Přírodní park Orlice Jednodenní exkurze – autobus, pěší turistika Náročnost: lehká Zaměření: zeměpisné, enviromentální, biologické Navržená trasa:
Žamberk - Choceň –Brandýs nad Orlicí – Ústí nad Orlicí - Žamberk (Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pěšky podél Tiché Orlice přes Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí a dál přes Klopoty, Komenského pomník, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří do Ústí nad Orlicí, žel. stanice a odtud autobusem zpět do Žamberka)
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím Euroregionu Glacensis
Navržená trasa: Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pěšky podél Tiché Orlice přes Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí a dál přes Klopoty, Komenského pomník, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří do Ústí nad Orlicí, žel. stanice a odtud autobusem zpět do Žamberka
Přírodní park Orlice Přírodní park Orlice byl vyhlášen v roce 1996. Sleduje tok Divoké Orlice od hranice CHKO Orlické hory v Klášterci nad Orlicí a tok Tiché Orlice od Mladkova po soutok obou Orlic a spojenou Orlici až do Hradce Králové, v celkové délce asi 200 km. Svojí rozlohou 11 462 ha patří k nejrozsáhlejším chráněným územím této kategorie u 2
nás. Řeka Orlice je největším východočeským přítokem Labe. V převážné délce svého toku je tvořena říční dvojicí - Divokou Orlicí, která pramení v rašeliništích Czarne Bagno
v Polsku, a Tichou
Orlicí pramenící na temeni Jeřábu v Jesenické oblasti Divoká Orlice protéká od Pastvin údolím krystalických hornin, za Nekoří územím tvořeným svrchnokřídovými slínovci. Mezi Liticemi a Potštejnem vytváří balvanové řečiště, provázené granodioritovými výchozy. Od Kostelce nad Orlicí
řeka meandruje v uloženinách štěrkopísků.
Tichá Orlice protéká oblastí svrchnokřídových sedimentů, pod Ústím nad Orlicí vytváří hluboké údolí a zahlubuje se až do rulového a žulového podloží. Výrazný meandr s největšími slínovcovými skalními útvary v regionu vytváří v Pelinách v Chocni. Tok je lemován říčními terasami dokládajícími složitý vývoj řeky od mladších třetihor. Orlice je jednou z posledních českých řek, jejíž koryto nebylo v nížinné části na dlouhých úsecích regulováno, proto se zde dodnes tok 3
přirozeně vyvíjí, vznikají nové průpichy a mrtvá ramena a dochází také k pravidelným záplavám, které se opakují i vícekrát ročně. Posláním
přírodního
parku
je
ochrana
přirozených
polopřirozených
a
ekosystémů
kolem řeky a jejích mrtvých ramen. Říční niva na horních tocích široká jen několik desítek metrů se na dolním toku výrazně rozšiřuje a přírodní koryto řeky vytváří soustavu živých meandrů slepých ramen a tůní obklopených mokřinami, loukami a zbytky lužních porostů olše, vrby a dalších dřevin. Bylinná skladba luk je převážně druhotná, ale ve zbytcích mrtvých říčních ramen přežívají mizející vodní společenstva s leknínem bělostným (Nymphaea candida), stulíkem žlutým (Nuphar lutea), růžkatcem
ostnitým
(Ceratophyllum
klasnatým
(Myriophyllum
spicatum)
demersum), a
rdestem
stolístkem vzplývavým
(Potamogeton natans). Na březích ramen a v bažinatých sníženinách rostou kosatec žlutý (Iris pseudacorus), žebratka bahenní (Hottonia palustris), čistec dlouholistý (Pseudolysimachion longifolium) a další 4
mizející druhy rostlin. Voda Orlice však přináší i rostliny, jejichž výskyt je nejen na území přírodního parku, ale i jinde v krajině nežádoucí. Jedná se o druhy k nám zavlečené, zvláště křídlatku japonskou
(Reynoutria
netýkavku
žláznatou
japonica)
a
(Impatiens
glandulifera), jejichž šíření dosáhlo již takové intenzity, že má za následek ústup přirozených společenstev podél řeky. Charakteristickými druhy živočichů jsou ptáci s vazbou na vodní prostředí, např. pisík obecný (Actitis hypoleucos), kulík říční (Charadrius dubius) a ledňáček říční (Alcedo atthis), v břehových porostech hnízdí slavík obecný (Luscinia megarhynchos). Ze savců zde trvale žije vydra říční (Lutra lutra).
Choceň Choceň leží v kotlině na obou březích Tiché Orlice, první zmínka o městě pochází z roku 1227. Výrazný rozvoj přinesla městu výstavba železničních tratí, díky níž se Choceň stala významnou železniční křižovatkou. K památným stavbám patří zámek, původně renesanční stavba, která byla několikrát přestavována. Dalšími památkami jsou 5
barokní kostel sv. Františka Serafínského, barokní zvonice, novorenesanční radnice a pozdně barokní mariánský sloup. Dnešní Choceň má necelých 9 000 obyvatel a významnými podniky jsou Choceňská mlékárna s.r.o. a ČKD Chlazení s.r.o. vyrábějící chladící zařízení.
Peliny Přírodní rezervace Peliny chrání strmé opukové skály nad Tichou Orlicí mezi Brandýsem nad Orlicí a Chocní, porostlé vápnomilnými květnatými bučinami. Opukové stěny jsou zvětralé do rozličných tvarů – např. „velbloud“. Celkem se zde nachází přes 20 různých skalních útvarů, vysokých až 35 metrů. Nejznámější je skalní výklenek Koňská díra. Rezervace představuje jedinečnou botanickou a zoologickou lokalitu, která vznikla jako pozůstatek křídového moře. Mimo jiné zde roste klokoč zpeřený (Staphyllea pinnata), zvonek broskvolistý (Campanula persicifolia), dymnivka dutá (Campanula persicifolia), tařice skalní (Alyssum saxatile) a lilie zlatohlávek (Lilium mahagon). Dále se zde vyskytují vzácné druhy měkkýšů, např. zrnovka žebernatá (Pupilla sterrii). Nad skalami vede pěšina k Doskočilově vyhlídce.
6
Hemže-Mýtkov Přírodní rezervace Hemže - Mýtkov zaujímá část pravého svahu údolí Tiché Orlice mezi Brandýsem nad Orlicí a Chocní. Jedná se o suťový porost dubové bučiny, opukové skalní výchozy a staré říční rameno s cennou květenou - lilie zlatohlavá (Lilium mahagon), oměj pestrý (Aconitum variegatum), přeslička obrovská
(Equisetum
telmateia)
Vstavačová louka Přírodní památka nedaleko Chocně je zbytkem slatinných luk s bohatým výskytem vzácných druhů rostlin především vstavačovitých. Roste zde např. prstnatec májový (Dactylorhiza majalis).
Hrádníky Hrádníky jsou původně středověká tvrz, která stávala na opukovém ostrohu nad Tichou Orlicí. Do dnešní doby se z ní dochovaly pouze terénní nerovnosti a nepatrné zbytky základů zdiva. V místě hlavního objektu tvrze v současnosti stojí turistická chata. 7
Brandýs nad Orlicí Brandýs nad Orlicí je město s 1400 obyvateli ležící na březích Tiché Orlice. Ve městě je rehabilitační ústav s rozlehlým lázeňským parkem. Brandýs je spjatý s osobností Jana Amose Komenského a jeho knihou Labyrint světa a ráj srdce. K pomníku J. A. Komenského přibylo přírodní bludiště inspirované Anglií. Veškeré linie labyrintu tvoří přesně geometricky vysazený habr obecný (Carpinus betulus). Uvnitř
čtvercového
bludiště
je
zjednodušená
zeměkoule
s přerušovanými poledníky a rovnoběžkami, které komplikují cestu do středu labyrintu.
Sudislavské maštale Sudislavské maštale jsou zajímavou přírodní lokalitou u obce Sudislav nad Orlicí. Na strmých opukových skalách a výchozech tu rostou suťové bučiny, v podrostu se vyskytuje vzácná květena, mimo jiné okrotice bílá (Cephalanthera damasonium) a sleziník zelený (Asplenium viridis).
8
Rezerwat przyrody Orlica Wycieczka jedniodniowa: autobusem i pieszo Poziom trudności: średni Tematyka: środowiskowa, biologiczna, geograficzna Proponowana trasa: Žamberk – Choceň – Brandýs nad Orlicí – Ústí nad Orlicí - Žamberk
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím Euroregionu Glacensis 9
Proponowana trasa: Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pieszo wzdłuż Cichej Orlici przez Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí i dalej przez Klopoty, pomnik Komenskiego, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří do Ústí nad Orlicí, na przystanek kolejowy i stąd autobusem z powrotem do Žamberka.
10
Rezerwat przyrody Orlica Obszar chronionego krajobrazu Orlica został utworzony w roku 1996. Rozciąga się wzdłuż brzegów Dzikiej Orlicy od granicy CHKO Góry Orlickie w Klaštercu nad Orlici i Cichej Orlicy od Mladkowa do miejsca ich połączenia w Orlicę i wzdłuż niej, aż do Hradca Králové, łączna długość blisko 200 km. Ze swoją powierzchnią o 11 462 ha należy do największych chronionych obszarów tego typu w Czechach. Rzeka Orlica jest największym dopływem Łaby we wschodnich Czechach. W większej części tworzy ją Dzika Orlica, która ma swój początek na torfowisku Czarne Bagno w Polsce, i Cicha Orlica, która ma swoje źródło na zboczu Jeřábu
w
Jesenikach. Dzika
Orlica
płynie od Pastvin skał
doliną
krystalicznych, za Nekoří
terenem
utworzonym przez iłowce z górnej kredy. Pomiędzy Liticemi i Potštejnem
wytwarza
kamienne 11
koryto
z granodiorytowymi
wychodami. Od Kostelce nad Orlicą rzeka płynie meandrami w osadach żwiru. Cicha Orlica płynie obszarem osadów pochodzących z górnego piętra kredy, pod Ústím nad Orlicą tworzy głęboką dolinę, dociera aż do podłoża gnejsów i granitu. Wyraźne meandry z największymi skałami iłowcowimi w rejonie znajdują się w Pelinách w Chocni. Ciek obrębiają tarasy rzeczne, które potwierdzają skomplikowany
rozwój
rzeki od czasów wczesnego trzeciorzędu. Orlica jest jedną z ostatnich czeskich rzek, której koryta na
obszarze
niepoddano
nizin
regulacji
na
długich odcinkach, dlatego do dziś przebiega naturalna ewolucja
cieku,
wykształcają się nowe cieki i
ślepe
odnogi
oraz
występują powodzie, nawet kilka razy do roku. Rezerwat został utworzony dla ochrony naturalnych i półnaturalnych ekosystemów w pobliżu rzeki oraz jej ślepych odnóg. Obszar zalewowy w górnym biegu rzeki, szeroki 12
tylko na parę metrów rozszerza się na jej dolnym biegu, naturalne koryto rzeki wykształca meandry ślepych odnóg i jeziora otaczane mokradłami, łąkami i resztkami drzewostanów olszy, wierzb i innych drzew. Zróżnicowanie gatunków flory jest przeważnie drugorzędne, ale w ślepych odnogach możemy znaleźć zanikające biotopy z grzybieniem północnym
(Nymphaea
candida),
grążelem
(Nuphar
lutea),
żółtym
rogatkiem
sztywnym
(Ceratophyllum
demersum),
wywłócznikiem
kłosowym
(Myriophyllum
spicatum)
i
pływąjącą
rdestnicą (Potamogeton
natans). Na brzegach odnóg i na bagnistych nizinach rośnie kosaciec pseudacorus),
żółty
(Iris okrężnica
bagienna (Hottonia palustris), przetacznik długolistny (Pseudolysimachion longifolium) i inne cenne gatunki roślin. W wodzie rzeki przemieszczają się też rośliny, które są nie tylko na terenie chronionym, ale także w całych 13
Czechach niepożądane. Chodzi o gatunki obce, przede wszystkim o rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) i niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera), których rozprzestrzenianie się dochodzi do takiego stopnia, że wynikiem jest cofanie się naturalnych biotopów wokół rzeki. Typowymi gatunkami zwierząt są ptaki związane z wodą, np. brodziec
piskliwy
(Actitis
hypoleucos),
sieweczka
rzeczna
(Charadrius dubius) i zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis), w drzewostanach na brzegu rzeki gniazduje słowik rdzawy (Luscinia megarhynchos). Z ssaków tutaj występuje wydra ueropejska (Lutra lutra).
Choceň Choceň znajduje się w kotlinie na obu brzegach Cichej Orlicy, pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1227. Szybki rozwój miasta nastąpił w związku z budową torów, gdy Choceň stała się ważnym
skrzyżowaniem
kolejowym.
Zabytkami
są:
pałac,
pierwotnie renesansowy, póżniej przebudowany, kościół św. Franciszka z Asyżu, barokowa dzwonnica, pseudorenesansowy ratusz i póżnobarokowy słup maryjny. Obecnie w Chocni nieszka niecałych 9 000 osób, główne firmy to Choceňská mlékárna s.r.o. i ČKD Chlazení s.r.o. produkujące systemy chłodnicze. 14
Peliny Rezerwat przyrody Peliny został utworzony dla ochrony stromych skał opokowych nad Cichą Orlicą między Brandysem nad Orlicí i Chocní, zalesione przez wapnolubne kwitnące buczyny. Erozyjne skały opokowe mają różne kształty – np. „wielbłąd“. Łącznie znajduje się tutaj więcej niż 20 różnych form skalnych, wysokich do 35 m. Najbardziej znanym jest wnęka Końska dziura. Rezerwat jest wyjątkowym botanicznym i zoologicznym obszarem, który w czasach kredy był morskim dnem. Rośnie tutaj m.in. kłokoczka południowa (Staphyllea pinnata), dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia), kokorycz pusta (Corydalis cava), smagliczka skalna (Alyssum saxatile) a lilia złotogłów (Lilium mahagon). Występują tutaj cenne gatunki mięczaków, np. zrnovka žebernatá (Pupilla sterrii). Nad skałami jest szlak do „Doskočilově vyhlídce“ (punkt widokowy).
Hemže-Mýtkov Rezerwat przyrody Hemže - Mýtkov zajmuje obszar prawego zbocza doliny Cichej Orlicy między Bryndysem nad Orlicí i Chocní. Obejmuje drzewostan buczyny dębowej, wychodnie skał opokowych oraz starą odnogę rzeki z cenną roślinnością - lilia złotogłów (Lilium
15
mahagon), tojad dzióbaty (Aconitum variegatum), skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia).
Vstavačová łąka Pomnik przyrody niedaleko Chocně jest
pozostałoszcią łąk
bagiennych
z wieloma gatunkami roślin, głównie storczykowatych. Rośnie tutaj np. kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis).
Hrádníky Hrádníky
były
średniowieczną
twierdzą, która stała na opokowej skale nad Cichą Orlicą. Do czasów dzisiejszych zachowały się tylko nierówności terenu oraz niewyraźne resztki fundamentów ścian. W miejscu głównego budynku twierdzy znajduje się schronisko turystyczne.
Brandýs nad Orlicí Brandýs nad Orlicí znajduje się na brzegach Cichej Orlicy. Liczba mieszkańców miasta wynosi 1400 osób. W mieście znajduje się 16
ośrodek rehabilitacyjny z wielkim parkiem uzdrowiskowym. Z Brandsem jest związany Jan Amos Komenski i jego książka „Labirynt świata i raj serca“. Przed
pomnikiem
Komenskiego
J.
A.
zbudowano
roślinny labirynt w stylu angielskim. Wszystkie linie labiryntu
tworzy
grab
pospolity. Środek labiryntu to
ziemski
glob
z przerywanymi południkami równoleżnikami,
i które
utrudniają drogę do środka labiryntu.
Sudislavské maštale Sudislavské maštale leżą nieopodal wioski Sudislav nad Orlicí. Strome skały opokowe i wychodnie są zalesione buczynami, na dnie lasu rosną cenne rośliny, m. innymi buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium) i zanokcica zielona (Aspleniu 17
