraph. Zij kennen de exacte situatie, bijvoorbeeld de werkwijzes van de afdeling Configuratiebeheer. Dat maakt het werken heel gemakkelijk.”

Kwalitatief is er een gigantische slag gemaakt bij zowel Cogas als Rendo. Niet alleen zijn de digitale tekeningen gestandaardiseerd en opgeschoond, ze zijn ook rustiger geworden. Dezelfde informatie is aanwezig, maar is nu gestructureerd en met minder doublures. www.intergraph.com/global/nl

Altus met LNR NET: de ideale combinatie

24 maanden Altus APS-3

sEENVOUDIG sPRECIES sBETROUWBAAR sALLESGEÕNTEGREERD sGPS / Glonass / Galileo

met LNR NET vanaf

%750 per maand! (Vraag naar de voorwaarden)

Maak kennis met de nieuwste Altus APS-3 ontvanger. Deze ontvanger is eenvoudig van opzet, robuust, weegt nog geen 2 kg en is bijzonder compact. U kunt nu de voordelen van het meest betrouwbare en veelzijdige referentienetwerk LNR NET in combinatie met deze ontvanger ervaren!

Profiteer van de eenvoud van de Carlson SurvCE software en meet nog efficiënter met een veldboek naar keuze. Navigation Solutions en LNR NET laten u voordelig met deze aanbieding kennismaken. Neem vrijblijvend contact op voor een oriënterend gesprek.

Fluweelboom 2

Verrijn Stuartlaan 1A

4101 JX Culemborg T: +31 (345) 532427 www. navigationsolutions.eu

2288 EK Rijswijk T: +31 (70) 4134000 www.lnrnet.nl

September 2010-6

29


03-09-2010

13:54

Pagina 30

CycloMedia Technology B.V.

Verkeersbordeninventarisatie CycloMedia biedt u een: KZg`ZZghWdgYZcYViVWVhZbZi

Jubileumactie: CycloMedia bestaat dit jaar 30 jaar!!!

daarin opgenomen: - X,Y positie van de

9VVgdbYdZcl^_jZZc[ZZhiZa^_`VVcWdY#KddgYZZZghiZ

kZg`ZZghWdgYdehiZaa^c\bZi

(%\ZeaVVihiZkZg`ZZghWdgYZcYViVWVhZ"dgYZghW^ZYZc

ZZc\Zb^YYZaYZVWhdajiZ

l^_jZZc`dgi^c\kVc(%VVcdeYZhiVcYVVgYeg^_h#

cVjl`Zjg^\]Z^YkVc&"(Yb " KVhihiZaa^c\WdgYineZ

Lâij\ZWgj^`bV`ZckVcYZoZVVcW^ZY^c\4

CZZbYVccj\Z]ZZakg^_Wa^_kZcYXdciVXidebZi8nXadBZY^V0

met een detectieen classificatiescore kVc3.%kVcVaaZWdgYZc

Wessel van Hoek via kZg`ZZghWdgYZcVXi^Z5XnXadbZY^V#Xdb d[k^V%)&-"**+&%%

?VVga^_`hZVXijVa^hVi^Z!lVVgW^_VaaZ bjiVi^Zh^cZZcYViVWVhZldgYZc aangeleverd voor een fractie van YZeg^_h

KORTING

Made in

CycloMedia Technology B.V.

Postadres Postbus 68, 4180 BB Waardenburg

Bezoekadres Achterweg 38, 4181 AE Waardenburg

Telefoon + 31 (0)418 55 61 00 Fax + 31 (0)418 55 61 01

E-mail [email protected] Internet www.cyclomedia.com

com com


03-09-2010

13:54

Pagina 31

Column

A p p e l s e n p e re n e n … Allen kunnen ze het. Klimaatwetenschappers, verzekeraars, banken, beursgenoteerde bedrijven en zo zijn er nog wel een paar dwarsstraten te noemen, waar ik niet zo gauw op kan komen. En dan hopen we nog dat het maar het topje van de ijsberg is: de manipulatie van cijfers en het jezelf rijk rekenen. De kranten staan er de laatste jaren bol van. De resulterende schandalen, inclusief allerhande sappige en schokkende details, vliegen ons om de oren. Voor veel organisaties is, of wordt, geldbesparing een belangrijk punt op de agenda. Voor de aanschaf van nieuwe software worden daarom analyses gedaan hoeveel er kan worden bespaard met behulp van deze software, of in vergelijking met aanwezige applicaties en/of vergeleken met concurrerende pakketten. Het is dan allereerst zaak om objectief vast te stellen welke punten in een TCO (Total Cost of Ownership) of ROI (Return on Investment) er werkelijk toe doen. Beter gesteld: zo objectief mogelijk. Hoe weet je immers wat je wel of niet in de berekeningen en vergelijkingen moet meenemen?

Soms beslist een kleine minderheid van zware expert-gebruikers dat de grootste groep (de leken-gebruikers) niet zonder al die specifieke expert-functies kan. In dit laatste geval wordt over het hoofd gezien dat met de 80-20 regel de meerderheid van de gebruikers ook het volle pond betaalt, zonder het volle pond aan waarde nodig te hebben. Gelukkig is men er zich binnen de overheid van bewust dat er iets moet gebeuren. Zo gaat de Rekenkamer nu, in opdracht van de Tweede Kamer, een methodiek en berekening opstellen waarin open source software wordt vergeleken met de huidige toegepaste gesloten software. Deze berekening heeft betrekking op de Rijksoverheid en de lagere overheden, zoals gemeenten en waterschappen. Hopelijk geeft het resultaat de inkopers binnen de overheid voldoende houvast om, zonder de door leveranciers gesponsorde berekeningen en rapporten, tot een maatschappelijk verantwoord oordeel te komen bij overheidsbestedingen.

Neem de vraag of open source software bij aanschaf en in gebruik goedkoper is ten opzichte van gesloten software. Hier speelt een aantal zaken mee. Het meest in het oog springende is het verschil in licentiekosten. Dat is een helder kwantificeerbaar bedrag, dat je bij open source niet betaalt, bij andere software wel. De overige kosten gaan in alle gevallen op. Denk aan training, onderhoud, helpdesk en beheer. Die kostenposten zijn één-op-één vergelijkbaar te maken. Discutabel wordt de vergelijking als de ‘zachte kosten’ worden meegerekend. Zeker als die niet gekwantificeerd worden. Denk daarbij aan ‘administratieve rompslomp’ of, nog ongrijpbaarder, ‘kennis’. Het zichtbaar maken of onzichtbaar houden van kosten is ook zo’n fenomeen. Dit is te bereiken door kostenposten wel (of juist niet) naar andere afdelingen te schuiven. Of uit te smeren over meer of minder belanghebbenden. Ook worden kostenposten wel eens ‘vergeten’ of ten onrechte toegewezen, omdat ‘de financiële administratie nu eenmaal zo rekent’.

Marc Vloemans [email protected] is directeur/ mede-oprichter van B3 Partners BV. www.b3partners.nl September 2010-6

31

karikatuur: Miron Ziekman

Zelfs de vraag wat een applicatie nu wel of niet moet kunnen, is een oorzaak van verkeerde beslissingen. Hoe vaak worden nooit gebruikte functies opeens belangrijk genoeg gevonden om toch voor te betalen? Of, functies zitten dusdanig aan elkaar vast dat je ongewenste extra’s toch moet accepteren. Soms ook wordt besloten met een reeds bekende leverancier in zee te gaan, die eigenlijk iets anders heeft geleverd, ‘maar ach, het lijkt er voldoende op’. Mocht er iets misgaan, dan zijn meerdere afdelingen tegelijk de Sjaak.


03-09-2010

13:54

Pagina 32

6 , * 5 ( ' $ , 17 0,1 7 ( ( 5 6( ( ( ) 1 1&( 3/ 2 0 & 5( 2 6 & *, 1)( 1 ( &2 ( ( 5

6 , * & 5 $ 3

6(37(0%(55277(5'$0 +HW3UHFRQIHUHQFH6HPLQDUµ$UF*,6 HHQFRPSOHHW'*,6¶QHHPWXPHHLQGH ZHUHOGYDQ'JHRJUD¿VFKHLQIRUPDWLH0HW $UF*,6NXQWXRSWLPDDOJHEUXLNPDNHQYDQ GHQLHXZHPRJHOLMNKHGHQHQLQ]LFKWHQGLH 'JHRJUD¿VFKHLQIRUPDWLHXELHGW$QDO\VHHU KRHGHFRQVWUXFWLHYDQHHQQLHXZÀDWJHERXZ GHKXLGLJHVN\OLQHEHwQYORHGWRILQVSHFWHHU GHRQGHUJURQGYDQHHQVQHOZHJPHW 'GZDUVGRRUVQHGHQ9DQNOHLQH'PRGHOOHQ WRWHHQYROOHGLJH9LUWXDO&LW\$UF*,6KHHIW HHQH[WUDGLPHQVLHDDQQLHXZHPRJHOLMNKHGHQ RSKHWJHELHGYDQYLVXDOLVDWLHSHUIRUPDQFH GDWDPDQDJHPHQWHQDQDO\VHVRPWHZHUNHQ PHW'GDWD 6&+5,-)80(7((1,19,$ :::(65,1/:25.6+236 (0$,/92250((5,1)250$7,(1$$5 23/(,',1*(1#(65,1/


03-09-2010

13:54

Pagina 33


03-09-2010

13:55

Pagina 34

Rijkswaterstaat Verschillende diensten vullen elkaar aan in de combinatie Kragten, Grontmij en Atkins.

Atkins, Grontmij en Kragten

G e o - ve rl e n g s t u k R i j ks wa t e rs t a a t Door Sonja van Poortvliet

Ingenieursbureaus werken samen om de regionale en landelijke diensten en projectorganisaties van Rijkswaterstaat de komende jaren te voorzien van geo-informatie, geodata en geokennis. Op basis van vertrouwen wordt geleerd, geïnvesteerd en geïnnoveerd.

K

un je samenwerken terwijl je elkaars concurrent bent? De combinatie Grontmij, Kragten en Atkins bewijst van wel. Peter van de Ven, directeur Kragten: “Onze diensten vullen elkaar aan en samen kunnen we landsdekkend opereren. Wij opereren vooral in het zuidoosten, Grontmij in de overige regio’s. Daarnaast vullen onze diensten elkaar aan, bijvoorbeeld wanneer het gaat om zaken die wij niet doen, zoals waterpassen.” Hij vervolgt: “Niet alleen de aanvulling op elkaar maar ook onze aanpak bleek overeen te komen: face to face, op basis van vertrouwen, dus niet meteen een juridische aanpak.” Jaap van der Weele, verantwoordelijke Geodesie bij Grontmij: “Door onze gezamenlijke aanpak, zijn we in staat een meerwaarde te creëren. Met onze diensten kunnen we Rijkswaterstaat uitstekend van dienst zijn.”

Gunstige manier van aanbesteden Voor het perceel ‘Geo-Informatieproducten en -diensten’ zijn vier partijen geselecteerd die langlopende contracten zijn aangegaan. Het perceel GIS-dienstverlening is exclusief aan de combinatie Grontmij/ Kragten gegund. “Deze nieuwe manier van aanbesteden ervaren wij als veel gunstiger dan voorheen”, vertelt Van de Ven. “Want voor

Uit de GIS Catalogus kan Rijkswaterstaat op afroep producten en diensten afnemen.

September 2010-6

34

2006 ging het om veel specifiekere onderdelen en diende je je per dienst, zoals DTM-metingen of KernGIS, te kwalificeren. Je kwam dan met zo’n 25 andere bedrijven op een longlist te staan en door middel van loting werden drie partijen voor een bepaald onderdeel geselecteerd. Eén ervan werd het werk gegund. Had je pech, dan was je voortdurend in de running om geselecteerd te worden zonder dat het iets opleverde. Gelukkig is dat vanaf 2006 veranderd.” Afroep GIS-dienstverlening en Geo-informatieproducten Afroep GIS-dienstverlening is voor Grontmij ‘een oude bekende’. Hilbert Davelaar, projectleider GIS & ICT: “Grontmij levert al acht jaar GIS-producten en -diensten aan Rijkswaterstaat in de vorm van een staffelcontract. Uit de GIS Catalogus kan Rijkswaterstaat


03-09-2010

13:55

Pagina 35

Rijkswaterstaat

ficiënt en gericht werken. Weten wat je wilt en gebruik- maken van de aanwezige geografische data. De vernieuwing voor de combinatie zit in het zoeken naar de meest optimale mogelijkheden voor het invullen van de percelen. Hierdoor kunnen de bedrijven hun eigen producten en diensten verder ontwikkelen in dienst van Rijkswaterstaat, maar ook op andere gebieden. Kwaliteit gewaarborgd Maandelijks worden rapportages opgesteld van afgeronde projecten, projecten kwaliteitsplannen en voert Rijkswaterstaat steekproeven uit e om de kwaliteit van de data v e ti a nov ik van in u r te waarborgen. Het klinkt b e g t or he teren vo p volgens Dave laar strenger dan het is. o te . ijheid igheid er de vr uwkeur a “Er wordt niet zozeer gecontroleerd is n t e a g ta o h ters ken met Rijkswa om fouten te vinden, maar om een exstechnie g ing met k in r n e in w n inw geo-informatie. Digitaal Terrein Mo- tra verbeteringsslag in de kwaliteit van In same del-metingen, laserscanning van door- de data en de dienstverlening aan te op afroep producten en diensten afne- rijdprofielen, opbouw en revisie van brengen. De focus ligt niet op het eindmen. Topografische kaarten bijvoor- Digitale Topografische Bestanden product maar op de procedures. Die beeld, of boorplatformen in het geval (DTB’s) zijn daarvan enkele voorbeel- controle biedt inzicht en kansen. van RWS Noordzee. Het gaat dan om den. Waardoor gaat iets niet goed en hoe kunnen we hier op anticiperen? Dat is kaartproductie en analyse, dataverwerde volwassenheidsfase die we met king, het maken van producten met Innovatie Rijkswaterstaat, businessapplicaties en Kragten, Atkins en Grontmij hebben Rijkswaterstaat in gang hebben gezet.” de inzet van capaciteit en kennis. Het nu tijd om te innoveren in de vorm van verschil is dat het de afgelopen twee een meerjarig contract met Rijkswaterwww.atkinsglobal.com www.grontmij.nl jaar via de raamovereenkomst Geo- staat. “De raamovereenkomst werkt www.kragten.nl diensten verliep en nu via de raamover- voorwaardenscheppend om wederzijdeenkomst Datadiensten.” Het perceel se innovatie te ontwikkelen”, aldus Van ‘Geo-informatieproducten en -dien- der Weele. “Zonder dit kader was het sten’ gaat over het voorbereiden, zeker niet mogelijk geweest.” De verinwinnen, verwerken en leveren van nieuwing zit voor Rijkswaterstaat in ef-

QINSy MOBIEL LASER SCANNING S O F T W A R E

• Data Acquisitie Software • Real-time DTM puntberekening • Real-time DTM visualisatie • Real-time kwaliteitscontrole • Systeem integratie Huis ter Heideweg 16 - 3705 LZ Zeist - [email protected] - 030 6941 200 September 2010-6

35


1

2

3

4

5

6

7

03-09-2010

8

9

10

13:55

11

12

Pagina 36

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

2

RO en Effectiviteit Crotec is vooral bekend van de RoTotaal oplossing waarmee het Wro proces voor alle ruimtelijke plannen op basis van de standaarden soepel en gebruiksvriendelijk verloopt. Vanuit een constant proces van vernieuwing presenteert Crotec twee noviteiten op het gebied van het digitale beheer en geavanceerde communicatie binnen de ruimtelijke ordening.

WABO en Welstand Op 1 oktober 2010 treedt de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking, dit houdt onder andere in dat er voortaan één integrale vergunning voor plaatsgebonden projecten wordt afgegeven: de omgevingsvergunning. Onder de Wabo blijft welstandstoezicht mogelijk waarbij het beleid van een gemeente is vastgelegd in een welstandsnota. De huidige welstandsnota’s zijn echter niet ‘Wabo-proof’. Het is mogelijk om nu al een start te maken met de actualisatie van de welstandsnota door middel van een reparatie. Crotec ondersteunt deze reparatie, die in samenwerking met Croonen Adviseurs wordt uitgevoerd middels de opbouw van een digitale welstandsnota, inclusief plaatsing van de nota op internet. Optioneel is de levering van een beslisboom voor het vergunningvrij bouwen mogelijk, deze geeft direct antwoord op de vraag: “Vergunning nodig, of niet?”.

Internet in het veld Inventarisaties direct invoeren in interactieve digitale kaarten. Selecteer met een klik in de kaart direct het correcte perceel en voer alle gegevens in. Projectleiders, opdrachtgevers en overige belanghebbenden kunnen LIVE het proces volgen. Communicatie op basis van bestaande en ingevoerde informatie. Plaats opmerkingen rechtstreeks in de kaart, internet communicatie Crotec bv Parallelweg 21 5223 AL ‘s Hertogenbosch Schrevenweg 3-18 8024 HB Zwolle Postbus 2447 5202 CK ‘s Hertogenbosch T 073 523 3950 F 073 523 3998 www.crotec.nl [email protected]

tussen de belanghebbenden wordt hiermee per direct vanzelfsprekend en vooral effectief.

RoTotaal RoTotaal is dé integrale oplossing die het totale ruimtelijke ordening proces ondersteunt.

Zie www.crotec.nl voor meer informatie of mail naar [email protected].


03-09-2010

13:55

Pagina 37

Column

We l b i j m i j n v o o r t u i n ? Niet iedere burger in Nederland is zich bewust van het belang van een goed beheer van de openbare ruimte. Veel burgers maken zich vaak zorgen over wat de overheid bij hen in de buurt onderneemt. Dit ‘niet in mijn achtertuin’-syndroom kan echter ook positieve effecten hebben: zo spelen burgers soms een directe rol bij het beheer van de openbare ruimte. Echter, zolang ze maar direct voordeel zien. In Amerika gebeurt het al; burgers die een stukje van de openbare ruimte onder hun hoede nemen. Een soort burgerverantwoordelijkheid op straat. Een bekend voorbeeld is het initiatief adopt-a-highway, waarbij burgers en organisaties een stuk snelweg adopteren en het geregeld schoonmaken.

e

Maar wie is eigenlijk echt verantwoordelijk voor de openbare ruimte? De gemeente? Of ook de e

e-

n

g

e-

e

burgers? Kijken we niet te gemakkelijk naar de gemeente? Die moet het maar oplossen! Hoe het ook kan bleek in Oudewater. Tijdens een inspraakavond werd flink geklaagd over het onderhoud van de wijk. Iemand opperde daarop om zelf in actie te komen en de gemeente een handje te helpen. Zo’n 15 mensen kwamen op een zaterdag met bezem en snoeischaar in actie, de gemeente leverde de faciliteiten. Op een veel grotere schaal heeft Letland een ‘big cleanup day’ georganiseerd, waarbij zo’n 50.000 burgers in honderden gemeenten grote schoonmaak hielden. Zo kan het ook. Maar, goed beheer van de openbare ruimte is meer dan een opruimactie. Er is structuur en vooral infrastructuur nodig, en het oog van de professional die een brug slaat naar datgene wat burgers kunnen bijdragen. Een stukje van die brug zag ik tijdens mijn recente bezoek aan de VS. Burgers kunnen met hun mobiel van het type iPhone, Blackberry, Android (in ieder geval met een GPS), een foto maken van de openbare ruimte en daarmee een melding doen. Niet alleen over de losse stoeptegel, maar ook over een auto die lastig of onveilig geparkeerd staat. En natuurlijk kunnen ze ook hun vragen stellen. Burgers kunnen stemmen over de inbreng van anderen. Zo’n ‘toepassing’ heeft weinig om handen: maak een foto en verstuur. Maar het belangrijkste is dat de gemeente deze meldingen mee kan nemen in de eigen informatie-infrastructuur. Zo wordt het mogelijk om de status van de incidenten overzichtelijk via een kaart te communiceren (gemeld, verwerkt, afgewezen, niet aangetroffen) aan de betrokken burger. Ook kan men analyses doen op de meldingen van burgers: in welke wijken worden welke meldingen gedaan, is er een relatie met het beleid over een onderwerp? De analyses rondom de plaats en het type graffiti, door burgers gerapporteerd, leidden voor de beleidsmedewerkers van een gemeente in de VS tot een geslaagde aanpak van de overlast. Transparantie van het beleid en betrokkenheid van de burger staan hoog in het vaandel bij de overheid. Met nieuwe technologieën en integratie in bestaande systemen is dit ook voor de openbare ruimte een bereikbaar doel geworden. Zo kunnen burger en overheid samen de verantwoordelijkheid op zich nemen voor het goed op orde maken van de openbare ruimte. Mark Herbold [email protected] CEO Esri Nederland en bestuurslid GeoBusiness Nederland

September 2010-6

37


03-09-2010

13:55

Pagina 38

Evenement

Raamwerk voor samenwerking

4e

C o n f e re n t i e K ra k a u

INSPIRE

Door Monique van Scherpenzeel

Vanuit Nederland reisde een vertegenwoordiging van diverse organisaties af naar de INSPIRE Conferentie in Polen. We zijn nu echt in de implementatiefase beland, waarbij in ieder geval voor annex 1 duidelijk is wie voor het ontsluiten van welke datasets aan de lat staat. Waarschijnlijk dat daarom de belangstelling voor de conferentie groter was dan andere jaren.

De organisatiekant van INSPIRE werd op de conferentie herhaaldelijk aan de orde gesteld. Van het bestuderen van menselijke gedragspatronen vanuit de wetenschap tot het samenwerkingsvoorbeeld Publieke Dienstverlening op de Kaart, waarbij een aantal rijkspartijen in Nederland samen optrekt

om onder andere hun INSPIRE-opgave te realiseren. Twee werelden die ook wat dichter bij elkaar zijn gekomen, zijn die van INSPIRE en de standaardenwereld. In de IOC-taskforce heeft Nederland gepleit voor het beter aansluiten van de INSPIRE-requirements en de standaardenorganisaties.

September 2010-6

38

Werk in uitvoering Een van de recente mijlpalen vanuit INSPIRE is het opleveren van een rapportage over aantallen datasets en metadata, alsmede een meer beschrijvend deel over de organisatie van INSPIRE in het desbetreffende land. Wat in ieder geval duidelijk is geworden, is dat er nog veel tijd gestoken zal dienen te worden in het vergelijkbaar maken van de resultaten vanuit de verschillende landen. Het relatief lage percentage metadata dat in Nederland beschikbaar is in vergelijking met bijvoorbeeld Spanje, zal ongetwijfeld ook te maken hebben met het feit dat in Nederland metadata pas worden meegeteld als deze in het Nationaal Georegister zijn opgenomen, en als deze met goed gevolg door de validator is gekomen. Spanje meent al over metadata te beschikken als enkel de naam van de metadataset bekend is. Een andere belangrijke ontwikkeling is het starten van de thematische

grafit-werbeagentur.de

Nederland heeft als voordeel dat zij al enkele jaren geleden stappen heeft gezet in het organiseren van haar geoinformatie, met bijvoorbeeld de oprichting van het GI-beraad en Geonovum. Ook de basisregistraties, waarvan in de INSPIRE-wetgeving is vastgelegd dat deze landelijke voorzieningen INSPIRE-plichtig zijn, en niet alle onderliggende datasets van bijvoorbeeld gemeenten, maken de implementatie eenvoudiger dan in landen waar dit nog niet is geregeld. Wat wij weer van andere landen kunnen leren, is het ontsluiten van datasets via webservices.

ww


03-09-2010

13:55

Pagina 39

Evenement

werkgroepen. Vanuit Nederland werken hier momenteel twaalf experts aan. Eind oktober zal de eerste conceptversie van de dataspecificaties voor annex 2 en 3 al gereed moeten zijn. Een extra uitdaging bij annex 2 en 3 is het grote aantal verbanden en afhankelijkheden tussen de verschillende thema’s. Ook het feit dat verschillende thematische communities zich nog niet bewust zijn van ruimtelijke data-infrastructuren zorgt voor een uitdagende klus. Grote belangstelling was er voor de presentatie vanuit Nederland over ‘Geo Gedeeld’, een raamwerk voor generieke gebruiksvoorwaarden. Niet meer elke organisatie die zijn eigen voorwaarden heeft, zodat gebruikers door de bomen het bos niet meer zien: wat mag er nu wel en niet met verschillende bestanden, en welke regels gelden als je deze bestanden met elkaar combineert? ‘Geo Gedeeld’ moet in ieder geval transparant maken wat de verschillende voorwaarden zijn.

Toch weer die techniek Er lijken zich twee stromen te ontwikkelen. Enerzijds veel voorbeelden van de klassieke gesloten portalen waar data worden gepresenteerd en waar je vaak alleen toegang krijgt als je bij dit portaal bent aangemeld. De data zijn alleen binnen de betreffende portaalomgeving te gebruiken. Een andere benadering, waar het Nederlandse Nationaal Georegister een voorbeeld van is, is via de ‘lichtere’ portalen die vooral tot doel hebben om metadata en services vindbaar te maken, zodat gebruikers die in hun eigen omgeving en in hun eigen applicaties kunnen toepassen. Dit laatste lijkt de meeste kans op succes te hebben. Eén van de belangrijkste ontwikkelingen voor de komende jaren lijkt het web enabled maken van geo-informatie. Vanuit een INSPIRE-service ‘geografische naam’ direct doorlinken naar bijvoorbeeld Wikipedia om het aantal inwoners op te vragen. Al met

al kan worden geconcludeerd dat INSPIRE niet simpel vanuit de techniek kan worden benaderd, maar dat verschillende invalshoeken nodig zijn en blijven om voor een goede implementatie te zorgen. ‘INSPIRE als een proces’, zoals dit steeds vaker wordt genoemd. Ook de relatie tussen INSPIRE en ontwikkelingen op globaal niveau komt meer en meer aan de orde. Logisch, want bijvoorbeeld klimaatontwikkelingen stoppen ook niet bij de grenzen van Europa! Monique van Scherpenzeel houdt zich bij Geonovum vooral bezig met het beheer van RO-Standaarden. Zij is gedetacheerd vanuit het Kadaster. www.geonovum.nl

One 4 all

grafit-werbeagentur.de

Handheld ontvanger met GPS & GLONASS van meter tot centimeter niveau

www.topcon.nl www w.topcon.nl .


03-09-2010

13:55

Pagina 40

Evenement

Een Lanceerplatform

B ri t s e O p e n S o u rc e G I S - C o n f e re n t i e Door Marc Vloemans

Met zo’n tweehonderd afgevaardigden van overheid, academische wereld, (inter-)nationale GIS-industrie en open source communities, bereikt de ‘Open Source GIS UK’ -conferentie de grenzen van de huidige locatie. Het programma bood de bezoekers presentaties uit de industrie en een extra dag met hands-on technische workshops. Al met al genoeg om waardevolle inzichten en ervaring op te doen.

Op 22 juni 2010 organiseerde de Universiteit van Nottingham voor de tweede keer de jaarlijkse ‘Open Source GIS UK’ -conferentie. Een aantal internationale sprekers illustreerde de meest recente technische en commerciële ontwikkelingen in een nieuwe en zich snel ontwikkelende industriesector. De internationale insteek van de conferentie weerspiegelde de toegenomen interesse en acceptatie van open source wereldwijd. Te oordelen naar het aantal lokale bezoekers is dit ook het geval in de UK. Een conferentie als deze is daarom erg gewenst, zodat gelijkgestemden elkaar kunnen ontmoeten. Zowel in termen van het ‘benchmarken’ van lokale ontwikkelingen met internationale voorbeelden, als met het oog op het versterken van het professionele netwerk. Voet aan de grond Sinds het bescheiden ontstaan in de vroege jaren tachtig heeft open source GIS vaste voet aan de grond gekregen. Vandaag de dag is het een levensvatbaar en volwassen alternatief voor gesloten GIS-software, aldus panEuropees onderzoek onder het Europese Cascadoss Project. Het feit dat voor open source software geen licentiekosten hoeven te worden betaald, heeft zeker bijgedragen aan de populariteit onder gebruikers, naast een hoge mate van vrijheid en flexibiliteit om aan specifieke gebruikerseisen tegemoet te komen dankzij liberale gebruikerslicenties. Leveranciers mogen dus niets in rekening brengen voor het verkopen van software, maar worden alleen beloond voor extra diensten zoals configuratie en training. Communities Verschillende sprekers refereerden aan het ontstaan en ontwikkelingspad van hun uitverkoren applicaties. Anderen waren meer geïn-

Presentatie Marc Vloemans

Professor Mike Jackson heet de bezoekers welkom

Presentatie Steven Ramage

September 2010-6

40

teresseerd in het tonen van (relatief) nieuwe oplossingen voor een bredere gebruikersgroep. De manier waarop open source software wordt ontwikkeld en onderhouden, is een innovatieve manier om de voortdurende input van generaties van gebruikers en ontwikkelaars te benutten. Ontwikkelaars van academische instituten, overheidsinstanties, softwarebedrijven en anderen werken samen in ‘communities’. Iedereen mag zijn bijdrage leveren en het raamwerk van code uitbreiden, ongehinderd door restricties in de vorm van licenties of intellectuele eigendomsgrenzen. Een officiële projectgroep is belast met het bepalen en monitoren van de ontwikkelingsroutekaart. Een principieel verschil met traditionele software-ontwikkeling is dat normaliter geen geld van eigenaar verwisselt: het bijdragen aan software gebeurt gratis. Echter, grote (internationale) bedrijven fungeren in toenemende mate als sponsoren en doneren grote brokken code aan de wereld, of ze betalen ontwikkelaars direct voor hun bijdragen. Open standaarden “De acceptatie van open source GIS in de markt heeft baat bij het gebruik van open standaarden”, aldus Steven Ramage, Executive Director van het Open Geospatial Consortium. Met bijna vierhonderd leden wereldwijd is dit het belangrijkste industrieplatform voor geo- en locatiestandaarden. Hij benadrukte dat open standaarden het speelveld creëren voor GIS-oplossingen van verschillende leveranciers. Open standaarden en open source helpen effectief om ‘vendor lock-in’ (het gebonden zijn aan één enkele leverancier) te vermijden, alsmede de noodzaak om dezelfde data tegelijkertijd op te slaan in verschillende databases en systemen. Open source software heeft een voor-


03-09-2010

13:56

Pagina 41

Evenement

deel met betrekking tot open standaardisatie, omdat het sinds het begin gebruikmaakt van open standaarden, om te kunnen communiceren met bestaande gesloten systemen. Een unique selling point dus. OSGeo De Open Source Geospatial Foundation (OSGeo) was medegastheer van de conferentie en werd gerepresenteerd door zijn president Arnulf Christl. OSGeo is opgericht om open source geo-software van hoge kwaliteit te bouwen en ondersteunen. In lijn met haar missie faciliteert de organisatie het gebruik en gemeenschappelijke ontwikkeling van projecten in communities. Helaas of gelukkigerwijs (afhankelijk van hoe je ernaar kijkt) wist hij met zijn tamelijk unieke en humoristische presentatiestijl het publiek voor zich te winnen, maar zonder daarbij veel tijd te besteden aan de OSGeo-stack voor open GIS-oplossingen. Deze stack met componenten geldt als de de facto internationale open GIS-industriestandaard. Ze kent genoeg componenten om zelfs aan de meest exotische functionaliteitseisen tegemoet te komen. Wat meteen de vraag opriep waarom sommige sprekers hun eigen surrogaten bleven promoten. Kernpunt Presentaties van gedelegeerden uit Italië, Spanje, Duitsland en Nederland illustreerden het feit dat deze landen voorop lopen wat betreft gebruik van open GIS. Waar nog niet zo lang geleden Noord-Amerika voorop liep ten opzichte van de rest

van de wereld, verschuift het kernpunt momenteel naar WestEuropa en het verre oosten. Verder wedijverden nieuwe onderwerpen als strategie, marketing en ‘het bouwen van een community’ om een plaats op de agenda, naast het gebruikelijke grote aantal technische presentaties. Vooral de term ‘business model’ werd in elke presentatie gebruikt. Het toont aan dat de open GIS-sector volwassen is geworden; de technologie is er eindelijk klaar voor en gereed om de grote markten te betreden. “Open source GIS beweegt zich omhoog van een niche-markt naar de mainstream”, zoals een spreker deze ontwikkeling verwoordde. Spil voor lokale ontwikkelingen Terugblikkend bood deze eendaagse conferentie misschien niet genoeg om tegemoet te komen aan alle verschillende achtergronden van de bezoekers en om het werkelijk als een samenkomst van gelijkgestemden te bestempelen. Desalniettemin heeft de Universiteit van Nottingham zichzelf op succesvolle wijze gepromoot als een nationale spil voor (lokale) open source GIS-ontwikkelingen. Na een tamelijk academische start verleden jaar, heeft zij dapper bijdragen geaccepteerd met meer dan puur technische onderwerpen. Een insteek die zeker garant staat voor interessante, goedbezochte en waardevolle toekomstige edities. Marc Vloemans [email protected] is directeur/ mede-oprichter van B3 Partners BV. http://cgs.nottingham.ac.uk.

Ontdek de kracht van aardobservatie • • • •

S i g n a l Ey e s iiss e en d i e n s t vvan an N E O vvoor oor SignalEyes een dienst NEO het bijhouden met behulp h et b i j h o u d e n vvan a n iinformatie n fo r m a t i e m et b ehulp vvan a n lluchtfoto’s, u c h t fo t o ’s, ssatellietbeelden, a t e l l i e t b e e l d e n , llasera s e ren houdt e n radardata. ra d a r d a t a . Met M e t SignalEyes S i g n a l Ey e s h oudt u de actueel en borgt de d e iinformatie n fo r m a t i e a ctueel e nb orgt u d e kwaliteit. Ons motto k wa l i t e i t . O ns m o t t o iis: s : EEnkelvoudig n ke l vo u d i g meervoudig gebruik. ssignaleren, ignaleren, m e e r vo u d i g g ebruik.

•

M Mutatiesignalering u t at i e s i g n a l e r i n g FFotokartering/controle o t o ka r t e r i n g /co n t r o l e van va n kartering ka r t e r i n g K Kwaliteitscontroles wa l i t e i t s co nt ro l e s A Aansluiting a n s l u i t i n g op op w woz, oz, b bag, ag , b bgt/gbkn, g t /g b k n , iiris, r i s, groenbeheer, g r o e n b e h e e r, wegbeheer, w e g b e h e e r, eenz. nz. K Ketenpartner e t e n p a r t n e r met m e t ttopografen, o p o g r a fe n , adviesbureaus, llandmeters, a n d m e t e r s, a d v i e s b u r e a u s, eenz. nz.

9XVIGLXWI[IK 9 X V I G L X W I [ I K ) 20 202% % %QIV % Q I V W JJS SSVX4 4S S W X FFYW Y W 2 0 ' '( ( %QIV % Q I V W JJS SS SVV X XXIP I P QE Q E MP M P MR M R JS J S $RISRP $ R I S R P [ [ [RISRP [ R I S R P [ [ [7MK [ 7 M K R E P)]IW P ) ] I W R RP September 2010-6

41


03-09-2010

13:57

Pagina 42

Nederland kan pas verder als jij je werk gedaan hebt Bij het Kadaster doen we meer dan zekerheid verschaffen bij het

bij ruimtelijke vraagstukken. En internationaal delen we onze

kopen van een huis. Dat we in opdracht van de overheid al het

kennis met landen die onze hulp nodig hebben. Zoals het Kadaster

vastgoed in Nederland registreren, is een feit. Maar het zal je

de bron is van diverse soorten informatie, zo vormen onze

misschien verrassen dat we met onze gegevens ook beleidsmakers

medewerkers de bron van ons succes. Het Kadaster is dan ook een mensgerichte organisatie

helpen betere beslissingen te

Software Engineer, Information Engineer

nemen. Zo kun je

Apeldoorn, HBO-niveau

die jouw ambities de ruimte geeft. We bieden

bij het Kadaster bijvoorbeeld

je uitstekende arbeidsvoorwaarden,

een projectontwikkelaar adviseren

waaronder een goed salaris, ruime

over de optimale route van een snelweg. Jaarlijks leveren onze

ontwikkelingsmogelijkheden en een juiste balans tussen werk en

2000 medewerkers ruim 20 miljoen informatieproducten aan

privéleven. Wil jij meer informatie over werken bij het Kadaster en

uiteenlopende partijen als notarissen, financiële instellingen en

wil je weten waarom wij juist in deze tijd mensen werven?

particulieren. Maar het Kadaster is ook onafhankelijk adviseur

Laat je dan verrassen op www.werkenbijhetkadaster.nl.

www.werkenbijhetkadaster.nl


03-09-2010

13:57

Pagina 43

Evenement

Geïnspireerde Taco-sessie

G I S e n Te s t e n Door Remco Takken

Ieder kwartaal organiseert Het Kadaster een Taco-sessie, een informele avond waar kennisdeling en samen eten hand in hand gaan. Taco Braber

Terwijl naamgever Taco Braber enkele ex-collega’s van Logica de hand schudt, geeft hij terloops aan waar hij het idee vandaan heeft. “Bij Logica, mijn vorige werkgever, worden vergelijkbare pizza-sessies georganiseerd. Buiten werktijd schuiven collega’s aan om meer te weten te komen over allerlei interessante onderwerpen, onder het genot van een lekker stukje pizza. Gezien mijn voornaam leek het me aardig om het menu te veranderen en de traditie voort te zetten van kennisdeling, maar nu bij Het Kadaster.” Het thema van deze avond is ‘GIS en Testen’, en dan voornamelijk gezien vanuit testperspectief. Desirée Brandhorst is vanuit Logica tester bij de provincie Noord-Holland. Zij geeft in haar presentatie aan dat je weliswaar veel fouten tegenkomt in de IT, maar dat het testen van systemen ook belangrijk is om de kwaliteit aan te tonen, en om de organisatie ervan te verzekeren dat bepaalde risico’s zijn afgedekt. Verder geeft zij aan dat ook testen geld kost, en dat daarom niet alles wordt getest. Met een scherp voorbeeld geeft zij het dilemma van prioriteiten stellen weer: “Wat is erger, een kapot lampje in je mobiele telefoon, of een haperende brandstoftoevoer in de space-shuttle? Bij miljoenen verkochte GSM’s is het gezichtsverlies misschien wel even groot.” Tijdens de Taco-sessie belichten ook twee ervaren Kadaster-testers de gang van zaken voor hun collega’s. Ronald van Straaten en Ruud Vermeer lichten een tipje van de sluier op van het Test Support Centre. Deze afdeling houdt zich September 2010-6

43

(natuurlijk) niet alleen bezig met GIS-applicaties, maar de genoemde geautomatiseerde testvoorbeelden omtrent het Landmeetkundig Kartografisch Informatiesysteem, de plannen rondom TOP10NL, GBKN en RO-Online spreken zeer tot de verbeelding. Te zien is onder andere de editor van TOP10NL. Binnen die editor is maatwerk uitgevoerd, en dat is getest. Gekeken is naar de functies van de knoppen, waarna het risico is bepaald van bepaalde fouten. Vervolgens zijn testcondities opgesteld. Als tester van ArcGIS 9 en ArcMap 9.3 laat Ruud Vermeer de testrobot zien, die controleert of, bij een getekend fietspad onder een gebouw, dit pand nog steeds als één object wordt gezien. Andere praktijkvoorbeelden: de samenvoeging van twee huizen, en ontbrekende velden bij een object. Vermeer is geen GIS’er: “Voor ons is iedere fout slechts een bevinding. Iemand anders mag zeggen wat er precies mis is.” Wat de hele avond terugkeert in de observaties van de testers, is dat GIS een wereld apart is. Zij noemen de brede toepasbaarheid, de gelaagdheid, de omvang, de complexiteit en de diversiteit van objecten, (multi-)geometrieën, coördinaatstelsels en het aantal stakeholders. Bij GIS-tests kan dan ook veel fout gaan: invoerfouten, conversiefouten, integratie-, uitlees- en functionele fouten. Standaardmethoden schieten tekort. De volgende Taco-sessie heeft als thema ‘Duurzaamheid’ en vindt plaats in oktober.


03-09-2010

13:57

Pagina 44

Trainingswijzer CivilCenter is Autodesk Authorized Training Center (ATC) en gespecialiseerd in het ontwikkelen en verzorgen van professionele standaard en klantspecifieke opleidingen op het gebied van Civil en GEO/GIS. Nederlandstalig, modulair, marktspecifiek, standaard of op maat en dankzij ons mobiele opleidingscentrum overal mogelijk.

Pitney Bowes Business Insight (voormalig MapInfo) biedt de volgende trainingen aan in het trainingscentrum te Gorinchem: - MapInfo Professional basistraining (niveau 1) - MapInfo Professional voor gevorderden (niveau 2) - MapBasic

- MapInfo MapCad - Vertical Mapper - SQL in MapInfo Professional

• AutoCAD Civil 3D (Basis en gevorderden) • AutoCAD Map 3D (Basis en gevorderden) • AutoCAD en AutoCAD LT

Uiteraard is het ook mogelijk om op maat gemaakte in-house trainingen voor u te organiseren. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met PitneyBowes Business Insight: +31 (0) 183 642950 of stuur een mail naar [email protected]

Civil NLCS (zowel voor AutoCAD (Civil 3D) als MicroStation) Verwerken Landmeetkundige gegevens Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar CivilCenter [email protected]

www.pb.com

www.civilcenter.nl

Geometius bv geeft op reguliere basis diverse trainingen en workshops in het trainingscentrum in Almere. De trainingen die ondermeer gegeven worden zijn: • • • • •

GPS-training RTK meten GPS-training Post Processed meten GPS-training Esri-Arcpad GPS-introductiecursus (Geodesie & GIS) Diverse opfriscursussen

Master of Science GIMA De Master of Science opleiding GIMA is een gezamenlijk initiatief van vier samenwerkende Nederlandse instituten voor hoger onderwijs. Specifieke kenmerken • Voor studenten èn werkenden uit binnenen buitenland • Voltijds en deeltijd programma • Blended learning = contactonderwijs + afstandsonderwijs • Modules + stage + thesis • Opleiding tot geo-informatie-manager en –specialist

Al onze trainingen kunnen volledig op maat en behoefte worden samengesteld zodat een ieder zijn doelstelling(en) hierin zal kunnen behalen. Voor meer info bel naar 036-5492090 of mail naar [email protected] www.geometius.nl

Vier samenwerkende universiteiten

Geïnteresseerd?

www.msc-gima.nl www.msc-gima.nl Intergraph Security, Government & Infrastructure – Leren, Bereiken en Groeien Intergraph biedt verschillende cursussen en workshops voor Geospatial toepassingen. Het doel van onze opleidingen is een succesvolle en effectieve implementatie en toepassing van onze producten. Deze omvatten praktisch cursusmateriaal en begrijpelijke documentatie. Overzicht van het open trainingsrooster voor de komende maanden. Hierin staan de trainingen waar de meeste vraag naar is. Maar we bieden veel meer dan de cursussen die we inroosteren. Voor meer informatie ga naar: www.intergraph.com. Datum Cursus 21,22 september GeoMedia Professional 4 t/m 14 oktober G/Technology 16,17,18 november GeoMedia essional Voor meer informatie: Intergraph Benelux B.V., Siriusdreef 2, 2132 WT Hoofddorp Tel: 023-5666616 of e-mail: [email protected]. www.intergraph.nl

geo.nieuwland.nl Educating GIS Professionals Worldwide

• • • • • • • •

Postgraduate Certificate, Diploma and MSc Programme by distance learning providing students with the knowledge and skills necessary to translate management and scientific problems into GIS.

Realworld Systems verzorgt maatwerk opleidingen op het gebied van: ESRI Desktop en Server producten (ArcMap, ArcSDE, ArcGIS Server, ArcGIS Mobile) GE Smallworld producten (NRM, Offices, Admin, User, PNI) Realworld producten (ORCA, SyncManager, TestRunner) Open Source producten (Openlayers, Ruby on Rails, Flamingo, MapServer) Spatial Workshop (User, Config, Analyse) GIS algemeen, introductie GIS voor managers: visie en inzicht in ontwikkelingen Klant applicaties: gericht op waar de gebruikers mee werken

For more information please contact us: UNIGIS Amsterdam - Vrije Universiteit 020-598 6099 or: [email protected]

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Realworld Systems, telefoon +31 (0) 345 61 44 06 of per mail: [email protected] www.realworld-systems.com LEOP b.v. is specialist in landmeten en opleiden. Wij verzorgen maatwerktrainingen op het gebied van landmeten op elke gewenste locatie. Daarnaast verrichten we ook zelf metingen met Total stations, digitaal waterpas en gps.

Please visit our website:

www.unigis.nl

www.unigis.nl

Doordat wij sterk zijn in theorie én praktijk, kunnen wij optimaal in de behoefte van ook uw organisatie voorzien. Want meedenken en meedoen is de kracht van Léon van der Poel en zijn team.

Voor meer informatie: www.leop-bv.nl of mail naar [email protected] www.leop-bv.nl September 2010-6

44


03-09-2010

15:18

Pagina 45

Trainingswijzer Crotec cursusleiders kennen alle aspecten van RoTotaal. Zij maken uw medewerkers binnen korte tijd vertrouwd met de software. Crotec cursussen zijn professionele standaard en/of maatwerk cursussen waarmee productiviteit en efficiency binnen de organisatie wordt verhogen. Cursussen en workshops, die u op dit moment in ons leslokaal in ’s-Hertogenbosch, maar ook bij u op locatie in Nederland kunt volgen: RoPlan RoPlan – Bestemmingsplan RoPlan – Structuurvisie RoPlan combinatie update Microstation V8i Digitale Planprocessen

Basisprincipes MicroStation RoBeheer RoTekst RoTekst styling Planteksten RoPubliceer

www.esri.nl Workshop Toepassen Handboek Digitale Plannen Workshop Geografische Webservice op basis van Open Source

Uw trainingen een heel jaar lang in GIS-Magazine en op www. gismagazine.nl voor slechts €1300,–

Wilt u meer weten over onze cursussen, dan kunt u ons bereiken via 073 523 3950 of [email protected]

www.gismagazine.nl

www.crotec.nl

Kort Nieuws

ArcGIS 10 Personal Geodatabase Patch GIS-leverancier Esri heeft een probleem geconstateerd bij het upgraden van bestaande personal geodatabases naar de nieuwe ArcGIS-versie 10. Het betreft personal geodatabases die non-English Unicode-karakters bevatten in de naamgeving van objecten. Deze geodatabases raken corrupt bij het upgraden naar ArcGIS 10 en kunnen niet meer worden hersteld. Voor dit probleem is inmiddels een software patch beschikbaar. Gelijktijdig met het hoofdkantoor in Redlands,

Californië, adviseert Esri Nederland alle klanten die personal geodatabases gebruiken deze patch te installeren. Meer informatie omtrent de precieze impact van het gebruik van non-English Unicode-karakters is te vinden in een Engelstalig knowledge base-artikel op de ArcGIS Resource-website. Ook is het mogelijk contact op te nemen met Esri Nederland Support, via [email protected] of 010-2170750. www.esri.nl

CycloMedia benoemt nieuwe commercieel directeur Met ingang van 1 augustus 2010 heeft CycloMedia Technology BV Martin te Dorsthorst benoemd als commercieel directeur. In zijn nieuwe rol zal Te Dorsthorst verantwoordelijk worden voor het commerciële beleid van CycloMedia om haar groeidoelstellingen te realiseren. Nieuwe ontwikkelingen zullen breder in de groeimarkt van locatie gebonden informatie gepositioneerd worden.

Daarnaast heeft CycloMedia de ambitie om haar buitenlandse activiteiten te laten groeien. Te Dorsthorst was vanaf 2003 algemeen directeur van Sun Microsystems in Nederland. Daarvoor heeft hij diverse nationale en internationale functies bekleed bij Sun, onder andere als algemeen directeur van Sun Microsystems Zweden. www.cyclomedia.nl

IMRO2008-certificaat voor Codaro Het door ARIS BV gemaakte software-pakket Codaro is gecertificeerd voor het maken van gemeentelijke ruimtelijke plannen zoals structuurvisies, bestemmingsplannen en ruimtelijke ordening-besluiten. Codaro ondersteunt alle planvormen zoals die in IMRO2008 gedefinieerd zijn voor gemeenten, provincies en rijk: Aanwijzingsbesluit, Algemene maatregel van bestuur (AMvB), Beheersverordening, Bestemmingsplan, Buiten toepassing verklaring beheersverordening, Inpassingsplan, Projectbesluit, Provinciale verordening, Reactieve aanwijzing, Rijksbestemmingsplan, September 2010-6

45

Structuurvisie, Tijdelijke ontheffing buitenplans, Uitwerkingsplan, Voorbereidingsbesluit en Wijzigingsplan. Het coderen wordt uitgevoerd met behulp van een boomstructuur waarin de te coderen objecten overzichtelijk gerangschikt en weergegeven kunnen worden. De daadwerkelijke coderingen van de planologische objecten zijn via detailschermen te bekijken en te wijzigen. Voor het beschikbaar stellen van een plan op RO-Online kan een export in GML-formaat aangemaakt worden. Codaro is beschikbaar als een uitbreiding op ArcGIS. www.aris.nl


03-09-2010

13:57

Pagina 46

Kort Nieuws

Samenwerking Rampenbestrijding Nederlands-Duitse topdiensten Door een nieuwe samenwerking tussen het Kadaster en de topografische diensten van Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen wordt het mogelijk om rampen en calamiteiten als bijvoorbeeld bosbranden en overstromingen over de grens sneller te traceren en te bestrijden. Hulpdiensten zijn daardoor in deze Nederlands-Duitse grensregio’s sneller ter plaatse. Voorheen gebruikte Duitsland een andere projectie voor kaarten dan Nederland. Voor hulpdiensten die snel ter plaatse moeten zijn, is dit verwarrend. Het delen van topografische kennis kan nu met behulp van een ontwikkelde webservice. Deze webservice combineert data van de Nederlandse en Duitse gebieden in een gemeenschappelijk coördinatenstelsel. Hierdoor kunnen kaartbestanden van

Nederland en Duitsland in één kaartbeeld worden weergegeven. Het Kadaster en de topografische diensten van Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen zijn de eerste in heel Europa die dit mogelijk maken. Naast de voordelen die de samenwerking heeft op het gebied van openbare orde en veiligheid, helpt het delen van topografische kennis ook bij projecten op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer. Op dit moment wordt ook samenwerking gezocht met het Nationaal Geografisch Instituut van België voor een dergelijke informatievoorziening voor de Belgisch-Nederlandse grensregio’s. www.kadaster.nl

Correctie fotobijschrift In het vorige nummer is er een verkeerd fotobijschrift geplaatst bij het artikel Hansa Luftbild terug in Nederland. Het juiste bijschrift moet zijn: ‘De ondertekening van het Hansa Luftbild-contract met Rijkswaterstaat. Links Christian Wever van TopScan en rechts Dr. Paul Hartfiel van Hansa Luftbild.’ Op de foto hiernaast is Area Sales Manager Jacob Stroet van Hansa Luftbild te zien.

MNO Vervat is actief op de markt van grote infrastructurele werken in onder meer Nederland, het Caribische gebied en Suriname, met circa 900 medewerkers en een jaaromzet van ongeveer 300 miljoen. MNO voert zowel kleine als middelgrote Design & Construct als standaard (RAW) contracten in de grond-, wegen waterbouw uit. We zijn een jong, dynamisch, no-nonsense bedrijf met een open cultuur en een platte organisatie met korte lijnen, waarbij niet alle functies exact zijn afgekaderd. Er heerst bepaald geen ‘hokjescultuur’. Hierdoor is de bewegingsvrijheid groot en krijgt een ieder die nieuwsgierig is naar en interesse heeft in zijn omgeving, de gelegenheid om vanaf zijn werkplek om zich heen te kijken binnen het bedrijf. De bereidwilligheid van je collega’s om de vragen die je hebt te beantwoorden en je te helpen is groot. Hierbij is het wel van belang dat je zelf initiatief neemt.

Civieltechnisch medewerker Maatvoering Ter ondersteuning van de afdeling Maatvoering voer je zelfstandig uiteenlopende landmeetkundige werkzaamheden uit. Zo bepaal je zelfstandig, dan wel in overleg met de leidinggevende, de aanpak die nodig is om tot een goed eindresultaat te komen. Je hebt een signalerende rol wanneer er fouten worden gemaakt en er processen verbeterd kunnen worden. Je bent je bewust van de kwaliteit die er geleverd moet worden en neemt daarin je verantwoordelijkheid. De werkzaamheden bestaan onder meer uit het t NBLFOWBOSFWJTJFUFLFOJOHFO t NBLFOFODPOUSPMFSFOWBO%NPEFMMFO t BEWJTFSFO WBO QSPKFDUMFJEFST VJUWPFSEFST FO NBBUWPFSEFST PWFS EF UF WPMHFONFFUTUSBUFHJF t CFIFSFO FO BSDIJWFSFO WBO QSPKFDUHFHFWFOT [PBMT CFTUFL FO SFWJTJF UFLFOJOHFO t WFSXFSLFOWBOSFWJTJFNFUJOHFOOBBS%5# ,FSOHJTPG"SFBBMCFTUBOEFO DPOGPSNEFHFPFJTFOWBO3JKLTXBUFSTUBBU QSPWJODJFTFOHFNFFOUFO t CFXBLFOWBOEFWPPSUHBOHFOLXBMJUFJUWBOEFEPPSEFSEFOHFNBBLUF revisietekeningen en gegevens.

Wij vragen t NJOJNBBM.#0XFSLFOEFOLOJWFBV t SVJNFLFOOJTFOUFLFOFSWBSJOHNFU"$"%FO"$"%$JWJME t LFOOJTWBOFOFSWBSJOHNFUIFUNBLFOWBOSFWJTJFUFLFOJOHFODPOGPSN EF%BUBFO(FPFJTFOWBO3JKLTXBUFSTUBBUFO1SPWJODJF [PBMT,FSOHJT %5#FO"SFBBM t MBOENFFULVOEJHFFSWBSJOH t BóOJUFJUNFUXFHFOCPVX t [FMGTUBOEJHFXFSLIPVEJOH Standplaats Nieuw-Vennep Wij bieden t HPFEFQSJNBJSFFOTFDVOEBJSFBSCFJETWPPSXBBSEFO t VJUTUFLFOEFPOUQMPPJJOHTNPHFMJKLIFEFO t VJUEBHFOEFXFSLPNHFWJOHJOFFOEZOBNJTDICFESJKGNFULPSUFMJKOFO

Uw brief met CV kunt u sturen aan [email protected] of MNO Vervat B.V., afdeling Personeelszaken, Postbus 185, 2150 AD Nieuw Vennep, telefoon 0252-628628. Meer informatie over MNO vindt u op onze website www.mno.nl.

September 2010-6

46


03-09-2010

13:57

Pagina 47

DrakaXSNet versnelt administratieve ontsluiting abonnees glasvezel

Werken aan een wereld waarin we willen leven ADVIN.NL

Kabel-leverancier Draka Communications, heeft software ontwikkeld die administratieve systemen van netwerk-operators verbindt met Draka’s FttH-netwerkontwerpsysteem DrakaXSNet. De nu toegevoegde functionaliteit koppelt DrakaXSNet Interface Module (IM) aan de klantenadministratie- en factureringssystemen van telecomaanbieders met een eigen netwerk. Iedere FttH-aansluiting wordt uniek gekenmerkt door een aantal parameters. Deze gegevens worden zonder menselijke tussenkomst direct overgenomen. De Draka-software is één enkele oplossing voor verbinding en data-uitwisseling met elk systeem van netwerk-operators en is daarom bij alle FttH-ontwikkelprojecten toe te passen. De totale exploitatiekosten zijn daarmee sterk terug te brengen. De DrakaXSNet Interface Module zorgt voor overdracht van alle ontwerpdata, zoals klant-ID, locatieen registratiegegevens. Het GIS-gebaseerde DrakaXSNet is flexibel en inzetbaar voor de publiek-private sector van netwerk-operators, gemeenschappelijke breedbandgroepen, aannemers en installateurs, ongeacht de omvang van het FttH-project. Draka levert de gehele passieve infrastructuur, alsook onderzoek, ontwerp, planning (inclusief toeleveranties), aanleg en onderhoud. www.draka.com/communications

Advin is dienstverlener op het gebied van geografische informatie, landmeetwerk,

Software en diensten op het afnemerscongres BAG

3D-laserscannen, dynamisch scannen en andere

De komende jaren zullen honderden organisaties zich gaan aansluiten op de Basisregistratie voor Adressen en Gebouwen (BAG); zowel overheidsorganisaties als private ondernemingen. Het project ‘Aansluiten BAG’ van VROM organiseert voor deze doelgroep een congres in Utrecht op 29 en 30 november 2010. In een interactief programma met workshops, een informatiemarkt, speed-dates etc. kunnen afnemers zich oriënteren op de vele mogelijkheden en wat er komt kijken bij het aansluiten op de BAG. Op het BAG Afnemerscongres ‘Verzilver de winst’ komen software-leveranciers en dienstverleners in direct contact met circa zeshonderd verwachte congresdeelnemers. http://bag.vrom.nl

neemt in de razendsnelle ontwikkelingen in dit

inwinnings- en monitoringstechnieken. Advin

vakgebied vaak het initiatief en onderscheidt zich in de markt door slimme combinaties met de overige disciplines binnen Advin.

Onze projectaanpak is uniek. Naast de persoonlijke benadering werkt het snel, professioneel en biedt deze aanpak een grote mate van flexibiliteit. Onze kennisinfrastructuur speelt daarbij een belangrijke rol.

HOOFDDORP STEENWIJK OSS BARENDRECHT

September 2010-6

47


03-09-2010

13:57

Pagina 48

Kort Nieuws

Helft gemeenten doorliep BAG-audit Op 24 augustus 2010 heeft de gemeente Doetinchem als 215e gemeente de BAG-audit doorlopen. Dat betekent dat er nu vijftig procent van de gemeenten de audit heeft gehad. Het merendeel van deze gemeenten is onder voorwaarden van een enkele aanpassing geslaagd. In totaal zijn van de 215 gemeenten die de audit hebben doorlopen er 92 op de BAG Landelijke Voorziening aangesloten. 82 Gemeenten

zijn wel geslaagd, maar nog bezig met de laatste aanpassingen. Verder zijn 29 totaal gemeenten gezakt en van vijf gemeenten is de uitslag nog niet bekend. Aan het eind van het jaar zullen alle gemeenten aangesloten moeten zijn op de BAG Landelijke Voorziening. http://bag.vrom.nl

Vernieuwde NEN 1878 plug-in voor FME Onlangs lanceerden de Haagse geo-specialisten van EXQTE de vernieuwde versie van de NEN 1878 plug-in voor FME. De EXQTE NEN 1878 plug-in is een aanvulling op een FME-applicatie. De kracht van FME ligt in het gebruik van de vele transformers die bij FME meegeleverd worden. De plug-in kenmerkt zich door een doordachte gebruikersinterface en een sterke visuele uitwerking. Deze visuele aanpak, samen met de drag-en-drop bewerking, maakt van de FME Workbench een goede ontwikkelomgeving voor de NEN 1878 plug-in. Een verzameling

transformers die bij FME meegeleverd wordt, zorgt voor het modificeren van data in de Workbench. Door de transformers te combineren in een stroomschema-achtige omgeving is het mogelijk om complexe processen op te zetten. Zo is de conversie vice versa tot stand te brengen. De kosten van de aanschaf van de NEN 1878 plug-in is in verhouding zeer laag ten opzichte van het uit te besteden consult.

$,ASERSCANNEN $EFORMATIEMETING $ETACHERING &OTOGRAMMETRIE '"+.BIJHOUDING 'EO INFORMATIE 'ROENBEHEER ,ANDMETEN ,EIDINGREGISTRATIE -AATVOERING"OUW -AATVOERING'77 /NDERHOUDPANDEN 0EILEN 1UANTITY3URVEY 2$ 6OLUMEBEPALING

MULTIDISCIPLINAIR

!ZIMUTHNL

www.exqte.nl

September 2010-6

48


03-09-2010

13:57

Pagina 49

Kort Nieuws

Sigmax introduceert Field Mobility Suite te breiden met een planningoplossing van Sigmax’ strategische partner ORTEC voor een planning van zowel medewerkers als resources. Daarnaast zijn er modules beschikbaar voor het vastleggen van informatie en inspecteren, navigatie, track&trace en objecten- en locatieregistratie. Met deze laatste module registeren de buitendienstmedewerkers de locatie van objecten, classificeren deze en koppelen het object aan een barcodesticker of RFID-tag. Bij een volgend bezoek weet de buitendienst precies waar alle objecten zich bevinden en welk materiaal nodig is voor bijvoorbeeld een onderhoudsbeurt.

Sigmax introduceert de Field Mobility Suite, een nieuwe generatie mobiele oplossing voor service & inspectie-organisaties. Het is een handcomputer met intuïtieve software en stroomlijnt het werk van buitendienstmedewerkers ‘in het veld’ bij correctief en preventief onderhoud, installatie- en montagewerkzaamheden, opnames en inspecties. Op de handcomputer raadplegen buitendienstmedewerkers opdrachtoverzichten en details van de werkorder, registreren zij uren en verbruikte materialen en handelen zij opdrachten af, eventueel voorzien van foto’s, of de handtekening van de opdrachtgever. De Field Mobility Suite koppelt met de meest gangbare databases en ERP-systemen. Nadat de werkzaamheden zijn afgerond, zendt de software de resultaten op de achtergrond direct door naar de backoffice voor verdere verwerking. Daarmee is meteen alle administratie gedaan. Het pakket is uit

www.sigmax.nl

*OCFXFHJOHNFU(FPEBO -PDBUJFJTFTTFOUJFFMWPPSPO[FWFJMJHIFJE CFSFJLCBBSIFJE

5JKEFOTEF(*4$POGFSFOUJFPQFOTFQUFNCFSJO

NJMJFV XBUFSIVJTIPVEJOH SVJNUFMJKLFPSEFOJOHFO

3PUUFSEBNMBUFOXFVHSBBH JOXPPSEFOCFFME [JFOXBU

CFESJKGTWPFSJOH0O[FWJTJFPQSVJNUFMJKLEFOLFO[PSHUBM

JOOPWBUJFFOSVJNUFMJKLEFOLFOLVOOFOCFUFLFOFOWPPS

KBBSWPPSJOOPWBUJFWFUPFQBTTJOHFOWBOHFPJOGPSNBUJF

FFOEVVS[BNFUPFLPNTU8BOU[JFOJTPPLFDIUHFMPWFO

JOWFSTDIJMMFOEFNBSLUFO5PFQBTTJOHFOEJFCFTMVJUWPSNJOH

,PNJOCFXFHJOHFOCF[PFLPOTJOTUBOE#

PQUJNBMJTFSFOFOFĊ DJFODZFOWFJMJHIFJECSFOHFO

XXXHFPEBOOMHJTDPOGFSFOUJF

KBBSQBTTJFWPPSMPDBUJF


03-09-2010

13:57

Pagina 50

Lezersservice Wat is GIS-Magazine?

GIS-Magazine op Internet

GIS-Magazine is een vaktijdschrift over geo-ICT met een praktische insteek. De wereld van de digitale kaart begint bij het inwinnen van ruimtelijke gegevens door een landmeter en eindigt bij ontsluiting via intra- of internet. GIS-Magazine verschijnt 8 maal per jaar in Nederland en België.

www.gismagazine.nl Meer nieuws, de actuele agenda en een online artikelenarchief vanaf 2006 vindt u op www.gismagazine.nl.

Gegevens onjuist? Waar gaat GIS-Magazine over? GIS-Magazine wil laten zien hoe geografische informatie zijn weg vindt naar de (eind-)gebruiker. GIS (Geografische Informatie Systemen) is meer en meer onderdeel van een groter geheel. Overheidsinstanties, maar ook het bedrijfsleven doen in toenemende mate hun voordeel met kaartgebaseerde ICT-oplossingen. Google Earth, (3D-)visualisatie, serious gaming en virtual reality, het zijn allemaal ontwikkelingen die impact hebben op het denken en doen van de geo-informaticus. Digitale terreinmodellen, mobiele toepassingen en GPS-innovatie beïnvloeden doorlopend het werkproces.

Abonnementen 2010

Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van GIS-Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u de gecorrigeerde gegevens in een gefrankeerde envelop te sturen naar: CMedia Constructieweg 19a 8305 AA Emmeloord U kunt wijzigingen ook via e-mail verzenden naar [email protected] Uitgever:

Een abonnement op GIS-Magazine kunt u aanvragen via de website: www.gismagazine.nl. Een jaarabonnement (8 nummers) op GISMagazine kost € 59,50 excl 6% BTW. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 72,50. Abonnementen worden automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen twee maanden voor het verstrijken van het abonnementsjaar in ons bezit te zijn. Voor informatie en aanvraag abonnementen: [email protected]

Telefoon: Fax:

GIS-Magazine nr. 7 - 2010

CMedia Postbus 231 8300 AE Emmeloord 0527 619 000 0527 620 989

Adverteerdersindex Advin

www.advin.nl

47

Altus

www.lnr-net.nl

29

Andes

www.andes.nl

23

naar informatie? Steeds meer

Azimuth

www.azimuth.nl

48

informatie is immers digitaal

Crotec

www.crotec.nl

36

beschikbaar. De wet helpt

Cyclomedia

www.cyclomedia.nl

30

Erdas

www.imagem.nl

27

voering van de Wro (Wet

ESRI

www.esri.nl/workshops

32

ruimtelijke ordening).

Geodan

www.geodan.nl

49

Geo Event

www.geoevent.nl

24

Geometius

www.geometius.nl

13

Grontmij

www.grontmij.com

51

Handheld

www.handheldbenelux.com

52

Kadaster

www.werkenbijhetkadaster.nl

44

vlakte 2. Het Radius

MNO vervat

www.mno.nl

46

College won de excursie

NedGraphics

www.nedgraphicsdag.nl

NEO

www.neo.nl

41

uitgeschreven tijdens de

Realworld

www.realworld-systems.com

17

GSDI World Conference.

Topcon

www.topcon.nl

39

Tracé

www.tracedetachering.nl

20

Vicrea

www.vicrea.nl

15

QPS

www.qps.nl

35

GIS energieleverancier voor R.O. Waarom zou men nog energie verspillen met alle informatiebronnen langs te lopen op zoek

hier ook nog eens een handje bij, bijvoorbeeld door de in-

Studenten naar Maasvlakte 2 Op 1 juli ging een groep studenten op excursie naar het project Maas-

met een prijsvraag die Autodesk eind 2009 had

GIS-Magazine nr. 7 - 2010 verschijnt omstreeks 1 november 2010. Jan./Febr. 2009-1

50

2, 7


03-09-2010

13:57

Pagina 51

Grontmij: zorg voor uw Geo-informatie

BGT

WION

GeoWeb

BGT geeft een verschuiving in de geo-informatie huishouding van organisaties. De geometrische componenten van de openbare ruimte (weg/groenbeheer), de BAG en overige topografie worden gebundeld.

Met GeoWeb kunnen gegevens uit verschillende bronnen worden gecombineerd. Grontmij ontzorgt klanten via hosting oplossingen. Hierbij blijft de regie in handen van de klant en wordt het beheer door Grontmij uitgevoerd.

WION Uitwisseling via het hosting center van Grontmij is dé tool voor het afhandelen van Klic-meldingen. Wij ondersteunen dg DIALOG Beheer Openbare Ruimte, maar ook diverse andere CAD/GIS systemen.

Op het raakvlak van de ruimtelijke omgeving en informatievoorziening is Grontmij dé specialist. Het is de combinatie van inhoudelijke kennis en Geo -ICT, waardoor u met Grontmij sneller vooruit komt. software.grontmij.nl


03-09-2010

13:57

Pagina 52

Rugged computers for tough environments

Preprocessors in ArcGIS CycloMedia s verkeersbordendetectie Congres in Krakau Esri User Conference en Rail Summit Naverkenning Mutatiesignalering BAG

Recommend Documents