PERSVERNISSAGE ANATOLIA
06 10 ‘15
PRAKTISCHE INFORMATIE
PERSCONTACT
Inge De Keyser & Astrid Laming
[email protected] [email protected] T. +32 (0)2.504.91.35 / T. +32(0)2.504.91.29
BEELDEN
Beelden kan u in hoge resolutie downloaden op onze website www.europalia.eu – in de rubriek: pers > Beelden om te downloaden. (Er is geen paswoord nodig)
SOCIALE MEDIA
EUROPALIA TURKEY is ook aanwezig op volgende sociale media: Facebook: www.facebook.com/Europalia Twitter: twitter.com/EuropaliaTurkey Youtube: www.youtube.com/user/EuropaliaFestival Vimeo: vimeo.com/user8812336 Instagram: instagram.com/europalia Pinterest: www.pinterest.com/Europalia/ Flickr: www.flickr.com/photos/europalia
NIEUWSBRIEF
Blijf op de hoogte via de EUROPALIA-nieuwsbrief. Schrijf u in via de
PROGRAMMABOEK
De volledige programmabrochure kan geconsulteerd worden op de
website www.europalia.eu.
website of besteld bij EUROPALIA: EUROPALIA ARTS FESTIVAL Ravensteingalerij 4 1000 Brussel Info: +32 (0)2.504.91.20
[email protected]. 3
INHOUDSTAFEL
SUBSIDIES & SPONSORING............................................................................................
6
3 TOPTENTOONSTELLINGEN..........................................................................................
7
ANATOLIA.........................................................................................................................
8
IMAGINE ISTANBUL..........................................................................................................
25
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN..............................................
25
EUROPALIA ARTS FESTIVAL.............................................................................................
27
ORGANISATIE...................................................................................................................
31
COMMISSARISSEN-GENERAAL...........................................................................
34
DIRECTEURS-GENERAAL.....................................................................................
35
CURATOREN..........................................................................................................
36
5
6
3 TOPTENTOONSTELLINGEN EXPO
* Anatolia
| BOZAR | Brussel
* Imagine Istanbul
| BOZAR | Brussel
* Istanbul-Antwerpen.
| MAS
Twee Havens. Twee Steden
| Antwerpen
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA 07 10 ‘15 - 17 01 ‘16 Paleis voor Schone Kunsten - Brussel ERFGOED
Anatolië is van oudsher een brug tussen Europa en Azië, waar tal van migraties zorgde voor een buitengewoon boeiende culture uitwisseling. Het is misschien wel de grootste bakermat van culturen, met een ongezien rijk patrimonium, dankzij een twaalf millennia lange, ononderbroken opeenvolging van beschavingen. Hoe verschillend die opeenvolgende beschavingen ook waren, het is opvallend hoe cultus en rituelen werden doorgegeven. De continuïteit van die rituelen vormen de rode draad doorheen de tentoonstelling en een unieke manier om ons gastland te introduceren. Elk van de 4 hoofdstukken doorloopt 12 millennia rituelen, vanaf de oudste Anatolische beschavingen tot aan het Ottomaanse rijk. Meer dan 200 objecten, waarvan vele nooit eerder getoond, uit ruim 30 musea uit de verste uithoeken van Turkije, illustreren zo het diverse en weelderige Anatolische patrimonium. Het eerste hoofdstuk bekijkt de religieuze interpretatie van de kosmos en de verering van hemellichamen in de verschillende culturen van Anatolië. We tonen bijvoorbeeld rituele voorwerpen van de Alacahöyüksite (bronstijd) uit het Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara, reliëfs en beelden uit de klassieke oudheid van de Archeologische Musea in Istanbul en miniaturen en textiel uit de Seldjoek en Ottomaanse periodes uit onder andere het Topkapı-paleis, die getuigen van de verering van de hemel, de sterrenbeelden, de zon of de maan. Een tweede hoofdstuk focust op de verering van een aantal natuurfenomenen (bergen, rotsformaties, bronnen, rivieren, fonteinen) en op de rituelen rond de natuurcycli. Reliëfs of sculpturen van riviergoden, nymfen en levensbomen illustreren het centrale belang van de natuur in de rijke kunstuitingen van de verschillende beschavingen en godsdiensten die elkaar opgevolgd hebben op Anatolische bodem, opnieuw van de bronstijd tot de Ottomaanse periode. Het derde hoofdstuk richt zich tot de sfeer van het goddelijke. We tonen de evolutie van de oudste, nog schematische mensbeelden ter wereld (10de millennium v. Chr.), via de neolithische moedergodinnen in terracotta en via aniconische stenen idolen uit de vroege bronstijd (3de millennium v. Chr.) tot de goddelijke wezens in een correcte antropomorfe vorm. Perfecte lichaamsvormen en een juiste weergave van beweging zien we in de afbeeldingen van de Olympische Goden (vanaf de 5de eeuw v.Chr.). Dit luik schenkt ook aandacht aan typisch ‘oosterse’ voorstellingen van goden: gevleugelde goddelijke wezens, goden die op dieren staan, ‘betyls’ (bv. de beroemde Artemis van Efeze) en aan de lokale Neo-Hetitische godin, Kubaba. Zij transformeerde tot Kybele die vanaf de 2de eeuw v. Chr. één van de belangrijkste beschermgodinnen van Rome werd. 8
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Binnen de monotheïstische religies tonen we de verwerking van heidense godenbeelden door de eerste christenen, net als de evolutie van de afbeelding van Christus. Gezien het verbod van de islam op afbeeldingen van Allah en de Profeet, vervingen de Turkse Seltsjoeken en Ottomanen de afbeeldingen door een kalligrafische weergave van hun naam, en door zogenaamde ‘woordportretten’ en afbeeldingen van de voetzolen of sandalen van de Profeet. Maar binnen de Turkse islam - vooral onder de Seldjoeken – zien we ook een grote tolerantie ten opzichte van menselijke en dierlijke afbeeldingen in gesofisticeerde seculiere architectuur en kunstambachten. We tonen schitterend meubilair en gebruiksvoorwerpen uit moskeeën, net als miniaturen en textiel uit verschillende periodes. Ook de cultusplaatsen van de diverse Anatolische beschavingen komen aan bod, aan de hand van architecturale resten van tempels, van Byzantijnse kerken en moskeeën, elementen van hun interieur en exclusieve, bij de eredienst gebruikte objecten. Er wordt eveneens aandacht geschonken aan offers en altaren, aan religieuze festivals en spelen, en aan de pelgrimstochten die zich vanaf de klassieke oudheid ononderbroken tot de hedendaagse Hadj voortzetten. Het vierde en laatste luik behandelt goddelijke interventies in de wereld van de mensen. Aan goden en heiligen werd genezingskracht toegedicht en eeuwenlang probeerde de mens zich te beschermen tegen allerlei vormen van onheil, waaronder het Boze Oog. Ondermeer sculpturen van Asklepios en ex-voto’s tonen het voortdurende belang van de bijhorende rituelen. We behandelen ook de relatie tussen religie en politiek, met topstukken die de Romeinse keizercultus illustreren. Om af te sluiten tonen exclusieve objecten hoe zowel aan het Byzantijnse als aan het Ottomaanse hof de vorst via een hofceremonieel en ceremoniële kledij ver boven zijn onderdanen verheven werd. In het kort De centrale erfgoedtentoonstelling introduceert het gastland in al zijn diversiteit. Met rituelen als leidraad wordt een overzicht van maar liefst 12.000 jaar Turkse cultuur getoond (vanaf de oudste Anatolische beschavingen tot en met het Ottomaanse rijk). Het wordt zonder twijfel een boeiend en uniek beeld van Turkije, met kunstwerken uit meer dan 30 Turkse collecties. 3 redenen om deze tentoonstelling niet te missen: * Indien u alle kunstwerken die in deze tentoonstellng te zien zijn in Turkije wil zien zal u verschillende maanden moeten reizen. Al deze kunstwerken worden uitzonderlijk samengebracht in ANATOLIA * Het is een unieke gelegenheid om culturele schatten te ontdekken waarvan sommigen nooit eerder buiten Turkije getoond werden. Zo bijvoorbeeld de objecten van Göbekli Tepe, die de oudste tempel ter wereld genoemd wordt. * De tentoonstelling is een unieke en originele inleiding tot Turkije en het festival EUROPALIA TURKEY.
9
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling
M3 I 186m²
M2
162m²
M1
185m²
G1
III.B 80m²
GG
II.A 312m²
Hall Horta
G2
III.B 125m²
G3
III.A 80m²
Lift II.B
H5 II.B 67m² Rotonde Ravenstein
H4 II.C
H3
II.D 232m²
H2
II.E 134m²
55m² 10
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling I. KOSMOS EN NATUUR Kosmos
a. Afbeeldingen kosmos
b. Verering hemellichamen
zon - maan
Verering wonderen natuur
c. Verering van natuurfenomenen
Bergen/rotspartijen Bronnen, rivieren, fonteinen II. DE WERELD VAN HET GODDELIJKE
A. De afbeelding van het goddelijke in polytheïstische culturen
a. Prehistorie
1. Prekeramisch neolithicum (10500 - 7600 v. Chr.)
2. Keramisch neolithicum en chalcolithicum (7600 - 3000 v. Chr.)
b. Bronstijd (3000 - ca. 1200/1180 v. Chr.)
3. Vroege bronstijd (3000 - 2000 v. Chr.)
4. Hettieten (19de - vroege 12de eeuw v. Chr.)
c. Vroege ijzertijd (11de eeuw - 334/330 v. Chr.)
5. Urartu (ca. 850 - ca. 640 v. Chr.)
6. Oosterse goden, doorlevend in klassieke periode
7. Met Griekse kolonisatie introductie ‘Olympische goden’
8. Voorleven heidense iconografie in Bijzantijnse tijd
B. Weergave God in monotheïstische culturen
d. Vroege christendom
9. Aanvankelijk via symbolen
10. Vanaf 4de eeuw als Goede Herder
e. Seldjoeken en Ottomanen
11. Vanaf midden 4de eeuw als volwassen man 12. Afbeeldingen namen Allah, Profeet e.a. religieuze leiders
vervangen door kalligrafie
13. Tolerantie Seltsjoeken t.o.v. seculiere figurale kunst
14. Verwijzing naar Profeet via symbolen 11
Structuur van de tentoonstelling
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling
C. Hybride half-goddelijke wezens
15. Protohistorie, klassieke en Byzantijnse periode
16. Seltsjoeken, seculiere kunst
17. Ottomaanse seculiere kunst
18. Engelen in Bijzantijnse, Seldjoekse en Ottomaanse kunst
D. Cult places en rituele objecten
19. Prekeramisch neolithicum (10500 - 7600 v.C.)
20. Klassiek culturen 21. Byzantijnse kerken
22. Seltsjoekse en Ottomaanse moskeeën
E. Offers, religieuze festivals, pelgrimstochten
23. Offers: dieren, plengoffers, votiefgaven
23. Religieuze ‘agones’ 24. Pelgrimstochten III. HET GODDELIJKE IN HET DAGELIJKSE LEVEN
A. Genezing, bescherming, bestraffing
a. genezing door goden, heiligen of rituelen
1. Heilsgoden b. bescherming/bestraffing 2. Tegen grafschennis
3. Tegen ziekte of onheil
B. Staat en godsdienst
a. Vergoddelijking van de klassieke stad: Tyche
4. Cultus stadsgodin Tyche
b. Cultus levende heerser
5. Hellenistische periode 6. Keizercultus
c. Heerser als vertegenwoordiger God op aarde en beschermer religie
7. Byzantijnse keizer/keizerin
8. Sultans worden beschermers islam en Ottomaanse sultans zelfs ‘kalief’
12
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Alacahöyük, Graf MC Standaard met beeltenis van stier - 2300/2200-2000 v. Chr- Brons
1
2
stad: Ankara ontlener/instelling : Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Alacahöyük, Graf E Standaard in de vorm van een zonneschijf met geometrisch design; zeven kleinere schijven langs de rand zijn mogelijk voorstellingen van de « Zeven zusters » van de Pleïaden - 2300/2200-2000 V. Chr. - Brons
3
stad: Istanbul ontlener/instelling : TIEM vindplaats: Lahore Astronomische wereldbol met voorstelling van de buitenste sfeer van het universum, met de sterren, sterrenbeelden en andere astronomische symbolen Safavidisch, 1649 - Brons 13
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
4
5
6
stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Istanbul Kaart van het universum « Mir’at ül-Kevneyn » met de hemelsferen rond de aarde - Ottomaans 1520-1566 - Inkt op papier Deze fantastische maquette stelt de monumentale fontein bij de ingang van het Topkapi-paleis in Istanbul, besteld door sultan Ahmed III in de 18de eeuw voor. Hij schrijft zelf de kalligrafische teksten uit de Koran waarmee ze is versierd. Fonteinen hebben een religieuze betekenis bij de Ottomanen. Ze bouwen daarmee voort op een eeuwenoude traditie. Water wordt vanaf de vroegste Anatolische beschavingen beschouwd als een geschenk van de goden. Rivieren worden vergoddelijkt, er ontstaan cultusplaatsen bij bron en monding. Nabij de bron worden zij tijdens de Romeinse keizertijd voorgesteld als een staande jonge man, zoals het beeld van de “god Eurymedon” in deze tentoonstelling. Nabij de monding of op het einde van een aquaduct worden ze meestal voorgesteld als een bejaarde man, een arm liggend op een omgekeerde kruik waaruit het water voor de fontein stroomt. Bij de christenen krijgt water een rituele functie: om te dopen, zonden te vergeven en te genezen. Geneeskrachtige baden of bronnen worden ook aan Seltsjoeken en Ottomanen doorgegeven. De Romeinse en Byzantijnse thermen leven tot op vandaag voort in de overbekende Turkse baden of hamams. stad: Istanbul ontlener/instelling: Yıldız Sarayı Müzesi Model van de fontein van Ahmed III (door Sandıkçıbaşı Hasan) - Ottomaans
1520-1566 - Hout, paarl, ivoor, gemengde materialen
Deze stenen mensbeeldjes zijn de oudste ‘scupturen’ ter wereld. Vele zijn klein, sommige evenwel levensgroot. Wat opvalt, is dat zo goed als alle afgebeelde figuren afkomstig uit het heiligdom mannelijk zijn. Daar zijn heel wat fallusvormige sculpturen bij. Of beeldjes van een man met een erectie. Zij horen duidelijk thuis in de wereld van de mannelijke priesterkaste die aan het hoofd staat van de nederzettingen.
7
stad: Urfa ontlener/instelling: Urfa Müzesi vindplaats: Göbekli Tepe Ithyphallisch beeld - PPN 10de-9de mill. V. Chr. - Kalksteen 14
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
8
stad: Adana ontlener/instelling: Adana Museum vindplaats: Çiğdem-Akacaköy bij Gaziantep Stele met voorstelling van een god; bovenaan gebogen, onderaan afgebroken; twee paar van vier hoorns vastgemaakt aan de konische kroon ; een speer in de rechter hand en een zwaard om het middel omgord, boven de rechterhand in Luwische glyphen de naam van de «God van het weer» - Hettitische keizerlijke periode, 14de- 13de eeuw V. Chr. - Basalt
De cultus van Artemis is heel populair in de Grieks-Romeinse periode: mensen komen van wijd naar zijd naar Efeze om Artemis te vereren. Dit ondervindt ook de apostel Paulus aan den lijve. Wanneer hij in Efeze het evangelie komt prediken, komt het tot rellen in de stad. Ze zijn uitgelokt door zilversmeden die kleine kopieën van de tempel aan pelgrims verkopen. Paulus wordt in het theater van Efeze uitgejouwd en tijdelijk gearresteerd. Nog uren nadat hij is verjaagd, blijft de menigte de naam van Artemis scanderen. Opvallend is haar buisvormige kleed versierd met kosmische symbolen en tal van dieren, die met vruchtbaarheid, maar ook met eeuwig leven te maken hebben. Haar bovenlichaam lijkt op het eerste gezicht uit tientallen borsten te bestaan. Meestal neemt men nu echter aan dat het testikels van geofferde stieren zijn. Onderzoekers verschillen dus van mening, maar de meesten zijn het er wel over eens dat het vruchtbaarheidssymbolen zijn. stad: Selçuk ontlener/instelling: Efes Museum vindplaats: Ephese 9 Beeld van Artemis Ephesia - 2de eeuw V. Chr. - Marmer
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Ankara 10 Stele met Cybele in Felsentor - Frygisch 7de eeuw V. Chr. - Andesiet 15
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Nicaea Beeld van Cybele - 2de eeuw N. Chr. - marmer
11
stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Constantinopel, Paleis van Lausos 12 Beeld van een Triton - Begin 4de eeuw - Aphrodisisch marmer
13
14
15 16
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo Voor moslims ligt het afbeelden van de Profeet moeilijker, omdat de islam figurale afbeeldingen van Allah, Mohammed en andere belangrijke religieuze figuren, verbiedt. Hun figuur weergeven mag niet, hun naam daarentegen wel. Kunstenaars ‘beelden’ het portret van de Profeet uit met woorden, zijn sandalen werden gebruikt als decoratieve motief (foto 15). Zo ontwikkelt zich de kalligrafie, de kunst van het ‘mooi schrijven’ waarin de Seltsjoeken en later ook hun opvolgers, de Ottomanen, zich bekwamen. Naast handgeschreven Korans, vinden we opschriften terug op muren van moskeeën, op lampen, poorten, deurlijsten, luiken van vensters, staanders of bergplaatsen voor Korans, koepels, kisten en ook textiel. Deze monumentale tussendeur (foto 13) van een moskee toont een prachtig staaltje kalligrafie. De namen van Allah en Mohammed zijn weergegeven in de onderste en bovenste panelen. 13 stad: Konya ontlener/instelling: Konya Mevlâna Müzesi vindplaats: Mevlâna Dergâhı, Konya Deur van een moskee met in de bovenste en onderste panelen de namen van Allah en de Profeet in kalligrafisch schrift - mid. 16de eeuw - Kastanjehout 14 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Istanbul Hilye-i Şerife (woord-portret van de profeet Mohammed) - Ottomaans 1689 - Hout, papier, inkt, goud, waterverf 15 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis «Nakş-ı Kademe-i Peygamberî, voetafdruk van de profeet» - 1640-1641 - Zilver, hout, glas
16
17
Deze geglazuurde tegels dateren van de tijd van de Seltsjoeken. (begin van de 13de eeuw). Zij heersen over een heel heterogene bevolking en staan bekend als uiterst tolerant en multicultureel. Dat blijkt ook uit deze tegels, faïencekunst die is overgenomen vanuit Iran. In tegenstelling tot striktere islamitische culturen beelden de Seltsjoeken wél figuren af, ook menselijke, zeker in seculiere contexten, zoals de paleizen van de sultans. Veel figuren die op deze tegels te zien zijn, hebben nog Aziatische trekken. De Seltsjoeken zijn immers afkomstig uit Centraal-Azië.
stad: Konya ontlener/instelling: Karatay Çini Eserler Müzesi vindplaats: Kubadabad Paleis, Beyşehir Stervormige tegel met afbeelding van twee vogels & Stervormige tegel met afbeelding van een menselijke figuur met planten in de hand - Seltsjoeks vroege 13de eeuw - Geglazuurde tegel
17
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Onbekend Afbeelding van een engel die de ‘rebab’ speelt, een tweesnarige gebogen hartvormige 18 luit - Ottomaans tweede helft 16de eeuw - Papier, goud, inkt
stad: Konya ontlener/instelling: Mevlâna Müzesi vindplaats: Mevlâna Dergâhı, Konya 19 Koransteun - Seltsjoeks 13de eeuw - Notelaar
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı 20 Koran-houder met gegraveerde tekst - 1617 -Zilver, verguld, hout 18
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
21
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Melid / Arslantepe Orthostaat met afbeelding van een plengoffer aan de Hurische godin Shausga (rechts) ; achter de vrouw die het offer brengt een dienaar met een geit die geofferd wordt - Neo-Hettitisch, ca. 1000700 V. Chr. - Kalksteen
stad: Burdur ontlener/instelling: Burdur Museum vindplaats: Kibyra Fries met afbeelding van spelen - 2de-3de eeuw 22 Kalksteen
stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Onbekend 23 Certificaat van pelgrimstocht - Mid. 13de eeuw - Papier, inkt 19
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo De hadji nemen souvenirs mee uit de heilige plaatsen. Erg geliefd is het water uit de Zemzem-bron in Mekka. Het bezoek aan de bron is een vast onderdeel van de hadj. Volgens de islamitische traditie liet Allah het water opwellen toen Ismaïl en zijn moeder Hadjar bijna van dorst omkwamen in de woestijn. Het water van de Zemzem-bron zou geneeskrachtig zijn. Bedevaarders vullen flesjes om mee naar huis te nemen. Aan het einde van het Ottomaanse rijk gebruiken gegoede pelgrims deze flesjes van Chinese makelij, die speciaal voor de hadj worden vervaardigd. Andere ‘souvenirs’ zijn stukjes aarde afkomstig uit de heilige plaatsen, die door een stempel worden gecertificeerd.
24
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis 25 Flessen voor zemzem suyu - Ottomaans 19de eeuw - porcelein, leer
Ook in de islam van Seltsjoeken en Ottomanen bestaan er middelen om iemand tegen onheil te beschermen. Deze hemden dienen als talisman voor wie ze draagt. Ze worden heel populair in de Ottomaanse periode, vooral aan het hof van de sultans. Ze beschermen de drager niet enkel tegen ziekte, 26 maar ook op het slagveld. Of ze verhogen zijn seksuele aantrekkingskracht of prestaties. stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis Talismanisch hemd op de borst versierd met twee «Zegels van Süleyman (Salomon), zoon van David” bedoeld om de drager te beschermen (26) & Talismanisch hemd (27) - 16de-17de eeuw - Inkt, goud, katoen (26) & 27 katoen, inkt (27)
stad: Aphrodisias ontlener/instelling: Aphrodisias Museum vindplaats: Aphrodisias, Sebasteion 28 Reliëf met afbeelding van Claudius, Agrippina en Britannia - Begin 1ste eeuw - Marmer 20
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo De Romeinse keizercultus oefent een grote invloed uit op het Byzantijnse hofceremonieel. Hoewel hij niet langer zelf als een godheid wordt vereerd, torent de Byzantijnse keizer nog altijd ver boven zijn onderdanen uit. Hij is de vertegenwoordiger van God op aarde en wordt door de patriarch van Constantinopel in de Aya Sofya gekroond. Zijn speciale relatie ten opzichte van God blijkt ook uit de attributen waarmee de keizer, maar zoals we hier zien soms ook de keizerin, worden afgebeeld. Dit deel van een diptiek toont keizerin Ariadne. (5de-6de eeuw n. C.). Ze is voorgesteld met de gebruikelijke keizerlijke insignia. Op haar hoofd (foto 29) draagt ze een met parels bezette diadeem. In haar hand houdt ze een wereldbol bekroond door een kruis. De tentoonstelling toont ook andere voorbeelden van Byzantijnse keizers/keizerinnen : keizer Arcadius (foto 30) en keizerin Eudokia (foto 31).
29
30
31
29 stad: Wenen ontlener/instelling: Kunsthistorisches Museum vindplaats: Constantinopel Deel van een tweeluik, waarschijnlijk met de afbeelding van keizerin Ariadne (474 – 515), dochter van Leo I en echtgenote van achtereenvolgens de keizers Zeno en Anastasius; zittend op een troon onder een baldakijn draagt ze een kroon met parels en juwelen, haar kleed is met parels afgezoomd, in haar linkerhand een wereldbol met een kruis - Begin 6de eeuw - Ivoor 30 stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Beyazit, Istanbul Borstbeeld van keizer Arcadius (383 – 408) die een kroon draagt bestaande uit een dubbele rij parels en een groot juweel op het voorhoofd - Late 4de eeuw - Marmer 31 stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Istanbul, Fenari Isa Camii Ikoon met afbeelding van St. Eudokia voorgesteld als een biddend figuur met een halo om het hoofd; de met juwelen (parels, andere juwelen) bezette kroon en kleed doen vermoeden dat men haar als de dochter van Constantijn VIII kan identificeren - Eerste helft 11de eeuw - «Marmeren plaat met repoussé glas» 21
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
32
Wanneer Constantinopel in handen valt van de Ottomanen en wordt omgedoopt tot eerst Konstantinye en later Istanbul, verandert er veel. Toch blijft een en ander hetzelfde. De hoofdkerk Aya Sophia wordt een moskee, maar behoudt haar hoofdrol in het ceremoniële leven. Ook kleinere elementen van het Byzantijnse hofceremonieel blijven doorleven. Zowat alle religieuze feesten gaan gepaard met somptueuze keizerlijke optochten. De manier waarop de sultan zich presenteert aan zijn onderdanen, doet denken aan de praal van de Byzantijnse keizers. Gekleed in een zijden of satijnen kaftan, rijdt hij te paard. Op zijn tulband prijkt een aigrette van diamanten, robijnen of turkooizen (foto 32). Tijdens het Suikerfeest of het Offerfeest ontvangt de sultan de hoge functionarissen van het rijk in zijn Topkapi. Hij begroet hen gezeten op een troon, onder een baldakijn waaraan een wereldbol hangt, zoals er ook in deze zaal een te zien is. Helm (foto 33), een ander voorbeeld van de 33 ceremoniële attributen van de sultans.
32 stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Istanbul Tulband versiering (aigrette) - Ottomaans (17de-18de eeuw) - Goud, zilver 33 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis Ceremoniële helm - Mid. 16de eeuw - Ijzer, goud, robijnen, turkoois
22
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Praktische informatie Organisatie :
EUROPALIA, Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije
Curatoren :
Turkijekenner Ridder Marc Waelkens is professor emeritus archeologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Hij leidde tot voor kort de opgravingen van de stad Sagalassos in Turkije, een van de grootste interdisciplinaire mediterrane archeologieprojecten. Alle aspecten van de stad en haar territorium worden hierbij onderzocht met een veelheid aan moderne onderzoekstechnieken. Professor Waelkens nam in het verleden deel aan archeologische studies rond Griekenland, Syrië, Italië en Egypte, waarbij hij telkens essentiële inzichten aanbracht. Zülkuf Yilmaz studeerde af aan het Departement Protohistorie en Archeologie van het Nabije Oosten aan de Ankara University en haalde verdere diploma’s aan de Trakya University en İstanbul University. Hij startte zijn carrière bij het Minister van Cultuur als archeoloog. Werkte later achtereenvolgens als: onderzoeker in het Edirne Museum, directeur van het Kırklareli Museum, hoofd van de Museumsdepartmenten bij het Directoraat-generaal voor Musea en Cultureel Erfgoed en sinds 2013 waarnemend adjunct directeur-generaal.
Working
Gökhan Bozkurtlar, Head of Department, General Directorate for Cultural Heritage and
Committee :
Museums; Nilüfer Ertan, Director of Cultural Activities, General Directorate for Cultural Heritage and Museums; Olcay Kabar, Cultur and Tourism Expert, General Directorate for Cultural Heritage and Museums; Zeynep Kızıltan, Director of İstanbul Archaeological Museums; Ayşe Erdoğdu, Acting Director of Topkapı Palace Museum; Dr. Selin İpek, Museum Researcher, Topkapı Palace Museum; Mine Kiraz, Archaeologist, İstanbul Archaeological Museums; Frédéric Hitzel (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris), Ine Jacobs (Oxford University), René Lebrun (UCLouvain); Marcel Otte (Université de Liège); Bert Smith (Oxford University); Peter Van Deun (KU Leuven); Julian Richard (project coordinator exhibitions EUROPALIA); Dirk Vermaelen (artistic Director EUROPALIA). We bedanken van harte Prof. Ilknur Özgen voor haar kostbare hulp en bijdrage aan dit project.
23
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Praktische informatie Onderwerp :
Sinds de vroegste prehistorische tijden vervulde Anatolië een belangrijke scharnierfunctie tussen Europa en Azië. De tentoonstelling focust op het rijke erfgoed van Anatolië, via de rituelen die werden overgedragen van de ene cultuur op de andere. De tentoonstelling wordt onderverdeeld in 3 thema’s, die inherent zijn aan elke cultuur die in de loop van de geschiedenis in Turkije bloeide: de kosmos en de wereld van de natuur, de wereld van het goddelijke en de interacties tussen goden, heersers en het volk.
Periode :
10de millenium v. Chr. tot begin 20ste eeuw
Topwerken :
Ongeveer 200 stukken uit musea vanuit heel Turkije: archeologische schatten, sculpturen, miniaturen, textiel, porselein, gouden en zilveren objecten…
Bruikleengevers :
30 Turkse musea, waaronder Topkapı Palace Museum, Istanbul Archeological Museums, Museum of Turkish and Islamic Art, Museum of Anatolian Civilizations, Turkse nationale en regionale musea, alsook Europese musea zoals het Kunsthistorisches Museum, Wien.
Scenografie :
Aslı Çiçek werd geboren in Istanbul, maar woont en werkt al geruime tijd in Brussel. Ze werd opgeleid als interieurarchitecte aan de Staatliche Akademie der Bildenden Kunste in München. Çiçek voerde een groot aantal Belgische interieurprojecten uit in samenwerking met Robbrecht en Daem, onder meer de herinrichting van Cinematek, de boekentoren in Gent en de flagshipstore en de internationale verkoopspunten van Ann Demeulemeester. Als scenografe verzorgde ze in 2010 de expo ‘A Vision of Central Europe’, gecureerd door Luc Tuymans en ‘Van Eyck tot Dürer’ in het Groeningemuseum. Çiçek werkt daarnaast als docente architectuur aan de Sint Lucas Hogeschool en publiceert uitvoerig over architectuur.
Catalogus :
NL – FR – EN - Uitgeverij Lannoo
Sponsors :
Nationale Loterij – Nationale Bank van België - Total - BNP Paribas Fortis
Audiogids:
NL – FR – EN (aparte audiogids voor volwassenen en kinderen) 24
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL
15 10 ‘15 - 24 01 ‘16 Paleis voor Schone Kunsten – Brussel
ERFGOED – HEDENDAAGS
Imagine Istanbul is een portret van Turkijes legendarische stad die al sinds de 19de eeuw zowel Turkse als andere kunstenaars inspireert. Naast foto’s van de grote Ara Güler – het ‘Oog van Istanbul’ – wordt werk van de hedendaagse Turkse fotografen Ahmet Polat en Ali Taptik getoond. Daarnaast ook foto’s van Europese fotografen zoals Henri Cartier-Bresson en Bieke Depoorter, die nieuw werk voor de expo maakte. Het parcours is ontworpen als een fotografische reis en wordt aangevuld met muziek van Débruit (met nieuwe composites voor de expo), interviews (o.a. met Orhan Pamuk), films en installaties van AyŞe Erkmen, Sophie Calle, Atelier Bow-Wow en Kasper Bosmans. Persvernissage: woensdag 14 oktober 2015 – 10:30 – Paleis voor Schone Kunsten Perscontact: Inge De Keyser –
[email protected] – 02.504 91 35 Astrid Laming –
[email protected] – 02.504 91 29
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN 23 10 ‘15 - 24 01 ‘16 MAS | Museum aan de Stroom – Antwerpen
ERFGOED – HEDENDAAGS
In Istanbul – Antwerpen.Twee havens. Twee steden vertellen audiovisuele kunstwerken, archeologische vondsten en treffende historische objecten het parallelle verhaal van Istanbul en Antwerpen. Bezoekers maken er een multimediale reis langs de Bosporus, de Gouden Hoorn en de Schelde. Wat betekent een haven en de aanwezigheid van water voor een stad ? Hoe wordt zo’n havenstad geleefd, doorkruist, bebouwd, … Hoe is dat in Istanbul? En in Antwerpen? Een groep Turkse hedendaagse kunstenaars creëerden nieuw werk rond dit thema. In foto’s, video’s en installaties werpen ze een nieuw licht op de torens van Istanbul en Antwerpen. Ze belichten de dokken, kranen en scheepswerven in beide havens en leiden de bezoeker over de bruggen van de Bosporus en door de tunnels onder de Schelde. Persvernissage: donderdag 22 oktober 2015 – 11:00 – MAS | Museum aan de Stroom Perscontact: MAS: Nadia De Vree -
[email protected] – 03.338 44 63 25
EUROPALIA ARTS FESTIVAL
EUROPALIA ARTS FESTIVAL VOORSTELLING EUROPALIA ARTS FESTIVAL zet om de twee jaar de cultuur van een gastland in de kijker. Elk festival is het resultaat van een intense samenwerking tussen EUROPALIA INTERNATIONAL en het gastland. De evenementen van de Europalia festivals gaan door in verschillende Belgische steden maar ook in de omliggende regio’s. Gedurende 3 à 4 maanden, komen alle artistieke disciplines aan bod : beeldende kunst, muziek, film, dans, literatuur, architectuur, conferenties. Na Brazilië in 2011 en India in 2013, is Turkije het gastland voor de editie 2015 (6 okt 2015 – 31 jan 2016). In 2015 viert EUROPALIA een dubbele verjaardag ! 2015 is een bijzonder jaar voor EUROPALIA. Het kunst- en cultuurfestival viert een dubbele verjaardag: het 45-jarig bestaan van de vereniging en de 25ste editie van het festival, dit jaar gewijd aan Turkije. De oorsprong van EUROPALIA gaat helemaal terug tot Expo 58… Gelijktijdig met de wereldtentoonstelling organiseren Paul Willems (directeur van het Paleis voor Schone Kunsten) en Maurice Huisman (directeur van De Muntschouwburg) een artistiek festival. Het wordt een succes en al snel worden plannen gesmeed om in 1969 in het Paleis voor Schone Kunsten, een festival te organiseren rond de Italiaanse kunst en cultuur: EUROPALIA is geboren. Precies 45 jaar geleden, op 13 mei 1970 publiceert het Belgisch Staatsblad de officiële ‘geboorteakte’ van EUROPALIA. Deze verjaardag is het ideale moment om even stil te staan bij wat het festival de voorbije decennia heeft bijgedragen tot het kunstenlandschap in Brussel, België maar ook internationaal. Maar nog belangrijker is de verjaardag ook een moment om naar de toekomst te kijken en de strategie van het festival te hertekenen en op die manier de kernwaarden van EUROPALIA te onderstrepen. De mensen die het festival gestalte gaven en nog steeds geven, gingen immers steeds uit van een authentieke nieuwsgierigheid naar de cultuur van een gastland, in haar meest diverse uitingen. Een open blik, reflectie, dialoog en wederzijds respect zijn de sleutelbegrippen die EUROPALIA geleid hebben tijdens de organisatie van de 24 festivals in deze 45 jaar. Meer dan 18 miljoen bezoekers waren hier ondertussen reeds getuige van. Sinds haar eerste editie, gewijd aan Italië in 1969, is de originele aanpak van het festival een traditie geworden die duidelijk weerklank vond. In 1989 liet EUROPALIA Japan het publiek zelfs iets verder kijken; het begin van een nieuwe reeks met Mexico, Rusland, China, Brazilië, Indië en Turkije die een artistieke dialoog tussen wereldculturen wil stimuleren.
28
EUROPALIA ARTS FESTIVAL MISSION - Kunst brengt mensen samen EUROPALIA organiseert sinds 1969 kunstbiënnales rond wisselende gastlanden. Een multidisciplinair programma brengt telkens vier maanden lang honderden artistieke evenementen in heel België en in andere Europese landen. EUROPALIA verwondert een breed Europees publiek met zowel tentoonstellingen als podiumkunsten, muziek, literatuur, conferenties en film. Niet alleen grote namen maar ook jonge talenten staan daarbij centraal. Naast erfgoed komt de hedendaagse scène uitgebreid aan bod, met ruime aandacht voor nieuwe creaties en uitwisselingen tussen kunstenaars uit het gastland en uit Europa. De publiekswerking, die bijzondere aandacht schenkt aan jongeren, probeert inzichten te bieden die wars zijn van eurocentrisme. Ze stimuleert een open dialoog tussen de culturen, in alle vertrouwen. EUROPALIA brengt met haar festivals een duurzame samenwerking tussen artistieke partners op gang. Via een internationaal netwerk reizen de projecten zowel binnen als buiten Europa.
EUROPALIA RESIDENCY AWARD De eerste editie van de EUROPALIA RESIDENCY AWARD brengt het werk van kunstenaars Laurie Charles, Marnie Slater en Ben Van den Berghe. Het project begint met een residentie in Apartman Projesi in Istanbul in de herfst van 2015. In januari 2016 volgt een tentoonstelling in de Beursschouwburg in Brussel en een boek over Midpoint Café-Bar uitgegeven door Theophile’s Papers. Deze editie wordt gecureerd door Alberto Garcia del Castillo en Louise Osieka.
Label EFFE EUROPALIA is trots aan te kunnen kondigen dat EFFE – Europe for Festivals - Festivals for Europe – bekend heeft gemaakt het EFFE-label 2015-2016 toe te kennen aan het festival. EFFE, een initiatief van de European Festival Association (EFA) is een nieuw, door de Europese Commissie gesteund platform, dat festivals verbindt met een diepgaand commitment voor de kunsten, voor de gemeenschap en voor de Europese waarden.
29
ORGANISATIE
ORGANISATIE EUROPALIA TURKEY IN BELGIË Commissaris-generaal EUROPALIA TURKEY
Directeur - generaal
Baron Luc Bertrand
Barones Kristine De Mulder
Arts Project officer & assistente van de directeur-generaal Dirk Vermaelen Eva Bialek Bozena Coignet Marleen De Baets Christoph Hammes Julian Richard Financiën, human resources en organisatie Stefana Ciubotariu Julie Erler Anne Doumbadze Van Ly Nguyen
Marie-Eve Tesch International affairs Pablo Fernandez Alonso Communicatie Colette Delmotte Aurore Detournay-Kaas Marie Depré Valentine Swanet Sponsoring & Pers Inge De Keyser Astrid Laming
RAAD VAN BESTUUR VAN EUROPALIA Graaf Georges Jacobs de Hagen, Voorzitter
Baron Jean Stephenne
BNP Paribas Fortis Bank
Rudi Thomaes
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Baron Bernard Snoy
Raad van Europa
Graaf Paul Buysse
Belfius Bank
Regnier Haegelsteen
Nationale Loterij
Véronique Paulus de Châtelet
FOD Buitenlandse Zaken
Dirk Renard
Fédération Wallonie-Bruxelles
Baron Herman Daems
Federaal Wetenschapsbeleid
Freddy Neyts
Vlaamse Gemeenschap
Pierre-Olivier Beckers
Deutschsprachige Gemeinschaft
Baron Luc Bertrand
Nationale Bank van België
Baron Pierre Alain De Smedt
Europees Parlement
Baron Jan Grauls Alexis Brouhns
Baron Paul De Keersmaeker
Baron Philippe Vlerick
Burggraaf Etienne Davignon
Graaf Herman Van Rompuy
Philippe Delaunois 32
ORGANISATIE MINISTERIE VAN CULTUUR EN TOERISME VAN DE REPUBLIEK TURKIJE In 1963 werd het Turkse ministerie van Toerisme en Promotie opgericht als de eerste organisatie van toerisme binnen de Turkse publieke administratie. In 1971 werd afzonderlijk het Turkse ministerie van Cultuur opricht. Na een periode van vele jaren, waar er afzonderlijk en ook samengewerkt werd, werden op 16 april 2003 de twee afdelingen samengevoegd onder de naam ministerie van Cultuur en Toerisme. Het ministerie van Cultuur en Toerisme beoogt : * het bevorderen en levend houden van de culturele waarden * het handhaven en behouden van het historische en cultureel erfgoed * het voortbouwen op de mogelijkheden die de toeristische activiteiten bieden om een positieve bijdrage te leveren aan de Turkse economie * het begeleiden van instellingen en openbare organisaties op dit gebied * de verbetering van de communicatie en de samenwerking met lokale overheden, NGO’s en de particuliere/privé sector Wij streven ernaar : * een overheidsdienst te worden die het culturele erfgoed promoot, onderhoudt en levendig houdt en die van Turkije dé wereldspeler maakt op gebied van toerisme * te helpen aan de oprichting van een nieuwe beschaving, gebaseerd op onze waarden, met het oog op de te bereiken doelstellingen van 2023 * alle culturele identiteiten in beschouwing te nemen binnen een democratisch perpectief Het ministerie is samengesteld uit : * Directoraat-generaal voor Onderzoek en Onderwijs * Directoraat-generaal voor Schone Kunsten * Directoraat-generaal voor Musea en cultureel erfgoed * Directoraat-generaal voor Promotie * Directoraat-generaal voor Bibliotheken en Publicaties * Directoraat-generaal voor Film * Directoraat-generaal voor Investeringen en creaties * Directoraat-generaal voor Copyright * Departement van de Nationale Bibliotheek van Turkije Afhankelijke organisaties : * Directoraat-generaal van de Staatstheaters * Directoraat-generaal van de Staatsopera en het Staatsballet * Departement van het Instituut van het Manuscript van Turkije * Directoraat van de Historische Sites van de Slag om Gallipoli Het ministerie beheert eveneens de 44 cultuur- en toerismekantoren in 39 landen en stelt 15.248 werknemers en 3956 kunstenaars te werk. Hartelijk dank aan Pinar Bilgen en Sadettin Taşçı voor hun onmisbare bijdrage aan de organisatie van het EUROPALIA TURKEY festival. 33
COMMISSARISSEN-GENERAAL
Baron Luc Bertrand Voor België benoemde de raad van bestuur van EUROPALIA Baron Luc Bertrand. Hij is voorzitter van het executief comité van Ackermans & van Haaren. Daarnaast bekleedt hij verschillende bestuursmandaten binnen de groep Ackermans & van Haaren, en daarbuiten. Luc Bertrand is tevens actief op maatschappelijk vlak, hij is o.m. voorzitter van Guberna (Belgian Governance Institute) en van Middelheim Promotors en is lid van een aantal andere raden van bestuur van vzw’s en publieke instellingen zoals KU Leuven, Instituut de Duve, Instituut voor Tropische Geneeskunde en Museum Mayer van den Bergh.
Dr Erman Ilıcak De Turkse zakenman Dr Erman Ilıcak werd tot commissaris-generaal benoemd door de Turkse partner. Erman Ilıcak diplomeerde aan de Middle East Technical University (Ankara) en doctoreerde aan de International School of Management. Zijn succes heeft hij voornamelijk te danken aan investeringen in de bouwsector, immobiliën en energie. Zijn belangrijkste bedrijf, Renaissance Construction staat op de 53ste plaats in de ENR Top 250 International Contractors. Zijn bedrijven zijn aktief in Turkije maar ook in Centraal-Europa en de MENA-landen. Hij is de stichter van de Renaissance Education Foundation en is voorzitter van de Ted Ankara Kolejliler Sports Club.
34
DIRECTEURS-GENERAAL
Kristine De Mulder Sedert maart 2003 is Kristine De Mulder directeur-generaal van EUROPALIA ARTS FESTIVAL, waar zij de zakelijke en artistieke leiding gaf aan een reeks grote kunstenfestivals gewijd aan Italië, Rusland, Europa, China, Brazilië en India. Als kunsthistorica, archeologe en binnenhuisarchitecte bouwde ze een carrière uit, rijk aan zowel culturele als communicatieve ervaringen in de academische, media en financiële wereld. Kristine De Mulder is lid van de raad van bestuur van verschillende grote cultuurorganisaties in België zoals het Festival van Vlaanderen, de Koningin Elisabethwedstrijd, ...In 2012, kreeg zij de titel van barones voor haar culturele engagement binnen EUROPALIA ARTS FESTIVAL.
İrfan Önal Na zijn studies aan de Faculteit van politieke wetenschappen aan de Ankara University (1994) startte İrfan Önal zijn carrière als adjunct-inspecteur bij het Turkse Ministerie van Cultuur en Toerisme. Na verschillende opleidingen in Groot-Brittannië, werd hij in 2006 hoofdinspecteur bij het Ministerie van Cultuur en Toerisme om nadien te promoveren tot adjunct-directeur Promotie. Tussen 2007 en 2010 werd hij aangesteld als adviseur Cultuur en Toerisme in Londen. Hij keerde vervolgens terug naar het Ministerie van Cultuur en Toerisme in Turkije en bekleedde er gedurende één jaar de functie van adjunct-directeur Copyrights. Sinds 2013 is hij directeur-generaal Promotie van het Ministerie van Cultuur en Toerisme. Zijn professionele interesses gaan naar toerisme en culturele industrieën alsook duurzame, sociale en ecologische projecten.
35
CURATOREN
Dirk Vermaelen Dirk Vermaelen is linguïst en kunsthistoricus. Sinds 2003 werkt hij bij EUROPALIA, waar hij begon in het departement tentoonstellingen. Hij werkte de tentoonstellingen uit voor de opeenvolgende festivals en was zelf curator van een aantal projecten, waaronder recent de hoofdtentoonstelling Indomania voor EUROPALIA INDIA. Sinds 2014 is Dirk Vermaelen artistiek directeur van EUROPALIA en neemt hij niet alleen de tentoonstellingen, maar ook muziek, podiumkunsten, literatuur en film onder zijn vleugels, in samenwerking met een team van projectcoördinatoren.
Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman doceert politieke en culturele filosofie aan de Kadir Has Universiteit in Istanbul, en is er ook vicerector. Verder is hij burgerlijk ingenieur en econoom. Hij doceerde eerder in verschillende universiteiten, zoals de Bilkent en Sabancı Universiteiten in Turkije en Columbia en Princeton in de Verenigde Staten. Hij schreef bijdragen voor meerdere kranten en is vandaag ook columnist voor Sabah, waar hij de politieke en culturele actualiteit becommentarieert. Prof. Dr. H.B. Kahraman is ook freelance curator en organiseerde tentoonstellingen van artiesten zoals Magdelena Abakanowicz, Johan Tahon, Marcel Broodthaers, Maureen Connor, Ergin İnan, Eser Selen, Zeren Goktan en Nuri Bilge Ceylan. Zijn tentoonstellingen bieden nieuwe inzichten op de verschillende periodes in de Turkse moderne kunst. Hij is ook culturele en literaire criticus en schreef meer dan 15 boeken, waaronder het recent gepubliceerde Contemporary Art in Turkey. Kahraman was hoofdraadgever cultuur van de President van de Turkse Republiek. Professor Dr. Kahraman maakte deel uit van de raad van de biënnale van Istanbul van 1993 tot 2005. Hij is algemeen coördinator van de Contemporary Istanbul Art Fair sinds 2010. Verder is hij lid van expertencomités en raden van bestuur van nationale en internationale organisaties zoals het Sabancı Museum, WWF, Abdullah Gül University, College Art Association, Middle Eastern Studies Association, American Political Science Association. Hij is eveneens hoofdcurator van het Akbank Cultural Center.
36
Bedankingen Het EUROPALIA TURKEY programma kan onmogelijk worden opgesteld zonder de formele of informele hulp en het verlichte advies van Europalia’s culturele partners. Elk van hen verrijkt het programma met zijn specifieke kennis, hetzij over een kunstdiscipline, over artiesten of over het publiek. 37
