Peellands Molennieuws

Peellands Molennieuws

85 Peellandse Molenstichting

sept ‘15

Peellands Molennieuws is een uitgave van de Peellandse Molenstichting. Een abonnement op dit blad is inbegrepen in het lidmaatschap van de Vriendenkring van de stichting. De minimale contributie om lid te zijn van de Vriendenkring bedraagt € 12,50 per jaar. Secretariaat: Peellandse Molenstichting Secretariaat: p.a. Schutsstraat 22 5737EW Lieshout tel. 06 51815 316 www.peellandsemolenstichting.nl E-mail. [email protected] Redactie: Jeroen van Boxmeer en Geert van Stekelenburg Het typewerk, de lay-out en de eindredactie zijn verzorgd door Jeroen van Boxmeer en Geert van Stekelenburg

Uw artikelen, commentaar en ideeën kunt u sturen naar: Redactie Peellands Molennieuws p.a. Geert van Stekelenburg, Hofstraat 26, 5721 BB, Asten Tel: 0493-693504 Email: [email protected] Uiterste inzenddatum voor het volgende nummer: 30 november 2015 Omslagfoto: “ De Victor” in Someren geheel in de steigers (foto: Facebook Marc van Deursen

Peellands Molennieuws ISSN 1574-2512

2

De voormolen Nummer 85 is een gevarieerd nummer waar van een behoorlijk deel gevuld wordt met de rubriek “Op de bil”. Zoals u weet is dit de rubriek waarin verslag gedaan wordt van werkzaamheden die verricht worden aan de molens binnen ons gebied. Dat hiermee een groot deel van deze uitgave gevuld wordt, betekent dus dat er aan diverse molens onderhoud wordt verricht, dit is uiteraard een bijzonder goed teken. Zo wordt er op Coll gewerkt aan een vispassage bij de watermolen, heeft Frans Hagenaars in Leenderstrijp zijn eerste molensteen de molen in gehesen, gaat de restauratie aan de Victor in Someren gestaag door en is er begonnen met de eerste werkzaamheden als onderdeel van een grote restauratie van De Volksvriend in Gemert. En nog meer positief nieuws: sinds kort heeft Peelland er twee molenaars bij, zij slaagden voor hun examen Korenmolenaar. Dan blijkt dat er binnen onze molenaarskringen ook nog teken- en schrijftalent aanwezig is: een van de molenaars van Holten’s molen heeft samen met zijn vrouw een uniek prentenboek gemaakt over de werking van de molen. De hoofdpersoon van dit boek, Muis Jan, beleeft allerlei spannende molenavonturen. Dan is er nog een Peellandse molenaar die blijkbaar niet genoeg had aan zijn drukke bezigheden op zijn eigen molen, hij scherpte namelijk een nieuwe ligger voor een Deense windmolen, gemaakt door het bedrijf van Van Vugt in Best. En omdat hij daarna blijkbaar nog wat tijd over had, ging hij hem ook zelf maar op een aanhanger naar de molen in Denemarken brengen. U ziet: er gebeurt wel het een en ander binnen Peelland. Onze molenaars zijn zeer actief! De redactie

3

Op de bil

Aanleg klepstuw en vispassage Edwin van Bussel Bij de Collse watermolen is een grote bouwplaats gecreëerd voor de aanleg van een klepstuw en een vispassage. Opdrachtgever is Waterschap De Dommel. De werkzaamheden duren tot eind oktober. De stuw stroomopwaarts, die het water naar de molentak regelt, is gesloopt en wordt vervangen door een automatische geregelde klepstuw. Naast de klepstuw wordt een vispassage aangelegd. De ‘De Wit’vispassage zal gaan bestaan uit een langgerekte betonnen bak met tussenschotten om zo weinig mogelijk water voor de molen te verliezen.

Werkzaamheden rondom de Collse watermolen in verband met de aanleg van een automatisch geregelde klepstuw en een vispassage. Er is een tijdelijke brug aangelegd naar het moleneiland. (foto: Gerard Sturkenboom) 4

In juli zijn damwanden ingebracht voor de gemeenschappelijke bouwput voor de aanleg van de klepstuw en de vispassage. De bouwput is tot 6 meter diep uitgegraven en wordt voorzien van een funderingslaag van 1,5 meter onderwaterbeton. Tijdens het uitgraven zijn oude houten funderingsdelen van de vorige sluizen aangetroffen. Een archeologisch bureau heeft alles in kaart gebracht. Het is de bedoeling dat de nieuwe stuw hetzelfde bovengrondse aanzicht krijgt als de oude sluis. De klassieke tandheugelbedieningen van de oude stuw worden teruggeplaatst, maar krijgen geen functie meer. De aanleg van de vispassage en de automatisch functionerende klepstuw maken onderdeel uit van het project “Herinrichting Beekdal Kleine Dommel, Eindhoven-Nuenen”. Het waterschap gaf eerder al uitvoering aan het

De Collse watermolen is een onderslagmolen aan de Kleine Dommel. De ouderdom is onbekend. De molen wordt al genoemd in het jaar 1337, maar enkele jaren geleden heeft de stadsarcheoloog op het molenterrein aardewerkscherven gevonden uit de periode tussen 1200 en 1250. (foto: Gerard Sturkenboom)

project Natte Natuurparel Urkhovense Zeggen. Dit natuurgebied is in belangrijke mate ontstaan door de eeuwenlange opstuwing van water door de molenaars. De gemeente Eindhoven is nauw betrokken bij het project. De vispassage ligt op gemeentelijke grond evenals de Collse watermolen. Nadat de eerste plannen van het waterschap bekend zijn geworden, heeft Stichting 5

“De Eindhovense Molens” bij de gemeente Eindhoven aangegeven, dat de oude sluis met de tandheugelbediening en de bakstenen poeren van grote monumentale waarde is. Zo is in een oude poer een gedenksteen aanwezig geweest waarop de initialen J.S. en het jaartal 1888. De Monumentencommissie heeft zich intensief bezig gehouden met de beoordeling van het ontwerp van de nieuwe klepstuw. Nadat de sloopvergunning was verleend, is aannemer Vissers Ploegmakers B.V. gestart met de werkzaamheden. Voor de uitvoering van de werkzaamheden heeft de aannemer een tijdelijke weg met brug naar het moleneiland gebouwd. Op plekken, bovenstrooms, waar je normaliter niet kunt lopen vanwege de drassigheid, rijden nu vrachtwagens en kranen nadat veel zand gestort is. Later zal de oude ‘spaarvijver’, waarover een stuk tijdelijke weg loopt, weer uitgegraven worden. Op oude foto’s is te zien dat de molenaars vroeger hier Een informatiebord maakt duidelijk wat voor een ‘spaarvijver‘ hebben soort werkzaamheden hier plaats vinden. gehad. Om eventuele grote (foto: Gerard Sturkenboom) hoeveelheden water te kunnen afvoeren is op het moleneiland een tijdelijke overstort met afvoerkanaal aangelegd. In de toekomst zal het waterpeil van de Kleine Dommel automatisch via de klepstuw geregeld worden. De molenaars van de Collse watermolen zullen de gang naar de molen minder vaak gemaakt hoeven te maken als er flinke buien zijn geweest. De molenaars kunnen de klepstuw in mogelijke noodsituaties zelf gaan bedienen. Het ‘Molenrecht’ of stuwrecht blijft bij

6

de Collse watermolen en de gemeente Eindhoven als eigenaar van de 7 eeuwen oude dubbele watermolen. Tijdens de werkzaamheden blijft de Collse watermolen op zaterdagsochtend gewoon functioneren en bezoekers ontvangen. (Dit artikel is geschreven namens de molenaars/olieslagers van watermolen ‘t Coll)

De ‘De Wit vispassage’ bestaat uit een metalen bak met schotten en openingen waar de vissen doorheen kunnen zwemmen. Doordat de openingen onder water liggen ontstaat er een constante niet te harde waterstroming. Tevens zijn de openingen in een zigzag patroon opgesteld. Op deze manier ontstaan er rustplaatsen voor de vissen zodat deze stroomopwaarts kunnen zwemmen. De bodem, die met stenen is bedekt, loopt langzaam omhoog. Op deze manier kunnen ook bodemvissen en kruipende waterdieren de stuw passeren. (afbeelding: www.cothen.eu/vistrap-cothen.html)

7

Maalsteen voor de Heimolen in Leenderstrijp Gerard Sturkenboom Na al enkele jaren op de tussenzolder van de molen St. Victor in Heeze gelegen te hebben was dit voorjaar de tijd rijp om de blauwe molenstenen (98 cm doorsnede) klaar te maken voor hun uiteindelijke bestemming: de door Frans Hagenaars en Dré van Overdijk nieuw gebouwde standerdmolen in Leenderstrijp. Het oorspronkelijke rechtse scherpsel hadden we eerder al machinaal weg laten slijpen (een cadeau van Frans zijn molenvrienden bij de inzegening van de Heimolen in 2012). De steen van een standerdmolen is tenslotte linksdraaiend, althans de steen op de steenzolder. Omdat de ligger uiteraard als eerste geïnstalleerd zou gaan worden, is gekozen om deze steen ook als eerste te scherpen. Na allerlei overwegingen hebben Leo van Someren en Frans een pandscherpsel, bestaande uit 11 panden met 4 kerven per pand, met enige voorbijligging uitgezet. Het scherpen hebben Frans en ondergetekende daarna uitgevoerd. Het is een bijDe steen wordt over brede planken door het gras naar de Heimolen gerold. (foto: Bart Janssen)

8

zondere ervaring om een nieuw scherpsel op een blauwe steen aan te brengen. Geheel in lijn met de door Frans gehanteerde bouwwijze van de Heimolen is de steen volledig met de hand gescherpt. Spannend werd het pas, toen de steen gescherpt was en deze uiteindelijk in de molen gehesen moest worden. Dit kon niet op de bij een standerdmolen vertrouwde manier: langs de zijweeg door de vloer. Daarvoor liggen de vloerbalken van de Heimolen te dicht bij elkaar. Er was geen andere manier dan buitenom. Frans had de hijsexercitie gedegen voorbereid door in de nok van de kap tijdelijk een hijsbalk aan te brengen. Ook was de kast aan de trapzijde goed onderstut; het gewicht van de steen moest tenslotte aan de buitenzijde van de molen opgehesen worden. Door dit goede voorbereidende werk verliep het hijsen eigenlijk snel en vrij gemakkelijk. Eerst werd de steen tot op het bordes gehesen en daarna met een tweede takel (dichter bij het trapbint) tot voor het deurtje op de steenzolder. Vervolgens kon de steen naar binnen worden getrokken. Rond half De steen wordt langs planken omhoog gehesen. Links tien ’s morgens veren rechts zijn de beide balken te zien die de kast tijdelijk trokken we met de onderstutten. (foto: Gerard Sturkenboom) steen vanuit Heeze naar Leenderstrijp en 9

De steen is gearriveerd op de steenzolder, waar hij met een takeltje naar toe gehesen is vanaf de galerij. (foto: Gerard Sturkenboom)

rond het middaguur lag de steen op de steenzolder. Tussendoor was er zelfs nog tijd over geweest voor een koffie -met-vlaai pauze. Het, letterlijk, zwaarste karwei komt later dit jaar nog, als de dikkere lopersteen de weg naar de steenzolder van de Heimolen volgt. Maar met het resultaat en vooral ook de ervaring van de eerste hijsexercitie wordt dit karwei vol vertrouwen tegemoet gezien.

Restauratie “de Victor” in Someren [deel 2] Marc van deursen Sinds het vorige nummer is er weer behoorlijk wat werk verzet bij windmolen “de Victor” in Someren. Op het moment dat ik dit schrijf is de steiger net weggehaald en de molen is weer zichtbaar. Doordat het herstel van het metselwerk en het voegwerk is uitgevoerd met een kalkmortel, is de molenromp iets lichter van kleur geworden. Op 8 april heeft een enorme kraan de roeden uit de molen genomen. Het weer werkte goed mee, het was een grijze dag en nog behoorlijk fris toen begonnen werd met de werkzaamheden. De kraan stond opgesteld in de

10

De kraan wordt in gereedheid gebracht om de molenroeden te gaan verwijderen.

Kerkstraat en moest dus de roeden over de huizen heen uit de molen takelen. De afstand van de weg tot aan de molen is 37 meter. Bij de eerste inspectie bleek al dat de kans dat de roeden gerestaureerd konden worden zeer klein was. Er zijn tijdens een restauratie in 1971 al behoorlijk wat reparaties aan de roeden uitgevoerd. Het gewicht van de roeden, dat gemeten De eerste aanzet tot het maken de nieuwe, deelbare roeden is gemaakt.

11

werd tijdens het uittakelen, deed ook al vermoeden dat er veel materiaal weg is. De Potroede woog nog 1500kg en de Derksenroede 1800kg. Latere inspectie, na het stralen van de potroede, bevestigde inderdaad dat deze roede zijn beste tijd wel gehad had. Daarom is besloten om nieuwe gelaste roeden te laten maken bij de firma Verdonkschot in Vessem. Na het uitnemen van de roeden is men begonnen met het opbouwen van een steiger rondom de molen en het inboeten van het losliggend metselwerk. Door reparaties in het verleden en vochtindringing zaten er achter de eerste laag stenen op diverse plaatsen behoorlijke holtes. Door op sommige plaatsen zelfs de muren door en door opnieuw in Hier is duidelijk te zien hoe slecht de molenromp er op som- te metselen mige plekken aan toe was. Er is een behoorlijk gat ontstaan moet de door het weghalen van loszittende en in slechte staat oorspronkelijke zijnde stenen. sterkte weer hersteld worden. Door de aanwezigheid van de steiger kon het schilderwerk aan de kap redelijk eenvoudig worden uitgevoerd en omdat de roeden uitgenomen zijn is van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook de binnenzijde van de askop te schilderen. Het schilderwerk aan de staart is ook voor een groot deel klaar. Om de muur tijdens het metselen te ontlasten en om de kruivloer weg te kunnen nemen is binnenin de molen een onderstempeling gemaakt door de vloeren van onderuit in de molen door en door te stempelen. Deze manier van werken had als voordeel dat de kap niet van de molen gehaald hoefde te worden en dat zorgde voor een behoorlijke besparing in de restauratiekosten. Daarvoor moesten wel eerst diverse balkkoppen worden aangegoten met kunsthars.

12

Met een roterende verreiker is in die tussentijd ook nog de nieuwe lange spruit gestoken. Bij het maken van de nieuwe roeden is ervoor gekozen om deze deelbaar te maken om ze te kunnen laten galvaniseren. De roeden zijn inmiddels klaar en liggen nu bij molenmaker Adriaens in de werkplaats om het hekwerk te maken. Als dat klaar is en de heklatten terug zijn van het impregneren worden de roeden weer gestoken en wordt de volgende fase in het restauratieproces zichtbaar. Binnenin de molen moeten nog wat kleinere werkzaamheden gedaan worden zoals: het herstellen van de bonkelaar en het oplassen van de rijn in de stenen. Ook wordt rond de luitafel nog een extra voorziening gemaakt om bezoekers veiliger op de luizolder toe te kunnen laten. Tijdens het doorspitten van de archieven om informatie te verzamelen over Someren als molendorp is onder andere onderstaand persbericht uit “De Noord-Brabanter – staat en letterkundig Dagblad” van 23 oktober 1865 gevonden.

13

Restauratie van de Volksvriend in Gemert Jeroen van Boxmeer Zoals in eerdere uitgaven van het Peellands Molennieuws te lezen is geweest, vindt er binnen Peelland een grote restauratie plaats. Molen de Volksvriend aan de Oudestraat in Gemert zal op termijn weer in volle glorie kunnen draaien. Omdat de molen sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw stil heeft gestaan, is de nodige restauratie ook zó groot dat deze niet van vandaag op morgen is voltooid. Waar men eerst een volledig jaar nodig heeft gehad om de financiële middelen te werven, is in 2015 letterlijk de schop in de grond gegaan. In dit artikel wordt u bijgepraat over de stand van zaken in Gemert-Zuid.

Het afgraven van de molenbelt, dit is nodig om de hardnekkig woekerende Japanse Duizendknoop te verwijderen. Deze plant heeft namelijk een enorme groeikracht en verdringt daarbij alle andere kruiden en struiken. De plant kan door scheuren via de fundering huizen binnen groeien en door asfalt heen breken.

In het voorjaar van 2015 is het officiële startschot van de restauratie gegeven. Hoewel de meeste werkzaamheden binnen plaatsvinden en daardoor moeilijk zichtbaar zijn voor het grote publiek, was de eerste grote 14

actie het afgraven van de molenbelt. Dit was noodzakelijk door de aanwezigheid van de Japanse Duizendknoop. Deze plant is, als zij eenmaal goed gevestigd is, zeer lastig te verwijderen en woekert enorm. De belt werd afgegraven en het verwijderde zand ging door een gigantische zeef om elk steentje, stukje wortel en andere rommel eruit te scheiden. Uiter-

De Potroeden, die al heel lang bij de molen in het gras lagen, gaan op transport. Het merkwaardige van een van beide roeden is, dat deze in zijn geheel gegalvaniseerd is , hoewel er toch een Potplaatje op gemonteerd is (zie foto inzet).

aard komen hier ook leuke historische objecten tevoorschijn. Naast het nodige roestige gereedschap kwam ook een molensteen tevoorschijn. Deze steen lag in stukken door de belt verspreid. Het gaat om een blauwe steen, waarschijnlijk eerst gebruikt als loper, maar later als ligger. In de molen ligt nog een koppel blauwe stenen, maar volgens het bouwhistorisch onderzoek is dit koppel nooit vervangen geweest. Het is dus mogelijk dat deze steen de voorganger was van het koppel kunststenen. Doordat de belt is verwijderd, kon het metselwerk van de toog gemakkelijker worden opgeknapt. Dit is in de weken voor de bouwvakvakantie uitgevoerd. Waar het bij de meeste metselklussen de uitdaging is om het metselwerk zo recht mogelijk te krijgen, was dat bij de Volksvriend niet de bedoeling. De toog was van origine al schots en scheef, waardoor de metselaar met een “slap koordje” aan het werk moest. Het zand van de molenbelt ligt op het moment van het schrijven van dit artikel op het molenterrein te wachten tot het weer teruggeplaatst kan worden. 15

Er wordt nog gekeken naar de mogelijkheden voor het plaatsen van een toiletunit in de belt, dus voorlopig zal de Volksvriend nog zonder belt te zien zijn. Ook aan de binnenkant zijn de werkzaamheden begonnen. Het eerste en wellicht belangrijkste werk wat uitgevoerd moest worden was het voorkomen dat de zoldervloeren (en daarmee al het historische materiaal) in zouden storten en onnodige schade zouden oplopen. HierIn de schuur bij de molen lagen allerlei molenonderdelen voor moest naopgeslagen. Een groot gedeelte daarvan is inmiddels naar de werkplaats van molenbouwer Beijk vervoerd om opge- genoeg elke kop van de knapt of nagemaakt te worden. vloerbalken (foto’s: Geert van Stekelenburg) worden aangegoten. Dit was hard nodig, want op sommige plaatsen zat de balk slechts één á twee centimeter in de muur. De molenmakers zijn hiermee in het voorjaar begonnen en tot aan de bouwvak bezig geweest. Een flink karwei dus! Een deel van de steenzoldervloer was een aantal jaar geleden ingestort, waardoor een paar balken weer terug op hun plek gezet moesten worden. Eén van deze balken was echter in twee stukken gebroken en moest ge16

repareerd worden. Vooral bij een dergelijk karwei is pas echt te zien wat voor specialistisch werk de molenmakers tegenwoordig kunnen verrichten. Van binnenuit is de scheur versterkt met een aantal ijzeren stangen, de twee delen van de balk zijn tegen elkaar aangelijmd met epoxyhars en de buitenkant van de balk is zó opgelapt dat de scheur nauwelijks te herkennen is. Enkel iemand die weet waar hij moet zoeken kan de plek terugvinden. Het is de bedoeling dat de vloeren in de komende periode worden gelegd en dat de trappen worden aangepakt. De werkzaamheden zullen echter in de komende maanden iets minder snel verlopen in verband met andere molens waar de molenmaker naartoe moet. In de winterperiode zal dit echter ruimschoots worden ingehaald. Deze periode leent zich bij uitstek voor werk in de warme werkplaats van Beijk. Veel onderdelen van de kap zullen daar worden opgeknapt en in 2016 weer terug naar Gemert komen. Ook de potroeden uit 1899 zijn inmiddels al op transport gegaan naar de restaurateur. In de komende periode zal worden gekeken of deze roeden nog goed genoeg zijn om opgeknapt te worden. Tot slot wordt door de Molenstichting Gemert-Bakel hard gewerkt om de molens van de stichting onder de aandacht te brengen bij het publiek. Ook de Volksvriend speelt hierbij een prominente rol. Zo wordt bij de jaarmarkt in september weer een kraam bemand en wordt er gekeken naar nieuwe mogelijkheden om de mensen naar de molens te trekken. In de zomer hebben de molenaars en leerling-molenaars van Peelland ook de gelegenheid gehad om de molen te bekijken (zie verslag verderop in dit blad). Deze avond is door de Molenstichting Gemert-Bakel zeer positief beleefd. Bovendien is in de zomermaanden door middel van een crowdfund geprobeerd om de kleine donateur te bereiken. Hoewel het doelbedrag van 10.000 euro nog niet is bereikt, zijn er toch weer een aantal bijdragen gekomen aan het in ere herstellen van een van de mooiste monumenten die Gemert rijk is. De restauratie van de Volksvriend gaat intussen dus gestaag verder. Dit verhaal wordt dan ook in 2016 vervolgd in het Peellands Molennieuws.

17

Rondje langs de molens Zomeravondexcursie naar Gemert Marc van Deursen Tijdens een zomeravondexcursie op woensdag 15 juli kregen we de gelegenheid om een kijkje te nemen in molen ‘de Volksvriend’ in Gemert: de molen die men na ongeveer 40 jaar verval in 2013 aan trof met een half ingestorte kap en één van de koppels stenen beneden op de vloer, door de zolders naar beneden gevallen. Nadat Jeroen van Boxmeer een toelichting gegeven had over ondsenwerving en over het maken van het restauratieplan voor deze molen, zijn we in kleine groepjes door de molen gegaan. Het was verbazingwekkend hoe men zomaar ineens veertig jaar terug in de tijd lijkt te stappen: er is namelijk nagenoeg niets uit de molen gehaald op het Enkele maanden geleden kon men van onder moment dat deze door de af nog tot in de kap omhoog kijken. familie van Roij achtergelaten (foto: Geert van Stekelenburg) werd. Het is maar te hopen dat tijdens de aanstaande restauratie veel van deze authentieke sporen bewaard kunnen blijven en dat het de toekomstige molenaars zal lukken om de daar bijbehorende verhalen te delen met de bezoekers. Het was voor de belangstellenden van de molenstichting bij aanvang van de rondleiding in de molen nog wel even de vraag of we met zo’n groot aantal mensen veilig de molen in zouden kunnen. In kleine groepen echter konden we, zonder ieders veligheid in gevaar te brengen, de 18

meelzolder en steenzolder opgaan via de ladders die er geplaatst waren. De vloerbalken waren al aangegoten, desondanks moest je toch nog goed opletten waar je je voeten neerplantte. In de loods bij de De steenzolder zag er nog vrij chaotisch uit. molen liggen alle (foto: Geert van Stekelenburg) onderdelen van de kap opgeslagen en ook is er nog een komplete maalderij aanwezig. Daarvan is het behoud ook zeker de moeite waard, ondanks dat het eventueel overeind blijven van dat gebouw de windvang van de molen behoorlijk zal beperken. Als sporen van een wel zeer abrupt vertrek lagen in het gebouwtje bij de weegbrug nog een notiitieblok en een weegbon er precies zo bij, alsof er werd gewacht op het eerstvolgend transport van dit eens zo florerende molenbedrijf. Als stille getuigen uit het verleden liggen buiten in het gras de roeden geduldig te wachten op de restauratie van de molen. We zullen binnenkort zeker meer kunnen lezen en horen over deze gigantische molenklus en ik bedank het team molenaars voor de fijne ontvangst en het bieden van de mogelijkheid om de molen in zijn huidige staat te kunnen bezoeken. Zie ook: www.molenstichtinggemertbakel.nl De twee roeden die al jaren in het gras bij de molen liggen te wachten op betere tijden. (foto: Marc van deursen) 19

Vulstukken Nederlandse molensteen voor Deense molen Gerard Sturkenboom Al meer dan 35 jaar kom ik vrijwel jaarlijks een keer in Denemarken en bezoek Deense molens. Ook ben ik al sinds 1984 lid van de Dansk Møllerforening, een vereniging die een 2-maandelijks tijdschrift uitgeeft, genaamd "Møllen". Hoewel dit artikel niet zozeer over mij gaat, maakt dit wel duidelijk hoe een en ander heeft kunnen plaats vinden. Een van de redacteuren van Møllen is Per Gliese. Al acht jaar lang onderhouden we goede contacten en bezoeken we elkaar. Per is ook bestuurslid van de stichting rond de wederopbouw van de molen van Herluflille, op het eiland Sealand. Zo'n vijf jaar geleden heeft deze molen weer een gevlucht gekregen, met zelfzwichting. De molen is een zelfkruier, met een zogenaamde windroos achter op de kap. Na de ingebruikstelling werd er ook voorzichtig gemalen, maar het koppel 13er kunststenen (110 cm doorsnede) bleek niet in orde. Met name de maallaag van de ligger bleek helemaal los te laten. Een nieuwe ligger voor de met moeite gefinancierde, gecompleteerde molen, zat er niet direct in en het laten maken van een nieuwe ligger is in Denemarken ook geen alledaagse bezigheid. Door mijn tussenkomst is de nieuwe ligger in april/mei dit jaar gemaakt bij het De eerste kerven zijn aangebracht. bedrijf van Henk en (foto: Gerard Sturkenboom) Herjan van Vugt uit 20

Best. Om de kosten zo beperkt mogelijk te houden heb ik aangeboden om deze nieuwe steen zelf te scherpen en vervolgens naar Herluflille te brengen. Op 23 mei (de dag van de "Grote Excursie" van de Peellandse Molenstichting) heb ik de steen van Best naar Heeze gebracht en op 18/19 juni naar Denemarken, waar de steen nog diezelfde vrijdag de molen in gehesen is en op de steenzolder gelegd is. Daar heb ik op zondag 21 juni tijdens de Deense Molendag nog wat aan de steen De steen wordt onder de rij gebracht (vlak gemaakt).

mogen scherpen om hem onder de rij te krijgen. In het kort zijn dit de feiten. Het mag duidelijk zijn dat het een bijzondere ervaring is geweest die tot een nog hechtere "vriendschap" met de Deense molens heeft geleid. Bovenstaande heeft er toe geleid dat er op 29 augustus een molensteen-scherp instructie dag is gehouden, waar ik samen met een oude Deense molenaar aan een 12 -tal geïnteresseerden de basis van het stenen scherpen heb uitgelegd en gedemonstreerd. Hopelijk draagt dit bij aan een actiever molenbehoud in Denemarken, want helaas is de basis daar nog erg smal. Herluflille Mølle is een zelfkruier met zelfzwichting. (foto: Gerard Sturkenboom)

21

Molententoonstelling op de molen Charles de Theije In oktober 2014 zijn de mooiste inzendingen van de molenfotowedstrijd, die door de Peellandse Molenstichting werd georganiseerd ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan, uitgevoerd in de vorm van een mobile tentoonstelling. Een dertigtal foto’s is afgedrukt op foam en gelamineerd om hiermee een expositie in je eigen molen of bij een festiviteit mogelijk te maken. Door het gebruik van houten insteekblokken is een dergelijke tentoonstelling snel te plaatsen en men kan zelf bepalen welke foto’s uit de collectie tentoongesteld worden. De Peellandse Molenstichting biedt elke donateur de mogelijkheid om deze expositie in te zetten. Reservering van data is gewenst. De benodigde kist met foto’s en insteekblokken zijn op zaterdagmorgen en maandagavond bij Holtens Molen op te halen en weer terug te brengen. Voor reservering en verdere informatie: Charles de Theije 0493 322348 mail: [email protected]

Muis Jan van Holten’s Molen Redactie Op zondag 31 augustus 2014 werd op Holten’s Molen in Deurne voor genodigden en belangstellenden door Nel en Charles de Theije hun prentenboek gepresenteerd: Muis Jan op de molen. Velen maakten gebruik om de thuisbasis van Muis Jan te vergelijken met het prentenboek. Dit staat vermeld op de achterflap van het boek: Zoals een muis wordt aangetrokken door wat graankorrels, zo worden kinderen en grote mensen aangetrokken door een molen. Dat overkwam ook Charles, die molenaar werd op Holten’s molen in Deurne en Nel die er af en toe in het winkeltje werkt. Samen hebben ze 65 jaar ervaring in het onderwijs en dus ook met het vertellen van verhalen. Bij Charles ontstond het idee om een verhaal te tekenen van een muis op bezoek in de molen. Een verhaal voor kinderen, waarin tegelijkertijd voor jong en oud de werking van de molen zichtbaar wordt. Nel werkte het verhaal verder uit. In Jan Vriends vonden ze een geweldige vormgever. En zo ontstond het boek “Muis Jan op de molen”.

22

Het is heel speciaal om in de molen samen met alle belangstellenden het verhaal vorm te geven. De inspiratie voor de vorm van muis Jan vond ik in Jan van Woezik en verder was de molen zelf heel bepalend voor de prenten. Ook de samenwerking met een oud-student van mij, Jan Vriends van ‘Vrijwerkers’ in Helmond, was bijzonder. Hij leerde me opnieuw kijken naar tekeningen en zorgde voor een prachtige uitgave. Uiteindelijk kwam een wens van Nel en mij in vervulling en tekenden velen in voor de eerste druk. Drukkerij Claessens uit Someren zorgde met veel vakmanschap voor die eerste druk. Molenstichtingen kunnen het boek De presentatie van het prentenboek. Links Nel en Char- inkopen en verkopen les de Theije: de makers van dit boek voor de vastgestelde prijs van € 12,50. Zo kunnen zij inkomsten genereren met de verkoop. Het boek is erg goed te gebruiken tijdens projecten in de basisschool. Het boek is ook te koop op de bekende verkooppunten in Helmond en Deurne, waaronder ook de Hema in Deurne. En natuurlijk ook op Holten’s Molen. Voor verdere informatie Charles en Nel de Theije, telefoon 0493 322348 of 0630546821 of via [email protected]

Een pagina uit het prentenboek: Muis Jan is aangekomen op de steenzolder en inspecteert het kaar.

23

Uitgelicht Geslaagd Marc van Deursen Tijdens de kleine zomeravond excursie op de molen ‘De Volksvriend’ in Gemert zijn onze onlangs geslaagde, nieuwe molenaars door het bestuur gefeliciteerd. Ze ontvingen hierbij, zoals gebruikelijk is bij pas geslaagde vrienden van de Stichting, een werkjasje met daarop het logo van de Peellandse Molenstichting uitgereikt. Een van de twee geslaagden, Dave Royle, gaat aan de slag op ’t Nupke in Geldrop en de ander, Twan Rooijakkers, wordt in de toekomst wellicht een van de molenaars van de Volksvriend in Gemert. Tot die tijd draait hij mee op ‘De Bijenkorf’. Het bestuur wenst hen uiteraard heel veel succes en hoopt dat ze, met hetzelfde Dave Royle in zijn juist enthousiasme waarmee ze de opleiding gedaan ontvangen werkjas met het logo van de Peellandse hebben, onze molens draaiend zullen gaan Molenstichting. houden.

De “NV Provinciale Geldersche Electriciteits Maatschappij had liever dat de molenaars elektrisch maalden.

24

Uit de oude doos Deze keer geen oude ansichten, maar voor de tweede keer een aantal advertenties uit een jubileumuitgave van ‘De Molenaar’. In 1948 gaf het blad een gedenkboek uit ‘ter gelegenheid van en ter herinnering aan het gouden jubileum van de Algemeene Nederlandsche Molenaarsbond en het vijftig jarig bestaan van het vakblad ‘De Molenaar’.

Op de linker pagina een advertentie van een elektriciteitsmaatschappij. Hierboven een voor velen nog wel bekende naam: U. Twijnstra. Later met de D van Delfia overgegaan naar UTD en weer later naar Hendrix UTD. Hiernaast een advertentie van de Bond van Molenbouwers

25

Krachtvoederfabriek De Adelaar in Utrecht plaatste zijn advertentie geheel in dichtvorm.

26

De naam van deze machinefabriek “Pannevis” moet bij de deskundigen op het gebied van geklonken molenroeden vast iets opwekken.

27

Peellandse Molenstichting Bestuur: Voorzitter: Secretaris: Penningmeester:

Marc van Deursen, Kerkstraat 33, 5711 GT Someren, 0493-495421 JanTielemans, Schutsstraat 22,5737EW Lieshout, 06 51815 316 Gerard Sturkenboom, Biss. Arnoutlaan 14, 5591 BL Heeze, 040-2262602 Jeroen van Boxmeer, Deel 49, 5421 RS Gemert, 06-11735432 Mark Dwarswaard, Stadhuisplein 237, 5461 KR Veghel, 06-83218118 Geert van Stekelenburg, Hofstraat 26, 5721 BB Asten, 0493-693504 Charles de Theije, Randweg 22, 5754 RL Deurne, 0493-322348

Molenkalender 2015-2016: Nationale Molendagen: Peellandse Molendag:

14 en 15 mei 2016 2 oktober 2016

Over molens en mulders in Peelland:

www.peellandsemolenstichting.nl

28